สถานการณการจดการขยะในภาวะอทกภย ผศ.ดร. ดลเดช ตงตระการพงษ

ผอ านวยการ ศนยวจยสงแวดลอม มหาวทยาลยนเรศวร

(ขอขอบคณส านกจดการกากของเสยและสารอนตราย กรมควบคมมลพษ ) NU - CERI

สถานการณการจดการขยะในภาวะอทกภย

• สบเนองจากสภาวะอทกภยครงใหญในป พ.ศ.2554 ซงสงผลกระทบตอประชาชนในพนทหลายจงหวดเปนบรเวณกวางในภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคกลาง กรมควบคมมลพษไดมการตดตามสถานการณผลกระทบดานการจดการขยะจากเหตการณอทกภยอยางตอเนอง รวมทงสนบสนน องคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) ในการจดสงคมอการจดการขยะในภาวะอทกภย และแนวทางและมาตรการดานสงแวดลอมในเรอง การจดการคณภาพนา และการจดการขยะและสงปฏกลในสถานการณอทกภย รวมทง การสารวจและประเมนความเสยหายเพอจดทาแผนการปรบปรงและฟนฟระบบกาจดขยะ

NU - CERI

1. สภาพปญหาขยะจากอทกภย

1. 1 ปญหาตอระบบกาจดขยะ 1.1.1 นาทวมบอฝงกลบ ใชงานไมได เชน เทศบาลตาบลนครหลวง เทศบาล

ตาบลโรงชาง (จ.พระนครศรอยธยา)

เทศบาลตาบลนครหลวง เทศบาลตาบลโรงชาง

NU - CERI

1.1.2 นาทวมพนทรอบบอฝงกลบขยะ ไมสามารถนาขยะไปฝงกลบได เชน เทศบาลนครนครสวรรค เทศบาลนครพระนครศรอยธยา เทศบาลเมองอางทอง เทศบาลเมองสงหบร เทศบาลเมองสองพนอง เทศบาลเมองชยนาทเทศบาลเมองอทยธาน เทศบาลนครนนทบร เทศบาลเมองพจตร เทศบาลเมองปทมธาน

เทศบาลนครนครสวรรค เทศบาลนครพระนครศรอยธยา

NU - CERI

เทศบาลเมองอางทอง เทศบาลเมองสงหบร NU - CERI

1.1.3 นาทวมพนทรอบบอฝงกลบขยะ แตกสามารถนาขยะไปฝงกลบได เชน เทศบาลเมองลพบร เทศบาลเมองสระบร เทศบาลเมองสพรรณบร เทศบาลนครนครปฐม เทศบาลเมองฉะเชงเทรา เทศบาลเมองสโขทยธาน เทศบาลเมองสวรรคโลก เทศบาลเมองกาแพงเพชร เทศบาลนครวารนชาราบ

เทศบาลเมองลพบร

NU - CERI

1.2 ปญหาการเกบรวบรวมและการขนสงขยะในภาวะอทกภย – ไมสามารถใชรถยนตในการเกบรวบรวมและขนสงขยะ เชน กรณ

• บรเวณนาทวมสง ถนนและสะพานชารดและมการปดเสนทางการจราจรทางบก • เรอขนาดใหญ เชน เรอเกบขยะในแมนาลาคลองของ กทม. ใชการไมได

โดยเฉพาะในบรเวณพนทนาตน (ลกนากวา 1 เมตร) • องคกรปกครองสวนทองถนไมมเรอในการเกบขยะ (สวนใหญใชในการสญจรท

เปนความจาเปนเรงดวนมากกวา และมจานวนเรอไมเพยงพอ) – องคกรปกครองสวนทองถนมเจาหนาทไมเพยงพอ (สวนใหญปฏบตงานดานการ

ชวยเหลอประชาชนในดานทอยอาศย บรการดานอาหารและดแลดานความปลอดภยและทรพยสนของประชาชน ซงเปนความจาเปนเรงดวนมากกวา )

– องคกรปกครองสวนทองถนมเจาหนาทไมไดมการเตรยมความพรอมการการจดการขยะในภาวะอทกภย โดยเฉพาอยางยงดานการเกบรวบรวมและขนสงขยะ รวมทงพนทพกขยะชวคราว

NU - CERI

NU - CERI

2. ปรมาณขยะจากภาวะอทกภย • ผประสบอทกภย ทงภาคเหนอ ภาคกลางและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

(65 จงหวด) (กรมปองกนและบรรเทาสาธารณะภย วนท 22 ธนวาคม 2554) – จานวน 3,357,597 ครวเรอน

– จานวน 11,098,308 คน

• ปรมาณขยะทเกดขนจากภาวะอทกภย ประมาณ 2,052,739 ตน – นอกเขต กทม. มขยะประมาณ 1,304,859 ตน

(คดจากปรมาณขยะเฉลย 0.5 ตนตอครวเรอน -- จานวน 2,609,717 ครวเรอน ) – ในพนท กทม. มขยะประมาณ 747,880 ตน

(คดจากปรมาณขยะเฉลย 1 ตน ตอครวเรอน -- จานวน 747,880 ครวเรอน)

NU - CERI

NU - CERI

3. องคประกอบขยะจากภาวะอทกภย สานกจดการกากของเสยและสารอนตราย (สจก.) กรมควบคมมลพษ (คพ.) ซงเปน

หนวยงานสนบสนนงานดานวชาการในการจดการขยะชมชน ไดลงพนทซงไดรบผลกระทบจากภาวะอทกภยเพอทาการวเคราะหองคประกอบขยะเพอใชเปนขอมลสาหรบจดทาแนวทางในการจดการขยะในพนทนาทวม และพจารณาวเคราะหการเลอกใชเทคโนโลยการจดการขยะทเหมาะสม โดยไดลงพนทกรงเทพมหานครและปรมณฑล ไดแก จงหวดพระนครศรอยธยา จงหวดนครปฐม จงหวดนนทบร จงหวดปทมธาน จงหวดสมทรสาคร และกรงเทพมหานคร

NU - CERI

รอยละขององคประกอบขยะ

อบต.หนตรา เทศบาลนคร ทม.กระทมลม ทม.บางบวทอง ทม.ลาดสวาย

องคประกอบขยะ อยธยา อยธยา นครปฐม นนทบร ปทมธาน

โฟม (กลองโฟมบรรจอาหาร) 1 3 2 2 3

พลาสตก (ถงพลาสตก เศษพลาสตก) 8 9 5 9 13

เศษอาหาร (เศษผก ผลไม เนอสตว) 27 9 6 11 11

โลหะ (กระปองนาดม) 5 5 4 5 5

กลองนม UHT 6 6 4 8 6

เศษไม (เฟอรนเจอร) 24 27 42 37 34

กระดาษ (หนงสอ วอลเปเปอร) 12 15 13 10 13

เศษผา (เสอผา) 10 8 20 11 9

ขวดพลาสตก (ขวดนาดม) 7 5 4 6 5

ขยะอนตราย (ถานไฟฉาย หลอดไฟ กระปองสเปรย) 2 2 1 1 1

มลฝอยตดเชอ (มลฝอยจากโรงพยาบาล) 0 11 0 0 0

NU - CERI

รอยละขององคประกอบขยะ ทม.คคต ทน.ออมนอย ทม.กระทมแบน เขตดอนเมอง เขตทววฒนา

องคประกอบขยะ ปทมธาน สมทรสาคร สมทรสาคร กทม. กทม.

โฟม (กลองโฟมบรรจอาหาร) 2 2 3 4 3

พลาสตก (ถงพลาสตก เศษพลาสตก) 9 6 10 9 7

เศษอาหาร (เศษผก ผลไม เนอสตว) 9 10 10 9 8

โลหะ (กระปองนาดม) 4 4 3 7 6

กลองนม UHT 6 1 2 5 3

เศษไม (เฟอรนเจอร) 36 29 27 39 41

กระดาษ (หนงสอ วอลเปเปอร) 17 17 18 10 13

เศษผา (เสอผา) 9 26 21 11 14

ขวดพลาสตก (ขวดนาดม) 6 5 5 5 6

ขยะอนตราย (ถานไฟฉาย หลอดไฟ กระปองสเปรย) 1 1 1 2 1

มลฝอยตดเชอ (มลฝอยจากโรงพยาบาล) 0 0 0 0 0

NU - CERI

4. การแกไขปญหาขยะจากอทกภย

4.1 การจดการขยะมลฝอยชวงเกดอทกภย

4.1.1 การด าเนนการโดยประชาชน

การจดการขยะมลฝอยในบานพกอาศยและบรเวณบานทถกน าทวมควรมการคดแยกขยะ ดงน

- ขยะประเภทเศษอาหาร ทเหลอจากการบรโภคแตละวน (ขยะอนทรย) กลองโฟม ถงพลาสตก ทใชใสอาหารแลวทงลงในถงดา มดปากถงใหแนน ปองกนสตวและแมลงนาโรคได รวบรวมใหหนวยงานทเกยวของนาไปกาจด อยางถกหลกสขาภบาล ไมควรทงลงในแหลงนา

NU - CERI

– ขยะมลฝอย ประเภทรไซเคล ไดแก กระปองโลหะ ขวดแกว ขวดพลาสตก กลองนม แยกและเกบรวบรวมไวในถงตางหากไมควรทงลงในแหลงนา และนาออกขาย เมอสามารถขนออกมาได หรอเขาสภาวะปกต

– ขยะเครองใชไฟฟาเชน เครองซกผา ตเยน รวมทงวสดอปกรณทชารดทเปนขยะชนใหญ เชน โตะ เตยง เกาอ ชดรบแขก ทชารด เศษไม เศษสงกอสราง ตดตอใหหนวยงานทเกยวของนาไปจดการอยางเหมาะสม ภายหลงนาลด หรอบรรจในถงสสดดตา มดปากถงใหแนนและเกบในบรเวณทแหง

NU - CERI

4.1.2 การจดการขยะในสถานทพกอาศยในจดพกพงหรอศนยอพยพ

ใหทาการคดแยกเหมอนการจดการขยะในทพกอาศย โดยมระบบคดแยกขยะตงแตตนทาง ดงน – ภาชนะสาหรบใสอาหาร ควรหลกเลยงการใชกลองโฟมเพอลดปรมาณขยะ

ในศนยฯ และเปนไปไดควรแจกจายภาชนะพลาสตกและชอนประจาตวเพอใหมการลางแลวนามาใชใหม

– การเกบรวบรวมขยะและการจดการขยะ ควรมการคดแยกแยกขยะ เชน ขยะรไซเคล (ขวดพลาสตก ขวดแกว) ขยะทวไป และขยะอนทรย (เศษอาหาร) สาหรบอาหารหากเปนไปไดรบประทานใหหมดในแตละครง

NU - CERI

– สาหรบขยะอนทรยใหแยกทงในภาชนะทเกบ รวบรวมใสถงดา มดปากถงใหแนน รวบรวมลงถงขยะทมความจ 20-50 ลตร เชน ถงดา ถงพลาสตก ปบ เขงไมไผ มฝาปด มขาตงสง 20 ซม. เพราะขยะอนทรยจะตองนาไปกาจดโดยเรว หากมขยะอนทรยตกคางจานวนมากอาจตดตอใหหนวยงานทเกยวของนาไปจดการอยางเหมาะสมกอนบดเนาได จดทงขยะอนทรยรวมทกาหนด ตองไมแชอยในนา และสะดวกในการเกบขนไปกาจดไดทกวน

– อตราการคานวณสาหรบภาชนะหรอถงทเกบรวบรวมขยะ

• ภาชนะหรอถงสาหรบขยะทวไป ในศนยคอ 40 คน ตอ ถงดา 100 ลตรตอวน

• ภาชนะสาหรบรองรบขยะอนทรยหรอเศษอาหาร ควรมขนาด 50-100 ลตร ตอผพกอาศย 12-15คน ตองมฝาปดมดชด และมถงพลาสตกรองรบอกชน ควรใส EM กอนนาไปกาจดทกวน เพอไมใหเปนแหลงอาหารของพาหะนาโรค เชน แมลงวน หน และแมลงสาป

NU - CERI

4.1.3 กรณจ าเปนตองก าจดขยะในพนทเองในพนท • ใหขดหลมลก 1.5-2.5 เมตร กนหลมสอบเขา ความกวางของปากหลม

ขนอยกบปรมาณขยะ นาขยะอนทรยมาใสทหลมทกวน และกลบดวยดนหนาอยางนอย 6 ซม. ทกวน

4.1.4 การด าเนนการโดยองคกรปกครองสวนทองถน

• การเกบรวบรวม

ในภาวะทนาทวมขง พบวาภาชนะรองรบขยะสวนใหญสญหาย หรอไมสามารถใชงานได เนองจากการพดพาของนา ทาใหประชาชนทงขยะมลฝอยและสงปฏกลตางๆลงนา กอใหเกดมลพษดานสงแวดลอมและสขอนามยของประชาชน นอกจากนในพนททไมสามารถเกบขนขยะไดตามปกตเนองจากระดบนาสง หนวยงานทรบผดชอบในพนทควรดาเนนงานในการเกบรวบรวมขยะจากบานเรอนประชาชน ดงน

NU - CERI

1. แจงใหประชาชนรบทราบถงวนทจะดาเนนการจดเกบขยะ โดยขอใหประชาชนทาการคดแยกขยะอนทรยออกจาก ขยะอนๆ

2. จดหาและแจกจายถงดา/ถงพลาสตกสาหรบจดเกบขยะใหกบประชาชนในพนทประสบอทกภย

3. ใหมการคดแยกขยะและเศษอาคารบานเรอนทเสยหายและถกนาพดพาออกจากขยะไปทกาจดเฉพาะเพอนาไปคดแยกและใชประโยชนตอไป โดยใหประชาชนแยกกองไวหนาบานและใหเทศบาลกาหนดวนแยกการจดเกบ ตดตอผเกบขยะ (ซาเลง) และผรบซอวสดรไซเคลจากขยะ

NU - CERI

4. จดหาเรอทองแบนสาหรบเกบขนขยะและกาหนดจดขนถายขยะไปยงรถเกบขน

5. กรณไมสามารถเขาใชระบบกาจดไดใหขนสงไปยงพนทชวคราวหรอสถานท อปท. ขางเคยง

6. สาหรบกรณไมสามารถขนสงไปยงพนทชวคราวหรอสถานท อปท. ขางเคยงได สามารถประสานบรษทปนซเมนต เพอขอนาขยะไปกาจดได ซงทางบรษทจะกาหนดชนด ประเภททจะรบกาจดโดยไมคดคาใชจาย

7. หากไมสามารถจดสงไปกาจดไดอาจจดทาหลมเผาขยะฉกเฉนเพอกาจดเฉพาะขยะทเกดจากอทกภยเทานน

NU - CERI

• เศษวสดสงปลกสราง เศษวสดสงปลกสรางทเกดจากซากปรกหกพงของอาคารบานเรอนท

เสยหายจากนาทวม หนวยงานทองถนควรดาเนนการดงน 1. จดทารายการและจานวนเศษวสดสงปลกสราง/ขยะสงกอสรางท

สามารถนากลบมาใชประโยชนใหมได 2. จดหาผรบซอวสดรไซเคลจากขยะสงปลกสรางพรอมทงตรวจสอบ

ความสามารถของแหลงรบซอทอยใกลเคยงพนทประสบภยวาสามารถรบซอขยะสงกอสรางไดมากนอยเพยงใด

NU - CERI

• ระบบก าจด 1. กรณสถานทกาจดไดรบความเสยหาย องคกรปกครองสวนทองถนควร

ดาเนนการดงตอไปน 1.1 ประสานหนวยงานทองถนใกลเคยงทมสถานทกาจดขยะ เพอขอใช

สถานทในการกาจดขยะชวคราว

1.2 จดทารายละเอยดความเสยหาย ทเกดกบสถานทกาจดขยะ

1.3 ดาเนนการปรบปรงสถานทกาจดขยะใหสามารถใชงานไดตามปกต

NU - C

ERI

2. กรณสถานทกาจดไมไดรบความเสยหาย องคกรปกครองสวนทองถนควรดาเนนการดงตอไปน

2.1 จดเตรยมพนทสาหรบคดแยกวสดทสามารถรไซเคลได ออกจากขยะทเกบรวมรวมเพอลดปรมาณขยะทจะนาไปกาจด

2.2 ดาเนนการฝงกลบทบขยะรายวน เพอปองกนกลนเหมน

2.3 ดาเนนงานใหเปนไปตามแผนงานเดมททองถนไดวางแผนไว NU - C

ERI

พนทไดประสบอทกภย ทงขยะมลฝอยและสงปฏกล

ลงแหลงน า

แจกจายถงด าใหกบประชาชนเพอใสขยะมลฝอยและสงปฏกล

หนวยงานทองถนน าเรอทองแบนเกบขนขยะมลฝอยจากบานเรอน พรอมประชาสมพนธเวลาเกบ

ขนใหประชาชนทราบ

ขยะมลฝอยทเกดจากบรเวณทพกประชาชนชวคราวในชวงประสบอทกภย

จดหาถงขยะมาวางในบรเวณจดพกประชาชนชวคราว NU - CERI

ขนถายขยะมลฝอยโดยรถเกบขน

สถานทกาจดขยะมลฝอย

ไดรบความเสยหาย

สถานทกาจดขยะมลฝอยไมได

รบความ เสยหาย

ก าจดยงสถานทก าจดขยะมลฝอย

(Land Fill)

ก าจดยงสถานทก าจดขยะมลฝอย (Land Fill)

NU - CERI

5. แผนรองรบการก าจดขยะในภาวะอทกภย

5.1 การแกไขปญหาขยะในภาวะอทกภยในระยะเรงดวน

5.1.1 การตดตามสถานการณผลกระทบดานการจดการขยะมลฝอยจากเหตการณอยางตอเนองและรวมกบองคกรปกครองสวนทองถนในการสารวจและประเมนความของระบบกาจดขยะมลฝอยเพอจดทาแผนการปรบปรงและฟนฟระบบกาจดขยะมลฝอย โดยจะรายงานขอมลและจดทาเปนเอกสารรายสปดาห

NU - CERI

5.1.2 กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไดประสานกบจงหวดและองคกรปกครองสวนทองถนในแนวทางการจดการขยะมลฝอยและสงปฏกลในสถานการณอทกภย และการเตรยมความพรอมในการหาสถานทกาจดขยะมลฝอยภายหลงจากอทกภย นอกจากนยงรวมกบกรงเทพมหานครในการแกไขปญหานาเนาเสยทวมขง และการจดการสารเคมในภาวะอทกภยของกรงเทพมหานคร

NU - CERI

5.2 การแกไขปญหาขยะในภาวะอทกภยในระยะยาว

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ไดจดทาแนวทางและมาตรการดานสงแวดลอม ในการปองกนและแกไขปญหาอทกภยตามแนวนโยบายในการปองกนและแกไขปญหาอทกภยของนายกรฐมนตรทไดดาเนนการในลกษณะบรณาการ (One Stop Service) ภายใตหลก 2P2R คอ การเตรยมความพรอมกอนเกดอทกภย (Preparation) การเผชญเหตขณะเกดอทกภย (Response) การฟนฟหลงเกดอทกภย (Recovery) และการปองกนอทกภย (Prevention) โดยแนวทางดงกลาวประกอบดวยมาตรการดานการจดการสงปฏกล และมาตรการการจดการขยะมลฝอยของระบบเกบรวบรวมและขนสง และระบบกาจดมลฝอย

NU - CERI

5.2.1 ควรเรงสนบสนนงบประมาณในการปรบปรงซอมแซมระบบกาจดขยะมลฝอยโดยเรว หลงจากทสถานการณอทกภยคลคลาย เพอไมใหมผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอมโดยรวม

5.2.2 ควรกาหนดบทบาท หนาท ของหนวยงานและชองทางการสนบสนนงบประมาณ รวมทงแหลงงบประมาณทจะนามาใชในการปรบปรงซอมแซมใหมความชดเจน เพอใหหนวยปฏบตงานสามารถดาเนนการไดโดยรวดเรว

5.2.3 หากมความจาเปนอาจจะตองออกกฎระเบยบในการสนบสนนงบประมาณสาหรบใชในการปรบปรงซอมแซมระบบกาจดขยะมลฝอยทไดรบความเสยหายจากภยธรรมชาต เพอใหหนวยงานใชในการดาเนนการไดอยางชดเจนและเปนไปในทศทางเดยวกน

NU - CERI

NU - CERI