ศภวรรณ อาจกลา

ผลกระทบจาก Library 2.0 ตอวชาชพบรรณารกษและผใช

ในปจจบนเทคโนโลยสารสนเทศไดเขามามบทบาทในชวตประจำาวนของมนษยเปนอยางยง มผลกระทบตอผคนในทกสาขาวชาชพ สำาหรบหองสมดกไดนำาเอาเทคโนโลยสารสนเทศสมยใหมเขามาปรบใชในการดำาเนนการตางๆ อนเนองมาจากการทสงคมไดปรบเปลยนเขาสสงคมสารสนเทศ ทปรมาณของขาวสารขอมลมจำานวนเพมมากขนจนเกดภาวการณทะลกทลายของสารสนเทศ (Information explosion) ซงถอไดวาในยคนเปนยคทผครอบครอง และเขาถงสารสนเทศไดมากนน จะไดเปรยบในการดำารงชวตอยในสงคม

ในอดตทผานมานน หองสมดเปรยบเสมอนแหลงเกบรกษาหนงสอ และบรรณารกษคอผทำาหนาทดแลการเกบรกษาหนงสอ และใหบรการตางๆ ภายในหองสมด แตเมอสงคมเปลยนไป การพฒนาของเทคโนโลยสารสนเทศทำาใหหองสมดตองมการปรบเปลยนแนวทางการใหบรการ เพอใหตรงกบความตองการของผใชบรการหองสมด มการนำาเอาคอมพวเตอรมาใชในงานบรหาร งานบรการ และงานเทคนคเพอใหการปฏบตงานมประสทธภาพมากยงขน ดงนนการนำาเอาเทคโนโลยเขามาปรบใชในงานตางๆ ของหองสมดยอมกอใหเกดผลกระทบตอการดำาเนนงานตางๆ ภายในหองสมด โดยเฉพาะบรรณารกษททำาหนาทในการดแล และใหบรการตองไดรบผลกระทบโดยตรงจากการเปลยนแปลงของหองสมด บรรณารกษจงจำาเปนตองมการเปลยนแปลงรปแบบวธการปฏบตงาน ทศนคต และปรบเปลยนตนเองใหทนตอการเปลยนแปลงของเทคโนโลยสารสนเทศอยตลอดเวลา เพอความพรอม และเพอใหเกดประสทธภาพสงสดในการปฏบตงาน

การพฒนาหรอการเปลยนแปลงใดๆ ยอมสงผลใหเกดผลกระทบตางๆ ทงในดานบวก และดานลบ การพฒนาทางดานสงคมและเทคโนโลย ยอมสงผลกระทบตอสงตางๆทเกยวของ รวมไปถงกระทบตอหองสมด ศนยสารสนเทศ บรรณารกษ และการจดการศกษาในสาขาวชาบรรณารกษศาสตรและสารนเทศศาสตร ในการนำาเอาเทคโนโลยมาใชนน ตวระบบหรอเทคโนโลยนนๆ ไมไดทำาใหเกดปญหา หรอผลเสย มแตจะชวยทำาใหเกดการเปลยนแปลง และพฒนาไปในทางทดขน แตปญหาสวนใหญนน เกดจากการทมนษยนำาไปใชมากกวา เชน อนเทอรเนต ถกพฒนาขนเพอประโยชนในการตดตอสอสาร และแลกเปลยนสารสนเทศตางๆ หากนำาไปใชในทางทถกตองกจะกอใหเกดประโยชนมากมายมหาศาลตอตวมนษย แตหากนำาไปใชในทางทผด เชน การผลตสอลามก หรอการละเมดลขสทธ กจะกอใหเกดผลเสย และผลกระทบตางๆ ทงทเกดกบตวบคคลนนๆเอง หรอกบสงคมอกดวย (ชารณ เชาวนศลป, 2539) สำาหรบผลกระทบจากการนำาเอาเทคโนโลยมาใชมทงผลกระทบในดานบวก และดานลบ ดงน

1. ผลกระทบดานบวก1.1. ชวยเพมประสทธภาพ และคณภาพของงาน โดยจะ

เหนไดจากการทเทคโนโลย ชวยทำาใหเกดผลตภณฑใหม ทมรปลกษณ และคณภาพทดมากยงขน

1.2. ชวยสรางวธการ และกระบวนการในการปฏบตงาน1.3. ชวยสรางอาชพใหม1.4. ชวยสรางรปแบบการเรยนรแบบใหม

2. ผลกระทบดานลบ2.1. เกดชองระหวางผใช และผไมใชเทคโนโลย2.2. เกดชองวางระหวางวย2.3. เกดความไมเทาเทยมกนในการเขาถงเทคโนโลย2.4. การตดตอ ปฏสมพนธระหวางบคคล นอยลง

2.5. เกดปรากฏการณการทวมทนของสารสนเทศ2.6. เกดพฤตกรรมดานลบในเยาวชน

จากความกาวหนาของเทคโนโลยสารสนเทศ ทำาใหหองสมดมชองทางในการอำานวยความสะดวกแกผใชใหเขาถงทรพยากรสารสนเทศเพมมากขน ดวยเหตนเอง ทำาใหหองสมดจากทเคยเปนหนวยงานทไมแสวงหากำาไร กเรมมการพจารณาและคำานงถงงบประมาณทลงทนไปกบการดำาเนนงาน และการเกดธรกจการคาสารสนเทศ ทตอบสนองความตองการทเฉพาะเจาะจงของผใชกลาวคอ ผใชไดมการนำาเอาเทคโนโลยสารสนเทศ และระบบเครอขายอนเทอรเนต เขามาใชในการคนหาสารสนเทศ การแบงปนความร ซงอาจสรปลกษณะของผใชในยคนไดวา ผใชมความสนใจ และใชบรการการตดตอสอสาร และการเขาถงสารสนเทศผานระบบเครอขายมากยงขน ปจจยเหลานทำาใหหองสมดตองมการปรบเปลยนลกษณะการใหบรการและลกษณะการดำาเนนงาน ซงตวบรรณารกษเองกตองปรบบทบาทใหเขาถงแหลงสารสนเทศในรปแบบตางๆ ใหไดมากทสด โดยสงทหองสมดสวนใหญเลอกนำาเอาเทคโนโลย Web 2.0 เขามาใชงานในหองสมด ซงเปนเทคโนโลยทกลมผใชคนเคยในการสบคน และแบงปนสารสนเทศในเครอขายสงคมออนไลนอยแลว เพยงแตหองสมดนำาเทคโนโลยนมาใชเพอปรบเปลยนรปแบบการใหบรการ การนำาเสนอขององคกรใหมความทนสมย และเหมาะสมความตองการของผใชในยคปจจบน โดยการนำาเอาเทคโนโลยนมาใชนน กอใหเกดผลกระทบทงในดานลบ และดานบวก แกบรรณารกษและผใช ซงขนอยกบลกษณะการใชงานของบรรณารกษและผใชดวย

ผลกระทบของ Library 2.0 ตอวชาชพบรรณารกษ เนอหา เนน it เกนไป ให เนนท web 2.0

- บทบาทของวชาชพในงานหองสมด บรรณารกษ เปนตำาแหนงของบคคลทปฏบตงานอยในหองสมด สำาหรบลกษณะงานของวชาชพบรรณารกษโดยทวไป จะ

เกยวของกบการจดหาและคดเลอกหนงสอเขาหองสมด การวเคราะหและจดหมวดหมหนงสอ การทำาบตรรายการ การทำาบรรณานกรม การทำาดรรชน การทำาสาระสงเขป การจดทำาคมอการศกษาคนควา หนงสอในหองสมด การใหบรการแกผใชหองสมด การจดกจกรรมสงเสรมการอาน การศกษา คนควา การจดระบบงานทเหมาะสมของหองสมด และการปฏบตหนาทอนทเกยวของ แตถาหากมการจดแบงประเภทของบรรณารกษ ตามลกษณะงานทปฏบต กจะสามารถจำาแนกได ดงน

1. บรรณารกษทใหบรการทวไปในหองสมด 2. บรรณารกษทชวยการคนควาและอางอง ใหคำาปรกษาในดาน

การสบคนขอมล และการสอบถามขอมลของผใช จะใหบรการอย ณ โตะบรการตอบคำาถามและชวยการคนควา

3. บรรณารกษทใหบรการดานเทคนค มหนาทในการจดหมวดหมหนงสอ ลงรายการ ใหหวเรองหนงสอ การอนรกษและบำารงรกษาทรพยากรสารสนเทศ

4. บรรณารกษฝายพฒนาทรพยากรสารสนเทศ มหนาทในการจดหาทรพยากรสารสนเทศตางๆ ทนาสนใจ ตรงกบความตองการของผใช และนโยบายของหองสมด

5. นกจดหมายเหต เปนบรรณารกษเฉพาะทางมความร และเขาใจในเหตการณและเอกสารฉบบเกาแก มหนาทในการจดการและดแลเอกสารหายากและเกาแกทมคณคา ควรแกการอนรกษ

6. บรรณารกษผดแลระบบ จะมหนาทในการดแลระบบตางๆ ภายในหองสมด ทงระบบหองสมดอตโนมต ระบบสมาชก งานฐานขอมล

7. บรรณารกษทดแลขอมลอเลกทรอนกส จะทำาหนาทในการควบคมขอมลภายในระบบ แตจะไมเปนผจดทำาหรอพฒนาระบบ

8. บรรณารกษสายวชาการ จะมหนาทในดานการศกษา อาจหมายรวมถงอาจารยดานบรรณารกษ นกวจยบรรณารกษ เปนตน

จะเหนไดวา หนาทและบทบาทของบรรณารกษภายในหองสมดนนมอยมากมาย โดยจะเหนไดวา การขบเคลอนของหองสมดจะเกดขนจากการปฏบตงานของบรรณารกษทงสน บรรณารกษจะเปนผปฏบตงานในทกสวนทกขนตอน ตามแบบแผน และวธการตามทไดมการปฏบตสบตอกนมา ซงภายในแตละองคกร หรอหองสมดอนๆ อาจมการเปลยนแปลง หนาท รปแบบการปฏบตงาน หรอวธการปฏบตกตาม แตกยงคงลกษณะหนาทหลกๆ ไว คอ งานบรหาร งานบรการ และงานเทคนค

- ตำาแหนงของวชาชพบรรณารกษ วชาชพบรรณารกษ เปนวชาชพทมการจดแบงระดบไว

ซงสามารถแบงได เปน ระดบ ดงน (มาตรฐานกำาหนดตำาแหนง, ม.ป.ป.)

1. บรรณารกษ มลกษณะงานทปฏบตเกยวกบการจดหาและคดเลอกหนงสอเขาหองสมด วเคราะหและจดหมวดหมหนงสอ ทำาบตรรายการ ทำาบรรณานกรม ทำาดรรชน ทำาสาระสงเขป จดทำาคมอการศกษาคนควาหนงสอในหองสมด ใหบรการแกผใชหองสมด จดกจกรรมสงเสรมการอาน ศกษา คนควาการจดระบบงานทเหมาะสมของหองสมด และปฏบตหนาทอนทเกยวของ

2. บรรณารกษ (ผชำานาญการ) มลกษณะการปฏบตงานทตองใชความร ความสามารถ ความชำานาญงานและประสบการณสงทางดานบรรณารกษ โดยปฏบตหนาทอยางใดอยางหนงหรอหลายอยาง เชน ปฏบตงานวจยทกอใหเกดการพฒนาเทคนควธการในงานบรรณารกษใหมคณภาพและประสทธภาพยงขน ศกษา คนควา วเคราะห สงเคราะห หรอวจยเพอใหขอเสนอแนะในการกำาหนดลกษณะและมาตรฐานในการปฏบตงานบรรณารกษ ควบคมตรวจสอบการปฏบตงานบรรณารกษใหเปนไปตามมาตรฐานทกำาหนด ทำาความเหน สรปรายงาน ใหคำาปรกษา เสนอแนะการดำาเนนการเกยวกบงานบรรณารกษ ศกษา คนควา หาวธการในการ

แกไขปญหาเกยวกบงานบรรณารกษ เปนตน พฒนาเอกสารวชาการ คมอเกยวกบงานในความรบผดชอบ ฝกอบรม เผยแพรความร ความเขาใจเกยวกบหลกการ และวธการของงานในความรบผดชอบ ใหคำาปรกษาแนะนำา ตอบปญหา และชแจงเรองตางๆ เกยวกบงานในหนาท เขารวมประชมในการกำาหนดนโยบาย วสยทศน พนธกจและแผนงานของหนวยงานทสงกด และปฏบตหนาทอนทเกยวของ โดยคณสมบตเฉพาะสำาหรบตำาแหนงบรรณารกษ(ผชำานาญการ) น คอ ไดรบคณวฒปรญญาตร หรอเทยบไดไมตำากวาน และตองดำารงตำาแหนงบรรณารกษมาแลวไมนอยกวา 5 ป หรอ ไดรบคณวฒปรญญาโท หรอเทยบไดไมตำากวาน และตองดำารงตำาแหนงบรรณารกษมาแลวไมนอยกวา 3 ป หรอไดรบคณวฒปรญญาเอก หรอเทยบไดไมตำากวาน และตองดำารงตำาแหนงบรรณารกษมาแลว ไมนอยกวา 2 ป และจะตองผานการประเมนผลงานตามทกำาหนดไวในระเบยบ/ขอบงคบของมหาวทยาลยเกยวกบการแตงตงใหดำารงตำาแหนงผชำานาญการ

3. บรรณารกษ (ผเชยวชาญ) มลกษณะการ ปฏบตงานทตองใชความร ความสามารถ ความเชยวชาญ และประสบการณสงมากทางดานบรรณารกษ โดยปฏบตหนาทอยางใดอยางหนงหรอหลายอยาง เชน รเรมการดำาเนนงานวจยตางๆ ในงานบรรณารกษปฏบตงานวจยทกอใหเกดความรใหม หรอเทคนควธการใหมทเปนประโยชนตองานบรรณารกษ ศกษา วเคราะห สงเคราะหและวจยเพอวางหลกเกณฑในการวเคราะห วจย ประเมนผล รวมทงกำาหนดวธการและระเบยบปฏบตทางดานบรรณารกษ ศกษา วเคราะห สงเคราะห และวจยเพอพฒนาระบบหรอมาตรฐานในการปฏบตงานบรรณารกษ ศกษา วเคราะหหรอวจยเพอเสนอความเหนเกยวกบปญหาทมความยงยากมากและมขอบเขตกวางขวางมากทางดานบรรณารกษ และแนวทางแกไขปญหา ตดตามความกาวหนาทางวชาการดานบรรณารกษและในดานทเกยวของ และนำามาประยกตใชใหเหมาะสม

กบลกษณะงานของหนวยงาน เปนทปรกษาในโครงการวจยทางดานบรรณารกษ ใหการบรการและเผยแพรความรทางดานบรรณารกษ ตอบปญหาและชแจงเรองตางๆ เกยวกบงานในหนาท เขารวมประชมในการกำาหนดนโยบาย วสยทศน พนธกจและแผนงานของหนวยงานทสงกด เปนผแทนของมหาวทยาลย/สถาบน หรอของรฐบาลในการเขารวมประชม หรอเจรจาปญหาตางๆ เกยวกบงานบรรณารกษทงในและตางประเทศ และปฏบตหนาทอนทเกยวของ โดยคณสมบตเฉพาะสำาหรบตำาแหนงบรรณารกษ(ผเชยวชาญ) น คอดำารงตำาแหนงบรรณารกษระดบผชำานาญการมาแลวไมนอยกวา 3 ป และจะตองผานการประเมนผลงานตามทกำาหนดไวในระเบยบ/ขอบงคบของมหาวทยาลยเกยวกบแตงตงใหดำารงตำาแหนงผเชยวชาญ

- การปรบตว และการเปลยนแปลงของวชาชพ บรรณารกษ เพอเตรยมพรอมสำาหรบ Library 2.0 ( ทงในดาน ตวบคคล , ทกษะ , การพฒนา )

อนเนองมาจากการทหองสมด มการรบเอาเทคโนโลย Web 2.0 เขามาปรบใชในงานบรหาร งานบรการ และงานเทคนคของหองสมด ทถกเรยกวา เทคโนโลย Library 2.0 ทงนเพอเปนการพฒนาศกยภาพ และคณภาพของการปฏบตงานของหองสมด จะเหนวา ลกษณะการนำาเอาเทคโนโลย Library 2.0 มาใชนน ทำาใหวชาชพบรรณารกษทปฏบตงานในสวนทเกยวของน ตองมการเรยนร และปรบตว เพอใหเหมาะสม และสอดคลองกบการปฏบตงาน สามารถจำาแนกได ตามลกษณะงาน ดงน

1. งานบรหาร1.1. ผบรหารจะตองมการประเมนศกยภาพของ

บคลากรภายในองคกร ซง เปนการประเมนความพรอมในการปฏบตงาน เนองมาจากการนำาเอาเทคโนโลย Web 2.0 มาปรบใชในงานหองสมดนน ผปฏบตงานจำาเปนทจะตองมความรพนฐานในการใช

เทคโนโลยนนๆ ดวย ดงนน แตละบคคลจำาเปนทจะตองทราบศกยภาพของตวเอง เพอทจะไดปรบปรงจดเดน และพฒนาจดดอยของตนเอง โดยการประเมนศกยภาพของบคคลน หากทำาการประเมนดวยตวเอง อาจทำาใหเกดความลำาเอยงในการประเมน ดงนน องคกร ควรมสวนรวมในการสรางมาตรฐานการประเมนบคลากรภายในหองสมดดวย ซงอาจทำาไดโดยการสรางแบบประเมนศกยภาพของตนเองทมตอเทคโนโลย โดยมการกำาหนดใหทำาแบบประเมนในภาคปฏบต มการประเมนศกยภาพรายบคคลในทกๆป หรอมากกวานน หรอมการจดเจาหนาทจากองคกรภายนอกเขามาประเมนศกยภาพของบคลากร เปนตน ซงผลทไดจากการประเมนศกยภาพน จะทำาใหบรรณารกษ และองคกรไดเกดการเรยนรรวมกน ในการแกไข ปรบปรงปญหาทมอย เพอพฒนาขดความสามารถขององคกรใหเพมมากขน

1.2. ผบรหารจะตองสรางการยอมรบในความสำาคญของการนำาเอาเทคโนโลย Library 2.0 เขามาใชภายในองคกร จะสงเกตไดวา กลมวชาชพบรรณารกษทปฏบตงานในหองสมดในปจจบนน จะมทงกลมบรรณารกษยคเกา และกลมบรรณารกษในยคใหม โดยกลมบรรณารกษยคเกานน ทมการเรยนการสอนในดานเทคโนโลยยงไมมากเพยงพอกบบรรณารกษในยคใหม ซงอาจทำาใหกลมบรรณารกษยคเกานนเกดปญหาในการเขาใจ เขาถง การปรบตว และกาใชงานเทคโนโลย Library 2.0 มากกวา กลมบรรณารกษยคใหม สงผลใหการปฏบตงานเปนไปดวยความลำาบาก ดงนนจงตองมการทำาความเขาใจ และสรางโอกาสในการเรยนรเทคโนโลย Library 2.0 เนนใหเกดการตระหนกถงความสำาคญในนำาเอาเทคโนโลยมาใชในการปฏบตงาน การแบงปนความรของตน สชมชนผปฏบตงาน องคกร และบคคลภายนอก รวมไปถงการใชประโยชนจากสารสนเทศ ทไดมการแบงปนกนในสงคม

ออนไลน ในรปแบบตางๆ เชน บลอก วก เปนตน แกกลมบรรณารกษยคเกาเพมมากขน

1.3. ผบรหารควรมการวางนโยบายในการกำาหนดความรพนฐานทจำาเปนตองใชในการรบสมครบรรณารกษ อาจจะตองมการเพมเตมในสวนของการใชงานเทคโนโลยเพมขนเพอลดปญหาในการปฏบตงานทเกยวของกบเทคโนโลยตางๆ ซงการกำาหนดคณสมบตความรเบองตนน จะสงผลโดยตรงตอการจดการเรยนการสอนของวชาชพบรรณารกษ ทมสวนสรางสรรค ผลตบณฑตเขาสวชาชพบรรณารกษใหมความพรอมในดานความรทวไปของวชาชพ และดานเทคโนโลย อาจกลาวไดวา ทกษะการใชงานเทคโนโลยประเภทตางๆนน จะมสวนสำาคญในการตดสนใจรบบคคลเขาทำางานขององคกรหองสมดในอนาคต อกทงคณลกษณะการใชงานเทคโนโลยน ยงจะสงผลตอบคลากรภายในองคกรอกดวย กลาวคอ มสวนชวยสงเสรมใหเกดความกาวหนาในวชาชพ สงผลตอการเลอนตำาแหนงหนาท การเพมขนของเงนเดอน และการไดรบโบนส อกดวย

1.4. ผบรหารควรมการปรบเปลยนวสยทศน จากการเบดเสรจทางความคด เปนการระดมความคดจากบคลากรภายในองคการ สรางโอกาสในการแลกเปลยนแนวคด ความรระหวางผบรหารกบบคลากร บคลากรกบบคลากร บคลากรกบผใช และระหวางองคกรกบบคคลภายนอก เพอรวมกนสรางกระบวรการในการบรหาร เพราะการนำาเอา Web 2.0 มาใชนน โดยเนอแทของเทคโนโลยน คอการแบงปนความร ดงนน การจะเลอกรบ เลอกใชเทคโนโลย Web 2.0 นน ผบรหารควรเรมตงแตการแบงปนความรภายในองคกรกอน เปนลำาดบแรก ชวยกนวเคราะห ประเมน องคกรและระดมความคดในการเลอก การคดสรร เครองมอทจะเหมาะสมกบองคกรของตน

1.5. ผบรหารจะตองมทกษะในการจดการบคลากรใหเหมาะสมกบงาน จดการงบประมาณใหเหมาะสมกบรายจายตางๆ และจดการกลนกรองความรทไดจากการแบงปนความร ของคนในองคกร มาประมวลเปนผลสรปในการตดสนใจตางๆ กลาวคอ การคดเลอกบคลากรใหเหมาะสมกบงานนน เปนสวนทจำาเปนอยางยงเพราะงานจะมประสทธภาพไดนน ผปฏบตงานจะตองมความร และทกษะในงานนนๆดวย ตอมาคอในสวนของเรองงบประมาณ การรบเอาเทคโนโลย Web 2.0 มาใชนน จำาเปนทจะตองมการปรบเปลยน ปรบปรง เครองมอและอปกรณทางเทคนคใหมความพรอมในการปฏบตงาน และงบประมาณสวนนจะเปนสวนทมจำานวนมาก ดงนนผบรหารกจะเปนทจะตองจดสรรงบประมาณใหเหมาะสม ไมเบยดเบยนกบงบประมาณในสวนอนๆ เชน การเบยดเบยนงบประมาณในการรบบคลากรเพม การศกษาดงาน การจดการอบรม เปนตน และประการสดทาย คอผบรการจะตองมทกษะในการประมวลความรทไดจากการแบงปนภายในองคกรมาสรป และตดสนใจในการวางนโยบาย อนเนองมาจากการทหองสมดทจะรบเอา Library 2.0 ลกษณะการตดสนใจของผบรหารเปนการตดสนใจโดยทม เพราะจะเปนการเปดโอกาสใหบคลากร ทมงาน หรอแมแตผใชทไดสมผสกบงานนนๆ โดยตรง ซงจะทำาใหการตดสนใจนนถกตองและเปนทพอใจตอทกฝายมากยงขน

1.6. ในดานการบรหารความเสยง ผบรหารจะตองมเตรยมความพรอมในการบรหารความเสยงในดานตางๆ ทงความเสยงจากการเปลยนแปลงระบบ เปลยนแปลงวธการปฏบตงาน ทสงผลตอบคลากร หรอความเสยงในดานการเขาใจรวมกน อนเนองมาจากการขาดการปฏสมพนธกนระหวางผสงสารและผรบสาร หรอความเสยงในเรองการละเมดกฎหมายลขสทธ และการรกษาความลบขององคกร กลาวคอ ผบรหารควรมการวางแผน การเตรยมการจดการความเสยงเหลาน เพอไมใหเกดปญหากบองคกร

2. งานบรการ2.1. บรรณารกษงานบรการจะตองมการเรยนร

และตดตามเทคโนโลยใหมๆ อยอยางตอเนอง ดวยสาเหตทเทคโนโลยนนไดมการพฒนา และปรบปรงอยเสมอ การพฒนาทเกดขนใหมน อาจสงผลด และมประโยชนตอประสทธภาพในการปฏบตงาน ดงนนหากบรรณารกษ ใสใจตดตามขอมล ขาวสารใหมๆ ของนวตกรรม และเทคโนโลย กจะสามารถพฒนาการปฏบตงานของตนไดดยงขน เพราะโดยเนองานแลว งานบรการเปนงานทจะตองใชทกษะและความสามารถในการเขาถงสารสนเทศ และเขาถงผใชใหไดมากทสดหากเปรยบเทยบกบบรรณารกษงานอนๆ

2.2. บทบาทของวชาชพบรรณารกษทเปลยนไป จากการปฏบตงานและใหบรการตามแบบแผนทปฏบตสบตอกนมา ไปสการปรบเปลยนวธการใหบรการ การนำาเสนอ และการเขาถงผใช กลาวคอ มการใหบรการในเชงรก เขาถงผใชและใหบรการผานระบบเครอขาย มการใหบรการของบรรณรกษงานบรการตลอด 24 ชวโมง ใน 7 วนทำาการ กาสงเกตพฤตกรรมผใชวานยมใชชองทางใดในการตดตอสอสาร และสบคนสารสนเทศ บรรณารกษงานบรการเอง กตองพยายามทจะแทรกซมเขาไปเปนสวนหนงในวงจรนน เชน การเขาไปประชาสมพนธกจกรรม เรองราว ขาวสารของหองสมด ผาน Facebook หรอ Twitter เปนตน

2.3. การเหนความสำาคญของเครอขายสงคมออนไลน มการแบงปนความรระหวางกนทงภายใน และภายนอกองคกร ลกษณะการปฏบตงานรปแบบใหมทไดรบความชวยเหลอ และพงพาสารสนเทศจากเครอขายสงคมออนไลน ทงนอนเนองมาจากการตดตอสอสารระหวางกนทสะดวกและงายยงขน อกทงผลของการแบงปนความร และเครอขายออนไลนน ชวยใหผปฏบตงานในหนาทตางๆ ไดรบความรและแบงปนความคดเหน สงผลตอการพฒนา และแกไขปญหาตางๆในการปฏบตงานไดอกดวย

2.4. ความสามารถในการเขาถงแหลงขอมลอนๆ ทมความหลากหลาย อกทงบรรณารกษยงจะตองมความสามารถในการใชภาษาตางประเทศอกดวย เพอเปนการเพมขอจำากดในการเขาถงสารสนเทศ อนเนองมาจากสารสนเทศทมอยในโลกสงคมออนไลนบนอนเทอรเนตนนมอยมากมาย หลากหลายภาษา บรรณารกษทดควรทจะสามารถอานและเขาใจสารสนเทศตางๆไดมากกวา 2 ภาษา ซงจะสงผลดในการปฏบตงานอยางมาก นอกจากนนการไดมาซงสารสนเทศทตองการบางอยางนนอาจจะตองใชความสามารถในการตดตอสอสารกบผใช หรอองคกร สถาบนตางประเทศ ดงนน ทกษะ และความสามารถในการใชภาษานนมความสำาคญอยอยางมาก

2.5. บรรณารกษงานบรการ ควรมความร และความเขาใจตอกฎหมายลขสทธ กลาวคอ เนองดวยหลกการของ Web 2.0 ทมการเนนหลกการแบงปนความรนน การทบรรณารกษจะนำาเอาคำาพด ขอมล หรอทศนคตของผใดมาใชในการตอบคำาถามหรอปฏบตงานนน บรรณารกษควรจะมความรอบคอบ และตรวจสอบมาซงแหลงทมาของขอความนน เพอไมใหเกดปญหาในการโจรกรรมทางวรรณกรรม

3. งานเทคนค3.1. การเปลยนแปลงการปฏบตงานทเนนการใช

เทคโนโลยเขามาชวย แทนทการปฏบตงานดวยระบบมอ ทงนอาจจะเกดจากหลายสาเหต เชน ปรมาณของสารสนเทศทเพมขน ลกษณะการเขาถงและการใชงานสารสนเทศของผใช เปนตน ซงการนำาเทคโนโลยเขามาใช จะชวยใหการปฏบตงานเปนไปดวยความสะดวก รวดเรว ถกตอง และตรงตามความตองการของผใชในยคปจจบนอยางสงสด ดวยเหตผลน ทำาใหบรรณารกษทงหลาย ทปฏบตหนาทตางๆ ในหองสมด กจะตองมการฝกหดการใชเทคโนโลยเหลานใหชำานาญ

3.2. บรรณารกษงานเทคนคจำาเปนทจะตองมการศกษาในสวนของการใช Folksonomy (Tag) ทเปนการใหผใชกำาหนดคำาหรอขอความทบอกถง หมวดหมหรอประเภทของเนอหาในเวบไซตดวยภาษาทเขาใจงาย การ tag ของผใชน ทจะชวยใหเกด หวเรอง ทผใชเหนควรวาตรงกบสารสนเทศนน ซงจะทำาใหการปฏบตงานของบรรณารกษฝายงานเทคนค มความสะดวกมากยงขน และยงทำาใหผลการปฏบตงานนมประสบผลสำาเรจในการเขาถงกลมผใชไดมากทสด

จะเหนไดวาเทคโนโลยสารสนเทศมผลกระทบตอการทำางานของบรรณารกษเปนอยางมาก บรรณารกษททำางานในหองสมดมทงกลมทยอมรบการเปลยนแปลงและกลมทไมยอมรบการเปลยนแปลง จากการศกษาของ Lancaster and Sandore (1997) พบวา บรรณารกษทไมยอมรบเทคโนโลย เพราะรสกวาตนเองถกกดดนใหทำางานหนกเพอการเรยนรสงใหมๆ โดยทสภาพการทำางาน และเงนเดอนไมดขน สำาหรบบรรณารกษกลมทยอมรบเทคโนโลยสารสนเทศ เหนวาเทคโนโลย ทำาใหเกดความรสกพงพอใจตอการทำางานเพมมากขน เนองจากคาดหวงวาทกษะและความสามารถดานเทคโนโลยของบรรณารกษทำาใหภาพพจนและสถานภาพดขนในสายตาของผใช นอกจากนบรรณารกษเหนวาเทคโนโลยชวยใหรสกวางานมความนาสนใจมากขน และชวยลดภาระการทำางานบางอยางดวย การเลอกทปรบเปลยนมมมอง ทศนคตทมตอเทคโนโลยของบรรณารกษนน จะสงผลดในผลการปฏบตงานของทงตวบคคล และองคกร

สำาหรบปจจยทมผลตอการเปลยนแปลงของหองสมดและบรรณารกษนน มอยหลายประการ อาจสามารถสรปได คอ พฒนาการทางสงคม เทคโนโลยสารสนเทศ งานบรการของหองสมด รปแบบหองสมดสมยใหม ทรพยากรสารสนเทศทมปรมาณเพมมากขน ความตองการของผใชสารสนเทศทหลากหลาย และเฉพาะสาขาวชา และแหลงบรการสารสนเทศทางเลอกทเกดขนจาก

กระแสโลกาภวฒน โดยสงตางๆ เหลาน เรงรดใหบรรณารกษตองมการปรบตวอยตลอดเวลา เพอความอยรอดขององคกร และวชาชพ

สำาหรบผลกระทบจากการพฒนาของเทคโนโลยสารสนเทศทมตอวชาชพบรรณารกษนนมอยคอนขางมาก โดยเกดจากการทเทคโนโลยสารสนเทศนนไดเขามามบทบาทในการเปลยนแปลงรปแบบ วธการทำางาน ทศนคต ดงน

1. เทคโนโลยทำาใหลกษณะของงานบรรณารกษเปลยนแปลงไป บรรณารกษตองศกษาความรในเรองเทคโนโลยใหมๆ ทเกดขน เปนการพฒนาขนเพอความกาวหนาของหนาทการงาน

2. เทคโนโลยกดดนใหบรรณารกษตองปรบเปลยนลกษณะการปฏบตงาน จากการปฏบตงานดวยระบบมอ สการปฏบตงานดวยระบบคอมพวเตอร ทงนเกดเนองมาจากปรมาณสารสนเทศทเพมมากขน และเพอความถกตองแมนยำาของขอมล

3. ขอบเขตงานของบรรณารกษกวางขน เนองจากทรพยากรสารสนเทศทมมากขน และหลากหลาย ทงรปแบบ และลกษณะ ทำาใหการจดเกบและการเขาถงสารสนเทศประเภทน ตองใชเวลาในการคนหา จดเกบ รวบรวม ประมวลผลเพมมากขน อกทงความสามารถของบรรณารกษในการเสาะแสวงหาสารสนเทศกจำาเปนทจะตองมเพมมากขน

4. สงผลตอภาพลกษณของบรรณารกษดขน การทบรรณารกษถกกระตนใหเกดการใชเทคโนโลยในการปฏบตงานเพมมากขน ทำาใหผใชมองวาบรรณารกษเปนผมความรและความเชยวชาญในงานทเกยวของกบสารสนเทศ มมมองของผใชเปลยนแปลงไปจากการเหนบรรณารกษเปนผใหบรการยม- คนหนงสอ และเกบหนงสอขนชนเทานน ไปสวชาชพทมความร ความสามารถ ทกษะ ในการจดการและการแสวงหาสารสนเทศทมอยในโลก ทงจากสงคมออนไลน

หองสมด รวมไปถงแหลงสารสนเทศประเภทตางๆ ซงในปจจบนน บคคลทมความรความสามารถในดานน คอผทไดรบการยอมรบในยคของสงคมสารสนเทศ

5. บรรณารกษมเวลาทำางานวชาการเพมมากขน ทงงานวจย การเขยนบทความ และการสอน อนเนองมาจากการนำาเอาเทคโนโลย Web 2.0 มาใชนน ในงานบางงาน เชน งานเทคนค ทผใชสามารถชวยบรรณารกษในการ tag คำาสำาคญไดดวยนน จะทำาใหแบงเบาภาระงานของบรรณารกษในการใหหวเรอง เปนตน

จากการทบรรณารกษไดยอมปรบเปลยนลกษณะการปฏบตงาน รบเอาเทคโนโลยมาใชในงานหองสมดนน ถอไดวาเปนการปฏบตตวทเหมาะสม ตรงกบหนงในจรรยาบรรณของบรรณรกษและนกสารสนเทศ โดยกลาวไวในจรรยาบรรณของบรรณรกษและนกสารสนเทศ ฉบบการปรบปรง ครงท 2 พ.ศ.2550 ขอท 4 วา พง“แสวงหาความร และพฒนาตนทางวชาการ วชาชพ อยางตอเนองใหทนความเปลยนแปลง และไดมาตรฐานทางวชาการ วชาชพระดบสากล ” ซงจรรยาบรรณในขอนเหมอนเปนการกำาหนดใหบรรณารกษควรทจะมการแสวงหาความรอยางตอเนอง เพอรบกบความเปลยนแปลงทจะเกดขน สรางสรรคและพฒนางานบรการใหอยภายใตมาตรฐานสากล นนคอ การทำาใหงานบรการเปนทยอมรบในวงการหองสมด การยอมรบเอาเทคโนโลยเขามาใชในการใหบรการเพอเพมทกษะในการแสวงหาความร และเพมประสทธภาพในการใหบรการ

โดยสรปแลว เทคโนโลย Web 2.0 นน ไดเขามามบทบาทอยางยงในการปฏบตงานของบรรณารกษ กลาวคอ บรรณารกษจำาเปนทจะตองมสงคมความร เครอขายออนไลน มการปฏสมพนธกบผใชผานระบบเครอขายเพมมากขน มการใชเทคโนโลยในงานมากขน เกดนสยการแบงปนความรขนในตวของบรรณารกษ ซงทงหมดนเกดขนเนองจาก ลกษณะสงคมทเปลยนไป ความตองการ

สารสนเทศของผใช ลกษณะการใชบรการหองสมดของผใชทเปลยนแปลงไป ทำาใหตวบรรณารกษจะตองมการ กระตนตวเองใหพฒนาขดความสามารถของตวเองใหเขาถงกลมผใช ใหไดมากทสด และเทคโนโลย Web 2.0 จดไดวาเปนสวนสำาคญสวนหนงทเขามาชวยงานบรรณารกษใหบรรลเปาหมายไดอยางเหมาะสม

กลาวไดวา ผลกระทบทมตอวชาชพบรรณารกษนนอนเปนผลมาจากการพฒนาของเทคโนโลยสารสนเทศ มทงในดานบวก และดานลบ แตผลกระทบในดานบวกจะมมากกวา ซงทำาใหสามารถสรปไดอกวา การรบนำาเอาเทคโนโลยสารสนเทศเขามาใชนนสงผลกระทบในดานบวกมากกวา ดานลบ สงผลดตอการปฏบตงาน และภาพลกษณขององคกร และสงสำาคญทสดคอ ประสทธภาพในการปฏบตงานทเพมขน รองรบความตองการของผใชทหลากหลายเพมมากขน

ผลกระทบของ Library 2.0 ตอผใช เนองดวยปจจบนสภาพสงคม มความเปลยนแปลงไปตามยค

สมย ทำาใหมนษยในสงคมมความตองการตางๆ มากมาย มนษยจงตองแสวงหาเครองมอทจะสามารถมาชวยทนแรง และชวยทำาใหความตองการตางๆ เปนจรงได (ชารณ เชาวนศลป, 2539) สามารถแบงสภาพการดำาเนนชวต และสงคมททกคนปรารถนา ออกเปน 6 แบบ ดงน

1. ตองการเวลาเพมมากขน เพอสำาหรบปฏบตงาน ปฏบตหนาท พกผอน และทำากจกรรมตางๆ

2. ตองการความสะดวกสบาย ในการดำารงชวต ทงสงทมาชวยอำานวยความสะดวกในการทำางาน การพกผอน การตดตอสอสาร การเรยน

3. ตองการประสทธภาพในการปฏบตงาน และกจกรรมตางๆ

4. ตองการชวตความเปนอยทดขน เพอความสขสบายทงดานรางกาย และจตใจ

5. ตองการลดคาใชจายในการครองชพ6. ตองการสารสนเทศทถกตอง แมนยำา เพอชวยประกอบ

ในการตดสนใจการนำาเอาเทคโนโลยเขามาใช ชวยทำาใหมนษยมเวลามากขน

ประหยดเวลาในการเดนทาง การตดตอสอสาร และการปฏบตงานตางๆ ทำาใหเกดความสะดวกสบายในการดำารงชวตในอดตแนวคดดานการตลาดในงานบรการสารสนเทศของหองสมดนน ไมไดรบความนยมนำามาปรบใชในหองสมด อนเนองมาจากการทหองสมดเปนหนวยงานทมหนาทมงใหบรการแกผใชโดยไมหวงผลกำาไร ตอมาเมอเทคโนโลยสารสนเทศเขามามบทบาทในงานหองสมด การเลงเหนความสำาคญของงานบรการสารสนเทศ และตวทรพยากรสารสนเทศจงมเพมมากขน หองสมดจงไดนำาเอาแนวคดดานการตลาดเขามาปรบใช เพอใหผใชไดรบผลประโยชนสงสดจากการใชทรพยากรสารสนเทศของหองสมด อกทงหองสมดไดมการลงทนจำานวนมาก ในการนำาเทคโนโลยเขามาใชในหองสมด ดงนนจงจำาเปนอยางยงทจะตองมการสนบสนนใหเกดการใชใหคมกบงบประมาณทลงทนไป

ผลกระทบทเกดขนตอผใชอนเนองมาจากการนำาเอาเทคโนโลย Web 2.0 มาใชในงานหองสมดนน จะสามารถจำาแนกไดเปน 2 ลกษณะคอ ผลกระทบทสงผลตอลกษณะการใชบรการหองสมดของผใช และผละกระทบในดานคาใชจายดานตางๆ อนเนองมาจากการใชงาน และเขาถงสารสนเทศ ดงน

1. ดานลกษณะการใชบรการหองสมดของผใช จะสงผลกระทบในเรองการเขาถง และการใชงานสารสนเทศ อนเนองมากจาก เทคโนโลย library 2.0 น เปนเทคโนโลยทกลาวไดวา จะตองพงพาและใชงานผานเครองคอมพวเตอร และระบบเครอขายเทานน ซงจะ

กอใหเกดผลกระทบทงในดานบวก และดานลบแกผใช ทงน ขนอยกบลกษณะการใชงานของผใชดวยผลการทบดานลบ- ผลกระทบในเรองอปกรณทใชในการเขาถง

สารสนเทศ จากทกลาวไวขางตนแลววา การใชงาน Library 2.0 นน ผใช จำาเปนทจะตองมระบบคอมพวเตอรทสามารถเชอมตอระบบเครอขายได ดงนน สำาหรบผทไมมอปกรณคอมพวเตอรทสามารถใชงานระบบเครอขายไดนน กจะไมสามารถเขาถง และใชงานสารสนเทศอนเกดจากการใชเทคโนโลย Library 2.0 และสารสนเทศออนไลนอนๆไดเลย อาจสงผลตอความเหลอมลำาทางสงคมในการเขาถงสารสนเทศ

- ผลกระทบในดานทกษะการใชงาน ทกษะในการใชงานนน มสวนสำาคญยงททำาใหผใชไดมาซงสารสนเทศทตองการ เทคโนโลย Web 2.0 น เปนเทคโนโลยทไดมการพฒนาขนเพอใหผใชงาน ไดมการแบงปนความร และสารสนเทศทมอยใหแพรหลาย ดงนน กลมผใชงานกจำาเปนทจะตองมการแบงปนความรทมอย บนพนททไดมการจดเตรยมไว อาจหมายถง บลอก วก เวรดเพลส ยทป หรออนๆ การใชงานเครองมอเหลานนน จำาเปนทจะตองมทกษะในการใช สำาหรบผทไมมทกษะ หรอไมพรอมทจะเรยนรการใชงานเครองมอตางๆ น กจะทำาใหไมสามารถมสวนรวมในสงคมออนไลน สงคมแหงการแบงปนนได หรอไดมาซงสารสนเทศทตองการ

- ผลกระทบในดานการประเมนความนาเชอถอของสารสนเทศ เนองจากการทสารสนเทศทมอยในระบบเครอขายออนไลนนน ผใช สามารถแกไข เพมเตม แสดงทรรศนะคต ตอหวขอใด หรอเรองไดกไดตามความตองการ อาจสงผลในเรองความถกตองของสารสนเทศนนๆ ดงนน หากผใชตองการนำาเอาขอมลเหลานนมาใชในประกอบการตดสนใจ หรอนำาไปเปนแหลงอางองใดๆ ผใชกจะตองใชวจารณญาณ และตรวจสอบความถกตองของสารสนเทศนนๆ เพอไมใหเกดความผดพลาดในการนำาไปใช

ผลกระทบดานบวก- ผใชบรการไดรบสารสนเทศทรวดเรว ถกตอง และ

ตรงตามความตองการ ไดรบความสะดวกสบายโดยไมจำาเปนตองเดนทางไปยงหองสมดนนๆ โดยผใชสามารถเขาใชบรการหองสมดผานระบบเครอขาย

- สารสนเทศทตองการมความหลากหลาย ทงในสวนของเนอหา และรปแบบ ทำาใหผใชสามารถเลอกสารสนเทศทเหมาะสมไปใชประกอบในการปฏบตงาน หรอการตดสนใจ

- ผใชมสวนรวมในการแบงปนความร ทกษะ และประสบการณจากการปฏบตงาน แสดงความเหนตอหองสมด และศนยสารสนเทศ

- ผใชเกดความภาคภมใจ จาการทไดแบงปนความรแกหองสมด ศนยสารสนเทศ ผานชองทางตางๆ ทสถาบนนนๆ จดเตรยมไวให โดยความภาคภมใจนอาจเกดไดจากการทผใชคนอน หรอหองสมดมการ

ยอมรบในความคดเหนนนๆ พรอมทงมการปรบปรงการปฏบตงานหรอ นำาเอาความรนนๆ ไปใชใหเกดประโยชน

- เกดการปฏสมพนธระหวางผใชดวยกน ทงเกดจากสงคมออนไลนระหวางผใช กบผใช หรอ ระหวางบรรณารกษ และผใช หรอ ระหวางบรรณารกษ และบรรณารกษ ซงการเกดปฏสมพนธน จะชวยใหเกดการแบงปนความร เกดการชวยเหลอกนในสงคมออนไลน

2. ดานคาใชจายทเกดขนจากการใชเทคโนโลย Web 2.0 คาใชจายทจะเกดขนน สวนใหญจะเปนคาใชจายทเกดจากการตดตอ เชอมโยง ไปยงแหลงสารสนเทศตางๆทใหบรการ ผลการทบดานลบ- เสยคาใชจายในการสงพมพเอกสาร เนองจาก

เอกสารทมอยในระบบเครอขายนน หากตองการนำามาศกษาอาจตองมการพมพออกมาใหอยบนกระดาษ ทำาใหตองเสยคาใชจายในการสงพมพเอกสาร

- คาใชจายในการเขาถงสารสนเทศบางประเภท ผใชอาจจะตองเสยคาใชจายสวนหนงในการเขาถงบรการนนๆ จงทำาใหเกดความไมเสมอภาคในการเขาถงสารสนเทศ สำาหรบผใชทมทนทรพยและทกษะในการเขาถงทรพยากรสารสนเทศทไมเทากน

- เสยคาใชจายในการตดตงคอมพวเตอรและระบบเครอขาย คาใชจายสวนน เปนคาใชจายทมจำานวนมาก อนเนองมาจากเทคโนโลยคอมพวเตอรและ การตดตงระบบเครอขายนมตนทนทสง ผทมความ

พรอมทางดานทนทรพยเทานนถงจะสามารถตดตงอปกรณเหลานไวใชงานได แตสำาหรบผทไมมอปกรณเหลานน กจะตองเสยคาใชจายในการเขาไปใชงานในรานอนเทอรเนตคาเฟ หรอสถานทอนๆ เพอใหไดเขาถงสารสนเทศออนไลนนนๆได

ผลการทบดาน บวก - ความสามารถในการใชงาน และเขาถงสารสนเทศ

ไดจากทกท ทงจากทบานและททำางาน สงผลใหผใชประหยดคาใชจายในการเดนทางไปยงแหลงสารสนเทศตางๆ ทงหองสมด ศนยสารสนเทศ และแหลงสารสนเทศประเภทอนๆ

บรรณานกรม

จฑารตน ศราวณะวงศ. (2541). ความสามารถของบรรณารกษหองสมดเฉพาะในศตวรรษท 21. บรรณารกษศาสตรและสารนเทศศาสตร มข. 16(3), 37-44.

-------------. (2543). การเปลยนแปลงของวชาชพบรรณรกษในยคเทคโนโลยสารสนเทศ. บรรณารกษศาสตรและสารนเทศศาสตร มข. 18(2), 69-76.

ชารณ เชาวนศลป. (2539). ผลกระทบตอบรรณารกษศาสตรและสารนเทศศาสตร อนเนองมาจากพฒนาการทางสงคมและเทคโนโลยดจทล. บรรณารกษศาสตรและสารนเทศศาสตร มข. 14(3), 53-80.

ชตมา สจจานนท. (2552). บรรณารกษขาดแคลนขนวกฤต. คนเมอ 15 ธนวาคม 2552 จาก http://www.thaipost.net/print/1562

ฐตมา หรญเวชยางกร. (2538). บรรณารกษงานระบบ (Systems Librarian): บคลากรหองสมดในยคดจทล. โดมทศน. 22(2), 18 – 21.

นศาชล จำานงศร. (2543). หองสมดดจทล. บรรณารกษศาสตรและสารนเทศศาสตร มข. 20(2),1-15.

มาตรฐานกำาหนดตำาแหนง. (ม.ป.ป.) กรงเทพฯ: ม.ป.พ.ยพน เตชะมณ. (2534). การสำารวจระดบความรความสามารถของ

บคลากรทใหบรการขอมลสารนเทศ ทผบรหารตองการ. บรรณารกษศาสตร มข. 10(1), 43-64

สมร ตาระพนธ. (2543). ปจจยทมผลตอการเปลยนแปลงของหองสมดและบรรณารกษ. บรรณารกษศาสตรและสารนเทศศาสตร มข. 18(1), 15-27.

สมาคมหองสมดแหงประเทศไทย. (2550). จรรยาบรรณวชาชพบรรณารกษและนกสารสนเทศ พ.ศ. 2550. มปท.:มปพ.

สกญญา มกฏอรฤด. (2538). หองสมดในอนาคต : บทบาทระหวางบรรณารกษกบเทคโนโลย. โดมทศน. 16(2), 35-40.