บทความเร อ งน ปรารภวนคล ายวนประสต (๑๙ธนวาคมพ.ศ.๒๔๒๓)ของพลเรอเอกพระเจาบรมวงศเธอพระองคเจาอาภากรเกยรตวงศกรมหลวงชมพรเขตอดมศกด“องคบดาของทหารเรอไทย” ทจะเวยนมาบรรจบครบ๑๓๔ปแหงวนประสตในวนท๑๙ธนวาคมพ.ศ.๒๕๕๗นเพอเชอมโยงไปถงการกำาหนดชอเรยกประตมากรรมรปจำาลองตราสญลกษณประจำาพระองค “องคบดาของทหารเรอไทย”ตามขนาดสดสวนคนจรงแบบลอยองค แหงแรกในประเทศไทย ในพนทฐานทพเรอสตหบ ให เหนวาเกยวของกนอยางไร และมสวนสำาคญ

ตอการเสรมพระเกยรตประวตและพระเกยรตคณของ “องคบดาของทหารเรอไทย” อยางไร เพราะฉะนน ขอมลหลกฐานประกอบการเขยนบทความเรองน จำาเปนตองอางองขอมลจากผลงานการเขยนเกยวกบ“องคบดาของทหารเรอไทย” ในหลาย ๆ เรองของ พลเรอตร กรฑา พรรธนะแพทย อดตผทรงคณวฒกองทพเรอและ“คณครทหารเรอ”ผรเรองพระประวตและพระกรณาธคณของพลเรอเอกพระเจาบรมวงศเธอพระองคเจาอาภากรเกยรตวงศกรมหลวงชมพรเขตอดมศกด“องคบดาของทหารเรอไทย” อยางลกซงทานหนง

อนสรณสถาน “ตราสญลกษณประจำาพระองคองคบดาของทหารเรอไทย”

แหงแรกในประเทศไทยนาวาเอก เกษม กจกระจาง

20 นาวกศาสตร ปท๙๗เลมท๑๒ธนวาคม๒๕๕๗

ทงในแงทคนสวนใหญไมไดศกษาคนควา และในมม ทแมแตทหารเรอกยงไมรหรอรตามๆ กนมาอยางไมถกตอง เชน ทานยนยนวา “เสดจในกรมหลวงชมพรฯ ไมเคยทรงลาออกจากราชการ” ทานเปนผรวบรวมหลกฐานทเปนเอกสารและพยานบคคลมาพสจนใหทราบวา“บนทกของเสดจในกรมหลวงชมพรเขตตอดมศกด”

๑

ท เคยเชอถอตาม ๆ กนมา ตงแตป พ.ศ.๒๕๒๘ นน แทจรงแลว หาใชพระดำารส หรอพระปณธานของเสดจในกรมหลวงชมพรฯไม(เพราะเหตใดผสนใจใครทราบเหตผล หาอานรายละเอยดไดในนตยสารนาวกศาสตรฉบบเดอนมนาคม พ.ศ.๒๕๕๖ หรอตดตอสอบถามทานไดโดยตรง) เปนตน ทานเปนผรเรมเสนอใหกองทพเรอประกาศกำาหนดใหวนท ๑๙ พฤษภาคม ของทกป เปน“วนอาภากร”ซงกองทพเรอไดประกาศอยางเปนทางการเมอวนท๑๑กมภาพนธพ.ศ.๒๕๓๖ทานเปนคนแรก ท ร เ ร ม ถ า ย ภ า พ อ น ส ร ณ ท า ง ว ต ถ ท เ ก ย ว ก บ “องคบดาของทหารเรอไทย” ทหนวยงานราชการและ ภาคเอกชนจดสรางไวในรปแบบรปเคารพ และปชนยสถานทวประเทศ แลวรวบรวมลงพมพคร งแรกในนตยสารนาวกศาสตร ฉบบเดอนพฤษภาคม พ.ศ.๒๕๓๗ จนสามารถพมพรวมเลมเปนครงท ๖ ในเดอนพฤษภาคม พ.ศ.๒๕๔๘ เพอประชาสมพนธ เผยแพรใหทหารเรอไดภมใจ และคนทวไปไดรบรวาขณะนน มจำานวน ๒๑๗ แหง และทานยงเปนผรเรมเสนอกองทพเรอพจารณาใหจดสรางพระอนสาวรย พลเรอเอกพระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจาอาภากรเกยรตวงศ กรมหลวงชมพรเขตอดมศกด ในพนท กรงเทพมหานคร ทวงนนทอทยาน ซ งได มพธ เปด พระอนสาวรยฯ เมอวนท ๑๙ พฤษภาคม พ.ศ.๒๕๔๒

ดวยความเปนผทรงคณวฒดงกลาว ทำาใหทานไดรบเชญเปนกรรมการทปรกษาของราชสกลอาภากรต งแต ป พ .ศ .๒๕๔๕ และเ ปน ทปร กษามลน ธ ราชสกลอาภากร ใน พลเรอเอก พระเจาบรมวงศเธอกรมหลวงชมพรเขตอดมศกด ตงแตป พ.ศ. ๒๕๕๐ จนถงปจจบน นอกจากนทานยงมผลงานการเขยนทลงพมพ เผยแพรในนตยสารนาวกศาสตรอยางตอเนองมาตงแตครงยงรบราชการจวบจนปจจบนจำานวนมากซงทกเรองควรคาแกการรบรหรอเปนเรอง“NEEDTOKNOW”ทงสน เพราะทกเรองทเขยนลวนหวงผลใหเกดความร ความเขาใจขอคดและแนวทางปฏบตทจะชวยสงเสรม ใหเกดการพฒนาในสงทควรพฒนาปรบปรงเปลยนแปลงในบางเรองทเชอถอและปฏบตตามๆ กนมาแบบเถรสองบาตร

๒

ซงเนอหาสาระของบทความทกเรองลวนสอดรบกบชอ“นาวกศาสตร”ทมความหมายวา“วชาทเปนประโยชนแกราชนาว” และตรงตามเจตนารมณของ นาวาเอกพระยาวนยสนทร

๓ นายกกรรมการราชนาวกสภา

๔

ทตงวตถประสงคไวในนาวกศาสตรฉบบปฐมฤกษ๕

วา“.....หวงวาจะเอาแตวชาทเปนประโยชนแกราชนาวโดยมากมาพมพขน”อยางแทจรง

ตราประจำาพระองค”กบ“ตราสญลกษณประจำาพระองค” บทความเรองนมความเกยวเนองกบบทความเรองสญลกษณประจำาพระองค องคบดาของทหารเรอไทย ณ ฐานทพเรอสตหบ ในวาระ ๙๐ ป อาภากรรำาลกโดยฐานทพเรอสตหบ ในนตยสารนาวกศาสตร ฉบบเดอนกนยายนพ.ศ.๒๕๕๖อยางมาก(ผประสงคทราบรายละเอยดอยางตอเนอง กรณาหาอานไดจากนตยสารฯฉบบดงกลาว)

๑ เขยนตามใบปลวตนฉบบทพระภกษรปหนงนำามาแจกในงาน “เทดพระเกยรต พลเรอเอก พระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจาอาภากร

เกยรตวงศ กรมหลวงชมพรเขตอดมศกด” ทหาดทรายร อำาเภอเมอง จงหวดชมพร เมอวนท ๑๖ – ๒๒ พฤษภาคม พทธศกราช ๒๕๒๘๒ เถรสองบาตร (สำา) น. คนททำาอะไรตามเขา ทง ๆ ทไมรเรองรราว, เหนเขาทำากทำาตาม ๆ กนมา โดยไมรถงความหมายและเหตผล๓ นายพลเรอตร พระยาวนยสนทร อดตเจากรมพระธรรมนญทหารเรอ (วม พลกล, หลวงสทธสารบรรจง, พระสนทรานกจปรชา, พระยาวนยสนทร)๔ นายกกรรมการราชนาวกสภาคนท ๒ (พ.ศ.๒๔๕๙ – ๒๔๖๑)๕ นาวกศาสตรปท ๑ เลม ๑ มกราคม พระพทธศกราช ๒๔๖๐

นาวกศาสตร ปท๙๗เลมท๑๒ธนวาคม๒๕๕๗ 21

เพราะฉะนน เพอความเขาใจอยางเชอมโยง ผเขยนขอแยก ใหเหนความแตกตางของตราประจำาพระองคพระราชโอรส ในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ทไดพระราชทานแกพระราชโอรสเพอใชเปนตราประจำาพระองค และเพอเชดชพระเกยรตยศตามโบราณราชประเพณวาม๒ประเภทดงน

ในเรอนแกวหองลางสดเปนสญลกษณรปพระนามาภไธยยอ “ม” องคใหญโดดเดน หรอตราประจำาพระองคสมเดจพระเจาลกยาเธอเจาฟาจกรพงษภวนาถกรมขนพษณโลกประชานาถ ในเรอนแกวหองลางสดเปนสญลกษณรป“จกรกบกระบอง”ตามพระนามเปนตน

๑ . ตราประจำ าพระองคพระ เจ าล กยา เธอ ทเปนสมเดจเจาฟา รปศราภรณทใชในตราจะเปนรป พระมหามงกฎครอบตราพระราชจกรวงศโดยมเรอนแกว๓ หองอยดานลาง ตำาแหนงหองซายบนเปนตรา พระมหามงกฎ หองขวาบนเปนรปจลมงกฎ หรอพระเกยว (ตราสญลกษณแหงพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว) สวนหองตรงกลางลางสดเปนตราประจำาพระองคพระเจาลกยาเธอท เปนสมเดจเจาฟา อนเปนเอกลกษณของแตละพระองคซงจะมรปลกษณแตกตางกนไปตามพระนามหรอวนประสตเชน ตราประจำาพระองค สมเดจพระเจาลกยาเธอ เจาฟามหดลอดลยเดช กรมขนสงขลานครนทร

๒. ตราประจำาพระองคสำาหรบพระเจาลกยาเธอ ทเปนพระองคเจารปศราภรณทใชในตราประจำาพระองคจะเปนรปจลมงกฎ หรอพระเกยว โดยมเรอนแกว ๓ หอง อยดานลาง ตำาแหนงหองซายบนเปนตราประจำา พระราชจกรวงศ หองขวาบนเปนรปพระเกยว และหองตรงกลางลางสดเปนรปสญลกษณทเปนเอกลกษณประจำาพระองคเชนเดยวกบสมเดจพระเจาลกยาเธอเชนพระเจาลกยาเธอพระองคเจาบรฉตร ไชยากร กรมหมน กำาแพงเพชรอครโยธน ในเรอนแกวหองตรงกลางลางสดทำาเปนสญลกษณรป“ฉตร ๕ ชน”หรอตราประจำาพระองคพระเจาลกยาเธอพระองคเจาอาภากรเกยรตวงศ กรมหมนชมพรเขตรอดมศกด ในเรอนแกวหอง

22 นาวกศาสตร ปท๙๗เลมท๑๒ธนวาคม๒๕๕๗

ตรงกลางลางสด เปนตราสญลกษณรป “พระอาทตยชกรถ หรอองคสรยเทพทรงรถ” ตามวนประสต และพระนาม“อาภากร” เปนตน ซงมผสนทดกรณในดานรอยกรองไดเขยนบรรยายขยายความหมายไววา..... พระเกยวประกายกลาคอพระตราแหงเอกองคตราพระจกรวงศ จลจอมเกลาเหลาประชาอาทตยทรงราชรถเรองจรสเหนอเมฆาฉายแสงแหงเมตตาจากฟากฟาสแดนไทยสมเดจพระปยะมหาราชภวไนยพระราชทานตราสบไวณราชสกลอาภากรโอมราชสกลนพฒนาสถาพรกำาจายเกยรตกำาจรอาภากรเกยรตวงศ ดงนน แมตราประจำาพระองคดงกลาว จะเปนเครองหมายสำาหรบเชดชพระเกยรตยศพระราชโอรสทกพระองคเหมอนกนแตกสามารถแยกใหเหนความแตกตางไดเปน๒ประเภทคอตราประจำาพระองคพระเจาลกยาเธอทเปนสมเดจเจาฟาและตราประจำาพระองคพระเจาลกยาเธอ

ทเปนพระองคเจาซงทง๒ประเภทผเขยนขอแยกยอยออกเปนอก๒ลกษณะคอ ๑. ตราประจำาพระองค หมายถง ตราประจำาพระองคในเรอนแกวหองบนซาย–ขวาทงของพระเจาลกยาเธอทเปนสมเดจเจาฟาและพระเจาลกยาเธอทเปนพระองคเจา ๒. ตราสญลกษณประจำาพระองค หมายถง ตราประจำาพระองคในเรอนแกวหองตรงกลางลางสด ทเปนเอกลกษณเฉพาะพระเจาลกยาเธอทเปนสมเดจเจาฟา และพระเจาลกยาเธอทเปนพระองคเจา แตละพระองค

ตราสญลกษณประจำาพระองค ๒ รปแบบ เพอกระชบความเขาใจใหแคบเขามาอก ผเขยนขอแยกตราสญลกษณประจำาพระองค พลเรอเอก พระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจาอาภากรเกยรตวงศ กรมหลวงชมพรเขตอดมศกด“องคบดาของทหารเรอไทย”ทเปนประเดนสำาคญของบทความเรองนออกเปน๒รปแบบคอ ๑.ตราสญลกษณประจำาพระองครปพระอาทตยชกรถ ในพระอรยาบถประทบนง ทรงถอพระขรรคไวใน

นาวกศาสตร ปท๙๗เลมท๑๒ธนวาคม๒๕๕๗ 23

ป พ.ศ.๒๔๕๔ เพราะสอดรบกบชวงพระประวตทวา “.....ในชวงระหวาง ๖ ปเศษททรงออกจากประจำาการ (พ.ศ.๒๔๕๔ – ๒๔๖๐) ทรงใชเวลาศกษาวชาแพทยแผนโบราณจนสามารถเยยวยารกษาคนเจบปวยไขไดเปนจำานวนมาก ทงไดทรงปรงยา จำาหนายเอง ทหองแถวหนาวงนางเลง ในราคาซองละ ๒ สตางคบาง ๕ สตางคบาง โดยทรงพมพซอง ใสยาเปนรปตราพระอาทตยชกรถ” สนนษฐานวา ตราสญลกษณประจำาพระองครปพระอาทตยชกรถหนาซองยาดงกลาวนาจะเปนพระอาทตยชกรถ ในพระอรยาบถประทบยน ทรงพระขรรคไวในพระหตถขวาอยภายในสรยมณฑลจารกคาถา“กยราเจ/ กยรา/ เถนำ” ในแนวตงซงเปนสญลกษณประจำาพระองครปแบบเดยวกบททรงพมพภาพไวใน“พระคมภร อตสาระวรรค โบราณะกรรม แล ปจจบนนะกรรม”และในหนงสอ“THECAMBRIDGENATURAL HISTORY” จำานวน ๙ เลม ททรงสงซอจากประเทศองกฤษเพอศกษาวชาพฤกษศาสตรและ สตวศาสตรเบองตน เปนตราสญลกษณประจำาพระองครปแบบเดยวกบท พลเรอเอก ประพฒน จนทวรช อดตผบญชาการทหารเรอ สนนษฐานวา ......เขาใจวาทรงนำามาจากตราใน “ธงประจำาเสอปาชนสญญาบตร”

พระหตถซายอยภายในเรอนแกวตรงกลางลางสดซงสอใหรวาประสตวนอาทตยและพระนามวา“อาภากร”ทแปลวาผกระทำาแสงสวางตราสญลกษณประจำาพระองครปแบบนทรงไดรบพระราชทานจากพระบรมราชชนกเปนรปแบบทพบเหนตามพระอนสาวรยปชนยสถาน ทเปนศาล และพระตำาหนกของเสดจในกรมหลวงชมพรฯ ทวไป ตางกนแตวา รปแบบตราสญลกษณประจำาพระองคในปจจบน พระอาทตยชกรถ จะอยภายในสรยมณฑลจารกคาถา“กยรา เจ กยราเถนำ”ไวในแนวนอนดานบนรถทรงเปนรปแบบทราชสกลในพลเรอเอกพระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจาอาภากรเกยรตวงศ กรมหลวงชมพรเขตอดมศกด นำามาใชเปนตราประจำาราชสกลอาภากร และตรามลนธราชสกลอาภากร ใน พลเรอเอก พระเจาบรมวงศเธอ กรมหลวงชมพร เขตอดมศกดในปจจบน ๒. ตราสญลกษณประจำาพระองค รปพระอาทตยชกรถ ในพระอรยาบถประทบยน ทรงถอพระขรรคไวในพระหตถขวา อยภายใน สรยมณฑล จารกคาถา “กยรา เจ กยราเถนำ”ไวดานบนรถทรงแตเยองไปขางหนาเรยงเปนแนวตง๓แถวคอ“กยราเจ / กยรา / เถนำ” ตราสญลกษณรปแบบนสนนษฐานวานาจะทรงใชตงแต

24 นาวกศาสตร ปท๙๗เลมท๑๒ธนวาคม๒๕๕๗

ททรงไดรบพระราชทานเมอดำารงพระยศเปนนายหมเอก ในกองเสอปาเมอ๒๒กรกฎาคมร.ศ.๑๓๐(พ.ศ.๒๔๕๔)ลกษณะของธงทกลาวไวใน“สมดทะเบยฬธง”(เอกสารราชการท๖ในหอจดหมายเหตแหงชาตแฟมบ.๑๖/๑๐)วา “พนธงสแดงชาด ลายในธงเปนรป สรยมณฑล อยในวงกลมขอบสเหลอง มอกษรขางบนวา“กยราเจกยราเถนำ” รปทเขยนในสมด “ทะเบยฬธง” เปนรปพระอาทตยทรงรถ เทยมดวยราชสห ม “เทพบตรเปนสารถ” ซงตางกบตราน ตรงทในตรานไมมสารถ.....และเปนตราสญลกษณประจำาพระองครปแบบเดยวกบในเหรยญทระลกงานพระราชทานเพลงพระศพณ พระเมรทองสนามหลวง เมอวนท ๒๔ ธนวาคม พ.ศ.๒๔๖๖ตางกนแตวาตราสญลกษณในเหรยญทระลกไมมคาถา“กยรา เจ กยราเถนำ” รปแบบตราสญลกษณประจำาพระองค“องคบดาของทหารเรอไทย”นนอกจากจะทรงใชสอถงสญลกษณวนประสต (วนอาทตย) และพระนาม (อาภากร) แลว คาถา “กยรา เจ กยราเถนำ” ททรงแปลวา “จะทำาสงไร ควรทำาจรง” ยงสอถงพระอปนสย

พระจรยาวตรและหลกการสวนพระองคททรงประสงคใชเปนสอในการสอนพระโอรส พระธดา และนกเรยนนายเรอ เพอใหตระหนกในคณธรรมความมงมน ทมเทเขมแขงเดดเดยวรบผดชอบซอตรงจรงจงและจรงใจอกดวยซงสอดรบกบขอสงเกตทพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ทรงมพระราชหตถเลขาถงพระยาวสทธสรยศกด

๖ พระอภบาลพระเจาลกยาเธอ

ในประเทศองกฤษวา“.....ชายอาภากรนนอธยาศยเปนคนซอมาแตเดม เปนผทสมควรแกวชาทเลาเรยนอยแลว ไมเปนคนทมอธยาศยทจะใชฝปากไดในการฝายพลเรอน แตถาเปนการในหนาทอนเดยวซงชำานาญ คงจะมนคงในทางนน แลตรงไปตรงมา การทไดไปพบในคราวนเหนวา อธยาศยดขนกวาแตกอนมาก...”ซงสอดรบกบทพระยา วสทธสรยศกดกราบทลวา“....เหมอนพระองคอาภากรทหลงทหารเรอใครวากลาสไมดไมได...” และเปนจรงตามทสมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาดำารงราชานภาพ ไดทรงวเคราะหพระอ ปน ส ย ขอ ง เ สด จ ในกรมหลว งช มพรฯ ไว ว า “... .กรมหลวงชมพรฯ มพระอธยาศรยอนเปน

๖ พระยาวสทธสรยศกด – หมอมราชวงศเปย มาลากล/ พระมนตรพจนกจ/ พระยาวสทธสรยศกด/ เจาพระยาพระเสดจสเรนทราธบด

นาวกศาสตร ปท๙๗เลมท๑๒ธนวาคม๒๕๕๗ 25

ความสำาคญของคาถาในตราสญลกษณประจำาพระองค คาถา “กยรา เจ กยราเถนำ” ในตราสญลกษณประจำาพระองค “องคบดาของทหารเรอไทย” ทจารกไวทงในรปแนวตงและแนวนอนนน เปนคาถาททรงนำามาจากตายนสตร ในคมภรสงยตนกาย สคาถวรรค พระไตรปฎกเลมท๑๕ขอ๒๓๘และในคมภรธรรมบทพระไตรปฎก เลมท ๒๕ ขอ ๓๒ ซงสรปความเปนมาของพระสตรนไดวา คนหนง ตายนเทพบตร ไดเขาไปเฝาพระพทธเจา ทพระเชตวนมหาวหาร และไดภาษตคาถาถวายจำานวน๕บทหรอ๒๐บาทคาถา รงขนพระพทธเจาไดทรงนำาคาถาเทวตาภาษตมาแสดงแกภกษทงหลาย และทรงใหการรบรองวามคณคาแกการนบเนองในพทธภาษตทงเปนหลกการทกอประโยชนในการประพฤตพรหมจรรยไดเปนอยางดสมควรทภกษจะประพฤตปฏบตตาม และทรงตงชอเปนอนสรณแกเทวดาผภาษตวา “ตายนคาถา” หรอ “ตายนสตร” เฉพาะคาถา“กยรา เจ กยราเถนำ”นนเปนบาทคาถาท๑ในคาถาบทท๒ของตายนคาถาทวา.....

กยรา เจ กยราเถนำ – ถา(บคคล)จะทำา ขอจงทำาใหจรง

ทฬหเมนำ ปรกกเม – ขอใหบากบน ทำาไปอยางเดดเดยว

สถโล ห ปรพพาโช – เพราะการปฏบตทยอหยอน

ภยโย อากรเต รชำ – มแตจะกอความเสอมเสยยงขน

ตายนเทพบตรไดภาษตขยายความ“กยรา เจ กยราเถนำ” ไวในคาถาบทท๕วา....

ยงกญจ สถลำ กมมำ – การงานอยางใดอยางหนงท ยอหยอน ๑

สงกลฏฐญจ ยำ วตำ – วตรปฏบตใดทเศราหมอง ๑

สงกสสรำ พรหมจรยำ –พรหมจรรยทระลกดวยความ รงเกยจ ๑

น ตำ โหต มหปผลำ – การงานทงสามนไมกอใหเกดผลมาก

ขอสำาคญในพระคณวฒ คอ ความซอตรงอยางหนง ความกลาหาญในบรรดาการซงทรงทำา ดวยหวงจะใหเกดประโยชนอยางหนง ความสามารถซงจะทำาการอนทรงจำานงใหสำาเรจดงพระประสงคอยางหนง แลความโอบออมอารตอมตรไมเลอกหนาอยางหนง อาศรยพระคณสมบตดงกลาวมาน จงทรงสามารถทำาราชการตาง ๆ ซงไดรบทำาในหนาทใหลลวงดงไดกลาวมาขางตน แลทรงศกษาการอน คอ วชาชางเขยน วชาแพทย แลกระบวรมวยปลำา ตลอดจนวชาดนตร สนทดแทบทกอยาง ความเออเฟอเผอแผแกบคคล ทงหลาย กมไดทรงเลอกชนบรรดาศกด ไดคบใครคงอารดดวยทวไป มไดถอพระองค เพราะฉนน ไมวาใครทบรรดากรมหลวงชมพรฯ ไดคบหาสมาคม จะเปน พระกตาม คฤหสถกตาม เจากตาม ไพรกตาม คงมใจรกใครไมเลอกหนา ขาพเจาเขาใจวา บรรดาผซงไดคนเคยกบกรมหลวงชมพรฯ คงจะเหนจรงดงกลาวมาทกประการ...”

26 นาวกศาสตร ปท๙๗เลมท๑๒ธนวาคม๒๕๕๗

การท“องคบดาของทหารเรอไทย”ทรงแปลคาถา“กยรา เจ กยราเถนำ” วา“จะทำาสงไร ควรทำาจรง” และทรงพระนพนธเปนบทรอยกรองทงภาษาไทยและภาษาองกฤษเสรมความวา.....ทำางานทำาจรงเจาจงทำาWorkwhileyouworkระหวางเลนควรจำาเลนแทPlaywhileyouplayหนทางเชนนนำาเปนสขThatisthewayกอใหเกดรนเรงแมนบถอทวคณTobecheerfulandgay.ทกสงททำานนควรตรองAllthatyoudoโดยแนสดทำานองทรDowithyourmightสงใดทำาเปนลองครงครงThingsdonebyhalfสงนนไมควรกกอใหเปนจรงAreneverdoneright. แสดงใหเหนวาทรงมความเขาใจความหมายของคาถาและเจตนาของตายนเทพบตรอยางลกซงวาประสงคให “กยรา เจ กรยาเถนำ” เปนปฐมเหตแหง

๑๙ พฤษภาฯ มาบรรจบ “วนอาภากร” ครบสบสมย

ประดบานพรงพรอมนอมอาลย องคบดานาวไทยสนพระชนม

ประดบานทวไทยเตอนใจวา องคบดาเคยงประดอยทกหน

พระบารมอศจรรยบนดาลดล ทงชาตชนรบรเทดบชา

พระเกยรตคณกองไกลไทยประจกษ พระรปลกษณจำาลองเหลอคณาหนา

พระเดชดลคนสมหวงดงจนตนา พระบญญานสาวรยมทวไทย

เหมอนบทเพลงตายแตตวชอยงฟง ทวทงกรงกยงปลมไมลมได

สวน “เรา” ตายไวยนชอระบอไกล ใหโลกลอ “เรา” คอไทยทหารเรอ

ดงทรงถอดดวงใจไวในประด ใหยงอยแทนองคยงคงเหลอ

คอยยนยลเรองราวของชาวเรอ พรอมคนชนมทกเมอมรวาย

พระกรณาบารมเปนทประจกษ ทหารเรอทกเหลารกภกดถวาย

เอกบรษทหารเรอไมเคยตาย พระจากกายพระทยอยคนาว

ความสำาเรจในการประกอบกจการงานทกอยาง ทงในการปฏบตหนาทของขาราชการ การประกอบอาชพ การงานของชาวบาน และการประพฤตพรหมจรรยของพระภกษสงฆ ดงนน ถาจะกลาววา “กยรา เจ กยราเถนำ” นแหละเปนเสมอน“หวใจ”แหงตายนคาถาหรอตายนสตร กคงไมผดทงยงมความเชอกนวาพลเรอเอกพระเจาบรมวงศเธอพระองคเจาอาภากรเกยรตวงศกรมหลวงชมพรเขตอดมศกด“องคบดาของทหารเรอไทย”ทรงถอดพระหทยไวในสงททรงผกพนมาแตครงยงทรงพระชนม๒อยางคอคาถา“กยรา เจ กยราเถนำ”และ“ดอกประด”เหตนแมจะสนพระชนมจวบจนปจจบนนเปนเวลา๙๑ปแลวกตามแตยงทำาใหทรงเปนองคอมตปชนยบคคลของทหารเรอและของคนไทยตลอดมาซงผเขยนขอประพนธบทรอยกรองเสรมความเชอในเรองนไววา.....

นาวกศาสตร ปท๙๗เลมท๑๒ธนวาคม๒๕๕๗ 27

ปฐมเหตแหงชอ “อนสรณสถานตราสญลกษณ ประจำาพระองค” เมอพลเรอตร กรฑา พรรธนะแพทย ไดรวมกบคณะของหมอมราชวงศหญง จยากร เสสะเวช ประธานมลนธราชสกลอาภากรในพลเรอเอกพระเจาบรมวงศเธอ กรมหลวงชมพรเขตอดมศกด เดนทางมาประกอบพธอญเชญพระรปจำาลองพลเรอเอกพระเจาบรมวงศเธอพระองคเจาอาภากรเกยรตวงศกรมหลวงชมพรเขตอดมศกดขนาด๑.๗๒เมตรประดษฐานอยางเปนทางการณพระตำาหนกในบรเวณสวนกรมหลวงชมพร กองทพเรอ อำาเภอสตหบ จงหวดชลบร เมอวนศกรท

๑๒ กรกฎาคม พ.ศ.๒๕๕๖ และไดมโอกาสไปสกการะ “สญลกษณประจำาพระองค “องคบดาของทหารเรอไทย” ณ ฐานทพเรอสตหบ ในวาระ ๙๐ ป อาภากรรำาลก” ( ชอเรยกเดมในนตยสารนาวกศาสตร ฉบบเดอนกนยายนพ.ศ.๒๕๕๖)แลวไดเหนวาเปนประตมากรรม รปจำาลองตราสญลกษณประจำาพระองค ตามขนาดสดสวนคนจรง แบบลอยองค แหงแรกในประเทศไทยทจดสราง ขนเพอเทดพระเกยรต “องคบดาของ ทหารเรอไทย” เปนกรณพเศษแตกตางไปจากคตความเชอเดม ๆ ทนยมจดสรางกนในรปแบบ พระอนสาวรย พระรป และปชนยสถานท เปนศาลบาง

28 นาวกศาสตร ปท๙๗เลมท๑๒ธนวาคม๒๕๕๗

พระตำาหนกบาง เปนหลก จงไดปรารภเชงแนะนำาวา ควรค า แก ก า รบ นท ก ไว ใ ห เ ป นประว ต ศ า สตร หนาใหมของกองทพเรอเปนเกยรตประวตแกฐานทพเรอสตหบ หนวยจดสราง และเปนอนสรณสถานเพอการประชาสมพนธเผยแพรพระเกยรตประวตพระเกยรตคณและพระกรณาธคณ พลเรอเอก พระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจาอาภากรเกยรตวงศ กรมหลวงชมพร เขตอดมศกด“องคบดาของทหารเรอไทย”ใหสาธารณชนทวไปไดรจกดยงขน ตอมาฐานทพเรอสตหบไดเขยนบทความเรองสญลกษณประจำาพระองค “องคบดาของทหารเรอไทย”

ณ ฐานทพเรอสตหบ ในวาระ ๙๐ ป อาภากรรำาลก เพอบนทกความเปนมาของการจดสรางและรายละเอยดทเกยวของ ลงพมพประชาสมพนธเผยแพรในนตยสารนาวกศาสตร ฉบบเดอนกนยายน พ.ศ.๒๕๕๖ สนองตอบความปรารถนาดทพลเรอตรกรฑาพรรธนะแพทย กรณาแนะนำาไวกอนหนาน เหลอเพยงแตวายงไมไดประกาศกำาหนดชอเรยกอยางเปนทางการเทานน

เหตผลสนบสนนกำาหนดชอ “อนสรณสถานตราสญลกษณประจำาพระองค” สญลกษณประจำ าพระองค “องคบดาของ

นาวกศาสตร ปท๙๗เลมท๑๒ธนวาคม๒๕๕๗ 29

ทหารเรอไทย” ท พลเรอตร กรฑา พรรธนะแพทย นำาเสนอวาควรกำาหนดใหเปน อนสรณสถานตราสญลกษณประจำาพระองค“องคบดาของทหารเรอไทย”แหงแรกในประเทศไทยและผเขยนถอเปนปฐมเหตสำาคญของบทความเรองนคอประตมากรรมรปจำาลอง ตราสญลกษณประจำาพระองค “องคบดาของ ทหารเรอไทย”รปพระอาทตยชกรถตามขนาดสดสวนคนจรง แบบลอยองคในพระอรยาบถประทบนงทรงพระขรรคไวในพระหตถซายรถทรงเทยมดวยคราชสหทนาเกรงขาม หนหนาไปทางทะเลเบองทศตะวนออกซงทงหมดหลอดวยโลหะสมฤทธประดษฐานโดดเดนเปนสงาเหนอแทนฐานศลาแกรนตสเหลยมขนาดกวาง๒.๒เมตรสง๒เมตร นำาหนก๔๕ตนแทนฐานศลาดานขางทางทศเหนอและทศตะวนตกจารกคาถา “กยรา เจ กยราเถนำ” พรอมคำาแปล “จะทำาสงไร ควรทำาจรง” ตงอยกลาง สวนหยอม บรเวณโคงแหลมเทยน ใกลกบสวนสขภาพพนทฐานทพเรอสตหบซงเปนจดนำาสายตาทผผานไปมามองเหนไดอยางชดเจน พลเรอโท ชยณรงค เจรญรกษ ผบญชาการ ฐานทพเรอสตหบขณะนน ไดกรณาบอกเลาถงปฐมเหตแหงการจดสรางวา “... . .ตอมาเราจงคดวา หากมสญลกษณประจำาพระองคประดษฐานเพมเตมในบรเวณพนทฐานทพเรอสตหบ ยอมเปนเรองท สมพระเกยรตยงขน อกทงยงเปนขวญกำาลงใจ เปนสรมงคลแกกำาลงพลของกองทพเรอ ทงทปฏบตงานในพนทน และกำาลงพลบนเรอทจะออกปฏบตงานในทะเล.....” โดยมอบหมายให อาจารยอนศกด อาจธะขนธ ประตมากรอสระ และศลปนชนนำาแหงวงการศลปะรวมสมยเปนผรงสรรคปนแตงดำาเนนการจดสรางโดยนายถวลยเมองชางเจาของบรษทเอเชยไฟนอารทจำากดณโรงหลอเลขท๕๙๑หมท๓ตำาบลบางปะหนอำาเภอบางปะหนจงหวดพระนครศรอยธยาดวยวธการพเศษ (เนองจากเปนกรณทตองวาจางผมฝมอโดยเฉพาะ หรอผมความชำานาญเปนพเศษเปน ผจดสราง) เรมดำาเนนการจดสราง ตงแตวนท ๔

ธนวาคม พ.ศ.๒๕๕๕ เสรจสมบรณพรอมสงมอบงาน เมอวนท ๑๙ เมษายน พ.ศ.๒๕๕๖ รวมระยะเวลา ดำาเนนการ ๑๓๖ วน จดประสงคในการจดสรางเพอเปนการแสดงปฏการะสนองพระกรณาธคณท “องคบดาของทหารเรอไทย”ทรงขอพระราชทานทดนพนทอำาเภอสตหบใชเปนทตงของฐานทพเรอสตหบ เพอเปนการเผยแพรพระเกยรตประวต “วนประสต”และประกาศพระเกยรตคณพระนาม “อาภากร” ใหแพรหลายแกสาธารณชนทวไป พจารณาจากดำารของ พลเรอโท ชยณรงค เจรญรกษ ผบญชาการฐานทพเรอ สตหบ วตถประสงคในการจดสราง และรปแบบประตมากรรมทจดสรางแลว สอใหเหนความประสงคตรงกนอยางหนงวา ตองการใหเปนสถานทเผยแพร พระเกยรตประวต “วนประส ต” และประกาศ พระเกยรตคณพระนาม “อาภากร” ใหแพรหลายแกสาธารณชนทวไปมากกวาทจะใหเปน“ประตมากรรม”หรอ “ปชนยสถาน” เพราะไมมการจดทำาทสำาหรบ กราบไหว หรอทตงวางเครองสกการบชาแตอยางใด จากความขอนประกอบกบรายละเอยดตางๆในเบองตน นาจะถอเปนเหตผลสนบสนนสำาคญทจะกำาหนดชอเรยก“สญลกษณประจำาพระองค “องคบดาของทหารเรอไทย”ณฐานทพเรอสตหบในวาระ๙๐ปอาภากรรำาลก”แหงนวา“อนสรณสถานตราสญลกษณประจำาพระองคองคบดาของทหารเรอไทย” แหงแรกในประเทศไทยได

พธอญเชญตราสญลกษณประจำาพระองค และ องคสรยเทพ ในการอญเชญตราสญลกษณประจำาพระองค พลเรอเอก พระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจาอาภากรเกยรตวงศกรมหลวงชมพรเขตอดมศกด“องคบดาของทหารเรอไทย”ประดษฐานณแทนฐานศลาประกอบดวยขนตอนพธการสำาคญ๒พธคอ ๑. พธอญเชญรปหลอตราสญลกษณประจำาพระองคประดษฐาน กำาหนดประกอบพธในวนจนทรท ๒๒ เมษายน พ .ศ .๒๕๕๖ ซ ง ป ระกอบด ว ย

30 นาวกศาสตร ปท๙๗เลมท๑๒ธนวาคม๒๕๕๗

ราชาฤกษ และสมโณฤกษ เรมเวลาสบนาฬกาเกานาท อนเปนปฐมฤกษ ถงเวลาสบเอดนาฬกายสบเกานาท อนเปนทสดแหงฤกษ ในการน ฐานทพเรอสตหบ ไดเรยนเชญพลเรอเอกเจาะจงโชตชวงอดตผบญชาการ ฐานทพเรอสตหบเปนประธานฝายคฤหสถประกอบพธเปดแพรคลมคาถา“กยราเจกยราเถนำ”อนสอถงการอธษฐานจตนอมอญเชญรปจำาลองตราสญลกษณประจำาพระองคประดษฐานณแทนฐานศลาอยางเปนทางการพรอมกนนพระสงฆ๙รปในปะรำาพธตางสวดสาธยายตายนคาถาทงสตรสำาทบ เพอใหทราบถงความเปนมา ในขณะทพระครวบลธรรมบาล ทปรกษาเจาคณะอำาเภอสตหบ และเจาอาวาสวดสตหบ ท เมตตารบนมนตมาเปนประธานฝายสงฆ อธษฐานจตเจมจณของหอม และ ปดทองทคาถา“กยราเจกยราเถนำ”พรอมประพรมนำาพระพทธมนตเพอความเปนสรมงคลแกตราสญลกษณประจำาพระองค และมณฑลพธโดยรอบ และในขณะท พลเรอเอก เจาะจง โชตชวง ประธานในพธ คลองมาลย ดาวเรอง ๙ ศอก ทงอนรถทรงเพอถวายสกการะ จดธปเทยนทเครองทองนอยเพอนอมบชาหมปนเลกจาก กองรกษาความปลอดภยฐานทพเรอสตหบทแถวเตรยมพรอมไดยงปนถวาย จำานวน ๑๙ นด พรอม ๆ กบพระสงฆสวดชยมงคลถาคา(ชะยนโต)เสรมสรมงคลและความสำาเรจ ๒. พธอญเชญองคส รยเทพ ตายนเทพบตรและเทวดานพเคราะหทง ๙ สถต ณ อนสรณสถานตราสญลกษณประจำาพระองค กำาหนดประกอบพธ ใน วนศ ก รท ๒๘ ม ถ น ายน พ .ศ .๒๕๕๖ ซ งประกอบดวยราชาฤกษเวลาเจดนาฬกาเกานาท อนเปนปฐมฤกษ ถงเวลาเกานาฬกาสามสบเกานาท อนเปนทสดแหงฤกษ ในการน นาวาเอก จรงศกด สงขแกว จากสมาคมโหราศาสตรนานาชาตแหงประเทศไทย ในพระบรมราชปถมภ เปนเจาพธ ไดเรยนเชญ พลเรอโท ชยณรงค เจรญรกษ ผบญชาการฐานทพเรอสตหบ ขณะนน เปนประธานประกอบพธ และนายทหาร ชนผใหญทมวนเกดตรงกบเทวดานพเคราะหทง ๙

รวมประกอบพธบวงสรวงสงเวย ประกาศอญเชญองคสรยเทพ ตายนเทพบตร และเทวดานพเคราะห สถต ณ อนสรณสถานตราสญลกษณประจำาพระองค และเรยนเชญประธานในพธนำากลาวคำาถวายราชรถพรอมทงพญาราชสหเทยมรถคบารมองคสรยเทพผทรงฤทธประสทธดวยหวใจตายนคาถา “กยรา เจ กยราเถนำ” ทจารกณแทนฐานศลาเปนอนเสรจพธ

อนสรณสถานตราสญลกษณประจำาพระองค“องคบดาของทหารเรอไทย”แหงนคงจะเกดขนไมไดหรอเกดขนได แตกอาจไมสงางามเทาทปรากฏในปจจบนหากไมมการบรณาการองคประกอบสำาคญตาง ๆ เขาดวยกนอยางลงตว เรมจากองคความคดสรางสรรคของ พลเรอโท ชยณรงค เจรญรกษ อดตผบญชาการฐานทพเรอสตหบ ผรเรมใหมการดำาเนนการจดสรางองคความเปนศลปนของอาจารย อนศกด อาจธะขนธ ผบรรจงรงสรรคปนแตงประตมากรรมแหงนอยางสดฝมอองคความเชยวชาญเชงชางของนายถวลยเมองชาง ทใสใจในทกรายละเอยดสมกบคำาขวญ บรษท เอเชย ไฟนอารทจำากดทตงไววา“ความศรทธาของทานคอความมงมนในการทำางานของเรา” องควตถในการ จดสรางททนสมยและมประสทธภาพของบรษทเอเชยไฟนอารทจำากดองคคณธรรมความรวมมอสละทรพยสมทบทนจดสรางของขาราชการทหารลกจางพนกงานราชการ และสาธารณชนทวไปท เคารพศรทธาใน “องคบดาของทหารเรอไทย” อยางมนคง องคความรพเศษดานพธกรรม และโหราศาสตรของ นาวาเอก จรงศกดสงขแกวพรอมทงองคสถานทของฐานทพเรอสตหบท“องคบดาของทหารเรอไทย” ทรงขอพระราชทาน เพอจดตงเปนฐานทพเรอแหงแรกของไทย อนถอเปนปฐมบทแหงหนวยงานทหารเรอในพนทสตหบทกหนวยเตมเตมดวยองคความปรารถนาดอยางจรงใจของ พลเรอตร กรฑา พรรธนะแพทย ดวยการบรณาการความคดสรางสรรค และการกระทำาสรางเสรม ทงหลายทงปวงเขาดวยกนอยางลงตวเชนน จงทำาใหเกด

นาวกศาสตร ปท๙๗เลมท๑๒ธนวาคม๒๕๕๗ 31

อนสรณสถานตราสญลกษณประจำาพระองค“องคบดาของทหารเรอไทย” แหงแรกในประเทศไทย ซงหากม การจดกจกรรมเทดพระเกยรตณสถานทแหงนในโอกาสทเหมาะสมเชนวนคลายวนประสตเปนตนกยงเปนการประชาสมพนธพระเกยรตประวตและพระเกยรตคณ“องคบดาของทหารเรอไทย” ใหแพรหลายมากขน และทงหมดทงมวลนคอเหตผลททำาใหอนสรณสถานแหงนเปนสถานทควรคาแกการจารกไวใหเปนประวตศาสตร

หนาใหมของกองทพเรอ และเปนเกยรตประวต แกผมสวนเกยวของทกคนสบไปวา...

ทานคอ...หนงงดงามความยงใหญ ทานคอ...หนงเสรมใสมหาศาล

ทานคอ...หนงอกโขมโหฬาร ทานคอ...หนงสถานอนสรณย๗

เอกสารประกอบการเขยน๑.กรฑาพรรธนะแพทย,พลเรอตรหนงสอ“ภาพชดศาลกรมหลวงชมพรเขตอดมศกด”,กองทพเรอจดพมพเนองใน“วนอาภากร”๑๙พฤษภาคม๒๕๔๘๒.จำานงคทองประเสรฐ,ศาสตราจารย,ราชบณฑตสำานกศลปกรรม,“ภาษาไทยไขขาน (อนสาวรย – อนสรณย)” กรงเทพฯสำานกพมพแพรพทยา,๒๕๒๘หนา๓๘๓–๓๘๕๓.ดำารงราชานภาพ,สมเดจพระเจาบรมวงศเธอกรมพระยา“ พระประวตพระเจาพยาเธอ กรมหลวงชมพรเขตรอดมศกด” พมพในงารพระราชทานเพลงพระศพพระเจาพยาเธอกรมหลวงชมพรเขตรอดมศกด,วนท๒๔ธนวาคม๒๔๖๖๔.นตยสารนาวกศาสตรฉบบเดอนพฤษภาคม๒๕๔๕เรอง“ทมาของคาถาในตราประจำาพระองค”โดยนาวาเอก ทองยอยแสงสนชยฉบบเดอนพฤษภาคมและมถนายน๒๕๔๗เรอง“หมอพร”ฉบบเดอนกมภาพนธ๒๕๕๔เรอง“ตราประจำาพระองคทพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว พระราชทานแกพระราชโอรส”โดยพลเรอโท ทววฒ พงศพพฒน ฉบบเดอนมนาคม ๒๕๕๖ เรอง “บนทกของเสดจในกรมหลวงชมพรฯ” โดย พลเรอตร กรฑาพรรธนะแพทยฉบบเดอนกนยายน๒๕๕๖เรอง“สญลกษณประจำาพระองค “องคบดาของทหารเรอไทย” ณ ฐานทพเรอสตหบ ในวาระ ๙๐ ป อาภากรรำาลก”โดยฐานทพเรอสตหบ๕.ประพฒนจนทวรช,พลเรอเอก“พระประวตและพระกรณยกจในสมยรชกาลท ๕ ของ พลเรอเอก พระเจาบรมวงศเธอ กรมหลวงชมพรเขตอดมศกด”กรงเทพฯพมพทโรงพมพเจรญธรรม,๒๕๒๗

๗ ผเขยนเลอกใชคำาวา “อนสรณย” เพอสอถงความเปนอนสรณสถาน แทนคำาวา “ปชนย – นานบถอ นาบชา” หรอ “อนสาวรย – สงทสรางไวเปนทระลกถงบคคลหรอเหตการณสำาคญ” ดวยเหตผลวา สถานทแหงน มไดประสงคใหเปน “ปชนยสถาน” มาแตตน หรอหากใช คำาวา “อนสาวรย” กอาจจะเปนการไมเหมาะสม ดวยเปนตราสญลกษณประจำาพระองค หาใชพระรปจำาลองของพระองคทานไม และแมวาพจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔ จะไมไดเกบคำานไว แต ศ.จำานงค ทองประเสรฐ ใหความเหนไวในหนงสอ “ภาษาไทย ไขขาน” วา .....“หากนำาคำานมาใชกไมผด เพราะตามรปศพทกแปลวา “ควรแกการระลกถง” เพยงแตความหมายไมหนกแนนเหมอนคำาวา “อนสาวรย” เทานน” และไดเคยมการนำาคำานมาใชเรยกอนสรณสถานผพลชพปกปองแผนดนไทยจากภยคอมมวนสตในเขตจงหวดนาน เมอปพทธศกราช ๒๕๑๙ วา “อนสรณยวรกรรม พลเรอน ตำารวจ ทหารทงชาง”

32 นาวกศาสตร ปท๙๗เลมท๑๒ธนวาคม๒๕๕๗