“สามีในอดุมคติ” ในเฟซบุ๊กแฟน ...3...

1

“สามในอดมคต” ในเฟซบกแฟนเพจ “พอบานใจกลา” กนฐา อมตเวทน1, ศภมน อาภานนท2 และ ชมพนท ธารเธยร3

1,2,3คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน

บทคดยอ

งานวจยน มว ตถประสงคเพอวเคราะหลกษณะของสามในอดมคตทน าเสนอในเฟซบก แฟนเพจ “พอบานใจกลา ” โดยศกษาจากขอความบทสนทนาทปรากฏในกรอบภาพการตนใน www. facebook.com/powerofhusbands ตงแตวนท 29 มนาคม 2558 - 31 มนาคม 2559 ผลการศกษาพบวา เฟซบกแฟนเพจ “พอบานใจกลา” มการประกอบสรางคณลกษณะของสามในอดมคต 4 ประการ คอ สามจะตองรกและดแลภรรยา เชอฟงและตามใจภรรยา ยกยองและใหเกยรตภรรยา และชวยแบงเบาภาระงานบานของภรรยา ซงคณลกษณะของสามทปรากฏในเฟซบกแฟนเพจ “พอบานใจกลา” น สอใหเหนวาทกรรมภรรยาเปนใหญ และครอบครวจะมความสขไดกตอเมอสามและภรรยาชวยเหลอดแลกน

ค ำส ำคญ: สามในอดมคตเฟซบกแฟนเพจ, พอบานใจกลา

“An Ideal Husband” on Facebook Fanpage “Phor Ban Jai Kla” Kanita Amatawetin1, Supamon Arpanunt2 and Choamphunut Tharethian3

1,2,3Faculty of Liberal Arts, Ubon Ratchathani University

Abstract This research aims to study the Ideal Husband on Facebook Fanpage “Phor

Ban Jai Kla”. The data were collected from www.facebook.com/powerofhusbands, during March, 29 2015–March, 31 2016.The findings revealed four points: love and take care of your wife, follow and satisfy your wife, praise and respect your wife, and share her housework. According to the results found, the wife is the dominant person, and the family’s happiness depends on the ways the couple take care of each other.

Keywords: An Ideal Husband, Facebook Fanpage, Phor Ban Jai Kla

2

1. บทน ำ เฟซบก (Facebook) เปนสอสงคมออนไลนทคนในสงคมไทยนยมใชเปนชองทางใน

การตดตอสอสารถงกนมากทสดชองทางหนง ไมวาจะเปนการตดตอสอสารกบคนในครอบครว เพอนสนท หรอใชประกอบกจการงานตางๆ เชน การตดตอประสานงาน การโฆษณาประชาสมพนธ เปนตน ซงนอกจากคนในสงคมปจจบนจะใชเฟซบกเปนชองทางในการตดตอกนสอสารทวไปแลว ยงนยมใชเฟซบกเปนชองทางในการเผยแพรความคดเหน หรอเรองราวของตนใหผอนไดตดตาม ในรปแบบของแฟนเพจ (Fanpage) ดวย

เฟซบกแฟนเพจ “พอบานใจกลา” เปนกลมสงคมออนไลน ทน าเสนอเรองเลา และเรองราวทแตงขนเกยวกบการใชชวตครวมกนของสาม และภรรยาในครอบครวสมมตครอบครวหนงโดยผทใชนามแฝงวา “คณมอน” เรองราวในเฟซบกแฟนเพจนถายทอดและน าเสนอผานกรอบภาพการตนทมรปวาดการตนผชาย (สาม) การตนผหญง (ภรรยา) เปน ตวละครหลก และมขอความบทสนทนาขนาดสนเปนสอหลกในการสอสาร เฟซบกแฟนเพจนไดรบความนยมจากผใชสอสงคมออนไลนโดยเฉพาะคสามภรรยาเปนจ านวนมาก สงเกตไดจากจ านวนครงของการกด “ถกใจ” กด “แบงปน” และ “การแสดงความเหน” ของแตละ ภาพการตนทมตงแตหลกพนจนถงหลกหมน และจากการส ารวจขอมลเบองตนท าใหทราบวา นอกจากเรองราวทน าเสนอในภาพการตนของแฟนเพจนจะมความตลก สนกสนานแลว ยงมการน าเสนอแนวคดทนาสนใจโดยเฉพาะอยางยงแนวคดเรองลกษณะของสามในอดมคตทภรรยาตองการ

ผวจยจงสนใจทจะศกษาวา สามในอดมคตทน าเสนอในเฟซบกแฟนเพจ “พอบาน ใจกลา” นนมลกษณะอยางไรบาง และเหตใดจงเปนเชนนน โดยจะศกษาผานเรองเลาในภาพการตน และบทสนทนาตามแนวคดการประกอบสรางความหมายหรอวาทกรรม เนองจากเหนวาจะท าใหบรรลวตถประสงคของการวจยได

2. แนวคดทใชในกำรวจย 2.1 แนวคดเรองวำทกรรม และอ ำนำจ ไชยรตน เจรญสนโอฬาร (2542, น. 3-4) ไดกลาวถงวาทกรรมไววา วาทกรรม คอ ระบบและกระบวนการในการสราง/ผลต (constitute) เอกลกษณ (identity) และความหมาย (significance) ใหกบสรรพสงตางๆ ในสงคมทหอหมเราอย ไมวาเปนความร ความจรง อ านาจ หรอตวตนของเราเอง นอกจากนวาทกรรมยงท าหนาทตรงสงทสรางขนใหด ารงอย และเปนทยอมรบของสงคมในวงกวาง (valorize) สอดคลองกบทณฐพร พานโพธทอง (2556, น.6) กลาวไววา วาทกรรม คอ วถปฏบต หรอกระบวนการการในการสราง “ความหมาย” ใหแกสงตางๆ อยางเปนระบบ และเมอกลาวถงวาทกรรม อกค าหนงทเขามาเกยวของดวยกคอ “อ านาจ”

3

เพราะวาทกรรม คอ วธในการสรางและสอความจรง ซงรวมถงความสมพนธเชงอ านาจ ทถกสราง รกษา และทาทายผานวาทกรรมดวย ดงท Baker and Ellece (2011 อางถงใน ณฐพร พานโพธทอง, 2556, น. 20) กลาววา

“Power is linked to discourse are ways of representing and constructing reality so that power relations are constructed, maintained and contested via discourse.”

ณฐพร พานโพธทอง (2556: 20 - 24) กลาวถงอ านาจวา อ านาจเปนเรองของความสมพนธ เพราะอ านาจจะเกดขนไดกตอเมอมคความสมพนธ ในลกษณะทฝายหนงสามารถควบคมอกฝายหนงใหท าตามทตนตองการ ฝายทมอ านาจมากกวาสามารถจ ากดเสรภาพในการกระท า หรอมอทธพลตอความคด หรอทศนคตของอกฝายหนง ความสมพนธเชงอ านาจอาจเปนความสมพนธระหวางบคคล ระหวางกลมคนในสงคม สถาบน หรอองคกร กได ทงนความสมพนธนจะมลกษณะเปนความสมพนธทไมสมมาตร (asymmetrical relation) กลาวคอ ฝายทมอ านาจมากกวาจะควบคมอกฝายหนง และจะไมเกดกรณกลบกน โดยสามารถจ าแนกอ านาจตามแนวคดของแฟรคลฟ (Fairclough, 1989) ได 2 แบบ คอ อ านาจทมาจากการใชก าลง (power by coercion) และอ านาจทมาจากการยนยอมพรอมใจ (power by consent) สวนฟาน ไดก (Van Dijk, 1989) กลาวถงความสมพนธระหวางโครงสรางของวาทกรรมกบโครงสรางของอ านาจในประเดนประเภทวาทกรรมกบรปแบบการควบคมวา ม 2 รปแบบ ไดแก วาทกรรมทมเจตนาชน า และวาทกรรมทมอทธพลตอการกระท าในอนาคตของคนในสงคม มรายละเอยดดงน วาทกรรมทมเจตนาชน า วาทกรรมทมเจตนาชน าจะควบคมการกระท าโดยตรง ตวอยางวาทกรรมประเภทนไดแก ค าสง กฎหมาย กฎเกณฑตางๆ การข ฯลฯ ผผลตวาทกรรมประเภทนมกเปนผมบทบาทในฐานะสถาบน หรอมอ านาจของสถาบนรองรบ วาทกรรมทมอทธพลตอการกระท าในอนาคตของคนในสงคม วาทกรรมทมอทธพลตอการกระท าในอนาคตของคนในสงคม หรอเกยวของกบอ านาจโดยการยนยอมพรอมใจ ไดแก

วาทกรรมประเภทชกจงใจ เชน โฆษณา ฯลฯ วาทกรรมประเภทพรรณนาเหตการณ การกระท า และสถานการณในอนาคต เชน ค า

ท านาย ค าเตอน ฯลฯ วาทกรรมเรองเลาทแพรไปในวงกวาง เชน นวนยาย ภาพยนตร ฯลฯ

4

2.2 แนวคดเรองกำรศกษำเรองเลำ แนวคดเกยวกบการศกษาเรองเลา (narrative) และการเลาเรอง (story telling) หรอ

วธวทยาการเลาเรอง (narratology) เปนแนวคดส าคญในการวเคราะหขอความแนวคดหนงทนกภาษาศาสตร และนกสงคมศาสตรใหความสนใจ เนองจากเรองเลามความส าคญอยางยงกบชวตมนษย เพราะมนษยจะแสดงลกษณะของตวตนในแงของการเปนผสรางความหมายใหกบโลกผานมมมองของตนผานเรองเลา (จนทมา องคพณชกจ, 2557: 173)

Schank (1990 อางถงใน จนทมา องคพณชกจ, 2557: 175) ไดจ าแนกประเภทของเรองเลาพนฐานออกเปน 5 ประเภท ไดแก เรองเลาทเปนทางการ เรองเลาทประดษฐขนใหม เรองแบบปฐมภม เรองเลาแบบทตยภม และเรองเลาเชงวฒนธรรมทวไป มรายละเอยดดงน

1. เรองเลาทเปนทางการ (official stories) เรองเลาทเปนทางการเปนเรองเลาทเราเรยนรจากแหลงขอมลทเปนทางการ หรอเชงสถาบน เชน โรงเรยน วด หรอหนวยงานของรฐ

2. เรองเลาทประดษฐขนใหม (invented or adapted stories) เรองเลาทประดษฐขนใหม หรอปรบใหมเปนเรองเลาทคนเราสรางขน อยางไรกตาม กระบวนการของการสรางขนนน สวนใหญมกเปนการปรบ หรอดดแปลงมาจากตนเคาของเรองทมอยเดม มากกวาทจะเปนการสรางขนใหม

3. เรองแบบปฐมภม (firsthand stories) เปนเรองเลาทเกดจากการเลาของมนษยเอง ซงสวนใหญมกเปนการเลาเรองเกยวกบชวต หรอประสบการณตางๆ ทคนเราประสบ

4. เรองเลาแบบทตยภม (secondhand stories) เปนเรองเลาทคลายคลงกบเรองเลาปฐมภม แตตางกนคอ ผเลามไดเปนผประสบเอง แตน าเรองของคนอนมาเลาอกทอดหนง หรอเลาแทนเจาของเรอง อาจจะเปนการฟงเรองราวจากเจาของเรอง แลวน ามาถายทอดตอ เรองเลาโดยสวนใหญมกเปนเรองเลาแบบทตยภม

5. เรองเลาเชงวฒนธรรมทวไป (culturally common stories) เปนเรองเลาทมอยแลวและเลากนอยางทวไปในสงคมวฒนธรรมหนงๆ โดยไมปรากฏเจาของเรองหรอผเลาโดยเฉพาะ แตคนในสงคมตางกรเกยวกบเรองเลาน เชน เรองเลาประเภทต านาน นทานของกลมชน เปนตน การสอสารพดคยกนของคนในสงคม ไมวาจะเปนเรองราวในอดต เรองในปจจบน เรองเกยวกบอนาคต หรอแมแตเรองทจนตนาการขน ตางกเปนเรองเลา เพราะเรองเลา หมายถง เรองราวตางๆ ทถกรอยเรยง เพอน ามาสอความหมายผานรปแบบของการใชภาษา เรองเลา และการเลาเรองจงเปรยบเสมอนเครองมอในการแสดงเหตผล และแสดงภาพแทนของมนษย เพอจะบอกผอนวา ผเลาเปนใคร ผเลามความเขาใจ และมมมมองตอสงตางๆ ทเลานนอยางไร

5

3. วตถประสงคของกำรวจย เพอวเคราะหลกษณะของสามในอดมคตทน าเสนอในเฟซบกแฟนเพจ “พอบานใจ

กลา”

4. ขอมลและวธกำรวจย 4.1 กำรเกบรวบรวมขอมล

ศ ก ษ า จ า ก ภ า พ ก า ร ต น ท ม บ ท ส น ท น า ร ะ ห ว า ง ส า ม แ ล ะ ภ ร ร ย า ใ น www.facebook.com/powerofhusbands ตงแตวนท 29 มนาคม 2559 - 31 มนาคม 2560 จ านวน 141 ภาพ และศกษาเฉพาะขอมลทปรากฏในกรอบภาพการตนเทานน ไมศกษาขอมลทอยนอกกรอบภาพ เชน ขอความใตภาพ หรอขอความแสดงความเหนของผเขาชม เปนตน

4.2 วธกำรวจย 1. รวบรวมขอมลภาพการตนทมบทสนทนาระหวางสาม และภรรยาในเฟซบก

แฟนเพจ “พอบานใจกลา” ตามขอบเขตการวจย 2. ศกษาเอกสาร และงานวจยทเกยวของ 3. วเคราะหลกษณะของสามในอดมคตตามวตถประสงคการศกษา 4. สรปผลการศกษา อภปรายผล และเรยบเรยงเปนบทความ

5. ผลกำรวจย เรองราวทน าเสนอในเฟซบกแฟนเพจ “พอบานใจกลา” เปนเรองเลาประเภทเรองเลา

ทประดษฐขนใหม น าเสนอเนอหาเกยวกบเรองในชวตประจ าวนเกยวกบชวตคของครอบครวสมมตครอบครวหนงขณะทอยดวยกนผานภาพวาดการตนและบทสนทนาของตวละครสาม กบตวละครภรรยาซงไมไดระบชดเจนวาหมายถงบคคลใด

เรองราวทน าเสนอในเรองเลามทงเรองการพดคยทวไป เรองการใชจายในครอบครวการท างานบาน การท าอาหาร การเดนทางและการพกผอน ฯลฯ เรองทน าเสนอสวนใหญ มกเปนเรองทเลาโดยมวตถประสงคเพอใหผอาน หรอผทตดตามเฟซบกแฟนเพจเกดความตลกขบขนในพฤตกรรมของสามเปนส าคญ เพราะแมเฟซบกแฟนเพจจะใชชอวา “พอบาน ใจกลา” แตเรองราวทน าเสนอกลบปรากฏภาพ “พอบาน” หรอ “สาม” ทเปนฝายยอมภรรยา และตองยอมภรรยาในทกๆ เรอง ทงทเตมใจยอม และฝนใจยอม กลาวไดวา ภรรยาเปนผมอ านาจในการก าหนดความคด และพฤตกรรมของสาม

http://www.facebook.com/powerofhusbands

6

เมอวเคราะหภาพของสามทเปนฝายยอมและถกภรรยากระท าดงกลาวแลว พบวา เรองราวทแมจะเปนเรองตลกสมมตน เปนการประกอบสรางความหมาย “สามในอดมคต” ทภรรยาตองการชองทางหนงไมวาผเขยนจะตงใจหรอไมกตาม

จากการวเคราะหคณลกษณะของสามในอดมคตทปรากฏในภาพการตนในเฟซบกแฟนเพจ “พอบานใจกลา” จ านวน 141 ภาพ พบวา ในเฟซบกแฟนเพจ “พอบานใจกลา” มการน าเสนอภาพ “สามในอดมคต” วาจะตองมคณลกษณะส าคญ 4 ประการดวยกน คอ รกและดแลภรรยา เชอฟงและตามใจภรรยา ยกยองและใหเกยรตภรรยา และชวยแบงเบาภาระงานบานของภรรยา มรายละเอยดดงน

5.1 รกและดและภรรยำ ลกษณะของสามในอดมคตทปรากฏในกรอบภาพการตนในเฟซบกแฟนเพจ “พอบานใจกลา” จะตองรกและดแลภรรยา กลาวคอ สามจะตองใหความรกและดแลเอาใจใสภรรยา ทงในฐานะทเปนหวหนาครอบครว คอ เปนผรบผดชอบคาใชจายหลกภายในบาน และในฐานะคนรก คอ เปนก าลงใจและคอยใสใจความรสกของภรรยาอยเสมอ โดยเฉพาะอยางยงการมอบของขวญในโอกาสพเศษตางๆ เชน วนเกด วนครบรอบแตงงาน หรอวนวาเลนไทน รวมทงคอยดแลเวลาทภรรยาเจบปวย หรอไมสบาย ดงตวอยางบทสนทนาและภาพการตนตอไปน ตวอยางท 1

ภรรยา : ถามอะไรไปกตอบมาแครปสตกเกอร...ตงสเตตสอะไรกมากด Like ชนวโปงอยางเดยว นใสใจกนบางมยเนยตาบา

สาม : กลบมาแลวจา สขสนตวนวาเลนไทนนไง! ดอกไมส าหรบคนสวย คนด คนนคอทสดของชวตผมรกคณณณณ...ขอโทษทกลบชานะไปหาซอดอกไม

ภรรยา : งอ ไมเปนไยยย

7

ภำพท 1 ภาพประกอบตวอยางท 1

หมายเหต. จาก รปภาพบนไทมไลน, โดย คณมอน, 2559, ออนไลน. ตวอยางท 2

ภรรยา : เวลาเหนรปหองสวยๆ เฟอรนเจอรงามๆ เมยกอยากจะไดอยางนนบาง.. สวยจงแตคงแพงนาด

สาม : สบายมากครบเมย เดยวจดให พอบานทกคนลวนมทกษะเชงชางใน อณวญญาณ แคตอโตะ ตอต หมจะตาย โปก!

ภรรยา : พอเถอะคณ ไป SB Design Square Anniversary Sale ลดทงรานหรอจะเลอกผอน 0% 10 เดอน วนน – 29 ก.พ. 597

สาม : เยยม

8


หมายเหต. จาก รปภาพบนไทมไลน, โดย คณมอน, 2559, ออนไลน.

5.2 เชอฟงและตำมใจภรรยำ ลกษณะของสามในอดมคตทปรากฏในกรอบภาพการตนในเฟซบกแฟนเพจ “พอบานใจกลา” จะตองเชอฟงและตามใจภรรยา กลาวคอ สามจะตองปฏบตตามกฎ หรอขอก าหนดทภรรยาตงไว เชน ตองกลบบานตรงเวลา ไมใชจายเงนซอสงของทภรรยาเหนวาฟมเฟอย ใหความส าคญกบภรรยามากกวาเพอน ไมไปเทยวกบเพอนหากภรรยาไมอนญาต เปนตน นอกจากเชอฟงภรรยาแลว สามในอดมคตจะตองตามใจภรรยา เมอภรรยาตองการจะซอสนคาตางๆ โดยเฉพาะเสอผา และเครองส าอาง รวมทงไมบน ไมตอวา ไมโตเถยง หรอ ขดใจภรรยา เมอสามและภรรยามความคดเหนไมตรงกน เชน การมเพศสมพนธ การเลอกสถานททองเทยว หรอการตดสนใจเลอกซอสนคา เปนตน ดงตวอยางตอไปน

9

ตวอยางท 3

สาม : สามทมแลวเดยวพกลบกอนบอกเมยไว รนนอง : หมดชดนกอนสพ ขอ ขอ นองขอ สาม : เฮย! เอามาอก เดยวเมยโทรมาแลวพคอยกลบ รนนอง :น! มนตองหยงง! มายไอดอล สาม : คงตองกลบแลววะ เมยพวดโอคอลมาแลว เนตแมรงแรง ภาพนหยงเปะ

Full HD รนนอง : ครบ ชดมาก



10

ตวอยางท 4 ทของเรา สาม : คณครบ ปไต... ภรรยา : โอยย! งวงนอน!!! สาม : ชง... ผมกลบมาแลว คดถงผมมย..? ทของเธอ ภรรยา : คณคะ ปไตมาแลวคะ คกๆ สาม : เหนอยงะ พรงนประชมเชา ภรรยา : นาอบอายเหลอเกนนเราท าอะไรลงไป เพราะไมสาว ไมสวยเหมอนแตกอนสนะหรอเพราะมใครคนใหม สาม : นสนะ หายนะของชวตครอบครว... แควก เลทสไฟท!!



11

5.3 ยกยองและใหเกยรตภรรยำ ลกษณะของสามในอดมคตทปรากฏในกรอบภาพการตนในเฟซบกแฟนเพจ “พอบาน

ใจกลา” จะตองยกยองและใหเกยรตภรรยา กลาวคอ สามจะตองรจ กพดชนชมภรรยา เมอภรรยาปรนนบตสาม เชน กลาวชมรสชาตอาหารฝมอภรรยา ชมความสามารถของภรรยา ชมความสวยงามของภรรยา เปนตน โดยสามในอดมคตจะตองไมกลาวค าต าหน หรอตอวาภรรยาไมวาในกรณใดๆ กตาม และจะตองใหเกยรตภรรยาโดยใหสทธภรรยาในการจดการ ทกเรองภายในบาน ทงเรองการเงน การดแลลก และเรองชวตสวนตวของสาม ดงตวอยางตอไปน ตวอยางท 5

ผหญงธรรมดาคนหนง.. ทท งชวตท าเปนแตตมมามาประทงชวต..แตเมอไดเปนแมบานเตมตว หองครวนนคอสรภม ทงหดท า ทงคนควา หาสตรอาหารทสามชอบ แมจะเหนดเหนอยขนาดไหน..

สาม: อรอย!! เกดมาไมเคยกนไขเจยวหมสบทอรอยแบบนมากอน ! แมตายกไม เสยดายชวต!

เมอไดเหนรอยยมจากผชายทเธอรกกบอาหารทเธอตงใจท าเพอเขาความเหนดเหนอยกหายไปเปนปลดทง ภรรยา: กไมไดมากมายอะไรเลย ตวเองลางจานเกบครวใหเคาดวยนะ เคาอาบน า

นอนละ

12


หมายเหต. จาก รปภาพบนไทมไลน, โดย คณมอน, 2559, ออนไลน. ตวอยางท 6

รนนอง 1 : พเอ อะไรหลนนะครบ? สาม : หอ? รนนอง 1 : บะ..บตรเอทเอม!!!? พเคามบตร เอทเอมวะพวกเรา! รนนอง 2 : ทงๆ ทมเมยแลวแทๆ !!? สาม : หๆ กไมไดยากเยนอะไรเลย รนนอง 3 : สดยอด! พเคาท าไดยงไงกน! รนนอง 4 : มายไอดอล สาม : ฮลโหล? ครบทรก จา เงนเดอนออกแลวจะ ครบเดยวโอนไปตอนนเลยครบ

(Krungsri Online APP เรองเงนเรองงาย) ตด! โอนแลวจา โอนหมดไมมเหลอ แลวตวเองคอยโอนใหเคาวนละ 200 เนาะโธ 180 กกดออกมาไมไดสจะ

13



5.4 ชวยแบงเบำภำระงำนบำนของภรรยำ ลกษณะของสามในอดมคตทปรากฏในกรอบภาพการตนในเฟซบกแฟนเพจ “พอบานใจกลา” จะตองชวยแบงเบาภาระงานบานของภรรยา กลาวคอ สามจะตองชวยภรรยาท างานบาน โดยเฉพาะงานทตองใชพละก าลง อาท การท าความสะอาดบาน การลางหองน า การลางจาน การซกผาตากผา การท าสวน ฯลฯ รวมไปถงการชวยภรรยาดแลลก ในตอนกลางคนดวย ดงตวอยางตอไปน ตวอยางท 7

เพอน 1 : นเพอนผมสงกรานตทผานมายงอวนๆอยเลย ตอนนหายไป 10 กวาโลแลว เพอน 2 : โอโห นแสดงวาคงออกก าลงกายอยางหนกหนวงเลยสครบ

14

สาม : กนนแหละครบ แตจรงๆ สวนใหญจะหนกไปทางคลน.. เพอน 2 : โอโห มงมนมากๆ กนคลนดวย!! ภรรยา : ทรกกก เสรจแลวไปคลนหองน าชนสองดวยนะ สาม : ครบ...



15

ตวอยางท 8 ในตอนทลกเกดมานน.. แมของลกทงป มนม ทงรองเพลงกลอมโอละเห เลยงด

ประคบประหงมอดหลบอดนอนจนรางกายทรดโทรม เมอพอเหนดงนนกพยายาม จะท าในสงทพอชวยได...

ภรรยา : พอ ผาออมลกหมดแลวซกใหหนอย!! สาม : มาแลวๆๆๆ และนนกเปนการกาวสวงการครงแรกของพอ.. กอนจะเปน

ต านานมาถงทกวนน..



16

6. สรปผลกำรวจย จากการวเคราะหลกษณะของสามในอดมคตทน าเสนอในเฟซบกแฟนเพจ “พอบาน ใจกลา” พบวา มการน าเสนอภาพ“สามในอดมคต” คอ สามทปฏบตตนตามทภรรยาตองการ ไมวาสามจะเตมใจหรอไมกตาม โดยจะตองมคณลกษณะส าคญ 4 ประการดวยกน คอ รกและดแลภรรยา เชอฟงและตามใจภรรยา ยกยองและใหเกยรตภรรยา และชวยแบงเบาภาระงานบานของภรรยา 7. อภปรำยผลกำรวจย จากการวเคราะหลกษณะของสามในอดมคตทน าเสนอในเฟซบกแฟนเพจ “พอบาน ใจกลา” ผวจยพบประเดนทนาสนใจ ดงน 7.1 วำทกรรมภรรยำเปนใหญ

จากการน าเสนอภาพการตน และบทสนทนา สอ ใหเหนความเปนใหญของภรรยา กลาวคอ ภรรยาเปนผมอ านาจสงสดในครอบครว เปนผทมสทธคด และตดสนใจเรองตางๆ ทกเรองภายในบาน เปนผควบคมการใชจายเงน ตลอดจนชวตสวนตวของสาม และสามจะตองปฏบตตามโดยไมมขอโตแยง หากสามปฏบตตนตามทภรรยาตองการได กจะสงผลใหครอบครวมความสข ทงนอาจกลาวไดวา ครอบครวจะมความสขไดกตอเมอภรรยามความสข และความสขของภรรยา คอความสขของครอบครวแตหากสามไมปฏบตตามทภรรยาตองการ หรอท าในสงทภรรยาไมเหนชอบ สามกจะถกภรรยาตดพอ ตอวาคาดโทษ หรอท ารายรางกายได โดยทสามจะตองยนยอมโดยดษณ ไมตอส และโตแยงภรรยา

7.2 ควำมรก ควำมเขำใจ และกำรใหอภยเปนพนฐำนส ำคญของครอบครว เรองราวทปรากฏในภาพการตนสอใหภาพ สามยอมตามใจภรรยา ทงทเตมใจ

และไม เตมใจ และการทภรรยาดแลปรนนบตสามดวยความเอาใจใสทงทจ รง ใจ และมวตถประสงคแอบแฝง สะทอนใหเหนภาพของการใชชวตควา นอกจากสามภรรยา จะตองรกและดแลเอาใจใสกนแลว ยงตองเรยนรทจะยอมรบ เขาใจ และรจกใหอภยกนดวย เพราะธรรมชาตของการอยรวมกน ยอมตองมเรองทเหนตาง หรอขดแยงกนเปนธรรมดา หากตองการใหครอบครวมความสข ทงสาม และภรรยากจะตองแสดงความรก ความเอาใจใส และใหอภยเมออกฝายท าผดพลาด หรอท าในสงทตนไมชอบดวย

7.3 งำนบำนไมใชหนำทของภรรยำเทำนน จากการน าเสนอภาพสามท างานบานตามทภรรยามอบหมายในภาพการตน

สอใหเหนวา หนาทในการท างานบานไมใชหนาทของภรรยาหรอผหญงเทานน แตสามหรอผชายควรจะรวมชวยเหลอและแบงเบาภาระนดวย ทงนอาจเปนเพราะบทบาทและหนาทของ

17

ผหญงหรอภรรยาในสงคมปจจบนแตกตางจากในอดต เนองจากผหญงในปจจบนสวนใหญ เปนผทไดรบการศกษา มความร ความสามารถ สามารถท างาน และมรายไดเลยงดตนเองไดไมจ าเปนตองพงพาผปกครอง หรอคครองของตนเหมอนในอดต

เมอผหญงในปจจบนแตงงานเปนภรรยา เปนมารดา กยงคงตองท างานนอกบานดวย หากตองรบภาระงานบาน และดแลลกทงหมดเพยงฝายเดยว กจะเปนภาระทหนกเกนไป ประกอบกบครอบครวสวนใหญในปจจบนมกเปนครอบครวเดยว ไมนยมอยรวมกนเปนครอบครวใหญหากสามไมชวยเหลอภรรยา กอาจท าใหครอบครวเกดปญหาได ดงนน การคาดหวงใหสามของตน มสวนชวยดแลลกและแบงเบาภาระงานบาน โดยเฉพาะอยางยงงานทตองออกแรงใชก าลง จงไมใชเรองแปลกหรอเปนการกดขขมเหงแตอยางใด

อนง เรองการควบคมการใชจายเงน และชวตสวนตวของสามนน ผวจยสงเกตวา เปนเพยงการควบคมและจ ากดการใชจายในเรองทภรรยาเหนวาฟมเฟอยเทานน แตไมปรากฏภาพการน าเงนของสามมาใชจายสวนตว ทงนอาจเปนเพราะภรรยากสามารถหาเงน หรอรายไดส าหรบใชจายในสวนของตนเชนกน

เอกสำรอำงอง

จนทมา องคพณชกจ. (2557). การวเคราะหขอความ (Discourse analysis). กรงเทพฯ :

ส านกพมพมหาวทยาลย ธรรมศาสตร. ไชยรตน เจรญสนโอฬาร. (2542). วาทกรรมการพฒนา : อ านาจ ความร ความจรง เอกลกษณ

และความเปนอน. กรงเทพฯ วภาษา. ณฐพร พานโพธทอง. (2556). วาทกรรมวเคราะหเชงวพากษตามแนวภาษาศาสตร : แนวคด

และการน ามาศกษาวาทกรรมในภาษาไทย. กรงเทพฯ : โครงการเผยแพรผลงานวชาการ คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

คณมอน. (นามแฝง). (2559).รปภาพบนไทมไลน.สบคนเมอ 15 สงหาคม 2559, จากhttps://www. facebook.com/powerofhusbands.

18

การสรางค าและความหมายของสแลงในเฟซบก กญญนช ชะนะจตร1 และ รองศาสตราจารย ดร.ชชวด ศรลมพ2

1,2คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

บทคดยอ บทความนน าเสนอผลการศกษาการสรางค าและความหมายของสแลงทปรากฏในเฟซบก โดยมวตถประสงคเพอเนนศกษากระบวนการสรางสแลงความหมาย และความสมพนธทางความหมาย ของสแลงทใชสอสารผานเฟซบก โดยผวจยไดเกบขอมลจากเฟซบกแฟนเพจจ านวนทงสน 50 เพจ ทงจากชองแสดงสถานะและชองแสดงความคดเหน จากนน ผว จยไดน าขอมลมาวเคราะหและจ าแนกประเภทตามกระบวนการสรางค าประกอบกบการอธบายความหมายและวเคราะหความสมพนธทางความหมายของสแลงตามแนวคดทฤษฎอรรถศพท ผลการศกษาพบวา สแลงทใชสอสารผานเฟซบ กแฟนเพจมจ านวนทงสน 3,584 ขอมล สามารถจ าแนกประเภทตามการสรางค าได 2 ลกษณะใหญ ไดแก 1. กระบวนการสรางสแลง จากการประกอบค า และ 2. กระบวนการสรางสแลงจากลกษณะพเศษอน ๆ ในภาษา สวนผลการศกษา ดานความสมพนธทางความหมายพบวา สแลงในเฟซบกแฟนเพจมความสมพนธทางความหมายแบบการ พองรปและการมหลายหนาท อยางไรกด ในงานวจยนยงพบวาสแลงทใชสอสารผานสอสงคมออนไลน โดยเฉพาะอยางยงการสอสารผานเฟซบกมกระบวนการสรางค าทมลกษณะพเศษ กลาวคอ มกเปนค า หรอถอยค าทมความหมายตางไปจากเดมและมความหมายสอถงอารมณ ความรสก ทาทาง รวมไปถงน าเสยงของผใชภาษาดวยซงลกษณะดงกลาวนถอไดวาเปนลกษณะเดนของการใชภาษาสอสารผานอนเทอรเนต

ค ำส ำคญ: การสอสารผานเฟซบก, การสรางค า, ความสมพนธทางความหมาย, สแลง

Word Formation and Meaning of Slang on Facebook Kanyanat Chanajit1 and Associate Professor Chatchawadee Saralamba2, PhD.

1,2Faculty of Liberal Arts, Thammasat University

Abstract This article presents a study of word formation and meaning of slang on Facebook. The study mainly focuses on word formation, word meaning and the relation of slang’s meaning used on Facebook. The data were collected from 50 Facebook fan pages: comment in status and comment text boxes. The collected data were analyzed and categorized concerning the process of word formation accompanied with meaning’s explanation, and followed by an analysis of the relation of slang’s meaning using the lexical semantics theory. The result of the study indicates that the total of slang found on Facebook fan page are 4,775 tokens, and can be classified into 2 types: word formation and specific word formation. In addition, the result reveals that there are 2 types of slang meaning: homonymy and

19

polysemy. The study also provides that slang on social media; especially Facebook has special word formation process; namely, most of slang on Facebook not only signifies new meanings, but also conveys the writer’s emotion, feeling, gesture and tone of voice.

Keywords: Facebook communication, Word formation, Relation of meaning, Slang

1. บทน ำ การสอสารผานสงคมออนไลน (social network communication) ในปจจบน ไดรบความนยมไปทวทกมมโลก เนองจากเปนเครอขายทสามารถเชอมโยงผคนทอยไกลกน ใหสามารถตดตอสอสารกนไดอยางสะดวกและรวดเรว โดยการสอสารดงกลาวนสวนใหญ มกเปนการสอสารทคสนทนาไมเหนหนากน ดงนน ผใชภาษาจงตองสอสารดวยวธการพมพขอความเพอใชแสดงถงอารมณ ความรสก ทาทาง รวมไปถงลกษณะน าเสยงท ตองการสอดวยทงน การใชภาษาสอสารในลกษณะดงกลาวอาจเรยกไดวาเปนภาษาพดผานการพมพ (Netspeak) (Crystal, 2001) อยางไรกด สอสงคมออนไลนทไดรบความนยมมากทสดในโลกในขณะน คอ “เฟซบก” (Facebook) ทมจ านวนผใชงานมากถง 1.39 พนลานคน (Zocialinc, 2015)กเปนการสอสารโดยใชภาษาพดผานการพมพขอความเชนกน แตมความพเศษอนเปนเอกลกษณ คอมรปค า วธการออกเสยง และมความหมายเฉพาะทแตกตางไปจากทปรากฏในพจนานกรม และอาจเปนค าทสรางขนใหมหรอการน าค าทมอยเดมมาใชในความหมายใหมกได โดยภาษาเหลานมกเปนทเขาใจกนภายในกลม และนยมใชกนเพยงชวงเวลาหนงเทานน นกภาษาศาสตรสวนมากเรยกภาษาทมลกษณะ ดงกลาวนวา “สแลง” (slang) (Partridge, 1954; Flexner, 1975; วไลวรรณ ขนษฐานนท,2526; ธนสร บณฑตภกด,2548; อรอษา ถวนด, 2551) จากการศกษาเบองตน ผวจยสงเกตพบวาสแลงทใชสอสารผานเฟซบกมกมค าใหมเกดขนอยเสมอ ทงน เนองมาจากค าทมอยเดมในภาษาอาจใชสอความหมายทางอารมณ หรอทาทางไดไมชดเจนเพยงพอ ผใชภาษาจงตองสรางค าขนใหมเพอใชทดแทนการสอสารแบบเหนหนากน (face-to-face communication) นอกจากน สแลงดงกลาวยงมรปแบบภาษา ทเปนลกษณะเดน กลาวคอ สแลงในเฟซบกมวธการสรางค าทหลากหลายเปนตนวา การพมพแบบพเศษโดยเปนการพมพพยญชนะทายตงแตสองตวขนไปเพอแสดงลกษณะการออกเสยงเนนค าหรอ การลากเสยงยาวยกตวอยางเชนค าวา “มากกกกก” “แรงงงงง” “เลยยย” เปนตน หรอการใชสญรป (emoticon) ตาง ๆ เพอสอถงอารมณความรสกทางสหนาหรอทาทาง

20

นอกจากน ผวจยยงพบวาสแลงทมาจากการน าค าเดมทมอยในภาษามาใชสอสาร ผานสงคมออนไลน โดยเฉพาะเฟซบกมกเปนค าทเกดการเปลยนแปลงความหมายหรอ กลาวอกนยหนงคอ การน าค าทมอยในภาษามาใชในความหมายใหมยกตวอยางค าวา “ชะน” เดมหมายถง ชอสตวเลยงลกดวยนมในวงศ Hylobatidae แขนยาวมากไมมหางขนยาวนมเดนตวตงตรงไดหอยโหนอยตามตนไมสงๆ (ราชบณฑตยสถาน, 2554: 366) เมอน าค าดงกลาว มาใชในความหมายทางสแลง หมายถง ค าเรยกผหญง อยางไรกตาม จากการคนควางานวจยเบองตน ผวจยพบงานวจยในประเทศไทย และตางประเทศจ านวนหนงทศกษาเกยวกบสแลง แตเปนการศกษาทยงไมครอบคลม ถงความสมพนธทางความหมายของสแลง เน องจากงานวจยสวนใหญเนนแตศกษา การสรางค าและความหมายโดยไมเนนถงการศกษาเกยวกบความสมพนธทางความหมายดงเชนงานวจยของอรอษา ถวนด (2551) ทศกษาลกษณะและการใชค าสแลงในนตยสารบนเทงภาษาไทยพทธศกราช 2549 โดยเปนการอธบายถงลกษณะการสรางสแลง และจ าแนกความหมายออกเปนแบบกวางๆ อนไดแก ความหมายตามการสอความรสก ทศนคตความหมายใหม และความหมายในปรบท นอกจากน ผวจยพบวางานวจยโดยสวนใหญเปนการศกษาการสรางสแลงจากสอสงพมพ สวนงานวจยทศกษาเกยวกบภาษาทใชสอสารผานสอสงคมออนไลนมจ านวนไมมาก เชน งานวจยของ ทนวฒน สรอยกดเรอ (2549) ทศกษาภาษาในหองสนทนาแบบสวนตว ในโปรแกรมเอมเอสเอน (MSN) เวอรชน 7.0 ของนสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ งานวจยของ จตภม ตงคะอาร (2553) ไดศกษาค าสแลงภาษาไทยทพบในหองสนทนาโปรแกรม แคมฟรอก (Camfrog) สวนงานวจยทศกษาภาษาทใชในเฟซบกพบเพยงงานวจยของ Lee (2011) เปนการศกษาลกษณะภาษาจากสถานะ (status) บนเฟซบกของสมาชกของผวจยซงเปนผใชภาษาองกฤษและภาษาจนส าเนยงกวางตงในประเทศฮองกง จากทไดกลาวมาขางตนจะพบวา งานวจยดงกลาวไมไดศกษาเกยวกบความสมพนธทางความหมาย จากงานวจยหลายงานทผานมา ผวจยไดตระหนกถงความส าคญของการศกษาสแลงทจ าเปนตองศกษาถงกระบวนการสรางค าความหมาย ประกอบกบการศกษาในแงมมของความสมพนธทางความหมาย เนองจากการศกษาในลกษณะดงกลาวสามารถชวยใหผทศกษาเขาใจถงลกษณะการใชค าและทมาของค าไดมากยงขน อกทงผลการศกษายงเปนหลกฐาน ทางลายลกษณอกษรทบนทกไว อนจะท าใหเหนถงววฒนาการของภาษาไทยทใชสอสาร ผานอนเทอรเนตดวย

21

2. วตถประสงคของกำรศกษำ 2.1 ศกษาการสรางสแลงทเกดขนในเฟซบก 2.2 วเคราะหความหมายและความสมพนธทางความหมายของสแลงทปรากฏใน เฟซบก 3. ทฤษฎทเกยวของ ในการศกษาถงวธการสรางสแลง ผวจ ยไดใชแนวคดเรองการสรางศพท (word formation) ของ Katamba, 1993 ทจ าแนกลกษณะการสรางค าออกเปน 8 ประเภท เชน การผนค า การซ าค า การใชค าตอกบค าอน การตดค า เปนตน และใชทฤษฎอรรถศพท ( lexical semantics) ของ Cruse, 1986 ในการวเคราะหและอธบายถง ความสมพนธทางความหมายของสแลง โดยทฤษฎดงกลาวของครซนวาดวยการศกษาถงความหมายของค าวามความเชอมโยงกบความหมายของสรรพสงตาง ๆ ทมอยในโลก ทงทเปนรปธรรมและนามธรรม โดยจ าแนกความสมพนธทางความหมายออกเปน 6 ประเภท เชน การพองรป การพองวามหมาย การมหลายหนาท เปนตน การทผวจยใชทฤษฎดงกลาวนน เนองจาก ทฤษฎนจะสามารถ ท าใหเขาใจถงความหมายและทมาของความหมายไดชดเจนมากยงขน ดงนน ในการวเคราะหความสมพนธทางความหมายของสแลงตามทฤษฎอรรถศพทนน ผวจ ยไดวเคราะหจากความหมายประจ ารปของค าและความหมายใหมทางสแลงวา ความหมายทงสองดงกลาวนน มความสมพนธทางความหมายในรปแบบใด 4. ขอมลและวธกำรวจย 4.1 กำรเกบรวบรวมขอมล (Data Collection) งานวจยฉบบนผวจ ยไดเกบขอมลจากกลมผใชเฟซบกแฟนเพจจ านวน 50 เพจ คดเลอกดวยวธการสม โดยเกบเฉพาะสแลงทเปนภาษาไทยจากชองแสดงสถานะและ ชองแสดงความคดเหน เรมตงแตเดอนกรกฎาคมถงเดอนธนวาคม พ.ศ. 2558 รวมระยะเวลาทงสน 6 เดอนในการรวบรวม สแลงทใชสอสารผานทางเฟซบกนนผวจยก าหนดเกณฑในการพจารณา คอ ค าหรอขอความเฉพาะทไมมาตรฐานและใชในภาษาแบบไมทางการ เกดขนตามกระแสสงคมและใชในกลมคนบางกลมและบางวงการ เชน กลมวยรน โดยมกใชเพยงระยะเวลาหนงซงอาจเปนค าทสรางขนใหมหรออาจเปนค าทมาจากการน าค าในภาษาทมอยเดมมาใชในความหมายใหมกได (ราชบณฑตยสถาน, 2553: 412-413)

22

4.2 กำรวเครำะหขอมล (Data Analysis) ผวจยไดวเคราะหขอมลและจ าแนกกระบวนการสรางสแลงตามประเภทการสรางค า (word formation) ของ Katamba (1993) โดยจ าแนกลกษณะการสรางค าออกเปน 8 ประเภท ไดแก การผนค า การเตมหนวยค าแปลง การซ าค า การใชค าตอกบค าอน การตดค าการใช ชอยอและอกษรยอ การสรางค ายอนกลบ และการรวมค าจากน น ผวจ ยไดวเคราะหความสมพนธทางความหมายของสแลงตามทฤษฎของ Cruse (1986) โดยวเคราะหจากความหมายประจ ารปของค ากบความหมายทางสแลง และจ าแนกความสมพนธทางความหมายตามประเภท อนไดแก การพองความหมาย การมความหมายตรงขาม การพองรป การมหลายหนาท การจดกลมทางความหมายหรอค าลกกลม และการเปนสวนประกอบ ทายทสดคอ การน าขอมลทไดมาค านวณหาคารอยละของสแลงโดยจ าแนกตามกระบวนการสรางค าและความสมพนธทางความหมายของค า 5. ผลกำรวจย 5.1 กำรสรำงสแลง จากการวเคราะหสแลงทใชสอสารผานเฟซบกแฟนเพจ จ านวน 50 เพจ ผลการศกษาพบสแลงทงหมด 3,584 ขอมล เมอน ามาวเคราะหตามแนวคดการสรางศพท (word formation) แลว พบวาสแลงดงกลาวมวธการสรางค า 2 ลกษณะใหญ ๆ ไดแก กระบวนการสรางสแลงจากการประกอบค าและกระบวนการสรางสแลงจากลกษณะพเศษอน ๆ ในภาษา ดงมรายละเอยดตอไปน

5.1.1 กระบวนกำรสรำงสแลงจำกกำรประกอบค ำ กระบวนการสรางสแลงจากการประกอบค า คอ การน าค าทมอยในภาษา

มาประกอบกนเปนสแลงทมความหมายใหม จ าแนกออกเปน 2 กระบวนการใหญ ๆ ไดแก การสรางสแลงตามระบบหนวยค าและการสรางสแลงดวยการใชความหมายเปรยบเทยบดงมรายละเอยดตอไปน

5.1.1.1 กำรสรำงสแลงตำมระบบหนวยค ำ หมายถง การน าหนวย ทเลกทสดในภาษาหรอสวนหนงของค าทมความหมายมาประกอบกนเปนค าใหม โดยในงานวจยนจ าแนกประเภทการสรางสแลงตามระบบหนวยค าออกเปน 8 วธ ไดแก การซ าค า การซอนค า การประสมค า การรวมค า การตดค า การยมค า การใชอกษรยอ และการใชค าเลยง

(1) การซ าค า หมายถง การสรางค าใหมโดยอาจเปนการซ าทกสวนของ ค าเดมหรอการซ าแลวเกดการเปลยนแปลงทางเสยง อนอาจเกดจากการผลกเสยงของเสยงสระในค ากไดเชน “ดด” “จฟจฟ” “กรดๆๆๆๆๆๆๆ” “หวจงหวใจ” “กาฟงกาแฟ” เปนตน

23

(2) การซอนค า คอ การน าค า 2 ค าทมความสมพนธกนทางเสยงหรอความหมายมาประสมรวมกน (Payne, 2011) โดยเมอน ามาซอนค าแลวอาจมความหมายใหมหรอความหมายเดมกได เชน “ค าพดค าจา” “คนพระคนเจา” และ “โตโนนโตน” เปนตน

(3) การประสมค า หมายถง การสรางค าโดยน าค าทมอยเดมในภาษาตงแต 2 ค าขนไปมาประกอบกนเปนค าใหม เชน “ขโมยซน” “เปดตว” “มนหนา” “สดตน” “บองขาวหลาม”

(4) การรวมค า คอ การสรางค าทเกดจากการน าสวนหนงของค าทมากอนหนามารวมกนกบอกสวนหนงทอยในพยางคหรอค าถดมา โดยงานวจยนพบทงการรวมเสยงพยญชนะ สระ และวรรณยกต เชน “เจา” “พอง” “ตลลอด” “อยางงน” “เตง” เปนตน

(5) การตดค า คอ การสรางค าโดยตดบางสวนของค าใหสนลงซงเปน สวนใดของค ากได และมความหมายเหมอนหนวยศพทเดม (Katamba, 2005: 180) งานวจยนพบสแลงทมการตดค าในหลายต าแหนง ทงในต าแหนงพยางคหนา พยางคกลาง และพยางคหลง เชน “แหล” “อนแกรม” “อลง” “หมน” “แอด” เปนตน

(6) การยมค า คอ การสรางค าโดยน าค าในภาษาอนๆ มาใชในภาษา ของตนในงานวจยนไดจ าแนกลกษณะการยมค าออกเปน 2 ประเภท ไดแก การยมค าจากภาษาตางประเทศและการยมค าจากภาษาไทยถน เชน “กก” “โอปปา” “สกอย” “แซบ” “มงมง” เปนตน

(7) การใชอกษรยอ คอ การน าตวอกษรแรกของค ามารวมกนและออกเสยงพยญชนะแตละตวแยกกน ไมไดออกเสยงรวมกนเหมอนการประสมอกษรยอ (acronyms) อยางในภาษาองกฤษ ยกตวอยางเชนค าวา “ผช” “สสวก” “ดเจ” “คหสต” “ดจร” เปนตน

(8) การใชค าเลยง คอ การน าค าหรอหนวยค าในภาษามาประกอบกนเปนสแลง โดยมวตถประสงคในการสรางค าคอ ใชเพอเลยงค าหยาบหรอค าไมสภาพในการสนทนา หรออาจใชเพอสอถงอารมณของผใชภาษาดวย ในงานวจยนจ าแนกการใชค าเลยงออกเปน 3 ลกษณะ ไดแก การผวนค า การใชค าไมสภาพแทนค าสภาพ และการใชค า สภาพแทน ค าไมสภาพ

1. การผวนค า คอ การน าค าทมอยในภาษามาสรางเปนค าใหมโดยใชวธสลบต าแหนงของพยญชนะ สระ หรอวรรณยกตของค าทมอยในภาษาจ านวนตงแตสองพยางคขนไปเชน “ดออก” “เหนหม” “โดนดสกรอยเทา” “แตหลอ” และ “ทกเปนมากกวาเรอ” เปนตน ซงจากตวอยางจะเหนไดวาสามารถผวนไดทงค า วล และประโยค

24

2. การใชค าไมสภาพแทนค าสภาพหมายถง การสรางค าโดยการแทนค าหยาบหรอค าไมสภาพทมเสยงคลายกนกบค าเดมทเปนค าสภาพ เชน “หมอยพรม” “สะบดตด” “หาแดก” “รองตน” และ “ลมแตด” เปนตน

3. การใชค าสภาพแทนค าไมสภาพ คอ การเปลยนแปลงดาน การสะกดค าใหมรปค าทตางไปจากค าเดมเพอเลยงความไมสภาพในการสอสาร เชน ค าวา “ลกทง” “เผอก” “มรง” “ซงแหล” และ “Tad” เปนตน

5.1.1.2 กำรใชควำมหมำยเปรยบเทยบ เปนค าหรอวลทเกดจากการน าความหมายเดมมาใชในเชงเปรยบเทยบ เพอใหมความหมายใหมทางสแลง แบงออกเปน 3 ประเภท ไดแก การใชค า/ความเปรยบเทยบ การตงฉายา และการสรางวล ดงค าอธบายตอไปน

(1) การใชค า /ความเปรยบเทยบ คอ เปนการน าค าในภาษาทมความหมายอางถงสงหนงมาใชเปรยบเทยบกบอกสงหนง (ชชวด ศรลมพ, 2558: 180) เพอสอใหเหนถงภาพมากยงขนเชน “แมลงสาบ” “กอนหน” “นก” “เท” และ “ไสกรอก” เปนตน

(2) การตงฉายา คอ การสรางชอเรยกใหกนเลนๆ หรอตามลกษณะ อนเปนทเขาใจกนในกลมโดยงานวจยนพบการตงฉายาในหลายลกษณะ ไดแก การตงฉายาแทนชอบคคล การตงฉายาแทนชอสถานท และการตงฉายาแทนชอสงของเชน “ลงต” “พหอย” “วดจานบน” “ใบโพธ” และ “อาก” เปนตน

(3) การสรางวล หมายถง การสรางวลใหมโดยเปนการน าค าสองค าหรอมากกวามารวมกนเปนกลมค า โดยมสวนหลกและสวนประกอบแตไมครบถวนถงระดบประโยค ในงานวจยนจ าแนกประเภทของการสรางวลออกเปน 3 ลกษณะยอย ไดแก การสรางวลจากสอหรอบคคลทมชอเสยง การใชเนอรองของเพลง และการใชค าสรอย ดงมรายละเอยดตอไปน

1. การสรางวลจากสอหรอบคคลทมชอเสยง หมายถง การน าค าหรอถอยค าจากค าพดของบคคลทมชอเสยงหรอจากสอตาง ๆ ทเผยแพรผานสอมาใชสอสารจนกลายเปนค าทนยมใชกนอยางแพรหลายในสงคม เชน “แมกอคอแม” “ไมไดมาเลนๆ” “ปเสอรอ” “นดยม” และ “วนไป” เปนตน

2. การใชเนอรองของเพลงเปนการน าเนอเพลงบางสวนหรอบางทอนมาใชในการสอความหมาย เชน “ลมพดตง ตง ตงๆๆๆๆๆ” “กไดเเตขดใจตวเอง ทมนชอบเธอ” “แลวมนจะผานไปดวยด แลวใจของเทอจะเปลยนไป” “กลบตวกไมได ใหเดนตอไปกไปไมถง” และ “รกเธอแลวใจกมเสยงเพลง...” เปนตน

3. การใชค าสรอย เปนการน าค าทมอยในภาษาตงแตสองค าขนไปมารวมกนและมเสยงคลองจองกนกลายเปนค าใหม โดยมความหมายอยทค าหลก สวนค าท

25

น ามาขยายจะท าหนาทชวยเนนความหมายใหมน าหนกมากขน เชน “เวอวงอลงการรร” “หนกสสรสเซย” “ดงามพระราม9” “สวยงามตามทองเรอง” และ “เลนใหญรชดาลย” เปนตน

5.1.2 กระบวนกำรสรำงสแลงจำกลกษณะพเศษอนๆ หมายถง การสรางสแลงทมลกษณะเดนอน ๆ อนนอกเหนอไปจากลกษณะการสรางสแลงจากการประกอบค าดงกลาวขางตน เพอใชสอถงอารมณ ความรสก ทาทาง หรอรวมไปถงลกษณะน าเสยงของผใชภาษา เนองจากการสอสารผานเฟซบกเปนการสอสารทคสนทนาไมเหนหนากนโดยจ าแนกออกเปน 5 ลกษณะ ไดแก การสะกดค า การใชค าแสดงทาทาง การใชค าเลยนเสยงธรรมชาต การใสเครองหมายและตวเลข และการใชสญรปแสดงอารมณ

5.1.2.1 กำรสะกดค ำ คอ การสรางสแลงดวยการสะกดค าใหมรปค าท ตางไปจากทมอยเดมในภาษา ในงานวจยนจ าแนกลกษณะการสะกดค าออกเปน 3 ลกษณะ ไดแก การเปลยนแปลงการสะกดค า การบญญตศพท การสรางค าทเกดจากอทธพลของแปนพมพ

(1) การเปลยนแปลงการสะกดค า คอ การสรางค าใหมโดยการเปลยนแปลงสวนตาง ๆ ของค าทมอยเดมในภาษาใหมรปค าตางจากเดม ในงานวจยนพบการเปลยนแปลงการสะกดค าในหลายลกษณะ เชน การเปลยนแปลงการสะกดพยญชนะตน การเปลยนแปลงการสะกดวรรณยกต การสะกดสระซ า การสะกดค าทเกดจากการเลยนเสยงค าอานหรอการสะกดค าตามไวยากรณภาษาองกฤษ เปนตน เชนค าวา “แควน” “เออ” “อมตะะะะะ” “ตะหลอด” “แซบส” เปนตน

(2) การบญญตศพท คอ การน าเสยงของค าทมอยเดมในภาษามาสรางเปนค าใหมและมความหมายใหมเชน “ครคร” “จาาากกกก” “ฟรงฟรงงงงงงงง” “อะ” และ “แอว”

(3) การสรางค าทเกดจากอทธพลของแปนพมพ หมายถง การสรางค า ทเกดจากการพมพผดอนเปนผลมาจากต าแหนงตวอกษรบนแปนพมพ และอทธพลของหนาจอสมารทโฟนหรออปกรณทใชสอสารทมขนาดจ ากดจงท าใหเกดค าใหมขนมา เชน ค าวา “มอนวววววว” “เลน” “ถถถ+” “ลากอย” และค าวา “ออ” เปนตน

5.1.2.2 กำรใชค ำแสดงทำทำง หมายถง การสรางค าเพอสอใหเหนถง สหนา อารมณ หรอทาทางของผใชภาษา เชน ค าวา “ยกมอ” “มองบน” “จบๆ” “เบะปาก” และ “ยมออน” เปนตน

5.1.2.3 กำรใชค ำเลยนเสยงธรรมชำต หมายถง เปนการสะกดค าเพอใหมลกษณะทางเสยงใกลเคยงกบเสยงจรงตางๆ ทเกดขน เชน ค าวา “ฟว” “ครคร” “กรสสสสสสสสสสส” “เหมยววว” “แปะ ๆ ๆ” เปนตน

26

5.1.2.4 กำรใสเครองหมำยและตวเลข หมายถง การน าเครองหมายตางๆ หรอตวเลข มาประกอบกบค าทใชสอสารผานเฟซบก เพอสอความหมายทางอารมณ เนนย าความหมายและท าใหมสสน ในการสนทนามากยงขนในงานวจยนพบการน าเครองหมายและตวเลขมาใชในหลายลกษณะ เชน การใชเครองหมายแฮชแทก การใชเครองหมายวรรคตอน การใชเครองหมายบวก การใชตวเลขแสดงอาการหวเราะ เชน “#ทม ขนแมบ” “(หลบตนแปบ)” “มง!!” “ถถถ+” “555” เปนตน

5.1.2.5 กำรใชสญรปแสดงอำรมณ หมายถง การน าเครองหมายสญลกษณตาง ๆ มาประกอบกนเพอสอถงอารมณ หรอความรสกของผใชภาษา โดยเครองหมายดงกลาวนเรยกวา อโมตคอน (emoticons) (ชชวด ศรลมพ, 2547) เชน <3 T-T ^^ นอกจากน งานวจยนยงพบสญรปอกประเภทหนงทเปนผลมาจากการพฒนาของเทคโนโลย เชน เปนตน อนจะท าใหสามารถสอความหมายทางอารมณของผใชภาษา ไดชดเจนมากยงขน

6. สรปและอภปรำยผล ในบทความน ผวจยไดน าเสนอผลการวเคราะหกระบวนการสรางสแลงทใชสอสารผานเฟซบก โดยมวตถประสงคเพอศกษากระบวนการสรางสแลงและวเคราะหความสมพนธทางความหมายของสแลง ทงน ผลการศกษาดานการสรางค าสรปไดวา กระบวนการสรางสแลงสามารถจ าแนกออกเปน 2 ประเดนใหญ ไดแก 1. กระบวนการสรางสแลงจากการประกอบค ามจ านวน 1,814 ขอมล คดเปนรอยละ 31.70 และ 2. กระบวนการสรางสแลง จากลกษณะพเศษอนๆ มจ านวนถง 3,907 ขอมล โดยคดเปนรอยละ 68.30 ดงนน จะเหนไดวา สแลงทใชสอสารผานเฟซบกทพบสวนมากมกเกดจาการสรางค าดวยกระบวนการพเศษ โดยกระบวนการดงกลาวนสามารถจ าแนกออกเปนลกษณะยอยตางๆ อก ตามทไดกลาวไปแลวขางตน อนไดแก การสะกดค า การใชค าแสดงทาทาง การใชค าเลยนเสยงธรรมชาต การใสเครองหมายและตวเลข และการใชสญรปอารมณ นอกจากน ผลการศกษายงไดแสดงใหเหนถงลกษณะเดนของภาษาทใชสอสารผานสงคมออนไลนโดยเฉพาะอยางยงเฟซบกอนมลกษณะเปนภาษาพดผานการพมพ (Crystal, 2001) อกทงยงมความหมายใหมเกดขน โดยความหมายทเกดขนนนไมเพยงแตเปนความหมายทเกดการเปลยนแปลง หากแตยงเปนความหมายทใชสอถงอารมณ ความรสก ทาทาง รวมไปถงลกษณะน าเสยงของผใชภาษาดวย โดยสาเหตทท าใหภาษาทใชสอสารผานสอสงคมออนไลนดงกลาวมลกษณะเชนน อาจเปนผลมาจากขนาดของหนาจอของ อปกรณทใชสอสารมขนาดทจ ากด ประกอบกบการสอสารผานเฟซบกเปนการสอสารท

27

คสนทนาไมเหนหนากน จงสงผลท าใหภาษาทใชสอสารนนมลกษณะทใกลเคยงกบการสอสารแบบเหนหนา (face-to-face communication) มากทสด อยางไรกด ผลการศกษาทงหมดสามารถน ามาอภปรายไดดงประเดนตอไปน 6.1 สแลงทใชสอสารผานอนเทอรเนตโดยเฉพาะเฟซบกมกมความหมายใหมเกดขน จากการวเคราะหขอมลสแลงในเฟซบกพบวา สแลงสวนใหญทใชสนทนาทปรากฏทงในชองแสดงสถานะและชองแสดงความคดเหน มกเกดจากการน าค าทมอย ในภาษา มาเปลยนแปลงความหมาย เพอใหมความหมายใหมทางสแลง อนจะสงผลใหการสนทนานนๆ มสสนและนาสนใจซงสอดคลองกบผลการศกษาของ อรอษา ถวนด (2551) ทศกษาลกษณะและการใชค าสแลงในนตยสารบนเทงภาษาไทย ทพบวาสแลงทพบมกมลกษณะเดนในการสอความหมายใหม เชน ค าวา “นก” “บองขาวหลาม” “เท” ดงตวอยางประโยคน ตวอยางท 1 “นกรวๆคา”

(คอมเมนทเพจ ไดอารตดซส 13/2/59) จากตวอยางขางตนค าวา “นก” เปนสแลงทเกดจากการเปลยนแปลงความหมาย กลาวคอ ปกตค าดงกลาวหมายถง ชอสตวมกระดกสนหลง เลอดอน ม 2 เทา 2 ปก และมขนปกคลมรางกาย ออกลกเปนไขกอนแลวจงฟกเปนตว (ราชบณฑตยสถาน, 2554: 603) แตเมอใชในความหมายทเปนสแลงหมายถง ไมสมหวง อกหก ผดหวง ทงน ค าดงกลาวมทมาจากการเปรยบเทยบอาการไมสมหวงกบพฤตกรรมของนกเมอเวลาตกใจจะบนหนไป โดยมกใชในการกลาวถงคนทชอบคนอนแตไมสมหวง อยางไรกตามจากการทผวจยไดคนควาขอมลเพมเตมพบวา อนทจรงค าวา “นก” ทมความหมายเกยวกบการอกหกหรอผดหวงเกดขนมานานแลว โดยความหมายดงกลาวนเกดขนครงแรกเมอป พ.ศ. 2537 จากบทเพลงชอ “นกตลอด” ของคณอนนต บนนาค ตวอยางท 2 “กจะเอาไปด007กจะดซกแพคเจมสบอนดและบองขาวหลามชดๆ”

(คอมเมนทเพจ Panicloset 3/12/2558) จากตวอยางขางตน ค าวา “บองขาวหลาม” เปนสแลงทสรางขนดวยวธการประสมค า อนเกดจากการประสม ค าวา “บอง” และค าวา “ขาวหลาม” เขาดวยกน โดยเดมค าวา “บอง” หมายถง ปลองไมจ าพวกไมไผทขงขอ (ราชบณฑตยสถาน, 2554: 657) สวนค าวา “ขาวหลาม” หมายถง ขาวเหนยวทบรรจในกระบอกไมไผแลวเผาใหสก (ราชบณฑตยสถาน, 2554: 194)

28

ทงน ค าวา “บองขาวหลาม” เมอน ามาใชในความหมายเชงสแลง หมายถง อวยวะเพศชาย โดยความหมายดงกลาวนผวจยวเคราะหวา อาจมาจากการเปรยบเทยบลกษณะรปรางของขาวหลามกบอวยวะเพศชาย นอกจากน เมอพจารณาจากความหมายดงกลาวแลวพบวา ค าวา “บองขาวหลาม” ไมไดมความหมายทเกยวของกบบองไมไผหรอขาวหลามเลย ตวอยางท 3 “ปาไมทนเดกยคนอะไรคอเท?”

(คอมเมนทเพจ กระทเดดพนทป 12/10/2558) จากตวอยางขางตน ค าวา “เท” เปนสแลงทเกดจากการเปลยนแปลงความหมาย กลาวคอ ปกตค าดงกลาว หมายถง ตะแคงหรอเอยงภาชนะเพอใหสงทอยในนนไหลลงไปหรอออกไป เชน เทน า เทขยะ (ราชบณฑตยสถาน, 2554: 579) เมอน าค าวา “เท” มาใชในความหมายทางสแลง หมายถง ทงไมสนใจ โดยมากมกใชกบคน นอกจากน ค าดงกลาวยงเกดจากการเปรยบเทยบอาการทท าใหสงของพนไปจากตวกบอาการทงขวางหรอไมสนใจ นอกจากน เมอวเคราะหความหมายของค าดงกลาวจะพบวา ความหมายทางสแลงดงกลาวเกดจากการน าบางสวนของความหมายเดมมาสรางเปนความหมายใหม กลาวคอ ความหมายท เกยวของกบการท าใหสงใดสงหนงทใหหลดพนจากตนดวยอาการตางๆ จากตวอยางทง 3 ขางตน เปนการอธบายใหเหนถงลกษณะของสแลงทเกดการเปลยนแปลงความหมาย อนเกดจากการน าค าทมความหมายในภาษามาสอความหมายใหมทางสแลงโดยมจดประสงคในการเปลยนแปลงความหมายคอ เพอใหผอานเกดความสนใจ และพยายามทจะเขาใจความหมายใหมทเกดขน ทงน การทผใชภาษาจะเขาใจความหมายใหมทางสแลงไดนน ผใชภาษาจะตองหาลกษณะรวมกนของความหมายเดมและความหมาย ใหมทเกดขนพรอมทงพจารณาจากบรบทประกอบ 6.2 สแลงในเฟซบกมกมกระบวนการสรางค ามากกวาสองวธ จากการวเคราะหและสงเกตขอมลสแลงพบวา สแลงทใชสอสารผานเฟซบกสวนมากเกดจากการน ากระบวนการสรางค าตางๆ ตงแตสองวธมาประกอบกนเปนค าใหมและมความหมายใหมทางสแลง เชน ค าวา “แคป” “สตตตต” “ตลลากกก” เปนตน ดงตวอยางตอไปน ตวอยางท 4 “แคปหนาจอไวเพราะตองใชยนยนตอนรบรางวล”

(คอมเมนทเพจอเจยบเลยบดวน 19/08/2558)

29

จากตวอยางขางตน ค าวา “แคป” เปนสแลงทประกอบดวยกระบวนการสรางค า 3 วธ ไดแก 1. การยมค ามาจากภาษาองกฤษดวยวธการทบศพทในค าวา “capture” หมายถง การจบไดเขายด 2. การตดค า โดยเปนการตดหนวยค า “-ture” ในพยางคทายออก (capture) และ 3. การเปลยนแปลงความหมาย กลาวคอ ปกตค าดงกลาวหมายถง การจบได แตเมอน ามาใชในความหมายทางสแลง หมายถง การถายรปหนาจอโทรศพท อยางไรกตาม ผวจยสามารถสรปกระบวนการสรางค าดงกลาวไดดงแผนภาพตอไปน

แผนภำพท 1 กระบวนการสรางค า ค าวา “แคป”

ตวอยางท 5 “เทคโนโลยลางรถจากเยอรมนเสรจใน 30 วนาทจะกบาทวะอสตตตต”

(คอมเมนทเพจ YouLike 8/7/2558) จากตวอยางขางตน ค าวา “สตตตต” เดมมาจากค าวา “สตว” หมายถง สงมชวตซงแตกตางไปจากพรรณไม สวนมากมความรสกและเคลอนไหวยายทไปไดเอง ความหมายทใชกนเปนสามญหมายถงสตวทไมใชคน, เดรจฉาน (ราชบณฑตยสถาน, 2554) ค าวา “สตตตต” เปนสแลงทสรางขนดวยกระบวนการสรางค า 4 วธ ไดแก 1. การเปลยนแปลงการสะกดสระ จากปกตสะกดดวยสระอะลดรป เปลยนเปนสะกดดวยสระอ (สตว สตว) 2. การเปลยนแปลงการสะกดการนตจากปกตสะกดดวย ว เปลยนเปนไมมตวสะกดการนต (สตว สต) 3. การ เพมตวสะกดพยญชนะทายเพอแสดงลกษณะการเนนเสยงในภาษาพด 4. การเปลยนแปลงความหมาย กลาวคอ ปกตค าวา “สตว” หมายถง สงมชวตซงแตกตางไปจากพรรณไม สวนมากมความรสกและเคลอนไหวยายทไปไดเอง เมอน ามาใชในความหมายทางสแลงหมายถง ค าดา ค าอทาน ทถอเปนค าไมสภาพ ทงน กระบวนการสรางค าดงกลาวสามารถสรปไดดงแผนภาพท 2 ดงตอไปน

แคป

1. การยมค ามาจากภาษาองกฤษในค าวา “capture”

2. การตดค า โดยเปนการตดหนวยค า “-ture” ในพยางคทายออก (capture)

3. การเปลยนแปลงความหมาย (การจบได เขายด การถายรปหนาจอโทรศพท)

30

แผนภำพท 2 กระบวนการสรางค า ค าวา “สตตตต”

ตวอยางท6 “ตลลากกกจงพชม รากกกกกนางทสด #คณคาทชมคควร”

(คอมเมนทเพจARAYA A. HARGATE 21/11/2558) จากตวอยางขางตน ค าวา “ตลลากกก” เปนสแลงทประกอบดวยกระบวนการสรางค ามากถง 9 วธ ซงนบเปนสแลงทสรางมาจากกระบวนการสรางค ามากทสดทพบในงานวจยน กลาวคอ ค าวา “ตลลากกก” เกดจากกระบวนการสรางค า ดงน 1. การประสมกนระหวางค าวา “นา” และค าวา “รก” เขาดวยกน (นา + รก) หมายถง ชวนใหรก 2. เกดการเปลยนแปลงการสะกดพยญชนะตนในค าวา “นา” จากปกตสะกดดวยพยญชนะ น เปนสะกดดวยพยญชนะ ต กลายเปนค าวา “ตารก” (นารก ตารก) 3. การรวมเสยง โดยเปนการรวมเสยงพยญชนะ ต ในค าวา “ตา” กบเสยงสระอะ และพยญชนะตน ร ในค าวา “รก” ท าใหเกดการเปลยนแปลงการสะกดสระจากเดมสะกดดวยสระอาเปนสระอะลดรป และตอมาเกดการเปลยนแปลงการสะกดพยญชนะทาย จากปกตไมมพยญชนะทายสะกดเปลยนเปนสะกดดวยพยญชนะ ล กลายเปนค าวา “ตลรก” (ตารก ตลรก) 4. การเปลยนแปลงการสะกดวรรณยกต จากปกตสะกดดวยวรรณยกตเอก เปลยนเปนสะกดดวยวรรณยกตตร (ตลรก ตลรก) 5. การเปลยนแปลงการสะกดพยญชนะตน ในค าวา “รก” จากปกตสะกดดวยพยญชนะ ร เปนสะกดดวยพยญชนะ ล (ตลรกตลลก) 6. การเปลยนแปลงสระ จากเดมสะกดดวยสระอะลดรปเปนสระอาเปน

สตตตต

“สตว”

1. การเปลยนแปลงการสะกดสระ (สตว สตว)

2. การเปลยนแปลงการสะกดการนต (สตว สต)

3. การเพมตวสะกดพยญชนะทาย (สต สตตตต)

4. การเปลยนแปลงความหมาย (สตวทไมใชคน, เดรจฉาน ค าดา ค าอทาน)

31

“ตลลาก” (ตลลกตลลาก) 7. การเปลยนแปลงการสะกดวรรณยกต จากเดมไมมรปวรรณยกตเปนวรรณยกตตรเปนค าวา “ตลลาก” (ตลลากตลลาก) 8. การเพมตวสะกดพยญชนะทายเพอแสดงลกษณะการลากเสยงยาวอยางในภาษาพด (ตลลากตลลากกก) 9. การสรางค าจากสอหรอบคคลทมชอเสยง กลาวคอ สแลงดงกลาวมาจากค าพดของตวละครตวหนงในรายการบนเทงชอวา We Are Lovely Pet ทเผยแพรทางเวบไซต Youtube อยางไรกด ค าวา “ตลลากกก” สามารถสรปเปนกระบวนการสรางค าไดดงแผนภาพตอไปน

แผนภำพท 3 กระบวนการสรางค า ค าวา “ตลลากกก”

จากค าอธบายขางตน เปนการแสดงใหเหนถงลกษณะของการสรางสแลงในเฟซบกทประกอบขนดวยกระบวนการสรางค าตงแต 2 วธข นไป ซงนบเปนลกษณะเดนของภาษาทใชสอสารผานสงคมออนไลน โดยกระบวนการดงกลาวน ไมเพยงแตท าใหมค าใหมเกดขนใน

ตลลากกก

1. การประสมกนระหวางค าวา “นา” และค าวา “รก” เขาดวยกน

2. การเปลยนแปลงการสะกดพยญชนะตน ในค าวา “นา” (นารก ตารก)

3. การรวมเสยง พยญชนะ ต ในค าวา “ตา” กบเสยงสระอะและพยญชนะตน ร และการเปลยนแปลงการสะกดพยญชนะทาย (ตารก ตลรก)

4. การเปลยนแปลงการสะกดวรรณยกต (ตลรก ตลรก)

5. การเปลยนแปลงการสะกดพยญชนะตน (ตลรก ตลลก)

6. การเปลยนแปลงสระ (ตลลก ตลลาก)

7. การเปลยนแปลงการสะกดวรรณยกต (ตลลาก ตลลาก)

8. การเพมตวสะกดพยญชนะทาย (ตลลาก ตลลากกก)

9. การสรางค าจากสอหรอบคคลทมช อเสยง

32

ภาษา หากแตยงท าใหค าหรอถอยค านน ๆ มความหมายใหมเกดขน โดยความหมายเหลานนมกใชสอถงอารมณ ความรสก ทาทาง และลกษณะน าเสยงของผใชภาษา อยางไรกตาม ผลการศกษาในบทความนยงไดสะทอนใหเหนถงความสามารถทางภาษาของผใชภาษาสอสารผานเฟซบกทมความคดสรางสรรคในการประดษฐค า หรอถอยค าใหม ๆ ขนมาเพอใชสอความหมายใหตรงกบอารมณ ความรสกตาง ๆ ของผใชภาษาไดชดเจนมากทสด ซงนกภาษาศาสตรบางทานอาจไมเหนดวยกบการใชภาษาในลกษณะดงกลาวขางตน เน องจาก นกภาษาศาสตรเหลาน นมองวาการใชภาษาในลกษณะดงกลาว ท าให “ภาษาวบต” แตผวจยมความคดเหนวาการใชภาษาสแลงไมไดท าใหภาษาวบต แตสแลงเปนปรากฏการณทางภาษาทเกดขนซงเปนการเปลยนแปลงของภาษาเพยงชวคราว สดทายน บทความนมประโยชนตอการศกษาเกยวกบการเปลยนแปลงทางภาษาหรอความหลากหลายของภาษา เนองจาก ผลการศกษานไดรวบรวม วเคราะห และอธบายถงทมาของภาษาสแลงทเกดขนไวโดยละเอยด อนจะท าใหผทศกษาสามารถเขาใจถงปรากฏการณทางภาษาทเกดขนและท าใหเหนถงววฒนาการของภาษาทยงคงมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา นอกจากน การศกษาเกยวกบการเปลยนแปลงทางภาษาอยาง เชน ภาษาสแลงยงมประโยชนในการศกษาถงสภาพสงคม คานยม ทเกดขนในแตละหวงเวลาผานการใชภาษาดวย

เอกสารอางอง จตภม ตงคะอาร. (2553). การศกษาค าสแลงในภาษาไทยทพบในหองสนทนา โปรแกรมแคมฟรอก. (วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต). มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, คณะมนษยศาสตร, ภาควชา ภาษาศาสตร. ชชวด ศรลมพ. (2547). ลกษณะภาษาไทยใน "หองคย" ทางอนเทอรเนต. รายงานการวจย. ส านกงาน คณะกรรมการการวจยแหงชาต (วช.) งบประมาณแผนดนพ.ศ. 2547. กรงเทพมหานคร. ชชวด ศรลมพ. (2558). ระบบความหมาย ใน ดย ศรนราวฒน และ ชลธชา บ ารงรกษ (บรรณาธการ), ภาษาและภาษาศาตร. (หนา 169-196). กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

33

ทนวฒน สรอยกดเรอ. (2549). ลกษณะการใชภาษาในหองสนทนาแบบสวนตว. (ปรญญานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต). มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, คณะมนษยศาตร, สาขาวชาภาษาไทย. ธนสร บณฑตภกด. (2548). ค าสแลงในภาษาไทยของวยรนทพบในนตยสารบนเทง. (วทยานพนธ ศลปศาสตรมหาบณฑต). มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, คณะมนษยศาสตร, ภาควชาภาษาศาสตร. ราชบณฑตยสถาน. (2553).พจนานกรมศพทภาษาศาสตร (ภาษาศาสตรประยกต) ฉบบราชบณฑตยสถาน. กรงเทพมหานคร: นานมบคสพบลเคชนส. ______________. (2554). พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554. กรงเทพมหานคร: นานมบคสพบลเคชนส. วไลวรรณ ขนษฐานนท. (2526). วาดวยสแลง. ภาษาและภาษาศาสตร 1 (2): 30-38. อรอษา ถวนด. (2551). การศกษาลกษณะและการใชค าสแลงในนตยสารบนเทง ภาษาไทย พทธศกราช 2549. (วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต). มหาวทยาลยธรรมศาสตร, คณะศลปศาสตร, ภาควชาภาษาไทย. Cruse, D. A. (1986). Lexical Semantics. Cambridge: Cambridge University. Crystal, D. (2001). Language and the Internet. Cambridge: Cambridge University Press. Flexner, S. B. (1975). Preface and Introduction to the Appendix. In Dictionary of American Slang. New York: Thomas Y. Crowell. Katamba, F. (1993). Morphology. Basingstoke: Macmillan. _________. (2005). English Words: Structure, History, Usage. 2nd ed. London: Routledge. Lee, C. K. M. (2011). Micro-blogging and status updates on Facebook: Texts and practices. In C. Thurlow and K. Mroczek (Eds.), Digital Discourse: Language in the New Media (pp. 110-130). Oxford: Oxford University Press. Partridge, E. (1954). The world of words; an introduction to language in general and to English and American in particular. London: H. Hamilton. Payne, Thomas E. 2011. Understanding English grammar: A linguistic introduction. Cambridge: Cambridge University Press.

34

Zocial inc. (2015). Thailand Zocial Awards 2015 Insightful information of Thai people on social media. สบคนเมอวนท 23 กรกฎาคม 2558 จาก http://www.slideshare.net/pawoot/thailand-zocial-awards-2015-pawoot- full

35

“เฉลมไตรภพ”: ผแตง สมยทแตง และการผสมผสาน คตไตรภม-ไตรภพ เปรมวฒนา สวรรณมาศ1

1คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

บทคดยอ

บทความนมงศกษา “เฉลมไตรภพ” ตนฉบบลายลกษณส านวนภาคกลางทงหมด ในดานผแตง สมยทแตง และการผสมผสานคตไตรภม-ไตรภพ ผลการศกษาพบวา“เฉลมไตรภพ” ปรากฏฉบบลายลกษณทงหมด 20 เลม จดเปนกลมส านวนได 3 ส านวน ในดานผแตงแบงออกเปน 3 กลม คอ กลมทระบผแตงชดเจน กลมทสนนษฐานผแตงได และกลมทไมทราบผแตง ในดานสมยทแตง “เฉลมไตรภพ” ในฐานะตวบทนน กลมทระบผแตงชดเจนแตงในสมยหลง พ .ศ. 2500 กลมทส นนษฐานผแตงไดเชอวาพระยาราชภกด (ชาง) แตงในชวงสมยรชกาลท 5 และกลมทไมทราบผแตงเปนส านวนเกาอยธยาซงมความเกาแกมากทสด อยางไรกตาม ทงกลมทสนนษฐานผแตงไดและกลมไมทราบผแตงเกดความแพรหลายในการคดลอกในสมยรชกาลท 5 สวนสมยทแตง “เฉลมไตรภพ” ในฐานะตวต านานอยางเกาทสดไมนาจะต ากวาสมยอยธยาลงมา ในดานการผสมผสานระหวางคตไตรภม-ไตรภพพบวา ต านานการเกดอปราคาและทมาของรปลกษณราห ต านานการสรางโลกและก าเนดมนษย และต านานการเกดฝนฟา ใชกลวธการผสมผสานคตไตรภม-ไตรภพ นอกจากจะมงอธบายปรากฏการณของโลกและจกรวาล โดยมบทบาทพระเจาเปนส าคญตามแนวคตไตรภพแลวยงสอดแทรกสาระหรอคตพทธธรรมตามแนวคตไตรภม

ค ำส ำคญ: เฉลมไตรภพ, ผแตง, สมยทแตง, คตไตรภม-ไตรภพ

“Chalermtriphop”: authors, written periods, and interblending of Tribhumi – Triphop Pramewattana Suwannamas1

1Faculty of Liberal Arts, Thammasat University

Abstract This article aims to study “Chalermtriphop” that total written texts in Central Thailand in aspects of authors, period of writing, and interblending of Tribhumi – Triphop. The result shows that “Chalermtriphop” appears 20 texts but concluded into 3 versions. First, in authors views can be divided into 3 groups as the identified author group, the assumed author group, and the unknown author group. Second, the period of writing in “ texts” shows that the identified author group written after 2500 B.E.,

36

the assumed author group written by Phrayaratchapakdi (Chang) during King Rama V period, and the unknown author group assumed written in Ayutthaya period that the oldest version. However, both the assumed author group and the unknown author group are widespread during King Rama V period. The period of writing “Chalermtriphop” in “myth” may be written during Ayutthaya period at least. Last, the interblending of Tribhumi – Triphopappears in the eclipse myths and Rahu’s body myths, the creation and human origins myths, and the rain myths because it describe the cosmology involved with accentuating gods - Triphop and having Buddhist concepts – Tribhumi.

Keywords: Chalermtriphop, authors, written periods, Tribhumi – Triphop

1. บทน ำ

“เฉลมไตรภพ ” เปนวรรณกรรมโบราณภาคกลางของไทย แตเดมอย ในรปวรรณกรรมมขปาฐะซงตกทอดมาตงแตสมยอยธยาและกลายเปนวรรณกรรมลายลกษณในสมยรตนโกสนทรหลายส านวน จงปรากฏกวในชวงขามสมยทงในระดบวฒนธรรมหลวง (great tradition) หรอราชส านก และวฒนธรรมราษฎร ( little tradition) หรอชาวบาน ความสมพนธระหวางสองวฒนธรรมผสมผสานเขาใน“เฉลมไตรภพ” โดยมศาสนาเปนแกนกลาง นอกจาก“เฉลมไตรภพ” จะเปนวรรณกรรมเลมส าคญทรวบรวมสรรพต านานของคตชนภาคกลางแลว บางส านวนน าไปใชเปนสวนหนงของต าราหรอคมภรในวงการโหราศาสตร บางส านวนน าไปใชเปนคมภรประกอบพธตรยมปวายอนเปนพธกรรมส าคญของชาวไทย ตลอดจนน าไปใชเชอมโยงอธบายเรองคตไตรภม-ไตรภพในวรรณกรรมโลกศาสตรและเทวปกรณในวฒนธรรมทองถนอน ๆ การรบรรวมถงเอกสารและงานวจยทเกยวของกบ “เฉลมไตรภพ” มอยนอยมาก จากการศกษาของตรศลป บญขจร (2547) และสปาณ พดทอง (2553) ท าใหเหนวาการศกษา“เฉลมไตรภพ” ยงเปนการวเคราะหเฉพาะส านวนคอส านวนของพระยาราชภกด (ชาง) ในสมยรชกาลท 5 เทานนแตเมอผวจยศกษา “เฉลมไตรภพ” ฉบบลายลกษณภาคกลางทงหมด ทงทใชชอเรอง “เฉลมไตรภพ” โดยตรงและชอเรองอน กลบพบวา “เฉลมไตรภพ” ปรากฏฉบบ ลายลกษณภาคกลางทงหมด 20 เลมสรปได 3 ส านวน เนอเรองทงหมดประกอบดวยต านาน 7 เรอง คอ 1. ต านานการเกดอปราคา เลาถงอาทตย จนทร และราห พนองทงสามคนทะเลาะกนเรองภาชนะท าบญ ราหผกใจเจบจงขอพรไปเกดเปนราหตวใหญแกแคนพระอาทตยและพระจนทรดวยการจบทงสองกลนอนเปนทมาของปรากฏการณอปราคา 2. ต านานการสรางโลกและก าเนดมนษย เลาถงโลกวนาศแลวพระเวทธรรมศาสตรรวมตวกนเปนพระอศวร พระอศวรสรางพระนางอมา พระนารายณ และพระพรหม ตอมาพระอศวรส ารอกพระมงสะจากอทรเกดเปนแผนดน จากนนสรางสรรพสงขนบนโลก บางส านวนเลาวาไฟประลยกลปผลาญ

37

โลก จากนนฝนตกและลมพดจนเกดแผนดน พระเจาสรางสรรพสงขนบนโลก ตอมาเหลาพรหมลงมากนงวนดนจนเกดบตรซงเปนทมาของมนษยบนโลก 3. ต านานนพเคราะห เลาถงพรหมรษยาตนหนงจตไปเกดเปนสงขอสร ใชผเสอน าขโมยคมภรพระเวทธรรมศาสตรจากพระพรหมขณะสรงน า เมอสงขอสรไดคมภรแลวเอาซอนไวทอก พระนารายณอวตารเปนปลากรายลงมาแหวกลวงเอาคมภรกลบไป บางส านวนเลาถงพระอศวรชบเหลาเทวดาพระเคราะหและท านายลกษณะของคนเกดตามวนตาง ๆ 4. ต านานทมาของรปลกษณราห เลาถงราหขโมยน าทพยจงถกพระอศวรใชเทพาวธตดรางกายขาดเปนสองทอน บางส านวนจะเนนไปทกรรมวบากของพระอาทตย พระองคาร พระพฤหสบด พระเสาร และราห อนน าไปสเหตการณราหขโมยน าทพยแลวถกพระอนทรขวางจกรเพชรจนกายขาดสองทอน 5. ต านานการเกดฝนฟา เลาถง นางเมขลาแอบกนน าอมฤตและขโมยดวงแกวของพระอศวร รามสรผเคยเกดเปนชาวปาและเหมหรญยกษไดรบค าขอจากราหใหตามดวงแกวถวายคนพระอศวร ราหและนางเมขลาประลองฤทธเดชกนท าใหเกดปรากฏการณฝนฟาและแผนดนไหว 6. ต านานการเกดอกกาบาตและมาสตระกล เลาถงนางอากาศจารละเลยหนาทถวายทพยโอชาจงถกลงโทษดวยการตดมวยผมและสาปใหอมอคคอยกลางอากาศ เทพเจาเสกมวยผมของนางใหเปนมาสตระกลคอมาวลาหก มาน า มาในเมองมนษย และมาอสดรซงเหาะอยบนฟา สวนลกอคคทนางพนออกมาแปดครงแปดทศท าใหเกดปรากฏการณอกกาบาต และ 7. ต านานการเซนสงเวยเจากรงพาล เลาถงอสรมลาขนผลาญสรรพสตว ผทรงศลจงพากนหลบหนไปซอนตวตามสระน าและยงชพดวยเหงาบว เหลาเทวดาปรกษาและน าความไปบอกพระอนทร ปรากฏวาพระอศวรเปนผลงมาปราบดวยการเหยยบกระทบบา และใชน าอมฤตจากทวารปราบจนสนฤทธ จากนนกระทบอสรจมลงบาดาลแลวสาปใหเปนภตผไรฤทธเดชนามวาเจากรงพาล มหนาทเฝาบาดาลและคอยรบเครองเซนสงเวยจากมนษยทประกอบพธกรรมเนอเรองเหลานเกยวโยงกบคตพราหมณฮนดและพทธศาสนา บทความนผวจยมวตถประสงคศกษา“เฉลมไตรภพ” ฉบบลายลกษณภาคกลางทงหมดทงทใชชอเรองเฉลมไตรภพโดยตรงและชอเรองอน ในดานผแตง สมยทแตง และ การผสมผสานคตไตรภม-ไตรภพ 2. ผแตง“เฉลมไตรภพ” จากการพจารณา “เฉลมไตรภพ” ฉบบลายลกษณภาคกลางทงหมด ในดานผแตงสามารถแบงออกได 3 กลม กลมแรกคอ กลมทระบผแตงชดเจน กลมทสองคอ กลมทสนนษฐานผแตงได และกลมทสามคอ กลมทไมทราบผแตง ดงตารางน

38

กลมทระบผแตงชดเจน กลมทสนนษฐานผแตงได กลมทไมทราบผแตง คมภรเฉลมไตรภพและการบชาพระประจ าวนฉบบพระครวามเทพมน หรอฉบบเทวสถาน

- เฉลมไตรภพ เลม 1 เลขท 83 - เฉลมไตรภพ เลขท 713 - เฉลมไตรภพ เลม 2 เลขท 714 - เฉลมไตรภพ ฉบบพมพ

พ.ศ.2479 - เฉลมไตรภพ ฉบบพมพ พ.ศ.

2508 - เฉลมไตรภพ ฉบบพมพ

พ.ศ.2545 ทง 6 ฉบบนมผสนนษฐานวา พระยาราชภกด (ชาง) เปนผแตง

- เฉลมไตรภพ เลม 1 เลขท 75 - อะสรนทะราห เลขท 76 - เฉลมไตรภพ เลม 1 เลขท 77 - เฉลมไตรภพ เลม 1 เลขท 78 - เฉลมไตรภพ เลม 1 เลขท 79 - เฉลมไตรภพ เลม 1 เลขท 80 - เฉลมไตรภพ เลม 1 เลขท 81 - เฉลมไตรภพ เลม 1 เลขท 82 - ประวตพระอาทตย พระจนทร พระราห - พระจนเลม1 - สรยาศศธร - เฉลมไตรภพ ฉบบคมภรโหราศาสตร

ไทยฉบบสมบรณ - เฉลมไตรภพ ฉบบต าราพรหมชาต

ส าหรบประชาชน

กลมแรกทระบตวผแตงชดเจนมอยเพยงเลมเดยวคอ คมภรเฉลมไตรภพและ การบชาพระประจ าวน ฉบบพระครวามเทพมน ซงระบชดเจนวาผแตงคอพระครวามเทพมน กลมทสองทสนนษฐานตวผแตงได กลมนสนนษฐานไดจากบทปจฉมพจนทกลาววา “คชาวายภกษเจา คลงแสดง สนสมดสดแถลง กลาวถอย” นยะดา ทาสคนธ กลาววา “พจารณาจากค า คชาวายภกษ ซงตรานกวายภกษเปนตราประจ ากรมพระคลงมหาสมบต ค าวาคชาคอชาง จงสนนษฐานวานาจะหมายถงพระยาราชภกด (ชาง) เจากรมพระคลงมหาสมบตเปนผแตงเรองเฉลมไตรภพส านวนน” (เฉลมไตรภพ, 2545, (9)) เมอพจารณาบทประณามพจนทวา “จอมขตตยเจาองคหา พระบาทาปกเกศ ”ประกอบ กพบวาต าแหนงของผแตงมอยจรงในสมยรชกาลท 5 ดงทสมเดจพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟากรมพระยานรศรานวดตวงศ (2506, น.137) ทรงกลาวไวในบนทกความรตาง ๆ ประทานพระยาอนมานราชธน เลม 3 ถงต าแหนงของผแตงไววา “กรมพระคลงมหาสมบตซงมพระยาราชภกดเปนเจากรมคดวาแตกอนเหนจะไมมหนาทเกบสวยสาอากร จะมหนาทแตเปนผรกษาเงน ซงกรมพระคลงเกบสงมาให ทงมหนาทแตจายตามรบสงพระเจาแผนดน ทหลงแกไขใหอ านาจพระยาราชภกดเกบสวยสาอากรลางอยางไดดวย” กลมทสามทไมทราบผแตงนน กลมนไมมบทปจฉมพจนทใหขอมลเกยวกบผแตงเหมอนในตวบทกลมทสอง แมตวบทบางเลมในกลมนจะมบทประณามพจน แตกไมปรากฏ

39

รองรอยทสามารถชตวผแตงได ดงบทประณามพจนในเฉลมไตรภพ เลม 1 เลขท 75, เฉลมไตรภพ เลม 1 เลขท 77 และเฉลมไตรภพ เลม 1 เลขท 82 ดงน

เฉลมไตรภพ เลม 1 เลขท 75 เฉลมไตรภพ เลม 1 เลขท 77 เฉลมไตรภพ เลม 1 เลขท 82 ขอบงค ม สบนวประน มขนเนวเกศา ขาไวพระพททสทโลกา ไวพระสาษนาทวนหาพนป ขาไวพระธรรม อนฏกล าทงเจตค าภต บแตงเลาไวยญงชายอนม ทวทงโลกนพระเจาแตงไวย ขาไวยพระส ง สาวกพระอ งคะทร งสนวไนยทงพระออรหรรชรรฤดทไตร ตดรากเสยไดยไมยมม นทน ไวยทงบดรมารดา ทงสนอกทงพระอนสวนราชราไชย ไวยทงมนนฤๅษรตาไฟย คนทารเหลอล นพ นทประไมย ขอพระอ งจงไดยโปรฤเกตเมตตา

------- (ตนฉบบช ารด)--- พระราชนพลจนทะขาษ ขาพะเจาจ าลอง ทนเกลาถวาย ขอเดชะ ฯlะ

ทรางใวยในยพระสาศะหนา ขอใหย ฯฑฯ ใดยทน ---(ช ารด)---อาจารยะใมยตรเจาเทด

อยางไรกตาม M. deCroisier ใหความเหนเกยวกบผแตงตวบทกลมนไววาผแตงเปนภกษ ดงท ปรด พศภมวถกลาวไววา

M. de Croisier ประธานสมาคมวชาการวาดวยภมภาคอนโดจนซงมความเชยวชาญ ในเอกสารไทย ไดจดท าบรรณนทศนสงเขปเอกสารภาษาไทยและลงพมพใน วารสารของสมาคมวชาการวาดวยภมภาคอนโดจนตอนหนงวา เอกสารไทยฉบบน ไดรบการจดหมวดหมไวในสวนท 3 ทประกอบดวยเอกสารวทยาศาสตรและ ศลปศาสตร และจ าแนกยอยลงไปเปนล าดบท 66 เรองดาราศาสตร (astronomie) ซงมเอกสารเลมนเพยงเลมเดยว M. de Croisier ใหความเหนวา “วรรณคดวา ดวยดาราศาสตรนแตงโดยพระภกษสงฆ ม 2 เลมสมดไทย” อยางไรกด บรรณารกษกไดอธบายอยางสงเขปถงเนอความของสมดไทยเลมนเพมเตมวา “สมดไทย 2 เลมน เลมละ 74 พบ ชอเรอง “สรยา” มความหมายวาดวงอาทตย แตชอเรองกมความประหลาดไมนอยเพราะเนอความกไดกลาวถง เรองของดวง จนทรมากเชนเดยวกบเรองดวงอาทตย ทงมค าอธบายปรากฏการณเรอง สรยปราคาและจนทรปราคาดวย”

40

อนง เมอพจารณาลกษณะตวอกษรและลกษณะการเขยน การสะกดค าแลว สนนษฐานวานาจะเขยนขนในสมยรตนโกสนทรตอนตน สวนผแตงท M. deCroisier วาเปนพระภกษเทานนยงไมสามารถหาขอสรปไดแนชด

(สรยาศศธร, 2548: (6)-(7))

จากขอความขางตนท M. de Croisier เสนอวาพระภกษเปนผแตงตวบทกลมทไมทราบผแตงผวจยเหนวาหลกฐานยงไมเพยงพอทจะสรปเชนน เนองจากไมมขอความใดในตวบทชชดวาผแตงคอภกษ โดยเฉพาะอยางยงเมอพจารณาบทประณามพจนจากตวบททงสามเลมของกลมน จะเหนวากรณของเฉลมไตรภพ เลม 1 เลขท 75 การไหวสงศกดสทธอยาง ไตรรตนหรอการไหวพอแมไมไดหมายความวาผแตงตองเปนภกษเสมอไป เนองจากลกษณะดงกลาวเปนขนบทวไปของวรรณกรรมไทยโบราณทมกเรมตนดวยบทประณามพจน “ซงจะอยตอนน าเรอง มเนอความเปนการไหวสงทกวเคารพบชา เชน พระรตนตรย พระมหากษตรย บดามารดา” (ธเนศ เวศรภาดา, 2549, น. 78) สวนเฉลมไตรภพ เลม 1 เลขท 77 กไมไดกลาวถงภกษเลย และเฉลมไตรภพ เลม 1 เลขท 82 แมจะมความสอไปในทางวา “พระ” แตงหนงสอไวในพระศาสนา แตการขนตนดงกลาวนาจะเปนค าปรารภถงเนอเรองของการสรางโลกและมบทบาทของพระพทธเจาในต านานการเกดอปราคา

อยางไรกตามสงทมรวมกนของ “เฉลมไตรภพ” เกอบทกเลม คอความตงใจทจะเกบรวบรวมต านานเรองตาง ๆ เขาไวอนเปนจดมงหมายของผแตง ความส าคญของจดมงหมายสะทอนออกมาผานชอเรองดวย ดงท“เฉลมไตรภพ” เกอบทกเลมใชชอวาเฉลมไตรภพ มเพยงบางเลมทใชชอตางไป ตรงนสอนยถงความภาคภมใจในการรวบรวมต านานเรองตาง ๆ ไดส าเรจ ควรคาแกการ “เฉลม” หรอธ ารงไวใน “ไตรภพ” หรอสามโลก ซงสอดคลองกบต านานในเรองทมเนอหาครอบคลมตงแตโลกสวรรค มนษย ไปจนถงบาดาล เมอพจารณาดานผแตง “เฉลมไตรภพ” ทงหมดจงสรปได 3 กลม กลมแรกคอ กลมทระบผแตงชดเจน มอยเพยงเลมเดยวคอคมภรเฉลมไตรภพและการบชาพระประจ าวน ฉบบพระครวามเทพมน หรอฉบบเทวสถาน ซงพระครวามเทพมนเปนผแตง กลมทสองคอ กลมทสนนษฐานผแตงไดซงเชอวาพระยาราชภกด (ชาง) เปนผแตง และกลมทสามคอ กลมท ไมทราบผแตง กลมนไมมขอมลเกยวกบตวผแตง จงไมสามารถสนนษฐานไดวาผแตงคอใคร 3. สมยทแตง “เฉลมไตรภพ” ประเดนเรองสมยทแตงสามารถพจารณาได 2 ประเดน คอ สมยทแตง “เฉลมไตรภพ” ในฐานะตวบท และสมยทแตงต านานหรออายของต านาน

41

ประเดนแรก สมยทแตง “เฉลมไตรภพ” ในฐานะตวบท จากแตละเลมแตละส านวน พบวา “เฉลมไตรภพ” บางกลมแสดงขอความคอนขางชดเจนถงสมยทแตง ดงทเฉลมไตรภพ เลม 1 เลขท 83, เฉลมไตรภพ เลขท 713, เฉลมไตรภพ เลม 2 เลขท 714, เฉลมไตรภพฉบบพมพ พ.ศ. 2479, เฉลมไตรภพฉบบพมพ พ.ศ. 2508 และเฉลมไตรภพ ฉบบพมพ พ.ศ. 2545 มบทประณามพจนทท าใหสนนษฐานวาแตงขนในสมยรชกาลท 5 ดงความตอนหนงทกวไหว “จอมขตยเจาองคหา พระบาทาปกเกษ” (เฉลมไตรภพ, 2545: 3) ตรงนสปาณ พดทอง (2553:110) กได “สนนษฐานวาแตงขนชวงปลายรชกาลพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ผแตงคอพระยาราชภกด เจากรมพระคลงมหาสมบต” และสอดคลองกบตรศลป บญขจร (2547: 193) ทกลาวไววา “ในบทไหวครตอนนกลาวถงพระมหากษตรย “องคหา” ซงอาจหมายถงพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 5 กได หากเปนเชนนนกลอนสวดเรอง “เฉลมไตรภพ” กคงแตงสมยรชกาลท 5”ทงยงสอดคลองกบขอสนนษฐานของ นยะดา ทาสคนธ ดงทไดกลาวไปแลวดวย สวน “เฉลมไตรภพ” อกกลมหนงทไมปรากฏใหเหนวาแตงในสมยใด ไดแก เฉลมไตรภพ เลม 1 เลขท 75,อะสรนทะราห เลขท 76, เฉลมไตรภพ เลม 1 เลขท 77, เฉลมไตรภพ เลม 1 เลขท 78, เฉลมไตรภพ เลม 1 เลขท 79, เฉลมไตรภพ เลม 1 เลขท 80, เฉลมไตรภพ เลม 1 เลขท 81, เฉลมไตรภพ เลม 1 เลขท 82, ประวตพระอาทตย พระจนทร พระราห, พระจนเลม1, สรยาศศธร และต าราพรหมชาตส าหรบประชาชนตวบทกลมนไมมบทประณามพจนและบทปจฉมพจนทชวยชแนะถงสมยทแตงได อยางไรกตามเมอน าตวบทกลมนไปเปรยบเทยบกบตวบทกลมทเชอวาพระยาราชภกดเปนผแตง จะพบวาเนอเรองสวนใหญเหมอนกน ตางกนเพยงรายละเอยดในต านานบางเรองและการไมปรากฏต านานบางเรองในอกกลมหนงเทานน จงอาจท าใหเชอในเบองตนวาตวบทกลมนอาจแตงในชวงเวลาไลเลยกบตวบทกลมทเชอวาพระยาราชภกดแตงหรอสมยรชกาลท 5 อยางไรกตามปรด พศภมวถ (2548, น. 102) ตงขอสงเกตวา “เฉลมไตรภพ เปนวรรณคดสมยอยธยาทตกทอดมาถงสมยรตนโกสนทร” จงเปนไปไดทตวบทกลมทเชอวา พระยาราชภกดแตงอาจตกทอดมาตงแตครงอยธยาแตถกเรยบเรยงแตงเพมเตมขนใหมในสมยรชกาลท 5 สวนกลมทไมทราบผแตงนาจะตกทอดมาแตครงอยธยาและมความเกาแกมากกวาตวบทกลมทเชอวาพระยาราชภกดแตงดวยเหตผลสองประการ ดงน ประการแรก หากพจารณาอนภาคในต านานการเกดฝนฟา จะพบวาตวบทกลมทไมสามารถระบตวผแตงไดชดเจนไมมการกลาวถงอดตชาตของรามสรทเคยเกดเปน“เหมสรา กนสตวนานา” แตกลบปรากฏในกลมทเชอวาพระยาราชภกดแตง เนอเรองทกลาวถง “เหมสรา กนสตวนานา” แทจรงคอ หรนตยกษหรอหรณยากษะทมวนแผนดนแลวถกพระนารายณ

42

อวตารเปนหม (วราหาวตาร) ปราบ เนอเรองสวนนมาจากรามเกยรตในพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราชซงโยงกบเหตการณทางประวตศาสตรทพระบาทสมเดจพระ พทธยอดฟาจฬาโลกมหาราชทรงปราบยคเขญทงฝายอาณาจกรและพทธจกร ดงทมณปน พรหมสทธรกษ (2547: 87) ศกษาพบวา

พระราชปฐมกรณยกจในพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกครงนเปรยบได กบการทพระนารายณอวตารมาปราบยคเขญในโลก ดงนนจงเปนการสมควรทกว จะยกยองพระองควาเปนพระนารายณอวตารมา และอาจกลาวไดวาพระบาทสมเดจ พระพทธยอดฟาจฬาโลกทรงมพระราชประสงคจะแสดงวาพระองคมสทธและ ศกดสมบรณทจะปราบดาภเษกขนเปนพระมหากษตรย

กรณท านองนยงพบในอนภาคการแปลงกายเปนเทพไปรวมอภรมยกบนางฟาดวย ซงปรากฏเฉพาะกลมตวบททเชอวาพระยาราชภกดแตงเทานนอนภาคนพบในวรรณกรรมสมยรตนโกสนทร เชน อณรท นาสงเกตวาแมสมยอยธยาจะม อนรทธค าฉนท ซงมเนอหาคลาย อณรทแตกลบไมปรากฏอนภาคน ซงสอดคลองกบการไมปรากฏอนภาคนในตวบทกลมท ไมทราบผแตงเชนกน (ส านวนอยธยา) แสดงวาเนอเรองต านานการเกดฝนฟาในกลมของ พระยาราชภกดเปนสวนทแตงเตมขนใหมในสมยรตนโกสนทร ทงสองกรณท าใหกลาวสนบสนนไดวากลมทไมทราบผแตงมความเกาแกมากกวากลมทเชอวาพระยาราชภกดแตงเนองจากอนภาคดงกลาวเปนอนภาคทปรากฏในวรรณกรรมสมยรตนโกสนทร ดงนนการทตวบทกลมไมทราบผแตงไมปรากฏอนภาคในวรรณกรรมสมยรตนโกสนทร จงเปนไปไดวาตวบทกลมไมทราบผแตงเกาแกกวาหรอเปนส านวนทตกทอดมาจากสมยอยธยาโดยตรง ประการทสอง หากพจารณาต านานการเกดอปราคาในตวบทกลมทเชอวา พระยาราชภกดแตง เนอเรองตอนทเลาถงการท าศพหศวไสยมการกลาวไววา

เสรจฌาปนกจ ปรกษากนคด ท าบญเจดวน ขาวสารถวงา เนอปลาเผอกมน ท าของพระฉน เภสชเพลา (เฉลมไตรภพ, 2545: 5)

คตเรองการท าบญ 7 วนหลงวนตายเปนคตทเพงเกดขนในสมยรตนโกสนทร เสฐยรโกเศศ (2551: 188) ใหขอสงเกตวา

43

การท าบญ 7 วนนบแตวนตายเปนของเกดใหม เปนประเพณของจนและญวน มใน รชกาลท 5 นเองครนงานพระศพสมเดจพระนางเจาสนนทากมารรตนเปนตนเคา การท าบญของเราเปนเรองท าบญ 7 วนนบแตวนปลงศพ เพราะกอนหนาน เขาไมเกบศพไวในบานเกนกวา 3 วน เหตทท าบญ 7 วน ถอกนวาพอถง 7 วน ผจะกลบมาบาน

การทตวบทกลมทเชอวาพระยาราชภกดแตงมเนอหาคตเรองการท าบญ 7 วนหลงวนตาย ตางจากกลมทไมทราบผแตงซงไมปรากฏเนอหาดงกลาว จงเปนขอสงเกตหนงวา ตวบทกลมทเชอวาพระยาราชภกดแตงแตงขนในสมยรตนโกสนทร เนองจากไดรบอทธพลจากบรบททางสงคมและวฒนธรรมในสมยดงกลาว จากเหตผลทงสองประการทกลาวมาท าใหเหนวาตวบทกลมทเชอวาพระยา ราชภกดแตงถกแตงขนในสมยรตนโกสนทร ขณะทตวบทกลมทไมทราบผแตงจะเหนวา ไมปรากฏเนอหาและอนภาคของวรรณกรรมรตนโกสนทรทงทเปนต านานเรองเดยวกน จงสอดคลองกบปรด พศภมวถท “เฉลมไตรภพ” เปนวรรณกรรมทมมาแตสมยอยธยา “เฉลมไตรภพ” ในทนกคอกลมทไมทราบผแตงนนเอง อยางไรกตามหากพจารณาประวต “เฉลมไตรภพ” ฉบบตวเขยนตางๆ ทอยในหอสมดแหงชาตจะเหนวาชวงเวลาทมผมอบ “เฉลมไตรภพ” ใหแกหอสมดแหงชาตอยในชวง พ.ศ. 2450 – 2468 โดยเฉพาะในชวง พ.ศ.2450 – 2460 ซงตรงกบสมยรชกาลท 5 – 6 เปนชวงเวลาทมการเปลยนผครอบครองตวเลม “เฉลมไตรภพ” จากบคคลไปเปนหนวยงานรฐ สภาพการณดงกลาวเกดขนจากสภาพแวดลอมทางประวตศาสตร 3 ประการคอ

หนง ภยจากลทธอาณานคมทแผเขามาคกคามประเทศและอ านาจของผปกครอง สอง ปฏกรยาโตตอบกบภยคกคามดงกลาวของราชส านกไทยโดยการปฏรป การบรหารราชการแผนดน ผลลพธกคอ มการรวมศนยอ านาจเขาสสวนกลางพรอม กบท าลายอ านาจของบรรดาผปกครองทองถน สาม ในยคของลทธลาอาณานคมได เกดความกระตอรอรนทจะผลตองคความรทางวชาการเกยวกบผคนทอาศยอยใน ประเทศทตกเปนเมองขนอนน าไปสการกอตงสมาคมวชาการอยาง e’ cole Francaise d’ Extreme Orient (EFEO) ใ น พ .ศ . 2441 และ Burma Research Society (BRS) ใน พ.ศ. 2452 แมรฐไทยจะไมไดตกเปนอาณานคมกพยายามทจะ สถาปนาอ านาจของศนยกลางเหนอความรทมอยอยางหลากหลายในราชอาณาจกร มการตงสมาคมวชาการในลกษณะทคลายคลงกบสองสมาคมขางตน คอสยาม สมาคม ทวาในทางปฏบตสถาบนทท าหนาทแบบเดยวกบสมาคมวชาการใน

44

ประเทศมหาอ านาจกลบเปนหอพระสมดฯมากกวา เพราะสยามสมาคมผลตงาน เปนภาษาองกฤษ และผทมบทบาทหลกกคอชาวยโรป ในขณะทหอสมดนนรบใช ชนชนน าไทยโดยตรง และมบทบาทในการสรางองคความรท เรยกกนวา ประวตศาสตรและวฒนธรรม “ไทย” อยางทสยามสมาคมในระยะนนไมอาจเทยบได

(Patrick Jory, 2000: 351-373 อางถงในประจกษ กองกรต, 2549: 10)

สภาพการณดงกลาวท าใหเกดหอพระสมดส าหรบพระนครขนใน พ .ศ. 2448 โดย “ประสงคจะรวบรวมคมภรพระไตรปฎก คมภรแปลรอย แลสมดหนงสอไทยเรองทงปวง ” (ด ารงราชานภาพ, 2512: 47) ส าหรบวธการรวบรวมหนงสอนนท าดวยกนหลายวธ “ถาผใดมหนงสอหนงสอเหลานนแลจะมแกใจใหแกหอพระสมดฯกด ฤๅจะใหยมมาคดลอกกด ฤๅจะขายใหกด กรรมการจะยนดแลขอบคณแกผทสงเคราะหนน” (เรองเดยวกน, น. 47) ส าหรบการซอขายหนงสอคงเปนวธการหนงทแพรหลายไมนอย ดงพบวามการตอรองซอขายหนงสอเปนเรองเปนราว “เจาของหนงสอบางคนกยงปฏเสธทจะขายหรอไมกตงราคาขายทแพงเกนไป” (Patrick Jory, 2000: 351-373 อางถงในประจกษ กองกรต, 2549: 20) หรอถงขน “เกดอาชพนายหนาคาหนงสอทจะไปกวานซอหนงสอจากทวราชอาณาจกรเพอน ามาขายตอให หอพระสมดฯ” (เรองเดยวกน: 20) การซอขายหนงสอเปนสวนส าคญทชวยกระตนปจเจก ใหเสาะหาหนงสอตางๆ อนเปนการชวยเหลอภาครฐอกแรง ดวยเหตดงกลาวอาจเปนไปไดวาชวง พ.ศ. 2450 – 2468 โดยเฉพาะในชวง พ.ศ. 2450 – 2460 ไดมการเปลยนผครอบครองตวเลม “เฉลมไตรภพ” จากเอกชนไปเปนหนวยงานรฐ ประเดนทสอง สมยทแตงต านานหรออายของต านาน หากพจารณาลกลงไปถงตวต านานกบสมยทแตง ปรด พศภมวถ (2548: 102) กลาววา “เฉลมไตรภพ เปนวรรณคดสมยอยธยาทตกทอดมาถงสมยรตนโกสนทร” แสดงวาอยางเกาทสดต านานใน “เฉลมไตรภพ” ไมนาจะต ากวายคสมยอยธยาลงมา เนองจากต านานเรองตาง ๆ เปนทแพรหลายแลวในสมยตนรตนโกสนทร ขอนเปนไปไดเนองจากต านานหลายเรองใน “เฉลมไตรภพ” มเนอเรองบางสวนและบางอนภาคคลายกบวรรณกรรมสมยอยธยารวมถงสมยกอนหนาดวย เชน ต านานก าเนดมนษยใน“เฉลมไตรภพ” ตอนทเลาถงเหลาพรหมลงมากนงวนดนบนโลกคลายกบ เตภมกถาสมยสโขทย โองการแชงน าสมยอยธยา รวมถงไตรภมโลกวนจฉยในสมย ตนรตนโกสนทร ความเกาแกของอนภาคดงกลาวยงสบสาวไปไดถงสมยกอนหนาสโขทยและอยธยา ดงปรากฏรองรอยความคดนในคมภรพทธศาสนาหลายเลม เชน ชนาลงการฏกา อรณวตสตร โลกปปตต โดยเฉพาะอคคญญสตรในพระสตตนตปฎกในพระไตรปฎกซงเปนคมภรยคเกาแกในพทธศาสนา หรอต านานทมาของรปลกษณราหทมครงตวเพราะถกเทพเจาใชจกรตดตวกเปนต านานทมความเกาแกมาก ดงปรากฏเรองท านองนในคมภรปราณะ เปนตน

45

อนง ต านานทปรากฏในกลมของพระยาราชภกดซงแตงเพมขนในสมยรตนโกสนทรนน คอต านานการเกดอกกาบาตและมาสตระกล และต านานการเซนสงเวยเจากรงพาล ต านานทงสองเรองนกนาจะมความเกาแกโดยตกทอดมาตงแตสมยอยธยาเชนเดยวกน ดงพบต านานทงสองเรองนในคมภรนารายณ 10 ปางเลมท 1 เลขท 1 ฉบบตวเขยนหอสมดแหงชาต1 ซงเชอวาแตงขนในสมยอยธยา (นยะดา เหลาสนทร, 2540: 9-16) เมอต านานใน “เฉลมไตรภพ” มความเกาแกมาก ผวจ ยจงเหนดวยกบปรด พศภมวถ ท “เฉลมไตรภพ” เปนวรรณกรรมเกามาตงแตสมยอยธยา ซงแมขณะนยงไมพบตนฉบบลายลกษณทระบชดเจนวาเปนของสมยอยธยาโดยตรง แตจากการวเคราะหอนภาคหรอเหตการณทางวฒนธรรมในตวบทบางตอนทไดกลาวไปแลวนนท าใหเหนวา “เฉลมไตรภพ” ส านวนทเชอวาแตงสมยอยธยากบส านวนของพระยาราชภกด (ชาง) มไดแตง ในสมยเดยวกน นอกจากนหากพจารณาคมภรนารายณ 10 ปางเลมท 1 เลขท 1 ฉบบตวเขยนหอสมดแหงชาต ส านวนอยธยาทนยะดา เหลาสนทรไดศกษาไวแลวประกอบ จะเหนชดวาต านานการเกดอกกาบาตและมาสตระกล และต านานการเซนสงเวยเจากรงพาล ไมปรากฏใน“เฉลมไตรภพ” ส านวนอยธยา แตไปปรากฏในวรรณกรรมเลมอน (คมภรนารายณ 10 ปางเลมท 1 เลขท 1 ฉบบตวเขยนหอสมดแหงชาต ส านวนอยธยา) ตรงนแสดงวา “เฉลมไตรภพ” ส านวนอยธยา มอยจรงภายหลงพระยาราชภกด (ชาง) จงน าต านานการเกดอกกาบาตและมาสตระกล และต านานการเซนสงเวยเจากรงพาลจากวรรณกรรมเรองอน เชน คมภรนารายณ 10 ปางเลมท 1 เลขท 1 ฉบบตวเขยนหอสมดแหงชาต ส านวนอยธยา มาแตงเสรมในสมยรตนโกสนทรจนเกดเปน “เฉลมไตรภพ” ส านวนพระยาราชภกด (ชาง) อกส านวนหนง อาจกลาวไดวาสมยของการเกดของต านานบางเรองใน “เฉลมไตรภพ” เปนไปไดอยางยงวามอายเกาแกมาตงแตสมยอยธยาและกอนหนานแลว แตสมยทแตง “เฉลมไตรภพ” ในฐานะวรรณกรรมทรวบรวมสรรพต านานแตงขนในสมยรตนโกสนทรโดยเฉพาะในสมยรชกาลท 5 ทเกดความแพรหลาย 4. กำรผสมผสำนคตไตรภม-ไตรภพ “เฉลมไตรภพ” มเนอเรองเกยวของกบ “คตไตรภมทมาจากคมภรพทธศาสนา จะกลาวถงการดบและเกดของจกรวาล การสรางโลกและภพภมตาง ๆ เรองของนรก สวรรค โลกมนษย ภมศาสตรโลก ดาราศาสตร” (สกญญา สจฉายา, 2554: 35) สาระส าคญของคต ไตรภมนอกจากจะพรรณนาธบายถงปรากฏการณตางๆ ทางจกรวาลวทยาแลว ยงตองเชอมโยงกบแกนหรอสาระในคตพทธธรรมดวย (ดรายละเอยดในสภาพรรณ ณ บางชาง ,

1นยะดา เหลาสนทร เรยกวาคมภรนารายณ 20 ปาง

46

2527: 2-4) สวนคตไตรภพคมภรนารายณสบปางฉบบอยธยาไดอธบายความหมายของไตรภพและไตรเพทไวอยางละเอยดวา (เนนโดยผวจย) พระพรหมธาดาเปนเจากสอนไตรภพแลไตรเพทแกฤๅสทธว ทยาคนธรรพ แล พราหมณทงหลายใหเรยนไว ไตรภพนนคอใหรจกกำรอนจะบงเกดในภพทง สำม ไตรเพทนนคอใหรจกการกองกนธพทธแลบชายญญ ดาวนกษตรฤกษแล โหราสา แลค าภรซรงเกดโรคสรรพคณยาแกใหบ าบดโรคเสอมสนหาย แลลกษณใน พระกายแหงพระเปนเจาทงสาม คอพระ ปะระเมศวร พระนารานร พระพรหมธาดา แลลกษณแหงเทพยดา ลกษณแหงบทคนอนจะเกดเปนบรมจกระพตราธราช เปนจฬะจกรพตราธราชแลสามญกระษตรซงทรงพภพ แลลกษณเสรฐคะหะบด ลกษณะกายแหงชนชาตทงปวง ซงเปนมงคลแลอปมงคลตาง ๆ นน แลลกษณพระ กายมหา บรศราชเจา อนลวงเสยซรงนรลกษแหงเทพยดามนษทงหลาย คอ ทวดงษมหาบรษลกษณแลอะสตยานพยญชนะมงคล 108 ประการนอนมในพนพระ บาทนน

(นยะดา เหลาสนทร, 2540: 127)

ความวา “ไตรภพนนคอใหรจ กการอนจะบงเกดในภพทงสาม ” มความหมายกวางขวาง สกญญา สจฉายา (2554: 36) อธบายลกษณะของคตไตรภพไวดงน

คตไตรภพทมาจากคมภรทางไตรเพทมกกลาววาหลงจากทโลกถกไฟบรรลยกลป เผาผลาญ พระเวทพระธรรมศาสตรตาง ๆ ไดรวมเขาบงเกดเปนพระปรเมศวรหรอ พระอศวร พระองคไดทรงสรางพระอมาภควดจากการลบพระอระ ทงสองพระองค ชวยกนสรางสวรรคขนใหม พระอศวรไดสรางพระพรหมและพระนารายณขน พระเปนเจาทงสไดสรางธาตทงส สรางจกรวาล พรหมทง 7 แปลงเพศเปนนางงาม ลงมาเสพกนงวนดน บงเกดเทพบตร 6 คนเทพธดา 1 คน จากนางพรหมอนเปน ปฐมพงศของมนษย พระเปนเจาไดทรงตงจกรราศ 12 ราศ ประกอบดวยดาวฤกษ 27 ดาว นพเคราะห 9 พระอาทตย พระจนทร พระราห เทวดาอฐเคราะห ปนกษตร และฤกษยามตาง ๆ ทเกยวของกบการพยากรณชะตาชวตและการสะเดาะเคราะห

กลาวสรปไดวาคตไตรภมจะพรรณนาธบายถงปรากฏการณตาง ๆ ทางจกรวาลวทยาแลวเชอมโยงกบแกนหรอสาระในคตพทธธรรมขณะทคตไตรภพจะพรรณนาธบายถง

47

ปรากฏการณตาง ๆ ทางจกรวาลวทยาโดยเนนทบทบาทความส าคญของพระเจาหรอเทพยดาตาง ๆ การผสมผสานคตไตรภม-ไตรภพใน“เฉลมไตรภพ” ปรากฏในต านานการเกดอปราคาและทมาของรปลกษณราห ต านานการสรางโลกและก าเนดมนษย และต านานการเกดฝนฟา แตไมปรากฏในต านานนพเคราะห ต านานการเกดอกกาบาตและมาสตระกล และต านานการเซนสงเวยเจากรงพาล 4.1 ต ำนำนกำรเกดอปรำคำและต ำนำนทมำของรปลกษณรำห ต านานสองเรองมความเกยวเนองกนโดยใช “ราห” เปนตวเชอมรอยต านานทงสองเรอง โครงเรองคอ สามพนองอาทตย จนทร และราหทะเลาะกนแลวอธษฐานขอพร – ทงสามไปเกดในชาตตาง ๆ – พรสมฤทธ – การเกดอปราคา – บทบาทพระพระพทธเจาและชาวบานแก อปราคา - ราหขโมยน าอมฤตแลวถกพระอศวรตดกายขาด – ราหซาบซงในพระอศวร ทไมแพรงพรายเรองกายขาดใหผอนร หากวเคราะหจะเหนวาเนอเรองอยทเรองสามพนองทะเลาะกน (ภาคบนดน) ไปจนถงการเกดอปราคาและเรองราหกบพระอศวร (ภาคบนฟา) พจารณาแลวพบวาปรากฏคตไตรภมในตอนทงสามท าบญอธษฐานขอพร การเวยนวายตายเกด และการเพมบทบาทของพระพทธเจา ทงหมดโยงกบปรากฏการณอปราคา ในขณะเดยวกนคตไตรภพปรากฏใหเหนในปรากฏการณอปราคาโดยเชอมโยงเกยวของกบพระเจา

คตไตรภม คตไตรภพ - ปรากฏการณอปราคา - ปรากฏการณอปราคา - คตเรองการท าบญ การอธษฐานขอพร การเวยนวายตายเกด

- บทบาทพระอศวรใชเทพาวธตดกายราหขาด

- บทบาทพระพทธเจาทรงแกอปราคา

จากตารางในคตไตรภมจะพบวาการท าบญ การอธษฐานขอพร และการเวยนวายตายเกดเปนเนอเรองทโยงไปสบทบาทของพระพทธเจาทรงแกอปราคา ในกลมสรยาศศธรจะใหรายละเอยดนางสนทราออนวอนขอรองมวลมนษยและพระพทธเจาใหทรงอนเคราะห พระอาทตยและพระจนทรตรงนองมาจากคมภรพทธศาสนาคอจนทมสตรและสรยสตร คตไตรภมท าใหเหนภาพรวมของต านานเรองนวา การผกเวรและการขอพรไปเกดในสภาพ ทดกวา แทแลวคอการเวยนวายตายเกดในขอบขายของกามสข บทบาทพระพทธเจาในฐานะ ผทรงอนเคราะหท าใหเหนสภาวะของการหลดพน สวนคตไตรภพทเลาปรากฏการณอปราคา

48

โดยโยงกบบทบาทพระอศวรใชเทพาวธตดกายราหขาดกองมาจากคมภรปราณะซงเนนบทบาทของพระเจาเปนส าคญ 4.2 ต ำนำนกำรสรำงโลกและก ำเนดมนษย ต านานการสรางโลกและก าเนดมนษยมโครงเรองผสมผสานระหวางคตพราหมณฮนดกบพทธศาสนา กลาวคอ โครงเรองแบบพทธคอ โลกววฒนตามกระบวนการทางธรรมชาต – เหลาพรหม (สตวโลก) ลงมากนงวนดนแลวใหก าเนดมนษย สวนโครงเรองแบบพราหมณฮนดคอ พระเจาสรางพระเจาองคอน ๆ - พระเจาสรางโลกและสรรพสง

คตไตรภม คตไตรภพ - ปรากฏการณการสรางโลกและก าเนดมนษย - ปรากฏการณการสรางโลกและก าเนดมนษย - การน าเนอหาจากอคคญญสตรมาดดแปลง - บทบาทพระเจาสรางโลกและสนบสนนชวตมนษย

เปรยบเทยบโดยผวเผนอาจกลาววาคตไตรภมเนนโลกพฒนาไปตามกระบวนการทางธรรมชาต ขณะทคตไตรภพโลกและสรรพสงมาจากการรงสรรคของพระเจา ทนาสงเกตคอมการน าเนอหาจากอคคญญสตรมาดดแปลง กลาวคอ เรองของพรหมในอคคญญสตรไมไดระบเพศพรหม แต “เฉลมไตรภพ” ระบวาเปนนางพรหม ดงในกลมสรยาศศธร “อยในปรางคแกวมณ ทงเจดมารศร เทวปรกษาแกกน” (สรยาศศธร, 2548: 8) หรอแมแต “เฉลมไตรภพ” กลมพระยาราชภกดยงระบการแปลงเพศจากพรหมเปนนางพรหม “เจดพรหมนยมรสโอชา แปลงเปนกลยา ลงสสธาเจดองค” (เฉลมไตรภพ, 2545: 10) เรองของการกนงวนดนแลวตงครรภ อคคญญสตร กมไดแจกแจงรายละเอยดจ านวนบตรของพรหมไว แต “เฉลมไตรภพ” กลมพระยาราชภกดกลาวไววา “เปนมนษยบรษเอกา หญงหกกลยา เปนพรรณพชสบพงศ” (เฉลมไตรภพ, 2545: 10) นอกจากนเรองของเทพหศวไสยและเทพสนทราทพลชพไปเกดเปนดนน าในโลกเพอหวงนพพานไมปรากฏในอคคญญสตร แตปรากฏใน“เฉลมไตรภพ” กลม พระยาราชภกดดงวา “. . . เทพหศวไสย ตงใจเจตนา เปนพสธา น าหนาโพธญาณ อปสรสน- ทรา เปนพระคงคา กวาไดนพพาน . . .” (เฉลมไตรภพ, 2545: 9) ทนาสงเกตมากทสดในการเชอมโยงคตไตรภม-ไตรภพเขาดวยกนคอตอนเหลา พระเจาคดชวยเหลอเหลาพรหมทเปนมนษยบนโลก ดงความวา

49

ปางอศวรอมา พระพรหมธาดา นารายณอนรวมฤด ทราบพรหมยมเพศสตร เสวยงวนปถพ เกดมซงบตรนดดา หนงสตวปฏสนธนานา ส าหรบสธา ธญญาภกษาผลาม ปรกษาพรอมกนทนท โลกสขสวสด ปถพจะเนนนานไป

(เฉลมไตรภพ, 2545: 12)

ตอนดงกลาวมการน า “พระเจา” ของพราหมณฮนดมาโยงเขากบ อคคญญสตร ของพระไตรปฎกในพทธศาสนาอยางชดเจน จะเหนวาคตไตรภมจะโยงปรากฏการณการสรางโลกและก าเนดมนษยใหเหนอนจจลกษณะของโลกไปพรอม ๆ กบการมงหวงนพพานของสตวโลก ขณะทคตไตรภพอธบายปรากฏการณเพอเนนบทบาทของพระเจา ซงพบวาพยายามน าบทบาทพระเจาไปเชอมโยงกบเรองราวของพทธศาสนาดวย 4.3 ต ำนำนกำรเกดฝนฟำ ต านานการเกดฝนฟาเลาถงตวละครส าคญสองตวคอรามสรและนางเมขลาผท าใหเกดฟาฝน ฟารอง ฟาแลบ แผนดนไหว พจารณาต านานพบวามคตไตรภมสอดแทรกและมการเนนบทบาทของพระเจาตามแนวคตไตรภพ

คตไตรภม คตไตรภพ - ปรากฏการณฝนฟา - ปรากฏการณฝนฟา - ความเปนมาของรามสรกบการสงสมบญในอดตชาตเพอสภาพทดกวาในชาตตอไป - ความเปนมาของนางเมขลากบการอางเรองโสดาบน

- เรองราวความเปนมาของนางเมขลา - เรองราวความเปนมาของรามสร

ขณะทรามสรออกไลลานางเมขลาเพอน าดวงแกวมาถวายคนพระอศวรนน เหตการณตอนหนงเลาถงอดตชาตของรามสรเคยเกดเปนชาวปาและเหมหรญยกษและไดเคยอปถมภภกษ ผลบญท าใหไดเกดเปนรามสรผมขวานเรองฤทธ

50

เมขลาเลงญาณชาญชย ทราบดวงหฤทย มในสนดานเดมมา แจงแลวรองเหวยยกษา ก าเนดอสรา ชาวปาถอขวานรานดง ไดท าทพกแหงสงฆ บญชพสงปลง ปฏสนธเปนองคยกษา นามเหมหรญสรา กนสตวนานา อหงการคะนองลองฤทธ จะมวนปถพสทศ องคพระจกษกฤษณ สงหารชวตมรณา ปฏสนธดวยฝนเมฆา นามรามสรา ศสตราคอขวานรานฟน

(เฉลมไตรภพ, 2545: 44)

จากทเคยเปนเพยงชาวปาธรรมดาไดกลายเปนเหมหรญผมฤทธเดชและกลายเปนรามสรเรองฤทธ แสดงใหเหนคตพทธเรองการสงสมบญในอดตชาตเพอเปลยนไปเปนสภาพ ทดกวา การทรามสรอางบญวาสนาชกพา “นางกบเรานน ท าบญดวยกน แตกอนมากม” (สรยาศศธร,2548, น. 64) และการทนางเมขลากลาววา “อนทาวยกษา จะมาคดราย กชาตจะได ทานอยาสงกา” (เรองเดยวกน: 66) ยงสะทอนใหเหนการเวยนวายตายเกดทมอาจรถง การยต สมกบทนางกลาววา “เรากบยกษ จ าเดมแตน เปนขอส าคญ เราหนทานไล มไดหางกน จนสนพทธนดร พนแผนธรณ” (เรองเดยวกน: 71) นอกจากนการทนางเมขลาถอตนวา “หากวาใจขา ลถงโสดา ไมรกศฤงคาร” (เรองเดยวกน: 64) ท าใหเหนวาคตเรองโสดาบนเปนลกษณะของผทใกลจะเปนพระอรหนตทวากลบยงตองประลองฤทธกบรามสร เหลานนบเนองเปนคตไตรภมเนองจากเปนปรากฏการณธรรมชาตทเชอมโยงกบแกนหรอสาระของคตพทธศาสนา สวนคตไตรภพในปรากฏการณฝนฟามงแสดงความเปนมาของรามสรและเมขลา ดงกลาวไปแลวถงอดตชาตของรามสร สวนนางเมขลาตวบทเลาวาพระยามงกรแปลงกายไปเสพสมกบนางฟากอใหเกดบตรนามวาเมขลา ตอมานางเมขลาถกพอแมน าตวไปถวายเปนชายาองคทสของพระอศวรพรอมถวายดวงแกวให ตอมานางเบอหนายในความเปนรองและหนาทรกษาดวงแกว จงแอบกนน าอมฤตและขโมยดวงแกวหนไป จากนนรามสรจงอาสาตามชงดวงแกวคน เนอเรองแนวนเนนทมาทไปของตวละครโดยโยงกบปรากฏการณทางธรรมชาตเปนส าคญ

51

จากการพจารณาการผสมผสานระหวางคตไตรภม-ไตรภพจงพบวาต านานการเกดอปราคาและทมาของรปลกษณราห ต านานการสรางโลกและก าเนดมนษย และต านานการเกดฝนฟา นอกจากจะมงอธบายปรากฏการณของโลกและจกรวาลโดยมบทบาทพระเจาเปนส าคญตามแนวคตไตรภพแลว ยงสอดแทรกสาระหรอคตพทธธรรมตามแนวคตไตรภมอกดวย 5. สรป จากการพจารณาตนฉบบลายลกษณของ“เฉลมไตรภพ” ส านวนภาคกลางทงหมดท าใหเหนวา“เฉลมไตรภพ” รวบรวมไดทงหมด 20 เลม แบงได 3 ส านวน ในประเดนผแตงแบงเปน 3 กลม กลมแรกคอ กลมทระบผแตงชดเจน กลมทสองคอ กลมทสนนษฐานผแตงไดซงเชอวาพระยาราชภกด (ชาง) เปนผแตง และกลมทสามคอ กลมทไมทราบผแตง สวนสมยทแตงหากพจารณาในดานตวบทพบวา“เฉลมไตรภพ” กลมทไมทราบผแตงแตงในสมยอยธยา สวนกลมทเชอวาพระยาราชภกดแตงแตงขนสมยรตนโกสนทร อยางไรกตาม “เฉลมไตรภพ” ทงสองกลมเกดการคดลอกและแพรขยายในวงกวางในชวง พ.ศ.2450 – 2460 ซงเปนชวงทมการเปลยนผครอบครองตวเลม “เฉลมไตรภพ” จากบคคลไปเปนหนวยงานรฐ อยางไรกตามหากพจารณาอายของต านานใน “เฉลมไตรภพ” พบวาต านานเรองตาง ๆ มอายเกาแกมากอยางนอยทสดคอในสมยอยธยา ในดานการผสมผสานคตไตรภม-ไตรภพพบวาต านานการเกดอปราคาและทมาของรปลกษณราห ต านานการสรางโลกและก าเนดมนษย และต านานการเกดฝนฟา ผสมผสานคตไตรภม-ไตรภพ เน องจากต านานเหลานนอกจากมงอธบายปรากฏการณของโลกและจกรวาลโดยมบทบาทพระเจาเปนส าคญตามแนวคตไตรภพแลว ยงสอดแทรกสาระหรอคตพทธธรรมตามแนวคตไตรภมอกดวย การศกษา “เฉลมไตรภพ” ฉบบลายลกษณส านวนภาคกลางทงหมดท าใหตงขอสงเกตไดวามวรรณกรรมโบราณของไทยทรวมสรรพต านานของคตชนไว ทวายงไมมการศกษากนอยางแพรหลายดวยเงอนไขในการเขาถงหนงสอโบราณตามเงอนไขของรฐ และการขาดองคความรวรรณกรรมโบราณของสงคมปจจบน นอกจากนเนอเรองของวรรณกรรมอาจเลาเรองราวไมตอเนอง สลบกนไปมา และมมากกวาเรองเดยวมาผสมกน เชนเดยวกบ“เฉลมไตรภพ” ทไมไดแบงต านานเปนเรอง ๆ ออกมาใหเหน ท าใหตองวเคราะหโดยอาศยความรทางวรรณกรรมโบราณนอกจากนวรรณกรรมรวมสมยทศกษาจ ากดเฉพาะกลมอยางนกโหราศาสตรยงเออประโยชนตอการศกษาเชอมโยงวรรณกรรมโบราณดวย ยงไปกวานนการรวบรวมส านวนตาง ๆ ของวรรณกรรมเรองเดยวกนมาวเคราะหเชอมโยงกบหลกฐานทางวรรณคดและเหตการณทางสงคมและวฒนธรรม ท าใหสนนษฐานประเดนตาง ๆ ไดชดเจนขน โดยเฉพาะการรบรคตไตรภพซงไมแพรหลายนกเมอเปรยบเทยบกบคตไตรภมตามบรบท

52

สงคมไทยทมวฒนธรรมพทธเปนกระแสหลก อยางไรกตามการศกษาครงนท าใหเหนคตไตรภพทเกยวโยงเขากบคตไตรภมซงแมดเหมอนขดแยงทางแนวคดระหวางอเทวนยมกบ เทวนยม ทวากเชอมโยงสอดคลองเขากนได


ด ารงราชานภาพ, สมเดจพระเจาบรมวงศเธอกรมพระยา. (2512). ต านานหอพระสมด หอพระ สมดมณเฑยรธรรม หอวชรญาณ หอพทธสาสนสงคหะ และหอสมดส าหรบพระนคร . พระนคร: โรงพมพอกษรเจรญทศ. ตรศลป บญขจร. (2547). กลอนสวดภาคกลาง. กรงเทพฯ: สถาบนไทยศกษา จฬาลงกรณ มหาวทยาลย. ธเนศ เวศรภาดา. (2549). หอมโลกวรรณศลป: การสรางรสสนทรยแหงวรรณคดไทย. กรงเทพฯ: ปาเจรา. นรศรานวดตวงศ, สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟากรมพระยา. (2506). บนทกความรตาง ๆ ประทาน พระยาอนมานราชธน เลม 3. พระนคร: สมาคมสงคมศาสตรแหงประเทศ ไทย. นยะดา เหลาสนทร. (2540). คมภรนารายณ 20 ปางกบคนไทย. กรงเทพฯ: แมค าผาง. ปรด พศภมวถ. (2548). สรยาศศธร. กรงเทพฯ: มตชน. พ. สวรรณ. (2556). ต าราพรหมชาต: ส าหรบประชาชน. กรงเทพฯ: บานมงคล. มณปน พรหมสทธรกษ . (2547). มณปนนพนธ: รวมบทความดานภาษา วรรณคด และ วฒนธรรมไทย. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. ราชภกด (ชาง), พระยา. (2545). เฉลมไตรภพ. นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. วศาลดรณกร, หลวง. (2508). คมภรโหราศาสตรไทยฉบบสมบรณ. พระนคร: ศลปสาสน. สกญญา สจฉายา. (2548). คตไตรภม-ไตรภพใน “คมภรพทธเพทพระเวทมนตร”. ในกรมศลปากร. ไตรภมเอกสารจากหอสมดแหงชาตกรงปารส. 31-40. กรงเทพฯ: กรมศลปากร. สปาณ พดทอง. (2553). เฉลมไตรภพ. ในกสมา รกษมณ และคนอน ๆ(ผจดท า). นามานกรมวรรณคดไทย เลม 1. (น.110-111). กรงเทพฯ: มลนธสมเดจพระเทพ รตนราชสดา. สภาพรรณ ณ บางชาง. (2527). วรรณกรรมโลกศาสตรในพทธศาสนาเถรวาท.บณฑตศกษา ภาควชา ภาษาไทย จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

53

เสฐยรโกเศศ. (2551). ประเพณเกยวกบชวต. กรงเทพฯ: ศยาม. Patrick Jory. (2000). (ประจกษ กองกรต, ผแปลเกบความ). สบสาวก าเนดหอสมดแหงชาต: หนงสอกบความเปนชาต.ในภาษาและหนงสอ (วรรณกรรมกบประวตศาสตร), 9-30. กรงเทพฯ: สมาคมภาษาและหนงสอแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภ. ตนฉบบตวเขยนสมดไทย เฉลมไตรภพ. กลอนสวดหมวดอกษร ฉ. เลขท 1-9. ตท 115. มดท 9-10. แผนกเอกสารโบราณ หอสมดแหงชาต. ประวตพระอาทตย พระจนทร พระราห . กลอนสวดหมวดอกษร ป. เลขท 302. ตท 115. มดท 36. แผนกเอกสารโบราณ หอสมดแหงชาต. พระจนเลม1. กลอนสวดหมวดอกษร พ. เลขท 303. ตท 115. มดท 36. แผนกเอกสารโบราณ หอสมดแหงชาต. ตนฉบบตวเขยนสมดฝรง เฉลมไตรภพ. กลอนสวดหมวดอกษร ฉ. เลขท 713. ตท 114. มดท 1. แผนกเอกสารโบราณ หอสมดแหงชาต. เฉลมไตรภพเลม 2. กลอนสวดหมวดอกษร ฉ. เลขท 714. ตท 114. มดท 1. แผนกเอกสาร โบราณ หอสมดแหงชาต.

54

สถำนกำรณภำษำตำกใบ ในอ ำเภอตำกใบ จงหวดนรำธวำส* ภสรธรา ฉลองเดช1

1คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร

บทคดยอ งานวจยทางภาษาศาสตรสงคมเชงคณภาพน เปนการส ารวจสถานการณการใชภาษาตากใบ ในอ าเภอตากใบ จงหวดนราธวาส โดยใชกรอบความคดทางภาษาศาสตรสงคมในการศกษา วเคราะห ประเมนสถานการณ และแนวโนมการใชภาษาของผพดภาษาตากใบในอ าเภอตากใบ จงหวดนราธวาส ผลการวจยจากการสมภาษณ การสงเกตแบบมสวนรวมและการวเคราะหเทปสนทนาในสถานการณจรงพบวา ผพดภาษา ตากใบ ในอ าเภอตากใบ จงหวดนราธวาส สามารถใชภาษาตากใบในการสอสารไดอยางเขมแขง มการใชภาษาอยางแพรหลายในชมชน มการสงตอภาษาไปยงรนลกหลาน และมความพยายามในการทจะธ ารงภาษาของตนเอง แตกนาหวงวา ภาษาตากใบซงเปนภาษาทอยในชมชนพหภาษานน แมคนในชมชนจะพยายามธ ารงภาษาอยางเขมแขงเพยงใด กสามารถคาดการณอนาคตไดวา ภาษาตากใบจะมแนวโนมเขาสภาวะวกฤตทางภาษา ซงมภาวะถดถอยในระดบสภาวะออนแอ จนเปลยนไปใชภาษาไทยมาตรฐานซงเปนภาษาราชการอยางแนนอน

ค ำส ำคญ: ภาษาตากใบ, สถานการณการใชภาษา, ชมชนพหภาษา, ภาวะวกฤตทางภาษา, การธ ารงภาษา

The Situations of Tak Bai Language in Tak Bai District,

Narathiwas Province Pasteera Chalongdet1

1Faculty of Liberal Arts, Princess of Naradhiwas University

Abstract This study is a sociolinguistics and qualitative research aimed to investigate language situations of Tak Bai language in Tak Bai district, Narathiwas. The sociolinguistic framework was employed to study, analyse, and evaluate situation and tendency of language use of Tak Bai speakers in Tak Bai district, Narathiwas. From the results of an interview, participant observation and analysis of recorded conversation in real situation, it was found that Tak Bai speakers in Tak Bai district, Narathiwas were able to use Tak Bai language in communication i.e. Tak Bai language was extensively used in the community. The older generation handed down Tak Bai language to their descendants. In

*บทความวจยนเปนสวนหนงของวทยานพนธปรญญาเอก เรองสถานการณและทศนคตการใชภาษาตากใบ ในอ าเภอตากใบ จงหวดนราธวาส

55

addition, Tak Bai speakers tried to maintain their language. Although people of the community attempted to maintain their language, it could be estimated that in the future, Tak Bai language which is a language in multilingual community is likely to become an endangered language which has weak regression in language. Finally, Tak Bai speakers will tend to use standard Thai definitely.

Keywords: Tak Bai language, language situation, multilingual community, endangered language, language maintenance

1. ทมาและความส าคญของปญหา ภาษาตากใบหรอทคนในพนทเรยกวา ภาษาเจะเห เปนภาษาในกลมตระกลไท-กะได ทใชพดกนมากในเขตสามจงหวดชายแดนภาคใต ตงแตอ าเภอปานาเระและอ าเภอ สายบรของจงหวดปตตาน ลงไปจนถงชายแดนไทย-มาเลเซยฝ งตะวนออก โดยเฉพาะอ าเภอ ตากใบจงหวดนราธวาสทมผพดภาษาตากใบอยอยางหนาแนนจนท าใหเกดเปนค าเรยกภาษาถนนวาภาษาตากใบ และยงปรากฏใชในเขตอ าเภออนๆ ของจงหวดนราธวาสอกดวย (วจตร ศรสวทธานนท, 2523) ลกษณะเดนของภาษาตากใบอยทส าเนยงเสยงพดทเนบชา ทอดเสยงยาวคลายภาษาไทยถนเหนอ และมค าศพททมใชกนเฉพาะในภาษาตากใบเทานน ลกษณะเหลานท าใหมนกภาษาศาสตรหลายทานสนใจศกษาวจยเกยวกบภาษาตากใบในประเดนดานเสยง และค าศพท แตการทผวจยไดสอนอยในจงหวดนราธวาส มโอกาสใกลชดและท างานรวมกบผใชภาษาตากใบและการไดลงพนทจรงในอ าเภอตากใบท าใหสนใจวา นอกจากส าเนยงและค าศพททเปนเอกลกษณเฉพาะตนแลว ภาษาตากใบยงมลกษณะเดนคอ เปนภาษาถนหรอภาษาไทยถนทมผใชสอสารกนอยตามแนวชายแดนไทย-มาเลเซยแลว ยงอาจจดเปนภาษาทอยในชมชนพหภาษาดวย เนองจากพบวา อ าเภอตากใบมชมชนผใชภาษาทหลากหลาย ทงภาษาไทยถนกลางหรอภาษาไทยกรงเทพฯ ภาษาไทยถนใตอนๆ และภาษามลาย ลกษณะดงกลาวขางตน สรางความตระหนกใหผวจยเกดความสนใจในแงปจจยทางสงคม การจะพจารณาประเดนใดๆ ในแงน จ าเปนตองใชมมมองของกรอบแนวคดทางภาษาศาสตรสงคม (Sociolinguistics) เขาชวย อกทงเปนททราบกนดอยแลววา สงคมในสามจงหวดชายแดนใตเปนสงคมพหภาษาทสงผลใหภาษาตางๆ มหนาทของการใชภาษาทางสงคมทแตกตางกน ประชาชนในสามจงหวดชายแดนใตจงมกพดไดสองหรอสามภาษา หรออาจจะมากกวานนในชวตประจ าวน วถการเลอกใชภาษาทแตกตางตามวาระและกจกรรมยงคงมใหเหนอยทวไป ประเดนหนงซงอยในแนวคดภาษาศาสตรสงคมคอ สถานการณทางภาษาของกลมทมความหลากหลายทางภาษาและวฒนธรรม เพราะหากศกษาและพจารณาเรองภาวะวกฤตใกลสญตามท สวไล เปรมศรรตน (2556) ไดอธบายสถานการณทางภาษาของ

http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%88%E0%B8%B1%E0%B8%87%E0%B8%AB%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%94%E0%B8%9B%E0%B8%B1%E0%B8%95%E0%B8%95%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%B5

http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AD%E0%B8%B3%E0%B9%80%E0%B8%A0%E0%B8%AD%E0%B8%95%E0%B8%B2%E0%B8%81%E0%B9%83%E0%B8%9A

http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AD%E0%B8%B3%E0%B9%80%E0%B8%A0%E0%B8%AD%E0%B8%95%E0%B8%B2%E0%B8%81%E0%B9%83%E0%B8%9A

http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%88%E0%B8%B1%E0%B8%87%E0%B8%AB%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%94%E0%B8%99%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%98%E0%B8%B4%E0%B8%A7%E0%B8%B2%E0%B8%AA

56

สงคมไทยไวในบทความเรอง “ภาษาศาสตรประยกตเพอการพฒนา: ฟนคน ฟนภาษา ในภาวะวกฤต” วา ประเทศไทยมความหลากหลายทางภาษาและวฒนธรรม ภาษาทมมากกวา 70 กลมภาษานน ท าใหเรามความสมพนธเชงเชอสายถง 5 ตระกลภาษา ทงยงมหนาททางสงคมในระดบทแตกตางกน ในปจจบนพบวา ภาษาตางๆ เหลานก าลงเขาสภาวะถดถอย และมภาษาอยางนอย 14 กลมภาษาทก าลงอยในภาวะวกฤตใกลสญ ลกษณะวกฤตเชนนสงผลใหภาษาทองถนในปจจบนอยในภาวะถดถอยซงไดแก กลมภาษาทอยตามแนวชายแดน หรอภาษาถนตางๆ ทใชกนในแตละภมภาค แมจะยงคงพดกนทวไปโดยส าเนยงทองถน แตค าศพทและลกษณะทางไวยากรณกจะเปลยนไปใชตามแบบภาษาไทยกลางหรอภาษาไทยมาตรฐานซงเปนภาษาราชการในปจจบน ลกษณะส าคญดงทกลาวมาน สวไล เปรมศรรตน (2549) และKrauss (1992) ไดชชดและเหนวา แมภาษาถนจะใชกนเปนกลมขนาดใหญ แตกยงคงมสถานะทไมปลอดภย จนอาจเขาสความถดถอยและเกดการเปลยนแปลงในการใชภาษา โดยเฉพาะอยางยงในกลมเยาวชนทไมเหนคณคาของภาษาถน และมกไมนยมใชภาษาแมในการสอสาร ลกษณะเชนนจะท าใหภาษาอยในภาวะถดถอยเสยงตอการสญสลาย ทงยงถอวาเปนภยคกคามตอภาษาและวฒนธรรมอกดวย ซงคาดการณไดวา หากไมด าเนนการใดๆ เลย รอยละ 90 ของภาษาในโลกทมอยกวา 6,000 ภาษาคงจะสญสนไปภายในศตวรรษนอยางแนนอน แมวาจะพบวาภาษาตากใบยงคงใชกนอยในอ าเภอตากใบจนถงปจจบน แตกนาสนใจวา ภาษาตากใบซงเปนภาษาไทยถนหนงทอยรวมกบภาษาอนๆ ในชมชน เปนภาษาทปรากฏตามแนวชายแดน และเปนชมชนหลายภาษาหรอพหภาษาเชนน ภาษาตากใบจะถกเลอกใชอยางไรในสถานการณการสอสารในชมชน ซงดเหมอนวาภาษาตากใบจะจดวาเปนภาษาอยในภาวะวกฤตตามเกณฑภาวะวกฤตทางภาษาทแบงตามระดบของ Fishman’s GIDS (1991) หรอไม ซงถาภาษาตากใบเขาสระดบ 5-6 กจะถอเปนสภาวะออนแอ กลาวคอ เปนภาษาทใชพดสอสารในวงจ ากดโดยผพดทกวย ใชเฉพาะในบานและชมชนเฉพาะกลม ไมพบวาม การเรยนการสอนในโรงเรยน เปนตน นอกจากน ยงนาสนใจอกวาสถานการณการใชภาษาตากใบจะอยในภาวะทสอดคลองกบผลการวจยของสวไล เปรมศรรตน หรอไม นนคอ มลกษณะทบงชวาผใชภาษา โดยเฉพาะกลมวยรนไมเหนคณคาหรอมทศนคตในทางลบตอภาษาถนของตน กจะถอวาภาษาตากใบอยในภาวะวกฤต

ผวจยจงเหนวา การศกษาโดยใชกรอบแนวคดทางภาษาศาสตรสงคม ในประเดนดานการเลอกภาษาตามแวดวงของการใชภาษา (Domains of Language Use) ของผพดชาวตากใบเปนอยางไร โดยพจารณาตามตวแปรดานอายของผพด (Age) ความสามารถในการใชภาษา (Language Proficiency) การเลอกภาษา (Language Choice) ซงหากผลการศกษาทไดพบวามการเปลยนภาษา (Language Shift) เกดขนตามเกณฑของ Wardhaugh (1986) และ

57

อมรา ประสทธรฐสนธ (2548) กนาจะท าใหเขาใจภาวะภาษาตากใบไดชดเจนขน ซงผลการศกษาวจยน นอกจากจะท าใหเขาใจถงสถานการณดานการคงอยของภาษาตากใบแลว ยงนาจะเปนประโยชนในแงของการวางแผนภาษา (language planning) เพอก าหนดนโยบายภาษาของชมชนตากใบได และนาจะเปนแนวทางในการธ ารงรกษาภาษา (Language Maintenance) โดยเฉพาะภาษาในชมชนตามแนวชายแดนใหมความเขมแขงและด ารง อตลกษณของตนไวไดอกดวย

2. กรอบแนวคดทางภาษาศาสตรสงคม การศกษาวเคราะหสถานการณของการใชภาษาตากใบนน ตองใชกรอบแนวคดทางภาษาศาสตรสงคม ซงมหลากหลายแนวคดทสามารถน ามาใชในการศกษา ดงทกลาวมาขางตนแลววา อ าเภอตากใบ จงหวดนราธวาส ถอวาเปนชมชนพหภาษา คอมความหลากหลายของภาษาในชมชน การทชมชนมภาวะหลายภาษา ผใชภาษาในชมชนจะมภาษาในการน ามาใชมากขน ซงชมชนชาวตากใบกเชนกน ภาษาทใชกนในชมชนไดแก ภาษามาตรฐานหรอภาษาไทยกลาง ภาษาไทยถนใตทวไป ภาษามลาย และภาษาตากใบเอง จากการสงเกตของผวจย เมอลงส ารวจพนทพบวา ประชากรสวนใหญมกใชภาษาในการสอสารได 2 ภาษาขนไป ผทอาศยอยในชมชนจงสามารถเลอกใชภาษาหนงภาษาใดในการสอสารขนอยกบแวดวงในการใชภาษาการศกษาภาษาในชมชนทอยในภาวะหลายภาษาเชนน Ferguson (1966 cited in Fasold,1984: 62) เหนวา การจดภาษาใดใหเปนภาษาหลกไดนนจะตองอาศยคณสมบตอยางใดอยางหนง ดงน 1. เปนภาษาทมคนใชเปนภาษาแมมากกวารอยละ 25 ของประชากรทงหมดหรอตงแต 1 ลานคนขนไป 2. เปนภาษาราชการของประเทศ 3. เปนภาษาทใชในแวดวงการศกษา ซงมจ านวนมากกวารอยละ 50 ของผส าเรจชนมธยมศกษาในประเทศ นอกจากน Ferguson ยงชใหเหนวา ภาษาใดกตามทไมมคณสมบตขอใดเลยของภาษาหลก อาจจดเปนภาษารองไดจากคณสมบตขอใดขอหนงตอไปน 1. เปนภาษาทมคนใชเปนภาษาแมมากกวารอยละ 5 ของประชากรทงหมดหรอมากกวา 100,000 คน 2. เปนภาษาทใชในการเรยนการสอนในระดบชนทสงกวาประถมศกษา และใชในการเขยนต าราทนอกเหนอไปจากหนงสอเรยนภาษาระดบประถมศกษา

58

ทงนการเลอกใชภาษาจงมบทบาทส าคญทจะสงผลตอความสามารถในการใชภาษาของกลมได ดงนน การจะศกษาวเคราะหสถานการณการใชภาษานน จงตองศกษาอาศยแนวคดและทฤษฎเรองความสามารถในการใชภาษารวมดวย ความสามารถในการใชภาษา (Language Proficiency) คอทกษะส าคญทผใชภาษาจะมความสามารถในการฟง การพด การอาน หรอการเขยน ในภาษาทเลอกใช ความสามารถในการใชภาษาถอเปนสงส าคญอนจะน าไปสการวเคราะหเรองสถานการณการใชภาษา จนถงสามารถตความการธ ารงและการเปลยนภาษา ตอไปไดจะหาวธการวางแผนภาษาหรอก าหนดนโยบายภาษาตอไปได ทงน The Foreign Service Institute of the U.S. Department of State (FSI) (cited in Chanmekha, 2003) ไดออกแบบประเมนความสามารถทางภาษาของ ผทพดไดสองภาษา ซงจะประเมนจากความสามารถในการใชค าศพท ไวยากรณ การออกเสยง และความคลองแคลวในการใชภาษา โดยไดก าหนดเกณฑในการประเมนความสามารถทางการใชภาษาไว 6 ระดบ ดงตอไปน ระดบ 0 ไมมความสามารถในการใชภาษาทสอง ระดบ 1 มความสามารถพดไดบางค าและสามารถเขาใจหวขอของการสนทนา พนฐาน ระดบ 2 มความสามารถในการบอกทศทาง เสนทาง และเขาใจเรองทไมมการใช ค าศพทเฉพาะกลม ระดบ 3 มความสามารถในการใชภาษาตามหลกไวยากรณ สามารถพดเรองทวๆ ไป ทมความซบซอนขน ระดบ 4 มความสามารถในการใชภาษาไดอยางคลองแคลว พดเรองทเปนทางการ และซบซอนขนได ระดบ 5 มความสามารถในการใชภาษาใกลเคยงกบเจาของภาษา พดและแสดง ความคดเหนในเรองทเปนทางการและไมเปนทางการได Grimes (1986 cited in Chanmekha, 2003) ไดอธบายวธการทดสอบความสามารถทางการใชภาษาของประชากรในชมชนพหภาษาไว 5 วธ ดงน 1. แบบสมภาษณของ U.S. Service Institute เปนวธทผสมภาษณตองพดคยกบผพดทสามารถใชทงสองภาษาเกยวกบเรองตางๆ เพอประเมนความสามารถของผพด 2. การสงเกต เปนวธทผวจยตองใชเวลาคอนขางมากในการเกบขอมลเพอผลการวเคราะหทชดเจนและแมนย า ทงนผส งเกตจ าเปนตองศกษ าวาปจจยใดทสงผลตอความสามารถในการใชภาษาและปจจยนนจะสงผลอยางไร

59

3. การแปล เปนวธเพอทดสอบความสามารถในการแปลประโยคของผบอกภาษา โดยผวจยจะก าหนดใหแปลประโยคจากภาษาหนงไปอกภาษาหนงกลบไปกลบมา 4. การศกษารายกรณ ถอเปนวธทเหมาะกบสถานการณทซบซอน เชนมประชากรทไมรหนงสอจ านวนมาก หรอใชกบภาษาทไมมภาษาเขยนใช เนองจากตองใชประชากรจ านวนมาก จงไมเปนทนยมมากนก 5. การใชแบบสอบถาม เปนวธทดสอบความสามารถในการใชภาษาทงายและเหมาะกบชมชนทมประชากรทไมรหนงสอจ านวนมาก หรอภาษานนไมมภาษาเขยน หรอมจ านวนผรภาษาเขยนนอยมาก การตงค าถามในแบบทดสอบ จะใหผบอกภาษาเลอกตอบวา “ได” กบ “ไมได” เนองจากในการส ารวจเบองตนผวจ ยพบวา ภาษาตากใบไมมตวเขยน ดงนน เพอความสะดวกในการใหขอมลของประชากรกลมตวอยาง ผวจยจงเลอกการสมภาษณโดยใชแบบสอบถามเปนเครองมอในการด าเนนการวจยครงน และการจะเขาถงกระบวนการทจะไมใหภาษาอยในภาวะวกฤต หรอภาวะใกลสญของภาษา (Endangered Language) จนเกดภาวะภาษาสญ (Language Loss) หรอภาษาตาย (Language death) นน การรบรและเขาใจสถานการณการใชภาษาถอเปนสงส าคญ นอกจากการประเมนความสามารถในการใชภาษาแลว การเลอกภาษากเปนประเดนหนงทน ามาศกษาพจารณาสถานการณการใชภาษาตากใบ การเลอกภาษา (Language Choice) ตามวธของ Fasold (1984) นน สามารถแบงวธการวเคราะหออกเปน 3 วธ ไดแก 1. ทฤษฎทางสงคมวทยา (Sociology) ผพดมกเลอกใชภาษาตามแวดวงการใชภาษา เพราะภาษาบางภาษาอาจเหมาะกบบางแวดวงเทานน ค าวาแวดวงการใชภาษา อาจหมายรวมถง สถานท หวขอ และคสนทนา 2. ทฤษฎทางจตวทยาสงคม (Social Psychology) นกจตวทยาสงคมมกเลอกใชวธนมากกวาเลอกใชวธการหาแวดวงการใชภาษา อาจเพราะมองวา ปจจยทเปนแรงผลกดนในการเลอกภาษามกเกดจากตวผพดเองมากกวาปจจยทางสงคม 3. ทฤษฎทางมานษยวทยา (Anthropology) เปนวธการวเคราะหทางมานษยวทยา คลายกบการวเคราะหแนวจตวทยาสงคม ลกษณะการวเคราะหทางมานษยวทยานน จะวเคราะหโดยการเลอกภาษาจากโครงสรางทางสงคมของผพด ซงมการวเคราะหการ ปนภาษา (Code-mixing) และการสลบภาษา (Code-switching) ดวย ดงทกลาวมาแลวขางตน ส าหรบชมชนพหภาษา ผทอาศยอยในชมชนนนๆ มกจะพดไดมากกวาหนงภาษา ดงนนพฤตกรรมการใชภาษาในการพดของผพด จงมกจะเกดการเลอกใชภาษาและเกดการสลบภาษาในการสนทนา ซงจะขนอยกบตวแปรหลายประการ

60

เชน แวดวงการใชภาษา คสนทนา หรอหวขอในการสนทนา ซง Wardhaugh (1986: 86-103) อธบายไววา การปนภาษาจะเกดขนเมอผสนทนาใชภาษา 2 ภาษารวมกน เพอทจะเปลยนจากภาษาหนงไปสอกภาษาหนงภายในขอความหนงๆ ขณะทการสลบภาษาจะเปนธรรมชาตและการเลอกใชภาษาของผพดในบางครงกจ าเปนตองเลอกใชภาษาใหเขากบสถานการณตางๆ เชน ในบานอาจใชภาษาหนง และอาจใชอกภาษาหนงเมออยในหมบาน หรอเปลยนไปตามวตถประสงคทใชกได อมรา ประสทธร ฐสนธ (2548: 91-94) ไดอธบายเรองการปนภาษาในสงคมไทย เกดจากภาวะหลายภาษาของสงคม กลาวคอ สมาชกในสงคมไทยมไดมความรเพยงภาษาเดยว หากแตมความสามารถเขาใจหรอพดภาษาอนๆ ไดดวย ดงนนเมอพดภาษาหนง อกภาษาหนงจะเขาไปปนโดยไมรตว หรอบางครงอาจรตวกได สวนการสลบภาษานน เปนการทผพดคนใดคนหนงใชภาษามากกวา 1 ภาษา (สวนมากจะเปน 2 ภาษา) สลบกนไปในระดบประโยค เชน พดภาษาไทย 2-3 ประโยค แลวตอดวยภาษาองกฤษ 1 ประโยค แลวกลบมาพดประโยคภาษาไทย 4-5 ประโยค แลวตามดวยภาษาองกฤษอก 2-3 ประโยค สลบกนไปมาอยางไมรตว นอกจากนนการสลบภาษาอาจหมายถงการใชวธภาษาสลบกนกได เชน พดประโยคภาษาไทยกรงเทพฯสลบกบประโยคภาษาสงขลา หรอพดภาษาทางการสลบกบภาษาไมเปนทางการ เปนตน การศกษาเรองการเปลยนภาษา (Language shift) กจดเปนหวขอทส าคญในภาษาศาสตรสงคม Crystal (1992) เหนวา การเปลยนภาษาจะเกดขนเมอผพดเปลยนรปแบบการใชภาษาจากแบบหนงไปเปนอกแบบหนง การเปลยนแปลงภาษาอาจเกดขนอยางตอเนองทนททนใดได ซงในกรณการเปลยนแปลงภาษาของประเทศไทย พบวา ผพดภาษาถนมกเปลยนภาษาของตนไปเปนภาษาไทยกลาง ซงเปนภาษามาตรฐาน ทงน การเปลยนภาษาสามารถน าไปสการสญสนความรในทองถน วฒนธรรม ประเพณ และทส าคญคอ สามารถน าไปสการสญภาษาได การสญภาษา (Language loss) มกพบในภาษาถนเปนสวนมาก รปแบบของการสญภาษา หรอการเปลยนแปลงของภาษาถนในประเทศไทยพบวาม 2 รปแบบ ไดแก รปแบบท 1 คอ ผพดภาษาถนเลอกใชภาษาไทยมาตรฐานในการตดตอสอสารแทนภาษาถน และรปแบบ ท 2 คอ ผพดภาษาถนจะพดภาษาถนแตมกปนค าศพทภาษาไทยมาตรฐาน และลกษณะดงกลาวจะพบมากในกลมเยาวชน ดงนนการสญของค าศพทเพราะไมนยมพดและใชค าศพทจงมผลตอการสญภาษา และจะน าไปสภาวะการปรบเปลยนภาษาตอไป จงสรปไดวาหากค าศพทสญภาษากจะสญไปดวย (Crystal, 2000; Krauss, 1992) ทงน ครสตลไดอางถงงานของ

61

Kincade และอธบายระดบของการอยรอดของภาษา หรอ The Level of Danger System of Kincade ไววา การแบงความอยรอดของภาษาออกเปน 5 ระดบดงน 1. ภาษาทยงมชวต (Viable language) คอ ภาษาทพดโดยคนจ านวนมากเปนภาษาทยงคงอยตอไปไดอกเปนเวลานาน 2. ภาษาทยงมชวตอยแตเหลอนอย (Viable but small language) คอ ภาษาทพดโดยคนมากกวา 1000 คนในชมชนโดดเดยวหรอในองคกรทมการจดการภายในอยางเขมแขง 3. ภาษาวกฤต (Endangered language) คอ ภาษาทพดโดยคนจ านวนนอยมากสวนมากใชพดในสถานการณเฉพาะและชมชนใหการสนบสนนการใชภาษาดงกลาว 4. ภาษาใกลสญ (Nearly extinct language) คอ ภาษาทพดโดยคนวยสงอาย เปนภาษาทยากทจะคงอยหากไมมการสนบสนนใหคนรนใหมใชภาษาดงกลาว 5. ภาษาสญ (Extinct language) คอ ภาษาทไมมผพดเหลออยแลวและไมมการฟนฟภาษาอกตอไป Krauss (1992) แบงภาษาในโลกนออกเปน 3 กลมตามจ านวนผพดโดยเฉพาะผพดทเปนเดกจะสามารถเปนตวชวดสถานะและความอยรอดของภาษา ไดแก ภาษาปลอดภย (Safe language) คอภาษาทคนจ านวนมากยงใชพดสอสารกนอยและเดกยงคงใชภาษานนเปนภาษาแม (Mother tongue) ภาษาวกฤต (Endangered language) คอภาษาทกลมคนในชวงวยเดกจ านวนไมมากใชและมสงบงบอกวาเดกๆจะหยดใชภาษานนในไมนาน และภาษาใกลสญ (Moribund language) คอภาษาทใชกนอยในกลมผพดวยสงอายเทานนในขณะทผพดวยเดกไมไดใชภาษานนเปนภาษาแมอกแลว นอกจากแนวคดทกลาวขางตนแลว ยงมแนวคดในการศกษาภาวะวกฤตทางภาษาของ Fishman (1991) ซงใหความส าคญกบการสอสารระหวางวยมาก โดยเหนวาปจจยหลกในการจดระดบภาษาในการศกษาภาวะวกฤตทางภาษานน จ าเปนตองดพลงทางภาษาโดยใชหลกการของรปแบบ จงเสนอกรอบประเมนทเรยกกนวา Fishman’s GIDS ซงFishman ไดก าหนดกรอบไวโดยใหระดบ 1 คอ ภาษาทยงใชกนอยอยางแพรหลาย ไปจนถงระดบ 8 คอ ภาษาทไมมผใชแลว กรอบแนวคดนFishman ไดใชกรอบแนวคดของ UNESCO และEthnologue (สถาบนภาษาของโลก) มาประยกต ซงมขอแตกตางตรงท UNESCO จะใหความส าคญกบการสงผานภาษาระหวางวย ในขณะท Ethnologue ใหความส าคญกบจ านวนของผพดภาษาท1 เปนหลกส าคญ เมอ Fishman น ามาประยกตจงไดกรอบการประเมนพลงของการใชภาษาออกมาไดเปน 8 ระดบเรยงไปเปนระดบดงตอไปน ระดบ 1 ภาษาทใชในการศกษา การท างาน สอสารมวลชน รฐ ทวประเทศ ระดบ 2 ภาษาทใชในชมชน ภมภาค สอสารมวลชนของภมภาคและบรการรฐ

62

ระดบ 3 ภาษาทใชในชมชนหรอ ภมภาค แตคนในชมชนและคนนอกชมชนยงสามารถเขาใจกนได ระดบ 4 ความรของภาษานน อยในระดบทตองถกสอนในชนเรยน ระดบ 5 ภาษาพดทผพดทกวยใชสอสารกนอยางเขาใจด และเมอถายทอดเปนภาษาเขยนยงสามารถสอสารไดเปนอยางด ระดบ 6ภาษาทใชพดสอสารโดยผพดทกวย และเปนภาษาทหนงของเดก ระดบ 7ภาษาทรนพอแมรจกดพอทจะใชกบรนลก แตกไมไดใชภาษานนถายทอดใหกบรนลก ระดบ 8 ผพดภาษาทยงคงเหลอเปนผพดในวยสงอาย 3. ขอมลและวธการวจย งานวจยนใชระเบยบวธทางภาษาศาสตรสงคม (Sociolinguistics) รวมดวย กลาวคอ นอกจากผวจยเกบขอมลโดยการสมภาษณจากแบบสอบถามแลว ผวจยยงศกษาขอมลดวยการลงพนทสงเกตการใชภาษาในสถานการณจรงแบบมสวนรวม (participant observation) เพอดการใชภาษาตากใบในแวดวงภาษา รวมถงการเลอกใชภาษากบคสนทนา และน าผล ทไดมาวเคราะหตามวตถประสงคการวจยแตละขอทผวจยไดก าหนดไว 3.1 การเกบและรวบรวมขอมล 1. ศกษาสถานการณการใชภาษาจากเอกสารและงานวจยตางๆ รวมทงแนวคดทางภาษาศาสตรสงคมทงในประเดนภาษาแมภาษาหลก ภาษารองทใช ความสามารถดานการใชภาษา การเลอกใชภาษา และเอกสารงานวจยตางๆ ทเกยวของกบภาษาตากใบ 2. คดเลอกพนทในการวจย ผวจยลงพนทเพอส ารวจหลายครง จงคดเลอกต าบล พรอน ของอ าเภอตากใบ จงหวดนราธวาสในการท างานวจย เนองจากต าบลพรอนมประชากรทใชภาษาตากใบมากและหนาแนนกวาในต าบลอนๆผวจยเลอกลมตวอยางโดยการสมอยางงาย ใชวธสมภาษณจากแบบสอบถาม และการสงเกตอยางมสวนรวมในสถานการณจรง 3. สรางเครองมอวจย ซงจดท าแบบสอบถามเกยวกบสถานการณการใชภาษาตากใบ โดยแบงเปนสวนของประวตสวนตวเพอดการใชภาษาแรก ภาษาหลก และภาษารอง สอบถามเกยวกบความสามารถในการใชภาษาตากใบ และการเลอกใชภาษาตากใบ แบบสอบถามนไดรบการตรวจสอบจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในคน มหาวทยาลยธรรมศาสตร โดยมการแกไขตามค าแนะน าของคณะกรรมการ น าไปทดลองใช และปรบปรงแกไข 4. การเกบขอมลภาคสนาม โดยเกบขอมล 2 สวนดงน

63

4.1 การเกบขอมลแบบสอบถามผวจยน าแบบสอบถามไปสมภาษณประชากรกลมตวอยาง โดยใชวธสมอยางงาย เดนตามบานหรอนดกลมตวอยางผานก านน บณฑตอาสาหมบาน ปราชญชาวบาน และนกเรยนโรงเรยนตากใบทอาศยอยในชมชนต าบลพรอนไดขอมลทงสน 262 คน ทงนกอนจะเกบขอมลในชมชนผวจยจดเตรยมเอกสารใบยนยอมในการท าวจยในคนโดยสงเรองไปขออนมตจากคณะอนกรรมการจรยธรรมการวจยในคน ม.ธ. ชดท 2 และไดรบการอนมตในวนท 28 เดอนตลาคม พ.ศ. 2558 รหสโครงการคอ 085/2558 การจดท าเอกสารใบยนยอมในการท าวจยในคนน เพอขออนญาตกลมตวอยางทผวจยจะตองไปเกบขอมลและเมอไดรบอนญาตใหเกบขอมลไดแลวจงด าเนนการเกบรวบรวมขอมลตามวตถประสงคทวางไวดงนนกอนการเกบขอมลผวจยไดท าการขออนญาตหวหนาชมชน ซงในทนไดแกก านนต าบลพรอน เพอขออนญาตเกบขอมลตามทระบไวในการขอจรยธรรมการวจยในคนของมหาวทยาลยธรรมศาสตร 4.2 การเกบขอมลการสงเกตอยางมสวนรวมผวจยเขาไปสงเกตอยางมสวนรวม กรอกขอมล จดบนทกขอมลลงในแบบการเกบขอมลเกยวกบการเลอกใชภาษา และจดบนทกอยางละเอยดลงในสมดงานสงเกตอยางมสวนรวม การเขาอาศยอยในครอบครวซงเปนกลมตวอยางน ผวจยคดเลอกแลววาเปนครอบครวทมการใชภาษาตากใบเปนภาษาแม จ านวน 1 ครอบครว ซงมสมาชกในครอบครวเปนคน 3 กลมอาย ไดแก กลมเยาวชน ทมอายระหวาง 18-30 ป กลมวยกลางคน ทมอายระหวาง 35-50 ป และกลมผสงอาย ทมอาย 55 ปขนไป ผวจยตองขออนญาตเกบขอมลอยในบานหลงเดยวกนกบครอบครวน โดยอาศยอยรวมอาทตยละ 2-3 วน ขนอยกบเหตการณแวดลอม รวมระยะเวลาโดยประมาณเกอบ 2 เดอนและขออนญาตเขารวมกจกรรมตางๆ เพอสงเกตการใชภาษาตามแตททางกลมตวอยางจะอนญาตใหเขารวม ทกครงทไดรวมกจกรรมตางๆ ผวจยจะสงเกตและจดบนทกขอมลการเลอกใชภาษา และบนทกเทปสนทนาในเหตการณจรงบางตามการอนญาตของกลมตวอยาง 3.2 การวเคราะหขอมล เมอน าขอมลมาจดระบบเพอหาคารอยละจากโปรแกรม SPSS เรยบรอยแลว จงท าการวเคราะหขอมลดงน 1. วเคราะหความสามารถในการใชภาษาผวจยจะวเคราะหวาประชากรกลมตวอยางมความสามารถในการใชภาษามากหรอนอยเพยงไรทงนเพอน าขอมลมาวเคราะหแนวโนมในการใชภาษาโดยแบงการวเคราะหเปน 2 สวน ไดแก แบบประเมนความสามารถทางภาษาดวยตนเองและแบบประเมนความสามารถทางภาษาของ FSI โดยสวนแบบประเมนความสามารถทางภาษาดวยตนเองจะมคะแนนตามค าตอบดงน

64

ลกษณะค าตอบ ระดบคะแนน ได 1 ไมได 0

สวนแบบสอบถามของ The Foreign Service Institute of the U.S. Department of State (FSI) ผวจยก าหนดระดบคะแนนไว 6 ระดบ ดงตอไปน ระดบ 0 ไมมความสามารถในการใชภาษา ระดบ 1 มความสามารถในการใชภาษาอยในระดบพนฐาน ระดบ 2 มความสามารถในการใชภาษาอยในระดบปานกลาง ระดบ 3 มความสามารถในการใชภาษาอยในระดบด

ระดบ 4 มความสามารถในการใชภาษาอยในระดบดมาก ระดบ 5 มความสามารถในการใชภาษาอยในระดบเดยวกบเจาของ

ภาษา 2. การวเคราะหการเลอกภาษาของประชากรกลมตวอยาง ผวจยจะตความจากการสงเกตอยางมสวนรวมและการวเคราะหการสนทนาจากเหตการณจรงและสรปผลในประเดนดานการเลอกภาษาตามแวดวงของการใชภาษา (Domains of Language Use) ของ ผพดชาวตากใบโดยพจารณาตามตวแปรดานอายของผพด (Age) ความสามารถในการใชภาษา (Language Proficiency) การเลอกภาษา (Language Choice) การเปลยนภาษา (Language Shift) เพอวเคราะหวา ภาษาใดเปนภาษาทกลมตวอยางแตละกลมเลอกใชในแตละแวดวงการใชภาษาและคสนทนามากทสด 3. การวเคราะหตความสถานการณการใชภาษาจากภาพรวมของชมชนเพอหาปจจยทมอทธพลในการธ ารงภาษาและการเปลยนภาษาของชมชนชาวตากใบ ตามแนวคดของ Fishman (Cited in Holmes, 1993) 4. ผลการวจยและการอภปรายผล 4.1 ภาษาแมและภาษาทใชในชวตประจ าวน ภาษาแมทกลมตวอยางประชากรใช หมายถงภาษาทกลมตวอยางประชากรใชเปนภาษาแรกเรมตงแตจ าความไดในการตดตอสอสารกบบคคลอนทงภายในบานและชมชน ภาษาทกลมตวอยางใชเปนภาษาแม ปรากฏผลรายละเอยดไดดงตารางท 1 ดงน

65

ตำรำงท 1 ภาษาแมทกลมตวอยางประชากรใช จ าแนกตามระดบอาย

ภาษาแมท กลมตวอยางประชากรใช

กลมตวอยางประชากร(262) อาย 18-30 ป อาย 35-50 ป อาย 55 ป ขนไป

จ านวนคน (49)

รอยละ จ านวนคน(142)

รอยละ จ านวนคน(71)

รอยละ

ภาษาไทยกลาง 8 16.33 7 4.92 3 4.23 ภาษาไทยใต - - 1 0.70 - - ภาษาตากใบ 41 83.67 132 92.96 68 95.77 ภาษามลาย - - 1 0.70 - - ภาษาอนๆ - - 1 0.70 - -

รวม 49 100 142 100 71 100 ภาษาทกลมตวอยางใชเปนภาษาแมหรอใชเปนภาษาแรกเรมในการพดคยสอสารกนในบาน ในครอบครวซงผลจากคารอยละของการวจยแสดงใหเหนวา กลมตวอยางประชากรในชมชนสวนใหญยงคงเลอกใชภาษาตากใบเปนภาษาแมในการสนทนากบลกหลาน สถานการณการใชภาษาตากใบในบาน ในครอบครว จงยงคงเขมแขงอย ในขณะทภาษาไทยกลางเปนภาษาทกลมตวอยางประชากรเลอกใชรองลงมาเมอพจารณาเฉพาะการเพมขนของการใชภาษาไทยกลางเปนภาษาแมในการสอสารในบาน ในครอบครว นาสงเกตวา ตวอยางประชากรในกลมอาย 18-30 ป ซงเปนตวแทนของคนในวยหนมสาว จะใชภาษาไทยกลางเปนภาษาแมในการสอสารกนในบาน ในครอบครว ถงรอยละ 16.33 ในขณะทประชากรในกลมอาย 35-50 ป ซงเปนตวแทนของคนวยกลางคน และกลมอาย55 ปขนไปเปนตวแทนของคนสงอาย จะใชภาษาไทยกลางเปนภาษาแม เพยงรอยละ 4.92 และ 4.23 ตามล าดบ การใชภาษาไทยกลางทเพมขนของคนวยหนมสาว สรางความตระหนกถงสถานการณการใชภาษาของคนในชมชนวา หากพอแม ผปกครอง และประชากรในชมชนเลอกใชภาษาไทยกลางเปนภาษาแมในการพดคยกบลกหลานเพมมากขน กสามารถคาดการณแนวโนมไดวา ในอนาคตจะมผใชภาษาไทยกลางเปนภาษาแมเพมมากขนดวยซงลกษณะเชนนตรงกบแนวคดเรองการเปลยนภาษาของCrystal (อางแลว) ในรปแบบท 1 คอ ผพดภาษาถนจะเลอกใชภาษาไทยมาตรฐานในการตดตอสอสารแทนภาษาถนและลกษณะทกลาวมาน จะพบมากในกลมเยาวชน สถานการณการใชภาษาของผใชภาษาตากใบจงมแนวโนมเปนไปไดวา ในอนาคตจะใชภาษาไทยกลางซงเปนภาษามาตรฐานแทนการใชภาษาตากใบ สวนภาษาหลกทกลมตวอยางประชากรในชมชนตากใบเลอกใชในชวตประจ าวนมากทสดพบวา ในทกกลมอายเลอกใชภาษาตากใบเปนภาษาหลกในการตดตอสอสาร

66

รองลงมาไดแก ภาษาไทยกลาง ในขณะทภาษามลายมผใชในชวตประจ าวนเพยง 2 กลมอาย คอ กลมอาย 18-30 ป และกลมอาย 35-50 ปสวนภาษาไทยใตกลบเปนภาษาท ไมมกลมตวอยางประชากรเลอกใชเปนภาษาหลกเพอสอสารในชวตประจ าวนดงทปรากฏในตารางท 2

ตำรำงท 2 ภาษาหลกทใชในชวตประจ าวน จ าแนกตามกลมอาย ภาษาหลกทใชใน ชวตประจ าวน

จ าแนกตามกลมอาย

กลมตวอยางประชากร(262) อาย 18-30 ป อาย 35-50 ป อาย 55 ป ขนไป

จ านวนคน (49)

รอยละ จ านวนคน (142)

รอยละ จ านวนคน (71)

รอยละ

ภาษาไทยกลาง 11 2.45 15 10.56 1 1.41 ภาษาไทยใต - - - - - - ภาษาตากใบ 37 75.51 125 88.03 70 98.59 ภาษามลาย 1 2.04 2 1.41 - -

รวม 49 100 142 100 71 100

ภาษาหลกทกลมตวอยางประชากรเลอกใชในชวตประจ าวนดงตารางท 2 แสดง

ใหเหนวา กลมตวอยางประชากรในชมชนตากใบทกกลมอายใหความส าคญกบภาษาตากใบมากจงเลอกใชภาษาตากใบเปนภาษาหลกในการสอสาร และเลอกใชภาษาไทยกลางเปนล าดบรองลงมา แตจากการสงเกตพบวา ประชากรสวนใหญจะใชภาษาไทยกลางในทโรงเรยน ทท างาน สถานทราชการ และกบคนแปลกหนาเทานน 4.2 ควำมสำมำรถในกำรใชภำษำ เนองจากภาษาตากใบไมมภาษาเขยน มเพยงส าเนยงการพดและการใชค าศพทเทานน การพจารณาความสามารถในการใชภาษาจงตองพจารณาเพยงความสามารถในการฟงและความสามารถในการพด ผวจ ยเลอกพจารณาตามจากแนวคดการทดสอบความสามารถในการใชภาษาของ Grimes (อางแลว) ซงจากการสมภาษณโดยใชแบบสอบถามรวมกบการสงเกตอยางมสวนรวม สามารถพจารณาวเคราะหสรปไดวา ประชาชนสวนใหญมความสามารถในการใชภาษาทหลากหลาย ดงภาพท 1

67

ภำพท 1 ความสามารถดานการฟงของกลมตวอยางประชากร จ าแนกตามกลมอาย

ผวจยพบวากลมตวอยางประชากรมความสามารถในการฟง จ าแนกตามกลมอาย จะเหนไดวา กลมตวอยางประชากรทกกลมอายโดยสวนใหญจะมความสามารถในการฟงได 4 ภาษา โดยกลมอาย 18–30 ป และกลมอาย 35–50 ป อยทรอยละ 22.45 และ 24.65 ตามล าดบ ในขณะทกลมอาย 55 ปขนไป เปนกลมทมความสามารถในการฟงได 4 ภาษา คดเปนรอยละ 28.17 จะเหนวา ประชากรทกกลมอาย มความสามารถในการฟงได 4 ภาษา แตจะมกลมตวอยางประชากรกลมอาย 35–50 ป เทานน ทสามารถฟงได 5 ภาษา โดยภาษา ทเพมขนคอภาษาอสาน เนองจากเปนผทแตงงานกบคนทพดภาษาอสานได จงฟงภาษาอสานไดบาง แตพดไมไดเลยเปนแตเพยงพอใชค าศพทภาษาอสานบางเทานน

ภำพท 2

68

จากตารางจะเหนวา กลมอาย 55 ปขนไป มความสามารถในการพดสงถง 4 ภาษา คดเปนรอยละ 16.9 ซงเปนอตราทถอวาสงทสดเมอเทยบกบกลมอายอน ๆ ในขณะทกลมตวอยางประชากรในกลมอาย 18-30 ป มความสามารถในการพดได 3 ภาษามากทสด คดเปนรอยละ 42.9 และประชากรในกลมอาย 35-50 ป สวนใหญจะมความสามารถในการพดได 2 ภาษา คดเปนรอยละ 52.1 นอกจากนผวจ ยไดประเมนระดบความสามารถทางภาษาตากใบของกลมตวอยางประชากร สงทเหนเดนชดกคอระดบความสามารถทางภาษาทสงขน จ านวนประชากรกจะลดลงเรอยๆ ตามล าดบ แตกนาสนใจวา แมระดบความสามารถจะคอยๆ ลดลง แตจ านวนของกลมตวอยางกยงคงมากจนเกนรอยละ 95 ในแทบทกระดบ ซงชวยชใหเหนวา ผพดในชมชนตากใบสามารถธ ารงภาษาของตนไวไดอยางด ซงสามารถพจารณาไดจากตารางท 3

ตำรำงท 3 ผลการประเมนระดบความสามารถทางภาษาตากใบของกลมตวอยางประชากร

ระดบควำมสำมำรถทำงภำษำตำกใบ

กลมตวอยำงประชำกร(262)

จ ำนวนกลมตวอยำง รอยละ

ระดบท 1 มความสามารถทางภาษาอยในระดบพนฐาน 261 99.6

ระดบท 2 มความสามารถทางภาษาอยในระดบปานกลาง 260 99.2

ระดบท 3 มความสามารถทางภาษาอยในระดบด 259 98.9

ระดบท 4 มความสามารถทางภาษาอยในระดบดมาก 258 98.5

ระดบท 5 มความสามารถทางภาษาอยในระดบเดยวกบเจาของภาษาหรอผทอยไดสองภาษา

256 97.7

การทผวจยพจารณาความสามารถในการใชภาษาตากใบเพอพจารณาแนวโนมสถานการณของการใชภาษาในประเดนของการธ ารงภาษาวาชาวตากใบในฐานะทเปนผใชภาษาจะสามารถธ ารงภาษาของตวเองไวไดมากนอยเพยง ซงผลกสรปไดวา ประชากรชาว ตากใบสามารถธ ารงภาษาของตนไดแมจะเปนภาษาถน ภาษาทอยตามแนวชายแดน และอยในชมชนพหภาษากตาม 4.3 กำรเลอกภำษำ จากขอมลทไดจากการสงเกตอยางมสวนรวมพบวา การเลอกภาษาของกลมตวอยางประชากร แตละกลมอายจะเลอกใชภาษาไมเหมอนกนโดยในกลมผมอาย 55 ปขนไป มกใชภาษาตากใบในการสนทนาในทกแวดวงและทกระดบ ยงมอายมากขน การเปลยนภาษาไปใชภาษาอนๆ เชน ภาษาไทยกลาง หรอภาษาไทยใตยงมนอย ซงตางกบวย 35-50 ป มกจะ

69

พจารณาเลอกใชภาษาตามคสนทนาและแวดวง หากเปนในทท างาน สถานทราชการหรอตางจงหวด สวนใหญจะเลอกใชภาษาไทยกลาง แตส าหรบบางคนทมความสามารถในการใชภาษาไทยใต หรอภาษามลายกจะสนกทจะเลอกใชภาษาตามคสนทนาและความสามารถในการใชภาษาของตน ซงไมเหมอนกบกลมอาย 18-30 ป จะเลอกใชภาษาตากใบเฉพาะในบานและเพอนบานเทานน ในโรงเรยนหรอตามรานคากจะพบนอยมากทจะใชภาษาตากใบสนทนากน ยกเวนหากมเพอนเรมสนทนาดวยภาษาตากใบ คนในกลมอายนกจะสนทนากลบไปดวยภาษาตากใบได แตจะไมเรมกอนหากคสนทนาไมใชคนในครอบครว เพอนบาน หรอเพอนสนททอยในละแวกบานเดยวกน ลกษณะการเลอกใชภาษาของทง 3 กลมอาย สอดคลองกบงานวจยหลายชนงานทผวจยศกษามาจงสามารถยนยนไดวาวยและความสามารถในการใชภาษา รวมไปถงคสนทนา และแวดวงของการใชภาษาจะมผลตอการเลอกใชภาษาของผใชภาษา เชน หากเปนสถานการณการใชภาษาในบาน ผวจยพบวาทง 3 กลมอายจะเลอกใชภาษาตากใบในการสนทนา ดงตวอยาง

ตวอยำงท 1 สถานการณบนโตะอาหาร 1 หลานสาว1: พอแกมากนขาวไดแลว เทกดกบขาวเยนหมด 2 พอแก: ซกนเขาพลางๆ เตอะ 3 แม: อ! มากนพรอมกนเตอะ 4 แมแก: มาเขาเตอะ พอแกมน แดกไมกบทาแลวเด 5 หลานสาว1: กบขาววนน สาพนไหนมง อหรอยม? 6 แมแก: อหรอยโหย โลกชางท าโอย 7 หลานสาว1: โลกแลเอาในเนตยา เหนเขาท าแลวโลกอยากจท าขนม ง 8 พอแก: ดแลวหดท าไวน โพรกๆ จไมอด 9 แม: โลกนแกงอไหร? 10 หลานสาว1: แกงโลกกลวยหลา ใสพรก โลกกลวยหลารมเรนเราน จสกพอเหลองๆ โลกกดเอามาแกง สาวาเยนอก 11 แมแก: เออ อหรอย หวานๆ เคมๆ เยนอกด 12 พอแก: พอแมนนชอบกนแกงเลยงยา ใสผกใหมากๆ ใหถงปลาจด อหรอยแลวแหละ 13 แม: เออ โพรกเชาเราแกงเรยงกนลาวเตอะ ไปหาซอหนอไมม ง 30 บาท ใสผกขมใบต าลง 14 พอแก: ซท ากดอยาเทาใสแปงหวานลงมากแรงนน 15 แม: เราท ากบขาวไมหอนสายทแอะ แปงหวานนนน เรากดกลวโหยเทแหละ 16 แมแก: เราสาวาตองไปสขาวใหม มากนมงเตอะ เพออนเขาไปสขาวใหมมากนแลว 17 แม: ถาหงขาวใหม กดตองท าน าปลาราแหละ มนเขากนด กบขาวรอนๆ เจยนปลาเคมขน 18 พอแก: ใครหงขาวใหมนนตองใสน ามงอดยานน ใสมากขาวเปยกแหละ ไดท าเปนขาวตมเสย แหล

70

ตวอยางขางตนเปนบทสนทนาทเกดขนในหองรบประทานอาหาร เมอหลานสาวเรยกคณตา (พอแก) มารบประทานอาหารดวยกน ผวจยนงดโทรทศนอยหองขางๆ แตฝากทบนทกเสยงไวกบหลานสาว ดงทกลาวมาแลวขางตนวา ภาษาตากใบมกมส าเนยงทผดไปจากภาษาถนใตทวไปและมค าศพททแปลกไปบาง แตกพอจบใจความไดบาง การถอดเทปของผวจยจงถอดถายออกมาตามส าเนยงเสยงพดทใชจงท าใหเหนวาคนทง 3 กลมอาย เมออยในบานกสนทนากนเปนภาษาตากใบ มค าศพทตากใบใชปะปน เชน บรรทดท 8 โพรกๆ (อนาคต), บรรทดท 10 โลกกลวยหลา (มะละกอ), บรรทดท 11 อหรอย (อรอย), บรรทดท 12 ปลาจด (ปลาท), บรรทดท 13 โพรกเชา (พรงน), บรรทดท 17 น าปลารา (น าบด) แตทนาสนใจอกประเดนคอ ค าศพททใชนน ผวจยพบวาใชค าศพทแบบเดยวกบภาษาไทยถนใต (สงขลา) ทผวจยใชอยดวย เชนบรรทดท 10 เรน (บาน), บรรทดท 15 แปงหวาน (ผงชรส), บรรทดท 17 เจยน (ทอด) ซงกอาจเปนผลมาจากการสมผสภาษาจนเกดการการแปลเปลยนไปของค าศพททใชกเปนได ทงนผวจยวเคราะหสถานการณการใชภาษาจากแวดวงของการใชภาษาในบาน จงสรปไดวา หากสนทนากนในบาน ทง 3 กลมอายจะเลอกใชภาษาตากใบในการสนทนา

ผวจยจะยกตวอยางอกสถานการณ ซงเปนสถานการณการใชภาษาของกลมตวอยางกบเพอนบาน ในงานแตงงาน

ตวอยำงท 2 บทสนทนาในงานแตงงาน 1 เจาภาพ: มาเตอะ เขามางานเสยกอน 2 แม: ไมไหรท เรามาชวยงาน ซไปกอหรากะเรองอนเตอะ 3 เจาภาพ: มากนขาวเสยกอนเตอะ หวางจไปชวยงาน ไดชวยเตมทแหละ 4 แม: ซหาคนมากม? 5 เจาภาพ: หาไมอดโหย ตองชวยกนกะหราแกง ชวยกนยอกกอพอกดวยนน 6 แม: ใหเดกๆหนมๆยาเตอะ ยอกกอพอก เทเรากะดดลมลงยา 7 เจาภาพ: ชวยกนยาเตอะ อไหรท าไดกชวยกนไปยาเตอะ 8 แม: แลวพวกบาว เขามามากคนม? 9 เจาภาพ: เขามา ๖๐ คนได เรากดแกงเผอๆ ไวนนแหละ ถาเหลอกดแบงๆกนกน 10 แม: ซนนแกงอไหรม ง? 11 เจาภาพ: แกงสมโลกกะหนดกบกง, ย าโลกมวงใสลกเพละ, แกงเลยง, แกงจด, แกงขเหลก, โลกไม กดหาเอาตามของบานเรา 12 แม: แลวเจาบาวมาแลวม? 13 เจาภาพ: มาแลว ถงเรยกกอนวา 14 แม: ซเรยกคาบละหยา เคามากม 15 เจาภาพ: เราเรยกไมมากท ตามสมควร เรากดไมใหพวกแดกเปนหน 16 แม: เรากดวาเทแหละ พวกเรยกมากลางคนพวกแดกตองเปนหนเสยเหลย

71

17 เจาภาพ: หวค า ชวยงานแลวอยาเทาหลบเสยกอนนน 18 แม: เคาใดเหลย ค าๆ? 19 เจาภาพ: พวกเดกรบเครองเสยงมารองเพลง ซมาชวยกนรองเพลงเสยกอนแหละ 20 แม: แลวซไหววนไหนน? 21 เจาภาพ: เราไหวโพรกเชา เทวากดเลยงคนทงวนเหลยโพรกเชานนน 22 แม: คนมากนงานแลวน ซไปกอหรากะคนมางานเตอะ 23 เจาภาพ: เออ กนขาวเสยกอนนน ชวยไรไดกดชวยกนยาเตอะ สถานการณในงานแตงงานน แม (กลมอาย 35-50 ป) ไปชวยงานแตงลกสาวของเพอนบาน (อาย 35-50 ป) ผวจยอาสาขบรถไปสงและขอบนทกเสยงไวขณะสนทนา ซงในบทสนทนาน นอกจากส าเนยงทแสดงความเปนภาษาตากใบแลว ค าศพทตากใบกมใชมากในบทสนทนา เชน ในบรรทดท 5 ชวยกนยอกกอพอก (ชวยกนยกอาหารใหคนทมารวมงาน), บรรทดท 11 โลกกะหนด (สบปะรด), บรรทดท 14 เรยกคาบละหยา (เรยกคาสนสอด), บรรทดท 22 ไปกอหรา (ไปจดเตรยม) เหนไดวา หากเปนคนในกลมอายเดยวกน และอยในวยกลางคนแลว จะมค าศพททใชกนเฉพาะมากขน ผวจยตองถามความหมายกบแมอยหลายประโยค การเลอกใชภาษาของคนในชวงอายเดยวกนและในแวดวงเพอนบาน ผพดชาวตากใบกจะเลอกใชภาษาตากใบในการสนทนา

4.4 สถำนกำรณภำษำตำกใบ

สถานการณของการใชภาษาตากใบจากการพจารณาวเคราะหขอมลทไดผานการสมภาษณจากแบบสอบถาม การสงเกตอยางมสวนรวม และการวเคราะหเทปสนทนา โดยใชกรอบแนวคดทางภาษาศาสตรสงคม ของผพดภาษาตากใบในต าบลพรอน อ าเภอตากใบ จงหวดนราธวาส พบวา ในประเดนการใชภาษาแมหรอภาษาแรกเรมนน ประชากรสวนใหญใชภาษาตากใบเปนภาษาแม ลกษณะดงกลาวสรปไดวา ในปจจบนประชากรในชมชนยงคงใหความส าคญเลอกใชภาษาตากใบในการใชสอนใหลกหลานและใชพดในการสนทนากนของคนในบานและในชมชน แมดวาภาษาตากใบจะมการธ ารงไวอยางเขมแขงแตหากดจากผลการใชภาษาไทยกลางเปนภาษาแมกอาจคาดการณแนวโนมไดวาในอนาคตประชากรในอ าเภอตากใบอาจใชภาษาไทยกลางเปนภาษาแมหรอภาษาแรกในการใชสอนใหลกหลาน หรอเลอกใชในการสนทนากนของคนในชมชนตากใบ ยงเมอคนในชมชนซงมลกษณะเปนชมชนพหภาษามความสามารถในการใชภาษาทหลากหลายและสามารถใชภาษาไดมากถง 2 ภาษาแทบทกคน จะยงท าใหภาษาตากใบมความเสยงทจะเขาสภาวะถดถอย เมอน ากรอบประเมนของ Fishman (อางแลว) ทเรยกกนวา Fishman’s GIDS ซงสรางขนมาเพอประเมนพลงของการใชภาษา กพอคาดการณสถานการณของภาษาตากใบ ไดวา จะเขาสภาวะวกฤตทางภาษาในระดบ 6 ซงถอเปนสภาวะออนแอ กลาวคอ เปนภาษาทใชพดสอสารโดยผพดทกวย แตจะใชเฉพาะใน

72

บานและชมชน ไมมการเรยนการสอนในโรงเรยน การใชภาษาในลกษณะนจะท าใหภาษาเขาสสภาวะออนแอลงได

5. บทสรป จากการศกษาสถานการณการใชภาษาตากใบ โดยจ าแนกประชากรออกเปน 3 กลมอาย เปนตวแทนของวยหนมสาว วยกลางคน และวยสงอาย ผวจยพบวา สถานการณการใชภาษาตากใบของคนในอ าเภอตากใบนนมการใชภาษาอยางเขมแขง ทง 3 กลมอาย และภาษาตากใบยงคงเปนภาษาหลกทใชในชมชนประชากรในอ าเภอตากใบ จงหวดนราธวาสจะใชภาษาตากใบเปนภาษาแม หรอภาษาแรกในการเรยนรภาษา โดยคนในวยสงอายจะใชภาษาตากใบเปนภาษาแมอยางเขมขน ในขณะทคนในวยกลางคน และวยหนมสาวจะมความเขมขนของการใชภาษาตากใบเปนภาษาแมในการเรยนรภาษาแรกของการสอสารลดลง และแมการใชภาษาไทยกลางเปนภาษาแมจะมคารอยละของการใชรองลงมาจากภาษาตากใบในทกกลมอาย โดยคนในวยหนมสาวจะเรมใชภาษาไทยกลางเปนภาษาแมมากทสด ถดมาจะเปนคนในวยกลางคนและคนสงอาย เมอเทยบสดสวนของการใชภาษาตากใบและภาษาไทยกลางเปนภาษาแม ประเดนทนาสนใจคอ แนวโนมอนาคตของสถานการณในการใชภาษาแมของคนในอ าเภอตากใบ สามารถคาดการณไดวาในอนาคตอกประมาณ 30-40 ป ประชากรในอ าเภอตากใบมแนวโนมจะเลอกใชภาษาไทยกลางเปนภาษาแมในการสอนใหกบลกหลาน เพราะผลทไดจากการวเคราะห แมจะไมชดเจนนกในสวนของคารอยละทปรากฏ แตกชใหเหนแนวโนมของการเปลยนภาษาตามแนวคดของอมรา ประสทธร ฐสนธ (2548: 110) ซงอธบายไววาการเปลยนภาษาในสงคมไทยเหนไดชดวาผทมอายนอยมแนวโนมทจะหนไปใชภาษาอนทส าคญกวาในชมชนอยางภาษาไทยมาตรฐาน เปนตน การทอ าเภอตากใบเปนชมชนพหภาษา จงสงผลใหผทอยในชมชนมกจะพดไดมากกวาหนงภาษา ความสามารถในการฟงและการพดพบวา ประชากรในทกกลมอายสวนใหญมความสามารถในการฟงและพดไดถง 3 ภาษา คนในวยหนมสาว วยกลางคน และวยสงอายจะมความสามารถในดานฟงและการพดทง 3 ภาษาในสดสวนทใกลเคยงกนประเดนความสามารถในการใชภาษาตากใบ พบวาผพดภาษาตากใบในอ าเภอตากใบประเมนวาตนเองมความสามารถในการใชภาษาตากใบไดดมาก ทง 3 กลมอาย โดยคนในวยสงอาย จะมความสามารถในการใชภาษาตากใบไดดทสด รองลงมาจะเปนคนในวยกลางคน และวยหนมสาว การทคารอยละของผลการศกษาทไดในแตละวยอยในระดบทสงและไมมความแตกตางกนมาก ถอวาสถานการณการใชภาษาตากใบยงมความเขมแขงและคงอยตอไป แตคารอยละทคอยๆ ลดหลนลงในแตละวยกพอจะสรางความตระหนกไดวา ความสามารถใน

73

การใชภาษาตากใบของประชากรในอ าเภอตากใบจะลดลงจนมแนวโนมเขาสภาวะวกฤตทางภาษาได ซงผลการศกษานสอดคลองกบการศกษาของ Holmes (1993) ทวา ความสามารถในการใชภาษาจะลดหลนกนไปตามรนอาย โดยความสามารถในการใชภาษาของกลมประชากรวยสงอายจะมากทสด และวยอนๆ กจะลดหลนลงมา และสอดคลองกบงานของพชรา อมพวานนท (2551) ซงศกษาความสามารถในการใชภาษามอญในชมชนมอญบางขนหมาก จงหวดลพบร พบวา ความสามารถในการใชภาษาลดหลนตามกลมอายเชนกน ซงกลมทมอายมากกจะมความสามารถในการใชภาษาทสงกวากลมอายนอย แมแนวโนมทคาดการณจะไมใชในอนาคตอนใกลน แตหากคนในชมชนไมตระหนก และไมมหนวยงานใดเขาไปดแลชวยเหลอ ภาษาตากใบกจะเขาสภาวะวกฤตดงกลาวไดอยางแนนอน ในการศกษาสถานการณการใชภาษา โดยเฉพาะในสถานการณจรงนน พฤตกรรมการเลอกใชภาษาของผพดจะขนอยกบตวแปรหลายประการ เชน แวดวงการใชภาษา คสนทนา หรอหวขอในการสนทนาส าหรบผลการศกษาการเลอกใชภาษาของประชากรในอ าเภอตากใบพบวา วยสงอายและวยกลางคนจะเลอกใชภาษาตากใบแทบจะทกสถานการณและคสนทนา ยกเวนเพยงการสนทนาในแวดวงการตดตอราชการเทานนทจะเลอกใชภาษาไทยกลาง ในขณะทคนวยหนมสาวจะเลอกใชภาษาตากใบเฉพาะในบาน ในครอบครว ในหมบาน กบเพอนบาน และแวดวงศาสนา กบพระภกษสงฆเทานน นอกนนจะเลอกใชภาษาไทยกลางเปนหลกกบแวดวงอนๆ ซงสอดคลองกบแนวคดของ Wardhaugh (1986: 86) ทอธบายวา การเลอกใชภาษาของผพดในบางครงกจ าเปนตอ งเลอกภาษาใหเขากบสถานการณตางๆ เชน ในบานอาจใชภาษาหนง และอาจใชภาษาหนงเมออยในหมบาน และเปลยนไปตามวตถประสงคทใชกได นอกจากนการลงพนทจรงเพอสงเกตอยางมสวนรวมท าใหผวจยเหนการเลอกใชภาษาและสลบภาษาเกดขนในการใชภาษาของคนวยหนมสาว โดยพบวา คนวยหนมสาวแมสวนใหญจะเลอกใชภาษาตากใบในการสนทนา แตกจะมการใชภาษาไทยกลางสลบกบการใชภาษาตากใบบาง เชน ในทท างานหรอในโรงเรยน ลกษณะเชนน Blom & Gumperz (1972: 408-409) อธบายไววา การสลบภาษาจากภาษาหนงไปเปนอกภาษาหนงตามเรองทพด แตทงนสถานการณการใชภาษายงคงเดม ซงในงานวจยน ผวจยไมพบการสลบภาษาตามหวขอการสนทนา ผลการศกษาจงแสดงใหเหนวา หวขอการสนทนาไมไดเปนตวแปรทท าใหเกดการเลอกใชภาษาแตกตางกน แตการเลอกใชภาษาจะขนอยกบสถานการณในการใชภาษาและคสนทนาเปนส าคญ และสถานการณยงเปนตวก าหนดหวขอของเรองทพดอกดวย เชน การสนทนากบอาจารย จะเปนสถานการณทเปนทางการ อยในแวดวงการศกษา หวขอเรองทพดจงเปนเกยวกบการศกษา การเรยนการสอน ภาษาทใชจงเปนภาษาไทยกลาง

74

ในขณะทการสนทนากบบคคลในครอบครวมกจะเกดขนในสถานการณทไมเปนทางการ เปนแวดดวงในบาน หรอเพอนบาน หวขอเรองจงเปนเรองทวๆ ไป จงเลอกใชภาษาตากใบ ในการสนทนา ทงนสถานการณของการใชภาษาตากใบเมอประเมนตามคาระดบของโดยใชกรอบการประเมนFishman’s GIDS ในการประเมนพลงของการใชภาษาตากใบ ท าใหคาดการณสถานการณของภาษาตากใบ ไดวา ก าลงเขาสภาวะวกฤตทางภาษาในระดบ 6 ซงเปนสภาวะออนแอ เปนลกษณะของภาษาทใชพดสอสารโดยผพดทกวย แตจะใชเฉพาะในบานและชมชน ไมมการเรยนการสอนในโรงเรยน การใชภาษาในลกษณะนจะท าใหภาษาตากใบคอยๆ เขาสสภาวะออนแอลงในทสด อกประเดนทนาสนใจคอ ในปจจบนเมอลงไปในพนทชมชนตากใบ จะพบวาประชากรสวนใหญภมใจน าเสนอการพดภาษาตากใบกบคนตางถน หากตองการรบฟงความมเสนหทางส าเนยงของภาษาตากใบ กจะรบสนทนาใหฟงโดยทนท ลกษณะเชนน อาจท าใหหนวยงานตางๆ ไดรวมมอกนเขาไปวธการธ ารงภาษาตากใบใหคงอย เพอน าไปสการฟนฟ แกไขภาวะวกฤตของภาษา ทงยงเปนแนวทางในการวางแผนและก าหนดนโยบายภาษาของชาต เพอรกษาภาษาและวฒนธรรมของชาตตอไปอกดวย


ฉนทส ทองชวย. (2526). ภาษาไทยทใชในปจจบนในรฐกลนตน ไทรบรและปะลส. วทยานพนธอกษรศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาภาษาไทย จฬาลงกรณมหาวทยาลย. นชนนทฮองซน.(2554). ศพทานกรมภาษาไทยถนตากใบ. วทยานพนธศลปศาสตรมหา บณฑต สาขาวชาภาษาไทย มหาวทยาลยนเรศวร. พชรา อมพวานนท. (2551). การธ ารงและการเปลยนภาษาในชมชนมอญ กรณศกษาชมชน บางขนหมาก ต าบลบางขนหมาก อ าเภอเมอง จงหวดลพบร. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาภาษาศาสตรประยกต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. พทธชาตโปธบาล และธนานนท ตรงด. (2540). สถานะของภาษาตากใบในภาษาไทถน (1).ส านกวจยและพฒนา มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน. _______. (2541). สถานะของภาษาตากใบในภาษาไทถน(2).ส านกวจยและพฒนา มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน.

75

ยทากะ โทมโอกะ. (2552). ทศนคตตอภาษาและการเลอกภาษาของคนไทยอสานทมอาย ตางกน. วทยานพนธปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาภาษาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ราชบณฑตยสถาน. (2553). พจนานกรมศพทภาษาศาสตร (ภาษาศาสตรประยกต). กรงเทพฯ: บรษทรงศลปะการพมพ. วจตร ศรสวทธานนท. (2523). หนวยเสยงภาษาตากใบ. ยะลา: คณะมนษยศาสตรและ สงคมศาสตร วทยาลยครยะลา. _______. (2528). การจ าแนกภาษาโดยใชศพทเปนเกณฑ: ภาษาไทกลมตากใบ. วทยานพนธศลปศาสตร มหาบณฑต สาขาวชาภาษาและภาษาศาสตรเอเชยอาคเนย มหาวทยาลยมหดล. สมทรง บรษพฒน และคณะ. (2554). การใชภาษาและทศนคตตอภาษาและการทองเทยวเชง ชาตพนธของกลมชาตพนธในภมภาคตะวนตกของประเทศไทย. นครปฐม: สถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเอเชย มหาวทยาลยมหดล. สราวฒ ไกรเสน. (2552). การธ ารงและการเปลยนภาษาของกลมชาตพนธอรกละโวยในต าบล รษฎา อ าเภอเมอง จงหวดภเกต. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา ภาษาศาสตรประยกต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร สวฒนา เลยมประวต. (2551). การศกษาภาษาถน: ภาษาตระกลไท. นครปฐม. โรงพมพแหงมหาวทยาลยศลปากร. สวไล เปรมศรรตน. (2549). สถานการณทางภาษาในสงคมไทยกบความหลากหลายทางชาต พนธ.วารสารภาษาและวฒนธรรมปท 25 ฉบบท 2, มหาวทยาลยมหดล. นครปฐม. _______. (2556). ภาษาศาสตรประยกตเพอการพฒนา: ฟนคน ฟนภาษา ในภาวะวกฤต. วารสารภาษาและวฒนธรรมปท 32 ฉบบท 2, มหาวทยาลยมหดล. นครปฐม. อมรา ประสทธรฐสนธ. (2548). ภาษาศาสตรในสงคมไทย: ความหลากหลาย การเปลยนแปลง การพฒนา. กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. _______. (2550). ภาษาศาสตรสงคม. กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. Boehm, K. (1997). Language use and language maintenance among the Tharu of the Indo-Nepal Tarai. M.A. thesis, University of Texas at Arlington. Blom, J. and Gumperz, J. (1972). “Social Meaning in Linguistic Structure: Code-Switching in Norway.” In: John Gumperz and Dell Hymes (eds.): Direction in Sociolinguistics: The Ethnography of Communication, (pp.407-434). New York: Holt, Rinehart, and Winston.

76

Brown, J. Marvin. (1985). “From Ancient Thai to Modern Dialects” in From Ancient Thai to Modern Dialects and Other Writings on Historical Thai Linguistics. Bangkok: White Lotus Co., Ltd. Chakshuraksha, N. (2003). Language Maintenance and Shift in A Displaced Tai Language: A Case Study of Black Tai At Nongkhe Village, Thailand. Ph.D.Dissertation, Mahidol University. Chanmekha, S. (2003). The Hidden Language: A Case Study of Kasong Language Attitudes, Uses and Abilities in Three Villages in Trat Province, Thailand. Master of Arts Thesis in Linguistics, Mahidol University. Crystal, D. (1992). An Encyclopedic Dictionary of Language and Languages. Oxford: Blackwell Publisher. ________. (2000). Language Death. UK. Cambridge University Press. Edwards, J. (1997). Language minorities and language maintenance. In W.Grabe (Ed.), Annual Review of Applied Linguistics. (pp.38-40). New York: University Press. Fasold, R. (1984). The Sociolinguistics of Society. Georgetown University. Blackwell Publishing, Ltd. Fishman, J. (1972). The Sociology of language. Rowley, Massachusetts: Newbury House Publishers. _______. (1991). Reversing Language Shift. Clevedon: Multilingual Matters. _______. (1992). Conference summary. In W. Fase, K. Jaspaert& S. Kroon. (Eds), Maintainance and loss of minority language(pp.395-403). Amsterdam: Philadelphia: John Benjamins Publishing. Giles, H., Bourhis, R. Y., & Taylor, D. M. (1977). Toward a theory of language in ethnic group relations. In H. Giles (Ed.), Language, Ethnicity, and intergroup relations. (pp. 307-348). London: Academic Press. Holmes, J. (1993). Language Maintenance and Shift in Three New Zealand Speech Communities. Victoria University of Wellington. ________. (2001). An Introduction to Sociolinguistics. Longman.

77

Ji Hongli. (2005). A study of language use and language attitudes among Bisusprakers in china and Thailand. M.A. Thesis, Payap University. Kitprasert, C. (1985). A Tonal Comparison of Tai Dialects: Tak Bai Group. M.A.Thesis, Mahidol University. Krauss, M. (1992).The World’s Language in Crisis. Language, 68(1), 4-10. Landweer, M. L. (2003). Indicators of Ethnolinguistic Vitality (online). Retrieved November 17, 2014, from http://www.01.sil.org/sociolx/ndg-lg-indicators.html. Miller, C. P. (2000). Modifying language beliefs: A role for mother tongue ad vocates. In K. Gloria & M. Paul Lewis (Eds), Assessing ethnolinguistic vitality: theory and practice. Selected papers from the third International Language Assessment Conference. Texas: Summer Institute of Linguistics. Rakpact, D. (2010). A Study of The Language Situation and Lao Isan Lexical Shift in Roi Et Province. Ph.D.Dissertation, Mahidol University. Smalley, W. A. (1994). Linguistic diversity and national unity: language ecology in Thailand. Chicago: University of Chicago Press. Suwanawat, M. (2003). Language Use and Language Attitude of Plang Ethnic Group in Ban Huay Nam Khun, Chiang-Rai Province. Master of Arts Thesis in Linguistics, Mahidol University. Tuwakham, M. (2005). language vitality and language attitudes among the Yong people in Lamphunprovince: A sociolinguistic study. M.A. Thesis, Payap University. Wardhaugh, R. (1986). An Introduction to Sociolinguistics. Oxford: Basil Blackwell. Yamane, T. (1973). Statistics: An Introductiory Analysis. Third edition. New York: Harper and Row Publication.

http://www.01.sil.org/sociolx/ndg-lg-indicators.html

78

กำรสรำงค ำเรยกขำนทใชในควำมสมพนธแบบครก เมธน องศวฒนากล1

1คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

บทคดยอ ค าเรยกขานทใชในความสมพนธแบบครก เปนรปภาษาทครกใชแสดงออกถงความรก ความสนท

สนมซงมลกษณะทนาสนใจ คอ มการสรางค าหรอการดดแปลงค าเพอสรางค าใหมทมความหมายและทมา ทเฉพาะเจาะจง บทความนมวตถประสงคเพอศกษาค าเรยกขานทใชในความสมพนธแบบครก โดยเกบขอมลจากแบบสอบถาม ผลการศกษาพบวา การสรางค าเรยกขาน สามารถแบงไดเปน 6 วธการ ดงน 1) วธทางความหมาย 2 ) การดดแปลงค า 3) การเตมหนวยค าหนาหรอทายค าเดม 4) จากการเปลยนภาษา 5) การสรางค าใหม 6) การใชหลายวธรวมกนค าเรยกขานหนงค าสามารถเกดจากวธการสรางค าตงแต 1 วธ ถง 5 วธ การศกษานแสดงใหเหนลกษณะของค าเรยกขานทใชในความสมพนธแบบครก ดงน 1) ค าเรยกขานทใชในความสมพนธแบบครกเปนค าทมผลตภาวะสง2) ค าเรยกขานทเกดจากการใชวธทางความหมายเพอการกลาวถงลกษณะรปรางแสดงใหเหนถงความใกลชดสนทสนมของครก3)การดดแปลงค าทวไปใหมลกษณะพเศษแสดงถงความเฉพาะเจาะจงและความเปนสวนตว

Word formation of address terms used by dating couples

Methinee Aungsuwattanakul1

1Faculty of Liberal Arts, Thammasat University

Abstract Address terms used by dating couples are forms of language that used for expressing their

love and intimacy which is interesting such as formation or transformation of word with specific meaning and source. This study analyzed word formation of address terms used by dating couples. The data were collected by using questionnaires. The result shows that there are 6 ways of word formation: 1) Meaning method 2) Words transformation 3) Adding morpheme 4) Language changing .5) Coinage 6) Multiple method. One address term can be formed by using word formation from 1 - 5 ways. The study shows character of address terms used by dating couples as follow 1) Address terms used by dating couples are high productive 2) Address terms were formed from meaning method for mention about appearance and remarkable feature of lover expressing the intimacy 3) Changing ordinary word to be unique showing speciality and privacy of couples

79

บทน ำ ครก (Date) เกยวของโดยตรงกบความสมพนธของหญงและชาย นบตงแตการเขาส

กระบวนการเปนหนมเปนสาว การเกยวพาราส การคบหาเพอศกษานสยใจคอ ภายใตเงอนไขคานยมทางสงคมและวฒนธรรมควบคมความสมพนธระหวางชายหญง เพอน าไปสการแตงงาน (จราภา เจรญวฒ, 2549, น.4) อยางไรกตาม ความรกมไดเกดขนเฉพาะระหวางชายหญงเทานน แตยงเกดขนกบเพศเดยวกนไดอกดวย เราอาจเรยกบคคลเหลานวา “คนรกรวมเพศ” (Homosexual) ดงนนค าวา “ครก” จงหมายถง ความสมพนธของบคคลสองคนไมวาเพศใดกตามทเกดจากการตกปลงใจทจะคบหาดใจกนเพอน าไปสการใชชวตรวมกน

ความสมพนธแบบครกเปนความสมพนธสวนตว คร กบางคมไดเปดเผยสถานะความสมพนธหรอแสดงพฤตกรรมอนแสดงออกถงความรกตอหนาบคคลอน โดยเฉพาะอยางยงในครกเพศเดยวกน อยางไรกด ไมวาจะเปนครกรปแบบใดกมวธการแสดงออกซงความรกความสนทสนม เพอรกษาความสมพนธใหยนยาวตอไป การสอสารดวยภาษากเปนเครองมอหนงในการรกษาความสมพนธ

ในการศกษาภาษากบความสมพนธระหวางบคคล รปภาษาทนกภาษาศาสตรใหความสนใจศกษากนมาก คอ “ค าเรยกขาน” ม.ร.ว.กลยา ตงศภทย และอมรา ประสทธรฐสนธกลาวถงค าเรยกขานไววา

ค าหรอวลทผพดใชเรยกผฟงกอนทตนจะพดเรองตางๆดวย เปนค าทแสดงระดบทางสงคมของผฟงตามทผพดมองเมอเปรยบเทยบกบตนเอง และมรปแบบใดรปแบบหนงทปรากฏนบตงแตค าน าหนา เชน “คณ” และจบลงทค าลงทาย เชน “ครบ” ตวอยาง “คณนฤมลครบ” นบเปนค าเรยกขานค าหนง หรออาจมรปแบบใดรปแบบหนงทอาจปรากฏระหวางค าน าหนากบค าลงทายกได เชน “นฤมล”

(ม.ร.ว.กลยา ตงศภทย และอมรา ประสทธรฐสนธ, 2531, น.1)

สวน นววรรณ พนธเมธา (2553) กลาวถงค าเรยกขานวาจดอยในหมวดค า “ค าเรยก-รอง”

เปนหมวดค าทเกดจากการจ าแนกชนดของค าตามหนาทในการสอสาร เปนค าทผพดใชเรยกผฟงหรอเปนค าแสดงอารมณ คอ ค าทใชเรยกผอนใหเกดความสนใจ เมอเขาเกดความสนใจแลวกสอสารตอไปได ค าเรยกจงมกอยหนาประโยค แตบางทเมอสอสารไปแลว ผพดกอาจจะเรยกผฟงใหเกดความสนใจอก ค าเรยก

80

จงอยทายประโยคกได ประโยคหลายประโยคตดตอกนไปอาจมค าเรยกสลบเปนระยะๆ

นววรรณ พนธเมธา (2553, น.138-139)

ในบทความนจะใชค าวา “ค าเรยกขาน”2 การศกษาค าเรยกขานในความสมพนธแบบครกพบไดในงานวจยของ ม.ร.ว.กลยา ตงศภทย และอมรา ประสทธรฐสนธ (2531) ซงเสนอไววา ความสมพนธแบบครกเปนความสมพนธแบบสมดล หมายถง เปนความสมพนธทผพดมองวาอกฝายมบทบาทเหมอนตน และค าเรยกขานทครกใชมากทสดสามอนดบแรกคอ “ชอ” “ค าน าหนา + ชอ” “วลแสดงความรสก” จฑารตน โลตระกลวฒน (2537) ไดศกษาค าเรยกขานกบบทบาทครกไวเชนเดยวกน ผลการศกษาพบวาค าเรยกขานทครกใชมากทสดสามอนดบแรกคอ “ชอ” “ค าน าหนา + ชอ” “ค าเรยกญาต + ชอ” โดยงานวจยทงสองฉบบเกบขอมล จากนวนยาย ศกษารปแบบและการแปรตามปจจยตางๆ

ผวจ ยสงเกตเหนวาค าเรยกขานในความสมพนธแบบครกทใชในชวตประจ าวน มลกษณะทนาสนใจ กลาวคอครกเลอกใชค าหลากหลายชนดมาเปนค าเรยกขาน นอกจากการใช “ชอ” หรอ “ค าน าหนา + ชอ” หรอ “วลแสดงความรสก” ยงมการตงฉายาทมความหมายและทมาทมลกษณะพเศษเพอใชเรยกกน ไมวาจะเปนการน าเอาลกษณะบางอยางของครกมาตงเปนฉายาเพอใชเรยกขาน เชน เหมง อวน เตย เปนตน หรอการตงฉายาทมความหมายเชงเปรยบเทยบ เชน หม หม ลงนอย เปนตน นอกจากนยงพบการแปลงค าเรยกขานทมอยเดมเพอใชเรยกคนรก เชน การแปลงค าสรรพนาม “ตวเอง” เปน ตะเอง ตงเงง เปนตน การแปลงชอเลนของคนรกดวยการเตมพยางคทายชอเลนตามแบบตะวนตก เชน “เจน” เปน เจนน “บม”เปน บมม เปนตน

จากตวอยางค าเรยกขานดงกลาวเปนทนาสนใจวา ครกสรางค าเรยกขานดงกลาวเพอใชเรยกคนรกของตนอยางไร บทความนจงมวตถประสงคเพอศกษาวา ครกสรางค าเรยกขานเพอใชเรยกคนรกอยางไร มวธการใดบาง และค าเรยกขานแตละค ามวธการสรางไดกวธ

ขอบเขตของกำรวจย

ผวจยเกบขอมลการใชค าเรยกขานโดยใชแบบสอบถามออนไลนจ านวน 300 ชด จากกลมเปาหมายทมอายระหวาง 18-21 ป ก าลงศกษาอยในระดบอดมศกษา มครกตางเพศหรอเพศเดยวกนทคบหากนมาเปนระยะเวลาไมต ากวา 6 เดอน ยงไมเคยสมรส และไมเคยมบตร เพอเกบขอมลค าเรยกขานทใชในความสมพนธแบบครก

2 ตามท มกลยาตงศภทยและอมรา ประสทธรฐสนธไดเปนผเสนอไว.ว.ร.

81

กำรวเครำะหขอมล ผวจยน าแนวคดเรองการสรางค า (Yule, 2005) มาใชในการวเคราะหการสรางค า

เรยกขาน และน าแนวคดเรองการสรางค าในภาษาไทย (วจนตน ภาณพงศ, 2528) และแนวคดเรองการประกอบค าในภาษาไทย (วนย ภระหงษ, 2545) มาปรบใชใหเหมาะสมกบขอมล

ทงนการวจยนมไดค านงถง “รปภาษา” เทานน เนองจากค าเรยกขานประเภท “ฉายา” มความหมายเชงเปรยบเทยบ ดงนนการศกษา “กระบวนการทางความหมาย” กเปนสวนส าคญทจะใชในการวเคราะหการสรางค าเรยกขานดวย

อยางไรกดค าทกค าในภาษายอมผานกระบวนการสรางค า แตบทความนศกษาค าทเกดขนเฉพาะสมยทก าลงศกษา ดงนนการตดสนวาค าเรยกขานใดผานกระบวนการสรางค า ผวจยจงตองอาศยเกณฑการตดสน ดงจะกลาวตอไปน

1. ค าเรยกขานทผพดตงขนใหมเพอใชเรยกคนรกโดยเฉพาะ 2. ค าเรยกขานทมการเปลยนแปลงเสยงหรอรปเขยนเพอใชเรยกคนรกโดยเฉพาะ ส าหรบ รปแปร ผวจยไมนบวาผานกระบวนการสรางค า เนองจากหลายรปทพบ เมอ

เปนรปแปรไมท าใหเกดความหมายแตกตางไปจากเดม จงไมถอวาเกดค าใหม หรอกระบวนการเกดค าใหมยงไมเสรจสนเชน “ค าเรยกญาต” เจ / เจ เนองจากเปนค ายมจากภาษาจนและเสยงวรรณยกตทแตกตางกนเกดจากส าเนยงของผใชภาษาตนทาง “ค าแสดงความรก” เบบ / เบบ เนองจากเปนค ายมจากภาษาองกฤษซงเปนภาษาทไมมวรรณยกต เสยงวรรณยกตทแตกตางกนจงเกดจากส าเนยงของผใชภาษาชาวไทย “ค าสรรพนาม” เธอ/เทอ เนองจากขอมลทไดมาจากการพมพค าตอบ และการใช “เทอ” เพอหมายถง “เธอ” เปนรปทพบไดทวไปจากผใชภาษาไทยบนอนเทอรเนต ผลกำรวจย

จากค าเรยกขานทใชในความสมพนธแบบครกพบค าเรยกขานทผานกระบวนการสรางค า 283 ค า มค าเรยกขานทเกดจากวธการสรางค าหนงวธและค าเรยกขานทเกดจากการใชหลายวธรวมกน ดงน

ตำรำงท 1 จ านวนและรอยละของค าเรยกขานทผานการสรางค า วธการสรางค าเรยกขาน จ านวน รอยละ

1 วธ 147 51.9 หลายวธรวมกน 136 48.1

รวม 283 100.0

82

จะเหนไดวา ค าเรยกขานทเกดจากการสรางค าหนงวธมจ านวนมากกวาค าเรยกขานทเกดจากการใชวธการสรางค าหลายวธรวมกนเพยงเลกนอย สามารถแบงกลมค าเรยกขานตามวธการสรางค าไดเปน 6 กลมวธการ ดงน

1) ค าเรยกขานทเกดจากวธทางความหมาย มวธการยอย 4 วธ คอ การใชนามนย การใชอปลกษณ การเลยนเสยง และการเชอมโยงกบชอบคคลหรอตวละครทมชอเสยง

2) ค าเรยกขานทเกดจากการดดแปลงค า มวธการยอย 7 วธ คอ การตดค า การซ าค า การรวมค า การแปลงค า การแปลงเสยง การแปลงเสยงเพอสรางค าพอง และการดดแปลงรปเขยน)

3) ค าเรยกขานทเกดจากการเตมหนวยค าหนาหรอทายค าเดม มวธการยอย 2 วธ คอ การผสานค า และการผสมค า

4) ค าเรยกขานทเกดจากการเปลยนภาษา มวธการยอย 2 วธ คอ การยมค า และการแปล

5) ค าเรยกขานทเกดจากการสรางค าใหม 6) ค าเรยกขานทเกดจากการใชหลายวธรวมกน คอ การใชวธการสรางค า ในกลม

ท 1) – กลมท 5) มากกวาหนงวธเพอสรางค าเรยกขานหนงค า

1. ค าเรยกขานทเกดจากวธทางความหมาย ค าทมทมาจากการน าเอาลกษณะบางประการมาสรางเปนค าเรยกขานการวเคราะหขอมลยดตามค าอธบายของผตอบแบบสอบถาม แบงไดเปน 4 วธ ดงน 1.1 การใชนามนย (Metonymy) คอ การกลาวถงสวนยอย (part) เพอหมายถงสวน

ใหญ (whole) พบวามการน าเอาบคลกลกษณะหรอสวนใดสวนหนงของครกมาใชในการสรางค าเรยกขาน บคลกลกษณะหรอสวนใดสวนหนงของครกดงกลาวสามารถแบงได ดงน

ลกษณะท 1 รปรางลกษณะ หมายถง รปราง หนาตา เชน อวน เตย เหมง เปนตน

ลกษณะท 2 สวนใดสวนหนงของรางกาย หมายถง อวยวะหรอสวนใด สวนหนงของรางกาย อาจหมายถงเครองแตงกายหรอ เครองประดบ เชน แวน หนวด จก เปนตน ลกษณะท 3 พฤตกรรมหรอนสย หมายถง การกระท าของครก หรอ สงทครกกระท าเปนประจ าจนเปนนสยประจ าตว เชน งาว ปา เปนตน

83

ลกษณะท 4 เชอชาต หมายถง เชอชาตหรอลกษณะทแสดงถง เชอชาตของครก เชน เจก แหมม เปนตน

1.2 การใชอปลกษณ (Metaphor) เปนการจบคเพอเปรยบเทยบแนวคดหนงกบอกแนวคดหนงแตกตางกนออกไป กอใหเกดการถายโอนของคณสมบตบางประการของแนวคดหนงไปยงอกแนวคดหนง คณสมบตของสงทน ามาเปรยบเทยบมกจะมคณลกษณะทางความหมายเกยวกบลกษณะบางประการของครก แบงไดตามลกษณะยอย ดงน

ลกษณะท 1 รปรางลกษณะ หมายถง รปราง หนาตา เชน หม หม ชาง เปนตน ค าเรยกขานทสรางจากวธการน ใช อปลกษณสตวทงหมด ลกษณะท 2 พฤตกรรมหรอนสย หมายถง การกระท าของครกหรอ สงทครกกระท าเปนประจ าจนเปนนสยประจ าตว เชน หมา ลง ควาย เปนตน ค าเรยกขานทสรางจากวธการน ใชอปลกษณสตวทงหมด ลกษณะท 3 สวนใดสวนหนงของรางกาย หมายถง อวยวะหรอสวนใด

สวนหนงของรางกายของครก ไดแก สาหราย กลาวถง ทรงผมของคนรก

ลกษณะท 4 ลกษณะทางกายภาพและพฤตกรรม หมายถง สงทเชอมโยงกบคนรกทงลกษณะและพฤตกรรม ไดแกแมวน า เนองจากผตอบแบบสอบถามใหขอมลวา “ชอบรององๆ หนาขาวๆเหมอนแมวน า”

1.3 การเลยนเสยง (imitation) เปนการเลยนเสยงจากธรรมชาต พบ 1 ค า ไดแก มาว เปนค าเลยนเสยงรองของแมว เนองจากผตอบแบบสอบถามใหขอมลวา “ชอบรองมาวๆ ท าตวขออนเหมอนแมว”

1.4 การเชอมโยงกบชอบคคลหรอตวละครทมชอเสยง เกดจากการเชอมโยงชอของคนรก หรอลกษณะบางอยางของคนรกกบบคคลหรอตวละครทมชอเสยง ไดแกชนจง ชอตวละครเดกผชายจากการตนญปนเรอง ชนจงจอมแกน ผตอบแบบสอบถามอธบายวา “ควหนา หวกลมเหมอนชนจง” โนบตะ ชอตวละครเดกผชายจากการตนญปนเรอง โดราเอมอน ผตอบแบบสอบถามอธบายวา “มชวงนงมนตดผมทรงกะลา แลวใสแวนเหมอนโนบตะ”

84

ค าเรยกขานทเกดจากวธทางความหมายเปนการน าเอาลกษณะบางประการของคนรก (รปราง สวนใดสวนหนงของรางกายบคลกภาพพฤตกรรม) มาใชเปนค าเรยกขาน สามารถแบงไดเปน 1) การน าเอาลกษณะบางประการของคนรกมาใชเปนค าเรยกขานโดยตรง คอ “การใชนามนย” 2) การเปรยบเทยบลกษณะบางประการของคนรกกบสงอน ไดแก “การใชอปลกษณ” “การใชค าเลยนเสยง” “การใชชอบคคลหรอตวละครทมชอเสยง” และแมวาค าเรยกขานสวนใหญจะเปนค าทมความหมายเชงลบ เชน การกลาวถงรปราง (อวน เตย) การกลาวถงพฤตกรรมหรอสตปญญา (งาว ควาย) แตเมอน ามาใชเรยกคนรกกท าใหความรนแรงของค าถกลดทอนลง และแสดงใหเหนถงความใกลชด สนทสนมกนระหวางครก

2. ค าเรยกขานทเกดจากการดดแปลงค า

ค าทมทมาจากการเปลยนแปลงเสยง ค า หรอวธการเขยน โดยไมเปลยนชนดของค า แบงไดเปน 2.1 การตดค า (clipping) คอ อางอง การสรางค าโดยการลด หรอตดค า หรอตด

พยางคในค าทมมากกวาหนงพยางค ใหสนลง โดยสามารถตดไดทงสวนตนหรอสวนทาย ดงน

ชอเลน เชน โตะ จาก เบนโตะ ตาย จาก กระตาย ชอจรง เชน ไพลน จาก พลอยไพลน กมล จาก กมลณฐ

2.2 การซ าค า (Reduplication) เกดจากการออกเสยงหนวยค าเดยวกน 2 ครง สามารถเขยนค าเดมซ าสองครง หรอ ใช ๆ แทนการซ าค า แบงไดตามประเภทของค า ดงน

ชอเลน เชน ปารคปารค มนมน หลง ๆ ค าสรรพนาม เชน เธอ ๆ

2.3 การรวมค า (blending) การน าเฉพาะสวนตนของค าหนงมาประกอบกบสวนทายของอกค าหนงเปนค าใหม พบ 1 ค า ไดแก เตง /teŋ/ จากค าสรรพนาม ตวเอง /tuaʔeŋ/ เสยง /t/ จาก /tua/ รวมกบเสยง /ee/ และ /ŋ/ จาก /ʔeeŋ/

2.4 การแปลงค า การเพมพยางคไวหนาหรอทายค า โดยไมไดเปลยนแปลงชนดของค าเดม

85

แบบท 1 เพมพยางคทายชอเลนตามแบบตะวนตก เชน เจนน เจมม แมมม บอสซ มนน

แบบท 2 เพมพยางคไวหนาชอเลนในโครงสราง พยางค + ชอเลน เชน กา+ [เตาะ]ชอ เปน กาเตาะ ฝอ + [เฟยต]ชอ เปน ฝอเฟยต

2.5 การแปลงเสยง เปนกระบวนการทท าใหเกดค าใหมขนใชในภาษา โดยมการเปลยนแปลงเสยงวรรณยกต เสยงพยญชนะ หรอเสยงสระ แบงไดตามประเภทของค า ดงน

ประเภทท 1 ค าสรรพนาม เชน เธอ แปลงเสยงจาก เธอ ตะเอง ตงเงง แปลงเสยงจาก ตวเอง

ประเภทท 2 ค าแสดงความรก ไดแก ฮรก ทราก แปลงเสยงจาก ทรก ประเภทท 3 ค าเรยกญาต ไดแก นง แปลงเสยงจาก นอง

2.6 การแปลงเสยงเพอสรางค าพอง การเปลยนแปลงเสยงวรรณยกต เสยงพยญชนะ หรอเสยงสระจากค าเดม เพอใหพองเสยงกบค าอน เพอสรางความหมายใหม พบ 1 ค า ไดแก

ค าแสดงความรก ทยก แปลงเสยงจาก ทรก ผตอบแบบสอบถามอธบายวา “ทยก ตอนแรกเรยกทรก แตมนชอบดาเลยกลายเปนยกไปเลย” เปนการเลนค าพองเสยง ยก และ ยกษ

2.7 การแปลงรปเขยน เนองจากการเกบขอมลจากแบบสอบถาม จงพบการซ าพยญชนะทาย หรอการเปลยนพยญชนะทมเสยงเดยวกนเพอแสดงความหมายบางประการ ดงน

แบบท 1 การซ าพยญชนะทายเพอแสดงการลากเสยง เชน ค าสรรพนาม เธอออ ตวเองงงง ตวว แกกกก มงงงง

ค าแสดงความรก ทรกกกกกก ค าเรยกเพศ ทอมมม ชอเลน แจนนนนนน

แบบท 2 การเปลยนพยญชนะสะกดในมาตราเดยวกนเพอลดทอนความรนแรงไดแก สส จาก ค าดา สตว

2.8 การดดแปลงค าหลายวธการ หมายถง การใชวธการขอ 2.1-2.7 ตงแต 2 วธข นไป มาสรางค าเรยกขาน ดงน 2.8.1 การใช 2 วธรวมกน

เชน โซๆ เกดจาก การตดค า + การซ าค า

86

การตดค าทเปนชอเลน “โซดา” เปน โซ และซ าค า เปน โซ ๆ ช เกดจาก การแปลงเสยง + การตดค า การแปลงเสยงชอจรง “ธชชย” เปน ธชช และตดค าหนา เปน ช

2.8.2 การใช 3 วธรวมกน เชน ปลา เกดจาก การตดค า + การแปลงเสยงเพอสรางค าพอง + การ

ตดค า ผตอบแบบสอบถามอธบายวา “มาจากประกายไพลน เรยก ประกายๆ เหมอนปลากราย เลยเรยกแฟนวาปลากราย บางทก เรยกปลาเฉยๆ จากการตดค าทเปนชอจรง “ประกายไพลน” เปน ประกายแปลงเสยงเพอสรางค าพอง เปน ปลากราย และตดค า เปน ปลา

จะเหนไดวาค าทถกน ามาดดแปลงเปนค าเรยกขาน เปนค าทมอยแลวในภาษา ไมวาจะเปน “ชอ” “ค าสรรพนาม” “ค าเรยกญาต” “ค าแสดงความรก” “ค าดา” “ค าเรยกเพศ” การสรางค าเรยกขาน โดยวธการดงกลาวมจดประสงคเพอ 1) สรางค าเรยกขานทแปลกไปจากเดมเพอใชกบคนรก ใหเขาใจค าและความหมายเฉพาะรวมกนเทานน แสดงใหเหนถงเปนสวนตวของครก 2) เพอลดทอนความรนแรงของค าทมความหมายเชงลบ เชน ค าเรยกเพศ

ค าดา

3. ค าเรยกขานทเกดจากการเตมหนวยค าหนาหรอทายค า การเตมหนวยค าอสระหรอหนวยค าไมอสระไวหนาหรอทายชอ ค าสรรพนาม ค าแสดงความรกแบงไดเปน 3.1 การผสานค า (derivation) คอ ค าทเกดจากการรวมกนของหนวยค า 2 หนวยค า

โดยทมหนวยค าไมอสระอยางนอยหนงหนวยค า จากขอมลพบวาค าเรยกขาน ในความสมพนธแบบครกมการน าค าน าหนา ซงพจารณาใหเปนหนวยค า ไมอสระมาเตมหนาค าเรยกขานประเภทอน แบงไดตามโครงสรางของค า ดงน โครงสรางท 1 ค าน าหนา + ค าเรยกขานใดๆ ทเปนหนวยค าอสระ ไดแก ค าน าหนา + ชอเลน เชน เจามะปราง คณภ อเออ

ค าน าหนา + ชอจรง เชน คณฉตรชย คณชยวฒน ค าน าหนา + ค าเรยกญาต เชน อลง ไอนอง ค าน าหนา + ค าดา เชน อเหย อเวร อหา

87

ค าน าหนา + ค าเรยกเพศ เชน อทอม พจารณาให คณ และ เจา เปนหนวยค าไมอสระ เนองจาก คณ และ เจา ในค าเรยกขานท าหนาทเปนค าน าหนา ไมสามารถ ปรากฏตามล าพงได และเปนคนละค ากบ คณ และ เจา ทเปนค า สรรพนามบรษท 2

โครงสรางท 2 ค าน าหนา + ค าเรยกญาต + ชอเลน เชน อพนท โครงสรางท 3 ค าน าหนา + ค าดา + ชอเลน เชน อเปรตพช โครงสรางท 4 ค าน าหนา + ค าเรยกเพศ + ค าดา เชน อทอมผ โครงสรางท 5 ค าน าหนา + ค าเรยกเพศ + ค าบพบท + ค าสรรพนาม เชน

อตดของเคา 3.2 การผสมค า (compounding) คอ การน าค าสองค าหรอมากกวามาผสมกนใหเกด

ค าใหมโดยการน าค าทมอยแลวในภาษามารวมเปนค าเดยวกน ประกอบดวยหนวยค าอสระ ตงแต 2 หนวยค า ขนไปมาผสมกน แบงไดตามโครงสรางของค า ดงน โครงสรางท 1 ค าเรยกญาต + ชอเลน เชน นองแพร พบ พอรต โครงสรางท 2 ค านาม + ค านาม เชน ตดลง โครงสรางท 3 ชอเลน + ค าวเศษณ เชน หญงฟ โครงสรางท 4 หนวยค าอสระ + ชอเลน เชน ของขวญ โครงสรางท 5 ค าแสดงความรก + ค าบพบท + ค าสรรพนาม เชน ทรกของเคา

4. ค าเรยกขานทเกดจากการเปลยนภาษา การน าค าจากภาษาอนมาใชโดยทความหมายของค ายงคงเดม 4.1 การยมค า (borrowing) เปนการสรางค าโดยน าค าจากภาษาอนมาใช เรยกวา

"ค ายม" (loan-words) แบงไดตามประเภทของค า ดงน ประเภทท 1 ค าเรยกญาตภาษาจน เชน ปา เฮย หมวย เจ ค าเรยกญาตภาษาองกฤษ เชน แดดด ประเภทท 2 ค าแสดงความรกภาษาองกฤษ เชน ฮนน เบบ ดาลง ประเภทท 3 ค าบอกสมพนธภาษาองกฤษ เชน แฟน ประเภทท 4 ค าสรรพนามภาษาองกฤษ เชน you

4.2 การแปล (translate) หมายถง ถายทอดความหมายจากภาษาหนงมาเปนอกภาษาหนง พบ 1 ค าไดแก เขยว แปลจากชอ กรน

88

5. ค าเรยกขานทเกดจากการสรางค าใหม (coinage)

การสรางค าใหมทไมเคยมมากอน ถกน ามาใชแบบเฉพาะเจาะจงและมความหมายเฉพาะทผใชก าหนดขนเอง พบ 1 ค า ไดแก ม ผตอบแบบสอบถามใหเหตผลวา “อยากเรยก ไมมเหตผล ฟงแลวนารกด”

จากค าเรยกขานทเกดจากวธการสรางค า 1 วธ ในกลมท 1) – กลมท 5) จ านวน 147 ค า สามารถแจกแจงจ านวนค าเรยกขานตามกลมวธการสรางค าเรยกขานได ดงน

ตำรำงท 2 จ านวนและรอยละของค าเรยกขานทผานการสรางค า 1 วธ จ านวน รอยละ

1) ค าเรยกขานทเกดจากวธทางความหมาย 25 17.0 2) ค าเรยกขานทเกดจากการดดแปลงค า 44 29.9 3) ค าเรยกขานทเกดจากการเตมหนวยค าหนาหรอทายค าเดม 65 44.2 4) ค าเรยกขานทเกดจากการเปลยนภาษา 12 8.2 5) ค าเรยกขานทเกดจากการสรางค าใหม 1.0 0.7

รวม 147 100.0

จากตารางท 2 จะเหนไดวาค าเรยกขานทเกดจากการเตมหนวยค าหนาหรอทายค า

เดมมจ านวนมากทสด คอ 65 (ประมาณรอยละ 44) โดยโครงสรางทพบมากทสดคอ “ค าเรยกญาต + ชอ” จ านวน 37 ค า

นอกจากนค าเรยกขานทใชในความสมพนธแบบครก อาจเกดจากวธการสรางค ามากกวาหนงวธ และเพอใหงายตอการท าความเขาใจ ผวจยจงก าหนดสญลกษณเพอแทนกลมวธการสรางค าเรยกขานดงน

89

หมายถง ค าเรยกขานทเกดจากวธทางความหมาย หมายถง ค าเรยกขานทเกดจากการดดแปลงค า หมายถง ค าเรยกขานทเกดจากการเตมหนวยค าหนาหรอทายค าเดม หมายถง ค าเรยกขานทเกดจากการเปลยนภาษา + หมายถง วธการสรางค าเรยกขานทเกดขนอยางมล าดบ ดงนน + จงหมายถง ค าเรยกขานทเกดจากวธทางความหมาย และ การ

ดดแปลงค า

6. ค ำเรยกขำนทเกดจำกกำรใชหลำยวธรวมกน จากการวเคราะหขอมลค าเรยกขานทเกดจากการใชหลายวธรวมกน พบวาค า

เรยกขานทใชในความสมพนธแบบครกมวธการสรางค า 27 แบบ ตงแตการใช 2 วธรวมกนจนถง 5 วธรวมกน ดงน

ตำรำงท 4.4 วธสรางค าเรยกขานทเกดจากการใชหลายวธรวมกน สองวธ สามวธ มากกวาสามวธ +

+

+ + + + + + + + + +

+ + +

+ + + +

+ + +

+ + + + + + +

+ + + + + + + + + + +

+

+ + + + + + + + + +

+ + + + + +

จากตารางท 4.4 จะเหนไดวา วธทางความหมายเปนวธสรางค าล าดบ 1

มากทสด แสดงใหเหนวาผพดมกจะเชอมโยงคนรกบคคลหรอสงใดสงหนงกอน

แลวจงสรางค าดวยวธการอนๆ ตอไป และการดดแปลงค าเปนวธทใชเยอะทสด

90

อาจเปนไปไดวาการดดแปลงค ามหลายวธและเปนวธทเกดขนไดงายกวาวธอนผวจย

จะแสดงวธการวเคราะหค าเรยกขานทเกดจากการใชหลายวธรวมกน ดงตวอยาง

ตอไปน

+

เชน แอน ผตอบแบบสอบถามอธบายวา “มนตวใหญอะ ชอบแกลงดวยเหมอน

ไจแอนทเลย”

แอน เกดจากการเชอมโยงกบชอบคคลหรอตวละครทมชอเสยง + การตดค า

โดยการเชอมโยงลกษณะทางกายภาพและลกษณะนสยของคนรกกบตวละคร

เดกผชายจากการตนญปนเรอง โดราเอมอน ชอ “ไจแอนท” และตดค า เปน แอน

+

เชน พหม เกดจาก การใชอปลกษณ + การผสมค า

มโครงสราง [ค าเรยกญาต + ค าทเกดจากการใชอปลกษณ]

โครงสรางนเกดจากการใชอปลกษณ “หม” และ การเตมหนวยค า “พ” ไว

ขางหนาเปน พหม

+

เชน นองปารคปารค เกดจาก การซ าค า + การผสมค า

มโครงสราง [ค าเรยกญาต + ชอ + ชอ]

เกดจากการซ าค าทเปนชอ และการการเตมหนวยค า พ ไวขางหนาเปน นอง

ปารคปารค

+

เชน นองเฟยยยย เกดจากการผสมค า + การแปลงรปเขยน

มโครงสราง [ค าเรยกญาต + ชอ] เปน นองเฟย และการแปลงรปเขยนโดยการ

ซ าพยญชนะทายเพอแสดงการลากเสยง เปน นองเฟยยยย

+

เชน ลง เกดจาก การยมค า + การตดค า

91

จากการยมค าแสดงความรกจากภาษาองกฤษ ดาลง (Darling) และตดค า ดาลง

เปน ลง

+

เชน อหมวย เกดจาก การยมค า + การผสานค า

มโครงสราง [ค าน าหนา + ค าเรยกญาต]

จากการยมค าเรยกญาตจากภาษาจน “หมวย” และการเตมหนวยค า “อ” ไว

ขางหนา เปน อหมวย

+ +

เชน เจามส เกดจาก การใชอปลกษณ + การแปลงเสยง + การผสานค า

ผตอบแบบสอบถามอธบายวา “หมมนไมเพราะ”

จากการใชอปลกษณ “หม” และแปลงเสยง หม เปน “มส” เพอเลยงการพดถงหม

โดยตรง และการเตมหนวยค า “เจา” ไวขางหนา เปน เจามส

+ +

เชน คณตน เกดจาก การใชนามนย + การผสานค า + การเชอมโยงกบชอบคคล

หรอตวละครทมชอเสยง

ผตอบแบบสอบถามอธบายวา “เพราะตวมนตน เลยเรยกใหเหมอนคณตน”

จากการใชนามนย “ตน” หมายถงรปรางของคนรก และการเตมหนวยค า “คณ”

ไวขางหนา เปน คณตน ซงเชอมโยงกบชอบคคล คอ ตน ภาสกรนท

+ +

เชน ไออวนนน เกดจาก การใชนามนย+การผสานค า+การแปลงรปเขยน

มโครงสราง [ค าน าหนา + ค าทเกดจากการใชนามนย ] เปน ไออวน และการ

แปลงรปเขยนโดยการซ าพยญชนะทายเพอแสดงการลากเสยง เปน ไออวนนน

+ +

เชน ทหมา เกดจาก การตดค า + การใชอปลกษณ + การผสานค า

ผตอบแบบสอบถามอธบายวา “มาจากทรกทเหมอนหมา”

92

มโครงสราง [หนวยค าไมอสระ + ค าทเกดจากการใชอปลกษณ ] จากการตดค า

แสดงความรก “ทรก” เปน ท และการใชอปลกษณ “หมา” และการน า ท เตมไว

ขางหนา หมา เปน ทหมา

+ +

เชน พด เกดจาก การยมค า + การแปล + การตดค า

ผตอบแบบสอบถามอธบายวา “มาจากตอนเรยกแฟนวา แฟน แตเพอนดาวา

ขอวดเลยเรยกวา พดลม”

เกดจากการยมค าบอกสมพนธ “แฟน”จากภาษาองกฤษ Fan ซงหมายถง คนรก

และการแปลความหมายจาก “แฟน” หมายถง พดลม ในภาษาไทย และการ

ตดค า พดลม เปน พด

สรป

จากการศกษาการสรางค าเรยกขานทใชในความสมพนธแบบครก สามารถสรปภาพรวมของการศกษานไดดงน

1. การสรางค าเรยกขานหนงค าอาจมวธการสรางมากกวาหนงวธ โดยเรมตนจากวธใดกได ค าเรยกขานเปนค าทมผลตภาวะ (Productivity) สงและโครงสรางทมผลตภาวะสงทสดคอ “ค าเรยกญาต + ชอ”

2. ค าเรยกขานทเกดจากการใชวธทางความหมายแสดงใหเหนถงความใกลชด สนทสนมของครก กลาวคอ การน าเอาลกษณะบางประการของคนรกเชน รปรางลกษณะหรอพฤตกรรมมาใชเรยกขาน หรอการเปรยบเทยบกบสงอนเพอน ามาใชเรยกขาน แมวาค าเรยกขานสวนใหญจะดงเอาลกษณะอนไมพงประสงค เชน อวน เตย หรอ ค าทส อถงรปรางอนไมพงประสงค เชน หม ชาง แตการเรยกคนรกดวยค าดงกลาวกลบไมไดหมายถงการดาทอ หรอแสดงความหยาบคาย แตกลบแสดงถงความสนทสนมอยางมาก

3. การเปลยนค าทวไปใหมลกษณะพเศษ ไมวาจะตด รวม ซ า แปลง จากค าทม อยแลว เชน ชอ สรรพนาม ค าแสดงความรก เพอน าไปใชเพอเรยกกนเองรกนเองโดยเฉพาะ แสดงถงความเปนสวนตวและแตกตางจากความสมพนธอน

93


กลยา ตงศภทย, ม.ร.ว.และอมรา ประสทธรฐสนธ. (2531). การใชค าเรยกขานใน ภาษาไทยสมยกรงรตนโกสนทร. กรงเทพฯ : โครงการเผยแพรงานวจย, ฝายวจย จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

จราภา เจรญวฒ. (2549). ความรนแรงทเกดขนกบฝายหญงในความสมพนธแบบครก. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร

จฑารตน โลตระกลวฒน. (2537). การเปรยบเทยบการใชค าเรยกขานในภาษาไทยกบภาษา ฝรงเศส. วทยานพนธอกษรศาสตรมหาบณฑต, จฬาลงกรณมหาวทยาลย, คณะอกษรศาสตร, ภาควชาภาษาศาสตร. นววรรณ พนธเมธา.(2553). ไวยากรณไทย. กรงเทพฯ: โครงการเผยแพรผลงาน

วชาการ, คณะอกษรศาสตร, จฬาลงกรณมหาวทยาลย วจนตน ภาณพงศ. (2528). โครงสรางของภาษาไทย. กรงเทพฯ: มหาวทยาลย

รามค าแหง. วนย ภระหงษ. (2545). เอกสารการสอนชดวชาภาษาไทย 3 หนวยท 7-15. กรงเทพฯ:

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช Yule, G. (2005). The Study of Language. 3rd ed. Cambridge University Press.

94

กลวธทำงภำษำในค ำพพำกษำของศำลทหำรสงสด3

วรรณวนช อรณฤกษ1 1คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

บทคดยอ

บทความนมวตถประสงคเพอศกษากลวธทางภาษาในค าพพากษาของศาลทหารสงสดผวจยเกบขอมลจากค าพพากษาของศาลทหารสงสดทรวบรวมโดยฝายวชาการส านกตลาการทหาร กรมพระธรรมนญ กระทรวงกลาโหม จ านวน 100 ฉบบ เรมจากฉบบทตพมพลาสดขนไป ตงแตเดอนธนวาคม พ.ศ. 2557 จนถงเดอนพฤษภาคม พ.ศ.2553 ผลการศกษาพบวา กลวธทางภาษาทส าคญซงปรากฏในค าพพากษาของศาลทหารสงสดม 5 กลวธ ไดแก การซ า การอางอง การใหรายละเอยด การใหเหตผล และการแสดงทศนะหรอความคดเหนของศาล ซงกลวธเหลานสงผลใหค าพพากษาของศาลทหารสงสดมความถกตองตามรปแบบของค าพพากษาทก าหนดไวในประมวลกฎหมาย วธพจารณาความอาญามความชดเจน ครบถวนสมบรณ สมเหตสมผล รวมถงมความแนนอนและเดดขาด

ค ำส ำคญ: ค าพพากษา, ศาลทหารสงสด, กลวธทางภาษา

Language Strategies Applied in the Judgment by

the Military Supreme Court Wanwanat Aroonroek1

1Thammasat University

Abstract This paper concentrates on a study conducted about strategies employed in the judgment made by the military supreme court. The researcher collected a total of 100 editions of information on the judgment reached by the military supreme court having been compiled by the Technical Division, Office of the Military Judicial, Judge Advocate General Department, Ministry of Defense. This included the latest edition of December 2016 and all editions back to May 2010. It was found that the significant language strategies as applied in the judgment by the military supreme court comprised

3 บทความนเปนสวนหนงของวทยานพนธเรอง “ค าพพากษาของศาลทหารสงสด: รปแบบ เนอหา และลกษณะภาษา”

95

5strategies, namely, the repetitions, the citations, the provision of details, the justifications, and the expression of opinions or the views of the court. These language plans made the judgment conducted by the military Supreme Court is conformingly right and correct in line with the standard format of the judgment specified in the criminal procedure code of laws, precise, faultless, reasonable, indisputable, as well as absolutely perfect. Keywords: Judgment, The military supreme court, Strategies บทน า ประเทศไทยมระบบศาลทมกระบวนการตดสนความผดทางอาญาของบคคล 2 ลกษณะ คอ ศาลยตธรรมและศาลทหาร ในกรณทบคคลทวไปกระท าผดและตกเปนจ าเลยจะตองถกด าเนนคดในศาลยตธรรม ซงศาลยตธรรมแบงเปน 3 ระดบ ไดแก ศาลชนตน ศาลอทธรณ และศาลฎกา โดยกระบวนการพจารณาคดความของฝายพลเรอนจะสนสดทศาลฎกา แตกรณทจ าเลยคอบคคลทอยในอ านาจของศาลทหารกจะถกด าเนนคดในศาลทหาร ซงแบงเปน 3 ระดบเชนกน ไดแก ศาลทหารชนตน ศาลทหารกลาง และศาลทหารสงสด ทงนคดความของฝายทหารจะสนสดทศาลทหารสงสด จงเหนไดวามการแบงศาลทหารออกจาก ศาลพลเรอน นอกจากนศาลทหารยงเปนสวนหนงของอ านาจตลาการทบญญตไวในรฐธรรมนญทมระบบระเบยบในการตดสนคดเปนของตนเองเชนเดยวกบศาลยตธรรม ศาลทหารจงมความส าคญตอกระบวนการยตธรรม ศาลทหารสงสดเปนศาลประเภทหนงทมความส าคญตอกระบวนการยตธรรมของไทย เพราะเปนศาลทหารชนฎกาตามพระราชบญญตธรรมนญศาลทหาร การเรยบเรยงค าพพากษาจงตองมความระมดระวงและรอบคอบ เพราะเปนการตดสนขนสดทายเพอชขาดคดอนเปนทสดวาผลการวนจฉยจะยนยนการกระท าของจ าเลยวาจะไดรบผลเชนใด เมอศาลทหารสงสดตดสนคดไปในทศทางใดยอมถอเปนทสด คความไมสามารถคดคานค าพพากษาคดดงกลาวตอไปไดอก คดทอยในอ านาจของศาลทหารสงสดคอคดอาญา เปนคดเกยวกบการกระท าความผดและโทษทมผลกระทบกระเทอนตอสทธเสรภาพของบคคลโดยตรง คดอาญาจะตองใชกฎหมายอาญาซงเปนกฎหมายมหาชนทเกยวของกบผลประโยชนสวนรวมของประชาชนหรอทเรยกกนวา “ประโยชนสาธารณะ” มาใชในการตดสนคดความ (ชาครต อนนทราวน, 2548, น.13-14) คดอาญาจงมความส าคญตอรฐและประชาชนเปนอยางมาก อกทงค าพพากษาท

96

เกยวกบคดอาญายงถอเปนเครองตดสนทชถกผดและมผลตอชวตจ าเลย ค าพพากษาคดอาญาของศาลทหารสงสดจงนาสนใจศกษาเปนอยางยง การตดสนคดความจะตองมการเรยบเรยงค าพพากษาของศาลแตละศาล ซงเปนหนาทของผพพากษา4ทมอ านาจในการพจารณาคดนนๆ ตองปฏบตจดท าค าพพากษาเพอใชเปนหลกฐานในการพจารณาพพากษาคดความ ดงนนการเรยบเรยงค าพพากษาจงมกลวธทางภาษาทท าใหเนอหาในค าพพากษามความเชอมโยงสมพนธกน คอ มเนอหาทเปนเรองราวเดยวกน มความชดเจน และมเหตผลทสอดคลองกน ทงนเพอใหคความทงสองฝาย รวมทงผทไดอานค าพพากษา เกดความเชอถอและยอมรบค าตดสนของคดความนนๆ จากการทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ ผวจยพบวามงานวจยทศกษาลกษณะภาษาในวงการกฎหมายทนาสนใจ เชน วทยานพนธเรอง “การศกษาลกษณะภาษาในกฎหมายไทย: ประมวลกฎหมายอาญาและประมวลกฎหมายแพงและพาณชย” ของพมพา จตตประสาทศล (2548) วทยานพนธเรอง “ภาษาในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540: การศกษาเปรยบเทยบกบรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยในอดต” ของประภสสร ภทรนาวก (2549) และวทยานพนธเรอง “การศกษาวจนลลาของประมวลกฎหมายอาญา” ของกฤตกา ผลเกด (2546) เปนตน อยางไรกตามจะเหนไดวางานวจยทผานมาขางตนลวนแตเปนการศกษาภาษาในตวบทกฎหมาย ซงแสดงใหเหนลกษณะภาษาทใชในตวบทกฎหมายเทานนแตยงไมมผใดศกษากลวธทางภาษาในค าพพากษาของศาลทหารสงสด อนเปนศาลสงสดของฝายทหารมากอน ผวจยจงสนใจทจะศกษากลวธทางภาษาในค าพพากษาของศาลทหารสงสดโดยมค าถามการวจยวาศาลทหารสงสดใชกลวธทางภาษาแบบใดบาง ในการเรยบเรยงค าพพากษา และกลวธเหลานนแสดงใหเหนวตถประสงคอยางไรในการสอสาร โดยน าแนวคดเรองกลวธทางภาษาของจนทมา องคพณชกจ (2557)แนวคดเรองการวเคราะหภาษาระดบขอความของชลธชา บ ารงรกษ (2539) แนวคดเรองค าบอกความเหนของนววรรณ พนธเมธา (2553) และแนวคดเรองการเขยนขยายความและการใหเหตผลของสจรต เพยรชอบ และคณะ (2541) เปนแนวทางในการวเคราะหขอมล ทงนเพอใหเหนลกษณะเฉพาะของค าพพากษาของศาลทหารสงสด และยงท าใหเหนวธการเรยบเรยงภาษาในค าพพากษาของศาลทหารสงสดทแตกตางไปจากการใชภาษาในวงการอนๆอกทงยงเปนแนวทางในการอานและท าความเขาใจค าพพากษาใหลกซงยงขนอนจะเปนประโยชนแกนกภาษา และผทสนใจในการท าความเขาใจภาษากฎหมายซงเปนภาษาเฉพาะวงการอกดวย

4ในศาลยตธรรมจะเรยกผทตดสนคดความวา “ผพพากษา” แตในศาลทหารจะเรยกผทตดสนคด

ความวา“ตลาการศาลทหาร” ตามพระราชบญญตธรรมนญศาลทหาร พ .ศ.2498

97

วตถประสงคของการวจย เพอศกษากลวธทางภาษาในค าพพากษาของศาลทหารสงสด ขอบเขตของการวจย ผวจยเกบขอมลจากค าพพากษาของศาลทหารสงสดจากแฟมเอกสารในหองสมดโรงเรยนเหลาทหารพระธรรมนญ รวบรวมโดยฝายวชาการส านกตลาการทหาร กรม พระธรรมนญ กระทรวงกลาโหม นบจากฉบบทตพมพลาสดขนไป ตงแตเดอนธนวาคม พ.ศ.2557 ขนไปจนถงเดอนพฤษภาคม พ.ศ.2553 จ านวน 100 ฉบบ ในกรณทตองกลาว ชอ นามสกลของโจทก จ าเลย และบคคลทมสวนเกยวของในคด ผวจยจะเปลยนชอ-นามสกล เปนนามสมมตทงหมด วธด าเนนการวจย 1. ส ารวจ รวบรวม และทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของกบการศกษาลกษณะภาษาในกฎหมาย รวมถงแนวคดเกยวกบกลวธทางภาษา เพอใชเปนแนวทางศกษาวเคราะห 2. เกบรวบรวมขอมลจากค าพพากษาของศาลทหารสงสด รวม 100 ฉบบ เรมจากฉบบทตพมพลาสดขนไป ทงนเพอใหเหนความเปนปจจบนของการเรยบเรยงค าพพากษาของศาลทหารสงสด

3. น าขอมลค าพพากษาของศาลทหารสงสดมาวเคราะหกลวธทางภาษา 4. เรยบเรยงผลการวจยในรปแบบของบทความวจย 5. สรปผลการวจย

ผลการวจย กลวธทางภาษา คอ วธทปรากฏในการผลตขอความ และเปนวธทใชอธบายลกษณะภาษาทใชน าเสนอขอความซงผสงสารแฝงวตถประสงคหรอเจตนาสอไปยงผรบสาร และยงเปนกระบวนการทแสดงใหเหนลกษณะของภาษาในตวบท (จนทมา องคพณชกจ , 2557, น.138) จากการศกษากลวธทางภาษาในค าพพากษาของศาลทหารสงสด ผวจยพบกลวธทางภาษาทปรากฏในค าพพากษาของศาลทหารสงสด 5 กลวธ ไดแก การซ า การอางอง การใหรายละเอยด การใหเหตผล และการแสดงทศนะหรอความคดเหน ดงน

98

1. การซ า การซ า หมายถง การแสดงความสมพนธดานภาษาดวยการใชรปภาษาหรอสวนประกอบของรปภาษาทปรากฏไปแลวในขอความกลาวซ าอกครงหนง โดยอาจกลาวซ าหนวยนามหรอหนวยกรยา (ชลธชา บ ารงรกษ, 2539, น.327) จากการศกษาค าพพากษาของศาลทหารสงสด ผวจยพบการซ า 2 ลกษณะ ไดแก การซ ารป และการซ าโครงสราง ดงน 1.1 การซ ารป การซ ารป คอ การใชรปภาษาหรอบางสวนของรปภาษาทปรากฏไปแลวในขอความกลาวซ าอกครงหนง (ชลธชา บ ารงรกษ, 2539, น.327) การซ ารปในค าพพากษาของศาลทหารสงสด พบ 3 ลกษณะ คอ 1) การซ าค า การซ าค า คอ การแสดงความสมพนธดานภาษาดวยการใชรปภาษาทเปนค าหรอบางสวนของรปภาษาทเปนค า ซงปรากฏไปแลวในขอความกลาวซ าอกครงหนงหรอมากกวานน ดงตวอยางตอไปน ตวอยาง โจทกฎกาวาการทจ าเลยจะขอรอการลงโทษจ าคกเปนหนาทของจ าเลยตองแสดงหลกฐานใหศาลเหนวาจ าเลยไมเคยไดรบโทษจ าคกหรอมหนงสอรบรองความประพฤตจากผบงคบบญชาของจ าเลยยนยนวาจ าเลยไมเคยไดรบโทษจ าคกมากอน

(ค าพพากษาศาลทหารสงสด 37/2553 น.4) ตวอยางขางตนปรากฏการซ าทกสวนในหนวยนาม คอ ค าวา “จ าเลย” ซงเปนค านาม โดยการซ าค าศพทกบค าเดมทไดกลาวมาแลวไมมการเปลยนแปลงความหมายหรอประเภทของค าในทกต าแหนง การเนนย าค าวาจ าเลยเปนการแสดงใหเหนถงความส าคญของบคคลทมผลตอรปคดในทนจ าเลยเปนฝายถกฟองและจะตองถกศาลตดสนลงโทษ ดงนนจงตองมการเนนย าเพอใหจ าเลยสนใจรบฟงขอมลตางๆ ทน าไปสการพจารณาตดสนลงโทษทงยงเปนการเนนย าใหเหนฐานะและความรบผดชอบของผทถกฟองอนเปนผกระท าความผดในคดความคอจ าเลย 2) การซ าวล การซ าวล คอ การซ ารปหนวยภาษาทอยระดบกลมค า โดยอาจเปนนามวล กรยาวลอกครงหนงหรอมากกวานนดงตวอยางตอไปน

99

ตวอยาง โจทกอทธรณขอใหลงโทษจ าเลยในความผดฐานเสพยาเสพตดใหโทษในประเภท 1 โดยฝาฝนกฎหมาย และฐานจ าหนายยาเสพตดใหโทษในประเภท 1 โดยฝาฝนกฎหมาย ตามฟองขอ ก. และ ข. จ าเลยอทธรณขอใหยกฟองในความผดฐานมไวในครอบครองเพอจ าหนายซงยาเสพตดใหโทษในประเภท 1 โดยฝาฝนกฎหมาย. . .ไมอาจออกใบอนญาตใหไดไวในครอบครองโดยฝาฝนกฎหมาย

(ค าพพากษาศาลทหารสงสด 9/2557 น.5) ตวอยางขางตนปรากฏการซ าวลหรอกลมค า คอ “โดยฝาฝนกฎหมาย” ซงหมายถงการกระท าทขดขน, ลวง, ละเมด หรอไมกระท าตามบทบญญตทกฎหมายก าหนด ในกรณนการซ าวล “โดยฝาฝนกฎหมาย” เปนการเนนย าใหเหนถงการกระท าความของจ าเลยอนเปนความผดและไมถกตองตามกฎหมาย จนเกดการฟองรองเปนคดความขนสกระบวนการยตธรรม 3) การซ าขอความ การซ าขอความ คอ การซ ารปหนวยภาษาทอยระดบเหนอกวาประโยคหรอใหญกวาประโยคอกครงหนงหรอมากกวานน อาจเปนประโยคทซอนกนหรอมการขยายความ ดงตวอยางตอไปน ตวอยาง ค.เมอระหวางวนท 10 มถนายน 2547 ถงเดอนธนวาคม 2547 วนเวลาใดไมปรากฏชด จ าเลยโดยปราศจากเหตอนสมควรบงอาจพรากเดกหญง ร อาย 13 ป ซงเปนเดกอายไมเกนสบหาป ไปเสยจากนาย ศ ผเปนบดา และพาไปเพอการอนาจาร โดยเดกหญง ร ยนยอม เหตเกดทต าบลออนใต อ าเภอสนก าแพง จงหวดเชยงใหม ง.ตามวนเวลาดงกลาวในขอ ค. ภายหลงจากจ าเลยไดกระท าผดตาม ค. แลว จ าเลยบงอาจกระท าช าเราเดกหญง ร ซงเปนเดกหญงอายยงไมเกนสบหาป และมใชภรยาของจ าเลย โดยเดกหญง ร จะยนยอมหรอไมกตาม เหตเกดทต าบลออนใต อ าเภอสนก าแพง จงหวดเชยงใหม จ.เมอระหวางวนท 10 มถนายน 2547 ถงเดอนธนวาคม 2547 วนเวลาใดไมปรากฏชด จ าเลยโดยปราศจากเหตอนสมควรบงอาจพรากเดกหญง ร อาย 13 ป ซงเปนเดกอายไมเกนสบหาป ไปเสยจากนาย ศ ผเปนบดา และพาไปเพอการอนาจาร โดยเดกหญง ร ยนยอม เหตเกดทต าบลออนใต อ าเภอสนก าแพง จงหวดเชยงใหม

100

ฉ.ตามวนเวลาดงกลาวในขอ จ. ภายหลงจากจ าเลยไดกระท าผดตาม จ. แลว จ าเลยบงอาจกระท าช าเราเดกหญง ร ซงเปนเดกหญงอายยงไมเกนสบหาป และมใชภรยาของจ าเลย โดยเดกหญง ร จะยนยอมหรอไมกตาม เหตเกดทต าบลตนเปา อ าเภอสนก าแพง จงหวดเชยงใหม (ค าพพากษาศาลทหารสงสด 25/2554 น.2-3)

ตวอยางขางตนปรากฏการซ าขอความ คอ “เมอระหวางวนท 10 มถนายน 2547 ถงเดอนธนวาคม 2547 วนเวลาใดไมปรากฏชด จ าเลยโดยปราศจากเหตอนสมควรบงอาจพรากเดกหญง ร อาย 13 ป ซงเปนเดกอายไมเกนสบหาป ไปเสยจากนาย ศ ผเปนบดา และพาไปเพอการอนาจาร โดยเดกหญง ร ยนยอม เหตเกดทต าบลออนใต อ าเภอสนก าแพง จงหวดเชยงใหม” จะเหนไดวาเปนการเนนย าขอความเดยวกนทงหมด การซ าเชนนเปนการแสดงใหเหนรายละเอยดของเหตการณและการกระท าของจ าเลยทเปนความผด ทงยงเปนการบรรยายฟองทแยกใหเหนการกระท าแตละสวนอยางชดเจน และยงสมพนธตอเนองกนเปนล าดบเหตการณ ซงการแยกฟองดงกลาวเปนขอบงคบของการบรรยายฟองทจะตองกระท าตามทกฎหมายไดก าหนดไว 1.2 การซ าโครงสราง การซ าโครงสราง คอ การซ าความทใชโครงสรางภาษาเหมอนกน แตมรปภาษาทอยในโครงสรางบางสวนตางกน เพอกลาวถงเหตการณทเปนไปในท านองเดยวกน โครงสรางทซ าอาจเปนวลหรออาจเปนสวนใดสวนหนงของประโยคกได (ชลธชา บ ารงรกษ, 2539, น.334) ดงตวอยางตอไปน ตวอยาง 1.เมอระหวางวนท 4 กมภาพนธ 2545 ถงวนท 5 กมภาพนธ 2545 วนเวลาใดไมปรากฏชด จ าเลยไดบงอาจรบเอาเพชร จ านวน 1 เมด หนก 3.02 กะรต ราคา 400,000 บาท ซงเปนเพชรของ นางสาว ว ทถกนาง ก ฉอโกงไปไว แลวจ าเลยน าเพชรดงกลาวไปจ าน าไวทโรงรบจ าน าประชาภบาล แขวงวงทองหลาง เขตวงทองหลาง กรงเทพมหานคร โดยรอยแลววาเปนทรพยทไดมาจากการกระท าผดฐานฉอโกง 2.เมอวนท 19 กมภาพนธ 2545 เวลาใดไมปรากฏชด จ าเลยไดบงอาจรบเอาเพชร จ านวน 48 เมด น าหนกรวม 22.16 กะรต ราคา 1,000,000 บาท ซงเปนเพชรของนางสาว ว ทถก นาง ก ฉอโกงไปไว แลวจ าเลยน าเพชรดงกลาวไปจ าน าไวทโรงรบจ าน าประชาภบาล แขวง

101

วงทองหลาง เขตวงทองหลาง กรงเทพมหานคร โดยรอยแลววาเปนทรพยทไดมาจากการกระท าผดฐานฉอโกง 3.เมอระหวางวนท 4 มนาคม 2545 ถงวนท 5 มนาคม 2545 วนเวลาใดไมปรากฏชด จ าเลยไดบงอาจรบเอาเพชร จ านวน 3 เมด หนก 15.75 กะรต ราคา 1,700,000 บาท ซงเปนเพชรของ นางสาว ว ทถกนาง ก ฉอโกงไปไว แลวจ าเลยน าเพชรดงกลาวไปจ าน าไวทโรงรบจ าน าประชาภบาล แขวงวงทองหลาง เขตวงทองหลาง กรงเทพมหานคร โดยรอยแลววาเปนทรพยทไดมาจากการกระท าผดฐานฉอโกง (ค าพพากษาศาลทหารสงสด 13/2556 น.1-2) ตวอยางขางตนปรากฏการซ าโครงสรางซงอยสวนตนของประโยค ทงในขอ 1. ขอ 2. และขอ 3. คอ “เมอ. . .วนเวลาใดไมปรากฏชด. . .ซงเปนเพชรของ นางสาว ว ทถกนาง ก ฉอโกงไปไว แลวจ าเลยน าเพชรดงกลาวไปจ าน าไวทโรงรบจ าน าประชาภบาล แขวงวงทองหลาง เขตวงทองหลาง กรงเทพมหานคร โดยรอยแลววาเปนทรพยทไดมาจากการกระท าผดฐานฉอโกง” การซ าโครงสรางนเปนขอบงคบของการบรรยายฟองทตองแยกฟองการกระท าของจ าเลยใหชดเจน การซ าเปนกลวธทางภาษาประการหนงทท าใหเนอหาเกดความชดเจน ดงทชลธชา บ ารงรกษ (2539, น.330) กลาววา การซ าความในภาษาเขยนมขนเพอแสดงใหค า วล กลมค า หรอประโยคทกลาวไปแลวชดเจนยงขน หรออาจเพอเปนการขยายความใหผอานเขาใจยงขน ดงนนในค าพพากษาของศาลทหารสงสดจงตองมการซ าเพอใหขอมลชดเจนและยงชวยเนนย าใหเหนวาขอมลทศาลไดกลาวซ าไปนนมสวนเกยวของและมความส าคญตอการพจารณาคดความจนน าไปสการตดสนในทสด รวมถงยงสงผลใหค าพพากษามความถกตองตามรปแบบของค าพพากษาทก าหนดไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 186 การซ าค าเปนการเนนย าและแสดงถงบคคล การกระท าของบคคล หรอสงของตางๆ ทมความส าคญตอคดความ สวนการซ าวลแสดงใหเหนถงขนตอนกระบวนการด าเนนคดหรอบงบอกวาการกระท าของจ าเลยเปนความผดตามกฎหมายฐานตางๆ ส าหรบการซ าขอความเปนรปแบบหนงของการบรรยายฟองหากจ าเลยคนเดยวกระท าความผดหลายกรรมหลายวาระกตองมการแสดงใหเหนวาในชวงเวลาใกลเคยงกน จ าเลยคนเดยวไดกระท าความผดหลายครงหรอหากจ าเลยหลายคนกระท าผดกรรมเดยวทงวาระเดยวหรอหลายวาระกตองมการแสดงใหเหนการกระท าของจ าเลยหลายคน ซงจะตองแยกฟองความผดของการกระท าทสงผลกระทบตอผเสยหายแตละคนอยางชดเจน ดงนนจงตองมการเนนย ารปภาษาเดมเพอแสดงใหเหน การกระท าความผดของจ าเลยซงมความเกยวของสมพนธตอเนองกน สวนการซ าโครงสราง

102

จะท าใหเนอความในค าพพากษามความสมดลและยงท าใหเรยบเรยงค าพพากษาไปในทศเดยวกนอยางเปนระบบ 2. การอางอง การอางองเปนกลวธทมลกษณะอางถงสงตางๆ อนเปนแหลงขอมลทนาเชอถอหรอยนยนไดเพอใหผอานหรอผฟงคลอยตามความคดเหนของผสงสาร เปนกลวธทผเขยนอางองบคคล อางองค าพด อางหนงสอ ต ารา กฎหมาย ประวตศาสตร และหลกการ อยางไรกตามการอางองจะท าใหผฟงหรอผอานคลอยตามความคดเหนของผเขยนไดตอเมอเปนการอางองทสมเหตสมผลและสงทอางนนนาเชอถอ (ธรนช โชคสวณช , 2543, น.70) จากการศกษากลวธการอางองทปรากฏในค าพพากษาของศาลทหารสงสด ผวจยพบวาการอางองม 3 ลกษณะ ไดแก การอางองตวบทกฎหมาย การอางองบทสนทนา และการอางองบคคลหรอสถานภาพของบคคลดงน 2.1 การอางองตวบทกฎหมาย การอางองตวบทกฎหมาย หมายถง การอางถงบทมาตราตางๆ ในประมวลกฎหมายอาญา พระราชบญญตทมโทษทางอาญา รวมถงประมวลกฎหมายอาญาทหาร ซงเปนตวบทกฎหมายทตองใชประกอบในการตดสนคดความของศาลทหารสงสด ดงตวอยางตอไปน ตวอยาง ศาลทหารกรงเทพพพากษาวา จ าเลยมความผดฐานรบของโจร ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 357 วรรคแรก รวม 3 กระทง ใหลงโทษจ าคกกระทงละ 3 ป ลดโทษทจ าเลยใหการชนศาลเปนประโยชนแกการพจารณาอยบาง อนเปน เหตบรรเทาโทษ ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 78 ลงกระทงละหนงในสาม

(ค าพพากษาศาลทหารสงสด 13/2556 น.2) ตวอยางขางตนเปนการอางองตวบทกฎหมาย คอ “ความผดฐานรบของโจร ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 357 วรรคแรก” และ “เหตบรรเทาโทษ ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 78” ซงเปนฐานความผดทางอาญาฐานหนง และเหตบรรเทาโทษตามประมวลกฎหมายอาญาตามล าดบ การอางองตวบทกฎหมายเปนกลวธทปรากฏในค าพพากษาทกฉบบเพราะเปนองคประกอบส าคญในการเรยบเรยงค าพพากษาเพอท าใหค าพพากษามหลกเกณฑและนาเชอถอมากขน

103

2.2 การอางองบทสนทนา การอางองบทสนทนา หมายถง การอางถงการพดคยอนเปนบทสนทนาของบคคลทมสวนเกยวของในคดความ ซงในบางคดจ าเปนจะตองยกบทสนทนาขนมาเนองจากบทสนทนานนเปนองคประกอบของความผดทศาลทหารสงสดจะตองน ามาประกอบการพจารณาตดสน คดความเพอยนยนฐานความผดนนใหชดเจนยงขน ดงตวอยางตอไปน ตวอยาง ภายหลงจากทจ าเลยไดกระท าผดตามขอ 1. แลว จ าเลยไดบงอาจหมนประมาทใสความพนโท บ ตอนางสาว ส โดยประการทนาจะท าใหพนโท บ เสยชอเสยง ถกดหมน ถกเกลยดชง โดยนางสาว ส ถามจ าเลยวา “จะน าเงนพรอมเอกสารไปใหใคร” จ าเลยพดวา “ใหหวหนา บ เปน สวส. อยในคายน เปนกรรมการคมสอบ”

(ค าพพากษาศาลทหารสงสด 36/2553 น.2) ตวอยางขางตนเปนการอางองบทสนทนา คอ “จะน าเงนพรอมเอกสารไปใหใคร” และ “ใหหวหนา บ เปน สวส. อยในคายน เปนกรรมการคมสอบ” ในทนเปนการอางองถงค าพดของบคคลทมสวนเกยวของในคดความ โดยเปนการถามตอบระหว างผอยในเหตการณ คอ นางสาว ส เปนผถาม และจ าเลยเปนผตอบการอางองบทสนทนาในคดความขางตนจงเปนองคประกอบของการพจารณาพพากษาคดความทจะตองยกขนมาเพอน าไปสการตดสนคดความตามกฎหมาย 2.3 การอางองบคคลหรอสถานภาพของบคคล การอางองบคคลหรอสถานภาพของบคคล หมายถง การอางถงบคคลตางๆ ทมสวนเกยวของกบเหตการณทเกดขน หรอมสวนเกยวของกบการด าเนนคดความตงแตมเหตการณเกดขนจนกระทงมการตดสนในทายทสด ดงตวอยางตอไปน ตวอยาง สวนทพยานโจทกทงสองไดอางวาไดตรวจคนรถของจ าเลยในทเกดเหตและพบเมทแอมเฟตามน. . .จากค าเบกความของพยานโจทกทงสอง ดาบต ารวจ ส เบกความตอบทนายจ าเลยถามคาน. . .

(ค าพพากษาศาลทหารสงสด 23/2555 น.11)

104

ตวอยางขางตนเปนการอางองถงบคคล หรอสถานภาพของบคคล ในทนเปนการอางองถงบคคลทมสวนเกยวของในคดความ ไดแก “พยานโจทก” ซงเปนผเหนเหตการณทสนบสนนฝายโจทกในคด “จ าเลย” ซงเปนผทถกฟองในคดความ และ “ทนายจ าเลย” ซงเปนผแกตางคดความฝายจ าเลยเพอใหจ าเลยชนะคด ในทนการอางองบคคลหรอสถานภาพของบคคลจงแสดงใหเหนฐานะและหนาทของบคคลตางๆ ในคดความ การอางองเปนสวนส าคญทสามารถบงชสถานภาพและบงบอกลกษณะเฉพาะของสงทกลาวถง รวมถงมมมองและการก าหนดความสมพนธระหวางผสงสารกบสงทตนก าลงกลาวถง (จนทมา องคพณชกจ, 2557, น.148) จากตวอยางทแสดงใหเหนขางตนจงเหนไดวาในการเขยนค าพพากษานน ตวบทกฎหมายเปนองคประกอบส าคญทสดในการเขยนค าพพากษาและจะปรากฏในค าพพากษาทกฉบบ เนองจากตวบทกฎหมายจะเปนตวก าหนดบทลงโทษในการกระท าของจ าเลย ซงกลวธนจะชวยท าใหค าพพากษามน าหนก และนาเชอถอมากขน และการอางองบทสนทนากถอเปนสวนส าคญในการเขยนค าพพากษาเชนกน เนองจากบทสนทนาเปนองคประกอบของความผดทศาลทหารสงสดจะตองน ามาประกอบการพจารณาตดสนคดความเพอยนยนฐานความผดนนใหชดเจนยงขน นอกจากนการอางองถงบคคลหรอสถานภาพของบคคล กเปนอกกลวธหนงทท าใหเหนหนาทและการกระท าของบคคลแตละบคคลหรอแตละฝายทมสวนเกยวของในคดความ ทงยงเหนฐานะและอ านาจของบคคลทแตกตางกนในคดความนนๆ ดงนนกลวธอางองเหลานจงเปนกลวธทส าคญในการเขยน ค าพพากษา เพราะท าใหค าพพากษามความถกตองตามรปแบบของค าพพากษา มความชดเจน ครบถวนสมบรณ และยงมความสมเหตสมผลสรางความนาเชอถอใหแกค าพพากษาอกดวย 3. การใหรายละเอยด การใหรายละเอยด คอ การแจกแจงรายละเอยดของสงทกลาวน ามาขางหนา จะใชเมอตองการบรรยายหรออธบายลกษณะของสงตางๆ สถานท หรอการล าดบเหตการณ ตลอดจนเนอหาทตองการใหรายละเอยดเพอใหเกดความชดเจนแจมแจงมากขน (สจรต เพยรชอบ และคณะ, 2541, น.220) จากการศกษากลวธการใหรายละเอยดในค าพพากษาของศาลทหารสงสด ผวจยพบการใหรายละเอยด 2 ลกษณะ ไดแก การใหรายละเอยดโดยการนยาม และการใหรายละเอยดโดยการขยายความ ดงน 3.1 การใหรายละเอยดโดยการนยาม การใหรายละเอยดโดยการนยาม คอ การอธบายความหมายของค าหรอสงใดสงหนงในเนอความเพอใหผรบสารเขาใจความหมายของค า นอกจากนยงรวมถงการอธบายขอบเขต

105

ความหมายของเรอง ทงยงเปนการใหรายละเอยดทท าใหค าทตองการใหค าจ ากดความชดเจนยงขน (สจรต เพยรชอบ และคณะ, 2541, น.220) ดงตวอยางตอไปน ตวอยาง พเคราะหแลวเหนวา ค าวา “พนกงานสอบสวน” นน มาตรา 2 (6) แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ไดบญญตค านยามวา หมายความถง เจาพนกงานซงกฎหมายใหมอ านาจและหนาทท าการสอบสวน. . .

(ค าพพากษาศาลทหารสงสด 34/2553 น.34) ตวอยางขางตนเปนการอธบายใหรายละเอยดโดยการนยามของค าวา “พนกงานสอบสวน” ซงใหความหมายวาเปนเจาพนกงานประเภทหนงตามประมวลกฎหมายอาญาโดยอาจสงเกตไดจากค าแสดงการนยามคอ “หมายความถง” ทเปนค าเชอมบงบอกถงการอธบายความหมายของค าวาพนกงานสอบสวน 3.2 การใหรายละเอยดโดยการขยายความ การใหรายละเอยดโดยการขยายความ คอ การน ารายละเอยดมาพดหรอเขยนอธบายเสรมความคดหลกหรอประเดนส าคญของเรอง อาจเปนการใหขอมลเพมเตมหรอขยายขอบเขตของขอความนนเพอบรรยายหรออธบายลกษณะสงตางๆ เชน สถานท เหตการณ หรอเนอความใหกวางมากขน ทงนเพอใหขอความมความชดเจนแจมแจงมากขน (สจรต เพยรชอบ และคณะ, 2541, น.220-221) ดงตวอยางตอไปน ตวอยาง การกระท าของจ าเลยจงเปนการกระท ากรรมเดยวเปนความผดตอกฎหมายหลายบท คอ ความผดฐานใชก าลงท ารายผอนโดยไมถงกบเปนเหตใหเกดอนตรายแกกายหรอจตใจ และความผดฐานตอสขดขวางเจาพนกงานในการปฏบตการตามหนาทโดยใชก าลงประทษราย

(ค าพพากษาศาลทหารสงสด 12/2555 น.3) ตวอยางขางตนเปนการอธบายใหรายละเอยดโดยการขยายความอาจสงเกตไดจากค าวา “คอ” ซงเปนค าเชอมขยายความขอความกอนหนาใหชดเจนยงขน ในทนรายละเอยดคอ “ความผดฐานใชก าลงท ารายผอนโดยไมถงกบเปนเหตใหเกดอนตรายแกกายหรอจตใจ และความผดฐานตอสขดขวางเจาพนกงานในการปฏบตการตามหนาทโดยใชก าลงประทษราย ”

106

เปนการขยายความจาก “การกระท าของจ าเลยจงเปนการกระท ากรรมเดยวเปนความผดตอกฎหมายหลายบท” จากตวอยางขางตนจะเหนวา การใหรายละเอยดโดยการใหค านยามสวนใหญจะปรากฏในการอางองตวบทกฎหมาย ซงบางมาตราจะตองยกค านยามของฐานความผดหรอค านยามต าแหนงของบคคลเพออธบายใหคความ บคคลทเกยวของ รวมถงผอานค าพพากษาไดเขาใจในฐานความผดและหนาทของบคคลตามกฎหมายอยางชดเจน อยางไรกตาม การใหรายละเอยดโดยการนยามจะไมปรากฏในค าพพากษามากนก สวนการใหรายละเอยดโดยการขยายความจะปรากฏในค าพพากษาทกฉบบ เนองจากจดประสงคของการเขยนค าพพากษากเพออธบายใหคความ บคคลทเกยวของ รวมถงผอานค าพพากษาไดเขาใจการเกดเหตการณการกระท าความผดของจ าเลยจนกระทงน าไปสการตดสนลงโทษจ าเลย อยางไรกตาม นอกจากการใหรายละเอยดจะสงผลใหผรบสารเขาใจเนอความแลว การระบรายละเอยดยงชวยท าใหผสงสารบรรลวตถประสงคในการสอความ (ณฐพร พานโพธทอง, 2549, น.76) และยงสงผลใหค าพพากษาถกตองตามรปแบบ และมความครบถวนสมบรณ ดงนนจงตองมกลวธการใหรายละเอยดในการเลาเรอง และอธบายถงความคดเหนของศาลทมตอคดความโดยอาศยขอเทจจรงและน ามาปรบกบขอกฎหมายเพอใหค าพพากษานนชดเจน นาเชอถอ และเปนทยอมรบ 4.การใหเหตผล การใหเหตผลคอการใชถอยค าอยางมตรรกะ เชอมโยงเปนเหตเปนผลซงกนและกน อาจเรมดวยการกลาวถงสาเหตกอนแลวจงกลาวถงผลไวตอนทายขอความ หรออาจกลาวถงผลกอนแลวโยงไปหาสาเหตภายหลง ทงนผรบสารอาจตความโดยสงเกตจากค าเชอมแสดงเหตและค าเชอมแสดงผล เชน “เนองจาก” “เพราะ” “ดงนน” “จง” เปนตน ซงแสดงใหเหนความสมพนธระหวางสองเหตการณทเปนเหตเปนผลกน ตองมสมพนธภาพคอความเกยวเนองของความซงเปนเหตเปนผลรบกนเพอใหผรบสารเกดความเชอถอ และมนใจในค ากลาวของ ผสงสาร อนน าไปสการปฏบตตามค ากลาวนนๆ (สจรต เพยรชอบ และคณะ , 2541, น.221) จากการศกษากลวธการใหเหตผลในค าพพากษาของศาลทหารสงสด ผวจยพบการใหเหตผล 2 ลกษณะ คอ การใหเหตผลจากสาเหตไปสผลลพธ และการใหเหตผลจากผลลพธไปสสาเหต ดงน 4.1 การใหเหตผลจากสาเหตไปสผลลพธ การใหเหตผลดวยวธน จะเรมตนดวยการกลาวถงสาเหตเพอหาขอสรปวาปรากฏการณหรอเหตการณนนจะท าใหเกดผลลพธอะไรตามมา ดงตวอยางตอไปน

107

ตวอยาง ศาลทหารสงสดตรวจส านวนประชมปรกษาแลว ขอหาพาลกระเบดตดตวไปในเมองหรอทางสาธารณะโดยไมมเหตสมควร จ าเปนเรงดวนตามสมควรแกพฤตการณตามขอ จ. ไมมคความฝายใดอทธรณ จงยตไปตามค าพพากษาศาลจงหวดทหารบกปตตาน

(ค าพพากษาศาลทหารสงสด 9/2557 น.5) ตวอยางขางตนเปนการใหเหตผลโดยวธการกลาวถงสาเหตและน าไปสผลลพธทตามมา ในทน “ศาลทหารสงสดตรวจส านวนประชมปรกษาแลว ขอหาพาลกระเบดตดตวไปในเมองหรอทางสาธารณะโดยไมมเหตสมควร จ าเปนเรงดวนตามสมควรแกพฤตการณตามขอ จ. ไมมคความฝายใดอทธรณ” เปนสาเหตทท าใหเกดผลทระบวา “คดความยตไปตามค าพพากษาศาลจงหวดทหารบกปตตาน” ทงนสงเกตไดจากค าเชอม “จง” ทแสดงความสมพนธระหวางเหตและผลในขอความขางตน 4.2 การใหเหตผลจากผลลพธไปสสาเหต การใหเหตผลดวยวธนจะเรมตนดวยการกลาวถงผลแลวสบสาวไปหาเหตของปรากฏการณนนๆ ดงตวอยางตอไปน ตวอยาง ศาลมณฑลทหารบกท 14 และศาลทหารกลางรบฟงพยานหลกฐานแลววนจฉยลงโทษจ าเลยซงเปนการรบฟงพยานหลกฐานโดยมชอบเพราะพยานหลกฐานดงกลาวยงเปนพรธ. . .

(ค าพพากษาศาลทหารสงสด 2/2554 น.4) ตวอยางขางตนเปนการใหเหตผลโดยวธการกลาวถงผลลพธไปสสาเหต โดยในทน “ศาลมณฑลทหารบกท 14 และศาลทหารกลางรบฟงพยานหลกฐานแลววนจฉยลงโทษจ าเลยซงเปนการรบฟงพยานหลกฐานโดยมชอบ” เปนผลจาก “พยานหลกฐานดงกลาวยงเปนพรธ. . .”ทงนอาจสงเกตไดจากค าเชอม “เพราะ” ทแสดงความสมพนธระหวางผลและเหตในขอความขางตน จากตวอยางทกลาวมาจะเหนไดวาการใหเหตผลเปนกลวธหนงทมความส าคญตอ การเขยนค าพพากษาทกฉบบ เนองจากการอธบายเหตการณตางๆ ศาลจะตองแสดงความ

108

คดเหนโดยอาศยขอกฎหมายทน ามาปรบกบขอเทจจรงอยางสมเหตสมผล จงท าใหคความ และบคคลทเกยวของ รวมถงผอานไดเขาใจเหตการณอยางเปนล าดบขนตอน และเขาใจในเหตและผลทสอดคลองกนจนน าไปสค าตดสนอยางเหมาะสม นอกจากนการใหเหตผลยงเปนองคประกอบหลกของการเขยนค าพพากษา ซงเปนเอกสารทางราชการทตองเปนทางการและมหลกเกณฑทแนนอน ดงนนการใหเหตผลจงเปนกลวธส าคญทชวยใหค าพพากษานนถกตองตามรปแบบและมผลบงคบใชตามกฎหมาย ทงยงมความชดเจน มน าหนก ครบถวนสมบรณ รวมถงมความแนนอนและเดดขาด จนเปนทยอมรบและนาเชอถอดงทธานนทร กรยวเชยร ไดกลาวไววา “การใหเหตผลถอเปนหวใจของค าพพากษา” (ศาลอทธรณ และส านกงานศาลยตธรรม, 2554, น.75) 5. การแสดงทศนะหรอความคดเหน ทศนะ หมายถง ความคดเหนทประกอบดวยเหตผล อาจสงเกตไดจากการใชค าแสดงทศนะภาวะซงหมายถง ค าทครอบคลมรปแบบตางๆ ทยอมใหผพดแสดงการเปลยนแปลงระดบของการใหค ามนหรอความเชอในบางเรอง อาจเปนค าคณศพทและค าวเศษณ เชน ค าวา แนนอน นาจะเปน ทาทาง อาจจะเปน หรอค าแสดงทศนะทตองการพสจน เชน รวา… เชอวา… คดวา… เหนวา… สงสยวา… (สดา รงกพนธ, 2547, น.65-68) อกทงยงมการใชกรยาชวยตางๆ หรอค าทขยายกรยา ไดแก ค าบอกความเหนทแสดงความเหนของผพดหรอผเขยนเกยวกบความเปนไปไดของการกระท าและความจ าเปนของผกระท าในการกระท าสงตางๆ เชน คง ควร จะ ตอง ได นาจะ เปนตน (นววรรณ พนธเมธา, 2553, น.71-73)จากการศกษากลวธการแสดงทศนะหรอความคดเหนในค าพพากษาของศาลทหารสงสด ผวจยพบการแสดงทศนะหรอความคดเหน 4 ลกษณะ ไดแก การใชทศนะแสดงความเชอมน การใชทศนะแสดงการคาดคะเนหรอคาดการณ การใชทศนะแสดงความสามารถ และการใชทศนะแสดงหนาท ดงน 5.1 การใชทศนะแสดงความเชอมน การใชทศนะแสดงความเชอมนหมายถง การใชค าหรอวลทแสดงทศนะของศาลทหารสงสด ซงมการแสดงความคดเหนตอรปคดอยางมนใจวาสงทศาลทหารสงสดไดพจารณานนเปนสงทถกตองตามกฎหมาย โดยการแสดงทศนะจะตองมเหตผลมารบรองอยางแนนอน จากการศกษาค าพพากษาของศาลทหารสงสด พบการใชค าแสดงทศนะทแสดงความเชอมน 7 ค า ไดแก ยนยนวา แสดงวา ปรากฏ…วา ปรากฏวา เชอวา เหนวา แสดงใหเหนวา ดงตวอยางตอไปน

109

ตวอยาง นอกจากนไดมพระราชบญญตมาตรการของฝายบรหารในการปองกนและปราบปรามการทจรต พ.ศ.2551 มาตรา 17 (4). . .บญญตใหในการไตสวนขอเทจจรงและชมลเกยวกบ การกระท าการทจรตในภาครฐของเจาหนาทรฐใหเปนอ านาจหนาทของคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตในภาครฐไวดวยเชนกน แสดงใหเหนวาพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญดงกลาวเปนกฎหมายพเศษ. . .

(ค าพพากษาศาลทหารสงสด 17/2555 น.7) ตวอยางขางตนปรากฏการใชทศนภาวะแสดงความคดเหน คอ “แสดงใหเหนวา” ซงเปนการใชทศนภาวะแสดงความเชอมน ในกรณนเปนการแสดงทศนะหรอความคดเหนของศาลทอางบทบญญตทางกฎหมายอยางมนใจ พรอมกบการแสดงความคดเหนเพอขยายความบทบญญตนนอยางชดเจน 5.2 การใชทศนะแสดงการคาดคะเนหรอคาดการณ การใชทศนะแสดงการคาดคะเนหรอคาดการณ หมายถง การใชค าหรอวลทแสดงทศนะของศาลทหารสงสด ซงมการแสดงความคดเหนโดยพจารณาและคาดการณประเดนแหงคด ทงนจะตองคาดการณจากขอเทจจรงทมการฟองรอง และปรบใหเขากบขอกฎหมายใน ตวบทกฎหมาย โดยมเหตผลรองรบอยางถกตองเหมาะสม เพอน าไปสการตดสนลงโทษ ในทายทสด จากการศกษาค าพพากษาของศาลทหารสงสดพบการใชค าแสดงทศนะทแสดงการคาดคะเนหรอคาดการณ 2 ค า ไดแก ค าแสดงทศนภาวะทบงความหมายในปรบทวาคาดคะเนคอค าวา “นาจะ” และค าวา “อาจ” ดงตวอยางตอไปน ตวอยาง ดงน นการใหโอกาสจ าเลยไดแกไขปรบปรงพฤตกรรมของตนเองและรบใชประเทศชาตตอไปจงนาจะเปนผลดแกสงคมโดยรวมมากกวาการลงโทษจ าเลย

(ค าพพากษาศาลทหารสงสด 5/2556 น.8) ตวอยางขางตนปรากฏค าวา “นาจะ” เปนค าแสดงทศนภาวะทบงความหมายในปรบทวาเปนการคาดคะเน น าหนากรยาวล “เปนผลดแกสงคมโดยรวมมากกวาการลงโทษจ าเลย” ในกรณนค าวา “นาจะ” จะเปนค าทแสดงทศนะทบงชใหเหนถงการคาดคะเนของศาลทหารสงสดทคาดวาการใหโอกาสจ าเลยอาจเปนผลดแกสงคมโดยรวมมากกวาการลงโทษจ าเลย

110

5.3 การใชทศนะแสดงความสามารถ การใชทศนะแสดงความสามารถหมายถง การใชค าหรอวลทแสดงทศนะของศาลทหารสงสด ซงแสดงใหเหนถงความสามารถหรออ านาจในการกระท าหรอไมกระท าบางอยางของบคคลทเกยวของในคดตามทกฎหมายก าหนดไว จากการศกษาค าพพากษาของศาลทหารสงสดพบการใชค าแสดงทศนภาวะทบงความหมายในปรบทวาเปนความสามารถคอค าวา “อาจ” ซงมโครงสราง 2 แบบ คอ [ค าแสดงทศนภาวะทบงความหมายในปรบทวาเปนความสามารถ “อาจ”] และ [ค าปฏเสธ + ค าแสดงทศนภาวะทบงความหมายในปรบทวาเปนความสามารถ “อาจ”] ดงตวอยางตอไปน ตวอยาง เมอโจทกไดมพยานหลกฐานมาน าสบใหปรากฏขอเทจจรงวาจ าเลยมฐานะเปนขาราชการในขณะกระท าความผด ศาลจงอาจวางโทษจ าเลยเปนสามเทาของโทษทก าหนดไวส าหรบความผดนนได

(ค าพพากษาศาลทหารสงสด 14/2557 น.7) ตวอยางขางตนค าวา “อาจ” เปนค าแสดงทศนะทบงถงความสามารถ ในกรณนค าวา “อาจ” น าหนากรยาวล คอ “วางโทษจ าเลยเปนสามเทาของโทษทก าหนดไวส าหรบความผด นนได” ดงนน “อาจ” จงถอเปนค าแสดงทศนภาวะทบงถงความสามารถของศาลทสามารถก าหนดโทษใหจ าเลยเปนสามเทาของโทษทก าหนดไวส าหรบความผดนนได 5.4 การใชทศนะแสดงหนาท การใชทศนะแสดงหนาท หมายถง การใชค าหรอวลทแสดงทศนะของศาลทหารสงสด ซงแสดงใหเหนถงหนาทในการกระท าหรอไมกระท าบางอยางของบคคลทเกยวของในคดตามทกฎหมายไดก าหนดไว จากการศกษาค าพพากษาของศาลทหารสงสดพบวา การใชค าแสดงทศนะแสดงหนาทม 3 ลกษณะ ไดแก ค าแสดงทศนภาวะทบงความหมายในปรบทวาเปนหนาทอนจ าเปน ค าแสดงทศนภาวะพงทบงความหมายในปรบทวาเปนหนาทอนควร และ ค าแสดงทศนภาวะทบงความหมายในปรบทวาเปนหนาทอนก าหนด ดงน 1) ค าแสดงทศนภาวะทบงความหมายในปรบทวาเปนหนาทอนจ าเปน ไดแก ค าวา “ตอง” มโครงสราง 2 แบบ คอ [ค าแสดงทศนภาวะทบงความหมายในปรบทวาเปนหนาทอนจ าเปน “ตอง”] และ [ค าปฏเสธ + ค าแสดงทศนภาวะทบงความหมายในปรบทวาเปนหนาทอนจ าเปน “ตอง”] ดงตวอยางตอไปน

111

ตวอยาง ส าหรบขอหาความผดเกยวกบอาวธปนตามฟองขอ ก. เหนวาเจาพนกงานต ารวจผจบกมและพนกงานสอบสวนไมสามารถตรวจยดอาวธปนดงกลาวมาเปนของกลาง และทางน าสบของโจทกคงไดความจากพนต ารวจโท ป พนกงานสอบสวนเพยงวาจ าเลยไมเคยไดรบอนญาตใหมและใชอาวธปน ตามหนงสอของปลดอ าเภอกนตงเอกสารหมาย จ .8 จงตองสนนษฐานใหเปนคณแกจ าเลยวาอาวธปนพกสนทใชยงผเสยหายนนเปนอาวธปนทเปนของผอนซงไดรบใบอนญาตใหมและใชตามกฎหมาย. . .

(ค าพพากษาศาลทหารสงสด 25/2553 น.9) ตวอยางขางตนปรากฏค าวา “ตอง” เปนค าขยายกรยาทบงความหมายถงหนาทอนจ าเปน น าหนากรยาวล “สนนษฐานใหเปนคณแกจ าเลย” ในกรณนค าวา “ตอง” จะเปนค าแสดงทศนะของศาลทบงชใหเหนหนาทอนจ าเปนของศาลทหารสงสดทจะตองพจารณาคดและจ าเปนตองสนนษฐานรปคดใหเปนคณประโยชนแกจ าเลยโดยอาศยหลกเหตผลตามกฎหมาย 2) ค าแสดงทศนภาวะทบงความหมายในปรบทวาเปนหนาทอนควร ไดแกค าวา “ควร” มโครงสราง 2 แบบคอ [ค าแสดงทศนภาวะพงทบงความหมายในปรบทวาเปนหนาทอนควร “ควร” หรอ “สมควร”] และ [ค าปฏเสธ + ค าแสดงทศนภาวะพงทบงความหมายในปรบทวาเปนหนาทอนควร “ควร” หรอ “สมควร”] ดงตวอยางตอไปน ตวอยาง โจทกฎกาวาการทจ าเลยจะขอรอการลงโทษจ าคกเปนหนาทของจ าเลยตองแสดงหลกฐานใหศาลเหนวาจ าเลยไมเคยไดรบโทษจ าคกมาหรอมหนงสอรบรองความประพฤตจากผบงคบบญชาของจ าเลยยนยนวาจ าเลยไมเคยไดรบโทษจ าคกมากอน ดงนนคดนศาล ไมสมควรรอการลงโทษใหจ าเลยเพราะจ าเลยไมไดแสดงหลกฐานและหนงสอดงกลาว…

(ค าพพากษาศาลทหารสงสด 37/2553 น.4) ตวอยางขางตนปรากฏค าวา “สมควร” เปนค าขยายกรยาทบงความหมายถงหนาทอนควร หากแตเปนหนาทในเชงปฏเสธเนองจากปรากฏรวมกบค าวา “ไม” ในกรณน “ไมสมควร” น าหนากรยาวล “รอการลงโทษใหจ าเลย…” ดงนน “ไมสมควร” จงถอเปนค าแสดงทศนภาวะทบงถงหนาททไมควรกระท า ในทนตามความคดเหนของศาลเหนวาศาลยงไมมหนาทอนควรทจะรอการลงโทษจ าเลย เนองจากจ าเลยไมไดแสดงหลกฐานเพอยนยนความประพฤตของตน

112

3) ค าแสดงทศนภาวะทบงความหมายในปรบทวาเปนหนาทอนก าหนด ไดแกค าวา “ยอม” มโครงสราง 1 แบบ คอ [ค าแสดงทศนภาวะทบงความหมายในปรบทวาเปนหนาทอนก าหนด “ยอม”] ดงตวอยางตอไปน ตวอยาง ศาลทหารสงสดยอมมอ านาจยกขนวนจฉยและก าหนดโทษของจ าเลยใหเหมาะสมกบความผดได และเพอใหจ าเลยรสกหลาบจ า สมควรวางโทษปรบอกสถานหนงดวย

(ค าพพากษาศาลทหารสงสด 1/2557 น.4) ตวอยางขางตนปรากฏค าวา “ยอม” เปนค าขยายกรยาทบงความหมายถงหนาทอนก าหนด น าหนากรยาวล “มอ านาจยกขนวนจฉยและก าหนดโทษของจ าเลย. . .” ในกรณนค าวา “ยอม” จะเปนค าทแสดงทศนะของศาลทบงชใหเหนหนาททถกก าหนดไวของศาลทมอ านาจก าหนดโทษของจ าเลย จะเหนไดชดเจนวากลวธการแสดงทศนะหรอความคดเหนเปนกลวธอยางหนงทมความส าคญตอการเขยนค าพพากษา เพราะเปนขอก าหนดของรปแบบค าพพากษาทก าหนดไวในประมวลกฎหมาย นอกจากนการเขยนค าพพากษาคอการแสดงความคดเหนของคณะ ตลาการศาลทหารทมตอคดความและยงตองแสดงความคดเหนตงแตการทโจทกฟองจนน าไปสการตดสนลงโทษผกระท าความผดในทสด ดงนนการแสดงความคดเหนจงชวยให ค าพพากษามความชดเจน มน าหนก ครบถวนสมบรณ อยางไรกตามการแสดงความคดเหนของศาลจะตองอาศยขอกฎหมายมาปรบกบขอเทจจรงใหสอดคลองกนอยางสมเหตสมผล จงจะท าใหค าพพากษามความแนนอนและเดดขาด นาเชอถอและเปนทยอมรบ ตลอดจนท าใหผอานค าพพากษาสามารถเขาใจเหตการณทเกดขนในคดความนนๆ ดวย สรปผลการวจย จากการศกษากลวธทางภาษาในค าพพากษาของศาลทหารสงสด ผวจยพบกลวธทางภาษา 5 กลวธ ไดแก การซ า การอางอง การใหรายละเอยด การใหเหตผล และการแสดงทศนะหรอความคดเหนของศาล ซงกลวธดงกลาวแสดงถงวตถประสงคในการสอสาร ดงตารางตอไปน

113

จากตารางขางตนจะเหนไดวากลวธทางภาษาแสดงใหเหนวตถประสงคในการสอสาร 5 ประการ กลาวคอ ประการแรก การซ า จะปรากฏทงการซ ารปและซ าโครงสราง ทงนเพอใหค าพพากษาถกตองตามรปแบบของค าพพากษา5 ท าใหค าพพากษามความชดเจนและมน าหนก อกทงยงท าใหค าพพากษามความครบถวน สมบรณ ประการท 2 คอ การอางองถอเปนองคประกอบอยางหนงในการเขยนค าพพากษา ทงการอางองบคคลหรอสถานภาพของบคคล การอางองบทสนทนา และการอางองตวบทกฎหมาย ซงสงผลใหค าพพากษานนถกตองตามรปแบบฯ มความชดเจนและมน าหนก ครบถวนสมบรณ สมเหตสมผล และมความแนนอนและเดดขาด ประการท 3 คอ การใหรายละเอยดทงการใหรายละเอยดโดยการนยาม และการใหรายละเอยดโดยการขยายความ จะเปนการขยายความเหตการณและขยายความความคดเหนของศาล ซงสงผลตอค าพพากษาใหมความชดเจนมากขน อกทงยงถกตองตามรปแบบ และมความครบถวนสมบรณ ประการท 4 คอ การใหเหตผล และประการสดทาย คอ การแสดงทศนะหรอความคดเหนของศาล ทงสองกลวธนเปนกลวธทท าใหค าพพากษาถกตองตามรปแบบของค าพพากษาและมผลบงคบใชตามทกฎหมายก าหนด ทงยงสงผลใหค าพพากษามความชดเจน มน าหนก มความครบถวนสมบรณ รวมถงมความสมเหตสมผล และทส าคญคอ มความแนนอนและเดดขาด เพราะเปนการตดสนลงโทษการกระท าของบคคลทตกเปนจ าเลยในขนสดทายซงมผลตอชวตของจ าเลยเปนอยางยง อยางไรกตามกลวธเหลาน นอกจากจะแสดงใหเหนวตถประสงคดงกลาวแลวยงแสดงใหเหนถงวธการในการเรยบเรยงค าพพากษาใหมความตอเนองเชอมโยงกนตงแตตนจนจบ ซงอาจท าใหบคคลทมความเกยวของในคด รวมถงผอานค าพพากษาเกดความเขาใจ เชอถอ และยอมรบในค าพพากษาของศาลทหารสงสด 5รปแบบของค าพพากษามลกษณะเฉพาะตามทก าหนดไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 186

กลวธทำงภำษำ

วตถประสงคในกำรสอสำร เพอใหมความถกตองตามรปแบบของค าพพากษาในประมวลกฎหมายฯ

เพอใหค าพพากษามความชดเจน และมน าหนก

เพอใหค าพพากษามความครบถวน

สมบรณ

เพอใหค าพพากษามความสมเหตสมผล

เพอใหค าพพากษามความแนนอน และเดดขาด

การซ า - - การอางอง การใหรายละเอยด - - การใหเหตผล การแสดงทศนะหรอความคดเหน

114

นอกจากนกลวธทางภาษาทปรากฏในค าพพากษาของศาลทหารสงสดยงชวยใหเกดความเปนระบบระเบยบในการเรยบเรยงค าพพากษาและยงชวยใหเหนลกษณะภาษาในค าพพากษาของศาลทหารสงสดทเปนทงภาษาเขยนและภาษาทางการ ซงนบวาเปนคณลกษณะของภาษาเขยน ดงทสดาพร ลกษณยนาวน (2537, น.91) กลาวไววา ลกษณะภาษาเขยนทด มลกษณะ 3 ประการ คอ 1) มความชดเจน สมบรณ และเปนหมวดหม 2) มการแสดงออกทางอารมณนอย หรอไมมการแสดงออกทางอารมณ และ 3) มความทรอยเรยงกนดวยกลไกทางภาษาทใชเชอมความเขาดวยกนอยางชดเจน ไมกระจดกระจาย ดงนนกลวธทางภาษาจงชวยใหค าพพากษาของศาลทหารสงสดมความชดเจน และมคณลกษณะประการส าคญของภาษากฎหมายนนคอความแนนอนของกฎหมาย (certainty of the law) ทงนเพอชวยไมใหเกด ความเขาใจทไมตรงกน และเพอไมใหศาลหรอผใชกฎหมายเกดความสบสนในการตความ (ธานนทร กรยวเชยร, 2555, น.108-112) ภาษาในค าพพากษาเปนภาษากฎหมายประเภทหนงทจดอยในประเภทภาษาเฉพาะวงการ มเนอหาเกยวของเฉพาะกบการพจารณาพพากษาคด และการบงคบใชกฎหมายตามกระบวนการยตธรรม ลกษณะภาษาในค าพพากษาจงมลกษณะเฉพาะทตางไปจากภาษาทวไป นอกจากนยงมขอก าหนดเกยวกบค าศพทและโครงสราง มไวยากรณลกษณะเฉพาะ และมการตความหมายเฉพาะแบบ รวมถงมกลวธทางภาษาทชวยประสานใหเนอความในค าพพากษามความสอดคลอง กลมกลน เปนเหตเปนผล มสมพนธภาพ สงผลใหเกดความนาเชอถอ สามารถสอเนอความของกฎหมายใหออกมาชดเจน และปราศจากชองโหวมากทสด ดงทธานนทร กรยวเชยร (2555, น.148) กลาวไววา“ภาษากฎหมายเปนภาษาทางวชาการ ซงตองอาศยทงหลกวชา และศลปะประกอบกน” จากทกลาวมาจะเหนไดวานอกจากการหลกเกณฑทางกฎหมายอนเปนสวนประกอบทตองปรากฏในค าพพากษาของศาลทหารสงสดทกฉบบแลว การเรยบเรยงค าพพากษายงตองอาศยกลวธทางภาษาในการสอความใหชดเจน ทงการซ า การอางอง การใหรายละเอยด การใหเหตผล และการแสดงทศนะหรอความคดเหน จงอาจกลาวไดวาค าพพากษาของศาลทหารสงสดมไดเนนหลกกฎหมายแตเพยงอยางเดยวเทานน หากแตตลาการศาลทหารสงสดทเรยบเรยงค าพพากษานนจะตองอาศยกระบวนการทางภาษาหลายวธประกอบกนเพอใหค าพพากษานนๆ สอความออกมาไดอยางชดเจน มน าหนก และมเหตผลรองรบใหนาเชอถอมากทสด ทงนเพอแสดงใหเหนค าตดสนอนเปนทสดในประเดนแหงคดทฟองตอศาลและเพอชถก ชผดในการกระท าของบคคลทตกเปนจ าเลยและทส าคญทสดคอเพอใหคความรวมทงผทไดอานค าพพากษาฉบบนนๆ มความเขาใจ เชอถอและยอมรบในผลแหงค าพพากษา

115


กฤตกา ผลเกด. (2546). การศกษาวจนลลาของประมวลกฎหมายอาญา. (วทยานพนธ ปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต). มหาวทยาลยศลปากร, คณะอกษรศาสตร, สาขาวชาภาษาไทย. จนทมา องคพณชกจ. (2557). การวเคราะหขอความ. กรงเทพฯ: ส านกพมพ มหาวทยาลยธรรมศาสตร. ชนกพร องศวรยะ. (2550). “ความเปนผหญง” ในนตยสารสตรสาร: การศกษาความสมพนธ ระหวางกลวธทาง ภาษากบอดมการณ. (วทยานพนธปรญญาดษฎบณฑต). จฬาลงกรณมหาวทยาลย, คณะอกษร ศาสตร, ภาควชาภาษาไทย. ชลธชา บ ารงรกษ. (2539). การวเคราะหภาษาระดบขอความประเภทตางๆ ในภาษาไทย. กรงเทพมหานคร: ภาควชาภาษาศาสตร คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร. ชาครต อนนทราวน. (2548). การใชภาษานกกฎหมาย (ต ารวจ อยการ ทนายความ ผพพากษา). กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. ณฐพร พานโพธทอง. (2549). มองคทลยาจะจาจากมมนกภาษา: เนอหาและกลวธ. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. ธานนทร กรยวเชยร. (2555). ภาษากฎหมายไทย(พมพครงท 11). กรงเทพฯ: ส านกพมพ มหาวทยาลยธรรมศาสตร. ธรนช โชคสวณช. (2543). การศกษาวเคราะหภาษาของบทความแสดงความคดเหนใน หนงสอพมพไทย (พ.ศ.2536-2540). (วทยานพนธปรญญาอกษรศาสตรดษฎ บณฑต). จฬาลงกรณมหาวทยาลย, คณะอกษรศาสตร, ภาควชาภาษาไทย. นววรรณ พนธเมธา. (2553). ไวยากรณไทย (พมพครงท 5). กรงเทพฯ: โรงพมพแหง จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ประภสสร ภทรนาวก. (2549). ภาษาในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540: การศกษาเปรยบเทยบกบรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยในอดต. (วทยานพนธ ปรญญาอกษรศาสตรดษฎบณฑต). จฬาลงกรณมหาวทยาลย, คณะอกษรศาสตร, ภาควชา ภาษาไทย. พมพา จตตประสาทศล. (2548). การศกษาลกษณะภาษาในกฎหมายไทย: ประมวลกฎหมาย อาญาและประมวลกฎหมายแพงและพาณชย. (วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหา บณฑต). มหาวทยาลยธรรมศาสตร, คณะศลปศาสตร, สาขาวชาภาษาศาสตร.

116

ศาลอทธรณและส านกงานศาลยตธรรม. (2554). ส านวนโวหารในการเรยงค าพพากษาและ เหตผลในการวนจฉยคด(พมพครงท 2). กรงเทพฯ: ธนาเพลส. สถาบนภาษาไทย. (2552). บรรทดฐานภาษาไทย เลม 3: ชนดของค า วล ประโยค และสมพนธ สาร. กรงเทพฯ: สถาบนภาษาไทย ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา ส านกงาน คณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน. สจรต เพยรชอบ และคณะ. (2541). การใชภาษาไทย(พมพครงท 4). นนทบร: ส านกพมพ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. สดา รงกพนธ. (2547). ระบบญาณลกษณะในภาษาไทย: การศกษาตามแนวหนาท-ปรชาน. รายงานการวจย, จฬาลงกรณมหาวทยาลย, คณะอกษรศาสตร. สดาพร ลกษณยนาวน. (2537). ประมวลสาระชดวชาการพฒนาทกษะทางภาษา. นนทบร: ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. ส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา. “ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา.”ส านกงาน คณะกรรมการ กฤษฎกา. http://www.krisdika.go.th/wps/portal/general/!ut/p/c4/04_SB8K8xLLM9MSSzPy/ 8xBz9CP0os3g_A2czQ0cTQ89ApyAnA0__EIOAQGdXAwNTA_2CbEdFACioP Mk!/ (สบคนเมอวนท 5 ตลาคม 2559).

http://www.krisdika.go.th/wps/portal/general/!ut/p/c4/04_SB8K8xLLM9MSSzPy

117

กลวธกำรโนมนำวใจในหนงสอประเภทพฒนำตนเอง* วชราภรณ อนนต1 และ ดร.สธาสน ปยพสนทรา2

1,2คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

บทคดยอ บทความนมวตถประสงคเพอศกษากลวธทางภาษาทใชในการโนมนาวใจ เกบขอมลจากหนงสอ

ประเภทพฒนาตนเอง (How-to Book) จ านวน 10 เลม โดยใชวธสมตวอยางแบบเจาะจง ใชทฤษฎวจนกรรมของเซรล (1969,1975) ในการวเคราะหกลวธทางภาษา และใชแนวคดของเลคอฟในการใหค านยามความหมายของการโนมนาวใจ ผลการศกษาพบวา วจนกรรมทผเขยนใชในการโนมนาวใจผอานทพบมากทสดคอวจนกรรมในกลมบอกกลาว (Assertives) และวจนกรรมในกลมชน า (Directives) สวนวจนกรรมในกลมแสดงความรสก (Expressives) ปรากฏนอยกวาสองประเภททกลาวแลว ในดานกลวธพบวา ผเขยนใช วจนกรรมในการโนมนาวใจผอาน 4 กลวธ ไดแก 1) การใชวจนกรรมกลมบอกกลาวตามดวยวจนกรรมกลมชน า (รอยละ 37) 2) การใชวจนกรรมกลมชน าตามดวยวจนกรรมกลมบอกกลาว (รอยละ 25) 3) การใช วจนกรรมกลมบอกกลาวตามดวยวจนกรรมกลมบอกกลาว (รอยละ 25) และ 4) การใชวจนกรรมกลมบอกกลาวตามดวยวจนกรรมกลมแสดงความรสก (รอยละ 13) นอกจากนจากกลวธท ง 4 กลวธขางตน สามารถแสดงใหเหนถงรปแบบการโนมนาวใจ ซงม 2 รปแบบ ไดแก การโนมนาวใจดวยการชน าและการโนมนาวใจดวยการบอกกลาว ซงจากขอมลแสดงใหเหนวา “การชน า” เปนเปาหมายของการโนมนาวใจ

ค ำส ำคญ: การโนมนาวใจ, กลวธ, วจนกรรม, หนงสอประเภทพฒนาตนเอง

Persuasive Strategies in How-to Books Watcharaporn Anun1 and Suthasinee Piyapasuntra2, PhD.

1,2Faculty of Liberal Arts, Thammasat University

Abstract The aims of this article are to study the persuasive strategies. The data was collected from

10 How-to books were selected using purposive sampling method. The data were analyzed based on the Speech acts concept proposed by J.R.Searle (1969, 1976) and Lakoff (1982) to define meaning of persuasion. The findings show that writers use speech acts for persuade readers were mostly is Assertives and Directives. Expressives How-to Book’s was used less than the two mentioned above. The combination of the speech acts were used as persuasive strategies in 4 way; 1) Assertives speech

* บทความนเปนสวนหนงของวทยานพนธระดบบณฑตศกษาเรอง “ภาษาและกลวธการโนมนาวใจในหนงสอประเภทพฒนาตนเอง: การวเคราะหในมตดานเพศ”

118

acts follow by Directives speech acts (37%) 2) Directives speech acts follow by Assertives speech acts (25%) 3) Assertives speech acts follow by Assertives speech acts (25%) and 4) Assertives speech acts follow by Expressives speech acts (13%). Moreover, from the four strategies above. It can show two forms of persuasion: Persuasive with direction and persuasive with assertion. The data shows that "direction" is the goal of persuasion.

Keywords: Persuasive, Strategies, Speech acts, How-to Books

1. บทน า การโนมนาวใจหรอการชกจงใจเปนวตถประสงคส าคญในการสอสารประการหนง กลาวคอ นอกจากมนษยจะใชภาษาเพอตดตอสอสารกนในสงคมแลว มนษยยงใชภาษาเพอเปนเครองมอทท าใหตนมอ านาจเหนอบคคลอนอกดวย Lakoff (1982) ไดใหความหมายของการโนมนาวใจ (persuasive discourse) ไววา “การโนมนาวใจเปนการใชภาษาทเปน ความพยายามหรอความตงใจของบคคลหนงทจะเปลยนแปลงพฤตกรรม คว ามรสก เจตนารมณ หรอทศนคตของผอนโดยใชภาษาเปนเครองมอ”

เลคอฟไดกลาวถงภาษาโนมนาวใจวา เปนภาษาระดบขอความประเภทหนงทมความแตกตางจากภาษาทใชในการสนทนาทวไป เนองจากการสนทนาทวไปจะตองอาศยการมสวนรวมระหวางผพดและผฟงในการท าใหการสอสารประสบความส าเรจ โดยทผสงสารและ ผรบสารจะตองมการโตตอบหรอแลกเปลยนขอมลกนระหวางการสนทนา แตภาษาโนมนาวใจเปนลกษณะภาษาทมไดอาศยการมสวนรวมของผอานหรอผฟง (nonreciprocity) ในการท าใหการสอสารประสบความส าเรจ เนองจากผเขยนหรอผพดมเจตนาทชดเจนทจะโนมนาวหรอชกจงใหผอานหรอผฟงเปลยนพฤตกรรม ความรสก ความคดเหน จงอาศยกลวธในการสอสารเพอท าใหการสอสารนนๆ บรรลตามวตถประสงค (Lakoff, 1982 อางถงในเนาวนจ สรผาตวรตน, 2554, น.18)

ทงนความคดดงกลาวสอดคลองกบแนวคดของลองเอเคอร (Longacre, 1983) ทไดจ าแนกประเภทของภาษาโนมนาวหรอสงสอน (hortatory/behavioral discourse) ไวเปนประเภทหนงของภาษาระดบขอความ และแสดงทรรศนะเกยวกบภาษาโนมนาววาเปนภาษาทมการแสดงขอควรปฏบตทผพดมวตถประสงคเพอสงสอนหรอโนมนาวชกชวนใหผฟงเปลยนความรสกนกคดหรอพฤตกรรมอยางใดอยางหนงใหเปนไปตามวตถประสงคของผพด

ตวอยางการใชภาษาในการโนมนาวใจทเหนไดอยางเดนชด คอ การใชภาษาใน การปราศรยทางการเมอง ซงเปนสงทนกวชาการกรกและโรมนใหความสนใจศกษามาตงแตชวง 500 ปกอนครสตกาล ท าใหบางครงมการเรยกขอความประเภทโนมนาววา “ขอความประเภทปราศรย” นอกจากนการใชภาษาในการโฆษณากถอเปนตวอยางของการโนมนาวใจท

119

เหนไดอยางเดนชดเชนกน ซงมงานวจยจ านวนมากมงหาค าตอบดานตางๆ เกยวกบการโนมนาวใจในสอโฆษณาทมหลากหลายประเภท ภาษาทใชในการถายทอดค าสอนทางศาสนาเปนการใชภาษาเพอโนมนาวใจอกตวอยางหนงทมวตถประสงคเพอชกจง โดยมจดมงหมายคอการน ามาซงความหวง เปนการกระตนเตอนใหคนในสงคมรกษาความศรทธา ซงถอเปนความทาทายของผโนมนาวในการเปลยนแปลงบคคลและชมชน และยงเปนการชกจงใจผฟงวา พระเจาทพวกเขาไมสามารถมองเหนไดอยกบพวกเขา

จากขางตนจะเหนวานกวชาการสวนใหญมงศกษาการโนมนาวใจในภาษาทางการเมองและในสอโฆษณา ผวจยเหนวา “หนงสอประเภทพฒนาตนเอง” (How-to Books) เตมไปดวยสารทผเขยนแสดงใหเหนความพยายามทจะเปลยนแปลงความคด ความเชอ ทศนคตของผอานตอเรองใดเรองหนงใหเปนไปตามเปาหมายทผเขยนน าเสนอ โดยความพยายามดงกลาวแสดงออกมาผานวจนกรรมประเภทตางๆ เชน การใชการถาม การใชการสง หรอการใหการแนะน า ทงหมดนเปนลกษณะของการใชภาษาเพอโนมนาวใจผอาน ซงตรงกบคณลกษณะของการโนมนาวใจดงทเลคอฟ (1982) และลองเอเคอร (1983) ไดใหค านยามไว

วจนกรรม (Speech acts) เปนแนวคดของออสตน (John Austin, 1962) และเซรล (Searle,1969) ซง เ ปนสวนหน งของแนวคดทางดานวจนปฏบตศาสตร (Pragmatics) วจนกรรมเปนศาสตรทศกษาความหมายของค าพดโดยมแนวคดวา ถอยค าไมไดบอกเพยงขอเทจจรงเทานน แตยงแฝงดวยการกระท าอยางใดอยางหนง มงานวจยจ านวนมากทใชแนวคดเรองวจนกรรมในการศกษาภาษา ทงงานวจยทศกษาเกยวกบประเภทของวจนกรรมใด วจนกรรมหนงโดยเฉพาะ เชน การศกษาเรอง “วจนกรรมการขอโทษในภาษาไทย” ของทศนย เมฆถาวรวฒนา (2541) “การแสดงวจนกรรมขอโทษของทหารบก” ของอนธกา ธรรมเนยม (2549) “วจนกรรมการตกเตอนในภาษาไทย : กรณศกษาครกบศษย” ของสทธธรรม อองวฒวฒน (2549) นอกจากนยงมการน าทฤษฎเรองวจนกรรมมาใชในการศกษาภาษา ในภาษาเขยน เชน “การศกษาวจนกรรมบนปายหาเสยงของผสมครรบเลอกตงผวาราชการกรงเทพมหานคร ป 2547” ของบญโชค เขยวมา (2550) "การใชวจนกรรมและกลวธทางภาษาบนปายโฆษณาหาเสยงเลอกตงป พ.ศ.2554” ขององอร พงจะงาม (2554) และการศกษา “วจนกรรมและการเชอมโยงความในกฎหมายรฐธรรมนญ” ของสวมล สดสะอาด (2557) เปนตน

เซรล (Searle,1976) ไดจ าแนกประเภทของวจนกรรมออกเปน 5 กลม ไดแก กลมบอกกลาว กลมชน า กลมผกมด กลมแสดงความรสก และกลมแถลงการณ (ทรงธรรม อนทจกร, 2550) ตามแนวคดของเซรล “การโนมนาวใจ” เปนความประสงคของผเขยนหรอ ผพดทมงหวงใหผอานหรอผฟงกระท าบางอยาง หรอกลาวอกนยหนงคอการโนมนาวใจเปน

120

ความพยายามทจะท าใหโลกตรงกบค าพด เซรลจ าแนกการโนมนาวใจใหอยในกลมวจนกรรมชน า (Jiemin Bu, 2010, p.95) อยางไรกตามผวจยเหนวา การโนมนาวใจในหนงสอประเภทพฒนาตนเองเกดจากวจนกรรมหลายประเภท ทงการสง การใหขอมล การขอรอง การถาม ฯลฯ เรยงล าดบกนในรปแบบตางๆ เพอใหการสอสารนนเปนไปตามจดประสงคในการโนมนาวใจผอาน หากน าทฤษฎวจนกรรมมาใชในการศกษากลวธการโนมนาวใจในหนงสอประเภทพฒนาตนเองกนาจะท าใหเหนวาผเขยนเลอกใชวจนกรรมเพอโนมนาวใจผอานในลกษณะใดบาง

ทงนจากการส ารวจเอกสารและงานวจยทเกยวของพบวา งานวจยทศกษาวจนกรรมเกยวกบการโนมนาวใจสวนใหญเปนงานทศกษาภาษาตางประเทศ เชน การศกษาเรอง “Trying to Persuade : Speech Acts in the Presuasive Discourse of Intermediate Spanish Learners” ของ Karol J. Hardin ทศกษาประเภทของวจนกรรมทผเรยนภาษาสเปนเปนภาษาทสองเลอกใช โดยก าหนดสถานการณจากการตอบปากเปลาของผเรยน ซงแบงออกเปน 2 สถานการณ และในงานวจยนไดมการเปรยบเทยบความเหมอนและความแตกตางในการใช วจนกรรมระหวางผทเรยนภาษาสเปนเปนภาษาทสองกบเจาของภาษาเพอศกษาความแตกตางทางดานวฒนธรรมดวย การศกษาเรอง “Persuasive Speech Acts in Barack Obama’s Inaugural Speeches (2009, 2013) and The Last State of the Union Address (2016)” ของ Sahar Altikriti ทไดท าการศกษาวจนกรรมในการพดโนมนาวใจทางการเมอง โดยเกบขอมลจากสนทรพจนทางการเมองของบารค โอบามา ในการกลาวปราศรยเขารบต าแหนงในป 2009, 2013 และการปราศรยครงสดทายในป 2016 ซงผลการศกษาแสดงใหเหนวาการยนยน (assertives) เปนวจนกรรมทพบมากทสดทโอบามาเลอกใชในการกลาวปราศรยทง 3 ครง

จากทกลาวมาขางตนจะเหนไดวาวจนกรรมไมเพยงปรากฏเฉพาะสถานการณ การสอสารทเปนการสอสารดวยการพดเทานน แตยงปรากฏในสถานการณการสอสา รดวยวธการเขยนดวย ทงนหนงสอประเภทพฒนาตนเอง (How-to Book) เปนหนงสอทแนะน าขนตอนวธการท า การพฒนา หรอการสรางแนวคดตางๆ ในการด ารงชวต ซงเปนหนงสอประเภทหนงทไดรบความนยมอยางมากในสงคมไทย ผวจยตงขอสงเกตวาหนงสอประเภทพฒนาตนเองไดกระท าการตางๆ ผานทางรปภาษาเพอโนมนาวใจใหผรบสารหรอผอานเชอ คลอยตาม หรอเปลยนแปลงทศนคตตามทผเขยนน าเสนอผานทางรปภาษา และจากการศกษางานวจยทผานมาพบวายงไมมผใดศกษากลวธทางภาษาในหนงสอประเภทพฒนาตนเองมากอน ผวจยจงสนใจทจะศกษากลวธการโนมนาวใจ โดยมวตถประสงคเพอศกษากลวธการใชภาษาในหนงสอประเภทพฒนาตนเองดวยการวเคราะหวจนกรรมและล าดบการใชวจนกรรมท

121

น าไปสการโนมนาวใจอนเปาเหมายส าคญของหนงสอ ซงจะท าใหเหนถงรปแบบหรอลกษณะของการโนมนาวใจทเกดขนในบรบทของสงคมไทย อกทงยงน าไปสความเขาใจลกษณะภาษาระดบขอความในภาษาไทยไดในอกมมมองหนง 2. ทฤษฏทเกยวของ

การวจยในครงนใชทฤษฎวจนกรรม (Speech Acts) ของเซรล (Searle,1975) มาใชในการวเคราะหกลวธการโนมนาวใจ น าแนวคดเรองการโนมนาวใจของเลคอฟ (Lakoff, 1982) มาใชในการพจารณาเนอหาของหนงสอประเภทพฒนาตนเองวาเปนสารโนมนาวใจหรอไม และน าแนวคดเรองหลกเกณฑพนฐานของการโนมนาวใจของแรงค (Rank, 1988) มาใชในการอภปรายผลการศกษา

ทฤษฎวจนกรรม (Speech acts) เกดขนจากความคดของออสตน (John Austin, 1962) เปนทฤษฎทศกษาภาษาจากการใช กลาวคอ วจนกรรมเปนการกระท าทเกดขนเมอ ผพดหรอผเขยนกลาวถอยค าใดถอยค าหนง (Utterance) กบผฟงหรอผอานหรอผร บสาร ในบรบทใดบรบทหนง (สจรตลกษณ ดผดง, 2552) แนวคดของทฤษฎวจนกรรมคอในการใชภาษานนเราไมไดใชภาษาเพอสอความเพยงอยางเดยว แตเรายงใชภาษาเพอกระท าสงตางๆ ดวย หรอกลาวอกนยหนงวา “ค าพดเปนการกระท า”

เซรล (J.R. Searle,1976) ไดน าแนวคดของออสตนมาพฒนาตอยอด โดยขยายขอบเขตของการศกษาใหกวางขน เซรลศกษาภาษาทใชในชวตประจ าวนทวๆ ไป เขาใหความส าคญกบเจตนาของผพด และไดจดประเภทของวจนกรรมไว 5 ประเภท6 ไดแก

1. กลมบอกกลาว (Representative หรอ Assertive) เปนการใชถอยค าทเนนใหเหนวาผพดเชอในความจรงเกยวกบสงตางๆ และความเปนไปทเกดขนรอบๆ ตว จงตองการบอกเลาขอมลดงกลาวเพราะเหนวาผฟงยงไมทราบหรอความจรงนนจะเปนประโยชนตอผฟง ดงนนวจนกรรมในกลมบอกกลาวจงเปนการกลาวถอยค าเพอบอกเลาถงสภาพของสงตางๆ เชน ถอยค าทใชบรรยายความ เลาเหตการณ ยนยน อธบาย การแสดงความเหน การชแจง การรายงาน การสรป เปนตน

2. กลมชน า (Directive) เปนการใชถอยค าทแสดงถงความพยายามของผพดทตองการใหผฟงกระท าการบางอยางตามความตองการของผพด เชน ถอยค าทเปนการออกค าสง การขอรอง การถาม การออนวอน การอนญาต การเสนอแนะ การแนะน า การใหค าปรกษา เปนตน

6 เรยกประเภทของวจนกรรมตามทรงธรรม อนทจกร (2550)

122

3. กลมผกมด (Commissive) เปนการกลาวถอยค าทใชเมอผพดตองการท าสงใดสงหนงทกลาว เปนความตองการและความตงใจของผพดทจะกระท าการนนๆ ทงนวจนกรรมในกลมผกมดมคณสมบตพนฐานเหมอนกบวจนกรรมในกลมชน า เพราะทง 2 กลมลวนเกยวของกบการพดทสงผลใหเกดการกระท าสงใดสงหนง แตมความแตกตางกนตรงทวจนกรรมกลมชน าก าหนดใหผฟงเปนผกระท า แตวจนกรรมในกลมผกมดเปนการก าหนดใหผพดเปนผกระท า ตวอยางวจนกรรมกลมผกมด เชน การสญญา การสาบาน การทาพนน การเสนอตว การปลอบโยน การรบรอง การแสดงความตงใจ การขมข เปนตน

4. กลมแสดงความรสก (Expressive) เปนถอยค าทบงบอกถงอารมณ ความรสก และทศนคตของผพดทมตอผฟง หรอสงทอยในบรบทรอบขาง ซงถอยค ากลมนจะมหนาทแตกตางจากวจกรรมกลมอนๆ เนองจากวจนกรรมกลมนจะมงเนนใหผอนทราบวาผพดชอบ ไมชอบ ชนชมในตวผฟงหรอสงตางๆ โดยผพดไมมความประสงคใหผฟงกระท าสงใด เชน การทกทาย การตอนรบ การขอโทษ การขอบคณ การแสดงความยนด การแสดงความเสยใจ การชม การอ าลา เปนตน

5. ก ลมแถลงการณ (Declaration) เ ปนถอยค าท ใช เม อตองการใหเกดการเปลยนแปลงสถานภาพ วจนกรรมกลมแถลงการณสวนใหญจะเกดขนในบรบททมความเปนทางการสง และมความสมพนธกบวจนกรรมกลมบอกกลาว กลาวคอ เปนการแลกเปลยนขอมลเหมอนกน แตการบอกกลาวโดยทวไปไมจ าเปนตองเกดขนในสถานการณทเปนทางการสง ตวอยางของวจนกรรมกลมแถลงการณ เชน การแตงต ง การเสนอชอ การกลาวเปดงาน การประกาศสงคราม การไลออกจากงาน การตดสนจ าคก เปนตน

การศกษาและจ าแนกประเภทของวจนกรรมในระยะแรกตามความคดของออสตนมกพจารณาจากกรยาแสดง ซงเซรลเหนวาไมไดมผลตอการจดประเภทวจนกรรมมากนก และในบางกรณถอยค าหนงๆ สามารถมหนาทคาบเกยวกนไดมากกวาหนงกลมวจนกรรม แมจะมกรยาแสดงในรปเดยวกนก ากบอยดวยกตาม ตวอยางเชน

“I promise I’ll come there and hit you if you don’t shut up.”

จากตวอยางจะสงเกตไดวามกรยา “promise” อยในประโยค ซงถาหากพจารณาตามรปภาษา ประโยคขางตนจะเปนวจนกรรมกลมผกมด (สญญา) แตหากพจารณาตามความหมายของเนอความทงหมดจะพบวาประโยคดงกลาวเปนวจนกรรมการเตอนหรอข ทงน เซรลไดอธบายวาการใชรปภาษาและการคนหาความหมายของผพดนนเปนสงทไมคงท ดงนน ในการวเคราะหวจนกรรมเพอดวามลกษณะเฉพาะตวทแตกตางจากวจนกรรมอนหรอไม ควรใชหลกทเรยกวา “เงอนไขวจนกรรม” (speech act condition) ซงประกอบดวย

123

1.เงอนไขเนอหาขอความ (preparatory condition) หรอ (propositional content condition)

2.เงอนไขเตรยมการ (preparatory condition) 3.เงอนไขความจรงใจ (sincerity condition) 4.เงอนไขความครบถวน (essential condition) การวเคราะหวจนกรรมตามแนวทางของเซรลท าใหสามารถจ าแนกความแตกตาง

ระหวางกลมวจนกรรมและประเภทของวจนกรรมไดอยางเปนระบบ ดงนนผวจยจงน าแนวคดของเซรลในเรองการจ าแนกประเภทของ วจนกรรมโดยการพจารณาจากเงอนไขวจนกรรมมาใชในการวเคราะหกลวธการโนมนาวใจในบทความน

Lakoff (1982) ไดใหความหมายของการโนมนาวใจ (persuasive discourse) ไววา “การโนมนาวใจเปนการใชภาษาทเปนความพยายามหรอความตงใจของบคคลหนงทจะเปลยนแปลงพฤตกรรม ความรสก เจตนารมณ หรอทศนคตของผอนโดยใชภาษาเปนเครองมอ” ทงยงไดแสดงทรรศนะวา ภาษาโนมนาวใจเปนภาษาระดบขอความประเภทหนงทแตกตางจากภาษาทใชในการสนทนาทวไป เนองจากการสนทนาทวไปจะตองอาศยการมสวนรวมระหวางผพดและผฟงในการท าใหการสอสารประสบความส าเรจ โดยทผสงสารและผรบสารจะตองมการโตตอบหรอแลกเปลยนขอมลกนระหวางการสนทนา แตภาษาโนมนาวใจเปนลกษณะภาษาทมไดอาศยการมสวนรวมของผอานหรอผฟง (nonreciprocity) ในการท าให การสอสารประสบความส าเรจ เนองจากผเขยนหรอผพดมเจตนาทชดเจนทจะโนมนาวหรอชกจงใหผอานหรอผฟงเปลยนพฤตกรรม ความรสก ความคดเหน จงอาศยกลวธในการสอสารเพอท าใหการสอสารนนๆ บรรลตามวตถประสงค (Lakoff, 1982 อางถงในเนาวนจ สรผาตวรตน, 2554, น.18)

นอกจากนแรงค (Hugh Rank, 1988 as cited in Hardin, 2010, p.156) ไดสงเคราะหงานของอรสโตเตลซงเปนนกวาทวทยาและนกปราชญชาวกรกทไดศกษาการโนมนาวใจและเขยนเกยวกบวธการโนมนาวใจมากวา 4 ศตวรรษกอนครสตศกราช และงานของซเซโร ซงเปนนกวาทวทยาชาวโรมน ทไดรบการยกยองวาเปนนกพดชาวโรมนทยงใหญทสดและเปนอกทานทไดเขยนหนงสอเกยวกบการโนมนาวใจไวหลายเลม

โดยแรงคน าเรอง “ความนาเชอถอของผสงสาร (ethos)” ทอรสโตเตลเสนอไว และ “ศลปะการพดแบบซเซโร” มาสงเคราะหและเขาไดเสนอหลกเกณฑพนฐานในการโนมนาวใจส าหรบการโฆษณา การปราศรยทางการเมอง และวาทกรรมโนมนาวใจรปแบบอนๆ แรงคเสนอเกณฑการโนมนาวใจ ซงประกอบดวย 5 องคประกอบทส าคญ ไดแก

124

1) การเรยกรองความสนใจ (attention-getting) 2) การสรางความเชอมน (confidence-building) 3) การกระตนความปรารถนา (desire-stimulating) 4) การสรางความกดดนใหตดสนใจอยางเรงดวน (urgencystressing) 5) การกระตนเราใหเกดการตอบสนอง (response-seeking) ในการศกษาครงนผวจยใชแนวคดเรองภาษาโนมนาวใจของเลคอฟเปนเกณฑเพอใช

พจารณาวาหนงสอประเภทพฒนาตนเองเปนสารโนมนาวใจหรอไม และใชหลกเกณฑพนฐานในการโนมนาวใจทแรงคเสนอไวมาใชในการพจารณาเนอหาของหนงสอประเภทพฒนาตนเองวามคณสมบตตามหลกเกณฑดงกลาวหรอไมอยางไร 3.ขอมลและวธการวจย 3.1 การเกบขอมล

การศกษาครงนผวจยศกษาขอมลจากหนงสอประเภทพฒนาตนเอง (How-to Books) จ านวนทงหมด 10 เลม โดยเปนหนงสอประเภทพฒนาตนเองทเขยนโดยนกเขยนทยนยนตวตนวาเปนเพศชายจ านวน 5 เลม และหนงสอประเภทพฒนาตนเองทเขยนโดยนกเขยนทยนยนตวตนวาเปนเพศหญงจ านวน 5 เลม โดยผวจยใชวธการสมตวอยางโดยใชแอปพลเคชน Random number generator เพอคดเลอกขอมล ซงมขอดคอสามารถสมจากจ านวนเตมทแตกตางกนได จงชวยใหประหยดเวลากวาการสมตวอยางดวยวธการจบสลากแบบเดม ในบทความนผวจยเกบขอมลจากหนงสอประเภทพฒนาตนเอง โดยสมขอมลเลมละ 1 บท ไดจ านวนถอยค ารวมทงสน 471 ถอยค า 3.2 การวเคราะหขอมล 3.2.1 การบงชการโนมนาว

ผวจยพจารณาถอยค าในเนอหาของหนงสอประเภทพฒนาตนเองวาเปนการโนมนาวใจหรอไม โดยใชเกณฑของเลคอฟ (Lakoff, 1982)

3.2.2 การวเคราะหวจนกรรม 3.2.2.1 ผวจยแบงขอความทใชเปนขอมลออกเปนเปนถอยค า ซงในการแบงถอยค า

นนผวจ ยน าแนวคดเรอง วจนกรรมปฏบต (illocutionary act) และพลงวจนกรรมปฏบต (illocutionary force) ของออสตน (1962) มาใชเปนเกณฑในการแบงถอยค า โดยพจารณาทการแสดงเจตนา กลาวคอ หนงถอยค าจะประกอบดวยเจตนาเพยงหนงเจตนาเทานน แตอยางไรกตามหากพบวามลกษณะของการแสดงเจตนามากกวา 1 เจตนาซอนกนอย ในถอยค า โดยการแสดงเจตนานนเปนการแสดงเจตนาในสวนทมาขยายเนอความของเจตนา

125

หลก ขอความดงกลาวจะนบเปน 1 ถอยค า โดยพจารณาทเจตนาหลกของถอยค า (สวมล สดสะอาด, 2557)

3.2.2.2 ในการจ าแนกประเภทของวจนกรรม ผวจ ยน าแนวคดเรอง “เงอนไขเหมาะสม” (Felicity condition) ของเซรล (1976) รวมทงการปรบแนวคดดงกลาวมาใชในการวเคราะหภาษาไทยโดยองอร พงจะงาม (2554) มาปรบใชเพอจ าแนกประเภทของวจนกรรม ทพบในหนงสอประเภทพฒนาตนเอง ทงนในการจ าแนกประเภทของวจนกรรมจะพจารณาตามลกษณะของถอยค า โดยพจารณาวาถอยค านนมลกษณะตรงตามเงอนไขวจนกรรมของ วจนกรรมใด

3.3.3 การวเคราะหกลวธ การวเคราะหกลวธผวจ ยพจารณาล าดบการเกดของวจนกรรม แลวจงจดกลม วจนกรรมทเกดรวมกน โดยพจารณาล าดบของการเกดวจนกรรมภายใตหวเรองเดยวกน ตวอยางเชน

คนโชคดตดสนใจไขวควาหาโชค วนทคณตดสนใจเปนวนทโชคดของคณ” ในโลกนมคนเปนจ านวนมากทนงรอนอนรอโชค คดหวงวาสกวนหนงโชคจะมาเยอน หรอสกวนหนงฟาหรอสงศกดสทธจะเมตตาประทานโชคใหเขา โดยตนเองไมตองท างาน คนโชคดไมคดอยางนน เขาตดสนใจไมรอโชค เพราะไมรวามนจะมาเมอไร หรออาจจะไมมาเลย นาททคณตดสนใจอยางแนวแนท าใหชวตคณเปลยนไปในอกทางหนง มนจะเปนวนท “โชคด” ของคณ คณละครบ ตดสนใจ หรอยง

จากเนอความขางตน ผเขยนกลาวถงการตดสนใจไขวควาหาโชค ตามดวยการถามผอานวาตดสนใจหรอยง ผวจยวเคราะหวาเนอความขางตนเปนวจนกรรมการพด (saying) และวจนกรรมการถาม (questioning)

4. ผลการวจย จากการวเคราะหถอยค าทงหมด จ านวน 471 ถอยค าทไดจากการสมตวอยางจากหนงสอประเภทพฒนาตนเองจ านวน 10 เลม พบวา วจนกรรมทผเขยนใชในการโนมนาวใจผอานทพบมากทสดเปนวจนกรรมในกลมบอกกลาว (Assertives) ประกอบดวยวจนกรรม การพด (saying) การเตอน (warning) การพดโออวด (boasting) การยนยน (asserting) รองลงมาคอวจนกรรมในกลมชน า (Directives) ประกอบดวยวจนกรรมการแนะน า (recommending) การออกค าสง (ordering) การถาม (questioning) การเชญชวน (Invitation)

126

การขอรอง (requesting) วจนกรรมทพบเปนอนดบสดทายคอวจนกรรมในกลมแสดงความรสก (Expressives) ประกอบดวย วจนกรรมการอทาน (exclamation) และการใหก าลง ใจ (encouragement)

จากหนงสอประเภทพฒนาตนเองทใชเปนขอมลในครงน ผวจ ยพบวา การใช วจนกรรมประเภทตางๆ เพอโนมนาวใจผอานนน ผเขยนมการใชวจนกรรมตางๆ อยางเปนล าดบเพอตอบสนองวตถประสงคบางอยาง โดยกลวธทผเขยนใชในการโนมนาวใจม 4 กลวธ ไดแก

ตารางท 1 กลวธการโนมนาวใจทพบในหนงสอประเภทพฒนาตนเอง กลวธการโนมนาวใจ รอยละ

การใชวจนกรรมกลมบอกกลาวตามดวยวจนกรรมกลมชน า 37 การใชวจนกรรมกลมชน าตามดวยวจนกรรมกลมบอกกลาว 25 การใชวจนกรรมกลมบอกกลาวตามดวยวจนกรรมกลมบอกกลาว 25 การใชวจนกรรมกลมบอกกลาวตามดวยวจนกรรมกลมแสดงความรสก 13

4.1 การใชวจนกรรมกลมบอกกลาวตามดวยวจนกรรมกลมชน า การใชวจนกรรมกลมบอกกลาวตามดวยวจนกรรมกลมชน า คอ การทผเขยนกลาวถง

ขอมลตางๆ ในการโนมนาวใจเรองใดเรองหนงทผเขยนน าเสนอ ซงเปนความจรงเกยวกบ สงตางๆ และความเปนไปทเกดขนรอบๆ ตวทผเขยนตองการใหผอานทราบ ซงผเขยนม ความตองการใหผอานกระท าการบางอยางตามความตองการของผเขยนหลงจากททราบขอมลดงกลาวดวย

การใชวจนกรรมในกลมบอกกลาวตามดวยวจนกรรมกลมชน า แสดงใหเหนวาผเขยนตองการบอกหรอใหขอมลเกยวกบเรองใดเรองหนงกอน แลวจากนนจงสรางความกดดน (urgencystressing) หรอกระตนใหเกดการตอบสนอง (response-seeking) โดยการใช วจนกรรมกลมชน า ซงการใชวจนกรรมกลมบอกกลาวเพอใหขอมล รายละเอยด ใหผอานทราบนนจะชวยใหผอานคลอยตามสงทผเขยนจะโนมนาวไดงายยงขน

4.1.1 การพด (saying) + การถาม (questioning) การใชวจนกรรมการพดตามดวยวจนกรรมการถามเปนรปแบบของการใชวจนกรรม

ทผเขยนกลาวถงเรองราวขอเทจจรงหรอประสบการณของผเขยนหรอเปนการบอกกลาวขอมลโดยเนนการมปฏสมพนธกบผอาน และใชวจนกรรมการถามเพอกระตนหรอชน าใหเกดการกระท าตางๆ เชน การเปลยนแปลงความคด ความรสก หรอพฤตกรรมบางอยาง

127

(1) คนโชคดตดสนใจไขวควาหาโชค วนทคณตดสนใจเปนวนทโชคดของคณ ในโลกนมคนเปนจ านวนมากทนงรอนอนรอโชค คดหวงวาสกวนหนงโชคจะมาเยอน หรอสกวนหนงฟาหรอสงศกดสทธจะเมตตาประทานโชคใหเขา โดยตนเองไมตองท างาน คนโชคดไมคดอยางนน เขาตดสนใจไมรอโชค เพราะไมรวามนจะมาเมอไร หรออาจจะไมมาเลย นาททคณตดสนใจอยางแนวแนท าใหชวตคณเปลยนไปในอกทางหนง มนจะเปนวนท “โชคด” ของคณ คณละครบ ตดสนใจ หรอยง

จากตวอยางเปนการใชวจนกรรมการพดตามดวยวจนกรรมการถาม โดยผเขยนบอกกลาวขอเทจจรงเกยวกบคนโชคดวาเปนผทจะไขวควาหาโชค และใหขอมล ในลกษณะ การแสดงปฏสมพนธกบผอานโดยใชค าแทน “คณ” และบอกกลาวโดยการใหขอเทจจรงทวไปเกยวกบคนสองประเภทคอ คนทรอโชคชะตากบคนทไขวควาหาโชค และใหขอมลในลกษณะการแสดงปฏสมพนธกบผอานอกครงเพอใหขอมลวาหากผอานตดสนใจทจะท างานโดยไมรอโชคชะตาจะสงผลท าใหผอานมชวตทเปลยนแปลงไปในทางทดขน จากนนจงใชวจนกรรม การถามเพอถามผอานวาผอานตดสนใจหรอยงทจะไขวควาหาโชคโดยการท างาน ไมใชการรอโชคชะตา ซงการใชการถามทพบเปนการใชการถามทไมตองการค าตอบ แตมงหวงเพอกระตนใหผอานตระหนกถงเรองการตดสนใจท าสงตางๆ

4.1.2 การเตอน (warning) + การถาม (questioning) การใชวจนกรรมการเตอนตามดวยการถามเปนรปแบบของการใชวจนกรรมทเปน

การใชถอยค าเพอแสดงเจตนาของผเขยนทตองการบอกใหผอานรลวงหนาวาถาหากไมท าเชนนนจะเกดผลเสยแกตวผอานเอง และใชวจนกรรมการถามเพอกระตนหรอชน าใหเกดการกระท าตางๆ ตามทผเขยนน าเสนอ เชน การเปลยนแปลงความคด ความรสก หรอพฤตกรรมบางอยาง

(2) แตอยาลมนะคะ สถานการณเลกๆ ไมส าคญๆ ดไมมสาระอะไร มมาทกวน ทกเวลา ทกชวโมง และส าหรบบางคน สถานการณใหญๆ ส าคญๆ ในชวต เขากลบไมไดเปนคนมอ านาจในการพดชขาด เลกๆ นอยๆ บอยๆ รวมๆ กนกส าคญนะคะ “เราจะระวงค าพดของเรามากขนมยคะ....”

จากตวอยางขางตนผเขยนใชวจนกรรมการเตอนตามดวยวจนกรรมการถาม โดยกลาวถงเรองการระวงค าพด ผเขยนใชวจนกรรมการเตอนเพอใหผอานตระหนกในเรองของการระวงค าพดของตนเอง จากนนผเขยนใช วจนกรรมการถาม โดยใชการถามในลกษณะ

128

การถามไมตองการค าตอบ แตเปนการถามเพอชน าผอานใหตระหนกในการระวงค าพดของตนมากยงขน

4.1.3 การพด (saying) + การเชญชวน (Invitation) การใชวจนกรรมการพดตามดวยการเชญชวนเปนรปแบบของการใชวจนกรรมท

ผเขยนกลาวถงเรองราวขอเทจจรงหรอประสบการณของผเขยนหรอเปนการบอกกลาวขอมลโดยเนนการมปฏสมพนธกบผอาน และใชวจนกรรมการเชญชวนเพอกระตนใหผอานปฏบตตามสงทผเขยนเสนอ

(3) ยงถาคณคอคนทอยากเปนนายตวเอง อยากท างานเปนปสดทายแลวลาออกอยางไมมวนกลบมาวงจรนอก การเตรยมตวทด คอ สงทคณตองท า มาเตรยมความพรอมกนดวา 1 ป ตอจากนคณจะท าอะไรบาง

ตวอยางขางตนเปนการใชวจนกรรมการพดตามดวยวจนกรรมการเชญชวน โดยผเขยนบอกกลาวขอมลทแสดงการมปฏสมพนธกบผอานโดยใชค าแทน “คณ” ในลกษณะ การกระตนความปรารถนา (desire-stimulating) ในเรองการเปนเจานายตวเอง และการลาออกจากการท างานประจ าทท าใหขาดอสรภาพ จากนนใชวจนกรรมการเชญชวน เพอโนมนาวใหผอานปฏบตตามสงทผเขยนเสนอ นนกคอการเตรยมตวเพอจะไดหลดพนจากการท างานทท าใหขาดอสระในชวต โดยสงเกตไดจากการใชค าวา “มา...กน”

4.1.4 การพด (saying) + การแนะน า (recommending) การใชวจนกรรมการพดตามดวยการแนะน าเปนรปแบบของการใชวจนกรรมทผเขยน

กลาวถงเรองราวขอเทจจรงหรอประสบการณของผเขยนหรอเปนการบอกกลาวขอมลโดยเนนการมปฏสมพนธกบผอาน และใชวจนกรรมการแนะน าเพอใหผอานปฏบตตามสงทผเขยนแนะน า

(4) S: Specific (เฉพาะเจาะจง) เปาหมายนนควรเปนอะไรทเฉพาะเจาะจง เชน แทนทคณจะตงเปาหมายวา ฉนจะรวย ฉนอยากมเงนเพมขน กลองเปลยนมาเปน ฉนมรายไดเพมขนเดอนละ 20,000 บาท ฉนมทรพยสนรอยลาน ฉนไดก าไรจากหน 20%

ตวอยางนเปนการใชวจนกรรมการพดตามดวยวจนกรรมการแนะน า โดยผเขยนใหขอมลเกยวกบการตงเปาหมายทตองตงใหมความเฉพาะเจาะจง และใชวจนกรรมการแนะน าเพอแนะน าเกยวกบการตงเปาหมายในลกษณะดงกลาว อกทงยงยกตวอยางประกอบเพอ

129

อธบายใหผอานเขาใจสงทผเขยนแนะน าไดอยางชดเจนยงขนอกดวย ซงสงเกตไดจากกรยา บงการกระท าของวจนกรรมการแนะน า คอ “ควร” และ “ลอง”

4.1.5 การพด (saying) + การออกค าสง (ordering) การใชวจนกรรมการพดตามดวยวจนกรรมการออกค าสงเปนรปแบบของการใช

วจนกรรมทผเขยนกลาวถงเรองราวขอเทจจรงหรอประสบการณของผเขยนหรอการบอกกลาวขอมลโดยเนนการมปฏสมพนธกบผอาน จากนนจงใชวจนกรรมการออกค าสงเพอใหผอานปฏบตตามความประสงคของผเขยน

(5) สาเหตหนงทท าใหคนบางคนลมเหลวคอการใชชวตอยางไมมความสขและจมอยกบความเครยด คนเหลานพยายามทจะท าสงตางๆ อยางเตมททสด แตความไมพรอมทางดานอารมณ จตใจ และรายกายของพวกเขาคออปสรรคทคอย บนทอนพลง และท าใหพวกเขายากทจะประสบความส าเรจในสงทท า เพราะฉะนนถาคณตองการมพลงอยางคนทประสบความส าเรจ จงเรยนรวธใชชวตอยางมความสขเหมอนพวกเขา อยาใหความเครยดมาเปนอปสรรค แลวคณจะท าทกอยางไดดกวาทคณคด

ตวอยางขางตนเปนการใชวจนกรรมการพดตามดวยวจนกรรมการออกค าสง จะเหนไดวาผเขยนใชวจนกรรมการพดเพอใหขอมลผอานเกยวกบการใชชวตของคนทลมเหลว จากนนจงใชวจนกรรมการออกค าสงเพอใหผอานปฏบตในสงผเขยนน าเสนอ นนกคอ ใหผอานเรยนรวธใชชวตอยางมความสขของคนทประสบความส าเรจ และใชวจนกรรมการออกค าสงอกวาผอานตองไมใหความเครยดมาเปนอปสรรคในการด าเนนชวต ซงผเขยนบอกกลาวโดยแสดงปฏสมพนธกบผอานดวยวา หากผอานปฏบตตามกจะกอใหเกดผลในเชงบวกกบตวผอานเอง

4.1.6 การพด (saying) + การขอรอง (requesting) การใชวจนกรรมการพดตามดวยวจนกรรมการขอรองเปนรปแบบของการใช

วจนกรรมทผเขยนกลาวถงเรองราวขอเทจจรงหรอประสบการณของผเขยนหรอการบอกกลาวขอมลในลกษณะการมปฏสมพนธกบผอาน และใชวจนกรรมการขอรองเพอชวยกระตนใหผอานปฏบตตามความประสงคของผเขยน โดยวจนกรรมการขอรองจะมเงอนไขวจนกรรมทคลายคลงกบวจนกรรมการออกค าสง แตการขอรองจะมพลงของวจนกรรมทออนกวาการออกค าสง

130

(6) ภาวะกดดนจะท าใหเราแขงแรง เตบโต และยอมเปลยนแปลงตวเอง “ขอใหระลกอยเสมอวาโลกนมสองดาน ถาเรามองดานเดยว เราจะเหนโลกมมเดยว ท าใหไมร ไมเขาใจทมาทไปของสรรพสง...”

ตวอยางนเปนการใชวจนกรรมการพดตามดวยวจนกรรมการขอรองทผเขยนบอกกลาวขอเทจจรงเกยวกบภาวะกดดน จากนนจงใชวจนกรรมการขอรองเพอใหผอานพงระลกวาโลกมสองดานและใหมองโลกอยางรอบดานเพอจะไดเขาใจทมาทไปของสรรพสงตางๆ โดยการใชวจนกรรมขอรองท าใหผอานไมรสกเหมอนถกบงคบ และผอานมทางเลอกทจะกระท าสงทผเขยนตองการหรอไมกได

4.2 การใชวจนกรรมกลมชน าตามดวยวจนกรรมกลมบอกกลาว การใชวจนกรรมกลมชน าตามดวยวจนกรรมกลมบอกกลาว คอ การทผเขยนแสดง

ความตองการหรอชน าใหผอานกระท าการบางอยางตามความตองการของผเขยนโดยการใช วจนกรรมในกลมชน าทงการถาม (questioning) การเชญชวน (Invitation) การแนะน า (recommending) หรอการออกค าสง (ordering) แลวจากนนจงกลาวถงขอมลซงเปนขอเทจจรงตางๆ ทผเขยนตองการใหผอานทราบ ซงเปนเรองทเกยวของกบสงทผเขยนตองการโนมนาวใจผอาน

การใชวจนกรรมในกลมชน าตามดวยวจนกรรมกลมบอกกลาว แสดงใหเหนวาผเขยนตองการแสดงความประสงคหรอความปรารถนาทจะโนมนาวใจผอานในเรองใดเรองหนงกอน ซงอาจใชเพอเปนการเรยกรองความสนใจ (attention-getting) ไดประการหนง แลวจากนนจงกลาวถงเรองราวขอเทจจรงหรอประสบการณของผเขยนหรอการบอกกลาวขอมลตางๆ โดยอาจมการใชการปฏสมพนธกบผอานเพอใหขอมลดงกลาวไปสนบสนนวจนกรรมชน าทปรากฏอยกอน อนจะสงผลใหผอานเกดความคลอยตามในสงทผเขยนน าเสนอ

4.2.1 การถาม (questioning) + การพด (saying) การใชวจนกรรมการถามตามดวยวจนกรรมการพดเปนรปแบบของการใชวจนกรรมท

ผเขยนใชการถามเพอกระตนหรอชน าผอานใหเกดการกระท าบางอยาง เชน การเปลยนแปลงความคด ความรสก หรอพฤตกรรม และใชวจนกรรมการพดเพอกลาวถงเรองราวขอเทจจรงหรอประสบการณของผเขยนหรอเปนการบอกกลาวขอมลโดยเนนการมปฏสมพนธกบผอาน

(7) คณยงนกถง “เปาหมาย” ทกเชาทตนขนมามย? คนมากมาย “ตงเปาหมาย” แลวคดวาจะท าส าเรจ แตกไมท าอะไร ไมไดพยายามอะไรสดทายกไมมผลลพธอะไร เพราะไมไดลงมอท า เพราะไมไดนกถงมน

131

ตวอยางดงกลาวเปนการใชวจนกรรมการถามตามดวยวจนกรรมการพด โดยผเขยนถามผอานวา ผอานยงนกถงเปาหมายทกเชาทตนมาหรอไม ซงเปนการใชการถามเพอกระตนใหคด เปนค าถามทไมไดตองการค าตอบ จากนนผเขยนใชวจนกรรมการพดเพอใหขอมลเกยวกบการตงเปาหมายของคนสวนใหญทมกจะลมเหลว เพราะขาดการลงมอท าอยางจรงจง ซงการใหขอเทจจรงดงกลาวเปนการสนบสนนวจนกรรมการถามทชน าใหผอานตระหนกถงความส าคญของการใหความส าคญกบเปาหมายของตนเอง 4.2.2 การเชญชวน (Invitation) + การพด (saying)

การใชวจนกรรมการเชญชวนตามดวยวจนกรรมการพดเปนรปแบบของการใช วจนกรรมทผเขยนชกชวนใหผอานกระท าบางสง และใชวจนกรรมการพดเพอกลาวถงเรองราวขอเทจจรงหรอประสบการณของผเขยนหรอเปนการบอกกลาวขอมลโดยเนนการมปฏสมพนธกบผอาน เพอสนบสนนการเชญชวนทปรากฏกอนหนา

(8) มาเตรยมความพรอมกนดวา 1 ป ตอจากนคณจะท าอะไรบาง งบการเงนทจะท าใหคณอยรอดได แมวาจะมรายไดนอยลงจากเดม การหาแหลงรายไดอนๆ ชวย และยงมเครองมออกหลายตว เชน ใจ-โล-ส-โคป ทท าใหคณไมกลบมาตดวงจรเดมๆ อก

จากตวอยางผเขยนใชวจนกรรมการเชญชวนตามดวยวจนกรรมการพด โดยเปนการชกชวนใหผอานเตรยมความพรอมวาในอก 1 ปขางหนาจะท าสงใดบาง จากนนผเขยนใช วจนกรรมการพดเพอใหขอมลสนบสนนการเชญชวน โดยบอกรายละเอยดเกยวกบสงทผเขยนไดน าเสนอไวในบทตอๆ ไป เชน เรองงบการเงน เรองการหาแหลงรายได และเครองมออกหลายชนดทผเขยนไดน าเสนอไวในสวนตอไปของหนงสอเลมดงกลาว

4.2.3 การแนะน า (recommending) + การพด (saying) การใชวจนกรรมการแนะน าตามดวยวจนกรรมการพดเปนรปแบบของการใช

วจนกรรมทผเขยนแนะน าผอานเกยวกบบางสง และใชวจนกรรมการพดเพอกลาวถงเรองราวขอเทจจรงหรอประสบการณของผเขยนหรอเปนการบอกกลาวขอมลโดยเนนการมปฏสมพนธกบผอาน เพอสนบสนนสงทผเขยนแนะน า

(9) ไอดอลไมตองหาเยอะคะ หาแคใครสกคนหน งท เกง ทประสบความส าเรจ ทเปนแนวทางใหเราไดอยางแทจรง ทกค าพด ทกการวางตว ทกอรยาบถของเขา รวมไปถงทกทศนคตของเขาลวนแลวสงเสรมใหชวตของเราดขน นนคอไอดอลทแทจรงของเรา

132

ตวอยางนเปนการใชวจนกรรมการแนะน าตามดวยวจนกรรมการพด โดยผเขยนแนะน าผอานเกยวกบการหาไอดอลหรอบคคลตนแบบวาใหหาแคคนทเกง ประสบความส าเรจ และสามารถเปนแนวทางใหแกผอานได นอกจากนยงใชวจนกรรมการพดเพอใหขอมลผอานเกยวกบบคคลตนแบบทแทจรงวาจะตองเปนผทมการพด การวางตว และทศนคตทด ซงสามารถชวยสงเสรมใหผอานมชวตทดข นได

4.2.4 การออกค าสง (ordering) + การพด (saying) การใชวจนกรรมการออกค าสงตามดวยวจนกรรมการพดเปนรปแบบของการใช

วจนกรรมทผเขยนมความตองการใหผอานปฏบตตามความประสงคของผเขยน และใช วจนกรรมการพดเพอกลาวถงเรองราวขอเทจจรงหรอประสบการณของผเขยนหรอเปนการบอกกลาวขอมลโดยเนนการมปฏสมพนธกบผอาน เพอสนบสนนค าสงทปรากฏกอนหนา

(10) อะไรทเปนค าดถก กท าใหมนเปนค าดผดไปซะ ลงมอท าและเปนในสงทเขาคดวาเราท าไมได เปนไมได ท าแบบนแลวตวเรานแหละทไดประโยชนจากค าดถกของเขา

ตวอยางขางตนเปนการใชวจนกรรมการออกค าสงตามดวยวจนกรรมการพด โดยผเขยนมเจตนาทจะใหผอานเปลยนค าดถกของบคคลอน ใหเปนค ากลาวทผดไปจากความเปนจรงดวยการลงมอท าและเปนในสงทบคคลผนนคดวาผอานไมสามารถท าสงนนได จากนนจงใชวจนกรรมการพดเพอใหขอเทจจรงกบผอานเกยวกบขอดของค าดถกวาตวผอานเอง จะเปนผทไดประโยชนจากค าดถกนน

4.3 การใชวจนกรรมกลมบอกกลาวตามดวยวจนกรรมกลมบอกกลาว การใชวจนกรรมกลมบอกกลาวตามดวยวจนกรรมกลมบอกกลาว คอ การทผเขยน

กลาวถงขอมลตางๆ ในการโนมนาวใจเรองใดเรองหนงทผเขยนน าเสนอ ซงเปนความจรงเกยวกบสงตางๆ และความเปนไปทเกดขนรอบๆ ตวทผเขยนตองการใหผอานทราบ และใช วจนกรรมประเภทอนทอยในกลมของวจนกรรมบอกลาว เชน การพดโออวด (boasting) การพด (saying) การยนยน (asserting) เปนตน

การใชวจนกรรมในกลมบอกกลาวตามดวยวจนกรรมกลมบอกกลาว แสดงใหเหนวาผเขยนตองการบอกหรอใหขอมลเกยวกบเรองใดเรองหนง และตองการเนนย าประเดนนนๆ ใหมความนาเชอถอ หรอเปนการเพมขอมลทน าเสนอกอนหนาใหมน าหนกมากขน ซงจะสงผลใหผอานคลอยตามการโนมนาวใจนนๆ ไดดยงขน

133

4.3.1 การพด (saying) + การเตอน (warning) การใชวจนกรรมการพดตามดวยการเตอนเปนรปแบบของการใชวจนกรรมทผเขยน

กลาวถงเรองราวขอเทจจรงหรอประสบการณของผเขยนหรอเปนการบอกกลาวขอมลโดยเนนการมปฏสมพนธกบผอานตามดวยการใชถอยค าเพอแสดงเจตนาของผเขยนทตองการบอกใหผอานทราบลวงหนาเกยวกบขอมลหรอเหตการณบางอยางทจะเกดขนในอนาคต ซงหากผอานไมปฏบตตามผอานอาจเสยประโยชนได

(11) เราอาจคดไปวา เราจะระวงค าพด ในสถานการณใหญๆ ส าคญๆ เทานน แตอยาลมนะคะ สถานการณเลกๆ ไมส าคญๆ ดไมมสาระอะไร มมาทกวน ทกเวลา ทกชวโมง

ตวอยางขางตนผเขยนใชวจนกรรมการพดตามดวยวจนกรรมการเตอนเพอใหขอมลแกผอานเกยวกบการระวงค าพด และใชวจนกรรมการเตอนใหผอานตระหนกถงการใหความส าคญกบเรองการระวงค าพด เพราะหากผอานละเลยไมใหความส าคญกบการระวงค าพดของตนเอง ผอานอาจเสยประโยชนจากการกระท านนได

4.3.2 การพด (saying) + การพดโออวด (boasting) การใชวจนกรรมการพดตามดวยวจนกรรมการพดโออวด เปนรปแบบของการใช

วจนกรรมทผเขยนกลาวถงเรองราวขอเทจจรงหรอประสบการณของผเขยนหรอเปนการบอกกลาวขอมลโดยเนนการมปฏสมพนธกบผอาน จากนนจงใชวจนกรรมการพดโออวดเพอชวยเนนย าใหขอมลทน าเสนอไปในตอนตนมน าหนกของความนาเชอถอมากขน อกทงยงสามารถชวยสรางความมนใจใหผอานไดอกดวย

(12) ครโอมคลาส Acting for Personality เปนคลาสทใชแบบฝกหดทาง การแสดงทใชกนในหองเรยนการแสดงทวโลก ในการท า workshop ใหเขาใจวธ การแสดงออกของตวเอง เขาใจตวเอง แสดงออกใหตรงกบสงทคดและรสก

จากตวอยางจะเหนวาผเขยนใชวจนกรรมการพดเพอบอกใหผอานทราบวาผเขยนมการเปดสอนหลกสตร Acting for Personality และมการกลาวโออวดวาหลกสตรดงกลาวนนเปนแบบฝกหดทางดานการแสดงทใชในหองเรยนการแสดงทวโลก การทผเขยนใชค าวา “ทวโลก” เปนการโออวดใหทราบวาหลกสตรทผเขยนเปดสอนนนเปนหลกสตรทมมาตรฐาน เพราะใชแบบฝกหดเดยวกบทหองเรยนการแสดงในประเทศอนๆ ใช ซงการกลาวในลกษณะดงกลาวถอเปนการโออวด เพราะนอกจากผเขยนจะใหขอมลแกผฟงแลว ยงสรางความพงพอใจในความส าเรจหรอความสามารถใหกบตวผเขยนเองอกดวย

134

4.3.3 การพดโออวด (boasting) + การยนยน (asserting) การใชวจนกรรมการพดโออวดตามดวยวจนกรรมการยนยนเปนรปแบบของการใช

วจนกรรมทนอกจากผเขยนจะใหขอมลแกผฟงแลว ยงเปนการสรางความพงพอใจในความส าเรจหรอความสามารถใหกบตวผเขยนผานขอมลทน าเสนอ อกทงยงใชวจนกรรมยนยนเพอชวยเนนย าขอมลทผเขยนน าเสนอใหมความนาสนใจ และยงเปนการเนนย าความหนกแนนของประเดนทผเขยนน าเสนออกดวย

(13) ผมรวบรวมประสบการณเหลานแบบ How-to มาใหแกคนทมค านยามความสขแบบเดยวกบผม นคอคมภรทท าใหชวตอก 1 ปขางหนาของคณจะตองเปลยนไป เปลยนไปตลอดชวต

ตวอยางนผเขยนกลาวถงชวตทอสระ โดยทผเขยนกลาวถงประสบการณของตนเองทเคยลมเหลวมาในอดต และกลาววาตนเองไดรวบรวมประสบการณเหลานนในรปแบบของวธการเพอใหไปสความส าเรจเชนเดยวกบตนเองในปจจบน การทผเขยนกลาววา “นคอคมภรทท าใหชวตอก 1 ปขางหนาของคณจะตองเปลยนไป” เปนการโออวด เพราะผเขยนไมเพยงใหขอมลแกผฟงเทานน แตยงสรางความพงพอใจในความส าเรจหรอความสามารถของตนเองอกดวย นอกจากนผเขยนยงไดมการยนยนเพอใหขอมลมน าหนกเพมขน โดยการกลาววา “เปลยนไปตลอดชวต” เพอโนมนาวใจผอานตดสนใจทจะกระท าตามสงทผเขยนน าเสนอไดงายยงขน

4.3.4 การพด (saying) + การยนยน (asserting) การใชวจนกรรมการพดตามดวยวจนกรรมการยนยนเปนรปแบบของการใช

วจนกรรมทผเขยนจะใชการใหขอมลโดยการพดถงเรองราวตางๆ โดยจะเปนเรองทผเขยนเคยประสบมา การพดถงเหตการณทวๆ ไป ตลอดจนการบอกกลาวขอมลโดยเนนการมปฏสมพนธกบผอาน และใชวจนกรรมการยนยนซงเปนวจนกรรมในกลมบอกกลาวอกประเภทหนงมาชวยเนนย าใหถอยค าทกลาวมน าหนก และความนาเชอถอเพมขน

(14) อยางทเขาวากนวา “เมอใดทคณละสายตาจากเปาหมาย คณจะมองเหนอปสรรค แตเมอใดทคณจดจอกบเปาหมาย คณจะมองขามอปสรรคไป” แนนอน บนเสนทางของความส าเรจ คณตองเจออปสรรค

จากตวอยางในขางตนผเขยนใชวจนกรรมการพดเพอใหขอมลเกยวกบเรองการจดจออยกบเปาหมาย และใชวจนกรรมการยนยน โดยสงเกตไดจากการทผเขยนใชค าวา “แนนอน” เพอยนยนใหผอานทราบวาทกเปาหมายทจะท าใหผอานประสบความส าเรจไดนน ผอาน

135

จะตองเจอกบอปสรรคเสมอ ไมมเปาหมายใดทราบรนโดยไมมอปสรรค ตวอยางนผเขยนโนมนาวใจผอานใหจดจออยกบเปาหมายของตวเอง เพราะหากไมจดจอกบเปาหมายจะท าใหผอานใหความส าคญกบอปสรรคมากกวาเปาหมาย ซงจะสงผลใหไมประสบความส าเรจดงทปรารถนาไวนนเอง

4.4 การใชวจนกรรมกลมบอกกลาวตามดวยวจนกรรมกลมแสดงความรสก การใชวจนกรรมกลมบอกกลาวตามดวยวจนกรรมกลมแสดงความรสก คอ การท

ผเขยนกลาวถงขอมลตางๆ ในการโนมนาวใจเรองใดเรองหนงทผเขยนน าเสนอ ซงเปน ความจรงเกยวกบสงตางๆ และความเปนไปทเกดขนรอบๆ ตวทผเขยนตองการใหผฟงทราบ ตามดวยการใชถอยค าทบงบอกถงอารมณ ความรสก และทศนคตของผเขยนทมตอผอาน หรอสงทอยในบรบทรอบขาง ซงถอยค ากลมแสดงความรสกจะมหนาทแตกตางจาก วจนกรรมกลมอนๆ กลาวคอ วจนกรรมกลมแสดงความรสกจะมงเนนใหผอนทราบวาผพดชอบ ไมชอบ ชนชมในตวผฟงหรอสงตางๆ โดยผพดไมมความประสงคใหผฟงกระท าสงใด

4.4.1 การพด (saying) + การอทาน (exclamation) การใชวจนกรรมการพดตามดวยวจนกรรมการอทานเปนรปแบบของการใชวจนกรรม

ทผเขยนกลาวถงเรองราวขอ เทจจรงหรอประสบการณของผเขยน และใชการอทานประกอบการใหขอมลเพอกระตนใหผอานมความรสกรวมกบผเขยน

(15) สมองทผมมนใจในความคดสรางสรรคถกจ ากดดวยค าวา Job scope หรออยาไปยงเรองของชาวบานแผนกอน ความทะเยอทะยานถกจ ากดไมใหเกงกวาหวหนา หวหนาไมมวนผด ถาหวหนาผดใหกลบไปอานประโยคขางหนาอกท เฮอ ชวต

จากตวอยางเปนการใชวจนกรรมการพดตามดวยวจนกรรมการอทาน ซงเปนความพยายามของผเขยนทจะโนมนาวใจผอานเกยวกบการใชชวตทอสระ โดยผเขยนไดใหขอมลเกยวกบเรองราวประสบการณของตนเองโดยใชวจนกรรมการพด และไดมการใชวจนกรรม การอทาน โดยการใชค าอทาน “เฮอ ชวต” เพอแสดงอารมณความรสกปลงกบชวต ซงเปน การกระตนใหผอานมความรสกรวมไปกบผเขยน

4.4.2 การพด (saying) + การใหก าลงใจ (Encouragement) การใชวจนกรรมการพดตามดวยวจนกรรมการใหก าลงใจเปนรปแบบของการใช

วจนกรรมทผเขยนกลาวถงเรองราวขอเทจจรงหรอประสบการณของผเขยน และมการใหก าลงใจประกอบการใหขอมลนนดวยเพอเปนการบอกกลาวขอมลทเนนการมปฏสมพนธกบผอาน

136

(16) คณไมไดเสย ไมตองซอม เพอใหคณไดเปนตวของตวเอง คณยงใหญและมศกยภาพมากกวาทคณคดอกเยอะ ใชทกค าถามในหนงสอเลมนเปนเหมอนกญแจปลดลอคความคดในชวตคณ ท าใหหลดจากกรอบความคดเดมๆ และส าเรจสดๆ กบเสนทางชวตทเลอกเดน

ตวอยางขางตนเปนการใชวจนกรรมการพดตามดวยวจนกรรมการใหก าลงใจ โดยผเขยนโนมนาวใจผอานเกยวกบการน าความรทไดจากการอานหนงสอเลมนไปใชในการปลดลอคความคดของตนเอง เพอใหหลดออกจากกรอบความคดเดมและประสบความส าเรจในชวต ตวอยางนผเขยนใชวจนกรรมการพดและวจนกรรมการใหก าลงใจ โดยกลาวใหก าลงใจผอานวา “คณยงใหญและมศกยภาพมากกวาทคณคดอกเยอะ” ซงเปนการแสดงความรสกของผเขยนโดยมไดประสงคใหผอานกระท าสงใด 6. สรปและอภปรายผล

การศกษาเรอง “กลวธการโนมนาวใจในหนงสอประเภทพฒนาตนเอง” โดยใชทฤษฎวจนกรรมของเซรลในการวเคราะหกลวธทางภาษาทปรากฏในภาษาระดบขอความในหนงสอประเภทพฒนาตนเอง และใชแนวคดของเลคอฟในการใหค านยามความหมายของ การโนมนาวใจ

จากการวเคราะหถอยค าทงหมดจ านวน 471 ถอยค าทไดจากการสมตวอยางจากหนงสอประเภทพฒนาตนเองจ านวน 10 เลม พบวา วจนกรรมทผเขยนใชในการโนมนาวใจผอานทพบมากทสดเปนวจนกรรมในกลมบอกกลาว (Assertives) ประกอบดวยวจนกรรม การพด (saying) การเตอน (warning) การพดโออวด (boasting) การยนยน (asserting) รองลงมาคอวจนกรรมในกลมชน า (Directives) ประกอบดวยวจนกรรมการแนะน า (recommending) การออกค าสง (ordering) การถาม (questioning) การเชญชวน (Invitation) การขอรอง (requesting) วจนกรรมทพบเปนอนดบสดทายคอวจนกรรมในกลมแสดงความรสก (Expressives) ประกอบดวย วจนกรรมการอทาน (exclamation) และการใหก าลง ใจ (Encouragement) ตามล าดบ ซงผเขยนมการใชวจนกรรมตางๆ อยางมระบบ โดยกลวธทผเขยนใชในการโนมนาวใจผอานม 4 กลวธ ไดแก 1.การใชวจนกรรมกลมบอกกลาวตามดวยวจนกรรมกลมชน า (คดเปนรอยละ 37) 2.การใชวจนกรรมกลมชน าตามดวยวจนกรรมกลมบอกกลาว (คดเปนรอยละ 25) 3.การใชวจนกรรมกลมบอกกลาวตามดวยวจนกรรมกลมบอกกลาว (คดเปนรอยละ 25) และ 4.การใชวจนกรรมกลมบอกกลาวตามดวยวจนกรรมกลมแสดงความรสก (คดเปนรอยละ 13)

137

การใชวจนกรรมกลมบอกกลาวตามดวยวจนกรรมกลมชน าเปนรปแบบการใช วจนกรรมทพบมากทสด ซงการใชวจนกรรมในลกษณะดงกลาวแสดงใหเหนวาผเขยนตองการบอกหรอใหขอมลเกยวกบเรองใดเรองหนงกอน แลวจงโนมนาวใจผอานดวยการใชวจนกรรมในกลมชน า ทงการถาม การเชญชวน การแนะน า การออกค าสง และการขอรอง ซงผวจยเหนวา การโนมนาวใจเกดขนจากการชน าเปนส าคญ แตหากการชน าเรมจากการบอกกลาวจะท าใหการชน านนเขมขนขน ดวยเหตนการใชวจนกรรมกลมบอกกลาวตามดวยวจนกรรมกลมชน าจงเปนกลวธทสรางความกดดนในการกระตนใหผอานเกดการตอบสนองได สอดคลองกบเกณฑการโนมนาวใจของแรงค (1988) ทกลาววาการสรางความกดดน (urgencystressing) และการกระตนใหเกดการตอบสนอง (response-seeking) เปนองคประกอบทส าคญของ การโนมนาวใจ

นอกจากนพบการใชวจนกรรมกลมชน ากอนแลวจงใชวจนกรรมกลมบอกกลาว ผวจยตความไดวาผเขยนตองการโนมนาวใจหรอกระตนใหคดโดยใชการถามเพอกระตนใหผอานคดกอน แลวจงกลาวขอเทจจรงเพอมาสนบสนนความประสงคดงกลาวในภายหลง การใชวจนกรรมในลกษณะนสอดคลองกบเกณฑการโนมนาวใจของแรงคในเรองการเรยกรองความสนใจ (attention-getting)

สวนการใชวจนกรรมกลมบอกกลาวตามดวยกลมบอกกลาวนนแสดงใหเหนวาผเขยนตองการยนยนขอมลบางอยางเพอใหผอานเกดความมนใจ โดยเฉพาะขอมลทเกยวกบความส าเรจของผเขยนทเกดจากการปฏบตตามวธทแนะน า กลาวไดวาเปนการย าประเดนนนๆ ใหมน าหนกความนาเชอถอมากขน สอดคลองกบเกณฑการโนมนาวใจของแรงคในเรองการสรางความเชอมน (confidence-building) ซงมสวนส าคญในการโนมนาวใจผอาน

อยางไรกตาม แมวาการใชวจนกรรมกลมบอกกลาวตามดวยวจนกรรมกลมแสดงความรสกจะไมไดสอเจตนาในการโนมนาวอยางเดนชดเชนเดยวกบการใชวจนกรรมรปแบบอน แตกมสวนชวยในการสรางการกระตนใหผอานมความรสกรวมกบผเขยน ทงยงชวยใหผอานมความรสกทดกบผเขยนอกดวย

ผวจยมความเหนวา กลวธการโนมนาวใจทประกอบดวยวจนกรรมกลมบอกกลาวกบกลมชน านนมความโดดเดนในขอมลทศกษา คอพบปรมาณมากถง 62% ผวจยมองวา ไมวาล าดบการเกดของการชน าจะเปนกอนหรอหลง แตถอวาเปนกลไกส าคญทท าใหเกดการโนมนาว จงขอเรยกวา “การโนมนาวใจดวยการชน า” ในขณะทกลวธการโนมนาวอกประเภทหนงประกอบไปดวยวจนกรรมกลมบอกกลาวกบกลมแสดงความรสกไมไดแสดงออกถงการโนมนาวเชงรก (active) อยางเชนแบบแรก จงขอเรยกกลวธการโนมนาวประเภทนวา “การ โนมนาวใจดวยการบอกกลาว” ซงมปรมาณการเกดคดเปน 38% ดงนนจงกลาวไดวาคนไทยม

138

การโนมนาวใจ 2 วธ นนคอ การโนมนาวใจดวยการชน าและการโนมนาวใจดวยการบอกกลาว ซงจากขอมลแสดงใหเหนวา “การชน า” เปนเปาหมายของการโนมนาวใจ

จากผลการศกษาท าใหเหนถงรปแบบการใชภาษาในการโนมนาวใจทเกดในบรบทของสงคมไทย กลาวคอ คนไทยมกโนมนาวหรอชกจงใจบคคลอนใหคลอยตามความคดเหนของตนโดยการใหขอเทจจรงกอน แลวจากนนจงใชวจนกรรมกลมชน า โดยวจนกรรมกลมชน าทพบมากทสดคอการแนะน า ซงแตกตางกบการศกษาของ Hardin (2001) ทศกษาการ โนมนาวใจในภาษาสเปนและพบวาผพดใชการสงเพอโนมนาวใจมากทสด ผลการศกษาดงกลาวท าใหเหนถงลกษณะทางวฒนธรรมทมความแตกตางกนไดอยางเดนชด กลาวคอ คนไทยมนสยทออนโยน ออมคอม เกรงใจจงไมนยมใชการสงตรงๆ แตเลอกใชการแนะน าซงเปนวจนกรรมทจ ดอยในกลมเดยวกนกบการสง แตการแนะน าเปนวจนกรรมทมงใหเกดประโยชนแกผอาน ซงแตกตางจากวฒนธรรมตะวนตกทใชวจนกรรมการสงซงเปนวจนกรรม ทแสดงใหเหนวาผเขยนมอ านาจเหนอผอาน ซงอาจท าใหผอานเกดความรสกวาตนถกบงคบ กลาวไดวาการศกษากลวธการโนมนาวใจในหนงสอประเภทพฒนาตนเองสะทอนใหเหนลกษณะทางสงคมวฒนธรรมของไทยทแตกตางกบตะวนตกได

เอกสารอางอง

การตน [นามแฝง]. (2558). กาวหนา ถาคดเปน. กรงเทพฯ: วาย เอม ครเอทฟ. กรณา แกวกาหลง. (2558). My Name is Success ฉนชอ “คณส าเรจ”. สมทรปราการ: มาย

เบสทบคส. ครส อสระสกล. (2559). ยากทสด แคจดเรมตน. กรงเทพฯ: ทช พบลเคชนส จ ากด. ฌมพร เหลาวเศษกล. (2547). การศกษากลไกภาษาเทศนาของพระปญญานนทภกขและ

พระพยอม กลยาโณ. วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ทศนย เมฆถาวรวฒนา. (2541). วจนกรรมการขอโทษในภาษาไทย. วทยานพนธปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต, จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ทรงธรรม อนทจกร. (2550). แนวคดพนฐานดานวจนปฏบตศาสตร. กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

นภช มรรคดวงแกว. (2558) หลดเสรจ ส าเรจสด. กรงเทพฯ: สตอคทมอรโรว.

139

เนาวนจ สรผาตวรตน. (2554). ภาษาชกจงใจในโฆษณาทางโทรทศน : การศกษาภาษาระดบขอความตามแนววจนปฏบตศาสตร. วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

บณฑต องรงส. (2558). 30 วธเอาชนะโชคชะตา. กรงเทพฯ: รงสอนเตอรเทรด. บญโชค เขยวมา (2550). การศกษาวจนกรรมบนปายหาเสยงของผสมครรบเลอกตงผวา

ราชการกรงเทพมหานคร ป 2547. สารนพนธปรญญาการศกษามหาบณฑต, มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

เบญญาภา บญพรรคนาวก. (2558). พดดชวตพง. กรงเทพฯ: สตอคทมอรโรว. พม ชนโชตกร. (2559). ต ารากอนลาออก. กรงเทพฯ: สตอคทมอรโรว. พฤศ กาญจนศร. (2558). 55 สงทคนประสบความส าเรจไมมวนท า. กรงเทพฯ: ทช. วรพงษ ศรทธาผล. (2558). ส าเรจไว ถาใชสมองเปน. กรงเทพฯ: เลรนนง ฮบ ไทยแลนด. สพา สรลกษณ. (2558). แรงบนดาลใจสรางความสดใสใหชวต. กรงเทพฯ: บยอนด ฟรอน

เทยร มลตมเดย. สทธธรรม อองวฒวฒน. (2549). วจนกรรมการตกเตอนในภาษาไทย: กรณศกษาครกบศษย.

วทยานพนธปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต, จฬาลงกรณมหาวทยาลย. สจรตลกษณ ดผดง. (2552). วจนปฏบตศาสตรเบองตน. กรงเทพฯ: หางหนสวนจ ากด สามลดา. สชาต พบลยวรศกด. (2547). องคประกอบกบกลวธการโนมนาวใจในปรจเฉทการเขยนของ

พระพยอม กลยาโณ. วทยานพนธปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต, จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สวมล สดสะอาด. (2557). วจนกรรมและการเชอมโยงความในกฎหมายรฐธรรมนญ. วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

อรวรรณ ปลนธนโอวาท.(2554). การสอสารเพอการโนมนาวใจ. (พมพครงท 6). กรงเทพฯ: โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

อนธกา ธรรมเนยม. (2549). การแสดงวจนกรรมขอโทษของทหารบก. วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

องอร พงจะงาม. (2554). การใชวจนกรรมและกลวธทางภาษาบนปายโฆษณาหาเสยงเลอกตงป พ.ศ.2554. วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยศลปากร.

Altikriti, S. (2016). “Persuasive Speech Acts in Barack Obama’s Inaugural Speeches (2009, 2013) and The Last State of the Union Address (2016)”. International Journal of Linguistics, 8(2), 47-66.

140

Austin, J. L. (1962). Haw to do things with words. O. Ormson et Ma. Bu, J. (2010). Study of pragmatic transfer in persuasion strategies by Chinese learners

of English. 3L; Language, Linguistics and Literature, The Southeast Asian Journal of English Language Studies., 16(2), 93-114.

Hardin, K. J. (2001). Pragmatics of persuasive discourse in Spanish television advertising. Dallas: SIL International and the university of Texas at Arlington.

Hardin, K. J. (2010). Trying to persuade: speech acts in the persuasive discourse of intermediate Spanish learners. In In Kenneth A. McElhanon and A. GerReesink (eds.), Mosaic of languages and cultures.

Lakoff, R. (1982). Persuasive Discourse and Ordinary Conversation, with Examples from Advertising. In D. Tannen (Ed.), Analyzing Discourse: Text and Talk (pp. 25-42). Washington DC: Georgetown University Press.

Longacre, R. E. (1983). The grammar of discourse. New York: Plenum Press. Searle, J. R. (1969). Speech acts: An essay in the philosophy of language (Vol. 626).

Cambridge university press. Searle, J. R. (1976). A classification of illocutionary acts. Language in society, 5(01), 1-

23.

141

พระยาศรโคตรบอง: วรบรษทองถนแหงลมน าโขง สรชย ชนบตร1

1คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

บทคดยอ กลมชนหลายกลมในดนแดนทราบลมแมน าโขงตางมวธการสรางวรบรษเปนของตนเอง พระยาศรโคตรบองคอบคคลทถกมองวาเปนวรบรษของกลมคนเหลาน บทความนมวตถประสงคเพอศกษาวาพระยาพระยาศรโคตรบองคอใคร และเปนวรบรษของกลมใด ผลการศกษาพบวา พระยาศรโคตรบองเปนวรบรษทองถนทมบทบาทอยในดนแดนทราบลมแมน าโขง ซงครอบคลมดนแดนเมองทาแขก แขวงค ามวน สปป.ลาว จงหวดนครพนม ภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย ซงแตกอนเคยอยในอาณาจกรลานชาง เรอยไปถงดนแดนภาคกลางของประเทศไทยในแถบจงหวดพจตร ลพบร และยงเขาไปอยในเมองพระตะบอง ประเทศกมพชา ผานต านานและเรองเลาในแตละบรบทของแตละพนทพระยาศรโคตรบองถกสรางใหเปนวรบรษจากคนธรรมดาทมความกลาหาญจนสามารถปราบศตรลงไดและไดรบการยกยองเปนปฐมกษตรยความส าคญดงกลาวจะเหนไดจากแตละกลมชนในดนแดนดงกลาวไดกอสรางอนสาวรยข น เพอกราบไหวบชา มการสรางเครองรางไวบชา กลมชาวลาวทสปป.ลาวจดใหมพธกรรมบชาพระยาศรโคตรบอง อยางยงใหญ ซงสะทอนใหถงการด ารงอยของเรองเลาพระยาศรโคตรบองและกลมคนเหลานลวนเปนเครอญาตทางวฒนธรรมอนเดยวกนท าใหเกดการสรางความเขาใจทดตอกน เพอน าไปสการสรางจตส าน กวาเปน พวกเดยวกนอนจะท าใหเกดการสงเสรมการทองเทยวทางวฒนธรรมใหยงยนตอไป

ค าส าคญ: พระยาศรโคตรบอง, วรบรษทองถน, ลมแมน าโขง

Phraya Sri Kotrabong: Local Hero of the Mekong River Basin.

Surachai Chinnabutr1

1Faculty of Humanities and Social Sciences, Sakon Nakhon Rajabhat University

Abstract This article aims to study the role of Phraya Sri Kotrabong who is locally esteemed as a hero through folk narratives and legends told within many groups of people in the Mekong river basin, namely those living in Lao PDR, Thailand’s central region, and Cambodia. The study found that Phraya Sri Kotrabong is a local hero who has the role in the Mekong river basin covering the towns of Thakek of Khammouane, Lao PDR, Nakhon Phanom province in northeastern of Thailand, which were once part of Lan Xang Kingdom, Phichit Lopburi in Thailand’s central region, as well as Battambong of Cambodia. As told in folk Narratives and the legends, Phraya Srikotrabong was promoted from a commoner to be a hero because of his bravery and ability to conquer enemies. Later he was esteemed as the first king

142

and was inaugurated as the ruler. The reverence bestowed upon him can be seem from how all these people have constructed his memorials as well as amulets to which they pay homage. Laos’s people also always hold great worshiping ceremonies, which reflect the existence of Phraya Sri Kotrabong’ folk narrative. All these groups are thus related in kinship through the sharing of this culture, which helps create mutual understanding and partisanship.

Keywords: Phraya Sri Kotrabong, Local Hero, the Mekong River Basin

บทน า จากหลกฐานทางโบราณคดเชอไดวาเมอ 4000 ปทแลว กลมชาตพนธตางๆ ทอยในดนแดนสวรรณภม เชน มอญ ลาว เขมร ไทยลวนมบรรพบรษรวมกน กลมชาตพนธเหลานมปฏสมพนธตอกนมาอยางตอเนอง กอใหเกดวฒนธรรมและความเชอหลายอยาง คลายๆ กน จนเมอชาตพนธตางๆ เหลานรบเอาอารยธรรมจากจนและอนเดย กลมคนเหลานจงไดมการผสมผสานวฒนธรรมและความเชอดงเดมของตนเขากบวฒนธรรมใหมจนกลายเปนอตลกษณประจ าเผาของตนและมเรองเลาประจ ากลมสบทอดกนมาจากรนสรน สกญญา สจฉายา (2556: 21) กลาววา เรองเลาพนบาน (Folk narrative) หมายถงการเลาเรองดวยรอยแกวทเลาสบตอกนมาโดยมโครงเรองงายๆไมซบซอนงายตอการจดจ า เปนสมบตของชมชนไมมใครเปนเจาของ แตทกครงทมการเลาผเลาจะเปนเจาของเพราะมการผกเรองขนใหมถงแมจะใชโครงเรองเดมกตาม ศราพร ณ ถลาง (2558: 13) ใหความหมายของเรองเลาพนบานวา หมายความรวมถงนทานพนบาน (Folktale) ทสบทอดกนอยในสงคมประเพณ เชน นทานจกรๆ วงศ ๆ นทานประถน ต านานพนบาน และเรองเลาของชาวบานหรอค าบอกเลาของชาวบานทใชอธบายประวตและความเปนมาของประเพณพธกรรมของทองถน เรองเลา ต านาน พงศาวดาร และพธกรรม จงเปนหลกฐานส าคญอกรปแบบหนงททกกลมชาตพนธเหลานมใชเหมอนกนหรออาจจะแตกตางจากกนไปบางตามบรบทของทองท เรองเลาเหลานจะปรากฏวาสวนใหญแลวจะมลกษณะเปนอดมคต ซงมความหมายใน ทางนามธรรมมากวารปธรรม ซงในแตละสงคมไดน าเอาเรองเลาดงกลาวมาใชบอกเลาเรองราวของบคคลส าคญเพอใหงายตอการบอกเลาและสบทอด เรองเลา นทาน ต านานสวนหนง จงสรางบคคลอนเปนสญลกษณของอดมคตขนมา โดยทบคคลดงกลาวอาจเคยมหรอไมมตวตนอยจรงในประวตศาสตร บคคลดงกลาวจงถกเรยกวา “วรบรษ” (นธ เอยวศรวงศ,2544: 1-3)

143

เมอกลมชนมการกอตงบานเมองของตนเองขนมา ในประวตศาสตรและความเปนมาจะพบวา มเรองราวเกยวกบผน าของแตละชมชนเขามาเกยวของ สกญญา สจฉายา (2542: 202-216) พบวาผน าชมชนหรอวรบรษโบราณจะพบไดใน 2 ลกษณะ ประการแรกเรยกวา วรบรษในทางประวตศาสตร คอบคคลทถกบนทกไวในทางประวตศาสตร พงศาวดาร สามารถระบไดวามชวตอยในชวงใด มกมการกลาวขานของวรกรรมในดานตางๆ เชน การศกสงคราม การขยายดนแดน ประการทสอง เรยกวา วรบรษทางวฒนธรรม เปนผวางรากฐานทางวฒนธรรมบางอยางใหกบชมชน เพอใหเปนแบบแผน พฤตกรรม วถชวต จารตประเพณ และความเชอแกชมชน วรบรษประเภทนจะไมปรากฏชอในทางประวตศาสตร จะพบในเรองเลา ต านาน นทานประจ าถน ซงไมสามารถระบยคสมยไดอยางแนชด เพยงประมาณคราวๆ วา นาจะอยในยคใดสมยใด มกมประวตชวตทโลดโผน เตมไปดวยอทธฤทธปาฏหารย จนกลายเปนกงเทพกงมนษย พระยาศรโคตรบองเปนกษตรยทปกครองเมองในดนแดนทเปนอาณาเขตทเรยกวา อษาคเนย โดยเฉพาะบรเวณลมแมน าโขงตอนกลางของประเทศลาวซงรวมถงบางสวนของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เรอยมาจนถงภาคกลางของประเทศไทยซงไดแก จงหวดพจตร และลพบร ของประเทศไทย และจงหวดพระตะบอง ในประเทศกมพชา ซงแตละพนทมเรอ งเลาคลายกนแตในบางสวนกจะลดหรอเพมความเปนบคคลศกดสทธใหกบพระยาศรโคตรบอง แตกตางกนออกไป ซงแตละพนทจะถายทอดเรองราวของพระยาศรโคตรบองกนมาอยางยาวนาน อยางไรกตามไมสามารถทจะตรวจสอบไดวาศนยกลางการเลาเรองพระยา ศรโคตรบองอยทบรเวณใด บทความนตองการทจะศกษาวาพระยาศรโคตรบองคอใคร และเปนวรบรษของชนกลมใด รวมถงมบทบาทและอทธพลอยางไรตอวถชวตของกลมชนนนๆ ทฤษฎ กรอบแนวคดของการวจย การวจยในครงนใชแนวคดทฤษฎทางดานคตชนวทยา ดงน 1. แนวคดเรอง วรบรษ ของโจเซฟ แคมปเบล (Joseph Campbell) ซงกลาววา วรบรษ หมายถง ผทประกอบความกลาหาญอนยงใหญ ภารกจส าคญของวรบรษ แบงออกเปน 2 อยาง ไดแก ภารกจทางกายและภารกจทางจตวญญาณ วรบรษตองเดนทางผานการ ผจญภย การผจญภยของวรบรษมกเรมตนการทเขาถกพรากบางสงบางอยางไป หรอ ขาดหายไป เขาจงตองออกเดนทางไปตามหาและไดประสบกบสงททเขาไมเคยประสบพบเจอมากอน เพอคนพบสงทสญเสย หรอคนพบสงทสามารถชบชวตใหมใหตนเองได การผจญภยของวรบรษนนเปนสงทไมธรรมดา จะมลกษณะพเศษและไมราบรน จะถกทดสอบและลองใจ ดวยเหตการณหรอภาวะคบขนตางๆซงวรบรษจะไดแสดงวรกรรมออกมา เพอพสจนวา

144

เขาผนนเหมาะสมกบภารกจอนพเศษ และมความสามารถและมศกยภาพเพยงพอทจะเปนวรบรษ 2. พธกรรมและสญลกษณในพธกรรมบชาพระยาศรโคตรบอง เปนสงบงบอกถงความเชอและความศรทธาของคนในกลมวฒนธรรมลมน าโขง นอกจากนผวจ ยยงใชแนวคด การตความสญลกษณของวคเตอร เทอรเนอร (Victor Turner) ผน าและมอทธพลตอการใชทฤษฎสญลกษณทางมานษยวทยา ซงใหความสนใจตอประเดนความสมพนธระหวาง ต านาน เรองเลา และพธกรรม เขาพยายามหาความสมพนธทเชอมโยงถงธรรมชาตของสญลกษณ ซงเกดขนทงในต านานและพธกรรม ตามความคดของเทอรเนอร ต านานมใชแบบแผนของการประพฤตปฏบตในทางโลก แตต านานและพธกรรมมสวนทคลายกนคอมคณลกษณะของ ความศกดสทธ และมพลงทเสรมสรางระเบยบศลธรรม ต านานเปรยบเสมอนความลกลบแหงพลงของตนก าเนดแหงจกรวาล นครรฐโบราณในอาณาจกรลมน าโขงและทเกยวของ การแบงยคตามการศกษาประวตศาสตรกลาววา ถายคใดทมนษยไมมตวอกษรใชกจะถอวาเปนยคกอนประวตศาสตร เพราะเราไมสามารถสบคนเรองราวจากเอกสารลายลกษณได เพยงแตไดจากค าบอกเลาเรองราวทเลากนปากตอปาก หรอแบบมขปาฐะเทานน ดงนนจงเชอไดวากลมคนทอาศยอยในเขตลมแมน าโขง เปนกลมคนพนเมองทใชหนเปนเครองมอในการลาสตวเรอยมาจนถงคดประดษฐโลหะมาเปนเครองมอในการลาสตว แตยงคงไมมการบนทกเปนลายลกษณ สวนอกประเภทหนงทมหลกฐานบนทกไวเรยกวาเปนยคประวตศาสตร เพราะเปนเรองราวของกลมคนทมตวตนจรง โดยเฉพาะการกลาวถงวรบรษทสรางบาน แปงเมองทถอไดวาเปนวรบรษทางวฒนธรรม จงเปนสงททองถนรบร ซงอาจจะอยในรปแบบของต านานปรมปราหรออาจจะเปนรปแบบของการบนทกเรองราวของทองถน พระธรรมราชานวตร (2551: 5-7) กลาวถงอาณาจกรโบราณบรเวณลมน าโขงไวใน อรงคธาตนทาน (ฉบบพสดาร) วา ประกอบไปดวย 7 แควน ไดแก แควนจลณพรหมทต แควนอนทปฐนคร แควนกรนทนครหรออโยธยา แควนสาเกตนคร แควนหนองหานหลวง แควนหนองหารนอย และแควนศรโคตรบร ซงเปนแควนโบราณทไมขนตรงกบใคร สวนเอกสารประวตศาสตรแขวงค ามวน (2558 : 7-8) ไดกลาวถงอาณาจกรโบราณบรเวณสวรรณภมประเทศประกอบไปดวย อาณาจกรทวารวด อาณาจกรหรภญชย อาณาจกรทะตอน อาณาจกรโคตรบร อาณาจกรเจนละน า อาณาจกรจามปา อาณาจกรดายเวยด อาณาจกรปะย และอาณาจกรศรวชย

145

สรปไดวานครรฐตางๆ ทอยในเขตลมแมน าโขงครอบคลมทง 3 ประเทศ ไดแก ไทย สปป.ลาว และกมพชา ซงจากหลกฐานเชอวาตางกเปนเครอขายทางวฒนธรรมอนเดยวกน สงทเปนเครองยนยนไดกคอ เรองเลา ทแพรกระจายไปยงสถานทตางๆอนเกดจากการทคนในนครรฐตางๆ เดนทางไปมาหาสกนและไดน าเรองราวเกยวกบนทานหรอเรองเลาของตนไปเลาสกลมคนฟง ในเรองเลานรวมถงเรองราวเกยวกบพระยาศรโคตรบองทมเรองเลาทกพนทนนเอง พระยาศรโคตรบองคอใคร คณะกรรมการคนควาเรยบเรยงและเขยนประวตศาสตรแขวงค ามวน สปป.ลาว (2558: 6) กลาววากลมคนทอยบรเวณสวรรณภมนนตนก าเนดจากกลมขอมและมอญ ซงสอดคลองกบ พระธรรมราชานวตร (2551: 3) กลาววากลมคนดงเดมทอยบรเวณสวรรณภมหรอลมน าโขงคอกลมขอมและละวา กลมชนทอยแถบลมแมน าโขงเหลานมเรองเลาทเกยวกบพระยาศรโคตรบองทไดรบการบนทกไวอยางเปนหลกฐานคลายกน แตละกลมจะเลาถงความเปนมาของพระยาศรโคตรบองไวตางกนบางหรอเหมอนกนบาง และมการบนทกไวเปนหลกฐานมากบางนอยบางแตกตางกนออกไป กลมชาตพนธทมการสบทอดเรองเลาพระยาศรโคตรบองนนสวนใหญจะเปนกลมทใชภาษามอญ-เขมร นอกจากนเรองเลาทเกยวของกบพระยาศรโคตรบองยงไดรบการบอกเลาขามกลมชาตพนธอกดวยเชนกน มหลกฐานทถกบนทกไวของแตละกลมชาตพนธตางๆ ทมเรองเลาเกยวกบพระยาศรโคตรบองอยพอสมควร พระยาศรโคตรบอง: วรบรษทางวฒนธรรมของชมชนลมน าโขง เรองราวของพระยาศรโคตรบองทงไทย ลาว และเขมร กลาวตรงกนวาเปนบคคลทมความสามารถพเศษจงไดรบการยกยองขนเปนผปกครองบานเมอง ซงเปนลกษณะวรบรษของชมชนซงสวนใหญแลวจะเปนอดมคตมาก ค าวา “วรบรษ” จงหมายถง ใครบางคนทมอบชวตของเขาหรอเธอใหกบสงทย งใหญกวาตวเขาเอง (กงแกว อตถากร และบารน บญทรง,2551: 255) สวนค าวาวรบรษนนผรหลายทานไดจ าแนกลกษณะของค าใหแตกตางกนออกไป เชน วรบรษทางวฒนธรรม วรบรษของประชาชน วรบรษทางศาสนา วรบรษราชส านก วรบรษรฐชาต (นธ เอยวศรวงศ,2544: 3-17) โดยรวมแลววรบรษในสงคมโบราณลวนเปนแนวคดทางดานอดมคต ซงมอดมการณส าคญทเกยวกบการปกครองบานเมองซง หลยส อลธแซร (1990 อางถงใน นรนทร น าเจรญ,2013: 139) กลาววา อดมการณหมายถง ภาพตวแทนของความสมพนธในจนตนาการระหวางปจเจกบคคลกบการด ารงชวตจรงของเขา

146

ในหนงสอประวตศาสตรและความเปนมาของแขวงค ามวน สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว กลาววา แขวงค ามวนเดมคอศนยกลางของอาณาจกรศรโคตรบองโบราณ ซงมอาณาครอบคลมตงแตเมองเวยงจนทน ไปจนถงเมองจ าปาสก และยงรวมถงบางสวนใน ภาคอสานของไทย อาณาจกรศรโคตรบองเรมกอตงตงแตสมยกอนพทธกาลจนถงสมยหลงพทธกาล มกษตรยทปกครองอาณาจกรศรโคตรบองสมยโบราณ 2 พระองค คอ พระยา ศรโคตรบอง และพระยานนทเสน หลงจากนนกมกษตรยปกครองเรอยๆ มา จนมการยาย เมองหลวงขามไปมาระหวางฝ งซายแมน าโขงและฝ งขวาแมน าโขง สวนในยคกอนประวตศาสตรมเรองเลาของเจาผครองเมองศรโคตรบรเลาโดยชาวลาวบานมวงสม แหงเมองทาแขก แขวงค ามวน สปป.ลาว เลาวาพระยาศรโคตรบองเปนสามญชน อยทบาน นาวางเหนอ เดมชอวา ทาวส ไปตดไมในปาพรอมเพอนๆ แตทาวสเปนคนออนแอเพอนๆ จงใหหงขาว เมอหงขาวเสรจจงใชไมงวด าคดขาว ขาวกลายเปนสด า กลวเพอนๆ จะดาจงกนขาวหมดหมอและเกดมพละก าลงมากขน สามารถปราบชาง ลากซงและโคนตนไมใหญได ผคนเหนดงนนจงจงสถาปนาขนเปนเจาเมองตมพวาง ตอมาเจาเมองเวยงจนทนไดเชญไปปราบชางทมาท าลายขาวของของชาวบาน และเจาเมองเวยงจนทนยกเมองใหและยกนางเขยวคอมเปนภรรยาตอมาพระยาเมองเวยงจนทนกลววาพระยาศรโคตรบองจะแยงชงเมองทงหมดไป จงคดปลงพระชนมโดยหลอกถามนางเขยวคอม วาท าอยางไรจงจะสามารถฆาพระยา ศรโคตรบองได นางจงไปหลอกถามสามซงไดความวาตองฆาดวยหอกตรงทวารหนกเทานน พระยาเมองจนทนจงใหทหารไปท าหอกยนต เมอเวลาพระยาศรโคตรบองเขาปลดทกขหอกจงตรงเขาปกรทวารของพระยาศรโคตรบองและเสยชวตทเมองเวยงจนทนนนเอง อกส านวนหนงเลาวา พระยาศรโคตรบองทครองเมองเวยงจนทนตอมามชางจ านวนมากมาเหยยบย าพชผลของชาวบานเสยหายจ านวนมาก พระยาศรโคตรบองจงไดใชกระบองวเศษไ ลตชางลมตายหลายเชอก และถกจบเหวยงลงแมน าโขงนบลานเชอก และบรเวณนจงเรยกไดวาอาณาจกรลานชาง หรออกอยางหนงวาศรสตตนาคนหต และอาณาจกรศรโคตรบรณเรยกอกอยางวา เมองศรสตตนาค พงศาวดารเหนอ (2505: 35-37) ทแตงขนในสมยพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลา-นภาลย รชกาลท 2 ทรงใหพระวเชยรปรชา (นอย) เปนผรวบรวมเรองราวเกยวกบสยาม ทางเหนอขนและปรากฏวามเรองราวเกยวกบพระยาศรโคตรบองปรากฏอยในเรองของ พระยาแกรก ซงตอมาไดกลายเปนผกอตงเมองพจตร โดยกลาววาพระยาโคตรตะบอง เปนโอรสของพระยาโคดม ซงอยทเกาะหนองโสนหรอเรยกกนวา วดเดม เมอบดาสวรรคตลงไดครองเมองแทนบดามอนภาพมาก ตอมาโหรท านายวาจะมผมบญมาเกดจงจบหญงมครรภฆาและใชไฟครอกทารกทกคน แตมทารกคนหนงเหลอรอดมาไดโดยการชวยเหลอของเทวดา

147

ตอมาเมอเดกนนเจรญวยได 17 ป จะออกไปดผมบญตามทมประกาศ ทนใดกมชายแกน ามามาฝากไว แลวกหายไป เดกนนจงขนมาและเหาะมาทต าหนกพระยาโคตรบอง พอแลเหนเดกจงขวางตะบองไปเพอทจะท าราย ตะบองหาถกเดกไม แตกลบไปตกทเมองลานชาง พระยาโคตรบองจงหนไปทเมองลานชางพระยาแกรกจงไดครองเมองแทน เรองเลาของชาวจงหวดพจตร ซงอางองมาจากพงศาวดารเหนอ กลาววาพระยา โคตมเทวราชเมออพยพมาถงบานโกณฑญญคาม จงไดตงบานเมองขนทนและมพระราชโอรสชอวาเจากาญจนกมาร ตอมาเปลยนชอเปนเจาไวยยกษา ครนตอไปมาไดสรางเมองพจตรจงมชอพระยาโคตรบอง สวนเจาไวยยกษาไปสรางเมองพชยและไดชอวาพระยามอเหลก ในเรองเลาของเมองบดต าบอง ประเทศกมพชา ทกลาวถงพระยาศรโคตรบอง เรองเลามลกษณะคลายกนกบพงศาวดารเหนอของไทย ซงแตงโดยพระภกษสภาพ เจาอาวาสวดเลยบแหงเมองบดต าบอง กลาวถงประวตของพระยาโคตรบองโดยกลาววา พระยาโคตรบองเดมชอยง เปนสามญชน ตอมาเมอโตขนไดถกเกณฑแรงงาน เพอสรางวง นายยงไดท าหนาทในการหงขาว พอหงขาวเสรจจงใชไมโรกาขะเมา (มลกษณะสด า) คดขาว นายยงจงกนขาวนนหมดหมอ และหงขาวใหมอกครง จากนนเรมรสกวาตนเองมเรยวแรงมาก สามารถหาบขาวทหนกๆได และสามารถโคนตนไมใหญๆดวยตนเองคนเดยว ชาวบานเหนอศจรรยดงนนจงคดวานายยง เปนผมบญมาเกดจงยกขนเปนกษตรยผปกครองเมอง สรปวา เรองเลาของพระยาศรโคตรบองทง 3 กลมนนพระยาโคตรบองมฐานะเปนสามญชนบางและเปนโอรสของกษตรยซงมพละก าลงมาก เปนทเกรงขาม และนอกจากนทง 3 กลมยงท าใหเหนวา พระยาศรโคตรบองมอาวธวเศษทปราบศตรดวยเหมอนกนคอ “กระบองวเศษ” ซงจากเรองเลาทงหมดนนท าใหเหนวานอกจากจะไดเปนกษตรยหรอเจาเมองแลวแตละกลมยงไดหยบยมเรองเลาเรองนซงกนและกน พระยาโคตรบอง: จากวรบรษกลายเปนผอารกษ ประคอง นมมานเหมนท (2554: 45) ใหความหมายของผเมองวา หมายถง เจาเมองหรอกษตรยองคกอน ทเปนผสรางบานแปงเมอง หรอเปนนกรบทสรางวรกรรมตอสเพอปกปองแผนดน เมอตายไปแลวจะกลายเปนผทคอยคมครองผคนทอยอาศยในเมองนน เมองทาแขก แขวงค ามวน สปป.ลาว มการสรางหอปตาขน เพอใหเปนทอยของผ พระยาศรโคตรบองและตอมาจงไดสรางเปนอนสาวรยพระยาศรโคตรบอง พรอมกบพระธาต ศรโคตรบองขนภายในบรเวณบานมวงสม ซงเปนเมองเกากอนทจะยายไปอยทเมองทาแขกปจจบน ทกปในวนขน 15 ค าเดอน 3 ชาวลาวเมองทาแขก แขวงค ามวน จะมพธบชาพระธาตศรโคตรบอง และพธบวงสรวงพระยาศรโคตรบองอยางใหญโต การบชานนจะท าพธทหอ

148

พระยาศรโคตรบองกอน เครองเซนสงเวยจะเปนดอกไมธปเทยน และน าดมเปนสวนใหญ จากการสมภาษณนายซย ดาราสก ชาวบานมวงสม (5 พฤศจกายน 2559) กลาววา “พระยาศรโคตรบองถอไดวาเปนผตงอาณาจกรศรโคตรบร ดงนนพระยาศรโคตรบองถอไดวาเปน เจาเมองคนแรกทสรางความเปนปกแผนใหกบแผนดนอาณาจกรศรโคตรบร ซงวนบชาพระยาศรโคตรบองนนจะเปนวนเดยวกนกบงานนมสการประจ าปพระธาตพนม เนองจากคนลาวมความเชอวาพระธาตพนมนนเปนพระธาตทสรางคกบพระธาตศรโคตรตะบองหรออกนยหนงคอเปนพระธาตพนองกนนนเอง นอกจากนยงพบอกวากมการเซนไหวพระยาโคตรบองเทวราช แหงเมองพจตรเชนกน เพราะชาวพจตรเชอวาพระยาโคตรบองเทวราชคอเจาเมองทสรางเมองพจตร ซงการบชาจะกระท าทเมองเกา พจตร โดยจะกระท าไปพรอมกบการการบชาเสาหลกเมอง ทจดขนในวนท 9 เดอนเมษายน ของทกป โดยประธานในพธคอผวาราชการจงหวดซงจะเดนทางมาเซนไหวในขณะทด ารงต าแหนงพอเมองนนเอง ในสวนของเมองบดต าบอง ประเทศกมพชาไดสรางอนสาวรยพระยาโคตรบองขยงไวทใจกลางเมอง เพราะชาวเมองบดต าบอง เชอวาพระยาโคตรบองขยงคอวรบรษแหงเมองบดต าบองทมพละก าลงมหาศาล สามารถปราบชาง และโคนตนไมใหญไดทละมากๆ จนชาวเมองยกขนเปนเจาเมองแทนเจาเมองคนเดม ดงนน รปป นพระยาโคตรบองขยงจงเปนสญลกษณของเมองบดต าบอง ชาวเมองทมความเดอดรอนจะมาบนบานขอพรในสงทตนเองตองการ โดยเครอง เซนทน ามานนจะเปนกรวยดอกไม ธป เทยน เทานนเอง ถงแมวาจะไมมการเซนไหวอยางใหญโตแตพระยาโคตรบองขยง เปรยบไดกบผเมองทคอยปกปกษรกษาเมองและประชาชนใหมความสข พระยาศรโคตรบอง: วรบรษกระบองวเศษ เรองเลาพระยาศรโคตรบองทง 3 กลมนนมสงหนงทใชรวมกนและเปนทนาสนใจมากคอ เรองของการใชอาวธวเศษ นนคอ “กระบองวเศษ” พระยาศรโคตรบองใชอาวธเหลานเปนอาวธคกายในการรบและใชปราบศตร การสรางอาวธวเศษใหกบตวละครเอกในเรองเลาพบไดทวไปใน นทาน ต านาน และเรองเลาของคนลมน าโขง เชน ผาแดง – นางไอ ทมมาวเศษเปนพาหนะและอาวธ ในเรองพระรามชาดก ตอนก าเนดราพณาศวรทใชธนเปนอาวธในการรบกวนกษตรยเมองตางๆ (ศราพร ฐตะฐาน ณ ถลาง, 2537:147-148) อนภาค (motif) หมายถง สวนประกอบทเลกทสดในนทานหรอเรองเลาทมพลงและความโดดเดนมลกษณะเปนความคดและจนตนาการทนาสนใจ จดจ างาย และตองมความแปลก สะดดตา สะดดใจ ซงอนภาคจะมทง ตวละคร วตถสงของ และเหตการณของเรอง (ศราพร ณ ถลาง, 2548: 36) พระยาศรโคตรบองมของวเศษคอ “กระบอง” ทเปนอาวธปราบสงตางๆ ซงอาวธชนดนมพระยาศรโคตรประดษฐขนใชเอง โดยท าจากไมกระยง (ไมพยง) ซงถอ

149

วาเปนไมศกดสทธทมเจาของนน ซงในเรองเลาของชาวเขมรกลาววา “นายยงมพลงงานเกดถาวรเหมอนชาง 7 ตว แลวกกระบอง 1 อน ออกมาเปน 1 อาวธ คอกระบองกระยงมความยาว 5 ศอก 1 คบ นายยงจบกระบองนนมาควงเรวๆ เหมอนกรงจกร” ลกษณะของความวเศษของกระบองคอ มฤทธมากสามารถปราบชางไดลานเชอก นอกจากความโดดเดนของอาวธวเศษของพระยาศรโคตรบองแลวยงมเรองราวเกยวกบความพเศษของพระยาศรโคตรบองซงในเรองราวทง 3 นนพบวาเรองเลาพระยา ศรโคตรบองของรฐตางๆ ในแถบลมน าโขงจะพบวามการหยบยมและผสมผสานอนภาค จนท าใหเกดแบบเรองของนทาน (tale-type) ทคลายคลงกนซงพบโครงเรองแบบนมาก ศราพร ณ ถลาง (2548: 66) ไดใหความหมายของแบบเรองวา โครงเรองของของนทานทท าใหนทานแตละเรองมลกษณะเฉพาะและแตกตางจากนทานเรองอนๆ ในเรองเลาของพระยาศรโคตรบองมแบบเรองทเดนชดคอ แบบเรองคนทมพละก าลงมากเนองจากผเขยนพบวา พระยาศร โคตรบองกอนทจะไดกนขาวทคดดวยไมงวด านนมลกษณะผอมไมมก าลงวงชา แตเมอไดกนขาวทคดดวยไมงวด าแลวกนมพละก าลงมากซงเรองเลาทง 3 กลมเลาไวตรงกน เชน ในพงศาวดารเหนอ กลาววา มกษตรยองคหนงเปนเชอพระวงศของพระลอครองราชสมบต ณ เมองนครสวรรคบร มพระมเหสพระนามวาสมณฑาเทว ในรชสมยของพระองคทหารไดเขาปาไปตดไม ครงหนง หวหนาทหารไดจดใหบรษผหนงเฝาทพก และหงขาวตมแกงไวรอคนงาน เมอถงชายผนน กจดแจงหงขาว เมอหมอขาวเดอดบรษนนจงคดขาวนนดวยไมงวด า บรษนนกลวเพอนๆ จะลงโทษจงกนขาวนนจนหมดหมอ ครนอมแลวรสกตววาเกดก าลงวงชาขนมากมาย ไดลองถอนตนยางใหญๆ ดกท าไดดงใจ ครนเมอพวกคนงานตดไมเสรจแลว บรษผนนกฉดลากไมซงไมเสาตนใหญๆ ยาวๆ มาลงยงทาน าได โดยมตองใชชางหรอแรงคนอนเลย หวหนางานจงจดใหเปนผคมแพไมลงมายงนครสวรรคบร เรองลาวของชาวลาวเมองทาแขก กลาววา เซยงสเปนทหารและมหนาทหงขาว แตพอหงขาวเสรจคดดวยไมงวด า ปรากฏวาขาวมสด า กลวเพอนๆ จะดาวา จงกนขาวหมอนนจนหมดครนกนเสรจแลวเกดมพละก าลงมาก สามารถปราบชางไดลานเชอก และถอนตนไมใหญไดหลายรอยตน สวนในเรองเลาของ ชาวเขมรกเลาเชนเดยวกนคอเปนทหารและไดหงขาวดวย “ไมโรกาขะเมา” (เขาใจวาจะเปนตนงวด าผเขยน) จากนนจงใชไมโรกาขะเมาคดขาวขาวมสด าจงกนขาวนนหมดหมอ จนมพละก าลงมากสามารถฆาชางไดหลายรอยเชอกและลากซงไดหลานรอยตนในเวลาเดยวกน สรปไดวาเรองเลาพระยาศรโคตรบองเปนเรองราวทมความสมพนธกนทง 3 กลม ซงมการน าเอาอนภาคและแบบเรองทคลายกนมาผกเปนเรองราวและตอเนอง ซงปรากฏวา เรองเลาของกลมชนเหลานมความเหมอนกนมาก แตไมอาจจะระบไดวาตนก าเนดของเรองเลา

150

พระยาศรโคตรบองมาจากแหลงใด เพยงแตรวาคนกลมนเปนกลมคนพนเมองทใชภาษามอญ-เขมรเทานนเอง บทบาทและอทธพลเรองเลาพระยาศรโคตรบองทมตอ ประเทศไทย สปป.ลาว และกมพชา สงหนงทวรบรษทางวฒนธรรมหรอวรบรษทองถนไดรบจากอนชนคนรนหลงตอมาคอ อนสาวรยหรอศาลหลกเมอง เพอใหผคนกราบไหวซงแลวแตบรบทของพนทวาจะสรางวตถเหลานใหมความใหญโตมากนอยแคไหน แลวแตความเชอของกลมนนวาพระยาศรโคตรบอง มความส าคญอยางไร ดงนนบทบาทและอทธพลของพระยาศรโคตรบองทปรากฏตอกลมตางๆมดงตอไปน พระยาศรโคตรบอง: ผน าในอดมคต เรองเลาทง 3 กลมเลาตรงกนวา พระยาศรโคตรบองเปนผน าทข นมาจากสามญชน หลงจากทไดกนขาวทคนดวยไมงวด ามพละก าลงมาก จากการทเคยมรางกายไมแขงแรง กลายมาเปนบคคลทมพละก าลงแขงแรง สามารถปราบชางไดเปนจ านวนมาก ท าใหผคนเหนวาเปนคนทมลกษณะพเศษจงแตงตงขนเปนผปกครองเมอง ดงต านานลาวเลาวา “เมอทาวเซยงสปราบชางแตกพายไปหมดแลว พระยากเรยกตวทาวเซยงเขาพบแลวยกลกสาวชอ “นางเขยวคอม” ใหเปนภรรยาและยงไดแตงตงใหเปนพระยาปกครองเมองศรโคตรบอง” ในต านานอรงคธาต ต านานพระธาตพนม กลาววา รชสมยพระยาศรโคตรบองนนบานเมองเกดความสงบสข ขาวปลาอาหาร พชพรรณตางๆอดมสมบรณ และบานเมองยง ยดมนพระพทธศาสนาดงกลาววา “เมอพระพทธเจาเสดจเขาไปบณฑบาตในพระนคร ครงนนพระยาเจาเมองศรโคตรบองไดบ าเพญบญสมภาร...เมอถงเดอน 6 ฝนตก พชขาวกลากงอมงามทวประราชอาณาจกรของพระองคถงแมวา สมสกลกไม กลวย ออย หมาก พล พราว ตาล หวานสม สรรพทงมวลกบงเกดมาเปนนจกาลบไดขาด.. พชผลดงกลาวนกดวยพระองคไดใสบาตรพระพทธเจา เมอครงเปนพระยาตโคตรบองนน” ( กรมศลปากร, 2483: 14-48) พระยาศรโคตรบอง: กษตรยผสาปแชง บทบาทอกอยางหนงของพระยาศรโคตรบองคอ ผทรงคณธรรม เมอเหนวาตนเองไมสามารถทจะกระท าการอยางใดไดแลวพระองคกไมท าตอไป หลกเลยงไมท า ต านานพงศาวดารเหนอเลาวา เมอพระยาโคตรบองครองเมองไดไมนานโหรท านายวาผมบญจะมาเกด พระยาโคตรบองกลวจงใหน าเดกไปฆาใหหมด แตยงเหลอเดกพการคนหนงเปนผมบญญาบารมไดรบการอมชจากพระอนทร แลวใหเขาเมองไป ความทราบถงพระยาศรโคตรจง

151

กลาววา ถาผมบญมาในแผนดนจะตอดวย แตถามาทางอากาศจะเอาตวหนไป ครนเหนผมบญเหาะมากลางอากาศจงพาครอบครวหนไป (องคการคาครสภา, 2505: 40-41) นอกจากนพระยาศรโคตรบองยงเปนบคคลทสาปแชงผทท าใหพระองคนนเสยชวต ความอาฆาตนสงผลมายงโลกปจจบน โดยเฉพาะประเทศลาว เมอโดนอาวธท าราย พระยาศรโคตรบองไดสาปใหผปกครองเมองเวยงจนทนไมเจรญ จากต านานประวตศาสตรศรโคตรและเมองเวยงจนทน กอนจะตายพระยาศรโคตรสาปเมองเวยงจนทรวา “ถาหากกตายใหเขาฉบหายทงเมองทวกน เมองเวยงจนทนใหดบดงกลวยใหสวยดงป ” บางเรองเลากลาวถงค าสาปพระยาศรโคตรวา "เวยงจนทนลานชาง อยาใหฮงเฮองศรคนบมสลธรรม อยคองเมองบานผใดมาครองสราง ปกครองตมไพรขอใหฮง เพยงชางพบห ฮงเพยงงแลบลน ศรโคตรสาปแชงเวยง" บทบาทของพระยาศรโคตรในสายตาของคน สปป. ลาวนอกจากจะเปนวรบรษแลว ยงเปนผรายทท าใหเมองเวยงจนทนตองแกค าสาปพระยาศรโคตรใหพนไป บทสรป บทความเรอง “พระยาศรโคตรบอง: วรบรษทองถนแหงลมน าโขง” เปนสวนหนงของงานวจยเรองพระยาศรโคตรบอง: ความสมพนธและบทบาทของเรองเลาพนบานในชมชนลมน าโขงโดยไดรบทนสนบสนนการวจยจาก ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย ประจ าป 2559 ซงผวจยคนพบวาเรองเลาและต านานของพระยาศรโคตรบอง เปนเรองราวทเลากนในแถบลมน าโขง เรอยไปจนถงเขตประเทศกมพชาและเรอยมายงภาคกลางของประเทศไทย เนองมากจากในอดตกลมคนเหลานลวนเปนเครอญาตทางวฒนธรรมเดยวกน เรองเลาของพระยาศรโคตรบองนยงท าใหเหนคนกลมหนงทมวฒนธรรมรวมกน แตจะเปนกลมใดนนผวจ ย ไมสามารถออกความเหนได แตผวจยตงขอสงเกตวา กลมชนทใชเรองเลาเกยวกบพระยา ศรโคตรบองน นาจะเปนกลมคนทใชภาษาตระกลมอญ-เขมรนนเอง สวนสญลกษณทแทน พระยาศรโคตรบองนนเปนรปป นทมอาวธวเศษรวมกนนนคอ กระบองวเศษ ทสามารถปราบศตรจนไดรบชยชนะ นอกจากนผวจ ยยงพบวา พระยาศรโคตรบอง ทง 3 กลมตางกเปนเทพารกษทคอยคมครองบานเมองของตนเอง เชน พจตรมการบชาพระยาศรโคตรบองควบคไปกบเสาหลกเมอง เมองทาแขก แขวงค ามวน สปป.ลาว มพธบชาพระธาตศรโคตรพรอมกบบชาอนสาวรยพระยาศรโคตรบอง สวนในดนแดนภาคตะวนออกเฉยงเหนอของไทยนนมรปป นพระยาศรโคตรบองบรเวณอ าเภอธาตพนม แตการบชาไมท าใหญโตมากนกเนองจากม องคพระธาตพนมเปนหลกอยแลวนนเอง

152

รายการอางอง

ศลปากร, กรม. (2542). ประชมพงศาวดารฉบบกาญจนาภเษกเลม 1, กรงเทพฯ: กอง วรรณกรรมและประวตศาสตร. คณะกรรมการคนควาเรยบเรยงและเขยนประวตศาสตรแขวงค ามวน. (2558). ประวตศาสตร แขวงค ามวน ดนแดนอารยธรรมประวตศาสตรอาณาจกรศรโคตรบองโบราณ. เวยงจนทน: โรงพมพรฐไท. นธ เอยวศรวงศ. (2536). วรบรษในวฒนธรรมไทย. วารสารเศรษฐศาสตร ธรรมศาสตร ฉบบท 19 กนยายน – ธนวาคม. ประคอง นมมานเหมนท. (2554). เจาเจองหาญวรบรษไทลอ ต านาน มหากาพย พธกรรม. กรงเทพฯ: สถาบนไทยศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย. พระธรรมราชานวตร. (2551). ( พมพครงท 11). อรงคนทาน ต านานพระธาตพนม (พสดาร). กรงเทพฯ: จนพบลชชง. ศราพร ณ ถลาง. (2548). ทฤษฎคตชนวทยาวธวทยาในการวเคราะหต านาน – นทานพนบาน ,กรงเทพฯ: โครงการเผยแพรผลงานทางวชาการ คณะอกษณศาสตร จฬาลงกรณ มหาวทยาลย. ศราพร ณ ถลาง. (2558). เรองเลาพนบานในโลกทเปลยนแปลง. กรงเทพฯ: ศนยมานษยวทยา สรนธร (องคการมหาชน). ศราพร ณ ถลาง. (2537). ในทองถนมนทานและการละเลน. กรงเทพฯ: ส านกพมพมตชน. สกญญา สจฉายา. (2542). พระรวง : วรบรษในประวตศาสตรและวรบรษทางวฒนธรรม, วารสารภาษาและวรรณคดไทย ปท 16 หนา 202-216. สกญญา สจฉายา. (2556). วรรณกรรมมขปาฐะ. กรงเทพฯ: โครงการเผยแพรผลงานทาง วชาการคณะอกษรศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย. องคการคาครสภา. (2505). ประชมพงศาวดาร เลม 1. กรงเทพฯ: ศกษาภณฑพานช.

153

อฐ ในวรรณคดไทย ธวชชย ดลยสจรต1

1คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

บทคดยอ สตวในวรรณคดไทยมทงสตวตามธรรมชาต เชน เสอ ชาง ลง นก ปลา ฯลฯ และสตวในจนตนาการ เชน พญานาค พญาครฑ นกวายภกษ ฯลฯ ทงนยงมสตวตามธรรมชาตแตไมเคยปรากฏในทองถนเมองไทย นนคอ อฐ ผวจยจงประสงคทจะศกษาบทบาท ความส าคญ และทมาของอฐในภาษาไทย และอฐในวรรณคดไทย โดยเปรยบเทยบกบอฐในวรรณคดบาลและวรรณคดสนสกฤตดวย จากการศกษาพบวาในวรรณคดไทยมค าเรยกอฐสองค า คอ “อฐ” และ “อษฐ” ค าทงสองนาจะมทมาจาก โอฏฐ ในภาษาบาล หรอ อฏฐ ในภาษาเขมร วรรณคดสนสกฤตกลาวถงอฐอยางหลากหลาย ทงในฐานะสตวเลยง สตวพาหนะ ใชบรรทกสงของและเพอ การเดนทาง ทงยงใชในการรบ และเปนเครองบรรณาการ โดยมกจะกลาวถงอฐรวมกบสตวใหญอนๆ เชน ชาง มา ลอ หรอเสอ วรรณคดบางเรองกลาวถงอฐโดยเฉพาะในเชงเปรยบเทยบเพอเปนคตสอนใจ ในวรรณคดบาลมการกลาวถงอฐรวมกบสตวอนๆ ในฐานะเปนสตวพาหนะ และยงมการใชอฐเพอเปรยบเทยบพฤตกรรมของมนษย เพอสอนใจและเปนค าวารายตเตยน วรรณคดไทยทกลาวถงอฐ ซงผว จ ยไดน ามาศกษาไดแก อนรทธค าฉนท สมทรโฆษค าฉนท รามเกยรต ระเดนลนได และพระอภยมณ สวนใหญปรากฏอฐในฐานะพาหนะของนกรบ ยกเวนในบทละครตลกเรองระเดนลนได ทใชอฐในการเปรยบเทยบเชงลอเลยน และ พระอภยมณทกลาวถงอฐในฐานะเปนอาหาร

ค ำส ำคญ: อฐ, วรรณคดไทย, วรรณคดสนสกฤต, วรรณคดบาล, ค ายม

A Camel as Appeared in Thai Literature Thawatchai Dulyasucharit1

1Faculty of Humanities and Social Sciences, Sakonnakhon Rajabhat University

Abstract In Thai literature, there are both animals in the nature, such as tigers, elephants, monkeys, birds, fish, etc., and imaginary animals, such as naga, garuda, vayubhaksha bird, etc., While, among the animals in real, there is a camel, which is never lives in any part of Thailand. The researcher tried to find out the origin of the word for “camel” in Thai, and a camel in Thai literature. A comparison between Thai, Pali, and Sanskrit literature was also conducted. He found that there are 2 words in Thai for a camel: “อฐ” and “อษฐ,” both pronounce “ut”. It’s probably that these words are derived from oṭṭha in

154

Pali, or from ūṭṭha in Khmer. A camel in Sanskrit literature appears in many aspects, as domestic animals or as animals of burden, for bearing loads or travelling. They were also used in battles. A camel was normally narrated along with other large animals: elephants, horses, asses, or tigers. In a few Sanskrit stories, a camel is told as a prominent role for teaching the listeners. While in Pali literature, a camel is narrated along with other burden animals, and also is used for comparison to human behavior, for teaching and for blame. Thai literature in the study is as follows: Anirut Khamchan, Samutthrakhot Khamchan, Ramakian, Radenlandai, Phra Aphaimani. In most cases, a camel is used as a vehicle for a warrior, except for Radenlandai, a camel is used in satire, and Phra Aphaumani, a camel is used as food.

Keywords: Camel, Thai literature, Sanskrit Literature, Pali literature, Loanword

1. บทน า สตวในวรรณคดไทยมดวยกนหลากหลายชนด ทงทเปนสตวในจนตนาการ เชน มามงกร เงอก พญานาค กนนร กนนร นกหสดลงค นกวายภกษ ครฑ หรอสตวยกษตางๆ สตวในจนตนาการสวนใหญนนเปนสตวในปาหมพานต ตามคตความเชอทปรากฏในวรรณคดจากอนเดยทงทเปนภาษาสนสกฤตและภาษาบาล และดวยเหตนจงมชอเปนค ายมจากภาษานนๆ ดวย นอกจากนยงมสตวทปรากฏในธรรมชาตจรงๆ เชน นก ปลา เสอ ชาง ลง เกง กวาง ฯลฯ ซงพบไดในวรรณคดทวไปทงในบทพรรณนาธรรมชาต และในฐานะเปนตวละครทมบทบาทส าคญของเรอง อยางไรกตาม ยงมสตวตามธรรมชาตจรงๆ บางชนดทปรากฏในวรรณคดไทย แตไมไดเปนสตวทพบในเมองไทย นนคอ อฐ อฐเปนสตวสเทาขนาดใหญ มลกษณะเดนคอ ล าตวสง คอยาว และมหนอกบนหลง บางชนดมหนอกเดยว บางชนดมสองหนอก ใชเปนสตวพาหนะเพอบรรทกสนคา มนษยสามารถนงบนหลงอฐเพอบงคบการเดนได อฐเปนสตวทมถนก าเนดในตางแดน เชน ทวปแอฟรกา เอเชยกลาง และทางตะวนตกของประเทศจน ไมเคยมอฐในเอเชยตะวนออกเฉยงใตหรอประเทศไทยเลย แตกมขอความพรรณนาถงอฐในวรรณคดไทยบางเรอง หากผทอานวรรณคดเรองนนไมรจกลกษณะทางธรรมชาตของเมองไทย กอาจเขาใจวามอฐหรอเคยมอฐในเมองไทยจรงๆ

155

อฐมปรากฏในวรรณคดไทยบางเรอง เชน เนอหาตอนหนงในสมทรโฆษค าฉนท พรรณนาไววา “ลางขนขอฐยรรยง โยนศสดรธ ารง พเศษศลปะลอง” จงเปนขอทนาสงเกตถงบทบาทและความส าคญของอฐทปรากฏในวรรณคดเรองนและในเรองอนๆ ผวจยพบวามการศกษาเกยวกบสตวในวรรณคดนนมปรากฏอยบาง แตยงไมปรากฏการศกษาเรองอฐในวรรณคดไทยโดยเฉพาะ เชน ยมโดย เพงพงศา (2521) ศกษาเรองครฑและนาคในวรรณคดสนสกฤตและบาล ละเอยด วสทธแพทย (2522) ไดศกษาเรองชางในวรรณคดสนสกฤตและวรรณคดบาล สมบต พลายนอย (2532) ไดรวบรวมเรองสตวหมพานต กลาวถง กเลนและมามงกร นกหสด นกโฮ-นกทพย กนนร-นกหนาคน หงส การเวก-ทณฑมา-วายภกษ นกผสม ครฑ ครฑจบนาค นก สงห-ราชสห ประเภทของราชสห สงหผสม สตวจตบท นรสงห จตบทหนาคน มา ชาง เงอก ง-พญานาค มงกร สตวน า สตวน าผสมสตวบก เกยรตมข-สตวมแตหนา นอกจากน โสภณ ชชวย (2536) ศกษาบทบาทพเศษของมาในวรรณคดไทยเรองตางๆ สมเพลน ชนะพจน. (2549) ไดศกษาเรองชางในวรรณคดพระพทธศาสนา และวรารชต มหามนตร (2557) ศกษาโลกทศนของคนไทยจากภาษต และไดวเคราะหโลกทศนเกยวกบสตว โดยมสตวทนยมกลาวถง 10 ชนด ไดแก สนข แมว สกร ววควาย ชาง มา เสอ จระเข ง และกา การศกษาวจยทกลาวมาขางตนลวนเปนการศกษาเกยวกบสตวในวรรณคดประเภทอนๆ ทรจกกนด ทงสตวปาในธรรมชาตและสตวในปาหมพานตหรอสตวในจนตนการ มเพยงมาลทต พรหมทตตเวท (2555, น.142) ทกลาวถงอฐอยบาง แตเปนเพยงสวนหนงในบทความเรอง “อาหารการกนในวรรณกรรมเรองพระอภยมณ” มไดศกษาเรองอฐโดยตรง ผวจยจงไดด าเนนการศกษาเชงเปรยบเทยบ เพอศกษาถงบทบาท ความส าคญ และทมาของอฐในภาษาไทย และศกษาบทบาทหนาทของอฐในวรรณคดไทย เพอใหทราบวามการกลาวถงอฐในวรรณคดไทยอยางไร เหตใดจงมการกลาวถงอฐทงทเมองไทยไมมอฐ และชาวไทยกไมคนเคยกบอฐ โดยด าเนนการตามล าดบดงน เรมตนโดยการคนควาหาทมาของค าวาอฐในภาษาอนๆ ทนาจะแหลงทมาใหยมค าเขามาใชในภาษาไทย จากนนจงไดศกษาอฐในวรรณคดในภาษาเหลานน พรอมกบแสดงถงลกษณะของอฐในวรรณคดไทย ผวจยก าหนดกรอบการวจยคอวรรณคดไทยในสมยอยธยาจนถงสมยตนรตนโกสนทรตามล าดบ เนองจากเปนชวงเวลากอนทจะมการตดตอกบตางประเทศอยางสะดวกรวดเรวดวยยานพาหนะททนสมย ผคนในเมองไทยรจกอฐจากสอตางมากขนแลว

156

2. ลกษณะทางชววทยาของอฐ กอนทจะศกษาเนอหาเรอง อฐ ในทางภาษาและวรรณคด ผวจยไดคนควาขอมลทางชววทยาของอฐมาน าเสนอโดยสงเขป ดงน อฐเปนสตวทมจดเดนคอหนอกบนหลง จดอยในสกลคาเมลส (Camelus) มดวยกน 3 ชนด ไดแก อฐหนอกเดยว (Camelus dromedaries) อาศยอยในตะวนออกกลาง และแอฟรกา อฐสองหนอก (Camelus bactrianus) อาศยอยในเอเชยกลาง และอฐปาสองหนอก (Camelus ferus) เปนสตวทเสยงจะสญพนธ อาศยในพนทหางไกลทางตะวนตกของจนและมองโกเลย อฐเหลานนอกจากใชงานเปนพาหนะไดแลว ยงใหนม เนอ และขนส าหรบใชเปนสงทอดวย อฐทโตเตมวยมความสงวดถงไหลประมาณ 1.85 เมตร และวดถงหนอกประมาณ 2.15 เมตร มน าหนกอยในราว 300 – 1,000 กโลกรม มความเรวในการเดนประมาณ 27-30 กโลเมตรตอชวโมง และอายเฉลยประมาณ 40-50 ป ผคนทวไปมกมองวาอฐเปนสตวในทะเลทราย แตอฐอาศยกระจดกระจายหลายทองททวโลก ปจจบนมประชากรอฐทงหมดประมาณ 14 ลานตว ทงในทวปอเมรกา เอเชย และออสเตรเลย (Zarei and Bond, 2015, p.496) 3. เคาศพท อฐ ในภาษาไทย ในภาษาไทย มการสะกดอฐสองแบบ คอสวนใหญใชวา “อฐ” และมบางทใชวา “อษฐ” ค านนาจะมทมาจากภาษาสนสกฤต ภาษาบาล และภาษาเขมร โดยมรายละเอยดดงน

ศพทสนสกฤตสตวชนดนวา อษฏร (उषटर เนนเสยงพยางคแรก) (Monier-Williams, 1899, p.220) วลสนสนนษฐานวานาจะมาจากธาต อษ หมายถง เผาไหม และปจจย กฤตษฏรน (Wilson, 1832, p.164) ค าวา อษฏร ยงปรากฏอยในอมรโกศ พจนานกรมศพทสนสกฤตเลมแรก ซงนาจะเขยนขนในราวครสตศตวรรษท 5 (Padhye, 1940, p.i) โดยได

รวบรวมค าทมความหมายเดยวกนอก 3 ค า ไดแก กเมลก (कमलक), มย (मय) และ

มหางค (महाङग) นอกจากนยงมค าวา กรภ หมายถง ลกอฐ ดวย (Padhye, 1940, p.86)

สวนในภาษาบาลนนแตกตางออกไปพอสมควร โดยเรยกสตวชนดนวา โอฏฐ (ओटठ) ซงพองกบค าวา โอฏฐ ทหมายถง ปาก หรอรมฝปาก (จนทบรนฤนาถ, พระเจาบรมวงศเธอ กรมพระ, 2537, น.189) ภาษาเขมร เรยกวา อฏฐ (ឩដឋ ) ปจจบนออกเสยงวา อต (บรรจบ พนธเมธา, 2528, น.1179) เหมอนกบในภาษาไทย

157

เมอพจารณารปศพทและเสยงแลว ค าวา อฐ และ อษฐ ในภาษาไทย มความเปนไปไดทจะรบมาจากภาษาสนสกฤต ภาษาบาล หรอภาษาเขมร แลวมาแผลงรปและเสยงเพอใชในภาษาไทยตามการวเคราะหดงน 3.1 รบรปค าจากภาษาบาล จาก “โอฏฐ” เปน “อฐ” โดยเปลยนเสยงสระโอเปนสระอ ท าใหไดเสยง อฏฐ และลบเสยงทายออก ตามแนวทางการรบภาษาบาลและภาษาสนสกฤตมาใชในภาษาไทยโดยทวไป ทไมนยมเสยงอะทายค า เชน คช ศล และหากมตวซอน (ตวสะกด) ตวตาม กมกจะลบออกไปเสย เชน วฑฒ ตด ฑ ออก เปน วฒ, รฏฐ เปน รฐ (ชะเอม แกวคลาย, 2555, น.98) หรอหากคงไวกมกจะไมออกเสยง ในทน ฏ เปนพยญชนะตวสะกด และ ฐ เปนพยญชนะตนในพยางคทตามมา จงตดพยญชนะ ฏ ทงไป เหลอแต ฐ จงไดรปในภาษาไทยเปน “อฐ” 3.2 รบรปค าและเสยงจากภาษาเขมร “อฏฐ” เปน “อฐ” โดยไมมการเปลยนแปลงเสยง สวนรปค านนตดพยญชนะ ฏ ออกไป เปนทนาสงเกตวา อฏฐ ในภาษาเขมรนนาจะรบมาจากภาษาบาลอกทอดหนง ในภาษาบาลใชสระโอ แตในภาษาเขมรใชสระอ 3.3 กรณการรบศพท อษฏร จากภาษาสนสกฤตนนแมความเปนไปไดนอยมาก แตอาจมการแผลงโดยผสมผสานระหวางศพทสนสกฤตและศพทบาล มาใชเปนค าไทยทแตกตางไปจากเดม ศพท อษฏร และ โอฏฐ กลายมาเปน อฐ ในภาษาไทยได โดยใชแนวทางเดยวกบกรณการแผลงค าอนๆ เชน มารค ในภาษาไทย แผลงจากค าวา มรค ในภาษาสนสกฤต และค าวา มคค ในภาษาบาล, ค าวา มหรสพ ในภาษาไทย แผลงจากค าวา มโหตสว ในภาษาสนสกฤต และค าวา มหสสว ในภาษาบาล, ค าวา เขษม ในภาษาไทย แผลงจากค าวา เกษม ในภาษาสนสกฤต และ เขม ในภาษาบาล เปนตน 4. อฐในเมองไทยสมยแรก สมยกรงศรอยธยา ไมปรากฏเรองของอฐในเอกสารประวตศาสตรของไทย เชน พงศาวดาร หรอจดหมายเหตตางๆ ของไทย แตมชาวตางประเทศไดบนทกไววาใน กรงศรอยธยามสตวเลยงใชงานคอวว ควาย และชาง ซงใชเปนพาหนะ แตไมเหมาะกบการเลยงมา ทงยงไมมลาและลอ ขณะทชาวมวรมาตงถนฐานอยอาศย และเลยงอฐเอาไวจ านวนหนง ซงน าเขามาจากตางประเทศ (La Loubere, 1693, p.39) ผแตงจดหมายเหตนคอ เมอสเออร ลาลแบร เอกอครราชทตพเศษชาวฝรงเศส แตงไวเม อครงเดนทางมายง กรงศรอยธยาในรชสมยสมเดจพระนารายณมหาราชของไทย และพระเจาหลยสท 14 ของฝรงเศส เมอ พ.ศ. 2230

158

ทพยวาน สนทวงศ ณ อยธยา ไดเลาไวในหนงสอชด เมอคณตาคณยายยงเดกซงเปนเกรดชวตของเดกไทยสมยรชกาลท 6-รชกาลท 7 ในเรอง “ฝนหวาน” และเรอง “ของฝาก” วาคณยายกบพวกเดกๆ ขอใหแขกยามหนมทจะลาไปเยยมบานทอนเดยใหซออฐมาฝาก และคดจะน าอฐไปเรใหคนดแลวเกบเงน “เพราะคนไทยยงไมเคยเหนอฐเลย เคยเหนแตในรปตามหนงสอเทานน” (ทพยวาณ สนทวงศฯ, 2556, น.18) โดยบอกเลาเพมเตมผานคณปของเดกๆ ในเรองวา “อฐนนะมคนเคยเอาเขามาแลว เกดฝนแลงกนไปทว จงหาวาอฐนเคยอยแตในทะเลทรายทแหงแลงฝน จงท าใหฝนแลงไป ไมมใครกลาเอาเขามาอก เพราะกลวฝนจะแลง ” (ทพยวาณ สนทวงศฯ, 2556, น.19) 5. เอกสารวาดวยอฐสมยแรก ขอมลเกยวกบการเลยงอฐในเมองไทยนนไมสจะชดเจน แตจากเอกสารอนๆ ดงเชนในต าราเรยนภาษาไทยและหนงสอพจนานกรมตางๆ ท าใหทราบวาในชวงรชกาลท 3 เปนตนมา คนไทยเรมรจกอฐมากขน ดงปรากฏค าวาอฐในเอกสารเหลานน ดงตวอยางตอไปน ต าราภาษาไทยชอ อกษรนต พระอมราภรกขต (เกด อมโร) แตงในสมยรชกาลท 4 (พ.ศ. 2394-2411) กลาวถงค าทสะกดดวยอกษร ฐ ไดแก “ประเสรฐ อฐ อฐ” เปนตน (อมราภรกขต, พระ, 2485, น. 25) พจนานกรมภาษาไทย-องกฤษ ชอ สพะพะจะนะ พาสาไท ของบาทหลวงปาเลอกว (Pallegoix, 1854, p.846) แตงขนเมอ พ.ศ.2397 บรรจค าวา “อด” เอาไว และใหความหมายเปนภาษาองกฤษวา Camel ซงหมายถง อฐ ในภาษาปจจบนนนเอง หนงสอพรรณพฤกษากบสตวาภธาน พระยาศรสนทรโวหาร (นอย) แตงเมอปวอก ฉศก พ.ศ.2427 ในเนอหาสวนสตวาภธาน กลาวถงอฐไวในหมวดแมกด แตงเปนกาพยยาน ดงน "อฐมาแตเมองเทศ สงเปนเปรดสตวใดปาน กอหญาบนปราการ แหงนกนไดสดวกด" (ศรสนทรโวหาร, พระยา, 2427, น.26-27) ปทานกรม ของกรมต ารา กระทรวงธรรมการ ซงรวบรวมค าตงแต พ.ศ.2427 ไดบรรจค าวาอฐเอาไว วา “อฐ (ม. โอฏฐ; ส.อษฏร) น. สตวสเทาชะนดหนง มคอยาวเหมาะเปนพาหนะในทะเลทราย.” (กรมต ารา, 2470, น.113) หนงสอไตรพากย บทท 9 วาดวยค าไทยเทยบภาษาบาลและสนสกฤต ใหค าศพท อฐ ไว วามาจาก โอฎฐ ในภาษาบาฬ และ อษฎร ในภาษาสงสกฤต โดยใหความหมายวา “ตวอฐ” (น.113) และยกตวอยางค าทสะกดดวย ฐ คอค าวา “ลาอฐ” หมายถง ลากบอฐ (น.132)

159

จากการศกษาเอกสารเหลานพบวาเรมมการกลาวถงอฐมากขน โดยอธบายศพทและลกษณะของสตว แตกไมไดกลาวถงลกษณะของอฐโดยละเอยด แตนาจะกลาวไดวาคนไทยเรมรจกอฐมากขนแลว ผวจ ยยงไมสามารถหาหลกฐานไดชดเจนวาในยคปจจบน มการน าอฐเขามาในเมองไทยครงแรกเมอใด แตทราบจากขอมลของสวนสตวดสตวา ปจจบนน (พ.ศ.2560) ประเทศไทยมอฐในสวนสตวของรฐบาลจ านวน 18 ตว ในสวนสตวเชยงใหม 5 ตว สวนสตวนครราชสมา 5 ตว สวนสตวเปดเขาเขยว 3 ตว สวนสตวขอนแกน 3 ตว และสวนสตวสงขลา 2 ตว (สารเขาดนวนา, 2555, น.4) 6. อฐในวรรณคดไทย แมในเมองไทยและประเทศเพอนบานจะไมมอฐ แตในวรรณคดไทยบางเรองมการพรรณนาถงอฐในลกษณะตางๆ กน และนาจะมการกลาวถงอฐในวรรณคดครงแรกในสมยอยธยา ดงรายละเอยดตอไปน 6.1 นทานสบสองเหลยม นทานสบสองเหลยมหรอนทานอหรานราชธรรมนาจะเปนวรรณคดเรองแรกของไทยทกลาวถงอฐ นทานสบสองเหลยมฉบบแรกเปนของขนกลยาบด ขนนางแขกเปอรเซยทเขามารบราชการในอยธยา โดยรวบรวมและเรยบเรยงถวายพระเจาอยหวบรมโกศ เมอ พ.ศ.2295 (กสมา รกษมณ, 2560) ในเรองท 9 กลาวถงพระเจามหาตมทรงมพระเมตตา ผใดขอสงใดกจะพระราชทานตามปรารถนา คราวหนงพระเจาเมองชามปรารถนาจะทดสอบ จงแตงราชทตไปขออฐด าปลอด 300 ด า ซงอฐด านนราคาแพงมากเรองเลาตอไปวา พระเจามหาตมไมทรงอดออด กลบประกาศใหราษฎรน าอฐด ามาขาย จะทรงรบซอตามราคาเมอครบ 300 กใหราชทตพาไปถวายพระเจาชาม พระเจาชามทรงซาบซงวาตนเปนเมองใหญกวาแตพระเจามหาตมยงมน าพระทย จงคนอฐทงหมดไป พรอมผาแพรพรรณบรรทกหลงอฐ ใหพระเจามหาตมสงคนเจาของ สวนคาอฐทรบซอในเบองตนกไมไดเอาคนแตอยางใด (ประชมปกรณม ภาคท 1, 2465, น.42-43) ในนทานสบสองเหลยมเรองน อฐบทบาทเปนพาหนะและยงมความส าคญในฐานะเปนของก านลทมราคา โดยเฉพาะอฐด า ซงหาไดยาก เนอหานทานจงนาจะถายทอดจากเรองของตางประเทศทมความคนเคยกบการใชอฐ นบเปนแหลงทมาหนงทท าใหคนไทยมความรจกอฐมากขน

160

6.2 สมทรโฆษค าฉนท สมทรโฆษค าฉนทเปนวรรณคดทเรมแตงขนในสมยอยธยา มการใชค าศพทยมจากภาษาบาลและสนสกฤตมาก แตแตงไมจบ กระทงถงสมยรชกาลท 3 แหงกรงรตนโกสนทร สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระปรมานชตชโนรสไดทรงพระนพนธตอจนจบ เมอวนท 21 ตลาคม พ.ศ. 2392 (สมาล กยะกล. 2519, น.213-283) ในเรองนปรากฏขอความกลาวถงอฐสองครง ซงเปนชวงตน ทแตงขนในสมยอยธยา โดยมเนอหาพรรณนาถงอฐในฐานะเปนสตวพาหนะใชในการศกสงครามได ดงความในเรองตอนทกลาวถงขนศกตางๆ เมอพระสมทรโฆษเตรยมพล ดงน ลางขนขบพาหมกร มอถอธนศร สมรรถกลางรณรงค ลางขนขอฐยรรยง โยนศสดรธ ารง พเศษศลปลอง ลางขนขเลยงผาผยอง ขโตตวคนอง ค านบครวตาตาว

(วรรณกรรมสมยอยธยา เลม 2, 2530, น. 191) ในทนอฐเปนพาหนะส าหรบข เชนเดยวกบ ลอ ลา และสตวอนๆ ผอยบนหลงอฐสามารถใชอาวธสรบกบขาศกไดเชนเดยวกน อาวธในทนนาจะเปนอาวธทซดออกไปได เนอหาอกตอนหนง เมอมหาอ ามาตยสสงกลปเจรจาหามทพ กมการกลาวถงอฐ แตสะกดเปน “อษฐ” ... ขนใดอนอยณรถอษ- ฐองอาจและอาจผลา เงอเงอดคทาคอพระคทา ธรราชฦๅแสดง นนนคอกรงพชยชาญ ชยเดชเขมแขง เขนฆามหาอสรแรง ฤทธหาวบหอนเอ

(วรรณกรรมสมยอยธยา เลม 2, 2530, น. 193) ในทนอฐนาจะใชเปนสตวส าหรบลากรถ เนองจากค าพรรณนาชวงนกลาวถงขนศกบนรถโดยตลอดและผประจ ารถนนคอ เจากรงพชยชาญ

161

6.2 อนรทธค าฉนท อนรทธค าฉนทเปนหนงสอทแตงขนในสมยอยธยาตอนตน เนอหามาจากตอนหนงในวรรณคดสนสกฤตเรองมหาภารตะ (วรรณกรรมสมยอยธยา เลม 2, 2530, น.616) มการใชค าศพทยมจากภาษาบาลและสนสกฤตเปนจ านวนมากเชนเดยวกบสมทรโฆษค าฉนท เนอหาในตอนทพานและพระกฤษณะยกพลรบกน มการกลาวถงอฐครงหนง หมหนงเรองรดบรนแทะ เทยมดวยแกะแพะ แลพลสอยดาษดา หมหนงขอฐคณา พลแซงซายขวา ก าลงรยงยงยทธ

(วรรณกรรมสมยอยธยา เลม 2, 2530, น. 604) อฐในทนเปนสตวพาหนะใหนกรบใชขเพอท าการรบเชนเดยวกบสตวอนเชนมา แกะ แพะ เสอ ฯลฯ แตไมไดมเพยงตวสองตว ในทนอฐมเปนจ านวนมาก แตมเปน “หม” นนคอ มจ านวนไมนอยทงแซงดานซายและแซงดานขวา 6.3 บทละครรามเกยรต (รชกาลท 1) รามเกยรตเปนนยายเรองยาววาดวยการรบระหวางพระรามและทศกณฐ มทมาจากวรรณคดรามายณะภาษาสนสกฤต บทละครรามเกยรตพระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช (รชกาลท 1) กลาวถงอฐมากกวา 1 ครง โดยมกจะกลาวถงพรอมกบสตวอนๆ เชน มา ชาง ลา ฯลฯ ดงตวอยางจากรามเกยรตตอนหนมานเผากรงลงกา ยกกระบตรเกยกกายกองหลง ถอทวนดาบทงธนศลป ขอฐขมานาคน ขนกหสดนกญชร

(บทละครเรองรามเกยรต เลม 2, 2557, น.146) จากเนอหาในรามเกยรตขางบนน กวไมไดเนนเนอหาทอฐโดยเฉพาะ แตกลาวถงรวมกบสตวพาหนะอนๆ นกรบบนหลงอฐสามารถใชอาวธตางๆ ได เชนเดยวกบในตอนท ทาวกเวรเตรยมทพออกรบเพอแกแคนแทนโอรส มการเกณฑกองก าลงจ านวนมาก แตละเหลาขสตวตางๆ กน เชน ชาง มา แรด ราชสห อฐ ลา แกะ แพะ ชมพา ฯลฯ

162

เหลาหนงพนขสนธพ ถอทวนแลนตลบเหยนหน ลางเหลาขแรดตวฉกรรจ ถอปนขบฟนกระหยบยง บางขราชสหอฐลา แพะแกะชมพาเสอสงห ขหมขโตโคกระทง บางขมหงสกวางทราย

(บทละครเรองรามเกยรต เลม 4, 2557, น. 494) อฐในบทละครขางบนน มบทบาทเปนพาหนะส าหรบขในการรบ และไมปรากฏการพรรณนาโดยเฉพาะ หากแตกลาวถงรวมกนไปหลายชนด ในตอนทพญาอนชต (หนมาน) ไดไปครองเมองนพบร มการพรรณนาถงผคนพากนอพยพโดยวธตางๆ กน บางกเดนบางกอาศยสตวตางๆ ดงน บางเดนครวตามกนเปนฝงฝง อมจงลกหลานองม ววควายเกวยนตางตามม อฐลาตอนขตามกน

(บทละครเรองรามเกยรต เลม 3, 2557, น.558) ในทน อฐมบทบาทเปนสตวพาหนะส าหรบขข นหลงเชนเดยวกบลา สวนววและควายนนใชเทยมเกวยน ชางและมากนงกบนงอานกนไป จากบทละครเรองรามเกยรตในรชกาลท 1 อฐมบทบาททงเปนพาหนะในการขเพอเดนทางและบรรทกสมภาระ กบใชเปนพาหนะในการรบเชนเดยวกบชางมาและสตวรายอนๆ 6.4 ระเดนลนได ระเดนลนไดเปนวรรณคดประเภทบทละครรอง ขนาดสน ผแตงคอพระมหามนตร(ทรพย) แตงขนในสมยรชกาลท 3 คอระหวางพ.ศ.2367-2394 (สจตต วงษเทศ, 2537, น. (18)) เนอหาเปนเรองตลกวาดวยการชงนาง เปนทรจกกนดในหมนกวรรณคดไทย โดยเฉพาะส านวนการชมโฉมนางประแดะในชวงตนเรอง ความวา สงระหงทรงเพรยวเรยวรด งามละมายคลายอฐกะหลาปา พศแตหวตลอดเทาขาวแตตา ทงสองแกมกลยาดงลกยอ ฯ

(สจตต วงษเทศ, 2537, น.14) ในบทชมโฉมขางบนน เปรยบเทยบความงามของนางประแดะวาคลายกบอฐกะหลาปา นบเปนครงแรกในวรรณคดไทยทเปรยบเทยบความงามของสตรกบอฐ ค าวา

163

“อฐกะหลาปา” นนไมปรากฏชดวาหมายถงอยางไร แตเนอหาสวนนวาดวยการชมนางในเชงลอเลยน และกลาวถงความสงเพรยว ในทนจงนาจะเนนเรองความสงของนาง ซงสอดคลองกบบทรอยกรองในหนงสอพรรณพฤกษาสตวาภธานทวา “อฐมาแตเมองเทศ สงเปนเปรดสตวใดปาน” (ศรสนทรโวหาร, พระยา, 2427, น. 26-27) พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน ไดอธบายวา กะหลาปาวาหมายถง “ชอเมองในเกาะชวาสมยโบราณ ตอมาเรยก ปตตาเวย, ปจจบนชอ จาการตา” (พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2554, 2556, น.100) จากความหมายดงกลาวน อาจสนนษฐานวาในสมยทแตงเรองระเดนลนได ผแตงคงไดยนเรองอฐในเมองดงกลาว แตกไมไดกลาวถงไปมากกวาน ซงสอดคลองกบเนอหาในหนงสอจดหมายเหต ทเลาเรองเมองชวา โดยเรยกวา “เมองกะลาปา” และอธบายวา “ในภาษาองกฤษเรยกวา บะตาเวย เมองนนอยในเกาะแหงหนงเรยกวายะวากเรยก, ชะวากเรยก” (หนงสอจดหมายเหตฯ The Bangkok Recorder, 2536, น.18) อฐในเรองระเดนลนไดจงมบทบาทเปนค าใชเปรยบเทยบเชงลอเลยน มใชในฐานะสตวพาหนะดงทเคยปรากฏมากอน 6.5 พระอภยมณ พระอภยมณเปนนทานค ากลอนเรองยาว ทสนทรภ หรอพระสนทรโวหาร แตงขนในสมยรชกาลท 3 (พระอภยมณ เลม 1, 2544, น.(47)) มเนอหาวาดวยการเดนทางของตวละครทมพระอภยมณ สนสมทร สดสาคร เปนตน เนอหาหลายตอนเกยวของกบการรบและ การเดนทาง และชวงนมกจะกลาวถงอฐเอาไวรวมกบสตวพาหนะอนๆ เชน ชาง มา วว ควาย ผวจยพบวาอฐในเรองพระอภยมณมบทบาททหลากหลาย ดงน 6.5.1 อฐเปนพาหนะ ในตอนท 17 เมอศรสวรรณกบสนสมทรออกจากเมองรมจกร มบทชมพาหนะชนดตางๆ ดงน (พระอภยมณ เลม 1, 2544, น.208) ขนชมล าก าป นเปนหลนลด มเกวยนรถเตรยมไวเครองใชสอย ทงอฐลามาควายกหลายรอย เกงนอยนอยนงเลนเยนเยนใจ ในตอนนพาหนะมมากทงเรอ เกวยนและรถตางๆ รวมทงสตวพาหนะไดแก อฐ ลา มา และควาย นอกจากตอนนยงมตอนอนๆ เชน ตอนท 103 เมอทาวโกสจ าวชาไมได บาทหลวงกบรภาษไปวา “ไฉนหนอโงนกอายยกษเคอะ ดมนเปรอะเตมระย าอายส าสาม คลายกบอฐลากรถชะงดงาม...” (พระอภยมณ เลม 4, 2544, น.31) อฐในตอนนนอกจากใชเปรยบวาเปนสตวใช

164

งาน ไมเฉลยวฉลาดแลว ยงมนยวาเปนสตวทมการน ามาใชงานเพอลากรถดวย ซงไมเคยปรากฏในทอน การใชอฐเปนพาหนะยงปรากฏในสนามรบดวย และพบไดมาก เชนในตอนท 31 เมอนางละเวงสกบเหลาโจร มขอความพรรณนาถงบรรดาโจรเหลานนวาดงน (พระอภยมณ เลม 1, 2544, น.433) อายตวนายหลายคนขนขมา บางขลาอฐอาจชาตก าแหง ถอหอกงาวหลาวทวนเขาสวนแทง กพลาดแพลงเพลยงผดดวยฤทธตรา ในทนนายทหารขมา ลา และอฐ พรอมกบถออาวธเขาตอสกบศตร เชนเดยวกบในตอนท 49 เมอเจาเมองวาหโลมสงใหไปราหจบตวนางเสาวคนธ เหลาทหารมสตวตางๆ เปนพาหนะ “บางถอทวนลวนแตดขอฐลา แตตวราหขสตวกเลน” (พระอภยมณ เลม 2, 2544, น.265) ในทนมทงอฐ ลา และกเลน ในตอนท 50 นายดานเขาตอสเพอจบราห โดยมบทพรรณนาวานายดานใชอฐเปนพาหนะในการตอสกบเหลาทหาร “ฝายนายดานชาญสมทรขอฐรบ เลยวตลบไลทหารชาญก าแหง” (พระอภยมณ เลม 2, 2544, น.275) การพรรณนาถงอฐในทน เปนการใชเพอรบ ในลกษณะเดยวกบทหารขมาถอดาบ แตในเรองพระอภยมณมการใชสตวชนดอนๆ รวมกบอฐ 6.5.2 อฐเปนอาหาร ไมปรากฏการน าอฐมาเปนอาหารในวรรณคดเรองใดมากอน แตในพระอภยมณ มเนอหาหลายตอนทกลาวถงการกนอฐเปนอาหาร เชนในตอนท 27 เมอเจาละมานเสวยเหลาเมามาย พรอมดวยเหลาบรวาร มบทกลอนพรรณนาถงอาหารการกนไวดงน (พระอภยมณ เลม 1, 2544, น.347) เหลาพหลพลขนธพวกฟนเสยม นงพรมเจยมดมเหลาเมาหนกหนา เรงส ารวลสรวลเสเสยงเฮฮา กนววพลาควายย าค าโตโต บางกดกนลนอฐแลวพดพร า ยงซดซ าเหลาเขมอกเตมโถ ในทนมอาหารท าจากเนอสตวหลายชนด ทงพลาเนอวว ย าเนอควาย และลนอฐ แตไมไดระบวาปรงเปนอาหารแบบใด นอกจากในตอนนแลว ยงมการกนเนอสตวเปนๆ ในตอนท 32 เมอนางละเวงใหยองตอดพาขนนางไปเลยงด “ใหสบเลอดเชอดกดตามอชฌา กนอฐลาควายววตวละมอ” กรณนนบวาแปลกพเศษ นาจะเปนเพราะกวตองการใหมความแปลก และ

165

โดดเดน โดยใชอฐ ซงนาจะเปนสตวตางแดนชนดเดยวในเรองเปนอาหารของเจาละมานซงเปนคนทมพฤตกรรมแปลกๆ 6.5.3 อฐในเชงเปรยบเทยบ นอกเหนอจากการพรรณนาถงอฐในประเดนดงกลาวมาแลว ยงมการใชอฐเปนตวเปรยบเทยบ เชน ตอนท 27 เจาละมานตเมองผลก กลาวถงชาวทมฬวา “จงพวงพมก าลงเหมอนดงอฐ” (พระอภยมณ เลม 1, 2544, น.340) เปนการเปรยบเทยบวามพละก าลงมากเหมอนอฐ ในตอนท 31 ยงมขอความตดพอวา “พวกชาวบานกรานกราบสภาพพด ขาเหมอนอฐหรอจะไปเปนไกรสร” (พระอภยมณ เลม 1, 2544, น.437) เปนความเปรยบกบอฐวาต าตอย หยาบชา ไมเหมอนไกรสรหรอราชสหทเปนสตวชนสง มสงาราศ สวนในตอนท 67 เมอวายพฒนตยกษกระทง “เสยงยกษรองกององเหมอนหนงอฐ” (พระอภยมณ เลม 3, 2544, น.44) เปนการเปรยบเทยบเสยงรองของอฐวาดงกกกองอยางไร และยงมการบรพาสโดยเปรยบกบอฐ ซงกลาวมาแลวในหวขอ 6.5.1 บทบาทของอฐทใชในการเปรยบเทยบนน ใชลกษณะเสยงรองทดง ความมพละก าลง และยงมองวาอฐเปนสตวต าตอย ไมฉลาดอกดวย 6.5.4 อฐเปนเครองบรรณาการ ในตอนท 27 เมอราชทตน าเครองบรรณาการถวายเจาละมาน กไดถวายอฐและชางไปดวย (พระอภยมณ เลม 4, 2544, น.341) พอไดขาวชาวลงกาจะมาเฝา ใหรบเขาเขตจงหวดไมขดขวาง ฝายอ ามาตยราชทตเอาอฐชาง ถวายตางบปผาบรรณาการ ในทนอฐมคาสง ใชเปนเครองบรรณาการเสมอกบชางซงเปนสตวส าคญและมคาเชนเดยวกน หนงสอพระอภยมณนาจะเปนวรรณคดไทยทกลาวถงอฐมากทสด บทบาทส าคญของอฐในเรองพระอภยมณกคอ เปนสตวพาหนะส าหรบขในการรบ เปนพาหนะส าหรบขเพอเดนทางและบรรทกสมภาระ ใชเปนอาหาร ใชในการเปรยบเทยบเพอใหอารมณและความหมายชดเจน รวมทงใชเปนเครองราชบรรณาการ

166

7. อฐในวรรณคดสนสกฤต 7.1 คมภรฤคเวท คมภรฤคเวทเปนหนงสอรวมบทกวสวดสรรเสรญเทพเจาทงหลายในศาสนาพราหมณฮนด มเนอหากลาวถงอฐในบทสวด (สกตะ) สองบท ไดแก ใน มณฑล (เลม) ทหนง) และในมณฑลทแปด ปรากฏค าวา อษฏร ซงหมายถงอฐ แตอาจหมายถง กระบอ หรอโค เนองจากภาษาในคมภรพระเวทนนเกาแกกวาภาษาในวรรณคดสนสกฤตแบบแผนมาก จงมความหมายแตกตางกนได ในบทสวดแหงฤคเวท (1.138.2) มเนอหาทกลาวถงอฐอยบางวา “ขาแตพระปษน ดวยบทสรรเสรญทงหลาย ขอทานรบเรง เสมอนผมความวองไวไปสสงคราม ขาขอออนวอนใหพระองคจงพาเราขามสมรภม ประดจอฐเทอญฯ” (Müller, 1890, p.617) ในทนมการเปรยบเทยบเทพปษนกบอฐ เพราะอฐเปนสตวทใชเพอบรรทกสงของและใชเปนพาหนะในยามสรบดวย ขอความวา “อษฏโร น” หมายถง “เสมอนอฐ” (Wilson, 1854, p.56) ในคมภรฤคเวท มณฑลทแปด (8.46.22) กลาวถงอฐในฐานะสตวส าคญ ทไดรบมอบเปนของขวญพรอมกบมาและลา ขอความวา “ขาพเจาไดรบมาหกหมนตว โคหมนตว และอฐสองหมนตว สน าตาลหมนตว อกหมนตวมสแดงสามจดW (Müller, 1892, p.441) ขอความจากบทสวดทงสองน แสดงใหเหนวามการใชอฐเปนจ านวนมากเชนเดยวกบโคและสตวอนๆ ซงนาจะมการใชประโยชนหลายประการนอกเหนอจากการขเพอเดนทางหรอบรรทกสงของ 7.2 รามายณะของวาลมก รามายณะเปนวรรณคดส าคญของอนเดย มหลายฉบบ หลายส านวน แตทยดถอเปนแบบฉบบกคอรามายณะของวาลมก แตงเปนรอยกรอง (ฉนท) ภาษาสนสกฤต แบงเปน 7 เลม หรอกาณฑ เนอหาวาดวยพระรามรบกบราวณะ (หรอทศกณฐ) ตางฝายกมกองทพเปนจ านวนมาก ในอนเดยมการเลาเรองรามายณะในทองถนตางๆ แตกตางกนไป แตเชอกนวาตนเรองคอรามายณะของวาลมก ในเรองรามายณะ กวมกจะพรรณนาถงอฐพรอมกบสตวสเทาอนๆ โดยเฉพาะในฐานะสตวพาหนะส าหรบบรรทกสงของ และใชส าหรบขในการรบ ดงในพาลกาณฑ สรรคท 5 โศลกท 12 เมอพรรณนาถงเมองอโยธยาวา “มปอมปราการอนแขงแรงและคลก ทขาศกไมอาจเขามาได เนองแนนไปดวยมา ชาง โค อฐ และลอฯ (Mudholakara, 1983, p.90) นอกจากนในสนทรกาณฑ สรรคท 27 โศลกท 30 มการพรรณนาถงทศกณฐและบรวารซงใชสตวพาหนะตางๆ วา “ทศครพ (ทศกณฐ) ขหมปา ฝายอนทรชตขจระเข

167

กมภกรรณขอฐ (อษฏเรณ ในทนหมายถง ดวยอฐ) พากนเดนทางสทศใต (Mudholakara, 1983, p.1846) ในทนกมภกรรณเปนผข อฐ จงนบวาอฐเปนสตวส าคญทใชในการสงครามมาแตสมยโบราณ (ตามทองเรอง) เพราะกมภกรรณถอเปนขนศกคนส าคญของทศกณฐ ในเรองรามายณะแมจะกลาวถงอฐหลายครง แตไมมทใดกลาวถงอฐเพยงชนดเดยว ทกครงจะกลาวถงรวมกบสตวพาหนะอนๆ เชน ชาง มา ววควาย และลอ หรอสตวรายอนๆ เชน หมปา แกะ เสอ หมาปา ฯลฯ 7.3 มหาภารตะ มหาภารตะเปนนทานเรองยาว กลาวถงการรบของพนองเการพและปาณฑพ มขอความกลาวถงอฐและสตวพาหนะอนๆ หลายชนด และกลาวถงอฐ (พรอมดวยสตวอน) หลายครง โดยมการระบจ านวนพนหรอหมนตว 7.3.1 เปนพาหนะ อฐในฐานะสตวทใชเปนพาหนะส าหรบข บรรทกสมภาระ และจดอยในยทธภณฑดวย พบไดหลายตอนในเรองมหาภารตะ โดยมการพรรณนาความถงอฐทนกรบใชขและถออาวธตอสกบศตรในสนามรบเชนเดยวกบการขหลงสตวอนๆ เชน ชาง มา ดงในทควชยบรรพ เลาวา เมอนกลรบไดชยชนะกไดทรพยสมบตมหาศาลใชอฐบรรทกไปจ านวนหมนตว (Mahabharata Vol. II,1884, p.94) ในอศวเมธบรรพยงกลาวถงการขนสมบตของโอรสแหงปาณฑวา มอฐหกพนตว มาแสนสองหมนตว และชางแสนตว (Mahabharata Vol. IX,1884, p.169) ฤษไวสมปายนะเลาวาเชอสายแหงภารตะเปนนกรบ มยทโธปกรณมาก มชาง มา อฐ และราชรถจ านวนมหาศาล (Mahabharata Vol. X, 1894, 225) ในโทรณบรรพ ยงกลาวถงการใชสตวจ านวนมากและอาวธทงหลาย ไดแก ลา อฐ กระบอ เสอ สงโต กวาง เสอดาว หม สนขปา แรง ลง สตวเลอยคลานนานาชนด และคนปาหลายจ าพวก (Mahabharata Vol. VI, 1894, 65) 7.3.2 เปนของขวญ อฐเปนสตวใหญทมประโยชนใชสอยมาก จงมการมอบอฐเปนของขวญหรอเครองบรรณาการในโอกาสตางๆ เชน ในพธสมรสของปาณฑและนางมาทร บรรดากษตรยทงหลายไดสรรหาของขวญล าคามากมาย ในจ านวนนยงมสตวจ านวนหนงคอ โค มา และราชรถ ชาง ลา อฐ กระมอ แพะ และแกะ (Mahabharata Vol. I, 1884, p.335) 7.3.3 อฐในนทานเปรยบเทยบ นอกจากนแลวในเรองแทรกบางเรองยงกลาวถงอฐในเชงเปรยบเทยบ เพอบอกถงสงใดสงหนง หรอเพอใชสอนใจ ดงในบรรพท 12 (ศานตบรรพ) ซงภษมะไดเลาใหยษธษฐระฟงวา

168

อฐตวหนงบ าเพญตบะอยางแรงกลา เมอสนสดการบ าเพญตบะ พระพรหมกปรากฏพระองค และประทานพรตามทปรารถนา อฐตวนนขอพรใหตนมคอยาวถงรอยโยชน เพอจะไดหาอาหารไดโดยไมตองเดนไปทแหงใด เมอไดรบพรแลว อฐนนกเกยจคราน ไมยอมออกไปหากน วนหนงขณะทยดคออกไปยาวรอยโยชน พลนมพายใหญพดมา อฐพกหวและคอไวในถ าแหงหนง ชวงเวลาดงกลาวมสนขปาหวโซผานมา เหนคออฐทอดยาวกปรเขาไปกดกน ไมชาอฐผโงเขลากสนชวต ภษมะใหคตวา จงหลกหนความเกยจครานและใชสตปญหา ท าทกสงในโลกตามวถทางทเหมาะสม พระมนเองกกลาววา ชยชนะขนกบความฉลาด (Mahabharata Vol VIII, 1884, p.262) อฐในนทานเรองนเปนสตวทเกยจครานและโงเขลาคลายกบลาในนทานอสป บทบาทสวนใหญของอฐในเรองมหาภารตะไมแตกตางไปจากในเรองรามายณะมากนก นนคอเปนสตวใชงานส าหรบข บรรทกสมภาระ เปนเครองบรรณาการ และยงมการใชในเชงเปรยบเทยบดวย 7.3.4 ต าราพชยสงครามของฮนด ต าราพชยสงครามของฮนดมดวยกนหลายเลม ของคมภรอรรถศาสตร คมภรธนรเวท คมภรนตประกาศกา หรอศกรนตสาร หนงสอเหลานกลาวถงอฐในฐานะสตวทใชในการสงครามได อฐอาจใชส าหรบขเชนเดยวกบชาง มาและสตวอน จงการก าหนดวธการขอฐไววา

“ผใดทจะขนขอฐ ตองกลาวคาถาพดแกลาวา “ทานเปนชาตศทระ ทานเกดมาเปน พรรณศทระ พระเพลงเปนเจาของทาน ขอทานจงน าตวเราไปถงทหมายโดยสะดวก”

(ย.อ. เยรน, 2547, น.92)

นอกจากนแลว พชยสงครามของฮนดยงใหความส าคญของอฐมาก โดยก าหนดลกษณะอฐทดวา อฐทสงสบคบจะมก าลงแขงแรง มหวดสามารถบรรทกสงของไดวนละสามสบโยชน ทงยงกลาวถงอายของมา โค และอฐ วาวยหนมคออาย 5 ป วยกลางคออาย 16 ป ถดจากนนถอวาแกเกนไป (ย.อ. เยรน, 2547, น.118) บทบาทของอฐในต าราพชยสงครามของฮนดนนสอดคลองกบทปรากฏในเรอง รามายณะและมหาภารตะ ทมการใชอฐส าหรบข ส าหรบบรรทกในกจการของกองทพนนเอง 8. อฐในวรรณคดบาล วรรณคดภาษาบาลสวนใหญคอเนอหาพระไตรปฎก และคมภรเกยวกบพทธศาสนา หรอภาษาและไวยากรณบาล อฐในวรรณคดบาลจงมกใชเพอการสอนธรรมะ ดงเชนในพระไตรปฎก ฉบบบาลสยามรฐ (ภาษาไทย) เลมท 1 พระวนยปฎก เลมท 1 มหาวภงค ภาค 1 ในหวขอจตปทวภาค ไดกลาวถงสตวสเทา วา “ทชอวา สตว ๔ เทา ไดแก ชาง มา อฐ โค ลา

169

ปศสตว” ในทนอฐไมไดปรากฏเพยงล าพง แตมสตวอนๆ รวมดวย แสดงวามการน าสตวเหลานมาใชประโยชนและรจกกนโดยทวไป พระไตรปฎก เลมท 2 พระวนยปฎก เลมท 2 มหาวภงค ภาค ๒ กลาวถงการต าหนตเตยนกน โดยเปรยบเทยบกบอฐดงน

“อปสมบนปรารถนาจะดา ปรารถนาจะสบประมาทอปสมบน ปรารถนาจะท าใหอปยศ พดกะอปสมบนผมความประพฤตอกฤษฏ ดวยกลาวกระทบค าดาทราม คอ อปสมบน ผเปนบณฑต, ... ผฉลาด, ... ผมปญญา, ... ผพหสต, ... ผมธรรมกถก, วาทานเปน อฐ, วาทานเปนแพะ, วาทานเปนโค, วาทานเปนลา, วาทานเปนสตวดรจฉาน, วาทาน เปนสตวนรก, สคตของทานไมม, ทานตองหวงไดทคต, ดงนเปนตน ตองอาบต ปาจตตย ทกๆ ค าพด”

ยงมการใชอฐเพอเปรยบเทยบเพอใหเขาใจยงขน จากมหาสหนาทสตร วาดวยเหตแหงการบนลอสหนาท เรองสนกขตตลจฉวบตร ดงน

“อวยวะนอยใหญของเราเปรยบเหมอนเถาวลยทมขอมากและขอด า เพราะความทเรา มอาหารนอยนนเอง ตะโพกของเราเปรยบเหมอนรอยเทาอฐ เพราะความทเราม อาหารนอยนนเอง กระดกสนหลงของเรานนขนเปนปมๆ เหมอนเถาสะบา เพราะ ความทเรามอาหารนอยนนเอง”

(พระไตรปฎก เลมท 12, พระสตตนตปฎก เลมท 4 มชฌมนกาย มลปณณาสก)

เนอหาในพระไตรปฎกทเกยวกบอฐนน กลาวถงอฐโดยตรงเพยงวาอฐเปนสตวสเทา ไมมรายละเอยดอน สวนในทอนๆ เปนการใชเพอเปรยบเทยบเทานน นนยอมเขาใจไดวาผใชอฐเปรยบเทยบยอมรจกลกษณะและนสยอฐด และนาจะมความคนเคยกบสตวเหลาน แตกตางจากในสงคมไทยซงไมมอฐใหเหน 9.สรป จากการศกษาเกยวกบอฐในวรรณคดไทย ผวจยไดสรปผลการศกษาไวดงน 9.1 ค าวาอฐทใชในภาษาไทย นาจะมทมาจากค าวา โอฏฐ ในภาษาบาล หรอ อฏฐ ในภาษาเขมร สวนค า อษฐ ทปรากฏในสมทรโฆษค าฉนท นาจะแผลงรปมาจาก โอฏฐ หรอ อฏฐ เชนกน สวนการแผลงมาจากภาษาสนสกฤตวา อษฏร นนกมความเปนไปได แตนอยกวา 9.2 ชาวไทยนาจะรจกอฐมานานในฐานะสตวตางแดน วรรณคดไทยทเกาแกทสดทกลาวถงอฐคอ นทานอหรานราชธรรมซงเปนเรองทถายทอดจากนทานตางประเทศ แตมบนทก

170

ของชาวตางชาตวาชาวมวรในอยธยาไดน าอฐจากตางประเทศมาเลยงไวจ านวนหนง และปรากฏอฐในเอกสารภาษาไทยมากขนในชวงรชกาลท 3 อาจเปนเพราะมการตดตอสอสารกบชาวตางประเทศมากขน และเรมมการพมพหนงสอเปนครงแรก 9.3 อฐในวรรณคดไทย มกจะปรากฏคกบสตวอนๆ และเรยกตดปาก เชน ลาอฐ หรอกลาวถงรวมกบสตวอนๆ ทเปนสตวสเทาขนาดใหญ หรอสตวพาหนะอนๆ เชน ชาง มา โค กระบอ ฯลฯ ไมปรากฏการกลาวถงอฐโดยเฉพาะเพยงอยางเดยว 9.4 บทบาทของอฐในวรรณคดไทยสวนใหญคลายคลงกน คอ เปนสตวพาหนะส าหรบใชขเพอเดนทาง ใชขในการรบ ใชบรรทกสมภาระ นอกจากนยงพบบทบาททพเศษออกไป ซงเกดจากจนตนาการของกวชาวไทย นนคอใชอฐเปนอาหาร และใชเปนค าเปรยบเทยบและลอเลยนซงสอดคลองกบลกษณะของอฐ 9.5 เนองจากอฐไมไดเปนสตวทองถนของไทย แมจะมเอกสารกลาวถงอฐในเมองไทยบาง แตกนอยมาก ทวาบทบาทของอฐในวรรณคดไทยสอดคลองกบบทบาทของอฐในวรรณคดสนสกฤตคอนขางมาก ในฐานะทใชในการรบ เปนสตวพาหนะ และใชเปนบรรณาการ ผวจยจงสนนษฐานวาวรรณคดสนสกฤตนาจะเปนตนแบบของการพรรณนาถงอฐในวรรณคดไทย สวนบทบาทของอฐในวรรณคดบาลนนไมสอดคลองกน แตกมสวนท าใหคนไทยรจกอฐมากขน อฐในวรรณคดไทยนบวามความพเศษตรงทไมไดเปนสตวพนเมอง ไมไดเปนสตวในจนตนาการ หรอสตวในปาหมพานต ทวาเปนสตวตางแดน แตกปรากฏอยในวรรณคดไทยนบตงแตสมยโบราณเรอยมา การศกษาเรองอฐเพมเตมในวรรณคดเรองใดเรองหนงโดยเฉพาะนาจะใหขอคดและเบาะแสทนาสนใจหลายประการ โดยเฉพาะอฐในเรองพระอภยมณซงพบมากกวาในเรองอนใด และยงมบทบาทหลากหลายกวาดวย.


กสมา รกษมณ. นทานสบสองเหลยม. สบคนเมอ 5 มถนายน 2560 จาก

http://www.sac.or.th/databases/thailitdir/detail.php?meta_id=257 จนทบรนฤนาถ, พระเจาบรมวงศเธอ กรมพระ. (2537). ปทานกรม บาล ไทย องกฤษ

สนสกฤต. พมพครงทส . กรงเทพฯ: มหามกฏราชวทยาลย. ชลดา เรองรกษลขต. (2559) “การพลดพรากและบทบาทของการพลดพรากในสมทรโฆษค า

ฉนท,” วารสารปารชาต มหาวทยาลยทกษณ. 29: 2 (ตลาคม – ธนวาคม 2559) ชะเอม แกวคลาย. (2555). ลกษณะการใชศพทบาลสนสกฤตในภาษาไทย. กรงเทพมหานคร:

บรษท สหธรรมก จ ากด, 2555.

171

ต ารา,กรม, กระทรวงธรรมการ. (2470) ปทานกรม. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : โรงพมพกรมต ารา กระทรวงธรรมการ.

ทพยวาน สนทวงศ ณ อยธยา. (2556). เมอคณตาคณยายยงเดก เลม 1. พมพครงท 15. กรงเทพฯ: ศลปาบรรณาคาร.

“แนะน าสตวใหม” (2555) สารเขาดนวนา, 1(1), 4. บทละครเรองรามเกยรต พระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช

เลมท 2. (2557). กรงเทพฯ : นครสาสน. บทละครเรองรามเกยรต พระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช

เลมท 3. (2557). กรงเทพฯ: นครสาสน. บรรจบ พนธเมธา. (2528). พจนานกรมเขมร-ไทย ฉบบทนพระยาอนมานราชธน เลม 5 สร- อ.

กรงเทพฯ: รงเรองสาสนการพมพ ประชมปกรณม ภาคท 1. (2465). พระนคร: โรงพมพโสภณพพรรฒธนากร. ประเสรฐอกษรนต, หลวง. (2445). หนงสอไตรพากย วาดวยค ามคธ สงสกฤต ไทย ใชปนกน.

พระนคร: วรพนธเจรญผล. พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2554. (2556). พมพครงท 2. กรงเทพฯ : ราชบณฑตยสถาน. พระอภยมณ เลม 1. (2544). กรงเทพฯ: โสภณการพมพ. พระอภยมณ เลม 2. (2544). กรงเทพฯ: โสภณการพมพ. พระอภยมณ เลม 3. (2544). กรงเทพฯ: โสภณการพมพ. พระอภยมณ เลม 4. (2544). กรงเทพฯ: โสภณการพมพ. มาลทต พรหมทตตเวท. (2555) “อาหารการกนในวรรณกรรมเรองพระอภยมณ.” วารสาร

ราชบณฑตยสถาน, 37(2). 124-145. ยมโดย เพงพงศา. (2521). ครฑและนาคในวรรณคดสนสกฤตและบาล. วทยานพนธปรญญา

นพนธ (อ.ม.) จฬาลงกรณมหาวทยาลย. เยรน, ย.อ. (2547). พชยสงครามฮนดโบราณ. กรงเทพฯ : ศรปญญา. ละเอยด วสทธแพทย. (2522). ชางในวรรณคดสนสกฤตและวรรณคดบาล. วทยานพนธ

ปรญญานพนธ (อ.ม.) จฬาลงกรณมหาวทยาลย. วรรณกรรมสมยอยธยา เลม 2. กรงเทพฯ : กรมศลปากร, 2530. วรารชต มหามนตร. (2557). โครงการโลกทศนของคนไทยจากภาษต โลกทศนเกยวกบสตว... ศรสนทรโวหาร, พระยา. (2471). พรรณพฤกษากบสตวาภธาน.

พระนคร: โสภณพพรรฒธนากร.

172

ส. พลายนอย. (2552). สตวหมพานต. พมพครงท 4. กรงเทพฯ : พมพค า. สมเพลน ชนะพจน. (2549). การศกษาเรองชางในวรรณคดพระพทธศาสนา. วทยานพนธ

ปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

สจตต วงษเทศ. (2537). เสยดส กวสยาม จกรๆ วงศๆ ของสองผยงใหญแหงวง วรรณอ า กรงรตนโกสนทรพระมหามนตร (ทรพย) และคณสวรรณ. กรงเทพฯ: มตชน.

สมาล กยะกล, เรออากาศโทหญง. (2519). สมทรโฆษค าฉนทสวนทแตงสมยกรงศรอยธยา: การวเคราะหและวจารณเชงประวต. วทยานพนธปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต แผนกวชาภาษาไทย บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

โสภณ ชชวย. (2536). บทบาทพเศษของมาในวรรณคดไทย. วทยานพนธปรญญา ศลปศาสตรมหาบณฑต (ภาษาไทย) มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน.

อมราภรกขต, พระ (เกด อมโร). (2485). อกษรนต. พระนคร: โรงพมพอ านวยสลป หนงสอจดหมายเหตฯ The Bangkok Recorder. (2536). กรงเทพฯ: ส านกราชเลขาธการ,

ทรงพระกรณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหพมพพระราชทานในงานพระราชทานเพลงศพ นายสมหมาย ฮนตระกล ณ เมรหลวงหนาพลบพลาอสรยาภรณ วดเทพศรนทราวาส 25 ธนวาคม 2536.

La Loubere, Simon de. (1693). A New Historical Relation of the Kingdom of Siam. London: F.L. for Tho. At the Royal Exchange, Francis Saunders at the New Exchange, and Tho. Bennet at the Half-Moon on St.Paul Church-yard.

Mahabharata Vol. II. (1884) Calcutta: Oriental Publishing Co. Mahabharata Vol. VI. (1884) Calcutta: Oriental Publishing Co. Mahabharata Vol. IX. (1884) Calcutta: Oriental Publishing Co. Mahabharata Vol. X. (1894) Calcutta: Oriental Publishing Co. Monier-Williams, M. (1899). A Sanskrit-English Dictionary: Etymologically and

Philologically Arranged with Special Reference to Cognate Indo-European languages. Oxford : The Clarendon Press.

Mudholakara, Shartri Shrinivasa Katti. (1983). Ramayana of Valmiki Vol. I Balakanda. Delhi: Parimal Publications.

________. (1983). Ramayana of Valmiki Vol. IV Sundarakanda. Delhi: Parimal Publications.

173

Müller, F. Max. (1890). Rig-Veda-Samhita Vol I Mandala I. London: Oxford University Press. Müller, F. Max. (1892). Rig-Veda-Samhita Vol III Mandala VII-IX. London: Oxford University Press. Padhye, N.G. Sardesai, D.G. Amara's Namalinganus'asanam (Text). Poona: Oriental Book Agency, 1940. Pallegoix, D.J.B. (1854). สพะ พะจะนะ พาสาไท. Paris: Jussu Imperatoris Impressum in

Typographeo imperatorio. Wilson, H. H. (1832) A Dictionary in Sanscrit and English. Calcutta: the Education

Press. ________. (1854) A Collection of Ancient Hindu Hymns Constituting the Second

Ashtaka, or Book, of the Rig-Veda. London: Wm. H. Allen and Co. Yam, Barat Ali Zarei and Khomeiri, Morteza. (2015). “Introduction to Camel origin,

history, raising, characteristics, and wool, hair and skin: A Review”. Research Journal of Agriculture and Environmental Management. Vol. 4(11), 496-508.

174

ยำอำยวฒนะจำกคมภรกำรแพทยพนบำนเมยนมำ Than Thar Su1, ประจกษ สายแสง2 และ อรอษา สวรรณประเทศ3

1,2,3ภาควชาคตชนวทยา ปรชญา และศาสนา คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร

บทคดยอ

งานวจยนมวตถประสงคเพอรวบรวมและจดจ าแนกประเภทยาอายวฒนะจากคมภรการแพทยพนบานเมยนมา โดยมขอบเขตการศกษาจากหนงสอการแพทยพนบานเพอความมอายยนจากคมภรการแพทยพนบานเมยนมาของโซมยงทวอน ผลการศกษาพบวา มยาอายวฒนะทปรากฏในคมภรทเปนขอบเขตของการศกษาจ านวนทงหมด 70 ชนด และสามารถจ าแนกประเภทของยาอายวฒนะออกไดเปน 7 ประเภทไดแก 1) ยาบ ารงก าลง 2) ยาเพออายยน 3) ยาบ ารงสมอง 4) ยาท าใหนอนหลบ 5) ยาทท าใหผวสวยเปนหนมเปนสาว 6) ยาทชวยใหมสดสวนเหมาะสม และ 7) ยาครอบจกรวาล

ค ำส ำคญ: ยาอายวฒนะ, การแพทยพนบานเมยนมาร, คมภรการแพทยพนบานเมยนมาร

The Elixir from Myanmar Folk Medical Scriptures Than Thar Su1, Prachaksha Saisang2and Onusa Suwanpratest3

1,2,3Department of Folklore Philosophy and Religion, Faculty of Humanities, Naresuan University

Abstract

This research aims to gather and classify the elixir from the book: Medicine for Longevity from Myanmar Folk Medical Scriptures by Soe Myint Dun. The results reveal that there are 70 kinds of the elixir and can be classified into 7 types: 1) Medicine for increasing energy 2) Medicine for longevity 3) Medicine for good brain 4) Medicine forwell-sleep 5) Medicine for fair skin and anti-aging 6) Medicine for good shape and 7) Panacea

Keywords: The Elixir, Myanmar Traditional Folk Medicine, Myanmar Medical Scriptures.

175

บทน ำ คนเมยนมาเชอกนวา การมสขภาพดเปนลาภอยางหนง เหมอนกบทคนไทยเชอตาม

พทธภาษตทวา “อโรคยา ปรมา ลาภา” หรอ “ความไมมโรค เปนลาภอนประเสรฐ” (ผจดการออนไลน, 2554) แนวคดเชนนกคงเปนแนวคดทคนบนโลกนคดคลายๆ กน คอ อยากมชวตอยอยางมความสข ไมเจบไขไดปวย และมอายยนยาว

ประเทศเมยนมาเปนประเทศทยงมความนยมเกยวกบการแพทยพนบานมาจนถงปจจบน การแพทยพนบานของประเทศเมยนมานนมทงการรกษาโดยใชทงสมนไพรและ การรกษาดวยมนตโดยการแพทยพนบานเมยนมานนจ าแนกไดเปน 4 แขนง ไดแก พทธเวท เภสชเวท นกขตเวท และไสยเวท ซงรฐบาลใหการสนบสนนทง 4 แขนง (ดรายละเอยดใน วรช-อรนช นยมธรรม, 2551, หนา190-193)

อยางไรกด มส านวนเมยนมาส านวนหนงกลาวไววา “อาหารเปนยา ยาเปนอาหาร”(Nay Win, 2554, หนา 4) หมายความวา อาหารทเรารบประทานนนสามารถเปนยาได และยาทใชรกษาโรคกมาจากอาหารทรบประทานเขาไปนนเอง ส านวนนแสดงใหเหนวา คนเมยนมาใหความส าคญกบการใชธรรมชาตในการรกษาโรค กลาวคอ หากคนเรารบประทานอาหารทมประโยชนกจะสามารถเปนยารกษาโรคไปในตวไดดวยนนเอง การแพทยพนบานของเมยนมาทสบทอดมาจากปยาตายายแตโบราณ จงมสวนทอธบายวาอาหารนนสามารถใชสนบสนนเพอการรกษาโรคได ถาคนเรารและเขาใจสมนไพรตางๆ ทมสรรพคณทเหมาะสมกบรางกาย และเลอกรบประทานไดถกตองกจะมประโยชนตอสภาพ ท าใหไมเจบไขไดปวย ไมเปนโรค และมอายยนยาว

ดวยเหตทชาวเมยนมาใหความส าคญกบการแพทยพนบานเปนอยางมาก และมแนวคดในเรองของการบ าบดรกษาเพอใหมสขภาพดและอายยนยาว ผวจยจงสนใจทจะศกษารวบรวมต ารบยาอายวฒนะของเมยนมาจากคมภรการแพทยพนบานเมยนมาซงเปนวธการรกษาสขภาพดวยอาหารและสมนไพรทสามารถน าไปใชดวยตวเองได ดวยหวงวาผลการศกษาจะเปนการเผยแพรความรเรองการแพทยพนบานเมยน มาโดยเฉพาะเรองการใชสมนไพรมาสคนไทยซงยงไมคอยมผทเผยแพรความรเรองนมากนกมากอนหนาน นอกจากน การจดจ าแนกประเภทของยาอายวฒนะในการศกษาครงน ยงจะน าไปสความเขาใจในโลกทศนของ ชาวเมยนมาทมตอสขภาพและการรกษาโรคอกดวย

วตถประสงคของงำนวจย

เพอรวบรวมและจดจ าแนกประเภทของยาอายวฒนะจากคมภรการแพทยพนบานเมยนมา

176

วธด ำเนนกำรวจย 1. ก าหนดขอบเขตการศกษาโดยในการศกษาครงนเลอกศกษาขอมลยาอายวฒนะจาก

หนงสอการแพทยพนบานเพอความมอายยนจากคมภรการแพทยพนบานเมยนมาของโซมยงทวอน ฉบบพมพป พ.ศ.2559 จดพมพโดยส านกพมพนางเดว เมอง ยางกง ประเทศเมยนมา ซงเปนหนงสอทรวบรวมการแพทยพนบานเมยนมาจากคมภรการแพทยพนบานเมยนมาทเปนคมภรสมยโบราณและหายากจ านวน 27 เลม ทงน ผเขยน คอ โซมยงทวอน (SoeMyint Dun) เปนเจาหนาทในกองสมนไพร กระทรวงการเกษตร ของประเทศเมยนมา และเปนนกวชาการทมผลงานการเขยนหนงสอไดรบรางวลชนะเลศระดบประเทศ จากหนงสอเรอง “กลวย พชทมประโยชนรอบดาน”

2. รวบรวมขอมลเกยวกบยาอายวฒนะทปรากฏในหนงสอตามขอบเขตของการศกษา 3. แปลขอมลยาอายวฒนะทรวบรวมไดเปนภาษาไทยและตรวจสอบโดยผเชยวชาญ 4. จดจ าแนกประเภทของยาอายวฒนะตามสรรพคณในการรกษา 5. สรปผลการศกษาและน าเสนอผลการศกษาดวยวธพรรณนาวเคราะห (Descriptive

Analysis)

ขอตกลงเบองตน ในการน าเสนอชอยาอายวฒนะทปราฏในคมภรการแพทยพนบานเมยนมานน ผวจยจะแปลค าภาษาเมยนมาเปนภาษาไทยโดยยดการแปลค าศพทตามพจนานกรมพมา-ไทย และพจนานกรมไทย-พมา ของ อรนช-วรช นยมธรรม ฉบบพมพ พ.ศ.2550 โดย มหาวทยาลยนเรศวร รวมกบกระทรวงการตางประเทศ และสมาคมไทย-พมาเพอมตรภาพ และ พจนานกรมพมา-ไทย ของ อรนช-วรช นยมธรรม ฉบบพมพ พ.ศ.2559 โดยสถานพฒนาการเรยนรภาษาเมยนมา คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร ในโครงการพฒนานวตกรรมการสอนภาษาพมาเพอการสอสาร ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา

ในกรณทมชอภาษาเมยนมาทไมสามารถเทยบกบภาษาไทยได คอไมปรากฏค าแปลในพจนานกรมพมา-ไทย และพจนานกรมไทย-พมา ของ อรนช-วรช นยมธรรม ผวจยจะเขยนชอโดยถอดเสยงค าภาษาเมยนมาเปนภาษาไทย แลวเขยนชอภาษาองกฤษก ากบใสไวในเครองหมายวงเลบ เชน ตนบาด า (marzipan)

177

ผลกำรวจย จากการศกษาคมภรการแพทยพนบานเมยนมาของโซมยงทวอน พบวา ยาทรกษา

ชวตหรอยาแกเจบปวยทท าใหอายยนยาวชาวเมยนมาเรยกวา “ยะตายะนะ” หรอทภาษาไทยเรยกวา “ยาอายวฒนะ” ค าวา “ยะตายะนะ” หมายถง ยาทบ ารงธาตทง 7 ธาตทควบคมชวตของคนเราตามความเชอของชาวเมยนมา ไดแก น ารส ธาตเลอด ธาตเนอ ธาตกระดก ธาตเสนประสาท ธาตมน และธาตตวอสจถาธาตทง 7 นท างานตามปกต ผคนกจะมสขภาพด แตถาธาตเหลานนไมท างานหรอท างานไมเปนปกต ผคนกจะเจบปวยและจะเปนโรค

ในการศกษาครงน สามารถรวบรวมจ านวนยาอายวฒนะทปรากฏในหนงสอการแพทยพนบานเพอความมอายยนจากคมภรการแพทยพนบานเมยนมารของโซมยงทวอนได 70 ชนด สามารถจดจ าแนกประเภทตามสรรพคณการรกษาออกไดเปน 7 ประเภท ดงตอไปน

1. ยำบ ำรงก ำลง ยาทมสรรพคณ บ ารงก าลง คอ ยาทท าใหมพละก าลงในการท างาน หรอเปนยาเพมพลงส าหรบคนทรางกายออนแอ ในคมภรการแพทยพนบานเมยนมาพบยาบ ารงก าลงทงหมด27 ชนด สามารถน าเสนอตามล าดบทปรากฏในหนงสอไดดงตารางตอไปน

ตำรำงท 1 ยาอายวฒนะเมยนมาประเภทยาบ ารงก าลง ล ำดบ หนำ ชอยำ วธกำรท ำยำ 1 หนา 63 ตนซลง (suu lone) ต ารากซลงแลวหอกบผา ตมดวยนมวว

น าเปลา และผลอนทผลม กนยาน าตมผสมกบน าตาลทกวน

2 หนา64 ตนตาล บดเนอไมขางในตนตาลเปนผง กนผงนนผสมดวยน าผงและเนยทกวน

3 หนา 64 ขนน กนขนนสกๆ 4 หนา 64 หญาแหว ท าหญาแหวเปนผง กนผสมดวยน าตาลนมวว

หรอนมควายทกวน 5 หนา 65 หญาแหว-บาด า

(marzipan) ฝนหญาแหวและบาด า(marzipan) กนผสมกบน าตาลกอน น าตาล

6 หนา 65 ใบบวบก ผสมใบบวบก น าแร น าตาลและน าผงเขาดวยกน แตะทปลายลนแลวดมนมววอนๆ ตาม ใชสตรนอยางนอยเปนเวลา 21 วน แตไมเกนกวา 42 วน

7 หนา 65 ใยกาบมะพราว เคยวใยกาบมะพราวและดดน า 8 หนา 66 เถาวลยฟาง ผดเถาวลยฟางกบเนอและกนเปนประจ า

178

ล ำดบ หนำ ชอยำ วธกำรท ำยำ 9 หนา 66 เซกะละมะ (Say khalama) ตมรากเซกะละมะ (Say khalama)

กนผสมดวยน าตาลกอน 10 หนา 66 มะกอกสก กนน ามะกอกสก 11 หนา 66 มะเดอ กนน าทออกมาจากรากมะเดอ

เพยงเลกนอยทกวน 12 หนา 70 สมอดง น าสมอดง น าตาล และกนผสมกบ

เกลอ สนเธาว 13 หนา 75 รากนางแยม ฝนรากนางแยม ผสมกบน างา

และทารอบรางกาย 14 หนา 76 น าตาลกอน ทอดเนยววและหอมแลวตมผสมกบน าตาลกอน

หอมและเกลอสนเธาว กนผสมกบน าผงวนละ 2 ครง

15 หนา 77 เมลดปอปาน สเมลดปอปานแชในน าเยน เอาแตน า และตมใหอน กนผสมกบมะนาว

16 หนา 77 ใบหมนดง แชใบหมนดงและพรกไทยในน าดมทกคน กนน าตอนเชาได

17 หนา 78 กะป กนปลาราและกะปบอยๆ 18 หนา 78 นมแพะ ตมนมแพะและกนทกวน 19 หนา78 เนอแพะ กนแกงเนอแพะกบเนยใสนมแพะ 20 หนา 78 นมแพะเปรยว กนนมแพะเปรยวใสน าตาล 21 หนา 80 แหวทรงกระเทยง นงแหวทรงกระเทยงแลว กนกบน าผง 22 หนา 80 มะเขอเผา กนย ามะเขอเผากบน ามนงาหอม 23 หนา 81 แปงขาวสาล-เมลดหมามย ตมแปงขาวสาลกบเมลดหมามย

กนกบเนยและนมวว 24 หนา 81 เมลดกลวยปา คลกผงเมลดกลวยปา เนย แปงขาวและ

น าเปลา ตมในหมอดนใหม 25 หนา 82 กลวยหกมก

(ส าหรบผเฒาผแก) ตมกลวยหกมกและใบตดหมา กนผสมกบน าผงและน าตาล

26 หนา 82 หอม ต าหอมแลวตมกบเนยน าตาลกอน กนผสมกบน าผง

27 หนา 82 กลวยสก (ส าหรบเดกอาย 1 ปขนไป)

ปอกเปลอกกลวยสกและแชในน าผง

179

2. ยำเพออำยยน ยาทมสรรพคณเพอใหอายยน คอ ยาทท าใหสขภาพแขงแรง อายยนยาว ในคมภรการแพทยพนบานเมยนมา พบยาทท าใหอายยนทงสน 11 ชนดสามารถน าเสนอตามล าดบทปรากฏในหนงสอไดดงตารางตอไปน

ตำรำงท 2 ยาอายวฒนะเมยนมาประเภทยาเพออายยน ล ำดบ หนำ ชอยำ วธกำรท ำยำ

1 หนา 63 ตาวจลบ (rododemdron) ตากดอกตาวจลบ (rododemdron) ใตรมเงา ท าใหแหง กนกบน าผง

2 หนา 65 ใบบวบก บดเคลาใบบวบกกบน าผงแลวกนทกวน 3 หนา 64 ตนตาล บดเนอไมขางในตนตาลเปนผง

กนผงนนผสมดวยน าผงและเนยทกวน 4 หนา 70 ตโพ ตโพเปนน ามนทผสมดวยผงมะขามปอม

ลกสมอและสมอภเภก ตองเลยผสมกบเนยและน าผง

5 หนา 71 ใบบวบก ผสมใบบวบก พรกไทย ดปล และน าผงแลว ใสไวในขวดน าและกนทกวน

6 หนา 72 ตผะละ ท าผงลกสมอ สมอภเภกและผลมะขามปอม และกนผสมกบน าผง

7 หนา 72 ยาอายยน 100 ป

ผสมน าตาลขน ขงแหง ดปล เกลอสนเธาวกบน าผง กนทกวนได

8 หนา 72 มะขามแขก เอาสมอดง ดปล กานพล ลกจนทนเทศ ผสมกบมะขามแขก น าตาลออย น าผง เนยและน าตาลเคยว

9 หนา 73 ยาเพอไมเขาโรคและอายยาวยน บดเคลาผงมะขามปอม อบเชย ขงแหง กระเทยมเกลอสนเธาว กนผสมกบน าผงทกวน

10 หนา 73 กลวยหกมก บดเคลาดปล ขงแหง พรกไทย น าตาล น าผง เนยกบกลวยหกมก และใสในหมอดนไว 15 วนแลวกนได

11 หนา 74 มะขามเปยก ผสมมะขามเปยก น าตาลกอน ผลเช (bhilama) มะขามแขก กระเทยม กระเบาน า เกลอและน าผงแลวบดเคลาไว กนทกวนได

180

3. ยำบ ำรงสมอง ยาทมสรรพคณบ ารงสมอง คอ ยาทท าใหสมองด มความจ าด ในคมภรการแพทยพนบานเมยนมาพบยาบ ารงสมอง 12 ชนดสามารถน าเสนอตามล าดบทปรากฏในหนงสอไดดงตารางตอไปน

ตำรำงท 3 ยาอายวฒนะเมยนมาประเภทยาบ ารงสมอง ล ำดบ หนำ ชอยำ วธกำรท ำยำ

1 หนา 64 แคขาว ท าลกออนแคขาวและดอกแคขาวเปนแกง 2 หนา 68 ชดกร (chicori) ควเมดชดกร (chicori) และท าผงเหมอน

ผงกาแฟ ชงเหมอนกาแฟ 3 หนา 68 แอปเปล กนผลแอปเปลสกกวนผสมดวยน าตาล

กนน ากได 4 หนา 68 ใบบวบก-1 ผสมใบบวบก น าแร บาด า(marzipan)

พรกไทย ยหราและน าผง ใสในขวดน า กนผสมกบน าเปลา

5 หนา 69 ใบบวบก-2 ผสมใบบวบกแหง พรกไทยและน าผง กนตอนเชาและเยน

6 หนา 69 ใบบวบก-3 ผสมใบบวบกแหง พรกไทย ดปล เกลอสนธาว และน าผง กนทกเชาและเยน

7 หนา 70 ใบบวบก-4 เอาใบบวบก ดปล เกสรบนนาค ท าผง ผสมกบน ามนและนมควาย

8 หนา 79 น าแรเหลกผสมใบบวบก น าเหลกไปละลายผสมน ากนกบใบบวบกทกเชา 9 หนา 80 รากออรรส กนผงรากออรรสกบนมววหรอเนยทกวน1เดอน 10 หนา 80 รากมะตม กนรากมะตมกบรากออรรสและเนย 11 หนา 80 กระดกล าคอ

ของเสอ ยางกระดกล าคอของเสอกบเนย และท าผง กนผสมกบน าขงวนละ 2 หรอ 3 ครง

12 หนา 80 เหด กนแกงทมเหดบอยๆ

4. ยำเพอนอนหลบ

ยาทมสรรพคณเพอนอนหลบ คอ ยาทท าใหนอนหลบสบาย คนทวไปทกนยานกจะนอนหลบสบาย หลบไดเตมอม สวนคนทเปนโรคนอนไมหลบ กจะท าใหสามารถนอนหลบได ในคมภรการแพทยพนบานเมยนมาพบยาเพอนอนหลบทงสน 8 ชนดสามารถน าเสนอตามล าดบทปรากฏในหนงสอไดดงตารางตอไปน

181

ตำรำงท 4 ยาอายวฒนะเมยนมาประเภทยาเพอนอนหลบ ล ำดบ หนำ ชอยำ วธกำรท ำยำ

1 หนา 64 นยาวชด (NyaungCheik) กนยาวชดผสมกบนมควาย น าตาลกอนกอนเขานอน

2 หนา 65 นมวว กอนเขานอน กนนมวว กนยาทประกอบดวยโกกมน(saffron)

3 หนา 66 วานหางจระเข สรากวานจระเข กนผสมกบน าตาล 4 หนา 74 นมควาย กนนมควายใสน าตาลกอนเขานอน 5 หนา74 ปลาปกเปา กนแกงปลาปกเปาใสมะขามเปยก

(ถงน าดและไขปลาปกเปาเปนพษ) 6 หนา 81 เมลดหอม ตมเมลดหอม กนวนละ๒หรอ ๓ครง 7 หนา 81 ลกหอม กนลกหอมทหมกไฟไวหรอนงไวในมอเยน 8 หนา 82 กลวยสก กนกลวยสกกบน าตาลกอนกอนเขานอน

5. ยำทท ำใหผวสวยเปนหนมเปนสำว

ยาทมสรรพคณท าใหผวสวยเปนหนมเปนสาว คอ ยาบ ารงผวพรรณ ท าใหมผวสวยสขภาพด ดออนเยาวเปนหนมเปนสาว ในคมภรการแพทยพนบานเมยนมาพบยาทท าใหผวสวยเปนหนมเปนสาว 7 ชนดสามารถน าเสนอตามล าดบทปรากฏในหนงสอไดดงตารางตอไปน

ตำรำงท 5 ยาอายวฒนะเมยนมาประเภทยาทท าใหผวสวยเปนหนมเปนสาว ล ำดบ หนำ ชอยำ วธกำรท ำยำ

1 หนา 70 แกเนอหนงเหยวยน ผสมกรอบมะขามปอมกบจนทนขาวและทา 2 หนา 71 ยาเพอไมใหเนอหนงเหยวยน

ผมไมหงอก ทอดถว กบเนย ต าใหเปนผง กนผสมดวยน าตาล น าผงและเนย

3 หนา 72 ยาท าใหดออนกวาวย-1 บดเคลาผงผลมะขามปอมกบ น าผงและเนยแลวกนได

4 หนา 72 ยาท าใหดออนกวาวย-2 กนผงลกมะขามปอมผสมกบ น าผง เนย และน าตาลกอนทกวน

5 หนา 73 ยาท าใหดออนกวาวย-3 อาบน ากบน าทผสมกบผลมะขามปอมน าแร 6 หนา 75 มะขามปอมแหง แชผงมะขามปอมแหงในน าแรมะขามปอม

และท าใหแหง กนผสมกบน าผง น าตาล และเนย หรอ ดมผสมกบนมวว

7 หนา 81 ยาเพอสวยงามและสขภาพด กนแยมลกหอมผสมดวยน าตาล

182

6. ยำทชวยใหมสดสวนเหมำะสม ยาทชวยใหมสดสวนทเหมาะสม คอ ยากระชบสดสวนส าหรบคนทมน าหนกเกนกวา

คาปกต เมอทานยานแลวจะมน าหนกลดลง และมรปรางสมสวน ในขณะเดยวกนส าหรบคนทมน าหนกนอยกวาคาปกต เมอทานยานแลวจะชวยใหทานอาหารไดมากขนและมน าหนกตามเกณฑปกต ในคมภรการแพทยพนบานเมยนมาพบยาทชวยใหมสดสวนเหมาะสมจ านวน1 ชนด ดงน

ตำรำงท 6 ยาอายวฒนะเมยนมาประเภทยาทชวยใหมสดสวนเหมาะสม ล าดบ หนา ชอยา วธการท ายา

1 หนา 70 ถาอวนจะผอม ถาผอมจะอวน บดเคลากลามกซ (kalarmyatsi) ผลมะขามปอมแหง และน าผงแลวไมใหถกลม

7. ยำครอบจกรวำล

ยาครอบจกรวาล คอ ยาทชาวเมยนมาเชอวาสามารถรกษาโรคทวไปไดทกอยาง ในคมภรการแพทยพนบานเมยนมาพบยาครอบจกรวาลทงหมด 4 ชนด สามารถน าเสนอตามล าดบทปรากฏในหนงสอไดดงตารางตอไปน

ตำรำงท 7 ยาอายวฒนะเมยนมาประเภทยาครอบจกรวาล ล ำดบ หนำ ชอยำ วธกำรท ำยำ 1 หนา 71 ยาครอบจกรวาล บดเคลากะเมง งาด า ผลมะขามปอมกบน าผง 2 หนา 73 ยาครอบจกรวาลของซเลอโปนยา เอาน าตาลกอน หอม มะขามเปยก น ามนงา

มะพราว รงนกและเกลอใสในหมอดนใหม และหงไมใหเกรยม

3 หนา 74 กวาวเครอแดง กนผงกวาวเครอแดงและนมวว 4 หนา 75 บมมะราชา (serpentine herb) กนบมมะราชา (serpentine herb) ผสมกบ

รงนกและโกกมน (saffron) ทกวน

183

ภำพท 1 แผนภมแสดงการเปรยบเทยบจ านวนยาอายวฒนะเมยนมาทพบจ าแนกตามประเภท

สรปและอภปรำยผล จากการศกษาคมภรการแพทยพนบานเมยนมาของโซมยงทวอน สามารถรวบรวมยาอายวฒนะทปรากฏไดจ านวน 70 ชนด ในบรรดายาอายวฒนะทรวบรวมไดทง 70 ชนดน สามารถจดจ าแนกประเภทไดเปน 7 ประเภท ตามสรรพคณของยา ไดแก 1) ยาบ ารงก าลง 2) ยาเพออายยน 3)ยาบ ารงสมอง 4)ยาท าใหนอนหลบ 5) ยาทท าใหผวสวยเปนหนมเปนสาว 6) ยาทชวยใหมสดสวนเหมาะสม และ 7) ยาครอบจกรวาล ในบรรดายาอายวฒนะทง 7 ประเภท พบวา มยาบ ารงก าลงมากทสด จ านวน 27 ชนด ตามมาดวย ยาบ ารงสมอง 12 ชนดยาทท าใหอายยน 11 ชนดยาเพอนอนหลบ 8 ชนดยาทท าใหผวสวยเปนหนมเปนสาว 7 ชนดยาครอบจกรวาล 4 ชนดและยาทท าใหสดสวนเหมาะสมจ านวน 1 ชนด ตามล าดบ สาเหตทพบยาบ ารงก าลงมากทสดในบรรดายาอายวฒนะทงหมด อาจเปนเพราะ คนเมยนมารเชอกนวา คนทมรางกายแขงแรงและมก าลงเปนคนทไดรบรางวลทเรยกวาสขภาพ ถามรางกายแขงแรงและมก าลงมากกเปนทเชอวาจะไมเปนโรคภยไขเจบไดงาย ดงนน เพอสขภาพดและอายยนยาว ตองท าใหมรางกายแขงแรงและมก าลงกอน

อยางไรกด การจดจ าแนกประเภทของยาอายวฒนะตามสรรพคณตางๆ ท าใหสามารถมองเหนโลกทศนของคนเมยนมาตอสขภาพหลายประการ กลาวคอ ประการแรก คนเมยนมาเชอในระบบการรกษาโรคโดยใชสมนไพรจากธรรมชาต สมนไพรทเปนยาอายวฒนะทปรากฏในคมภรการแพทยพนบานเมยนมาของโซมยงทวอน จะสงเกตไดวา เปนสมนไพรทอย

05

1015202530

จ ำนว

นยำอ

ำยวฒ

นะทพ

บ

ประเภทของยำอำยวฒนะ

184

รอบตวและสามารถหาไดงายในชวตประจ าวน นอกจากน ยงมขอสงเกตวา สมนไพรชนดเดยวกนอาจมสรรพคณหลายอยาง อาทเชน ใบบวบก สามารถใชเปนยาบ ารงก าลง เปนยาเพออายยนและใชเปนยาบ ารงสมองได ทงนขนอยกบวธการท ายา เชน ผสมใบบวบก น าแร บาด า (marzipan) พรกไทย ยหรา และน าผง ใสในขวดน า กนผสมกบน าเปลา เปนยาบ ารงสมอง แตถาผสมใบบวบก พรกไทย ดปล และน าผง เขาดวยกนแลวใสไวในขวดน า ดมทกวนเปนยาเพออายยน เปนตน ทงน ใบบวบกทปรากฏในต ารบยาอายวฒนะในคมภรการแพทยพนบานเมยนมาของโซมยงทวอน จะพบวามสรรพคณเปนยาบ ารงสมองมากทสดถง 4 ต ารบ สอดคลองกบความเชอพนบานของชาวเมยนมาทเชอวากนใบบวบกวนละ 3 ใบ ตงแตเดกๆ จะท าใหโตขนมาจะมสมองด

นอกจากพชสมนไพรแลวในต ารบยาอายวฒนะของเมยนมามกจะใชน าผง น าตาล และน าตาลกอนเปนสวนประกอบส าคญทใชผสมกบสมนไพรทเปนยาอายวฒนะเกอบทกชนดอกดวย ทงน นาจะเปนเพราะวาสมนไพรสวนใหญมรสชาตขม ดงนนเมอน ามาผสมกบน าผง น าตาล และน าตาลกอนกจะท าใหกลบรสชาตขมสามารถรบประทานไดงายขน นอกจากน การใชน าผงผสมในต ารบยาอายวฒนะจะท าใหสามารถเกบยานนไวไดยาวนานขนอกดวย เพราะน าผงแทมคณสมบตในการรกษาสรรพคณของยาใหคงอยไดยาวนาน โดยทงน าผง น าตาล และน าตาลกอนนเปนสวนประกอบทมาจากธรรมชาต ในการปรงยาจะตองใชน าผง น าตาล และน าตาลกอนทเปนของแทเทานน ไมใชสารสงเคราะห ดงนนยาอายวฒนะของเมยนมาจงเปนภมปญญาของชาวเมยนมาในการปรงยาจากสวนประกอบทมาจากธรรมชาตทงหมด

ประการตอมา ชาวเมยนมามมมมองเกยวกบยาอายวฒนะในหลายมต ชาวเมยนมามองวา ยาอายวฒนะไมใชแคเพยงยาทท าใหอายยนเทานน แตการทจะมอายยนยาวนนตองมสขภาพดควบคกนไปดวยและความมสขภาพดทท าใหอายยนยาวนนควรจะประกอบดวยความแขงแรงทงภายนอกและภายในรางกาย ความแขงแรงภายนอก ไดแก การมรางกายแขงแรงมพละก าลง มสดสวนของรางกายทเหมาะสม มผวพรรณดดเปนหนมเปนสาว สวนความแขงแรงภายใน ไดแก การมสมองทด มความจ าด และนอนหลบเพยงพอ นอกจากนนยงตองดแลสขภาพโดยรวมไมใหเกดโรคภยไขเจบตางๆ ได

ประการส าคญทสด ทกลาวถงไวในคมภรการแพทยพนบานเมยนมาของ โซมยงทวอน คอ ผทจะใชยาอายวฒนะในคมภร นไดผลสมฤทธ จะตองเปนคนดมกรยามารยาททด ประพฤตตนอยในศลธรรมตามหลกของพระพทธศาสนา ไดแก เปนผทไมโกรธขงอยตลอดเวลา ไมดมสรา ไมประพฤตผดในกาม ไมท ารายคนอน ไมพดปดหรอพดค าหยาบ พดจาดวยถอยค าทสภาพเหมาะสมกบกาลเทศะ นอกจากน ยงจะตองเปนผนบถอ

185

พระพทธศาสนา เคารพบชาพระพทธเจา พระธรรม และพระสงฆ รวมทงบดามารดา ครบาอาจารยและผทมอาวโสกวาเสมออกดวย (SoeMyint Dun, 2559, หนา 45-49)

ตามส านวนของเมยนมาทวา “อาหารเปนยา ยาเปนอาหาร” แสดงใหเหนถงโลกทศนของชาวเมยนมาวา อาหารทมาจากธรรมชาตนนมประโยชนมากมาย และถารจกใชใหเปนกยงสามารถใชเปนยาไดอกดวย แตสงทส าคญทสดคอ ตองรจกสรรพคณของสมนไพรชนดตางๆ ตลอดจนวธการท ายาตองรวาอะไรดตอสขภาพและอะไรมผลเสยตอสขภาพผลการศกษาจากงานวจยน นาจะท าใหเขาใจในเรองต ารบยาอายวฒนะของเมยนมามากขน นอกจากน การจดจ าแนกประเภทของยาอายวฒนะในการศกษาครงน ยงท าใหเขาใจโลกทศนของชาวเมยนมาทมตอสขภาพและการรกษาโรคในมตตางๆ ทงน ในการศกษาครงตอไป หากไดม การน าไปเปรยบเทยบกบยาอายวฒนะของไทยกจะเปนการขยายองคความรของแพทยพนบานของทงสองประเทศใหกวางขวางมากยงขน


ผจดการออนไลน. (2554). บทความพเศษ : ความไมมโรค เปนลาภอยางยง. สบคนเมอ 5 พฤษภาคม 2560 จาก http://www.manager.co.th/Dhamma/ViewNews.aspx?NewsID=9540000126017 วรช-อรนช นยมธรรม. (2551). เรยนรสงคมวฒนธรรมพมา. พษณโลก: โรงพมพตระกลไทย. อรนช-วรชนยมธรรม. (2559). พจนานกรมพมา-ไทย. พษณโลก: โรงพมพตระกลไทย. อรนช-วรชนยมธรรม. (2550). พจนานกรม ไทย-พมา. พษณโลก: โรงพมพตระกลไทย. อรนช-วรชนยมธรรม. (2550). พจนานกรม พมา-ไทย. พษณโลก: โรงพมพตระกลไทย. SoeMyint Dun. (2559). Myanmar Saykyan Toe Ka Pya So Htar Taw Thatshay Kyanmar Saynee Myar. Yangon: Nan Dawi Print. Nay Win. (2554). Myanmar Say Mee Toe Myar. Yangon: SarpayLawka Print.

186

การประกอบสรางอตลกษณของคนใตผานเพลงเรอภาคใต ธวลรตน พรหมวเศษ¹

¹คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

บทคดยอ บทความวจยเรอง “การประกอบสรางอตลกษณของคนใตผานเพลงเรอภาคใต ” น าเสนอ

การศกษาบทเพลงและการละเลนเพลงเรอซงปรากฏในพนทหาดแหลมโพธ จงหวดสงขลา และเกาะพะงน

จงหวดสราษฎรธาน การศกษาครงนมวตถประสงคเพอศกษากลวธการประกอบสรางอตลกษณแบบตางๆ ท

ปรากฏในเพลงเรอภาคใต แนวคดทใชศกษาประกอบดวยแนวคดการศกษาวรรณกรรมในเชงสงคม

การประกอบสรางอตลกษณและการโหยหาอดต วธการศกษาประกอบดวยการศกษาจากเอกสารและ

การส ารวจจากพนทจรงประกอบการสมภาษณผลการศกษาพบวาเพลงเรอแหลมโพธภาคใตมกลวธ

การประกอบสรางอตลกษณ ไดแก 1) การใชกลวธทางภาษาประกอบสรางความเปนทองถนภาคใต 2) การใช

เนอหาเชงประวตประกอบสรางรากเหงาทางประวตศาสตร 3) การใชเนอหาเชงรณรงคประกอบสรางความเปน

พลเมองของชาตและของโลก ในขณะทเพลงเรอเกาะพะงนมกลวธการประกอบสรางอตลกษณเพมเตมอก

2 ประการไดแก 1)การใชรปแบบค าประพนธประกอบสรางความเปนทองถนนยมและ 2 ) การใชเนอหาของด

ชมชนประกอบสรางเมองแหงการทองเทยวการประกอบสรางอตลกษณดงกลาวมขนเพอ ตอส ตอรอง และ

ชวงชงความหมายทงจากภายในและภายนอกชมชน

ค าส าคญ: การประกอบสรางอตลกษณ, คนใต, เพลงเรอภาคใต

Identity Construction of Southern Thai People

in Phleng Rue Paktai Tawalrat Promwiset¹

¹Faculty of Humanities and Social Sciences, Prince of Songkla University

Abstract The research articles " Identity Construction of Southern Thai People in Phleng-Rue Pak-Tai" is presents a study of the songs and playing of boat music (Phleng Rue) that appeared in Laem Pho, Songkhla province and Koh Phangan, Surat-Thanee province on the southern part of THAILAND. The objective of this research is to study the various identity constructive strategies which appeared in Phleng-Rue. Combination of the analytical studying concepts consist with social literature, identical construction and nostalgia concepts.The methodology of this research are documentary studies, field

187

surveys studies and interview. The results shown that, Phleng- Rue Laem Phohad 3 identical construction techniques. First is using Language technics to construct localism. Second is using historical contents to construct the progenitor. Thirdly, nationalized and globalized citizenship campaigns were combined to identical constructions. Phleng-Rue Koh Phangan is expressed in the similar way but it enhances 2 techniques more. Firstly, using literature to construct the localism. Secondly, using distinguished stuff of the community construct the tourism city. These Identity Construction signify to fighting, negotiation and controversy from both, inside and outside community. 1. บทน า เพลงเรอ เปนเพลงพนบานประเภทหนงมขนในชวงฤดน าหลาก พบในภาคกลางและภาคใตของไทย เพลงเรอภาคกลางนยมเลนในชวงหนาน า หรอชวงทมประเพณทอดกฐน ทอดผาปา ในเดอน 11 และเดอน 12 มลกษณะเปนเพลงประคารมระหวางชายหนมกบหญงสาว (เอนก นาวกมล, 2550, น.125) เพลงเรอภาคใตนยมเลนในประเพณชกพระ ในเทศกาลออกพรรษาซงตรงกบวนแรม 1 ค า เดอน 11 การเลนเพลงเรอยงมปรากฏชดเจนอยเพยงสองแหงคอ เพลงเรอเกาะพะงนในพนทหาดทองศาลา ต าบลเกาะพะงน อ าเภอเกาะพะงน จงหวด สราษฎรธาน และเพลงเรอแหลมโพธในพนทหาดแหลมโพธ ต าบลคเตา อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา7 เกาะพะงน เปนเกาะทมชอเสยงของจงหวดสราษฎรธาน อยในบรเวณอาวไทยตอนบนทอดมไปดวยความงดงามของหาดทรายชายทะเลและแหลงทองเทยวทางธรรมชาต และมกจกรรมสงเสรมการทองเทยวไดแก ฟลมนปารต (fullmoom party) ทโดงดงระดบโลก ในขณะทแหลมโพธอยในบรเวณอาวไทยตอนลาง และเปนสวนหนงของลมทะเลสาบสงขลาตอนลาง เรยกวาลมน าคลองอตะเภา เปนพนทของสงคมเกษตรกรรมและประมงชายฝ ง และเปนดนแดนชานเมองหาดใหญ เมองเศรษฐกจส าคญของภาคใต เพลงเรอดงกลาวมเนอหาของบทเพลงและลกษณะการละเลนหรอการถายทอดอนเปนเอกลกษณเฉพาะถน ในขณะเดยวกนกมทาททแสดงใหเหนถงการประกอบสรางอตลกษณของทองถนเพอแสดงจดยนให การประกอบประเพณสามารถด ารงอยได เปนทนาสนใจวาเพลงเรอดงกลาวซงนาจะเปนสวนหนงของวฒนธรรมทลาสมย ไดอาศยกลวธใดบางเพอประกอบสรางอตลกษณของทองถน และเพลงเรอทงสองแหงมลกษณะการประกอบสรางอตลกษณทคลายคลงกนหรอแตกตางกนอยางไร การศกษาวจยครงนจงมงคนหากลวธการประกอบสรางอตลกษณของเพลงเรอ

7ปจจบนยงมการขบรองเพลงเรอในพนท อ าเภอกระบร จงหวดระนอง แตเปนการแสดงในลกษณะเชงสาธต มแมเพลงเปนจ านวนนอย และไมไดสมพนธกบประเพณชกพระทางทะเลอยางชดเจน โดยมการปรบเปลยนรปแบบประเพณจากประเพณชกพระทางเรอ มาเปนประเพณวนพระเสดจ และมการชกพระทางบกแทนการชกพระทางน าเชนทเคยเปนมา

188

ทงสองแหง และเปรยบเทยบการประกอบสรางอตลกษณของเพลงเรอในสองพนทประกอบกน อนจะน าไปสการอธบายชมชนภาคใต ผานการประกอบประเพณและวรรณกรรมทองถนไดอกทางหนง 2. แนวคดและทฤษฎทเกยวของ เพลงเรอถอเปนวรรณกรรมทองถน ซงการวจยวรรณกรรมทองถนนน เหมาะทจะศกษาในเชงสงคมควบคไปกบแนวการวเคราะหองคประกอบ เนองจากวรรณกรรมทองถนสวนมากไดสะทอนใหเหนความคด ความเชอ ตลอดจนคานยมของคนในทองถน (กสมา รกษมณ, 2533, น. 33-35) อนเปนทศทางการศกษาทใหความส าคญกบการศกษาบรบทของวรรณกรรม ควบคไปกบการศกษาตวบท เพอวเคราะหสงคมจากวรรณกรรม หรอศกษาสงคมทมอทธพลตอวรรณกรรม

การศกษาสงคมจากวรรณกรรมเปนรากฐานของการศกษาวรรณกรรมวจารณแนวใหมทเชอวาวรรณกรรมเปนวาทกรรม (discourse) และเปนสงประกอบสรางทางวฒนธรรรมหรอประดษฐกรรมทางวฒนธรรม (cultural product) (พเชฐ แสงทอง, 2554, น. 236–237) ทศนะแบบประกอบสรางนยม (constructionism) ใหความส าคญกบอตลกษณวาอตลกษณ เปนสงทถกประกอบสรางขนมา การศกษาอตลกษณประกอบดวยทศทางการศกษาในสองทศนะ ไดแก การศกษาอตลกษณในทศนะสมยใหม (modernism) ทนยมศกษาผลผลตของ อตลกษณ ดวยค านยามวาอตลกษณ คอ คณสมบต / คณลกษณะ ทบอกวาเราเปนใครและ คนอนบอกวาเราเปนใคร เชนการศกษาอตลกษณชาวมอญ ทมการบอกคณลกษณะของคนมอญจากคนมอญเองและจากคนทไมใชมอญ โดยเชอวาคนมอญมแกนสารตถะบางอยาง เชน เปนชนชาตทมอารยธรรม เปนชนชาตทเครงในพทธศาสนาเปนตน แตการศกษาอตลกษณในทศนะทสองคอทศนะแบบหลงสมยใหม (postmodernism) กลบมองดวยการตอส ชวงชง ดงนนเมอถกประกอบสรางไดกยอมถกรอสราง (deconstruct) และถกสรางขนมาใหมได(reconstruct) อตลกษณจงมลกษณะเลอนไหลไปมา (dynamic/shifting) อยตลอดเวลา (2555, น. 44–54) การศกษาการประกอบสรางอตลกษณปรากฏใหเหนผานการศกษาในสาขาสอสารมวลชน มานษยวทยา สงคมวทยา และวรรณกรรม ทงวรรณกรรมรวมสมยและวรรณกรรมทองถน การศกษาการประกอบสรางอตลกษณผานวรรณกรรมทองถน เชน การศกษา“การประกอบสรางอตลกษณในนทานพนเมองลาวลม” ของคนลาวลมในประเทศสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว การศกษาดงกลาวพบวา คนลาวลมเลอกใชนทานทเนนการน าเสนอ ตวละครชาวบานผมความซอสตย ขยนหมน เพยร และกลาหาญ

189

เพอประกอบสรางอตลกษณของคนลาวใหมผกลาตอสกบตวละครชนชนสง ไดแก เจาเมองและเศรษฐ ผเอารดเอาเปรยบ (ลาวณย สงขพนธานนท, 2552, น. 121) การประกอบสรางอตลกษณยงมให เหนในประเพณบญบง ไฟของอสาน จากการศกษาของปนวด ศรสพรรณ (2554) เรอง “การทองเทยวทมผลตอการเปลยนแปลงเชงโครงสรางในงานประเพณบญบงไฟ” พบวาส านกของ “ทองถนนยม” มผลท าใหเกดการผลตและผลตซ าแนวคดและปฏบตการเหลานอยางตอเนองดงทบงไฟกลายเปนวตถของการตอสทางความคด ทคนอสานเลอกทจะน ามาอธบายอตลกษณของตนเองในบรบทของคนทมความรเรองโลก (cosmopolitan people) วา “คนอสานเรยนรการท าบงไฟหรอเปนตนแบบของจรวดมากอนชาตใดในโลก เหนไดวาการประกอบสรางอตลกษณมสวนเกยวของกบจตส านกทองถนนยม ซงเกดขนควบคกบการยอนร าลกอดตหรอการโหยหาอดตนนเอง การโหยหาอดตเปนสวนส าคญในโครงสรางบคลกภาพ และเปนพนฐานส าคญในการกอสรางตวตน ผคนตางปรารถนาทจะยอนเวลาไปหาอดตทเคยมเสนหและมพลงตอความรสกและจนตนาการ และเลอกใชชองทางทางจนตนาการและวฒนธรรมในการตอบโตขดจ ากดของสถานทและเวลาในโลกแหงความเปนจรง (พฒนา กตอาษา, 2546, น. 6-7) การศกษาเรอง “ความจรงแทในการจดการทองเทยวเชงโหยหาอดต: กรณศกษาตลาดสามชกรอยป จงหวดสพรรณบร” เปนตวอยางหนงทแสดงใหเหนถงการหยบวตถดบโบราณมาประกอบสรางใหม ดวยจตส านกในการโหยหาอดตอนมสวนสมพนธกบทองถนนยม(เกรยงไกร วฒนาสวสด, 2556) การสรางตลาดสามชกขนใหมดวยการจดการใหเปนสถานททองเทยวแบบยอนวนวาน สามารถตอบสนองแกกลมนกทองเทยวไดเปนอยางด โดยตลาดสามชกมทรพยากรวฒนธรรมทจบตองไดชดเจน เชน รานคาโบราณทฉลลายขนมปงขง และตไปรษณยโบราณ เปนตน กระแสโหยหาอดตอยในความนยมของสงคมไทยในยคปจจบน ควบคไปกบกระแสสงคมโลกาภวตน ประเพณ พธกรรม การละเลน ทก าลงจะสญหายไปจงถกรอฟนขนใหมอกครงเพอเปนเครองมอในการประกอบสรางอตลกษณความเปนทองถน และเพอเรยกรองใหมการตระหนกในความส าคญของทองถน เพลงเรอภาคใตถอเปนวรรณกรรมทองถนภาคใตประเภทหนง จากทศทางการศกษาวรรณกรรมในเชงสงคมทพฒนาไปสการศกษาการประกอบสรางความจรงและ การประกอบสรางอตลกษณ โดยการประกอบสรางอตลกษณนนมความคดเรองการโหยหาอดตเปนสวนหนงของการประกอบสรางดวย ผวจยจะไดอาศยทศทางการศกษาดงกลาวเปนกรอบความคดเพอศกษาการประกอบสรางอตลกษณของคนใตผานเพลงเรอภาคใต และอาศย

190

ตวอยางการวเคราะหจากงานวจยขางตนเปนแนวทางหนงในการวพากษ เชน การเลอกและไมเลอก การผลตซ าและสรางใหม และจตส านกทองถนนยม เปนตน 3. ขอมลและวธการวจย

3.1 การเกบรวบรวมขอมล การวจยครงนเปนการศกษาเพลงเรอภาคใต ไดแก เพลงเรอเกาะพะงนและเพลง

เรอแหลมโพธทแพรกระจายอยในพนทเกาะพะงน อ าเภอเกาะพะงน จงหวดสราษฎรธาน และพนทอ าเภอควนเนยง อ าเภอบางกล า และอ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา ตงแตป พ.ศ.2520 – 2560

วธการเกบรวบรวมขอมลประกอบดวย 1) ส ารวจและรวบรวมเพลงจากการสงเกต สมภาษณ และเอกสารทไดมการบนทกไว 2) ส ารวจและรวบรวมเพลงจากเอกสารลายลกษณ ไดแก งานวจยเอกสารและทม

ผบนทกไว 3) บนทกเสยงสาธตการรองเพลงเรอจากแมเพลงและลกค 4) สมภาษณ และประชมกลมยอยผมสวนเกยวของ

ผใหขอมลประกอบดวย 1) กลมเปาหมายหลก ประกอบดวย แมเพลง, ลกค, ผแตงเพลง และคณะกรรมการ

จดงาน 2) กลมเปาหมายรอง ประกอบดวย ผน าชมชน, เครอขายชมชนผใหการสนบสนน,

คร อาจารยจากสถาบนการศกษา และผประกอบการธรกจทองเทยว 3.2 การวเคราะหขอมล จดกลมขอมลและศกษาวเคราะหตามขอบเขตวจยโดยอาศย

แนวทางการวเคราะหตามแนวคดของการศกษาวรรณกรรมใน เชงสงคม แนวคดเรอง การประกอบสรางอตลกษณ และแนวคดเรองการโหยหาอดตเปนแนวทางในการวเคราะหบทเพลงดงกลาวเพอหาลกษณะการประกอบสรางอตลกษณของคนใตผานเพลงเรอภาคใต รวมทงเปรยบเทยบขอคลายคลงและขอแตกตางของเพลงเรอทง 2 แหง 4. ผลการวจย เพลงเรอแหลมโพธเปนการละเลนประกอบประเพณชกพระแหลมโพธ ซงเปน การชกพระทางคลองอตะเภา แมน าสายส าคญทหลอเลยงชาวบานอ าเภอรตภม อ าเภอ บางกล า อ าเภอควนเนยง อ าเภอเมอง และอ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา เรอพระจากแตละวดจะเดนทางมาพบกนทชายหาดแหลมโพธ จากนนจงมการท าบญเรอพระและประกอบ

191

ประเพณท าบญเลยงพระมการแขงขนเรอพาย รวมทงมการวาเพลงเรอของแมเพลงและลกคจากคณะตางๆ โดยแตละคณะจะนยมแตงกายและมอปกรณประกอบตามเนอหาของบทเพลงทน ามาขบรอง การแตงกายอยางหลากหลายเปนทมาของการเรยกการละเลน เพลงเรอชนดนวาเพลงเรอแฟนซ บทเพลงทใชขบรองมลกษณะค าประพนธคลายกลอนสแบบกลอนโนราและกลอนหนงตะลงของชาวภาคใต เพลงเรอเกาะพะงนเปนการละเลนประกอบประเพณชกพระทางทะเลของเกาะพะงน แตนยมกระท าในวนแรม 8 ค า เดอน 11 ตางจากทอนซงนยมจดขนในวนแรม 1 ค า เดอน 11 เนองจากเหตผลทางสภาพน าขนน าลง เพราะในวนแรม 8 ค า ของเดอนนเปนวนทน าขนสามารถน าเรอลองไปในน าไดโดยสะดวกเมอถงวนงานในบรเวณอาวทองศาลาจะเตมไปดวยเรอแจวจ านวนมากทผกโยงเชอกไวกบเรอพนมพระขององคการปกครองสวนทองถน กจกรรมเรมดวยการท าบญเลยงพระในชวงเชา รวมไปถงการท าบญทอดผาปา จากนนจะมกจกรรมแขงเรอเพรยว และการลากเรอพระไปรอบบรเวณอาวทองศาลา โดยมการประชนเพลงเรอโดยพอเพลงแมเพลงจากหมบานตางๆ บทเพลงของเพลงเรอเกาะพะงน มลกษณะคลายกาพยสรางคนางค 28 ซงเปนทนยมในการประพนธวรรณกรรมทองถนภาคใตโดยเฉพาะบทสวด กาพยสรางคนางค 28 หนงบท ประกอบดวยวรรคทงหมด 7 วรรค แตละวรรคจะม 4 ค า รวมเปน 28 ค า สวนเพลงเรอเกาะพะงนประกอบดวยบทประพนธทบทหนงมจ านวน 2 บาท แตละบาทม 2 วรรค วรรคแรกมแปดค า และวรรคหลงมหกค า เมอรวมกนแลวไดทงหมด 28 ค าเทาจ านวนค าในกาพยสรางคนางค 28 พอด ชาวบานเกาะพะงนเรยกวธการแตงค าประพนธแบบนวาหนาแปดหลงหก ภาพท 1 ประเพณชกพระแหลมโพธ ภาพท 2 ประเพณชกพระเกาะพะงน

192

4.1 การใชกลวธทางภาษาประกอบสรางความเปนทองถนภาคใต ลกษณะเดนของเพลงพนบานภาคใตโดยทวไป พบวาเพลงพนบานภาคใตเนนการขบบอกเลาเรองราวตางๆ ใหทราบมากกวาจะเนนความสนกอยางเดยว การขบรองโตตอบมลกษณะพเศษในดานการขมกนเรองบคลกภาพ พนเพ ประสบการณ และความรความสามารถ และมกพบเปนเพลงเชงสวาทเปนสวนนอยอดม หนทอง (2531, น. 62 -63) ปรากฏการณดงกลาวนมลกษณะคลายคลงกบเพลงเรอภาคใตเชนเดยงกน โดยพบวาเนอเพลงมกปรากฏการใชค าศพททองถนทช ชวนใหเหนภาพ ไดกลน และรรส นอกจากโนมน าใหเกดอารมณขนเชนเดยวกบเพลงพนบานทวไปของไทย ค าเหลานมกเปนค าเปรยบเทยบ เปรยบเปรยแบบอปมาอปไมย และเลนเสยงค าแบบสทพจนอนมสวนส าแดงใหเหนภมปญญาทางภาษาแบบปฏภาณกวของชาวใต การเลอกน าเสนอบทเพลงทใชภาษาถนมากเปนพเศษในสงคมรวมสมย มสวนท าใหขบคดไดวาชาวใตก าลงประกอบสรางทาททองถนผานทางส านวนภาษานนเอง ดงตวอยางเพลงเรอแหลมโพธ เชน

ฟากฟาสดใส ยอนไขมดแดง

ไขมดไขแมง ลองแยงยอนด

ไมยอนฉนค ไมกมนนวล

ถงแมไมนวล ขนกวนปากรง

กดมงเยยวมง ผมนงออนเพลย

คนยอนออนเพลย แมเบยนอยใจ

แมเบยเสยใจ ตอใดถงก

แจกนายใหคร พวกสบายใจ

ก านนผใหญ ชอบไขมดก

แมเบยเหมอนก ตองอยเฝารง

ถอพายไมบง ตองนงคอยโจก

ขนยอนแยงโยก ตะโพกแกวงไกว

ปลายหนนปลายทอน เทยวยอนทกแหง

ใบไมแหงจง รงรงปากร

รงเลกรงใหญ แยงไปทกสวน

แยงถกไขสด สงรสผงๆ

193

ไมนวลไมตง ไมถงแมเบย

แมมดหงอยเหงา ยอนเอาแตไข

ไขเลกไขใหญ เอาไปเถอะส

ขายจนใหเจก แจกเดกรนวย

นจจาแมเบย นอนเขยขห

ไมยอนออนเพลย แมเบยสนหวง

ไมยอนเหยวหด แมมดเศราโศก

ไพรนายพายแก แยงแลกไมไหว

ภาพท 3 การละเลนเพลงเรอแหยไขมดแดง

บทเพลงขางตนแสดงวถชวตของทองถนในสงคมเกษตรกรรม ทไดอาศยไขมดแดง

ประกอบอาหาร เชน คว ย า ตม และแกง เปนตน บทเพลงมการใชค าศพทภาษาถนปะปนอย

มาก และภาษาถนดงกลาวมลกษณะเปนค าสองแงสามแง คอ มทาทลอเลยนพฤตกรรมทาง

เพศ เชน การใชค า “ยอน” ซงหมายถงการใชอปกรณใดๆ แหย หรอแยง ในทนหมายถงแหย

ไขมดแดง ค าวา “แมเบย” หมายถงมดนางพญา ทผประพนธเปรยบเทยบกบตนเองวาตองรอ

คอยอยนานหรออาจจะสนหวงวาจะมผแหยมาจนถงตน และกลายเปนผทไมมใครให

ความส าคญ

194

ตวอยางเพลงเรอเกาะพะงน เชน

ปนสนกเอาเรอพกมาพาย รรวมากมายหลายแหง

เขนขนตงคานไคลนานเสยแรง หมนแหแหกแนวหางกวางครน

อดไวหนอยๆแลวคอยๆพาย มงหมายเพอนสาวคราวฉน

สบพกตรโสภา น าหมากแตมฟน ผวพรรณเตงตงพงยาน

ท าสาวสวยวมนงยมแกมหย เหนทน าเขาไมราวฉาน

ทงแอนทงกง(ตง)พอลอ(โผล)จากคาน คงผานลอยน าไดขามวน

หาสบกวาๆ เขาวาพอด บวชชกลวยหามชามฉน

ถงหอบถงเหนอยๆ เรอยๆ ยงทน ตกมนรนนมแรง

บทเพลงขางตนน าภาษาถนมาพรรณนาลกษณะของเรอรว และลกษณะของหญงวย

กลางคนบนเรอ ภาษาถนเปนวสดส าคญในการชชวนใหเหนภาพข าขน ไมวาจะเปนภาพ

การเขนเรอทร วและ “พก” หรอทาทางของคนบนเรอทท งแอนและ “กง” จนเสยงทจะหลนจาก

เรอได บทเพลงยงไดน าภาษาถนมากลาวในเชงเปรยบเปรยลอเลยน ดงเชนการกลาวถงหญง

กลางคนแตแสดงความตรงกนขามใหขบขนวาเปนหญงสาวทผวพรรณเตงตง ”พงยาน” และ

การกลาวเปรยบเปรยถงหญงโสดวาพอ “ลอ” จากคาน เปนตน บทเพลงนมสวนโนมน าใหเหน

เปนภาพ และชชวนใหเกดอารมณขน ทงนหากใชค าศพทมาตรฐานคงไมไดอรรถรสทาง

อารมณในเชงขบขนลอเลยน

4.2 การใชเนอหาเชงประวตประกอบสรางรากเหงาทางประวตศาสตร เนอหาเชงประวตไดแกเนอหาทกลาวถงต านาน ทมาของการประกอบประเพณชกพระ อนเปนทมาของการละเลนเพลงเรอไปดวย รวมไปถงลกษณะการประกอบประเพณในอดตซงบางอยางกแทบจะไมปรากฏแลวในปจจบน นอกจากนยงเปนเนอหาทกลาวถงประวตศาสตร วถชวตและวฒนธรรมทองถนทเคยเปนมาในอดต ตลอดจนการเรยกรองหรอเชญชวนใหหนมาชวยกนสบสานประเพณอนทรงคณคาไวสบไป การน าเนอหาเชงประวตมาประกอบสรางใหมกเพอตอกย าอตลกษณของคนรนเกาใหคนรนใหมไดประจกษ แมไมสามารถหวนคนอดตไดกขอใหไดกลาวถง และประกาศอตลกษณทเคยด ารงมาแตเดมดวยความภาคภมใจ อดตจงถกน ามาประกอบสรางเพอสรางความหมายของชมชนผมรากเหงาอนดงาม

195

4.2.1 ทมาของประเพณ การประกอบประเพณและวถชวตในอดต ทมาของประเพณของเพลงเรอทงสองแหงสมพนธกบมตของศาสนาและสงศกดสทธ ตลอดจนประวตศาสตรของชมชนอนสมพนธกบผคน รวมทงการบอกเลาเหตการณ การประกอบประเพณเมอครงอดต และการบอกเลาขนตอน หรอองคประกอบประเพณวาแตเดมมาไดมการจดงานกนเชนไรบาง ตวอยางเพลงเรอเกาะพะงนทกลาวถงการประกอบประเพณชกพระเลนเพลงเรอในอดต เชน ยอดนมแตงไวขวาซายเหนทว แลตวหลายหลากหกศร พระพรหมสหนานางฟาร าฟอน สองกรร าทานาชม พระอนทรผนผนสวรรคทกชอง สอดสองหาทางสรางสม เมขลาลอแกววาวแววเลนลม ชนพรหมเปนแกวแวววาว ราหขวางขวานประหารเขาแขง เหนแสงตอสโฉฉาว เมลาขลาลอแกวเลนสแววแสงวาว เขยวขาวชเชดเลศลอย มรปราหยางอยบนสวรรค พระจนทรเสยหายไมหนอย หลายภาพนาชมยอดนมเลศลอย ไดพลอยยกชบชา ท าไวถกตองพนองชวยเหลอ แผเผอไมขาดศาสนา คนใกลคนไกลตงใจกนมา นาวาพวยพงมงมอง สนกเฮฮาขวางปาซดหราย มงหมายฉฉาวเขาคลอง แตหนมรสกใหนกคะนอง เปนของโบราณนานวน นานปมหนทกคนสนก เปนสขพกผอนนอนฝน หยดงานสละชกพระเกาะพะงน ถงวนนดหมายไมลม บทเพลงขางตนบรรยายการตกแตงพนมเรอพระทประดบดวยภาพเลาเรองเหลาเทพยดาบนสรวงสวรรค ซงเปนภาพจ าลองเหตการณทพระพทธเจาเสดจลงมาจากสรวงสรรคชนดาวดงส พรอมทงย าเตอนวา การสบทอดการตกแตงพนมพระเชนนใหเปนเหมอนในอดตเทากบเปน การสบสานพทธศาสนา นอกจากนบทเพลงยงเลาเหตการณทบอกวาเปน ”ของโบราณ” คอกจกรรมการซดปาสาหรายระหวางชายหนมหญงสาวในระหวางการวาเพลงเรอกนอยางสนกสนาน แสดงใหเหนวาปจจบนกจกรรมซดปาสาหรายไดลดนอยลงหรอแทบจะไมมใหเหนอก น าเสยงของเพลงบทนจงมความสขใจเมอไดยอนร าลกถงอดต กจกรรมซดปาสาหรายไดเคยท าหนาทเปนเครองมอสานสมพนธระหวางชายหนงหญงสาว ซงในปจจบนหนาทดงกลาวนไมมความจ าเปนอกตอไป เพราะแมเพลงพอเพลงลวนเปนคนวยกลางคน

196

ฉะนนกจกรรมซดปาสาหรายจงกลายเปนต านานแหงความทรงจ าทถกหยบยกมากลาวถงอยเสมอ ดานเพลงเรอแหลมโพธไดกลาวถงประเพณชกพระทสมพนธกบศาสนาเชนกน พรอมกบกลาวถงความสขความเบกบานใจทเคยปรากฏในอดต เชน

สมยกอนเพลงเรอ สนกหนกหนา

เรอพระเทยบทา ทหาดแหลมโพธ

สมยกอนทางน า เกรยวกราวฉาวโฉ

ทหาดแหลมโพธ เดนโชวเพลงเรอ

บาวสาวมากหลาย สาวใตสาวเหนอ

เดนรองเพลงเรอ ตลกขบขน

บาแบกไมพาย ลดเลยวเกยวกน

สาวนนนองนน สนกสขใจ

เรอพระทรงนม มพมไสว

กนกลายไทย ประกวดลวดลาย

ทกวดในยานน า มากนมากหลาย

จอดรมหาดทราย ทหวแหลมโพธ

สองรอยปผานมา ประวตอกโข

เพลงเรอแหลมโพธ มมาชานาน

197

ภาพท 4 การละเลนเพลงเรอแหลมโพธ

เพลงบทนบรรยายเหตการณการละเลนเพลงเรอทมธรรมเนยมปฏบตคอ เรอแตละล าจะมาจอดเทยบทบรเวณแหลมโพธ จากนนพอเพลงแมเพลงจะเดนแบกไมพายมาชมนมกนแลวรองเพลงเรอกนอยางสนกสนาน เปนบรรยากาศทแทบทกหมบานจะพรอมใจกนมาเปนประจ าทกป บรรยากาศของการประกอบประเพณในอดตเคยสรางความชนบานมากเพยงไร เมอไดยอนร าลกถงกยอมน ามาซงความอมเอมใจมากเชนนน กลาวไดวาเพลงเรอบทนไดท าหนาทในการยอนรอยอดตและคลายกบจะก าชบวาคนรนหลงกพงสบสานเอาไวเชนกน 4.2.2 การเชญชวนเรยกรองใหเลงเหนคณคาและมการสบสานประเพณ เนอหาการเรยกรองเชญชวนใหมการเลงเหนคณคาและสบสานประเพณมกจะสอดแทรกอยในเนอหาของการบอกเลาประวตและบรรยายการประกอบกจกรรมของประเพณ ทาทดงกลาวนเกดขนทามกลางปรากฏการณของการประกอบประเพณในปจจบนทคนรนใหมใหความส าคญนอยลง ดงบทเพลงวา เวลาบรรจบมาครบรอบป งานประเพณสงสง บรรพบรษเคยยดมนคง ด ารงรกษามานาน ทกปชค ามใหต าตก สองหาสหกลวงผาน สเจดบรรจบยางครบถงกาล ชกพระประธานแหนม สมยปยาตายายถายทอด ยงยอดงานเกาะเหมาะสม ขนชอลอเลองชาวเมองนยม ชนชมสนกทกคน เดกสมยใหมจตใจหางเหน มองเมนดไดไมสน

198

เรดรางหางไกลจากใจปวงชน ทางรฐจดคนเพมพน คดอนรกษพทกษของเกา ขดเกลาไมใหเสอมสญ ขอชวนมวลมตรรวมจตเทดทน เกอกลเอาไวใหนาน เนอเพลงขางตนกลาวน าถงการสบสานประเพณทมการแหพระอยางยงใหญเปน

งานประจ าปทขนชอของเกาะพะงน เนอเพลงยงกลาวชนชมหนวยงานของรฐทใหการ

สนบสนนการสบสานประเพณน และไดกลาวอางวาปจจบนคนรนใหมไมคอยใหความสนใจกบ

ประเพณดงกลาว ฉะนนจงขอเรยกรองออนวอนใหหนกลบมาเหลยวแลประเพณกอนเกาใหขน

ชอไปยาวนาน เนอเพลงมน าเสยงวงวอนตอคนหนมสาวมากเปนพเศษ อนแสดงใหเหนวาการ

ใหความส าคญตอประเพณไดลดนอยลงแลว เพลงเรอเกาะพะงนจงมทาทตอการใหความส าคญ

ตอการสบสานประเพณมากเปนพเศษ เนองจากประเพณชกพระเลนเพลงเรอเปนของดของ

ชาวเกาะพะงนและเปนอตลกษณของคนเกาะพะงนโดยแท

4.3 การใชเนอหาเชงรณรงคประกอบสรางความเปนพลเมองของชาตและของ

โลก

อตลกษณของคนใตทส าคญประการหนงคอการสนใจใครรในเหตการณบานเมอง อนเปนสวน โนมน าใหชาวใตใหความรวมมอตอการปฏบตตามนโยบายของภาครฐไปดวยทาทดงกลาวนปรากฏชดแจงในเพลงเรอทงสองพนท ทาททส าคญอกประการหน งคอ การแสดงออกถงการเปนผรบผดชอบตอสงคมสวนรวม เปนหวงเปนใยในเรองปญหาตางๆ ไมวาจะเปนเศรษฐกจ สงคม ปญหายาเสพตดและสงแวดลอม ทาทดงกลาวนคอทาทของการปฏบตหนาทของการเปนพลเมองทดนนเอง โดยเหตนจงมบทเพลงจ านวนไมนอยทกลาวสนบสนนบคคล องคกร หรอนโยบายของภาครฐ ดงบทเพลงวา ยางขาวหนาหนาวลมวาวไมละ ถงวนแหพระแขงเรอ

เปนประเพณทกปทานจด ราษฎรรฐรวมดวยชวยเหลอ หญงชายรวมกนจดสรรลงเรอ เพอประเพณมมา รกษาเอาไวไมใหเสอมสญ เพมพนเพอชาตศาสนา จดงานแขงเรอและเลนกฬา ตางๆ นาๆ มากมาย บานเมองวกฤตเศรษฐกจตกต า ทานท าไปตามความหมาย อนรกษประเพณนองพหญงชาย รกษามาไดนมนาน รฐออกประกาศราษฎรอนรกษ ถกหลกพนผกลกหลาน

199

ความสามคคมหลายประการ ประสานสรางสรรคมนคง อยาคดท าลายเสยหายมทว ภยมเพราะตวลมหลง น าทวมฝนแลงพายมนลง เราคงผดทางบางคน ถางปาบนเขาจดเผาท าไร แหงแลงเกอบตายหลายหนรฐไดประกาศใหราษฎรทกคน สนใจแมน าล าคลอง หวไรปลายนาหามมใหถาง ตวอยางหลอดบงถงหนองในปาสงวนเปนเขตคมครอง หามจบหามจองทกคน

เพลงเรอเกาะพะงนบทนกลาวน าถงหวงเวลาทไดจดงานประเพณชกพระแขงเรอกนอกวาระหนง และเชอมโยงไปถงทมาของงานวา เกดจากความรวมมอรวมใจของภาครฐกบประชาชน กอนทจะอางถงนโยบายความสามคคทรฐก าลงรณรงค ตลอดจนนโยบายอนๆ เปนตนวาการดแลรกษาธรรมชาตและสงแวดลอม ทาทเหลานเปนทาทแหงการสนบสนนนโยบายของภาครฐเพอการเปนพลเมองดของชาตอยางเหนไดชด ในดานเพลงเรอแหลมโพธมหลายบทเพลงทชวยสงเสรมการรณรงคของภาครฐในประเดนตางๆ ไมวาจะเปนเรองการเคารพกฎจราจร ยาเสพตด สงแวดลอม ตลอดจนปญหาความไมสงบในจงหวดชายแดนภาคใตดงบทเพลงวา

ผมขอกราบไหว กฎหมายเมองไทย เหนวาสะดวก เรองหมวกนรภย ใหเราบายใจ เรองขยานยนต กนภยมากหลาย บนสายถนน กนเฉยวกนชน กนยามฝนตก กระทรวงมหาดไทย ใหใสกนนอค ชวยปองชวยปก ชวยปดชวยปด เมอยามขบข ไดชวยชวต รฐบาลทานคด ชวยชวตนกซง บทเพลงนกลาวสนบสนนนโยบายการปฏบตตามกฎหมายจราจร รณรงคใหสวมหมวกนรภยและไมขบรถซง โดยชใหเหนวานโยบายนเกดจากความปรารถนาดของรฐทตองการใหประชาชนปลอดภยบนทองถนน เพลงบทนจงมทาทการใสใจนโยบายของรฐเพอการปฏบตตนเปนพลเมองทดนนเอง

200

การประกอบสรางอตลกษณของชาวใตผานเพลงเรอเกาะพะงนและเพลงเรอแหลมโพธมใหเหนคลายคลงกนทง 3 ประการทกลาวมาขางตน แตเพลงเรอเกาะพะงนกลบมทาทของการประกอบสรางอตลกษณดวยการใชกลวธรปแบบค าประพนธและของดชมชนแตกตางออกไปจากเพลงเรอแหลมโพธ ดงน 4.4 การใชรปแบบค าประพนธประกอบสรางความเปนทองถน ดวยเหตทเพลงเรอเกาะพะงนยงมปรากฏเพยงพนทเดยวในบรเวณภาคใตตอนบน

ท าใหชาวเกาะพะงนมความภาคภมใจในรปแบบค าประพนธอนเปนเอกลกษณ และก าหนดให

มการประกวดแตงค าประพนธโดยก าหนดการใชฉนทลกษณทองถนอยางเครงครด ทาท

ดงกลาวนปรากฏผานบทเพลงเรออยางชดเจน ดงวา

ตวอยางท 1 วฒนธรรมวรรณกรรมทองถน เปนศลปเปนศาสตรมาตรฐาน เพลงชกพระ(นะพเออนองเหอ) นนมมานมนาน ผลงานเฉพาะเกาะงนลวดลาย

ท านองขบรองไพเราะ เสนาะฟงเพลนเกนฝน เอกลกษณเฉพาะ(นะนยเออนยเหอ)ของเกาะพะงน คขวญชกพระประเพณ

ตวอยางท 2 ไหวครผสอน วากลอนชกพระ วาทะไพเราะ เหมาะสม หนาแปดหลงหก ยกค าน าชม นยมจ าเพาะ เกาะงน

4.5 การใชเนอหาของดชมชนประกอบสรางเมองแหงการทองเทยว โดยเหตทเกาะพะงนเปนเมองทองเทยวชายทะเลทมชอเสยงระดบโลก ชาวเกาะ พะงนจงชวงชงความหมายของชอเสยงดงกลาวนมาใชประโยชนในการประชาสมพนธ การทองเทยวทางวฒนธรรม โดยมประเพณชกพระทางทะเลเปนจดเดน เนอหาทน ามาประกอบสรางไดแกการแนะน ากจกรรมในงาน และแนะน าของดทมอยในชมชน เปนตนโดยอกนยหนงกก าลงท าหนาทแขงขนหรอชวงชงความหมายกบกระแสการทองเทยวหลกทเนนสนคาและการบรโภคซงมากบกระแสฟลมนปารต ในขณะทประเพณชกพระเปนการทองเทยวทางวฒนธรรมทมฐานะเปนการทองเทยวกระแสรองดงบทเพลงวา

201

ขออญชล ทานทมบญ ค าจนปกปกรกษา ชกพระพะงน นบวนโรยยา ชวยมายกยองของไทย ปนอ าเภอ เสนอประหยด เพราะรฐสงมาอยางใหญ ไทยท าไทยขาย ไทยใชของไทย เทยวงานบานเราเชญไป จดทหวทา เรอพระลอยลอง ฆองกลองกองไกลไมเหงา เรอเพรยวเกยวสาย นายทายใครเมา ฉวย(ควา)เอามด(ก า)ทรายหมายเรา 5. สรปและอภปรายผล

ผลการศกษาขางตนแสดงใหเหนวา เพลงเรอภาคใตแสดงทาทของการประกอบสราง อตลกษณดวยการใชกลวธทางภาษาประกอบสรางความเปนทองถนนยม การใชเนอหาเชงประวตประกอบสรางรากเหงาทางประวตศาสตร การใชเนอหาเชงรณรงคประกอบสรางความเปนพลเมองของชาตและของโลก การใชรปแบบค าประพนธประกอบสรางความเปนทองถน และการใชเนอหาของดชมชนประกอบสรางเมองแหงการทองเทยว เพลงเรอทงสองแหงมลกษณะการประกอบสรางอตลกษณคลายคลงกน แตตางกนทเพลงเรอเกาะพะงนมการใชรปแบบค าประพนธประกอบสรางความเปนทองถน และใชเนอหาของดชมชนประกอบสรางเมองแหงการทองเทยวเพมเตมแสดงวาเพลงเรอแหลมโพธซงอยในพนทลมน าทะเลสาบสงขลามความคนเคยกบกว นกสวด และศลปนนกแสดง รวมทงรปแบบค าประพนธทเกดขนมากมายในลมน าทะเลสาบสงขลาแหงนฉะนนรปแบบค าประพนธจงไมถกน ามาประกอบสรางเปน อตลกษณ นอกจากนเพลงเรอเกาะพะงนอยในบรบทของเมองทองเทยวจงมทาทประกอบสรางความเปนเมองแหงการทองเทยวอยางโดดเดน และมทาทของการตอส ตอรองและชวงชงความหมายจากสงคมรวมสมยทเดนชดมากกวาเพลงเรอแหลมโพธ ทวาเพลงเรอแหลมโพธกมทาทในการตอรองความหมายจากนโยบายของรฐผานทางการใชเนอหาเชงรณรงคเพอประกอบสรางความเปนพลเมองของชาตและของโลก


กาญจนา แกวเทพ และคณะ. (2555). สอเกา – สอใหม สญญะ อตลกษณ อดมการณ. กรงเทพฯ: ภาพพมพ. กสมา รกษมณ. (2533). การวจยวรรณคด. กรงเทพฯ: ภาควชาภาษาตะวนออก มหาวทยาลยศลปากร.

202

เกรยงไกร วฒนาสวสด. (2556). “ความจรงแทในการจดการทองเทยวเชงโหยหาอดต: กรณศกษาตลาดสามชกรอยป จงหวดสพรรณบร”. ใน ด ารงวชาการ. มกราคม – มถนายน. หนา 109 – 135. ลาวณย สงขพนธานนท. 2552. การประกอบสรางอตลกษณในนทานพนเมองลาวลม. วารสารมนษยศาสตรมหาวทยาลยนเรศวร. ป.6 ฉ.3 (ก.ย. – ธ.ค.). น. 107 – 128. ปนวด ศรสพรรณ, เยาวลกษณ อภชาตวลลภ และกนกวรรณ มะโนรมย. (2554). การทองเทยวทมผลตอการเปลยนแปลงเชงโครงสรางในงานประเพณบญบงไฟ วารสารมหาวทยาลยศลปากร. หนา 107-117. ป.3 ฉ.2. พฒนา กตอาษา, บรรณาธการ. (2546). มานษยวทยากบการศกษาปรากฎการณโหยหาอดต ในสงคมไทยรวมสมย. กรงเทพฯ: ศนยมานษยวทยาสรนธร. สนท บญฤทธ. (2540). เพลงเรอแหลมโพธ จงหวดสงขลา. พมพครงท 4. สงขลา: กองทนรกบานเกด. สวรรณมาศ เหลกงาม และ สธ พลพงษ. (2553). “การประกอบสรางภาพเพอการโหยหาอดต ในรายการ ‘วนวานยงหวานอย’ ” BU Academic Review.ป.9 ฉ.1. หนา 121-133. อดม หนทอง. (2531). ดนตรและการละเลนพนบานภาคใต. สงขลา: ภาควชาภาษาไทย และภาษาตะวนออก คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒสงขลา

“สามีในอดุมคติ” ในเฟซบุ๊กแฟน ...3...

Documents