“google’da ararım” · editörlerin, editoryal karar vermeleri kesinlikle yasaktır....

“Google’da Ararım”Klinik Kanıta Dayalı Bilgileri İnternet Üzerinden Arama

health.ebsco.com

“Google’da Ararım” - Klinik Kanıta Dayalı Bilgileri İnternet Üzerinden Arama 2

“Google’da ara.” Bugünlerde bu cümleyi oldukça sık duyuyoruz. Google, diğer arama motorları ve genel anlamda internet, birçok kişinin sayısız sorusu için bir cevap kaynağı haline geliyor ve herkes gibi hekimler de günlük hayatta birçok soruyla karşılaşıyorlar. İnternet arama motorlarının kullanımı hasta başı bakımda karşılaşılan sorulara cevap bulmak için sağlık profesyonelleri arasında sıkça kullanılıyor. Ancak, arama motorlarını kullanmanın getirdiği bazı olumsuz sonuçlar mevcuttur. Arama eksiklikleri, arama sonuçlarının elverişsiz yapısı ve tutarsız kalite bu listede başı çeken maddeler olarak sıralanabilir. Hekimlerin en doğru bakımı uygulayabilmeleri için güvenilir kaynaklardan edinilen güncel kanıta dayalı bilgilerin kolaylıkla erişilebilir olması gerekir.

Giriş



ProblemHekimlerin (hekimler, intern hekimler, hemşireler, diş hekimleri ve bakım personeli) hasta başı bakımda karşılaştıkları soruların sistematik değerlendirmesinde Del Fiol, Workman ve Gorman, bakılan her iki hastada en az bir sorunun ortaya çıktığını belirlemiştir (2014). Buna ek olarak, büyük ihtimalle aşırı bilgi yoğunluğundan kaynaklı olarak bu soruların %50’sinden fazlasının cevapsız kaldığı belirtilmektedir (Miller, as cited in Clarke et al., 2013).

Hekimler internetteki bilgilerin geçerli, güvenilir ve güncel olduğunu nasıl bilebilirler? Bu önemli bir soru çünkü bu sorunun cevabı tanı, tedavi, hastalığın seyri, bakım planı ve hastanın hayat planının kalitesi anlamına gelmektedir ve güvenilir olmayan bilgi gecikmiş, uygun olmayan, hataya yatkın ve potansiyel olarak ölümcül bir bakım planı için katalizör etkisi oluşturmaktadır. Bu bilgi boşlukları, yakın zamandaki çalışmalarda da istenmeyen olayların gelişmesine yol açan faktörler olarak gösterilmiştir (Brassil et al., 2017; Zipperer, 2014).

İnternet Arama Motoru Kullanımı HakimiyetiHasta başı bakımda arama motoru kullanımı hakimiyetini anlamak için İngiltere ve İspanya’da yapılan bir çalışma (Hughes et al., 2009) hekimlerin %80’inin Google’ı haftada en az bir kez kullandığını belirtmektedir. ABD’deki dahiliye birimi intern hekimlerine ait diğer bir çalışma ise bu hekimlerin %63’ünün kanıtı belirleyebilmek için günde en az bir kez internet aramasını kullandığını tahmin etmektedir (Duran-Nelson et al., 2013). Buna ek olarak, Weng ve çalışma arkadaşları Tayvan’daki hekimlerin, hemşirelerin ve sağlık personelinin %90’ından fazlasının sağlık bilgisi araştırırken ders kitapları, çevrimiçi veri tabanları, e-dergiler ve diğer klinik kaynaklar arasında en sık olarak internet aramasını kullandığını göstermektedir (2013). Bu çalışmada kullanım son altı ay içerisinde ayda en az bir kez erişim olarak tanımlanmıştır.

Arama Motoru Sorunları Arama özgünlüğü söz konusu olduğunda internet arama motorları, terimler ve söz öbekleri için medikal bağlamda evrensel anlam sağlayan International Classification of Diseases (ICD) gibi kontrollü medikal kelime dağarcıkları kullanmamaktadır. Kontrollü medikal kelime dağarcığı kullanımı arama ve ilgili bilginin bulunma sürecini hızlandırmaktadır. Ayrıca, internet arama motorları bazen bir bağlamdaki terimleri ayırmaktadır; böylelikle konu ile ilgilisi olmayan parçalanmış sonuçlar ortaya çıkarmaktadır.

Avrupa Birliği Rekabet Kurulu Komisyon Üyesi Margrethe Vestager’ın belirttiğine göre (The Two-Way, National Public Radio) arama sonuçlarında kendine benzer alışveriş hizmetinin reklamını yaptığı ve rakiplerini geri plana attığı için Google Haziran 2017’de Avrupa Birliği tarafından $2,7 milyar dolar cezaya çarptırıldı. Bu örneğe bakarak tıp ile ilgili aramaların da taraflı olabileceği sonucunu çıkarabiliriz. Örneğin, üreticisi Google üzerinden reklam veren ilaç tedavisi ile ilgili bir makale arama sonuçlarında daha önde çıkabilirken, rakibin ilaç ürününü özetleyen başka bir makale birçok kullanıcının erişiminden kaçarak ikinci veya üçüncü sayfada konumlandırılabilir.

Bilgi Yoğunluğuİnternet arama sonuçlarına ilişkin bir konu olan aşırı bilgi yüklenmesi, Bawden ve çalışma arkadaşlarının önerdiği gibi “potansiyel olarak yararlı olan bilgi bir yardımdan çok bir engel haline geldiğinde ortaya çıkmaktadır.” (referans: Clarke et al., 2013, p. 180). Engel teşkil eden bilgi yoğunluğu literatürde üzerinde çokça durulmuş bir

Hekimler internetteki bilgilerin geçerli, güvenilir ve güncel olduğunu nasıl bilebilirler?


HONcode: İlkeleri (Kısa Versiyon*)

Yetki - Yazarların nitelikleri

Bütünleyicilik - Hekim-hasta ilişkisinin yerini almayan, onu destekleyen bilgi

Gizlilik - Ziyaretçi tarafından siteye gönderilen verinin gizliliğini gözetme

Nitelik - Yayınlanan bilginin kaynağına referans verilmesi, tıp ve sağlık sayfalarının tarihlendirilmesi

Doğrulanabilirlik - Web sitesi fayda ve performans ile ilgili savların desteklenmesi

Şeffaflık - Erişilebilir gösterim ve doğru e-posta iletişim bilgisinin sağlanması

Finansal açıklık - Sermaye kaynaklarının belirlenmesi

Reklamcılık - Reklamcılığın editoryal içerikten açıkça ayırt edilmesi

* Her ilke için tam ifadeler mevcuttur: http://www.hon.ch/HONcode/Pro/Conduct.html

Şekil 1: HONcode İlkeleri (kısa versiyon).

konudur (Ayatollahi et al., 2013; Duran-Nelson et al., 2013; Formoso et al., 2016; Weng et al., 2013). Potansiyel olarak hasta bakımında kasıtsız şekilde yapılan hatalara ve/veya bilgi boşluklarına yol açan bilgi yoğunluğunun muhtemel etkileri, Miller tarafından “bazı girdileri işleyememek, bilgiyi yanlış şekilde işlemek, bilgiyi işlemeyi geciktirmek, düşük kaliteli bilgileri kabul etmek ve ihtiyaç duyulan bilgi için arama yapmaktan vazgeçmek” olarak belirtilmektedir. (referans: Clarke et al., 2013, p. 180)

Kaynak GüvenilirliğiBir bilginin güvenilir sayılması için, birtakım özelliklerin değerlendirilmesi gerekmektedir; bilgi geçerli, güncel, ön yargılardan arındırılmış ve uygun kapsam ve derinlikte olmalıdır. Sağlık bilgisi için web sitesi değerlendirme kılavuzları mevcuttur; örneğin, DISCERN Instrument (Charnock, 1998), HONcode (Health on the Net Foundation [HON]), eHealth Code of Ethics (Rippen & Risk, 2000) ve General Assessment and Content Assessment questionnaires (Saleem, 2010) formları bunlardan birkaç tanesidir. Doğal olarak, internet kaynaklı bilgiler üzerinde bu araçları kullanmak zaman gerektirmektedir. Cevap bulmak için ortalama üç dakikadan daha az bir süreye sahip olan çoğu sağlık personelinin ise soruya cevap bulmak için ayıracak vakitleri bulunmamaktadır (Del Fiol et al., 2014).

Web site içeriği için ana kullanıcıların sağlık profesyonelleri olduğu birkaç güvenilir kuruluş vardır. Bu tür organizasyonlardan biri, HONcode’u “site yöneticilerine, hedef kitlenin ihtiyaçlarına göre kaliteli, objektif ve şeffaf tıbbi bilgi sağlamak için minimum bir mekanizma dizisi oluşturmada rehberlik eden mesleki ilke” olan Health on the Net Foundation’dır. 2 Mayıs 2017 tarihi itibariyle HON, 7.300’den fazla web sitesini onaylamıştır ve bu sayı hastalar, profesyoneller ve hem hastalar hem de profesyoneller için olan web sitelerini içermektedir (HON). Sertifika isteğe bağlıdır ve bir yıl boyunca ücretsizdir; yenileme ücrete dayalıdır. Sertifikalı web siteleri HONcode ilkelerine uygundur (Şekil 1) ve web sitesi daha sonra bir HONcode mührü ekleyebilmektedir (Şekil 1). En önemli konu ise, HON sertifikası almak isteyen web sitelerinin yalnızca %5’inden daha azının ilk incelemede sertifikaya uygun bulunmasıdır (Boyer, 2013). EBSCO Health ürünleri HONcode ilkelerine uygundur (EBSCO Health).


ÇözümHasta başı bakım noktası karar desteği için önceden değerlendirilmiş bilgiler mevcuttur. Ön değerlendirme terimi, “yalnızca yüksek kalitede olan çalışmaları dahil edecek şekilde bir filtreleme sürecinden geçmiş olan ve bu kaynaklardan erişmekte olduğumuz kanıtların güncel olması için düzenli olarak güncellenen” kaynakları ifade etmektedir. (DiCenso, Bayley and Haynes, 2009). Kanıta Dayalı Sağlık Piramidi 5.0 Çerçevesi, hekimlerin karar verme sürecinde gerekli bilgileri bulmak için kaynakları aramalarına yardımcı olacak bir rehber olarak 2016’da (Alper and Haynes) benzer modellerin güncel bir tekrarı olarak tanıtılmıştır (Haynes, 2006; DiCenso and colleagues, 2009a, 2009b; Alper, 2014; Alper and Haynes, 2016) (Şekil 2). Kanıta Dayalı Sağlık Piramidi 5.0 modelini kullanarak hekimler, kaynaklar arasında gezinmenin ve kaliteli kanıtın bulunması için harcanan zamanın az olduğu piramidin tepesinde bulunan kaynaklar ile başlamaya teşvik edilmektedir. Piramidin tabanına doğru olan kaynakların kullanılması ile cevap verme süresi kademe kademe artmaktadır ve kapsayıcılık genellikle azalmaktadır (Alper, B.S. ve Haynes, R.B. [2016]).

Piramitin zirvesindeki 5.0 Sistemler (örneğin, bilgisayarlı karar destek sistemleri), her bir hastanın demografik (örneğin, yaş ve cinsiyet) ve klinik (örneğin, alerji, teşhis) bilgilerini, hekime sağlanan kanıtlara dahil eden en kritik kanıt olarak listelenmiştir (Alper, B.S. and Haynes, R.B. [2016]). EBSCO Health’in DynaMed® ve Nursing Reference Center™ Plus ürünleri, klinik referans için 4. sentezlenmiş özetin örnekleridir. Ek olarak, bu ürünler HL7 bilgi butonuyla bir elektronik sağlık kaydına (EHR) yerleştirildiğinde, bilgisayarlı bir karar destek sisteminin bir parçası haline gelmektedir.

Sistemler

Klinik Referans için Sentezlenmiş

Özetler

Sistematik Olarak Türetilen Tavsiyeler (Kılavuzlar)

Sistematik Değerlendirmeler

Çalışmalar

3 alt katmanın değerlendirmesini birleştiren özetler

Sentez (Birden Çok Değerlendirilen Rehberin Özeti) Özet (Değerlendirilmiş ve Süzülmüş)

Filtrelenmiş görünüm (Önceden değerlendirilmiş)

Özet (Değerlendirilmiş ve Süzülmüş) Filtrelenmiş görünüm (Önceden değerlendirilmiş)

Özet (Değerlendirilmiş ve Süzülmüş) Filtrelenmiş görünüm (Önceden değerlendirilmiş)

En Yüksek Değer/ En Az Zaman

Düşük Değer/ Daha Fazla Zaman

Şekil 2: Kanıta Dayalı Sağlık Piramidi 5.0 (Alper, B.S. ve Haynes, R.B. [2016]).


Daha önce belirtilen güvenilirlik kriterlerini göz önünde bulundurarak, DynaMed ve Nursing Reference Center Plus, güvenilir, geçerli, güncel ve kapsamlı bilgiler içermektedir. Aşağıdakiler, her bir güvenilirlik kriteri için her iki ürünün de ayrıntılı bir incelemesidir (Tablo 1).

Tablo 1’de vurgulanan EBSCO Health klinik kaynakları, EBSCO Health’in 7 Adımlı Kanıta Dayalı Metodolojisini takip etmektedir.

İtibar Kriterleri

Güvenilirlik Kanıta dayalı değerlendirme metodolojisi* olası güncellemeler için makale incelemesine sürekli uygulanmaktadır.

Kanıta dayalı değerlendirme metodolojisi* olası güncellemeler için makale incelemesine sürekli uygulanmaktadır.

Geçerlilik Kanıta dayalı değerlendirme metodolojisi* ile değerlendirilmiştir.

Kanıta dayalı değerlendirme metodolojisi* ile değerlendirilmiştir.

Güncellik Kanıta dayalı değerlendirme metodolojisi* ile her gün güncellenmektedir.

Kanıta dayalı değerlendirme metodolojisi* ile her gün güncellenmektedir.

Çıkar Çatışmasından Kaçınma

Editörler, ilgili tüm olası çatışmaları ortaya çıkarır. Önemli çelişkilere sahip editörlerin, editoryal karar vermeleri kesinlikle yasaktır.

Editörler, ilgili tüm olası çatışmaları ortaya çıkarır. Önemli çelişkilere sahip editörlerin, editoryal karar vermeleri kesinlikle yasaktır.

Kapsayıcılık Konular, tüm tıp uzmanlıklarını ve tüm tıbbi teşhis ve tedavi sürecini kapsamaktadır.

Konular, tüm tıp uzmanlıklarını ve tüm tıbbi teşhis ve tedavi sürecini kapsamaktadır.

DynaMed Nursing Reference Center Plus

Tablo 1

Şekil 3: *EBSCO Health 7-Adımlı Kanıta Dayalı Metodoloji

EBSCO Health 7-Adımlı Kanıta Dayalı Metodoloji

Kanıtı belirle

En iyisini seç

Eleştirel değerlendir

Objektifi raporla

Kanıtı sentezle

Sonuçları raporla ve tavsiyelerde bulun

Yeni kanıt yayımlandığında sonuçları güncelle


İnternet arama motorları aracılığıyla elde edilen tıbbi bilgiler, nicelikte çok fazla ve değişken kalitede olabilir ve bu durum (eğer bulunabilirse) gerekli kanıtları belirlemek için çok zaman harcanmasına yol açar. Bilgi bulunduğunda, geçerliliği çoğu zaman kolay ve hızlı bir şekilde tanımlanamaz. Alternatif olarak, önceden değerlendirilmiş karar destek kaynakları ile bilgiler zaten güvenilirlik açısından değerlendirilmiş olduğundan dolayı hekimler değerli vakitlerini en etkin şekilde değerlendirebilirler. Güvenilir, güncel ve yüksek kaliteli bilgiler zamanında, etkili ve verimli kanıta dayalı hasta bakımı sağlamak için esastır.

EBSCO Health’in DynaMed, Dynamic Health™ ve Nursing Reference Center Plus gibi kanıta dayalı klinik karar destek araçları hakkında daha fazla bilgi edinmek ister misiniz?

Web sitemizi ziyaret edin.

Sonuç


Web sitesini ziyaret edin.

https://health.ebsco.com/


Jackie Skeith, MS, RN-BC, şu anda EBSCO Health’te ABD Kuzeydoğu Bölgesi ve Kanada Sağlık Uygulama Müdürüdür. Hemşire olan Jackie, klinik olarak tıbbi-cerrahi ve kardiyak ara bakım ünitelerinde çalışmıştır. Jackie hastanede ve evde sağlık hizmeti sağlayıcıları ile 20 yılı aşkın bir süredir sağlık bilişimi alanında görevlerde bulunmaktadır. Sağlık bilişimi alanında yüksek lisans derecesine sahiptir ve kurul onaylı bir bilişim hemşiresidir.

Yazar Hakkında



Kaynaklar

1. Ademiluyi, G., Rees, C. E., and Sheard, C. E. (2003). Evaluating the Reliability and Validity of Three Tools to Assess the Quality of Health Information on the Internet. Patient Education and Counselling. 50 (2): 151–55.

2. Alper, B. S. (2014). Evolution of EBM: from synthesized evidence and varied guidance to synthesized guidance. Presented at International Society for Evidence-based Health Care (ISEHC) conference; Taipei, Taiwan. www.isehc2014.tw/files/ptt/SL-01-Brian%20S.%20Alper.pdf

3. Alper, B. S. and Haynes, R. B. (2016). EBHC pyramid 5.0 for accessing preappraised evidence and guidance. Evidence Based Medicine. 21 (4) 123-125.

4. Ayatollahi, H., Bath, P.A., Goodacre, S. (2013). Information needs of clinicians and non-clinicians in the Emergency Department: a qualitative study. Health Information & Libraries Journal, 30: 191–200.

5. Boyer, C. (2013). When the quality of health information matters: health on the net is the quality standard for information you can trust. Health on the Net Foundation. www.hon.ch/Global/pdf/TrustworthyOct2006.pdf

6. Brassil, E., Gunn, B., Shenoy, A. M., Blanchard, R. (2017). Unanswered clinical questions: a survey of specialists and primary care providers. Journal of the Medical Library Association. 105 (1), 4-11.

7. Charnock, D. (1998). The DISCERN Handbook - Quality criteria for consumer health information on treatment choices. Abingdon, England: Radcliffe Medical Press Ltd.

8. Clarke, M. A., Belden, J. L., Koopman, R. J., Steege, L. M., Moore, J. L., Canfield, S. M. and Kim, M. S. (2013). Information needs and information-seeking behaviour analysis of primary care physicians and nurses: a literature review. Health Information & Libraries Journal. 30: 178–190. doi:10.1111/hir.12036

9. Del Fiol, G., Workman, T.E., Gorman, P.N. (2014). Clinical Questions Raised by Clinicians at the Point of Care - A Systematic Review. JAMA Internal Medicine. 174(5): 710-718. doi:10.1001/jamainternmed.2014.368

10. DiCenso, A., Bayley, L., Haynes, R. B. (2009a). ACP Journal Club. Editorial: Accessing preappraised evidence: fine-tuning the 5S model into a 6S model. Annals of Internal medicine. 151 (6): JC3-2, JC3-3.

11. DiCenso, A., Bayley, L., Haynes, R. B. (2009b). Accessing pre-appraised evidence: fine-tuning the 5S model into a 6S model. Evidence-Based Nursing. 12(4), 99-101.

12. Duran-Nelson, A., Gladding, S., Beattie, J., Nixon, L.J. (2013). Should we Google it? Resource use by internal medicine residents for point-of-care clinical decision making. Academic Medicine. 88 (6): 788–94. DOI: dx.doi.org/10.1097/ACM.0b013e31828ffdb7

13. EBSCO. Is EBSCO in compliance with the HONcode. connect.ebsco.com/s/article/Is-EBSCO-in-compliance-with-the-HONcode

14. EBSCO Health. Evidence-Based Methodology. health.ebsco.com/about/editorial Accessed 1/4/18.

15. Formoso, G., Rizzini, P., Bassi, M., Bonfanti, P., Rizzardini, G., Campomori, A., Mosconi, P. (2016). Knowledge transfer: what drug information would specialist doctors need to support their clinical practice? Results of a survey and of three focus groups in Italy. BMC Medical Informatics and Decision Making. 16: 115. DOI 10.1186/s12911-016-0355-7

16. Harris, R. (2016). Evaluating Internet Research Sources. VirtualSalt. www.virtualsalt.com/evalu8it.htm Accessed 1/4/18.


17. Haynes R. B. (2006). Of studies, syntheses, synopses, summaries, and systems: the “5S” evolution of information services for evidence-based health care decisions. ACP Journal Club. 2006;1 45: A8.

18. Health Management Technology. (February, 2018). EBSCO Health Resource named 2018 Best in KLAS for clinical decision support. www.healthmgttech.com/ebsco-health-resource-named-2018-best-in-klas-for-clinical-decision-support

19. Health on the Net Foundation. May 2, 2017. The HONcode: What is it? www.hon.ch/HONcode/Pro/Visitor/visitor.html

20. Hughes, B., Joshi, I., Lemond, H., Wareham, J. (2009). Junior physician’s use of Web 2.0 for information seeking and medical education: A qualitative study. International Journal of Medical Informatics. 9; 78: 645–655.

21. KLAS Enterprises, LLC. (November, 2016). Clinical Decision Support 2016: Providers Expect EMRs to Drive CDS Impact. All rights reserved. www.KLASresearch.com

22. Rippen, H. and Risk, A. (2000). e-Health Code of Ethics. Journal of Medical Internet Research. Apr-Jun; 2 (2): e9. doi: 10.2196/jmir.2.2.e9

23. Saleem, T. (2010). Assessment Tools for Health Information websites: Using comparison of NHS Direct and MedlinePlus for health information about heart failure as an example. [Electronic Version]. Journal of Health Informatics in Developing Countries, 4(2), 20-34, from www.jhidc.org/index.php/jhidc/issue/view/10

24. The two-way: breaking news from NPR. June 27, 2017. Google Hit With $2.7 Billion Fine by European Antitrust Monitor. https://www.npr.org/sections/thetwo-way/2017/06/27/534524024/google-hit-with-2-7-billion-fine-by-european-antitrust-monitor. Accessed 1/2/18.

25. Weng, Y., Kuo, K. N., Yang, C., Lo, H., Shih, Y., Chiu, Y. (2013). Information-searching behaviors of main and allied health professionals: a nationwide survey in Taiwan. Journal of Evaluation in Clinical Practice. 19 902–908.

26. Young, J. M. & Solomon, M. J. (2009). How to Critically Appraise an Article. Nature Clinical Practice Gastroenterology & Hepatology. 6(2):82-91.

27. Zipperer, L. (2014). Patient safety: perspectives on evidence, information and knowledge transfer. Burlington, VT: Ashgate Publishing Company.

“google’da ararım” · editörlerin, editoryal karar vermeleri kesinlikle yasaktır....

Documents