ap-budget_2014-15

B…«§æþç³§óþÔŒý ç³¿æý$™èþÓÐèþ$$

ºyðþjr$ ç³çÜ…VæüÐèþ$$ 2014&15

j·TqeT\ sêeTø£èwüßí&ÉT BÇ¦Mæü Ðèþ$…†

Ä>∑wüßº, 2014

1

2014-15 Ä]úø£ dü+e‘·‡sêìøÏ >±qT Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ XÊdüqeT+&É*øÏã&Ó®Ÿ düeT]ŒdüTÔqï dü+<äs¡“¤+>±

20 Ä>∑wüßº, 2014 q >ös¡e˙j·T Ä]úø£XÊU≤e÷‘·T´\Tl j·TqeT\ sêeTø£èwüßí&ÉT>±] Á|üdü+>∑ bÕsƒ¡+

>ös¡e˙j·TT …’q n<Ûä øå±! eT]j·TT düuÛÑT´˝≤sê !

‘·eT nqTeT‹‘√ 2014-15 Ä]úø £ dü+e‘·‡sêìøÏ ã&Ó ® ŸdüeT]Œ+#·qTHêïqT.

Hê ã&Ó®Ÿ Á|üdü+>±ìï ÁbÕs¡+_Û+#eTT+<äT eTVü‰‘êà>±+BÛ ø£\\T >∑qïÄ<äs¡Ùdüe÷C≤ìï ˇø£ÿkÕ] >∑Ts¡TÔ #˚j·÷\qT≈£î+≥THêïqT. Äj·Tq <äèwæº˝ÀÄ<äs¡Ùdüe÷»eTH~ ≈£î\s¡Væ≤‘·, es¡Zs¡Væ≤‘· düe÷»+. nø£ÿ&É düe÷+‘·s¡ $uÛÒ<ë Ò‘·|üŒ ì#ÓÃq yÓT≥¢ $uÛÒ<ë\T+&Ée⁄. m≈£îÿe ‘·≈£îÿe e´‘ê´kÕ\T+&Ée⁄. 2014-15dü+e‘·‡sêìøÏ HqT düeT]ŒdüTÔqï ã&Ó®Ÿ n≥Te+Ï Hê´j·Tã<ä∆ e÷qMj·T >∑‹o\düe÷C≤ìï kÕ~Û+# ~X>± ydüTÔqï eTT+<ä&ÉT>∑T>± $qï$+#·T≈£î+≥THêïqT.

2. sêh $uÛÑ»q ‘·sê«‘· Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ sêÁcÕºìøÏ Ç~ ‘=* ã&Ó®Ÿ. <ë<ë|ü⁄ |ü<fi¢ø±\ e´e~Û ‘·sê«‘· eTs¡ ≤ ã&Ó®ŸqT düeT]Œ+# neø±X+ Hê≈£î \_Û+∫+~. áeT<Ûä ø±\eT+‘ê bÕ\Hêe´edüú ≈£î+≥Tã&É&É+, düŒwüºyÓTÆq ~XÊìπs›X+ Òø£b˛e&É+,n_Ûeè~∆ >∑T]+∫q Á|üD≤[ø£\T Òø£b˛e&É+, n$˙‹ Á|üã\&É+ >ös¡e düuÛÑT´\≈£î‘Ó*dæq $wüj·TyT. >∑‘· ø=Hïfió¢>± ìs¡+‘·s¡ Ä+<√fiq‘√, düyÓTà\‘√ bÂs¡Jeq+n‘· ≤≈£î‘·\yÓTÆq~. ‘·sê«‘· sêh+ $uÛÑõ+#·ã&É¶ rs¡T‘√ |ü]dæú‹ eT]+‘· dü+øÏ¢wüº+>±‘·j·÷s¡sTT´+~.

4

dü+düú\T ôV’≤<äsêu≤<äT˝Àq÷, ôV’≤<äsêu≤<äT #·T≥Tº|üø£ÿ˝≤ HÓ\ø=ì ñHêïsTT. 9e,10e ôw&É÷´fifl˝À #s¡Ãì Ç‘·s¡ dü+düú\T >±*øÏ e<ä* yj·Tã&Ü¶sTT. X‚cÕ+Á<ÛäÁ|ü<XŸsêh+ Á|ü<Ûëq+>± e´ekÕj·Tø£ sêh+. n+<äTe\¢ Çø£ÿ&É dü÷ú\ sêh ñ‘·Œ‹Ô À|üqTï\ yê≤ 6.8 XÊ‘·+ ø±>±, ‘Ó\+>±D sêh+ |ü≥ºD°ø£s¡D #Ó+~q+<äTe\¢nø£ÿ&É Ä yê≤ 9.7 XÊ‘·+ <ëø± ñ+~. |ü]$T‘·yÓTÆq eqs¡T\T e÷Á‘·yT n+<äTu≤≥T˝À ñqï+<äTe\¢ qyê´+Á<ÛäÁ|ü<XŸ≈£î dü+ã+~Û+∫q kÕe÷õø£, Ä]úø£ s¡+>±˝À¢nìï eTÚ*ø£dü<äTbÕj·÷\T ø£*Œ+#·&É+ ø£wüºkÕ<Ûä yÓTÆq $wüj·T+. Ç+‘· ô|<ä›m‘·TÔqô|≥Tºã&ç ô|≥º&ÜìøÏ nedüs¡yÓTÆq |ü]Vü‰s¡yTB n|üŒÏ uÛ≤s¡‘· Á|üuÛÑT‘·«+ @sêŒ≥T#dæ ñ+&É Ò<äT. n|üŒÏ πø+Á<äÁ|üuÛÑT‘·«+ nqTdü]+∫q nùV≤‘·Tø£, ndü+ã<ä∆ sêh$uÛÑ»q Á|üÁøÏj·T e\¢ X‚cÕ+Á<ÛäÁ|ü<XŸ sêÁcÕºìøÏ ø£*–q qwüº+ m≥Te+Ï<√ áìs¡¢ø£å + <ë«sê eTq+ >∑eTì+#·e#·TÃ. H&ÉT eTq eTT+<äTqï düyêfió¢ m+‘·rÁeyÓTÆqy√ BìïãÏº eTq+ Á>∑Væ≤+#·e#·TÃ.

8. Ç+‘·<ëø± $e]+∫q $wüj·÷ Ò ø±ø£, eT¬sH√ï düeTdü \÷, düyêfiS¢qyê´+Á<ÛäÁ|ü<XŸ m<äT≥ yÓTTVü≤]+∫ ñHêïsTT.

~XÊìπs›X+:

9. ˇø£ düeTÁ>∑ ø±sê´#·s¡D Á|üD≤[ø£ ø√dü+ ìπs›•+#·T≈£îqï ÄXj·÷\≈£î,\øå±´\≈£L nqT>∑TD+>± Á|üuÛÑT‘·«+ #ã&ÉT‘·Tqï ø=ìï eTTK´ n_Ûeè~∆ eP´Vü‰\qT‘·eT <ë«sê düuÛÑ <äèwæºøÏ rdüTø=düTÔHêïqT.

7

100 s√E\ ø±sê´#·s¡D Á|üD≤[ø£:

15. n_Ûeè~∆ >∑eTHêìï oÁ|òüT‘·s¡+ #j·T&Üìø°, |òü*‘ê\qT ñ<ä eTkÕúsTT˝Àsêã≥º&ÜìøÏ á <Û˚ j·÷ìï HÓs¡ys¡TÃ≈£îH ~X>± bÕ\Hêj·T+Á‘ê+>±ìï |ü⁄qs¡T‘Ôõ‘·+#j·T&Üìø° Á|üuÛÑT‘·«+ 100 s√E\ ø±sê´#·s¡D Á|üD≤[ø£qT #|üÏº+~.

$TwüHé Ä<Ûë]‘· n_Ûeè~∆ eP´Vü≤+

16. Á|ü»\ jÓTTø£ÿ dü+πøåe÷˙ï, eTÚ*ø£ dü<äTbÕj·÷\qT n_Ûeè~∆ #j·T&É+ø√dü+ mH√ï |ü<∏äø±©ï, ø±s¡ Áø£e÷©ï neT\T #j·T&É+ sêh n_Ûeè~∆ Á|üÁøÏj·T˝ÀuÛ≤>∑+>± ñ+~. #Ó|üø√<ä>∑Z Á|üj·T‘êï\T #dæq|üŒÏø° eTq+ kÕ~Û+#·>∑*– ñ+&ç≈£L&Ü kÕ~Û+#· Òø£b˛sTTq |òü*‘ê\≈£L eT]j·TT yêdüÔe+>± kÕ~Û+∫q |òü*‘ê\≈£LeT<Ûä e´‘ê´kÕ\T ñ+≥÷H ñHêïsTT. dü+kÕú>∑‘· kÕeTsêú \T #ê*q+‘·Òø£b˛e&É+, $$<Ûä XÊK\eT<Ûä düeTq«j·T+ ø=s¡e&É&É+, \øå±´\≈£î ‘·>∑Z≥Tº>±

Á|üj·T‘êï\T #j·Tø£b˛e&É+ Ç+<äT≈£î Á|ü<Ûëqø±s¡D≤\T>± #Ó|üŒe#·TÃ. ÇHïfió¢>±HÓ\ø=\TŒ‘·÷ e∫Ãq mH√ï dü+πøåeT n_Ûeè~∆ ìsêàD≤\T eTq nedüsê\qTrs¡Ã Òø£b˛‘·THêïj·Tì ‘Ó*dæ e∫Ã+~. Ç+<äTe\¢ eTq+ eTq $<ÛëHê\qTe÷s¡TÃø√e\dæq nedüs¡+ @s¡Œ&ç+~. n_Ûeè~∆ ø±s¡ Áø£e÷\qT $TwüHé kÕúsTT˝Àn+fÒ ñ<ä eTkÕúsTT ˝À #|ü≥ºe\dæq nedüs¡+ ø£*–+~. n_Ûeè~∆ø°, Á|ü>∑‹ø°n+øÏ‘·yÓTÆq |ü]bÕ\q ~X¯>± Á|ü‘ê´e÷ïj·T e÷sêZ\qT nH˚«wæ+#·≈£î+&Üj·T<∏ë‘·<∏ä+>± ø±s¡ Áø£e÷\qT neT\T#düT≈£î+≥÷ b˛sTTq+<äTe\¢ dü+πøåeT düe÷»|ü⁄n+‹eT \øå±´\qT kÕ~Û+#·&É+˝À j·T+Á‘ê+>∑+ $|òü\eTsTT+~.

8

17. ø±ãÏº eTTeTàs¡+>± n_Ûeè~∆ ø±s¡ Áø£e÷\qT #|ü≥ºe\dæq nedüsêìï>∑T]Ô+∫, $$<Ûä kÕúsTT˝À¢ ≈£L\+ø£wü+>± #·]Ã+∫q nq+‘·s¡+ Á|üuÛÑT‘·«+Ä]úø±_Ûeè~∆, eTÚ*ø£ dü<äTbÕj·÷\≈£î #Ó+~q eTTK´ s¡+>±˝À¢ 7 $TwüHé\qTHÓ\ø=˝≤Œ\ì ìs¡ísTT+∫+~. Ä $TwüHé\T yê]¸ø£ Á|üD≤[ø£ À¢ dü«\Œø±*ø£, eT<Ûä ø±*ø£,Bs¡Èø±*ø£ n_Ûeè~∆ \øå±´\qT y˚Tfi¯$+∫, ˇø£ qMq n_Ûeè~∆X¯ø±ìøÏ<ë]rj·TqTHêïsTT. Á|ü‹ ø£ÿ $TwüHé≈£L düŒwüºyÓTÆq ‘ê]ÿø£ìsêàD+, ì]›wüº |òü*‘ê\ìs¡«#·q+ ñ+≤sTT. Á|ü‹ $TwüHéø° \øå±´\T, ø±s¡ Áø£e÷\T, ø±\eé~Û, yÓTÆ\Tsêfió¢, Ä•+∫q |òü*‘ê\T düŒwüº+>± ìs¡«∫+#·ã&Ü¶sTT. Ä $TwüHé\≈£î ø=ìï ì]›wüºø±s¡ Áø£e÷\ neT\Tø√dü+ eT]ø=ìï düuŸ-$TwüHé\T ≈£L&Ü @s¡Œ&ÉqTHêïsTT. n$:1) ÁbÕ<∏ä$Tø£ s¡+>∑$TwüHé, 2) kÕe÷õø£ kÕ~Ûø±]ø£‘ê $TwüHé, 3)$C≤„q+`HÓ’|ü⁄D≤´\ n_Ûeè~∆ $TwüHé, 4) |ü≥ºD≤_Ûeè~∆ $TwüHé, 5) |ü]ÁXeT\T/edü÷Ô‘·Œ‹Ô $TwüHé, 6) eTÚ*ø£dü<äTbÕj·÷\ $TwüHé, 7) ùdyês¡+>∑ $TwüHé.

18. Á|ü‹$TwüHé≈£L >ös¡eeTTKéT+Á‹ #ÛÓ’sY|üs¡‡Hé>± eéVü≤]kÕÔs¡T. Á|ü‹ $TwüHé≈£LdüŒwüº+>± ìs¡«∫+#·ã&É¶ \øå±´\T, ìs¡«Vü≤D $<Ûëq+, eqs¡T\ düMTø£s¡D,XÊU≤|üs¡yÓTÆq düVü≤ø±s¡+ neT\T #ùd |ü<ä∆‹, õ˝≤¢kÕúsTT $düÔs¡D j·T+Á‘ê+>∑+,Á|ü>∑‹ ìy~ø£\T, düMTø£å eT]j·TT eT÷˝≤´+ø£q $<ÛëHê\T, |üìrs¡TqT Áb˛‘·‡Væ≤+#nyês¡T¶\Tñ+≤sTT.

õ˝≤¢ n_Ûeè~∆ Á|üD≤[ø£

19. õ˝≤¢kÕúsTT˝Àq÷, õ˝≤¢ø£Hêï ~>∑TekÕúsTT˝Àq÷ ø±s¡ Áø£e÷\ neT\TqT$πø+ÁBø£]+#·&É+ <ë«sê $πø+ÁBø£è‘·dü+düú\T eT]+‘· XøÏÔe+‘·+>± ‘·eT bÕÁ‘·qT@ $<Ûä+>± ìs¡«Væ≤+#·>∑\eqï $wüj·÷ìï Á|üuÛÑT‘·«+ ì•‘·+>± |ü]o*düTÔqï~.

9

$πø+ÁBø£s¡D n+fÒ eT]+‘· yÓTs¡T¬>’q |ü<ä∆‹˝À ùde\qT n+~+#·&É+>±H H&ÉTeTq+ ns¡ú+ #düT≈£î+≥THêï+. Ä ~X>± õ˝≤¢kÕúsTT˝À ùde\qT eT]+‘· yÓTs¡T>±Zn+~+#·&ÜìøÏ Á|üuÛÑT‘·«+ ø£≥Tºã&ç ñ+~. eT]+‘· yÓTs¡T¬>’q Á|üD≤[ø£, bÕ\q,Ä]úø£ùdyê e´edüú\qT s¡÷bı+~+#·&ÜìøÏ jÓ÷∫düTÔqï~.

20. Á|üD≤[ø± Á|üÁøÏj·TqT ø±s¡ Áø£eT ìsê«Vü≤≈£î\T ne>±Vü≤q #düTø√e&ÜìøÏM\T>± Á|üD≤[ø£\ s¡÷|üø£\Œq˝Àq÷, Á|üD≤[ø£\ $πø+ÁBø£s¡D ˝Àq÷ n‘·T´qï‘·$<ÛëHê\qT neT\T #j·T&ÜìøÏ Á|üuÛÑT‘·«+ á ~X>± Ç|üŒÏπø Ä<XÊ\T C≤Ø#dæ+~.

21. ø±>± Á|üdüTÔ‘· dü+e‘·‡sêìøÏ HqT |ü]$T‘·yÓTÆq n+#·Hê\T >∑\ Á|üD≤[ø£‘√≈£L&ÉT≈£îqï ã&Ó®ŸqT e÷Á‘·yT düeT]Œ+#·>∑\>∑T‘·THêïqT. >∑‘·+ qT+∫ eTq≈£î\_Û+∫q nHø£ düeTdü Ò Ç+<äT≈£î ø±s¡D+. n+‘ø±ø£ K∫Ã‘·+>± Ä<ëj·T|ü⁄edü÷fi¢qT …ø£ÿø£≥º&É+˝À ø=ìï kÕ+πø‹ø£yÓTÆq Çã“+<äT\T m<äTs¡e⁄‘·THêïj·Tqï$wüj·÷ìï ≈£L&Ü HqT ‘·eT<ë«sê düuÛÑ <äèwæºøÏ rdüT≈£îedüTÔHêïqT. Á|üdüTÔ‘· ã&Ó®≥TyÓTT<äÏ ¬s+&ÉT HÓ\\≈£î ñeTà&ç Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ sêh+ jÓTTø£ÿ Ä]úø£ |ü]dæú‹ì$e]dü÷Ô, ‘·øÏÿq |ü~ HÓ\\≈£L X‚cÕ+Á<ÛäÁ|ü<XŸ jÓTTø£ÿ |ü]dæú‹ì $e]+#·qTqï~.Ç+<äTe\¢ edü÷fió¢ eT]j·TT e´j·÷ìøÏ dü+ã+~Û+∫q n+#·Hê\T, Ä<ëj·T+eT]j·TT Ä]úø£ À≥T≈£î dü+ã+~Û+∫q n+#·Hê\T rÁe+>± Á|üuÛ≤$‘·eTe&É+ e\¢m.|æ.m|òt.ÄsY._.myéT #·≥º+˝À ìπs›•+∫q ìã+<Ûäq\qT nqTdü]+#·&É+ sêÁcÕºìøÏø£wüºkÕ<Ûä eTÚ‘·Tqï~. á $wüj·÷ìï Ç|üŒÏπø uÛ≤s¡‘·Á|üuÛÑT‘·« <äèwæºøÏ rdüT≈£îsêe&É+»]–+~. eTq+ <ë<ë|ü⁄>± Ä]úø£dü+e‘·‡s¡+ eT<Ûä ˝À ñqï+<äTq á $T–*qÄ]úø£ dü+e‘·‡sêìøÏ Á|üuÛÑT‘·«+ jÓTTø£ÿ n‘· edüs¡ ø£ dü nedüsê\qT rs¡Ã&É+MT<äH á ã&Ó®Ÿ Á|ü<Ûëq+>± <äèwæº ô|&ÉT‘·Tqï~. nsTT‘ $T–*q Ä]úø£dü+e‘·‡s¡

11

KìC≤\T yÓTT<ä\>∑T düVü≤» eqs¡T\ |üsêBÛq‘·, nÅø£eTeT<ä + neTàø±\T,n≥Mdü+|ü<ä <√|æ&û, Å|üC≤|üqT\˝À eTTK´+>± ÏbÕs¡T<ä\ s¡+>∑+˝À Å|üC≤<Ûäq+<äT]«ìjÓ÷>∑+ e+Ï n+XÊ\qT düMTøÏå+∫ n$˙‹ì m<äTs=ÿì, Å|üuÛÑT‘·« ÄdüTÔ\TÄ<ëj·÷\qT dü+s¡øÏå+#ê\H ì]›wüº dü+ø£\Œ+‘√, Å|üuÛÑT‘·«+ eT+Å‹es¡Z dü+|òü÷ìïìj·T$T+∫+~. á dü+|òüTeTT Ä]úø£ ìs¡«Vü≤D À bÕs¡<äs¡Ùø£‘·, ìC≤sTTr, düeTs¡ú‘·qTô|+bı+~+#·&ÜìøÏ ‘·–q dü÷#·q\T #düTÔ+~.

23. ‘·øÏÿq <X+˝À˝≤>±H eTq sêh+˝À ≈£L&Ü »HêuÛ≤˝À j·TTe‘· XÊ‘·+>∑D˙j·T+>± ñ+~. eT<Ûä ‘·s¡>∑‹ ‘·«]‘·+>± n_Ûeè~∆ #Ó+<äT‘·T qï~. á ¬s+&ÉTesêZ\≈£L #Ó+~qyê]øÏ #ê˝≤ ñqï‘·yÓTÆq Äø±+ø£å\THêïsTT. Ä Äø±+ø£å\qTHÓs¡ys¡Ã&É+ ø√dü+ e÷ Á|üuÛÑT‘·«+ XÊj·TX≈£îÔ ≤ ø£èwæ #j·T≤ìøÏ dæ<ä∆+>± ñ+~.j·TTe‘·≈£î ‘·–q HÓ’|ü⁄D≤´\ ø£\Œq, düeTs¡úe+‘·+>±q÷ düø±\+˝Àq÷ ùde\Tn+~+#·&É+, nìï Á>±e÷\q÷ Ä|æºø£ Ÿ ô|ò’ãsY HÓŸesYÿ <ë«sê nqTdü+<Ûëì+#·&É+,s¡øÏå‘· eT+∫˙Ï düs¡|òüsê ø√dü+ yê≥sYÁ–&é @sêŒ≥T, Å|ü‹ ≈£î≥T+ã+˝Àq÷ø£ dü+ ˇø£]øÏ ñbÕ~Û ø£*Œ+#˝≤ ñ<√´>∑ neø±XÊ\ ø£\Œq, JeqÁ|üe÷D≤\yÓTs¡T>∑T<ä\ MT< e÷ <äèwæº. ìs¡T<√´>∑T\≈£î ñbÕ~Û ø£*π> es¡≈£î ìs¡T<√´>∑ uÛÑè‹ìn+~+#+<äT≈£î yTeTT ø£≥Tºã&ç ñHêï+. dü÷ú\ sêh dü+‘√wüdü÷∫ø£, dü÷ú\sêhedü÷Ô‘·Œ‹Ô dü÷∫ø£ ø£Hêï eTTK´eTì yT+ Á|ü>±&ÛÉ+>± $X«dædüTÔHêï+.

24. ã&Ó®Ÿ s¡÷|üø£\Œq, e´j·Tìs¡«Vü≤D\qT yÓTs¡T>∑T|üs¡#·&É+˝À uÛ≤>∑+>± sêuÀjTdü+e‘·‡s¡+ qT+∫ ã&Ó®Ÿ À j·T<∏ë‘·<∏ä+>± πø≤sTT+|ü⁄\ ô|s¡T>∑T<ä\ ñ+&ÉuÀ<äì‘Ó*j·TCÒdüTÔHêïqT. n+<äT≈£î ã<äT\T Äj·÷ Á|üuÛÑT‘·« XÊK\T ‘êeTT πø≤sTT+|ü⁄#˚j·TqTqï Á|ü‹ n+X¯+˝Àq÷ ‘êeTT Á|ü‹bÕ~düTÔqï e´j·÷ìï m+<äT≈£îÁ|ü‹bÕ~düTÔHêïs√ Js√kÕúsTT qT+∫ $e]+∫ düeT]ú+#·Tø√e\dæ ñ+≥T+~.

12

sêh Ä]úø£ eédüú 2013-14

25. sêh Ä]úø£eédüú≈£î dü+ã+~Û+∫q eTTK´ n+XÊ\qT ≈£î¢|üÔ+>± $e]kÕÔqT.Á|üdüTÔ‘· <Ûäs¡\ Á|üø±s¡+ 2012-13 dü+e‘·‡sêìøÏ ÁbÕ<∏ä$Tø£ n+#·Hê\ Á|üø±s¡+sêhdü÷ú\ ñ‘·Œ‹Ô s¡÷. 4,19,391 ø√≥T¢ ø±>±, 2013-14 dü+e‘·‡sêìøÏsêhdü÷ú\ ñ‘·Œ‹Ô s¡÷.4,75,859 ø√≥T¢>± n+#·Hê yj·Tã&ç+~. n+fÒ 13.46XÊ‘·+ eè~∆ qyÓ÷<äsTT+~. dæús¡ (2004-05) <Ûäs¡\ Á|üø±s¡+ 2012-13dü+e‘·‡sêìøÏ sêhdü÷ú\ ñ‘·Œ‹Ô 2,35,930 ø√≥T¢ ø±>± 2013-14 ≈£î 2,50,282ø√≥T¢>± n+#·Hê yj·Tã&ç+~. n+fÒ 6.08 XÊ‘·+ eè~∆ qyÓ÷<äsTT+~. dæús¡<Ûäs¡\ Á|üø±s¡+ eékÕj·T+, |ü]ÁXeT\T, ùdyês¡+>±\T 2013-14 dü+e‘·‡s¡+˝À6.94 XÊ‘·+ 2.16 XÊ‘·+ 7.25 XÊ‘·+ eè~∆πs≥TqT kÕ~Û+#êsTT.

26. Á|üdüTÔ‘· <Ûäs¡\ Á|üø±s¡+ 2012-13 dü+e‘·‡sêìøÏ ‘·\dü] Ä<ë j·T+ÁbÕ<∏ä$Tø£ n+#·Hê\ Á|üø±s¡+ s¡÷. 76,041 ø±>± 2013-14 ≈£î s¡÷. 85,797>± qyÓ÷<äsTT+~. n+fÒ 12.8 XÊ‘·+ ô|s¡T>∑T<ä\ dü+uÛÑ$+∫+~. dæús¡ (2004-05) <Ûäs¡\ Á|üø±s¡+ ‘·\dü] Ä<ëj·T+ 2012-13 ≈£î s¡÷. 42,186 ø±>±2013-14 ≈£î s¡÷.44,481 øÏ ô|]–+~. n+fÒ 5.4 XÊ‘·+ eè~∆ πs≥TqyÓ÷<äsTT+~.

eékÕj·T+

27. eTq sêh »HêuÛ≤˝À n~Ûø£XÊ‘·+ Ç|üŒÏøÏ JeH√bÕ~Û ø√dü+ eékÕj·T+MT<äH Ä<Ûës¡|ü&çq+<äTe\¢ sêhdü÷ú\ ñ‘·Œ‹Ô À eékÕj·T s¡+>∑+ 17 XÊ‘·+<ëø± ñ+~. ô|s¡T>∑T‘·Tqï »HêuÛ≤≈£î ÄVü‰s¡<ÛëHê´\T n+~+#·>∑\>∑&É+ <ë«sê

13

eTq <XÊìï dü«j·T+düeTè<ä∆ <X+>± s¡÷bı+~+#·&É+˝À eTq eékÕj·T düe÷»+>=|üŒbÕÁ‘· b˛wæ+∫+~. nsTT‘ <äTs¡<äèwüºeXÊ‘·TÔ es¡Tdü>± dü+uÛÑ$düTÔqï Á|üø£è‹yÓ’|üØ‘ê´\T, Ks¡TÃ\ ô|s¡T>∑T<ä\, –≥Tºu≤≥T<Ûäs¡ sêø£b˛e&É+ e+Ï ø±s¡D≤\ e\¢sêh+˝À eékÕj·TπøåÁ‘·+˝À rÁedü+øå√uÛÑ+ HÓ\ø=ì ñ+~. á dü+øå√uÛÑ+@kÕúsTTøÏ #s¡T‘·T+<ä+fÒ |ü]dæú‘·T\ Á|üuÛ≤yêìøÏ ‘·≥Tºø√ Òø£ m+<äs√ ¬s’‘·T\TÄ‘·àVü≤‘· \≈£î bÕ\Œ&ÉT‘·÷ ñHêïs¡T. á $<Ûä+>± >∑÷&ÉT≈£≥Tº≈£îqï HÓ’sêXÊ´˙ï,dü+øå√uÛ≤ìï m<äTs√ÿe&É+ ø√dü+ ¬s’‘·T »Hêe[øÏ #j·T÷‘·q+~+#·&É+ ø√dü+ #·]Á‘· ÀÇ+‘·≈£îeTT+<äT mqï&É÷ Òì $<Ûä+>± ¬s’‘·T s¡TD≤\qT e÷|ò” #j·T&É+ ø√dü+yTeTT ø£ düŒwüºyÓTÆq ìs¡íj·T+ rdüT≈£îHêï+. ¬s’‘·T\T eékÕj·T+ ø=s¡≈£î u≤´+≈£î\qT+&û, düVü≤ø±s¡ dü+|òü÷\qT+&û rdüT≈£îqï |ü+≥ ãTTD≤\qT, ã+>±s¡+ô|’ rdüT≈£îqïãTTD≤\‘√ düVü‰ ≈£î≥T+u≤ìøÏ s¡÷.1.50 \ø£å\ es¡≈£î ãTTDuÛ≤s¡+ qT+&çñ|üXeTq+ ø£*–+#·&ÜìøÏ ìs¡ísTT+#êeTT. Ç|üŒÏπø rÁe Ä]úø£dü+øå√uÛÑ+˝À sêh+ø=≥Tº$T≤º&ÉT‘·Tqï düeTj·T+˝À á ìs¡íj·T+ sêh+ MT<ä eT]+‘· ô|qTuÛ≤s¡+yÓ÷|üqTqï<äì e÷≈£î ‘Ó\TdüT. ø±˙ ¬s’‘·T\≈£î á dü<äTbÕj·T+ ø£*–+#·ø£b˛‘uÛÑ$wü ‘·TÔ À eékÕj·Ts¡+>∑+ ì\<=≈£îÿø√e&É+ <äTkÕ‡<Ûä +. nsTT‘ á |ü<∏äø£+neT\T#j·T≥+˝À ]»s¡T«u≤´+ø Ä|òt Ç+&çj·÷, eT]j·TT u≤´+≈£î\T ÒeHÓ‹ÔqmH√ï kÕ+πø‹ø£ nes√<Ûë\qT yT+ n~Û>∑$T+#·e\dæ ñ+~. nsTT‘ ¬s’‘·T\qTãTTDuÛ≤s¡+ qT+∫ $eTT≈£îÔ\qT #j·T≤ìøÏ eqs¡T\T düeT≈£LπsÃ ~X>± yT+XÊj·TX≈£îÔ ≤ ø£èwæ#j·TqTHêïeTT. eékÕj·Ts¡+>±ìï ì\<=≈£îÿ≈£îH $<Ûä+>±,–≥Tºu≤≥T ø£*–+# s¡+>∑+>± #j·T≥+ø√dü+ $$<Ûä #·s¡ \T #|ü≥ºe\dæ+~. ‘·qbÕ<äj·÷Á‘· À ¬s’‘·T\qT ø£\TdüT≈£îqï|ü&ÉT yê] ø£&É>∑+&É¢qT dü«j·T+>± #·÷dæq>ös¡e˙j·TT\T eTq eTTKéT+Á‹ l mHé.#·+Á<äu≤ãTHêj·TT&ÉT>±s¡T#·*+∫b˛j·÷s¡T. |ü\T$<Ûë …’q ¬s’‘·TdüeTdü \qT m<äTs√ÿe≤ìøÏ ãVüQeTTKyÓTÆqeP´Vü≤yÓTTø£Ï s¡÷bı+~+#ê\H˚ uÛ≤eqøÏ n|ü&˚ n+≈£îsês¡ŒD »]–+~.

14

eékÕj·T dü+ã+~Û‘· ø±s¡ Áø£e÷\ n_Ûeè~∆ ø√dü+ #|ü&ÉT‘·Tqï $$<Ûä |ü<∏äø±\q÷,ø±s¡ Áø£e÷\q÷ düeTq«j·T|üs¡Ã&É+ Ç+<äTø=ø£ eTTKýÓTÆq e÷s¡Z+. n≥Te+ÏdüeTq«j·÷ ìï kÕ~Û+# ~X>± kÕ<Ûës¡D ã&Ó®Ÿ À uÛ≤>∑+>± eékÕj·Ts¡+>±ìøÏÁ|ü‘˚´ø£+>± ã&Ó®Ÿ s¡÷bı+~+∫ düeT]Œ+#·qTHêïeTT. eékÕj·T+,eékÕj·TÁbÕôddæ+>¥, e÷¬sÿÏ+>¥, –&É¶+>∑T\ ìs¡«Vü≤D, |üXódü+es¡úø£ XÊK, bÕ&ç|ü]ÁXe÷_Ûeè~∆, eT‘·‡´XÊK\ >ös¡e˙j·T eT+Á‹es¡T´\T l Á|ü‹ÔbÕÏ |ü⁄ ≤¢sêe⁄>±s¡TeékÕj·÷ìø°, eékÕj·Tdü+ã+~Û‘· s¡+>±\q÷ n_Ûeè~∆ #j·T≥+ø√dü+ ˇø£düeTÁ>∑ eékÕj·Tã&Ó®ŸqT düeT]Œ+#·qTHêïs¡T.

dü+πøåeTXÊK\TkÕ+|òæTø£dü+πøåeT+

28. sêh+˝À ôw&É÷´ Ÿ¶ ≈£î˝≤\ »HêuÛ≤ 84.45 \ø£å\T. sêh+ yÓTT‘·Ô+ »HêuÛ≤˝Àyê]~ 17.1 XÊ‘·+. ˇø£ ãVüQeTTFq n_Ûeè~∆ eP´Vü≤+ <ë«sê ôw&É÷´ Ÿ¶≈£î˝≤\ »HêuÛ≤≈£î kÕ~Ûø±]ø£‘· düeT≈£LπsÃ ~X>± Á|üuÛÑT‘·«+ ø£≥Tºã&ç ñ+~.

29. á eP´Vü≤+˝À ôw&É÷´˝Ÿ¶ ≈£î˝≤\ u≤\u≤*ø£\ $<ë´_Ûeè~∆øÏ#j·T÷‘·q+~+#·&É+ Á|ü<Ûëq ø±s¡ Áø£eT+. 1445 edü‹>∑èVü‰\˝À ìedædüTÔqï1,44,500 $<ë´s¡Tú\≈£î ìyêdü, uÛÀ»q, $<ë´ dü<äTbÕj·÷\≈£î Á|üuÛÑT‘·«+ |üP]Ô‘√&ÜŒ≥TqT n+~düTÔqï~. Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ kÕ+|òæTø£ dü+πøåeT >∑Ts¡T≈£î\ $<ë´\j·÷\dü+düú 177 >∑Ts¡T≈£î\ bÕsƒ¡XÊ\\ <ë«sê 1,24,000 eT+~ $<ë´s¡Tú\≈£î>∑TD≤‘·àø£$<ä qT n+~düTÔqï~. á dü+düú bÕsƒ¡XÊ\\T sêhkÕúsTT dü>∑≥Tø£Hêï$Tqï>± es¡Tdü>± ñqï‘· |òü*‘ê\qT kÕ~ÛdüTÔqï~.mdt.dæ./mdt.Ï./_.dæ./yÓTÆHê]°\Å|üjÓ÷»Hês¡ú+ `|üuÛÑT‘·«+ q&ÉT|ü⁄‘·Tqï ¬sdæ&Óì¸j·T Ÿ dü÷ÿ Ÿ‡ kÕ~Û+∫q ñ‘·ÔeT

15

|òü*‘ê\qT <äèwæº À ñ+#·Tø=ì <äX\yêØ>± nìï dü+πøåeT Vü‰düºfiflqT ¬sdæ&Óì¸j·T Ÿdü÷ÿfiófl>± n_Ûeè~∆#j·T&ÜìøÏ yTeTT ø£≥Tºã&ç e⁄HêïeTT. $<ë´_Ûeè~∆ À uÛ≤>∑+>±$<ë´s¡Tú\≈£î Á|” yÓTÁÏø, b˛dtº yÓTÁÏø ñ|üø±s¡y‘·Hê\ eT+ps¡T eT]j·TT ù|<äôw&É÷´ Ÿ¶ ≈£î˝≤\≈£î #Ó+~q ù|<ä $<ë´s¡Tú\≈£î $<XÊ\˝À ñqï‘· $<ä qTnuÛÑ dæ+#·&ÜìøÏ M\T>± n+uÒ<äÿsY zesYd”dt $<ë´ì~Û @sêŒ≥T #j·T&É+ eTs=ø£eTTKýÓTÆq ø±s¡ Åø£eT+.

30. ôw&É÷´ Ÿ¶ ≈£î˝≤\ kÕ~Ûø±]ø£‘· ~X>± eTs=ø£ eTTKýÓTÆq #·s¡ ôw&É÷´ Ÿ¶≈£î˝≤\≈£î #Ó+~q ìs¡T<√´>∑ j·TTe‘·≈£î dü«j·T+ñbÕ~Û ø±s¡ Áø£e÷\T #|ü≥º&ÜìøÏM\T>± Ä]úø£düVü‰j·T+ n+~+#·&É+. á Ä]úø£düVü‰j·T+ @.|æ. ôw&É÷´ Ÿ¶ ≈£î˝≤\düVü≤ø±s¡ Ä]úø£ kıôd’° *$Tf…&é <ë«sê dü_‡&û s¡÷|ü+˝À n+~+#·&É+ »s¡T>∑T‘·T+~.

31. ôw&É÷´ Ÿ¶ ≈£î˝≤\ kÕ~Ûø±]ø£‘·≈£î #|üÏºq eT÷&√ eTTKýÓTÆq #·s¡ ôw&É÷´ Ÿ¶≈£î˝≤\ ñ|üÁ|üD≤[ø£qT neT\T |üs¡#·&É+. kÕ<Ûës¡D Á|üC≤˙ø±ìø°, ôw&É÷´ Ÿ¶≈£î˝≤\≈£L eT<Ûä n_Ûeè~∆ À ñqï e´‘ê´kÕ\qT |üP]+# ~X>± e´≈£îÔ\≈£L,≈£î≥T+u≤\≈£L, »HêyêkÕ\≈£L Á|ü‘· ø£å+>±q÷, ì]›wüº+>±q÷ ˝≤_Û+# $$<Ûäø±s¡ Áø£e÷\qT dü+ã+~Û‘· XÊK\T s¡÷bı+~+∫ neT\T#ùd $<Ûä+>± ôw&É÷´ Ÿ¶≈£î˝≤\ ñ|üÁ|üD≤[ø£qT neT\T#j·T&É+ »s¡T>∑T‘·Tqï~. 2014`15 ˝À sêh»HêuÛ≤˝À 2011 »HêuÛ≤ …ø£ÿ\ Á|üø±s¡+ ôw&É÷´ Ÿ¶ ≈£î˝≤\ »HêuÛ≤ ìwüŒ‹Ô yTs¡≈£îñ|üÁ|üD≤[ø£ πø≤sTT+|ü⁄\qT 17.1 XÊ‘êìøÏ ô|+#·&É+ »]–+~.

32. Ç+<äT≈£î >±qT 2014-15 ã&Ó®Ÿ n+#·Hê˝À¢ s¡÷.2657 ø√≥T¢Á|ü‹bÕ~+#·&ÉyÓTÆq~.

16

–]»q dü+πøåeT+

33. sêh+˝À ôw&É÷´ Ÿ¶ ‘Ó>∑\ »HêuÛ≤ 26.31 \ø£å\T. Ms¡T sêh»HêuÛ≤˝À5.33 XÊ‘·+ ñHêïs¡T. yÓTT‘·Ô+ 35 –]»q ‘Ó>∑\T ñ+&É>± yê]˝À 6 ‘Ó>∑\qTÁ|ü‘´ø£+>± ã\V”≤q –]»q‘Ó>∑\T (|æÏõ\T) >± >∑T]Ô+#·&É+ »]–+~.

34. ôw&É÷´ Ÿ¶ ‘Ó>∑\≈£î dü+ã+~Û+∫ Ä]úø£|üs¡yÓTÆq, $<ë´|üs¡yÓTÆq düe÷q‘·‘√bÕ≥T e÷qe eqs¡T\ n_Ûeè~∆ MT<ä <äèwæº ô|Ïº yê] dü‘·«s¡ n_Ûeè~∆ kÕ~Û+#·&É+ø√dü+ Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ ôw&É÷´ Ÿ¶ ≈£î˝≤\ ñ|üÁ|üD≤[ø£, –]»q ñ|üÁ|üD≤[ø£ #·≤ºìï|üÏwü+>± neT\T#j·T&ÜìøÏ Á|üuÛÑT‘·«+ ø£è‘·ìXÃj·T+‘√ ñ+~.

35. –]»qÁbÕ+‘ê˝À¢ ôw&É÷´ Ÿ¶ ‘Ó>∑\ $<ë´_Ûeè~∆ Á|üuÛÑT‘·«+ ìπs›•+#·T≈£îqïeTTK´\øå±´˝À¢ ˇø£Ï. –]»q dü+πøåeTXÊK ã&Ó®Ÿ˝À <ë<ë|ü⁄ 70 XÊ‘·+$<ë´ø±s¡ Áø£e÷\ neT\Tπø πø≤sTT+#·&É+ »]–+~.

36. 13e Ä]úø£dü+|òüT+ yê] düVü≤ø±s¡+‘√ e÷s¡TeT÷\ –]»qÁbÕ+‘ê˝À¢$$<Ûä Á>±e÷\≈£î s¡øÏå‘· eT+∫˙s¡T n+~+#·&É+, Hêu≤sY¶ düVü‰j·T+‘√ s¡Vü≤<ës¡T\ìsêàD+ ≈£L&Ü XÊK #|ü&ÉT‘·Tqï~.

37. áXÊK≈£î 2014-15 ã&Ó®Ÿ n+#·Hê˝À¢ s¡÷.1150 ø√≥T¢ Á|ü‹bÕ~+#·&ÉyÓTÆq~.

17

yÓqTø£ã&çq ‘·s¡>∑‘·T\ dü+πøåeT+

38. yÓqTø£ã&çq ‘·s¡>∑‘·T\≈£î#Ó+~q $<ë´s¡Tú\ ø√dü+ sêh+˝À 692 u≤\Ts¡edü‹>∑èVü‰\T, 201 u≤*ø£\ edü‹>∑èVü‰\T |üì#düTÔHêïsTT. MÏ À 72,743eT+~ u≤\Ts¡T, 23,296 eT+~ u≤*ø£\T $<ä qT nuÛÑ dædüTÔHêïs¡T. sêh+˝À10e ‘·s¡>∑‹ |üØø£å|òü*‘ê\T 90.87 XÊ‘·+ ø±>±, á edü‹>∑èVü‰\ $<ë´s¡Tú\T93.73 XÊ‘·+ |òü*‘·+ kÕ~Û+#ês¡T. yÓqTø£ã&çq ‘·s¡>∑‘·T\ $<ë´s¡Tú\T ñqï‘·$<ä qTnuÛÑ dæ+#·&ÜìøÏ M\T>± Á|ü‹ XÊdüqdüuÛÑ ìjÓ÷»ø£es¡Z |ü]~Û Àq÷ u≤\Ts¡ø√dü+,u≤*ø£\ ø√dü+ ˇø=ÿø£ÿ Vü‰düº Ÿ #=|üq HÓ\ø=˝≤Œ\ì Á|üuÛÑT‘·«+ ìs¡ísTT+∫+~.

39. b˛dtº yÓTÁÏø˘ ñ|üø±s¡y˚‘·Hê\ |ü<∏äø£+˝À uÛ≤>∑+˝À ns¡TΩ˝…’q _.dæ.$<ë´s¡Tú\+<ä]ø° ñ|üø±s¡ y‘·Hê\T, ≥÷´wüHé |ò”E #Ó*¢+#·ã&ÉT‘·THêïsTT. ns¡TΩ …’qÇ_dæ $<ë´s¡Tú\≈£î ≈£L&Ü ≥÷´wüHé |ò”E #Ó*¢+#·ã&ÉT‘·Tqï~.

40. yÓqTø£ã&çq ‘·s¡>∑‘·T\≈£î #Ó+~q $<ë´e+‘·T\sTTq ìs¡T<√´>∑ j·TTe‘·$$<Ûä b˛°|üØø£å À¢ ‘·øÏÿq yê]‘√ B≥T>± b˛° |ü&É&ÜìøÏ sêh+ À 13 _dæ düº&ûdü]ÿfi¢ <ë«sê ñ∫‘·•ø£åD n+<äCÒj·Tã&ÉT‘·Tqï~.

41. _dæ $<ë´s¡Tú\ ø√dü+ eTVü‰‘êà CÀ´‹u≤ |òüP Ò _dæ >∑Ts¡T≈£î\ bÕsƒ¡XÊ\\T31 q&ÉTdüTÔHêïsTT. yêÏ À 17 u≤\Ts¡ ø√dü+, 14 u≤*ø£\ ø√dü+ q&ÉTdüTÔHêïsTT.2013`14 $<ë´dü+e‘·‡s¡+˝À 10e ‘·s¡>∑‹ |üØø£å À¢ á bÕsƒ¡XÊ\\ $<ë´s¡Tú\T98.99 XÊ‘·+ ñrÔs¡í‘· kÕ~Û+#ês¡T.

18

42. n+‘ø±ø£ yÓqTø£ã&çq ‘·s¡>∑‘·T\ ø√dü+ ø£ düeTÁ>∑ ñ|üÁ|üD≤[ø£ s¡÷|üø£\Œqø√dü+ ≈£L&Ü #·s¡ \T #|ü≥ºqTHêïeTì dü+‘√wü+>± ‘Ó*j·TCÒdüTÔHêïqT.

43. yÓqTø£ã&çq ‘·s¡>∑‘·T\ dü+πøåe÷ìøÏ 2014`15 ã&Ó®Ÿ n+#·Hê˝À¢ s¡÷.3130ø√≥T¢ Á|ü‹bÕ~+#·&ÉyÓTÆq~.

yÓTÆHê]°\ dü+πøåeT+

44. Ä]úø±_Ûeè~∆ À yÓTÆHê]° esêZ\≈£î düeTT∫‘· yê≤ ø£*Œ+#·&É+, Á|üdüTÔ‘·+q&ÉTdüTÔqï |ü<∏äø±\ <ë«sê, ø=‘·Ô |ü<∏äø±\ <ë«sê ñ<√´>∑neø±XÊ\T ø£*Œ+#·&É+,dü«j·T+ ñbÕ~Û |ü<∏äø±\≈£L, Ä]úø±_Ûeè~∆ |ü<∏äø±\≈£L yÓTs¡T¬>’q ãTTDdü<äTbÕj·T+ø£*Œ+#·&É+, πø+Á<ä sêh dü+düú À¢ ñ<√´>± \T bı+<ä&É+ø√dü+ nedüs¡yÓTÆq HÓ’|ü⁄D≤´\Tø£*Œ+#·&É+, kÕ+πø‹ø£ •ø£åD ø£*Œ+#·&É+ á XÊK eTTUÀ´<›XÊ\T. Á|” yÓTÁÏø,b˛dtº yÓTÁÏø ñ|üø±s¡y‘·Hê\ eT+ps¡T, u≤´+ø\ <ë«sê n+<äCÒùd ãTTD≤\≈£îdü_‡&û eT+ps¡T, edü‹>∑èVü‰\T, >∑Ts¡T≈£î\ bÕsƒ¡XÊ\\ ìs¡«Vü≤D, b˛°|üØø£å\≈£î•ø£åD á XÊK #|ü&ÉT‘·Tqï eTTK´ ø±s¡ Áø£e÷\T. yÓTÆHê]°\ dü+πøåeT+ ø√dü+<äTø±Hé z`eTø±Hé, s√w”ï nH ø=‘·Ô |ü<∏äø±\T ≈£L&Ü neT\T »s¡T>∑T‘·THêïsTT.

45. áXÊK≈£î 2014-15 ã&Ó®Ÿ n+#·Hê˝À¢ s¡÷.371 ø√≥T¢ Á|ü‹bÕ~+#·&ÉyÓTÆq~.

19

Åd”Ô, •Xó dü+πøåeT+

46. ˇø£ C≤‹ kÕ~Û+∫q Á|ü>∑‹ì Ä C≤‹øÏ #Ó+~q Åd”Ô\ Á|ü>∑‹ì ãÏº n+#·Hêy˚j·Te#·TÃqì u≤u≤kÕôV≤uŸ n+uÒ<äÿsY nHêïs¡ì >∑Ts¡TÔ #˚düT≈£î+≥THêïqT.Ä~X>± e÷ Á|üuÛÑT‘·«+ eTVæ≤fi≤ kÕ~Ûø±]ø£‘·≈£î ø£≥Tºã&ç ñ+~. sêh $uÛÑ»q‘·sê«‘· sêh+˝À Á>±MTDÁbÕ+‘ê˝À¢ 41,982 n+>∑Hé yê&û πø+Á<ë\T,|ü≥ºDÁbÕ+‘ê˝À¢ 4,248 πø+Á<ë\T, –]»qÁbÕ+‘ê˝À¢ 2,169 πø+Á<ë\T|üì#düTÔHêïsTT. Ç$ø±ø£ 6,625 $T˙ n+>∑Héyê&û πø+Á<ë\T ≈£L&Ü |üì#düTÔHêïsTT.254 ÁbÕC…≈£îº\ <ë«sê ◊dæ&çmdt |ü<∏äø£+ kÕs¡«Árø£]+#·ã&ç+~. bÂwæø±Vü‰s¡|ü<∏äø£+ øÏ+<ä <ë<ë|ü⁄ 27 \ø£å\ eT+~ •Xóe⁄\T, 8 \ø£å\eT+~ >∑]“¤D°Åd”Ô\T,u≤*+‘·\T \_∆ bı+<äT‘·THêï s¡T. Ç$ø±ø£ eT¬sH√ï |ü<∏äø±\T neT\e⁄‘·THêïsTT.

47. Åd”Ô •Xó dü+πøåe÷ìøÏ 2014`15 ã&Ó®Ÿ n+#·Hê˝À¢ s¡÷.1,049 ø√≥T¢Á|ü‹bÕ~+#·&ÉyÓTÆq~.

$ø£ ≤+>∑T\T eT]j·TT eè<äT∆\ dü+πøåeT+

48. $ø£ ≤+>∑T\T eT]j·TT eè<äT∆\ dü+πøåeT XÊK $_Ûqï kÕeTsêú \T ø£*–qu≤\u≤*ø£\ ø√dü+ 20 Vü‰düºfió¢, 2 ì\j·÷\T, 6 >∑Ts¡T≈£î\ bÕsƒ¡XÊ\\T eT]j·TTˇø£ >∑Ts¡T≈£î\ pìj·TsY ø£fi≤XÊ\qT ìs¡«Væ≤düTÔqï~. n≥Te+Ï u≤\u≤*ø£\≈£îÁ|” yÓTÁÏø eT]j·TT b˛dtº yÓTÁÏø ñ|üø±s¡ y‘·Hê\T |ü+|æD° #düTÔqï~. <äèwæºdüeTdü ø£*–q u≤\u≤*ø£\T ø£+|üP´≥sY •ø£åD, Ä]úø£ |ü⁄qsêyêdü+, $yêVü‰\≈£îÁ|ü‘´ø£ nyês¡T¶\‘√ bÕ≥T, $<ë´s¡Tú\≈£î Á|ü‘´ø£ uÀ<ÛäqkÕeTÁ– |ü+|æD° ≈£L&ÜáXÊK #|ü&ÉT‘·Tqï~.

21

53. 2014-15 À s¡÷. 100 ø√≥¢ yTs¡≈£î πø+Á<äÁ|üuÛÑT‘·« düVü‰j·T+ ‘√ ø£ècÕí,nq+‘·|ü⁄s¡+ õ˝≤¢\˝À yÓT>± ≥÷]»+ düs¡÷ÿ´Ÿ\qT n_Ûeè~∆ #˚j·÷\ìÁ|ü‹bÕ~+#·&É+ »]–+~. MÏ‘√bÕ≥T lø±≈£îfi+, >∑T+≥÷s¡T\˝À ø=‘·Ô ≥÷]»+düs¡÷ÿ´≥T¢, lø±fiVü≤dæÔ À kÂ+&é n+&é …’Ÿ c˛, |ü•ÃeT>√<ëe] õ˝≤¢ ù|s¡TbÕ …+˝À;#Y ØkÕsYº n_Ûeè~∆øÏ ≈£L&Ü @sêŒ≥T¢ »s¡T>∑T‘·THêïsTT.

54. ø£fi\T, Vü≤düÔø£fi\T eT]j·TT Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ dü+düÿè‹ì |ü⁄qs¡T<ä∆]+∫,Áb˛‘·‡Væ≤+#·&É+ ø√dü+ ø±øÏHê&É, @\÷s¡T, $»j·Tyê&É, HÓ\÷¢s¡T, nq+‘·|ü⁄s¡+õ˝≤¢ À¢ •˝≤Œsêe÷\T HÓ\ø=˝≤Œ\ì Á|ü‹bÕ~+#·&ÉyÓTÆq~.

55. Á|üdüTÔ‘· Ä]úø£ dü+e‘·‡s¡+˝À ‹s¡T|ü‹˝À s¡÷. 50 ø√≥¢ n+#·Hê e´j·T+‘√Ç+&çj·THé ≈£î*q] Çìdæº≥÷´Ÿ, s¡÷. 117 ø√≥¢ n+#·Hê e´j·T+‘√ Ç+≥πsïwüq Ÿø£HÓ«q¸Hé ôd+≥sY\qT HÓ\ø=\Œ&ÜìøÏ Á|ü‹bÕ~+#·&É+ »]–+~. Ä dü+düú\ <ë«sê|üsê´≥ø£s¡+>±ìøÏ düT•øÏå‘·T …’q e÷qe eqs¡T\qT n+~+#·&É+ kÕ<Ûä eTe⁄‘·T+~.n+‘ø±ø£ ˇø=ÿø£ÿ° s¡÷. 12 ø√≥¢ n+#·Hê e´j·T+‘√ ‹s¡T|ü‹˝À, ø±øÏHê&É ÀùdºŸ ÇHédæº≥÷´Ÿ Ä|òt ¨≥ Ÿ yTHCŸyÓT+≥T¢ HÓ\ø=\Œã&ÉT‘·THêïsTT. n+‘ø±ø£eT]ø=ìï eTTK´ |üsê´≥ø£ ñ‘·Œ‘·TÔ\≈£î dü+ã+~Û+∫ |æ|æ|æ |ü<ä∆‹ <ë«sê Åô|’y≥Ts¡+>∑+ ô|≥Tºã&ÉT\qT ≈£L&Ü Á|üuÛÑT‘·«+ Áb˛‘·‡Væ≤düTÔqï~.

56. Ç+<äT≈£î>±qT 2014-15 ã&Ó®Ÿ n+#·Hê˝À¢ s¡÷.113 ø√≥T¢Á|ü‹bÕ~+#·&ÉyÓTÆq~.

22

>∑èVü≤ìsêàD+

57. Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸqT >∑T&çôd\T>±˙, eTT]øÏyê&É\Tø±˙ ˝Òì sêh+>±s¡÷bı+~+#·&ÜìøÏ Á>±MTD, |ü≥ºD ÁbÕ+‘ê\˝Àì ù|<ä\≈£î |üø±ÿÇfi¢ ìsêàD+#|ü≥º&É+ >∑èVü≤ìsêàD \ø£å +. Ç+‘·es¡≈£î 65.35 \ø£å\ >∑èVü‰\T |üP]Ôø±ã&Ü¶sTT.4.93 \ø£å\ Çfi¢ ìsêàD+ $$<Ûä kÕúsTT˝À¢ ñ+~. 6.98 \ø£å\ Çfi¢ ìsêàD+Ç+ø± ÁbÕs¡+uÛÑ+ ø±e\dæ ñ+~. sêh+˝Àì |ü≥ºD ÁbÕ+‘ê˝À¢ uÛ≤s¡‘·Á|üuÛÑT‘·«+yê] ÄsYmyÓ’ |ü<∏äø£+ <ë«sê Á|üdüTÔ‘· dü+e‘·‡s¡+˝À 25,000 Çfió¢ ì]à+#·&ÜìøÏÁ|üuÛÑT‘·«+ ìs¡ísTT+∫+~.

58. Á|üdüTÔ‘· Á|üuÛÑT‘·«+ mdt.dæ./mdt.Ï. ìs¡Tù|<ä\≈£î Ç+ÏøÏ s¡÷.1.50 \ø£å\e´j·T+‘√q÷, Ç‘·s¡ ã\V”≤q esêZ\yê]øÏ \ø£å s¡÷bÕj·T\‘√q÷ Çfió¢ ì]à+#ê\ìdü+ø£*Œ+∫+~. Ç+<äT≈£î>±qT ìsêàD e´j·T+ eè<∏ë ø±≈£î+&Ü Á|üdüTÔ‘·+ q&ÉTdüTÔqï|ü<∏äø±ìï düe]+#·qTHêïeTT.


bÂs¡ düs¡|òüsê\T

60. <ë]Á<ä πsK≈£î ~>∑TeqTqï ≈£î≥T+u≤\≈£î bÂwæºø±Vü‰s¡+ n+<äTu≤≥T˝ÀøÏrdüT≈£îsêe&É+ ø√dü+ >∑‘·+˝À e÷ Á|üuÛÑT‘·«+ s¡÷|üø£\Œq #dæ neT\T˝ÀøÏ rdüTø=∫Ãqdü_‡&û _j·T´+ |ü<∏äø±ìï ø=qkÕ–+#·&É+‘√ bÕ≥T, ‘·–q <Ûäs¡\≈£î $$<ÛäÄVü‰s¡edüTÔe⁄*ï n+~+# ø±s¡ Áø£eT+ ≈£L&Ü #|ü≥º&ÜìøÏ Á|üuÛÑT‘·«+ ìs¡ísTT+∫+~.

23

n˝≤Œ<ëj·T esêZ\ yê]øÏ ‘·≈£îÿe <Ûäs¡ ˝À ÄVü‰sêìï n+~+#+<äT≈£î ªnqïø±´+°Hé‡μ @sêŒ≥T≈£î ø£èwæ #j·TqTHêïeTT.

61. <Ûäs¡*ï ìj·T+Á‹+#·&É+ø√dü+, môdì¸j·T˝Ÿ ø£e÷&ç°\ düs¡|òüsêqTdüeTs¡úe+‘·+>± neT\T #j·T≤ìøÏ #·s¡ \T #|ü≥º&É+‘√bÕ≥T, $$<Ûä s¡ø±\e÷¬sÿŸ Ç+≥¬s«q¸Hé #·s¡ \qT Á|üuÛÑT‘·«+ #|ü≥ºqT+~. ¬s’‘·TãC≤s¡T <ë«sê≈£Ls¡>±j·T\T yÓTT<ä …’q$ düeTT∫‘·yÓTÆq <Ûäs¡\≈£î n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ rdüT≈£îsêe&É+»s¡T>∑T‘·Tqï~.

62. πswüHé ø±s¡T¶\qT Ä<ÛësY q+ãsY≈£î nqTdü+<Ûëq+ #j·T&ÜìøÏ Á|üuÛÑT‘·«+Á|ü‘´ø£ #·s¡ \T rdüT≈£î+≥Tqï~. ‘·÷s¡TŒ>√<ëe] õ˝≤¢ À á|æzmdt $TwüHé\<ë«sê #|üÏºq ãjÓ÷yÓTÁÏø ìsê∆s¡D e\¢ 15 XÊ‘·+ $T>∑T\T ø£qã&ç+~.áìsê∆s¡DqT ‘·øÏÿq sêh+ yÓTT‘êÔìøÏ $düÔ]+#˚ $wüj·÷ìï |ü]o*+#·&É+»s¡T>∑T‘·Tqï~. <ë]Á<ä πsK≈£î ~>∑Teq ñqï ns¡TΩ …’q n+<äs¡T eTVæ≤fi\≈£î ø=‘·Ô>±B|ü+ ø£HÓø£åq¢qT n+~+#ê\ì ≈£L&Ü Á|üuÛÑT‘·«+ Ä˝À∫düTÔqï~. e] |ü+≥≈£î¬s’‘·T≈£î ø£ dü eT<ä›‘·T <Ûäs¡ bı+<ä&ÜìøÏ M\T>± dü«j·T+düVü‰j·Tø£ ãè+<ë\ <ë«sêmH√ï ø=qT>√\T πø+Á<ë\T @sêŒ≥T #j·T&É+ »]–+~. Ç|üŒÏ<ëø± 73 y\yÓTÁÏø ≥qTï\ <Ûëq´+ ø=qT>√\T #j·T&É+ »]–+~.


24

Á>±MTD≤_Ûeè~∆ XÊK

64. <ë]Á<ä´ ìs¡÷à\q ø√dü+ Á>±MTD≤_Ûeè~∆ XÊK mH√ï |ü<∏äø±\TneT\T#düTÔqï~. eTVü‰‘êà>±+BÛ C≤rj·TñbÕ~ÛVü‰MT |ü<∏äø£+ øÏ+<ä Ç#Ã y‘·Hê\qTÁ|üuÛÑT‘·«+ Ç°e\H s√E≈£î s¡÷. 149 qT+∫ s√E≈£î s¡÷. 169 øÏ ô|+#·&É+»]–+~. 2013`14 ˝À 34.3 \ø£å\ ≈£î≥T+u≤\≈£î ñbÕ~Û ø£*Œ+#·ã&ç+~.yÓTT‘·Ô+ |ü<∏äø£+ øÏ+<ä s¡÷. 3,038 ø√≥T¢ Ks¡TÃ ø±>± n+<äT˝À s¡÷. 1970 ø√≥T¢Hs¡T>± y‘·qs¡÷|ü+˝À #Ó*¢+#·ã&ç+~. eékÕj·Ts¡+>∑+˝À HÓ\ø=qï øÏ¢wüº |ü]dæú‹ì#·ø£ÿ~<› Áø£eT+˝À uÛ≤>∑+ >± Á|üuÛÑT‘·«+ C≤rj·TÁ>±MTD ñbÕ~ÛVü‰MT |ü<∏äø£+ øÏ+<ä¬s’‘·T\≈£î, eékÕj·T ≈£L©\≈£î \_∆ #≈£LπsÃ $<Ûä+>± eékÕj·Tø±s¡ Áø£e÷\qTneT\T #düTÔqï~.

65. uÛÑ÷kÕs¡+, |ü#·Ã<äq+, »\dü+|ü<ä e+Ï ÁbÕø£è‹ø£ eqs¡T\Tn+‘·]+∫b˛≈£î+&Ü |ü]s¡øÏå+#·&Üìø°, n_Ûeè~∆ |üs¡#·&Üìø°, ‘·<ë«sê ìs¡Tù|<ä≈£î≥T+u≤\≈£î ìø£s¡ JeH√bÕ~Û ø£*Œdü÷Ô, yê‘êes¡D düeT‘Í\´+ ø±bÕ&É&É+ø√dü+ ñ<›•+#·ã&É¶ düeTÁ>∑ yê≥sY ôw&é ìs¡«Vü≤D ø±s¡ Áø£eT+ (◊&ÉãT¢ m+|æ) 11&ç|æm|æ/&ç&ç|æ õ˝≤¢ À¢ neT\T»s¡T>∑T‘·Tqï~.

66. ãTTD≤\qT düø±\+˝À #Ó*¢düTÔqï dü«j·T+düVü‰j·Tø£ãè+<ë\≈£î e&û¶ Òì ãTTD≤\ù|]≥ Á>±MTD<ë]Á<ä ìs¡÷à\q dü+düú (ôdsYŒ) Áb˛‘ê‡Vü≤ø±\qT n+~düTÔqï~.πøe\+ eTVæ≤fi Ò düuÛÑT´\T>± >∑\ 6.56 \ø£å\ dü«j·T+ düVü‰j·Tø£ãè+<ë˝À¢ düTe÷s¡T70 \ø£å\ eT+~ düuÛÑT´\THêïs¡T. á yÓTT‘·Ô+ düuÛÑT´\T bı<äT|ü⁄ #düT≈£îqï~ s¡÷.3,064ø√≥T¢ ø±>±, ø±s¡Œdt>± »eT #düT≈£îqï~ s¡÷. 4,025 ø√≥T¢. ø=ÿø£ÿ ãè+<ëìø°

28

78. mHéÄsY&çãT¢ |æ øÏ+<ä 8901 »HêyêkÕ\≈£î \_∆ #≈£LπsÃ 4071 mdt$mdt/myéT$mdt |üqT\T |ü⁄s√>∑‹˝À ñHêïsTT. 9 rsê+Á<Ûä õ˝≤¢ À¢ ôd*ì° düeTdü qTm<äTs√ÿe&É+ ø√dü+ 13e Ä]úø£dü+|òüT+ ì<ÛäT\‘√ 47 ãVüQfiÁ>±eT |ü<∏äø±\T|ü⁄s√>∑‹˝À ñHêïsTT. Á|ü|ü+#·u≤´+≈£î düVü‰j·T+‘√ 159 @ø£Á>±eT/ãVüQfiÁ>±eT|ü<∏äø±\T |ü⁄s√>∑‹˝À ñHêïsTT.

79 Á|ü»\≈£î n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ ‘ÓdüTÔqï eT+∫˙Ï HêD´‘·qT yÓTs¡T>∑T|üπsÃ ~X>±sêhÁ|üuÛÑT‘·«+ m ºÄsY düT»\ |ü<∏äø±ìï neT\T #j·÷\H ˇø£ ãèVü≤‘·Ôs¡ $<Ûëqìs¡íj·÷ìï rdüT≈£î+~. Ç+<äT˝À uÛ≤>∑+>± Á|ü‹ ≈£î≥T+u≤ìø° ¬s+&ÉT s¡÷bÕj·T\≈£î20 ©≥s¡¢ düTs¡øÏå‘·yÓTÆq eT+∫˙Ïì düs¡|òüsê #j·TqT+~. ˙Ï düs¡|òüsê‘√, ˙Ïdüs¡|òüsê¬ø’ @sêŒ≥T#dæq |ü+|æD° e´edüú\‘√, Çfi¢ À¢ Ïì uÛÑÁ<ä|ü]∫, $ìjÓ÷–+#n\yê≥¢‘√ eT+∫˙Ï HêD´‘ê düeTdü \T eTT&ç|ü&ç ñHêïsTT. 2 nø√ºãs¡T 2014qT+&ç yÓTT<äÏ<äX¯˝À uÛ≤>∑+>± 5000 »HêyêkÕ˝À¢ á ø±s¡´Áø£e÷ìïneT\T#j·T&ÜìøÏ Á|ü‹bÕ~+#·&É+ »]–+~.

80. Ç+‘ø±ø£, ˇø£ yê≥sYÁ–&é ø±s=ŒπswüHéqT HÓ\ø=*Œ Ç+‘·es¡≈£L HÓ\ø=*ŒqeT+∫˙Ï düs¡|òüsê dü<äTbÕj·÷\ìïÏ á ø±s=ŒπswüHé≈£î ã<ä ≤sTT+#ê\ì ≈£L&Üìs¡ísTT+#·HÓ’q~. á ø±s=ŒπswüHé nedüs¡yÓTÆq ì<ÛäT\qT ùdø£]+∫ sêheT+‘·≤ˇø£ yê≥sY Á–&éqT @sêŒ≥T#j·TqTqï~.

81. sêh+˝À Á>±MTD ÁbÕ+‘ê˝À¢ q÷ÏøÏ q÷s¡TXÊ‘·+ bÕ]Xó<Ûä + kÕ~Û+#·&É+ø√dü+ Á|üuÛÑT‘·«+ e´øÏÔ>∑‘· ≈£î≥T+u≤\ >∑èVü‰\≈£î, bÕsƒ¡XÊ\\≈£î, n+>∑Héyê&ûπø+Á<ë\≈£L eTs¡T>∑T<=&É¢ ìsêàD+ #|ü&ÉT‘·Tqï~.

29


|ü≥ºD≤_Ûeè~∆

83. sêh+˝À 111 |ü≥ºD kÕúìø£dü+düú\THêïsTT. 2013`14 ˝À 28 yT»sYÁ>±MTD |ü+#êsTTr\T q>∑s¡ |ü+#êsTTr\T>±, Áπ>&é 3 eTTìdæbÕ*°\T>±ñqïrø£]+#·ã&Ü¶sTT. ø=ìï ÄyêkÕ\qT 6 eTTìdæ|ü Ÿ ø±s=ŒπswüHé\˝À #s¡Ã&É+»]–+~. |ü≥ºD kÕúìø£dü+düú\≈£î á eT<Ûä H mìïø£ \T »]–q|üŒÏø°, ø√s¡TºπødüT\ø±s¡D+>± 6 eTTìdæ|ü˝Ÿ ø±s=ŒπswüqT¢, 6 eTTìdæbÕ*°\˝À mìïø£\Tìs¡«Væ≤+#·ã&É Ò<äT. á |ü≥ºD kÕúìø£ dü+düú\˝À mìïø£\T ìs¡«Væ≤+#·eTì Á|üuÛÑT‘·«+‘·«s¡ À sêh mìïø£\ ø£MTwüHé qT ø√s¡qTqï~.

84. >∑‘· ¬s+&ÉT <äXÊu≤›\T>± Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ À |ü≥ºD°ø£s¡D Xs¡y>∑+‘√ »s¡T>∑T‘·Tqï~.|ü≥ºD ÁbÕ+‘ê˝À¢ ìedædüTÔqï Á|ü»\≈£î ø£ düeTÚ*ø£ dü<äTbÕj·÷\T ø£*Œ+#·&É+ˇø£ düyê\T>± e÷]+~. πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·«+ Á|üø£Ï+∫q kÕàsYºdæ°\ ìsêàD |ü<∏äø£+qT+&ç sêh Á|üuÛÑT‘·«+ n‘· ~Ûø£ \_∆ì bı+<äqT+~. á |ü<∏äø£+ ÁøÏ+<ä ì]à+#·ã&kÕàsYºdæ°\T eTÚ*ø£ dü<äTbÕj·÷\T, ø£ dü nedüsê\‘√ bÕ≥÷ kÕ+πø‹ø£‘·‘√≈£L&çq JeH√bÕ~∏ neø±XÊ\qT ô|+bı+~+# $<Ûä+>± n_Ûeè~∆ #Ó+<äT‘êsTT.sêh Á|üuÛÑT‘·«+ 10 qT+&ç 12 kÕàsYºdæ°\qT n_Ûeè~∆ #j·÷\ì uÛ≤$k Ô+~.|ü≥ºD ÁbÕ+‘ê\qT düeTÁ>∑+>±q÷, düeT÷\+>±q÷ n_Ûeè~∆ #˚j·T≤ìøÏsêhÁ|üuÛÑT‘·«+ mH√ï $<Ûëq ìs¡íj·÷\qT rdüT≈£îì mH√ï #·s¡ \T #|üÏº+~.uÛ≤s¡‘·Á|üuÛÑT‘·«+ neT\T #düTÔqï Á|ü‹cÕ‘·àø£ ø±s¡ Áø£eT+ C…mHémHéj·TTÄsYmyéTøÏ+<ä sêhÁ|üuÛÑT‘·«+ ì<ÛäT\qT düeT≈£Ls¡TÃ≈£î+≥Tqï~. Ç+<äT˝À uÛ≤>∑+>± ˙Ï

30

düs¡|òüsê, eTTs¡T>∑T˙Ï bÕs¡T<ä\, s¡yêD≤, eTT]øÏyê&É\ düeTÁ>∑ n_Ûeè~∆,>∑èVü≤ìsêàD+, eTÚ*ø£dü<äTbÕj·÷\ ø£\Œq, e´s¡ú |ü<ësêú\ ìs¡«Vü≤D#|ü≥ºã&ÉT‘·THêïsTT. á |ü<∏äø£+ øÏ+<ä Ç+‘·<ëø± s¡÷. 6620 ø√≥¢ n+#·Hêe´j·T+‘√ 152 ÁbÕC…≈£îº\T #|ü≥ºã&É>± n+<äT˝À 94 |üP]Ô #j·Tã&Ü¶sTT.

85. eTTìdæ|ü Ÿ ÁbÕ+‘ê˝À¢ <ë]Á<ä ìs¡÷à\q ø√dü+ @sêŒ≥T #dæq $TwüHé(yÓTbÕà) <ë«sê 19 \ø£ å\eT+~ eTVæ≤fi¯\≈£î 1.82 \ø£ å\ dü«j·T+düVü‰j·Tø£ãè+<ë\T>± @s¡Œ&É&ÜìøÏ ‘·–q düVü‰j·T+ n+~+#·ã&ç+~. yê]˝À1.50 \ø£å\ dü«j·T+düVü‰j·Tø£ãè+<ë\T s¡÷. 7727 ø√≥¢ yTs¡≈£î u≤´+≈£î ãTTD≤\Tbı+<ä>∑*>±sTT.

86. Á|üdüTÔ‘·eTTqï Ïdüs¡|òüsê eédüúq÷, eTTs¡T>∑T˙Ï eédüúq÷ yÓTs¡T>∑T|üs¡Ã&É+<ë«sê |ü≥ºD kÕúìø£ dü+düú\ øÏ+<ä ñqï Á|ü»\≈£î s¡øÏå‘· eT+∫˙s¡T n+~+#·&É+,Äs√>∑ ø£s¡yÓTÆq |ü]Xó<ä∆ yê‘êes¡D+ ø£*Œ+#·&É+ Á|ü<Ûëq \øå±´\T>± ñHêïsTT.

87. Hwüq Ÿ ns¡“Hé ÇqŒ¤πsàwüHé dædüºyéT (mHéj·TT◊mdt) ø£ πø+Á<äÁ|üuÛÑT‘·« ÁbÕjÓ÷õ‘·|ü<∏äø£+. Ç->∑es¡ïHé‡˝À uÛ≤>∑+>± n_Ûeè~∆ Á|üD≤[ø£\T s¡÷bı+~+#·&ÜìøÏ, ø°\ø£ìs¡íj·÷\T rdüTø√e&Üìø° nedüs¡yÓTÆq düe÷#ês¡ eédüúqT ì]à+#·&É+ á |ü<∏äø£+ñ<›X+. Bì <ë«sê ˇø£ düeTÁ>∑ düe÷#ês¡eédüúqT HÓ\ø=\Œ&É+ »s¡T>∑T‘·T+~.Bì˝À uÛ≤>∑+>± õ◊mdt |ü≤\T s¡÷|üø£\Œq˝À ñHêïsTT.


31

ø±]àø£ eT]j·TT ñbÕ~ÛXÊK

89. ÁXÊ$T≈£î\ dü+πøåeT+ ø√dü+ |ü<∏äø±\T neT\T#j·T&É+, ø±]àø£ #·≤º\qTneT\T#j·T≥+ ø±]àø£XÊK u≤<Ûä ‘·. 2013-14 ˝À 4,124 ìsêàD ø±]à≈£î\dü+πøåeT+ø√dü+ s¡÷.8.89 ø√≥T¢, 6,227 eT+~ Ç‘·s¡ s¡+>±\≈£î #Ó+~q ø±]à≈£î\dü+πøåeT+ ø√dü+ s¡÷.2.25 ø√≥T¢ Ks¡TÃ #j·T&É+ »]–+~. bÕ]ÁXÊ$Tø£ •ø£åDdü+düú\ <ë«sê $<ë´_Ûeè~∆ ø√dü+ ìs¡T<√´>∑j·TTe‘· •ø£åD ø√dü+ s¡÷.23.41ø√≥T¢ Ks¡TÃ #j·T&É+ »]–+~.


Äs√>∑ +, yÓ’<ä +, ≈£î≥T+ãdü+πøåeT+

91. HêD´yÓTÆq, dü‘·«s¡ yÓ’<ä ùde\qT, yÓ’<ä $<ä qT Á|ü»\≈£î n+<äTu≤≥T˝ÀøÏrdüT≈£îsêe&É+ Äs√>∑ , yÓ’<ä , ≈£î≥T+ãdü+πøåeTXÊK Á|ü<Ûëq u≤<Ûä ‘·.

92 . á ~X>± ÁbÕ<∏ä$Tø£, ~«rj·T Äs√>∑ s¡+>±\qT ã˝Àù|‘·+ #j·T&É+»s¡T>∑T‘·T+~. Äs√>∑ πø+Á<ë\ |üìrs¡TqT yÓTs¡T>∑T|üs¡#·&É+ ø√dü+ nedüs¡yÓTÆqeTÚ*ø£dü<äTbÕj·÷\q÷, Äs√>∑ |üØø£å dü<äTbÕj·÷\q÷ düeT≈£Ls¡Ã&É+, ‘·–qìïWwü<Ûë\q÷, eT+<äT\q÷ düs¡|òüsê #j·T&É+, s√>∑T\≈£î HêD´yÓTÆq Äs√>∑ ùde\qTìs¡+‘·sêj·T+>± n+~+#·&ÜìøÏ nedüs¡yÓTÆq nìïs¡ø±\ dü<äTbÕj·÷\q÷düeT≈£Ls¡Ã&É+ XÊK eTT+<äTqï u≤<Ûä ‘·.

32

93. HêD´yÓTÆq dü÷|üsYôdŒcÕ*° ùde\qT n+~+# $<Ûä+>± ‘·èrj·TkÕúsTTdü<äTbÕj·÷\ ø£\Œq MT<ä, $<ë´s¡Tú\≈£î >∑TD≤‘·àø£ yÓ’<ä $<ä qT n+~+#·&É+ MT<ä≈£L&Ü ÁX<ä∆ ô|≥º&É+ »s¡T>∑T‘·T+~.

94. Ç$ ø±ø£, $XÊK|ü≥ï+˝À $XÊK Çìdæº≥÷´Ÿ Ä|òt yÓT&çø£ Ÿ ôd’HÓ‡dtqTìs¡«Vü≤D˝ÀøÏ rdüT≈£îsêe≥+, Á|ü<ÛëqeT+Á‹ kÕ«düú düTs¡ø£åjÓ÷»q |ü<∏äø£+ ÁøÏ+<ä\_Û+# Ä]úø£ düVü‰j·T+‘√ ‹s¡T|ü‹˝Àì ly+ø£fÒX«s¡ ÇHédæº≥÷´Ÿ Ä|òt yÓT&çø£ Ÿôd’HÓ‡dt Àì dü<äTbÕj·÷\qT yÓTs¡T>∑T|üs¡Ã&É+ ≈£L&Ü »s¡T>∑T‘·T+~. Ä*+&çj·÷Çìdæº≥÷´Ÿ Ä|òt yÓT&çø£ Ÿ ôd’HÓ‡dt ‘·s¡Vü‰ À ø£ dü÷|üsY ôdŒcÕ*° eT]j·TT •ø£åDdü+düúqT uÛ≤s¡‘·Á|üuÛÑT‘·« düVü‰j·T+‘√ sêh+˝À HÓ\ø=˝≤Œ\ì ≈£L&Ü Á|üj·T‘êï\TÁbÕs¡+_Û+#·ã&Ü¶sTT.


bÕsƒ¡XÊ\ $<ä

96. n+<ä]ø° $<ä q+~+#·&É+ ø√dü+ e÷ Á|üuÛÑT‘·«+ ø£≥Tºã&ç ñ+~. Ä ~X>±mH√ï eTTK´yÓTÆq |ü<∏äø±\q÷, ø±s¡ Áø£e÷\q÷ neT\T#düTÔqï~.

97. uÛ≤s¡‘·Á|üuÛÑT‘·«+ #|üÏºq Á|ü‹cÕ‘·àø£ ø±s¡ Áø£e÷\˝À ˇø£f…Æq düs¡«•øå±n_Ûj·÷HéqT sêh+˝À n‘· +‘· ÁbÕ<Ûëq´‘·‘√ neT\T#j·T&É+ »s¡T>∑T‘·Tqï~.6`14 dü+e‘·‡sê\ eT<Ûä >∑\ |æ\¢\qT bÕsƒ¡XÊ\˝À¢ #]Œ+#·&É+, yês¡T ø£ dü+ 8dü+e‘·‡sê\ m*yÓT+≥Ø $<ä qT |üP]Ô #düT≈£îH˝≤ düVü≤ø£]+#·&É+, *+>∑|üs¡+>±q÷,

33

kÕe÷õø£es¡Z|üs¡+>±q÷ ñqï e´‘ê´kÕ\qT ‘·–Z+#·&É+, HêDýÓTÆq, >∑TD≤‘·àø£yÓTÆq$<ä qT n+~+#·&É+ Ä |ü<∏äø£+ eTTK´ \ø£åD≤\T.

98. 2014-15 ˝À ø=‘·Ô>± 48 ÁbÕ<∏ä$Tø£ bÕsƒ¡XÊ\\T ÁbÕs¡+_Û+#·ã&Ü¶sTT.11 bÕsƒ¡XÊ\\T ÁbÕ<∏ä$Tø√qï‘· bÕsƒ¡XÊ\\T>± n|tÁπ>&é ø±ã&Ü¶sTT. 2,441ÁbÕ<∏ä$Tø√qï‘· bÕsƒ¡XÊ\˝À¢ 8e ‘·s¡>∑‹ ÁbÕs¡+_Û+#·ã&ç+~. Á|üuÛÑT‘·« msTT&Ó&ébÕsƒ¡XÊ\˝À¢ uÀ~ÛdüTÔqï ñbÕ<Ûë´j·TT\+<ä]ø° ÇHédüØ«dt •ø£åD Çe«ã&ç+~. Á|üuÛÑT‘·«bÕsƒ¡XÊ\˝À¢ 1 qT+&ç 8 e ‘·s¡>∑‹ <ëø± #·<äTe⁄‘·Tqï 35 \ø£å\ eT+~ $<ë´s¡Tú\≈£îˇø=ÿø£ÿ]ø° 2 »‘·\ #=|üq j·T÷ìbòÕ+ n+~+#·ã&ç+~. $<ë´|üs¡+>± yÓqTø£ã&É¶eT+&É˝≤˝À¢ kÕe÷õø£+>± yÓqTø£ã&É¶ u≤*ø£\≈£î >∑TD≤‘·àø£+>± $<ä´qTn+<äTu≤≥T˝ÀøÏ rdüT≈£îsêe&É+ ø√dü+ 345 ø£dü÷Ôsê“ >±+BÛ u≤*ø±$<ë´\j·÷\THÓ\ø=\Œã&Ü¶sTT. n$ m*yÓT+≥Ø kÕúsTT <ëø± $<ä q+~düTÔHêïsTT.

99. 14 qT+∫ 18 eT<Ûä ej·TdüT >∑\ |æ\¢\≈£î $<ä q+~dü÷Ô e÷<Ûä $Tø£$<äm*yÓT+≥Ø eT]j·TT ñqï‘·$<ë´s¡+>±\ eT<Ûä ˇø£ ùd‘·Te⁄>± |üì#düTÔ+~.πø+Á<äÁ|üuÛÑT‘·« ÁbÕjÓ÷õ‘· |ü<∏äø£yÓTÆq sêÅw”ºj·T e÷<Ûä´$Tø£ •øå± n_Ûj·÷Hé(ÄsYmyéTmdtm) HêDýÓTÆq e÷<Ûä $Tø£ $<ä qT n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ rdüT≈£îsêe&É+ø√dü+ ø£èwæ #düTÔqï~. >∑TD≤‘·àø£ $<ä q+~+#·&É+, eTÚ*ø£dü<äTbÕj·÷\ ø£\Œq,düeT‘·«kÕ<Ûäq á |ü<∏äø£+ eTTK´ ñ<›XÊ\T.

100. bÕsƒ¡XÊ\˝À¢ $<ë´s¡Tú\ qyÓ÷<äT, $<ë´s¡Tú\ Vü‰»s¡T ô|+bı+~+#·&É+,Á&Ü|tWŸ πs≥¢qT ‘·–Z+#·&É+ nH eT÷&ÉT Á|ü<Ûëq \øå±´\‘√ ªã&ç |æ\Tk Ô+~μ nHø±s¡ Áø£e÷ìï >ös¡e˙j·T eTTKéT+Á‹es¡T´\T 25.7.2014 q nq+‘·|ü⁄s¡+õ˝≤¢ À ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T.

34

101. bÕsƒ¡XÊ\ $<ä ≈£î 2014-15 ã&Ó®Ÿ n+#·Hê˝À¢ s¡÷.12,595 ø√≥T¢Á|ü‹bÕ~+#·&ÉyÓTÆq~.

Ç+≥Øà&çj·TŸ $<ä

102. sêh+˝À Á|üuÛÑT‘·«s¡+>∑+˝À 431 pìj·TsY ø£fi≤XÊ\\T, 8 y=πøwüq Ÿpìj·TsY ø£fi≤XÊ\\T |üì#düTÔHêïsTT. 131 Åô|’yŸ msTT&Ó&é pìj·TsY ø£fi≤XÊ\T≈£L&Ü Ç+≥Øà&çj·TŸ $<ä dü+#ê\≈£î\ |üs¡ yø£åD˝À |üì#düTÔHêïsTT. Ç$ø±ø£Åô|’y≥T s¡+>∑+˝À #ê˝≤ ø£fi≤XÊ\\T |üì#düTÔHêïsTT.

103. 2013-14 ˝À yÓTT‘·Ô+ 4.83 \ø£å\ $<ë´s¡Tú\T Ç+≥Øà&çj·TŸ $<ä qTnuÛÑ dædüTÔ+&É>± n+<äT˝À Á|üuÛÑT‘·« ø£fi≤XÊ\˝À¢ 1.23 \ø£å\T, Åô|’y≥T msTT&Ó&éø£fi≤XÊ\˝À¢ 0.36 \ø£å\T eT+~ $<ë´s¡Tú\T $<ä quÛÑ dæ+#ês¡T. Ç+≥Øà&çj·TŸ|üØø£å À¢ sêhkÕúsTT ñrÔs¡í‘· 65.58 XÊ‘·+.

104. á XÊK≈£î>±qT 2014-15 ã&Ó®Ÿ n+#·Hê˝À¢ s¡÷.812 ø√≥T¢Á|ü‹bÕ~+#·&ÉyÓTÆq~.

ñqï‘· $<ä

105. nìï esêZ\≈£L ñ|üø£]dü÷Ô n+<ä]ø° düe÷q neø±XÊ\T ø£*Œ+# $<Ûä+>±ñqï‘·$<ä qT n+<ä]ø° n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ rdüT≈£îsêe≤ìø°, ñqï‘·$<ë´dü+düú À¢uÀ~Û+# uÀ<ÛäqqT yÓTs¡T>∑T|üs¡Ã&Üìø°, uÀ<ÛäHê+XÊ\qT Á|üjÓ÷»qø£s¡+>± ñ+&≥≥T¢#·÷&É≤ìøÏ Á|üuÛÑT‘·«+ mH√ï #·s¡ \T #|üÏº+~.

36

109. á XÊK≈£î>±qT 2014-15 ã&Ó®Ÿ n+#·Hê˝À¢ s¡÷.2,275 ø√≥T¢Á|ü‹bÕ~+#·&ÉyÓTÆq~.

|üsê´es¡D+, n&Ée⁄\T, ôd’Hé‡ eT]j·TT f…ø±ï\J

110. sêh+˝À n&Ée⁄\T 36,917 #·<äs¡|ü⁄ øÏ ÀMT≥s¡¢ yTs¡≈£î $düÔ]+∫ñHêïsTT. Ç+<äT˝À <ä≥ºyÓTÆq n&Ée⁄\T πøe\+ 9,764 #·<äs¡|ü⁄ øÏ ÀMT≥s¡¢ yTs¡≈£îe÷Á‘·yT nq>± yÓTT‘·Ô+ sêh uÛÖ>√[ø£ $d”Ôs¡í+˝À 22.61 XÊ‘·+ yTs¡≈£î e÷Á‘·yT$düÔ]+∫ ñHêïsTT. sêh+˝À 13 eq´ÁbÕDÏ nuÛÑj·÷s¡D≤´\T, 3 Hwüq Ÿ bÕs¡Tÿ\T,2 p bÕs¡Tÿ\T ñHêïsTT. kÕúìø£ Á|ü»\ uÛ≤>∑kÕ«eT´+‘√ @s¡Œs¡∫q 4,320eqdü+s¡ø£åD≤ dü$T‘·T\ ($mdtmdt) <ë«sê eT]j·TT mø√ &Óe\|tyÓT+Ÿ ø£$T°\<ë«sê Á|üdüTÔ‘·eTTqï n&Ée⁄\qT dü+s¡øÏå+#·&Üìø°, n_Ûeè~∆ #j·T≤ìø° $$<Ûäs¡ø±\ n≥M ø±s¡ Áø£e÷\T neT\T»s¡T>∑T‘·THêïsTT.

111. n&Ée⁄\˝Àì eèøå±\ $d”Ôs¡í+, kÕ+Á<ä‘·, n&Ée⁄\˝À n–ïÁ|üe÷<ëìøÏ>∑Ts¡jT´ ÅbÕ+‘ê\ n+#·Hê eT]j·TT n≥M dü]Vü≤<äT›\ dües¡D, ìsê∆s¡D e+Ïn+XÊ\qT m|üŒÏø£|ü&ÉT |üs¡ yøÏå+#·&É+ ø√dü+ õjÓ÷Á>±|òæø£ Ÿ ÇqŒ¤πsàwüHé dædüºyéT,]yÓ÷Ÿ ôdì‡+>¥, >√¢ã Ÿ bı\÷´wüì+>¥ dædüºyéT e+Ï Ä<ÛäTìø£ düe÷#ês¡ kÕ+πø‹ø£kÕ<ÛäHê\qT n≥M XÊK $ìjÓ÷– düTÔqï~.

112. n&Ée⁄\qT s¡øÏå+#·&É+, nHê´Áø±+‘·+ ø±≈£î+&Ü ø±bÕ&É&É+, mÁs¡#·+<äq+e+Ï $\TyÓ’q ø£\|ü düà–¢+>¥≈£î ÀqTø√≈£î+&Ü ø±bÕ&É&É+ H&ÉT sêh+ eTT+<äTqïeTTK´yÓTÆq düyêfió¢. n≥M eqs¡T\qT dü+s¡øÏå+#·Tø√e&É+ ø√dü+ Á|üuÛÑT‘·«+ mH√ïeTTK´ #·s¡ \qT #|üÏº+~.

37

113. C≤rj·T n≥M $<Ûëq+ yÓTT‘·Ô+ uÛÖ>√[ø£ Á|ü<X+˝À 33 XÊ‘·+ n≥M$d”Ôs¡í+ ñ+&Ü\ì ìπs›•+∫+~. ø±>± sêh+˝À eèø£å $d”Ôs¡í+ düTe÷s¡T 25.64XÊ‘·+ e÷Á‘·yT. á ¬s+&çÏ eT<Ûë´ e´‘ê´dü+ 7.36 XÊ‘·+ ñ+~. á e´‘ê´kÕìï‘·–Z+#·&É+ ø√dü+ ô|<ä› m‘·TÔq #Ó≥T¢HêÏ ô|+#·e\dæ ñ+~.

114. sêh+˝À n+‘·]+∫ b˛‘·Tqï n≥M ÁbÕ+‘êìøÏ dü+ã+~Û+∫q48,637.61 ôV≤ø±ºs¡¢ ÁbÕ+‘·+˝À Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ n≥Mn_Ûeè~∆ ø±s=ŒπswüHé $$<Ûä|ü<∏äø±\qT #|ü&ÉT‘·Tqï~. n+<äT˝À 26,932 ôV≤ø±ºs¡¢ À n~Ûø£ ~>∑Tã&çì Çe«>∑\j·T÷ø£*|üºdt ø√¢q Ÿ bÕ¢+fÒwüHé‡ #|ü≥ºã&Ü¶sTT. Ç~ø±ø£, $XÊK|ü≥ï+ õ˝≤¢ Àì@C… ‡ ÁbÕ+‘ê˝À¢ 4010 ôV≤ø±ºs¡¢ À ø±|ò” ‘√≥\T, 8950 ôV≤ø±ºs¡¢ À J&çe÷$T&ç,2380 ôV≤ø±ºs¡¢ À yÓ<äTs¡T ô|+|üø£+ #|ü≥ºã&ç+~.

115. á XÊK≈£î>±qT 2014-15 ã&Ó®Ÿ n+#·Hê˝À¢ s¡÷.418 ø√≥T¢Á|ü‹bÕ~+#·&ÉyÓTÆq~.

eTÚ*ø£ dü<äTbÕj·÷\T eT]j·TT ô|≥Tºã&ÉT\T

116. sêh+˝À eTÚ*ø£dü<äTbÕj·÷\ ø£\Œq eT]j·TT ô|≥Tºã&ÉT\ XÊK z&Éπse⁄\T,$e÷HêÁX¯j·÷\T eT]j·TT düVü≤»yêj·TTe⁄≈£î dü+ã+~Û+∫q $wüj·÷\qT|ü]o*düTÔ+~. á s¡+>∑+˝À |ü_¢ø Åô|’yŸ s¡+>∑ uÛ≤>∑kÕ« eT´|ü<ä∆‹˝À Á|üuÛÑT‘·«+mH√ï eTÚ*ø£dü<äTbÕj·÷\ ÁbÕC…≈£îº\qT #|üÏº+~.

38

117. Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ≈£î düTe÷s¡T 975 øÏ ÀMT≥s¡¢ bı&ÉyÓ’q rs¡πsK ñ+~. árs¡+˝À $XÊK|ü≥ï+˝À >∑\ ˇø£ yT»sY HÍø±ÁXj·T+‘√ bÕ≥T 14 HêHé yT»sYHÍø±ÁXj·÷\T ≈£L&Ü ñHêïsTT. MÏ À ø±øÏHê&É j·÷+ø£πsCŸ b˛sYº, ø±øÏHê&É&û|tyê≥sYb˛sYº, ø£èwüí|ü≥ï+ b˛sYº, >∑+>∑es¡+ b˛sYº eT]j·TT ªs¡e«μ À>∑\ ø£ πø|æºyéb˛s¡Tº À¢ yêDÏ»´ ø±s¡ Áø£e÷\T q&ÉTdüTÔHêïsTT.

118. 2013-14 dü+e‘·‡s¡+˝À á HÍø±ÁXj·÷\ìïÏ Àq÷ Ç+‘·es¡≈£Lmqï&É÷ Òì $<Ûä+>± 58 $T*j·THé ≥qTï\ edüTÔ s¡yêD≤ »]–+~. ‘·<ë«sês¡÷.144 ø√≥¢ Ä<ëj·T+ düeT≈£L]+~. 2014-15 dü+e‘·‡s¡+˝À 65 $T*j·THé≥qTï\ edüTÔ s¡yêD≤ #|ü≥º&É+ <ë«sê s¡÷.153 ø√≥¢ yTs¡≈£î Ä<ëj·T+ Ä•+#·&É+»s¡T>∑T‘·Tqï~.

119. |ü_¢ø Åô|’y≥T uÛ≤>∑kÕ«eT´+‘√ Á|üuÛÑT‘·«+ eT∫©|ü≥ï+ HÍø±ÁXj·÷ìïn_Ûeè~∆ #j·÷\ì Á|ü‹bÕ~düTÔqï~. Á|üdüTÔ‘·eTTqï HêHéyT»sY HÍø±ÁXj·÷\‘√bÕ≥T,Á|üuÛÑT‘·«+ 14 yÓTÆqsY b˛sYº\qT ≈£L&Ü |ü_¢ø Åô|’yŸ uÛ≤>∑kÕ«eT´+‘√ n_Ûeè~∆#j·÷\ì ìs¡ísTT+∫+~. Ç+<äT˝À uÛ≤eqbÕ&ÉT, ø£[+>∑|ü≥ï+ πse⁄ |ü≥ºD≤\T≈£L&Ü ñHêïsTT. sêh+˝À ¬s+&Ée ô|<ä› HÍø±ÁXj·÷ìï HÓ\ø=˝≤Œ\H Á|ü‹bÕ<äq‘√bÕ≥T, Åô|’y≥T s¡+>∑+˝À ø±øÏHê&É À eTs=ø£ yêDÏ»´ b˛sYº HÓ\ø=˝≤Œ\H Å|ü‹bÕ<äq\T uÛ≤s¡‘·Á|üuÛÑT‘·«+ qT+∫ n+~q$.

120. $»j·Tyê&É, sê»eT+Á&ç, ‹s¡T|ü‹, ø£&É|ü\˝À >∑\ $e÷qÁXj·÷\qT$düÔ]+#·&Üìø°/Ä<ÛäT˙ø£]+#·&Üìø° sêhÁ|üuÛÑT‘·«+ msTTsYb˛sYº n<∏ë]° Ä|òtÇ+&çj·÷ yê]øÏ düVü≤ø£]düTÔqï~. $»j·Tyê&É $e÷HêÁXj·T+˝À ø£ ø=‘·Ô f…]àq ŸuÛÑeHê˙ï eT]j·TT ø£ ø£+ÁÀ Ÿ ≥esYqT ì]à+#·&ÜìøÏ msTTsYb˛sYº n<∏ë]° Ä|òt

40

>±¢düT, |æ+>±D° eT]j·TT d”õ&ç s¡+>±˝À¢ n~Ûø£+>± ñ+~. á f…]àq ŸqTHÓ\ø=\Œ&ÜìøÏ ø±øÏHê&É Àì ø±øÏHê&É &û|tyê≥sY b˛s¡TºqT n‘· +‘· nqT≈£L\düú\+>± m|æõ&çdæ >∑T]Ô+∫+~.

125. ø±øÏHê&É &û|tyê≥sY b˛s¡Tº <ä>∑Zs¡ m|òtmdtÄsYj·TT Ä<Ûë]‘· m ŸmHéõ f…]àq ŸqTHÓ\ø=\Œ&ÜìøÏ dü+ã+~Û+∫q Á|ü‹bÕ<äqqT Á|üuÛÑT‘·«+ ÄyÓ÷~+∫+~. ô|ÁÀHÓŸm ŸmHéõ f…]àq Ÿ‘√ ≈£L&çq ˇø£ C….$. ø£+ô|˙ <ë«sê $XÊK|ü≥ï+ õ˝≤¢ Àì>∑+>∑es¡+ b˛s¡Tº <ä>∑Zs¡ ≈£L&Ü eTs=ø£ m ŸmHéõ f…]àq ŸqT HÓ\ø=\Œ&ÜìøÏ ≈£L&ÜnqTeT‹ìe«&É+ ≈£L&Ü »]–+~.


s√&ÉT¢ eT]j·TT uÛÑeHê\T

127. sêh+˝Àì 46,440 øÏ ÀMT≥s¡¢ yT»sY s√&é s¡yêD≤≈£î nqT≈£L\+>±ìs¡«Væ≤+#·&É+‘√ bÕ≥T düT<äè&ÛÉyÓTÆq s¡Vü≤<ë] e´edüúqT ì]à+#·&É+ s√&ÉT¢, uÛÑeHê\XÊK eTTK´ u≤<Ûä ‘·. C≤rj·T s¡Vü≤<ës¡T\T 4302 øÏ ÀMT≥s¡T¢, sêh s¡Vü≤<ës¡T\T7,255 øÏ ÀMT≥s¡T¢, yT»sY õ˝≤¢ s¡Vü≤<ës¡T\T 19,783 øÏ ÀMT≥s¡T¢ ø±>±,õ˝≤¢|ü]wü‘·TÔ\T ìs¡«Væ≤düTÔqï s√&ÉT¢ 15,100 øÏ ÀMT≥s¡T¢. ø√sYHÓŸ s√&ÉT¢ 6,800øÏ ÀMT≥s¡T¢. á ø√sYHÓŸ À #s¡ì 35,338 øÏ ÀMT≥s¡¢ sêh s¡Vü≤<ës¡T\qT sêhs¡Vü≤<ës¡T\ $uÛ≤>∑+ ìs¡«Væ≤düTÔqï~.

41

128. sêh+˝À s¡Vü≤<ës¡T\ MT<ä dü+uÛÑ$düTÔqï Á|üe÷<ë\qT Á|üuÛÑT‘·«+rÁe|ü]>∑Dq˝ÀøÏ rdüT≈£îì, s¡Vü≤<ës¡T\T eT]j·TT uÛÑeHê\ XÊK Ä<Ûä«s¡ +˝Ànìï s¡Vü≤<ës¡T\ MT<ä s¡Vü≤<ë] uÛÑÁ<ä‘ê #·s¡ \qT neT\T #j·T≤ìøÏ düeTÁ>∑Ä<XÊ\qT C≤Ø #dæ+~. á Ä<XÊ\T s¡Vü≤<ë] uÛÑÁ<ä‘·≈£î dü+ã+~Û+∫q sêhkÕúsTTkÕ+πø‹ø£ dü+|òüT+yê] dæbòÕs¡düT\≈£î nqT>∑TD+>± C≤Ø#j·Tã&Ü¶sTT.

129. ¬s’˝Ò«XÊK yê] ìj·TeTìã+<Ûäq\≈£î nqT>∑TD+>± m≈£îÿe»qdüeTàs¡›+ ø£*–q ˝…yÓ˝Ÿ Áø±dæ+>¥\≈£î ã<äT\T>± ¬s’˝Ÿ zesYÁ_&ç®\T/¬s’˝Ÿn+&ÉsYÁ_&ç®\T ì]à+#·ã&Ü¶sTT. ø=ìï ÄsYy√_\T/ÄsYj·TT_ \T q÷ÏøÏ q÷s¡TXÊ‘·+sêhÁ|üuÛÑT‘·« ì<ÛäT\‘√ ≈£L&Ü #|ü≥ºã&ÉT‘·THêïsTT.

130. Hwüq Ÿ ôd’ø√¢Hé ]dtÿ $TÏπ>wüHé ÁbÕC…≈£îº (mHédæÄsYmyéT|æ) 9 rsê+Á<Ûäõ˝≤¢ À¢ Á|ü|ü+#·u≤´+≈£î düVü‰j·T+‘√ neT\T»s¡T>∑T‘·Tqï |ü<∏äø£+. ‘·TbòÕqT $|ü‘·TÔyêÏ*¢q dü+<äs¡“¤+˝À |ü⁄qsêyêdü kÕeTÁ–ì ‘·«]‘·+>± #s¡Ã≤ìø°, Ò<ë Å|ü»\qTdü‘·«s¡yT düTs¡øÏå‘·ÁbÕ+‘ê\≈£î ‘·s¡*+#·&Üìø° »HêyêkÕ\ nqTdü+<Ûëq+, eT]j·TTôd’ø√¢Hé ôw\ºs¡¢ ìsêàD+ á |ü<∏äø£+ øÏ+<ä #|ü≥ºã&ÉT‘·THêïsTT.

131. á|ædæ |ü<ä∆‹˝À s¡÷.130 ø√≥¢ n+#·Hê e´j·T+‘√ 4 Á_&ç®\ ìsêàD≤\÷eT]j·TT s¡÷.165 ø√≥¢ n+#·Hê e´j·T+‘√ eT] 4 yT»sY Á_&ç®\ ìsêàD≤\Tsêh+˝À |ü⁄s√>∑‹˝À ñHêïsTT.


42

Ç+<Ûäq+

133. uÛ≤s¡‘·Á|üuÛÑT‘·« ø±s¡ Áø£eT+ ªn+<ä]ø° $<äT´#·Ã¤øÏÔμ neT\T≈£î >±qT &Ûç©¢,|ü+C≤uŸ sêÁcÕº\‘√ bÕ≥T Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ ≈£L&Ü m+|æ≥¬ø’+~. >∑è¨|üjÓ÷>±ìø°,yê´bÕs¡bÕ]ÁXÊ$Tø£ dü+düú\≈£î ø£ ìØí‘· ø±\e´e~Û À $X«dü j·TyÓTÆq, Hê´j·TyÓTÆqeT]j·TT düeTT∫‘·yÓTÆq <Ûäs¡≈£î 24I7 bÕ≥T $<äT´#·Ã¤øÏÔ düs¡|òüsê #j·T&É+ áø±s¡ Áø£eT eTTK´ ñ<›X+.

134. á Ä]úø£ dü+e‘·‡s¡+˝À m|æC…Héø√, ôd+Á≥ Ÿ »qπsÏ+>¥ ùdºwüHé\T eT]j·TTdü«‘·+Á‘· $<äT´#·Ã¤øÏÔ ñ‘·Œ‹Ô<ës¡T\ <ë«sê n<äq+>± eTs=ø£ 2925 yÓT>± yê≥¢$<äT´#·Ã¤øÏÔ ñ‘·Œ‹Ô ø±qT+~. Bs¡Èø±*ø£ ÁbÕ‹|ü~ø£q 2000 yÓT>±yê≥¢ $<äT´#·Ã¤øÏÔìø=qT>√\T #j·T≤ìøÏ Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ &çdüÿyéT\≈£î Á|üuÛÑT‘·«+ Ç|üŒÏπø nqTeT‹eT+ps¡T #dæ+~. n˝≤π> kÂs¡, |üeq eqs¡T\ <ë«sê $<äT´#·Ã¤øÏÔ ñ‘êŒ<äq #dæ,‘·<ë«sê ô|s¡T>∑T‘·Tqï –sêø°ì ‘·≥Tºø=Hê\ì ≈£L&Ü Á|üuÛÑT‘·«+ jÓ÷∫düTÔqï~.sêh+˝À kÂs¡, |üeq $<äT´#·Ã¤øÏÔ kÕeTsêú \qT Áb˛‘·‡Væ≤+#·&É+ ø√dü+ ø£ düeTÁ>∑kÂs¡,|üeq $<äT´‘Y $<ÛëHêìï rdüT≈£îsêyê\ì ≈£L&Ü Á|üuÛÑT‘·«+ Ä˝À∫düTÔqï~.

135. bÕs¡<äs¡Ùø£+>±q÷, b˛°|ü&É>∑\ y\+ Á|üÁøÏj·T<ë«sêq÷ 1000 yÓT>±yê≥¢kÂs¡$<äT´‘YqT ø=qT>√\T #j·T&ÜìøÏ Á|üuÛÑT‘·«+ &çdüÿyéT\≈£î nqTeT‹ ì∫Ã+~.1000 yÓT>±yê≥¢ kÕeTs¡ú + ø£*Zq 2 kÂs¡$<äT´‘Y bÕsYÿ\qT >∑T+≥÷s¡T˝Àq÷,nq+‘·|ü⁄s¡+˝Àq÷ HÓ\ø=\Œ&ÜìøÏ Á|ü‹bÕ~+#·&É+ »]–+~. ¬s’‘·T\≈£î k˛˝≤sY|ü+|ü⁄ôd≥¢qT Çe«&É+, Çfi¢ ô|’ø£|ü\ MT<ä k˛˝≤sY $<äT´‘Y e´edüú\qT HÓ\ø=\Œ&É+MT<ä Á|üuÛÑT‘·«+ <äèwæºô|≥ºqTqï~.

43

136. <äX\ yêØ>± düTe÷s¡T 3,000 yÓT>±yê≥¢ |üeq $<äT´‘Y eT]j·TT2,000 yÓT>±yê≥¢ k˛˝≤sY $<äT´‘Y düeT≈£Ls¡TÃø√yê\ì Á|ü‹bÕ~+#·&É+»s¡T>∑T‘·Tqï~. |üeq eT]j·TT k˛˝≤sY $<äT´‘Y\ Á^Héø±]&ÜsY myê≈£îýwüHéøÏ>±qT s¡÷. 5,000 ø√≥¢ yTs¡≈£î ô|≥Tºã&ç ô|≤º\ì Á|ü‹bÕ~+#·&É+ »]–+~.

137. sêh+˝À eékÕj·T<ës¡T\≈£î 7 >∑+≥\ ñ∫‘·$<äT´‘Y düs¡|òüsê #j·T≤ìøÏsêhÁ|üuÛÑT‘·«+ ø£≥Tºã&ç ñqï~. sêqTqï ø±\+˝À ¬s’‘·T\≈£î 9 >∑+≥\ bÕ≥Tñ∫‘· $<äT´‘Y düs¡|òüsê #j·Tã&ÉT‘·T+~. Á>±MTD ÁbÕ+‘ê\˝À HêDýÓTÆq,$X«dü j·TyÓTÆq Ár ù|òdt $<äT´‘Y düs¡|òüsê≈£î >±qT eékÕj·T |ò”&ÉsY\T <äX\yêØ>±@sêŒ≥T #j·Tã&É‘êsTT.


˙ÏbÕs¡T<ä\ s¡+>∑+

139. sêÁcÕºìøÏ >√<ëe], ø£ècÕí, ô|Hêï nH eT÷&ÉTq<äT\T es¡<ëq+>±\_Û+#êsTT. á eT÷&ç+Ï øÏ+<ä uÛ≤Ø, eT<Ûä , ∫qï‘·s¡Vü‰ kÕ>∑T˙Ï bÕs¡T<ä\øÏ+<ä 101.60 \ø£å\ mø£sê\ Äj·Tø£≥Tº ñqï~. 2004 qT+&ç s¡÷. 80,620ø√≥¢ n+#·Hê e´j·T+‘√ 54 uÛ≤Ø, eT<Ûä ‘·s¡Vü‰ kÕ>∑T˙Ï |ü<∏äø±\T #|ü≥ºã&Ü¶sTT.á 54 |ü<∏äø±˝À¢ 13 |ü<∏äø±\T |üP]Ô#j·Tã&Ü¶sTT. 14 |ü<∏äø±\T bÕøÏåø£+>± ˙s¡TdüeT≈£Ls¡TdüTÔHêïsTT. á |ü<∏äø±\ <ë«sê s¡÷. 19,378 ø√≥¢ e´j·T+‘√ 11.878\ø£å\ mø£sê\ ø=‘·Ô Äj·Tø£≥Tº kÕ>∑T˝ÀøÏ e∫Ã+~. 3 \ø£å\ mø£sê\ Äj·Tø£≥TºdæúØø£]+#·ã&ç+~.

44

140. b˛\es¡+, ñ‘·Ôsê+Á<Ûä düT»\Ádüe+‹ |ü<∏äø±\T ø±≈£î+&Ü 39 |ü<∏äø±\T|üP]Ôø±e\dæ ñHêïsTT. Ç+<äT˝À 11 |ü<∏äø±\T ìsêàD ∫e]<äX˝À ñHêïsTT.Ç$ 2014`15 ˝À |üP]Ôø±qTHêïsTT. MÏ <ë«sê 2,03,628 mø£sê\ ø=‘·ÔÄj·T≈£≥Tº kÕ>∑T˝ÀøÏ sêqTqï~. eT]j·TT 35,990 mø£sê\ Äj·Tø£≥TºdæúØø£]+#·ã&ÉT‘·T+~.

141. sêÁcÕºìøÏ b˛\es¡+ ÁbÕC…≈£îº ÄeX´ø£‘·qT >∑T]Ô+∫ uÛ≤s¡‘·Á|üuÛÑT‘·«+ áÁbÕC…≈£î ºqT ˇø£ C≤rj·TkÕúsTT ÁbÕC…≈£î º>± Á|üø£Ï+∫+~. n+‘˚ø±ø£,kÕ>∑T˙ÏÁ|üjÓ÷»Hê\ ø√dü+ á ÁbÕC…≈£îº n_Ûeè~∆, ìj·T+Á‘·D yÓTT‘·Ô+πø+Á<äÁ|üuÛÑT‘·«+ ‘·q nBÛq+˝ÀøÏ rdüT≈£î+≥T+<äì Á|üø£Ï+∫+~.

142. uÛ≤Ø, eT<Ûä ‘·s¡Vü‰ ÏbÕs¡T<ä\ s¡+>±\≈£î Äe\ eTTK´+>± <äT]“¤ø£å|”&ç‘·ÁbÕ+‘ê˝À¢ e´ekÕj·÷_Ûeè~∆˝Àq÷, JeH√bÕ<ÛäT\ø£\Œq˝Àq÷ ∫qï‘·s¡Vü‰˙ÏbÕs¡T<ä\ Á|ü<ÛëqbÕÁ‘· b˛wædüTÔ+~. Ç+<äT˝À uÛ≤>∑+>± $$<Ûä sêh, πø+Á<äÁ|üuÛÑT‘·« |ü<∏äø±\ øÏ+<ä ø=‘·Ô Ïeqs¡T\T ø£*Œ+#·&É+, eT]j·TT #ÓiTe⁄\T, ≈£î+≥\|ü⁄qs¡T<ä∆s¡D #|ü≥º&É+ »s¡T>∑T‘·Tqï~. yÓTÆÁø√ Ç]π>wüHé <ë«sê nedüs¡yÓTÆq #√≥bı˝≤\≈£î ˙s¡+~+#·&É+ e÷\ø£å +.

143. Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ ùdºŸ Ç]π>wüHé &Óe\|tyÓT+Ÿ ø±s=ŒπswüHé 1,151 |ü<∏äø±\øÏ+<ä 7 \ø£å\ mø£sê\ Äj·Tø£≥TºqT |ü]s¡øÏådüTÔqï~. Hêu≤sY¶, m.◊._.|æ.eT]j·TTsêh Á|üD≤[ø± ì<ÛäT\ øÏ+<ä s¡÷. 581 ø√≥¢ n+#·Hê e´j·T+‘√ 1.45 \ø£å\mø£sê\ ø=‘·Ô Äj·Tø£≥Tº ø£\Œq ø√dü+ 89 |ü<∏äø±\T ìsêàD+˝À ñHêïsTT. 14,800mø£sê\ Äj·Tø£≥Tº ø√dü+ 16 ø=‘·Ô |ü<∏äø±\T eT+ps¡T ø±ã&Ü¶sTT.

45


|ü]ÁXeT\T, yêDÏ»´+

145. Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ |ü⁄qs¡«éd”úø£s¡D bÕ]ÁXÊ$Tø£s¡+>±ìï |üP]Ô ìs¡T‘ê‡Vü≤|ü]dæú‹˝ÀøÏ HÓÏºydæ+<äì #Ó|üŒ&ÜìøÏ HqT #ê˝≤ ∫+‹düTÔHêïqT. bÕ]ÁXÊ$Tø°ø£s¡D»s¡>±\+fÒ kÕ<Ûës¡D+>± ô|<ä› Á|üuÛÑT‘·«s¡+>∑ dü+düú\T, |ü]XÀ<ÛäHê dü+düú\T,bÕ]ÁXÊ$Tø£ Á|üjÓ÷>∑XÊ\\T, ù|¬sìïø£>∑qï •ø£åD≤ dü+düú\T, yêÏøÏ dü+ã+~Û+∫qeTÚ*ø£ dü<äTbÕj·÷\T ñ+&Ü*. ø±˙ sêh $uÛÑ»q e\¢ Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ À ádü<äTbÕj·÷\˙ï eTè>∑ eTj·÷´sTT.

146. j·TTe‘·≈£î ñ<√´>∑eø±X ø£\Œq≈£L, Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ Ä<ëj·TdüMTø£s¡D≈£LbÕ]ÁXÊ$Tø£ s¡+>±ìï n_Ûeè~∆ #j·Te\dæq ÄeX´ø£‘·qT <äèwæº À ô|≥Tº≈£îì Á|üuÛÑT‘·«+oÁ|òüT>∑‹q bÕ]ÁXÊ$Tø°ø£s¡D »s¡>∑&É+ ø√dü+ $TwüHé ‘·s¡Vü‰˝À ˇø£ eP´Vü‰ìïs¡÷bı+~düTÔqï~.

147. sêh+˝À |ü]ÁXeT\qT Áb˛‘·‡Væ≤+#·&ÜìøÏ eqs¡T\T nbÕs¡+>± ñHêïj·Tqï~ s¡≥ì#Ã n+X+. eTTK´+>± düeTTÁ<ärs¡ Ä]úø£ eédüúqT Áb˛‘·‡Væ≤+#$<Ûä+>± n+‘·sê®rj·T kÕúsTT ≤õdæºø Vü≤uŸ\q÷, ø=‘·Ô HÍø£ÁXj·÷\q÷ ì]à+#·&ÜìøÏnqTe⁄>± sêÁcÕºìøÏ ˇø£ düTBs¡È rs¡πsK n+<äTu≤≥T˝À ñ+~. sêh+˝À ñqï$kÕÔs¡yÓTÆq eékÕj·T ñ<ë´qeq $d”Ôsêíìï ñ|üjÓ÷–+∫ sêh+ |òü⁄&é ÁbÕôddæ+>¥s¡+>±ìï Áb˛‘·‡Væ≤+#·qT+~. n<$<Ûä+>± sêh+˝À nbÕs¡+>± ñqï Kì» dü+|ü<äqTñ|üjÓ÷–+∫ dæyÓT+≥T, n\÷´$Tìj·T+, Á>±HÓ’Ÿ, ñ≈£îÿ, ô|òÁs√m˝≤¢sTTdt, |æ+>±D°,

47

dü+düÿs¡D\T, uÛ≤ØbÕ]ÁXÊ$Tø£ bÕs¡Tÿ\≈£î nedüs¡yÓTÆq düú ≤\qT >∑T]Ô+#·&É+,ùdø£]+#·&É+, mHé◊myéTC…&é‡, ôdCŸ\T, |ædæ|æ◊sY eT]j·TT yÓT>± bÕ]ÁXÊ$Tø£ bÕs¡Tÿ*ïHÓ\ø=\Œ&É+ MT<ä Á|ü‘´ø£ <äèwæº, Á|üdüTÔ‘·eTTqï bÕ]ÁXÊ$Tø£ bÕs¡Tÿ\≈£î, bÕ]ÁXÊ$Tø£mùdº≥¢ ≈£L |üP]Ô kÕúsTT dü<äTbÕj·÷\qT ø£*Œ+#·&É+ <ë«sê ã˝Àù|‘·+ #j·T&É+,‘·<ë«sê m≥Te+Ï nes√<Ûë\T Ò≈£î+&Ü |ü<∏äø±\qT neT\T |üs¡#·&É+ Á|üuÛÑT‘·«+#|ü&ÉT‘·Tqï ø=ìï eTTK´yÓTÆq #·s¡ \T.


ÇqŒ¤πsàwüHé f…ø±ï\J eT]j·TT ø£eT÷´ìπøwüqT¢

152. áë>∑e¬sïHé‡ eT]j·TT ◊Ï s¡+>±˝À¢ ñeTà&ç Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ sêh+ ˇø£Hêj·Tø£‘·« dæú‹ì kÕ~Û+#·>∑*–+~. ø±˙ ø=‘·Ô Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ sêÁcÕºìøÏ ◊Ïñ‘·Œ‘·TÔ\ m>∑TeT‘·T\ ≥s√ïesY À πøe\+ 2 XÊ‘·+ ñ<√´>∑ø£\Œq˝À πøe\+ 1.8XÊ‘·+ e÷Á‘·yT \uÛÑ eTsTT+~. ø±ãÏº sêh Ä]úø£e´edüú n_Ûeè~∆ì <äèwæº À ô|≥Tº≈£îìÁ|üdüTÔ‘·, uÛÑ$wü nedüsê\≈£î ‘·>∑Z≥T¢>± ñ<√´>∑ø£\ŒqqT Áù|πs|æ+#$<Ûä+>± ø=‘·Ôsêh+ mH√ï #·s¡ \qT #|ü≥ºø£ ‘·|üŒ<äì s¡÷&Ûç nsTT+~. n+‘ø±ø£ ◊Ï s¡+>∑+˝ÀÁ|ü‘· ø£å+>± ø£*Œ+#·ã& Á|ü‹ ñ<√´>∑ neø±XÊìø° |üs√ø£å+>± Hê\T>∑T¬s≥T¢ ñ<√´>∑neø±XÊ\T @s¡Œ&É‘êj·Tqï~ n+<ä]ø° ‘Ó*dæq dü+>∑‘.

153. Bìï <äèwæº À ô|≥Tº≈£îì 2020 HêÏøÏ kÕ~Û+#·e\dæq ì]›wüº \øå±´\‘√Ç`>∑es¡ïHé‡, m\Åø±ºìø˘‡ eT]j·TT ◊Ï s¡+>±\ <ë«sê Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸqT

48

n_Ûeè~∆|ü<∏ä+˝ÀøÏ rdüT≈£îyÓfi‚¢ $<Ûä+>± n+<äT≈£î nqTdü]+#·e\dæq $<ÛëHê\qTdü÷∫dü÷Ô, Á|üuÛÑT‘·«+ ˇø£ ã÷¢Á|æ+Ÿ s¡÷bı+~+∫+~.

154. XÊK eTT+<äTqï Á|ü<Ûëq \øå±´\T : Á|üdüTÔ‘·+ ◊Ï s¡+>∑+˝À ñ<√´>∑neø±XÊ\T bı+~qyês¡T 21,795 e÷Á‘·yT ø±>±, n<äq+>± ◊Ï s¡+>∑+˝ÀÁ|ü‘· ø£å+>± 5 \ø£å\ n<äq|ü⁄ ñ<√´>±\ ø£\Œq, kÕ|òtºysY ñ‘·Œ‘·TÔ\ C≤rj·T m>∑TeT‹˝À5 XÊ‘·+ yê≤ kÕ~Û+#·&É+, n+fÒ Á|üdüTÔ‘· s¡÷.1,622.20 ø√≥¢ $\Te>∑\ñ‘·Œ‘·TÔ\ m>∑TeT‘·T\ kÕúq+˝À s¡÷.43,000 y\ ø√≥¢ $\Te >∑\ ñ‘·Œ‘·TÔ\m>∑TeT‹ì kÕ~Û+#·&É+, ◊Ï s¡+>∑+˝À 2 _*j·THé j·TTmdt &Ü\s¡¢ $\Te>∑\ô|≥Tºã&ÉT\qT Äø£]¸+#·&É+, m\Åø±ºìø‡ ñ‘·Œ‹Ô s¡+>∑+˝À 5 _*j·THé j·TTmdt&Ü\s¡¢ $\Te>∑\ ô|≥Tºã&ÉT\qT Äø£]¸+#·&É+, edü÷Ô‘·Œ‹Ô πø+Á<ë\qT nqTdü+<Ûëq|ü]# dæ* ø±Hé ø±]&ÜsYqT @s¡Œs¡#·&É+, nìï Á>±e÷\qT –>±_Ÿ‘√ nqTdü+<Ûëq|üs¡∫, Á|ü‹ ≈£î≥T+ã+˝Àq÷ ø£ dü+ ˇø£ÿ e´øÏÔHÓ’Hê &çõ≥ Ÿ nø£åsêdüT´&ç>±s¡÷bı+~+∫, sêÁcÕºìï &çõ≥ Ÿ Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ>± s¡÷bı+~+#·&É+.

155. ø£ ì]›wüº ø±\e´e~Û À düeTq«j·T |ü<ä∆‹˝À Ä•+∫q |òü*‘ê\qT sêã≥º&É+ø√dü+ 18 $<Ûëq |üÁ‘ê\T/Áù|òyéT esYÿ\T, eT]j·TT Ç`>∑es¡ïyÓT+Ÿ $TwüHé, m\Åø±ºìø‡n+&é ◊Ï Á|üyÓ÷wüHé $TwüHé eT]j·TT ÇH=ïywüHé n+&é ¬øbÕdæ° _*¶+>¥ $TwüHénH eT÷&ÉT $TwüHé\qT ≈£L&Ü HÓ\ø=\Œ&É+ »s¡T>∑T‘·Tqï~.

156. Á|ü|ü+#·+˝ÀH Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸqT ◊Ï/◊ÏÇmdt/m\Åø±ºìø Vü‰sY¶ysY s¡+>±\≈£îdü+ã+~Û+∫q >∑eT´düú\+>± q\T>∑Ts¡÷ ø√s¡T≈£îH $<Ûä+>± s¡÷bı+~+#·&É+ ø√dü+Á|üuÛÑT‘·«+ $$<Ûä #·s¡ \qT #|ü≥ºqTqï~. yêø≥T esYÿ, eT]j·TT ôd’øÏ Ÿ ≥T esYÿ|ü<ä∆‹q yÓT>± ◊Ï Vü≤uŸ\qT n_Ûeè~∆ |üs¡Ã&É+ <ë«sê n+‘·sê®rj·T kÕúsTT

49

eTÚ*ø£dü<äTbÕj·÷\ ø£\Œq, ◊Ï ÇHÓ«dæºyÓT+Ÿ Øõj·Tq¢ @sêŒ≥T, m\Åø±ºìøe÷qTbòÕø£Ã]+>¥ ø£¢düºs¡T¢, ◊Ï ≥esY\T, ◊Ï bÕs¡Tÿ\T, ◊Ï Òne⁄Ÿ\T yÓTT<ä …’q$HÓ\ø=\Œ&É+ n≥Te+Ï #·s¡ ˝À¢ uÛ≤>∑+. yê´bÕsêìï HÓ\ø=\Œ≤ìøÏ nedüs¡yÓTÆqø±\eé~Ûì ‘·–Z+#·&É+ ø√dü+ düeTs¡úe+‘·yÓTÆq dæ+–˝Ÿ$+&√ eédüúHÓ\ø=\Œã&ÉT‘·T+~. ìØí‘· ø±\eé~Û À bÕs¡<äs¡Ùø£+>± á`_CŸ <ë«sê yê´bÕs¡ìs¡«Vü≤D e´j·T+ ‘·–Z+#·ã&ÉT‘·T+~. bÕ]ÁXÊ$Tø£s¡+>∑+ ‘ê\T≈£î uÛ≤>∑kÕ«eT´+‘√e÷qeeqs¡T\ kÕeTsêú ìï ô|+bı+~+#·&É+ MT<ä, ÇH√ïywüHé MT<ä, kÕºsYºn|t\MT<ä Á|ü‘˚´ø£ÁX¯<ä∆ ô|≥ºã&ÉT‘·T+~. Á|üdüTÔ‘·eTTqï ªdüe÷#ês¡ düe÷C≤ìïμª$C≤„qdüe÷»+μ>± e÷s¡Ã&ÉyT á #·s¡ \ìïÏ ‘ê\÷≈£î n+‹eT <Û˚ j·T+. ádü+<äs¡“¤+>± eTq |üPs¡« sêh|ü‹ &Ü. m.|æ.C…. nãT› Ÿ ø£ ≤yéT >±] e÷≥\qT>∑Ts¡TÔ #düTÔHêïqT. ªeTq Á|ü>∑‹ ø√dü+ kÕe÷õø£ |ü]es¡Ôq, düTdæús¡ n_Ûeè~∆n‘êéX¯´ø£+. Ç$ ¬s+&É÷ ì]›wüº ø±\|ü]$T‹˝À kÕ<Ûä´+ ø±yê\+fÒ$C≤„qdüe÷C≤ìï ì]à+#·&É+ ˇø£ÿfÒ e÷s¡Z+. n<=ø£ÿfÒ C≤‹ì kÕ~Ûø±]ø£+#j·T>∑\T>∑T‘·T+~.μ


$|ü‘·TÔ\ ìs¡«Vü≤D

158. Ç°e\ Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ 5 Á|üø£è‹ yÓ’|üØ‘ê´\qT #·$#·÷dæ+~. n$, ô|ò’©Hé‘·TbòÕqT, uÛ≤Ø esê¸\T, es¡<ä\T, ªôV≤˝…Héμ, ª˝…ôV≤sYμ ‘·TbòÕqT\T eT]j·TT2013-14 ˝À dü+uÛÑ$+∫q nø±\ uÛ≤Øesê¸\T. á $|ü‘·TÔ\ <ë«sê yêÏ*¢qqcÕºìï |üP]+#·&ÜìøÏ >±qT s¡÷.2,969 ø√≥¢ Ä]úø£ düVü‰j·÷ìï ø√s¡T‘·÷

50

uÛ≤s¡‘·Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ Á|ü‘´ø£+>± $C≤„|üq\T düeT]Œ+#·&É+ »]–+~. Ç+<äT≈£î>±qTuÛ≤s¡‘·Á|üuÛÑT‘·«+ s¡÷. 700 ø√≥T¢ ‘·ø£åD düVü‰j·÷ìï n+~dü÷Ô, ‘·øÏÿq düVü‰j·÷ìï$|ü‘·TÔ e\¢ ø£*Zq qcÕº\qT |üP]Ô>± n<Ûä j·Tq+ #dæq ‘·sê«‘· n+~kÕÔeTì‘Ó*j·TCÒdæ+~.

159. 2012 ˝À dü+uÛÑ$+∫q <äT]“¤ø£å|ü]dæú‘·T\≈£î >±qT, ˙\+ ôd’ø√¢Hé e\¢dü+uÛÑ$+∫q $|ü‘·TÔ≈£î >±qT s¡÷.1,464 ø√≥¢ yTs¡≈£î e´ekÕj·T, ñ<ë´qeq|ü+≥\≈£î ÇHé|ü⁄Ÿ dü_‡&û 2013`14 ˝À $&ÉT<ä\ #j·T&É+ »]–+~. $|ü‘·TÔ\e\¢ qwüº|ü&É¶ ¬s’‘·T\≈£î á dü_‡&û Hs¡T>± n+<ä&É+ ø√dü+ ÄHé …’Hé <ë«sê #Ó*¢+|ü⁄\T#|ü≥ºã&Ü¶sTT.


XÊ+‹uÛÑÁ<ä‘·\T

161. 2014 ˝À »]–q kÕs¡«Á‹ø£ mìïø£\‘√bÕ≥T $$<Ûä dü+düú\≈£îìs¡«Væ≤+#·e\dæ e∫Ãq mìïø£\qT XÊ+‹uÛÑÁ<ä‘·\≈£î $|òü÷‘·+ ˝Ò≈£î+&Üìs¡«Væ≤+#·&É+, ô|ò’©Hé, ôV≤ …Hé, …ôV≤sY ôd’ø√¢q¢ dü+<äs¡“¤+>± ¬sdü÷ÿ´ ø±s¡ Áø£e÷\Tìs¡«Væ≤+#·&É+, ‘·$TfiHê&ÉT b˛©dt yê] düVü≤ø±s¡+‘√ ∫‘·÷Ôs¡T õ˝≤¢ À n Ÿñe÷ dü+düú≈£î #Ó+~q ñÁ>∑yê<äT\qT nø√º|üdt ø£e÷+&√\T n¬sdüTº #j·T&É+,<X+˝ÀH yÓTT<äÏkÕ]>± 21 ø√düº Ÿ ôd≈£L´]° b˛©dt ùdºwüHé\qT ÁbÕs¡+_Û+∫q|òüTq‘· kÕ~Û+#·&É+ eTq XÊ+‹uÛÑÁ<ä‘·\ j·T+Á‘ê+>∑+ Ç°e\ ø±\+˝À kÕ~Û+∫qø=ìï eTTK´ $»j·÷\T.

51

162. Á|üC≤düeTdü \≈£î dü‘·«s¡yT Á|ü‹düŒ+~+∫ düeTs¡úe+‘·+>± |ü]wüÿ]+#·&É+ø√dü+ &Éj·T Ÿ 100 ø£e÷+&é ø£+ÁÀ Ÿ ôd+≥sY HÓ\ø=\Œ&É+ »]–+~. πø+Á<ä+ÁbÕs¡+_Û+∫ Ç|üŒÏ<ëø± 2.14 $T*j·THé ø± Ÿ‡qT d”«ø£]+#·&É+ »]–+~. yêÏ|ü]cÕÿsêìøÏ dü+ã+~Û+∫q dü+‘·è|æÔ 95 XÊ‘·+ qyÓ÷<äsTT´+~. Á|üC≤ düeTdü \qTdüìïVæ≤‘·+>± $q&É+ ø√dü+ b˛©dt ùdºwüHé\˝À ]ôd|üHé ôd+≥s¡¢ ìsêàD+ ô|<ä›m‘·TÔq #|ü≥º&É+ »]–+~.

163. $uÛÑ»q ‘·sê«‘· sêh+˝À s¡÷.683 ø√≥¢ n+#·Hê e´j·T+‘√ n‘·T´qï‘·kÕúsTT Áπ>Vü≤Ö+&é‡ •ø£åD πø+Á<ëìï @sêŒ≥T #j·T&É+ ø√dü+, s¡÷. 412 ø√≥¢n+#·Hê e´j·T+‘√ ø£s¡÷ï\T˝À Áπ>Vü≤Ö+&é‡ Vü≤uŸ @sêŒ≥T ø√dü+ eT]j·TT 6@|æmdt|æ u…≤*j·Tq¢ ø√dü+ πø+Á<äÁ|üuÛÑT‘ê«ìøÏ Á|ü‹ bÕ<äq\T |ü+|ü&É+ »]–+~.


¬s$q÷´

165. uÛÑ÷eTT\≈£î dü+ã+~Û+∫q ]ø±s¡T¶\qT ì]›wüº+>±q÷, düÁø£eT+>±q÷ìs¡«Væ≤+#·&É+ <ë«sê ¬s$q÷´ XÊK Á|ü»\≈£L, eTTK´+>± ¬s’‘·T\≈£î neT÷\´yÓTÆqùde\T n+~düTÔqï~. Ç°e\H á XÊK uÛÑ÷$T ]ø±s¡T¶\ qT ø£+|üP´≥Øø£]+∫ªMT ùdeμ πø+Á<ë\ <ë«sê 68 s¡ø±\ ùde\qT Á|ü»\≈£î n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ ‘Ó∫Ã+~.¬s$q÷´ eT]j·TT ]õÅùdºwüHé ]ø±s¡T¶\ qT ≈£L&Ü nqTdü+<Ûëq|üs¡#·&ÜìøÏ #·s¡ \TyÓTT<ä\Tô|Ïº+~. n+‘ø±ø£ á`|ü≤º<ësY bÕdt |ü⁄düÔø±\qT ≈£L&Ü Çe«&É+yÓTT<ä\Tô|Ïº+~. Á|üuÛÑT‘·« uÛÑ÷eTT\qT >∑T]Ô+∫ yêÏ dü$es¡yÓTÆq C≤_‘ê\T

53

169. Á|üuÛÑT‘·« ñ<√´>∑T\ |ü<äM $s¡eTD ej·TdüT‡qT 58 dü+e‘·‡sê\ qT+&ç 60dü+e‘·‡sê\≈£î ô|+|ü⁄<ä\ #dü÷Ô ñ‘·Ôs¡T«\T Çe«ã&Ü¶sTT. Á|üuÛÑT‘·« ñ<√´>∑T\dü+πøåe÷ìøÏ nqTyÓ’q $<Ûëq ìs¡íj·÷\qT Á|üuÛÑT‘·«+ |ü]>∑Dq˝ÀøÏ rdüTø√qTqï<äìH˙ dü+<äs¡“¤+>± ‘·eT <ë«sê düuÛÑ≈£î Vü‰MT ÇdüTÔHêïqT.

2012-13 …ø£ÿ\T

170. 2012-13 dü+e‘·‡sêìøÏ #Ó+~q ‘·T~ …ø£ÿ\ Á|üø±s¡+ s¡÷.1,128ø√≥¢ ¬s$q÷´ $T>∑T\T ñ+&É>±, s¡÷.17,508 ø√≥T¢ Ä]úø£ À≥T qyÓ÷<äsTT+~.yÓTT‘·Ô+ sêh dü÷ú\ñ‘·Œ‹Ô À 2.32 XÊ‘·+ nsTTq á ˝À≥T m|òtÄsY_myéT #·≥º|ü]~Û <ë≥ Ò<äì á dü+<äs¡“¤+>± eTq$ #düTÔHêïqT.

2013-14 dü+e‘·‡sêìøÏ düe]+∫q n+#·Hê\T

171. 2013-14 dü+e‘·‡s¡|ü⁄ düe]+∫q n+#·Hê\ ˝≤yê<M\qTãÏºs¡÷.1023 ø√≥¢ ¬s$q÷´ $T>∑T\T dü÷∫düTÔqï~. Å<äe´˝À≥T s¡÷.24,487 ø√≥T¢>±n+#·Hê yj·T&ÉeTsTT+~. Ç~ õ.mdt.&ç.|æ.˝À 2.87 XÊ‘·+.

2014-15 dü+e‘·‡sêìøÏ ã&Ó®Ÿ n+#·Hê\T

172. 2014-15 Ä]úø£ dü+e‘·‡sêìøÏ >±qT Á|üuÛÑT‘·«+ s¡÷.1,11,824 ø√≥¢e´j·÷ìï Á|ü‹bÕ~düTÔqï~. n+<äT˝À s¡÷.85,151 ø√≥T¢ Á|üD≤[πø‘·s¡ e´j·T+>±,s¡÷.26,673 ø√≥T¢ Á|üD≤[ø±e´j·T+>± n+#·Hê yj·Tã&ç+~. ¬s$q÷´ ˝À≥Ts¡÷.6,064 ø√≥T¢>± eT]j·TT Ä]úø£ À≥T s¡÷.12,064 ø√≥T¢>±q÷ n+#·Hêyj·Tã&ç+~. dü÷ú\ C≤rj·T ñ‘·Œ‹Ô À Ä]úø£ ˝À≥T 2.30 XÊ‘·+ ø±>± ¬syÓq÷´

54

˝À≥T 1.16 XÊ‘·+. á n+#·Hê\˝À n$uÛÑø£Ô sêÅcÕºìøÏ dü+ã+~Û+∫q 2 HÓ\\Ä<ëj·T e´j·÷\T, sêÅwüº $uÛÑ»qqT |ü⁄qdüÿ]+#·Tø=ì πø+Å<äÅ|üuÛÑT‘·«+ qT+&çn<äq+>± ekÕÔj·Tì uÛ≤$düTÔqï 14,500 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T Ç$T&çe⁄HêïsTT.MÏì $TqVü‰sTTùdÔ Ä]úø£ n+XÊ\ô|’ Å|üø£Ï+∫q X‚«‘·|üÅ‘·+˝À ù|s=ÿqï $<Ûä+>±,z≤Hé nøö+Ÿ ã&Ó®Ÿ Å|üø±s¡+ X‚wü sêÅwüº ¬syÓq÷´ ˝À≥T s¡÷.25,574 ø√≥T¢,Å<äe´ ˝À≥T s¡÷.37,910 ø√≥T¢>± ñ+≤sTT Ç$ õ.mdt.&ç.|æ.˝À es¡Tdü>±4.84 eT]j·TT 7.18 XÊ‘·+.

173. á sêqTqï dü+e‘·‡s¡ ø±\+˝À eTT+<ä+» yj·T&ÜìøÏ M\T>± ø=‘·ÔsêÁcÕºìï düTe´edæú‘·+>± ì]à+#˚ Á|üÁøÏj·T≈£î 2014`15 ã&Ó®Ÿ lø±s¡+#·T≥ºqTqï<äì HqT >±&ÛÉ+>± $X«dædüTÔHêïqT. Ä]úø£ eè~∆ kÕ<Ûäq˝À uÛ≤>∑kÕ«eTT\+<ä]ø°düe÷Hêeø±XÊ\T ø£*Œ+# eT]j·TT düe÷»+ ˝Àì nìï esêZ\ yê]ø°eTTK´+>± ã\V”≤q esêZ\ yê]øÏ n_Ûeè~∆ |òü ≤\T n+~+# dü$Tà[‘· eè~∆kÕ<ÛäH e÷<Û˚ j·T+.á dü+<äs¡“¤+>± e÷]ºHé \÷<∏äsY øÏ+>¥ pìj·TsY |ü\T≈£î\qTÁ|ükÕÔ$düTÔHêïqT. ªª ˇø±H=ø£ s√E Á|ü‹˝Àj·T ô|’¬ø‘·Ôã&ÉT‘·T+~, Á|ü‹ |üs¡«‘·+ÁøÏ+<ä≈£î ~>∑T‘·T+~,m>∑T&ÉT~>∑Tfi¯ófl #·<äTqe⁄‘êsTT, e+ø£s¡ H˚\\T ‹qï>±e÷s¡T‘êsTT ` nqï~ Hêdü«|üï+μμ .ô|’\øå±´\qT #s¡Tø√e&Üìø°, sêÁcÕºìï dü«sêí+Á<Ûä Á|ü<XŸ >± r]Ã~<ä›&Üìø° e÷Á|üuÛÑT‘·«+ ìs¡+‘·sêj·T+>±, n$ÁXÊ+‘·+>± ÁX$T+#·&ÜìøÏ ø£è‘· ìXÃj·T+‘√ñ+~ ∫es¡>± sêãsYº ÁbòÕdtº jÓTTø£ÿ á |ü<ä bÕ<ä+‘√ eTT–düTÔHêïqT.

ªª$ÁX$T+#·&ÜìøÏ eTT+<äT |üj·Tì+#ê*‡q <ä÷s¡+ mH√ï yÓTÆfióflμμªª$ÁX$T+#·&ÜìøÏ eTT+<äT |üj·Tì+#ê*‡q <ä÷s¡+ mH√ï yÓTÆfióflμμ

174. á ã&Ó®ŸqT düuÛÑyê] ÄyÓ÷<ä+ ø√dü+ düeT]ŒdüTÔHêïqT.C…’ Væ≤+<é !

ap-budget_2014-15

Documents