Jyra Jewellynn F. Claudio Araling Panlipunan

III-B

2 Kabihasnang Klasikal sa Asya at Europai. Sinaunang Greece

a. Heograpiya Ang Greece ay kilala bilang Balkan Peninsula Napapaligiran ng tatlong dagat ang Aegean,

Ionian at Mediterranean Ang Greece ay maburol, mabundok at ma-pulo

b. Ang Kabihasnang Minoans Nagsimula sa Crete Hellas ang nais tawagin ng mga Greek sa kanila

dahil kas Hellenes Ang Crete ay maunlad, Tinawag itong Minoan

dahil sa dating Hari na si Haring Minos. Nabuhay sa paggawa ng palayok,alahas at armas

na gawa sa bronse Nagkaroon ng kalakalan sa pagitan ng Ehipto at

Phoeniciac. Ang Kabihasnang Mycenean

Isang tribung Indo-European na tinawag na Achaean ang mga namuno

Nagpatayo ng pamayanang estado sa Pelopponeus sa Timog Greece,tulad ng Mycenae, Tiryn at Pylos.

Unang natuklasan ang Mycenae kaya ang kultura ng Achaean ay tinawag na Myceneans.

Mahilig nilang salakayin ang mga lugar sa silangan ng Med. Katulad ng lundsod ng Knossos.

Naging masigla at maunlad ng Mycenean dahil sa kalakalan

Isa sa tanda ng kabihasnang ito ay ang mga libingan o tholos.

d. Ang mga Lungsod-Estado Nakontrol ng mga Indo-European ang Greece Ang lungsod-estado o polis ang tawag sa uri ng

pamayanan sa Greece. Lahat ng polis ay may acropolis.

Ang acropolis ang sentro ng kalakalan, mga templo at gusaling pampubliko.

Ang tatlong institusiyong politikal ng polis ay ang Hari, Sanggunian a Kapulungan. Binubuo ito ng mga lalaking ng mg mayayamang angkan/pamilya.

Ang mga polis ay nahahati sa mg tribu o phratry.

Naniniwala sila sa mg diyos at diyosa Nagkagulo sa politika kaya ang mga maharlika

ang pumalit ngunit dahil sa magulong pamamahala nagrebelde ang mga mangangalakal kaya pumalit ang mga tyrants.

e. Ang Lungsod Estado sa Athens

Nasasakop ito ng mga Ionians.

Napapaligiran ng mga pader Nahati ss tatlong pangkat ang Athens; Ang una

ay ang mga orihinal na Ionian. Ang ikalawa ang Metic at ang panghuli ay ang mga alipin.

Aristokrasya ang pamahalaan na itinatag ng mga Ionians.

Nahubog ang demokrasya sa Athens sat long ng mga lider na ito: Draco, Solon, Pisistratus at Cleisthenes.

Naging arkon si Draco at kinilala siya dahil sa Draconian Code kung saan ang lahat ng gumagawa ng kasalanan ay pinapatay.

Sa paglipas ng panahon naghirap ang mga magsasaka at yumaman ang mga Metic at Maharlika.

Sa gitna ng mga surilanin nakilala ang isang arkon na si Solon.

Inaayos nito ang problema ng magsasaka at itinatag niya ang Konseho ng Apat na Raan kung saan ang mga napiling kasapi ay ang nagmumungkahi ng mga batas at pinagpupulungan sa asembleya

Binuo rin niya ang korte kung saan pwedeng iapila ang mga kaso at ipagtanggol ng isang mamamayan ang sarili.

Si Pisistatus naman ay isang aristocrat, nagging isa siya sa mga tyrant at tumulong sa paglago ng Athens.

Tinanggal nya ang patakaran n ang mga mayayaman lamang ang pwedeng maging mamamayan.

Kinamkam niya ang mga lupain ng mga maharlika at ibinigay ito sa mga magsasakang walang lupa.

Hinikayat niya ang pamahalaan na magtanim ng maraming ubas para sa alak ma siyang ipinakalakal nila sa iba’t-ibang lugar

Si Cleisthenes ay nagging makpangyarihan. Siya ay mayaman at matas ang pamumuno niya sa lipunan.

Hinati niya ang mga tao sa 10 tribu. Lahat ng lalaking naa 20 taong gulang pataas ay

nagging kasali sa asemblya. Ginawang 500 ang kasapi sa konseho na pinili

sa mga lalaking may 30 gulang pataas. Pinairal niya ang isang anyo ng demokrasya sa

Athens f. Ang Lungsod-Estado sa Sparta

Sinakop ng mga Dorian ang Greece

Nanirahan sila sa Laconia at ginawang kabisera ang lungsod-estado ng Sparta

Sa isang lambak nakatayo sa lungsod estado ng Sparta.

Malakas ang pwersang military nito. Nahahati rin ang lipunan nito sa 3 pangakat;

Ang mga orihinal na salinlahi ng mga Doria, Ang mga malalayang tao at ang mga mababang uri ay tinatawag na helot

Ang Asemblya ay binubuo ng mga lalaking nasa 30 taong gulang sila ang naghahala ng mga pinuno.

Ang Konseho ng Matatanda na binubuo ng dalawang hari at 28 miyembro na pawang nasa edad na 60 taong gulang.

Ang dalawang hari ay nanunungkulan bilang hukom,punong-pari at pinuno ng hukbo

Walang matinong kapangyarihan ang Konseho ng Matatanda at ang Asembleya.

Ang tunay na pamumuno ay nasa limang tao ang ephor na inihalal ng Asembleya.

Layunin ng pamahalaan ang magkaroon ng isang mahusay na military sa lungsod-estado

Iniiwang sa bunok at hinaayaang mamatay ang mga sanggol na lalaki pag nalamang ito ay di malusog. Samantala pag malusog ay pinapatira sa baraks at doon tuturuan mag-basa,mag-sulat at syempre ang disiplinang military,pag abot ng 7 tong gulang.

g. Mga Digmaan sa Greece Ang Sparta at Athens ay natatag ng iba’t-ibang

kolonya sa mga baybayin ng Aegean Sea, Mediterranean Sea at Black Sea kaya nagging sanhi ito sa mga digmaan.

h. Ang Digmaang Persia Sinakop ni Haring Cyrus ng Persia ang Asya

Minor at iba pang lungsod-estado ng Greece. Ang nasakop ay kailangang magbayad ng buwis

ngunit hindi pumayag dito ang mga Greek Nagkaroon ng pag-aalsa lanban sa pamamahala

ng Persia ngunit madaling nahupa ang pag-aklas Nang umupo si Haring Darius sa Persia

sinimulan niya ang kampanya laban samabagsik na tribu sa may rehiyon ng Danube

Bigo ang Persia kaya naisipan ng mga Greek na mag-aklas ulit.

i. Ang Digmaang Peloponnesian Pinakamalupit na kalaban ng Athens ay ang

lungsod-estado ng Corinth sa kalakalan Naging kakampi ng Corinth ang Sparta Itinuring na barbaro ng Athenian ang mga

Spartan. Sakim at Gahaman naman ang balik-insulto ng

mga Spartan sa Athenian Sinimulan nga Sprta ang laban mula sa Athens

noong sinalakay nila ang Attica. Nagkaroon nga

epidemya kaya namatay ang libu-libong tao ang namatay kaya sumuko ang Athens

j. Mga Pamana Agham Sa larangan ng agham nakilala si Euclid,

Archimedes, Aristarchus at Hippocrates. Natuklasan ni Euclid ang pag-ikot ng mundo at

pag-inog nito sa araw. Pinatibay nya ang kaalaman sa geometry.

Si Archimedes naman ay ang nagturo a pamamaraan ng pagsukat ng bilog at magpanukala ng prinsipyong nagpapaliwanag s batas ng palutang ng mga bagay

Sa larangan naman ng astonomiy nakilala si Aristarchus,pinag-aralan niya ang pag-ikot ng araw,buwan at bituin

Si Hippocrates ay isang doktor ns Greek, siya ang nakahanap ng iba sa mga sanhi ng sakit at sa pagpapagamot na rin ito.

Hippocratic Oath ang talaan ng mga doktor para malaman ang angkop na gamot .

Siya ay kinilalang “Ama ng Medesina”k. Sining at Panitikan

Ang Iliad at Odyssey ng isa sa gawa ni Homer Mahalaga ang mga trahedya na isinulat ng mga

Greek. Sa kanila, Isa tong uri ng drama na tumatalakay sa buhay ng mga bayani ng Greek

Nakilala sa larangan ito sina Aeschylus, Sophocles at Euripides.

Si Aeschylus ay nakilala sa larangan ng Agamemnon.

Mahusay rin sa komedya ang mga Greek at dito kinilala si Aristophanes. At ang pinakamahusay naman na orador ay si Demosthenses.

Si Herodatus ang nagpasimula ng larangan ng kasaysayan.

Isinulat nito ng tungkol sa Digmaan ng Persia kaya dito itinuring siyang “Ama ng Kasaysayan”

Isinulat naman ni Thucydides ang tungkol sa Digmaang Peloponnesian

Sa larangan naman ng eskultura nakilala Phidias, Ang NAPAKAlaking estatwa ni Zeus ang Olympia at ang Athena sa Parthenon ang kanyang mga kilalang obra.

Si Praxiteles ay gumawa ng mga kakaibang iskultura at higit na pormal, malalaki at anyong buhay na tao ang kanyang mga inuukit.

Ang Parthenon ang pinakamagandang halimabawa ng arkitekturang Greek.

l. Pilosopiya Nakilala si Socrates, Plato at Aristotle sa

larangan ng pilosopiya Si Socrates ang pangunahing kritiko sa

edukasyon sa Athens. Sophist- guro, Philosopher- nagmamahal ng

karunungan

Socratic Method- malinang kakayahan sa mahusay na pagtatanong at pagsusuri

Si Plato ay estudyante ni Socrates Isinulat niya ang “The Republic” Si Aristotle ay ang sumulat ng Politics na

nagpapakita ng masama at kabutihan ng demokrasya,aristokrasya at monarkiya

m. Pmahalaan at Politika Maraming ipinakilalang pamahalaan ang Greece

ang mga ito ay ang monarkiya, aristokrasya, oligarkiya at diktaturyal

n. Ang pagsakop sa Geece nga pamahalaang Hellenistic

Naging hari ng Macedonia si Philip N aging dalubhasa sa sa larangan ng

pakikidigma sa pagtuturo ni Epaminondas Pinalakas niya ang control sa hilagang baybayin

ng Aegean at sa mga dating kolonya ng Athens. Pinalawak ni Haring Philip ang kanyang

kapangyarihan sa pamamagitan ng pagsasakop sa lapit kaharian

Napatay si Haring Philip pumalit si Alexander Si Alexnder ay my mahusay na pundasyon sa

pamumuno Nais nyang palawakin lalo ang mga kanyang

mga nasasakop ngunit napagod na ang mga hukbo kaya pansamantalang nahinto.

Namatay si Alexander at nahati ng tatlo ang mga nasakop ang panguna ay ang Ehipto na pinamunuan ng Ptolemy ang Macedoia na pinamunuan ni Antigonus at ang Asya sa pamumuno ni Seleucus

o. Ang Kulturang Hellenistic Ang Hellenistic ay ang pagsasanib ng kulturang

Greece at Asya Tinawag rin itong panahong Greco-Oriental Ang Alexandria sa Ehipto, Antioch sa Syria at

Pergamun sa Asya Minor ang mga sentro ng sibilisasyon nito.

Lumutang ang dalawang paaralan sa pilosopiya, Ito ang Stoisismo na itinatag ng Zeno sa Cyprus at Epicureanismo sa Epicurus.

Sa Stoisismo binibigyang-diin ang pangangailangan ng tao sa relihiyon.

Sa Epicureanismo naman ay walang halaga ang relihiyon, itinuturo nito na dapat maging masaya ang buhay ng tao dahil walang katiyakan ang kamatayan nito.

ii. Kabihsnang Klasikal sa Romaa. Heograpiya

Ang Roma ay matatagpuan sa bansang Italy Isang tangway na hugis bota na nakausli sa

katimugan ng Europa Napapaligiran ito ng Ionian Sea sa timog,

Tyrrhenian Sea sa kaliwa at bundok ng Alps sa

hilaga at Appennines ang nagging hadlang sa mga kaaway na lumulusob

Ang Appennines ang naghati sa bansa ng dalawang bahagi

Nagging hari si Etrucsanb. Ang Republikang Roman

Pinatalsik nila si Etrucsan at itinatag ang iang republika na walang hari

Ang patrician ang kanilang nagging pinuno, sila ang mga mayayamang may-ari ng lupa

Ang Senado binubuo ng 300 kagawad na nangaling sa mga patrician

Ang Asembleya isa pang sangay ng Roman, ang mga kasapi nito ay ang mga plebeian o pangkaraniwang tao na binubuo ng magsasaka at mangangalakal.

Isinulat ng mga plebeian ang kanilang batas na Law of the twelve tables o Lex Duodecim Tablarumc. Ang Paglawak ng Roma

Naging malawak at makapangyarihang estado ang Roma

Nasakop ng Roma ang kabuuang Italy sa timog ng Ilog Rubicon

“Digmang Punic” ang tawag sa digmaan ng Roma sa Carthage

Ang Punic ay mula sa salitang punici na ang ibig sabihin ay Phoenician

Ang unang digmaang punic ay naganap sa dagat Nanalo ang Roma Ang ikalawang Punic War ay naganap nang

tangkin ni Hannibal na sakupin ang Roma. Samantala, hukbong Romno ay umatake sa

Carthaginian sa pamumuno ni Heneral Scipio Kinailangan bumalik ni Hannibal sa Carthage Natalo ni Scipio si Hannibal sa digmaan ng

Zama sa Numidia ngayon y kinikilala na bilang Algeria

Ito ang nagbigay wakas na sa ikalawang digmaang punic

Naging lalawigan ng Roma ang Macedonia Pinag-alab ni Cato ang pangkat ng mayayamang

may-ari ng lupa n makuha ang lahat ng teritoryo sa Carthage

IDineklara ang ikatlong digmaang punic at lubusang nasira ang Carthage

Ang pagkapanalo ng Roma ay nagbigay sa bansa ng pangunahing kapangyarihan sa Mediterraneand. Ang Pag-akyat ni Julius Ceasar sa

kapangyarin Bumuo ng isang samahan upang labanan ang

senado. SIla ay si Crassus, Gnaeus Pompeius at si Julius Caesar

Ang samahan na ito ay tinawag na Unang Triumvirate

Naging konsul si Caesar at di kalaunan naging gobernador heneral

Ang lehiyon any salitang batayan ng military unit sa huling bahagi republikang Romano

Nag-away ang panig ni Caesar at Pompey. Nanalo si Caesar at sa pagbalik nya s Roma ay

idineklara syang diktador panghabang-buhay Naging malapit si Caesar sa mga mahihirp kay

humina ang mga patricians Nagsabwatan sila upang patayin si Caesar Tiantayang 23 beses syang sinaksak ngunit isa

lamang ang kumitil sa buhay ng dakilang lidere. Ang Imperyong Roma

Sa pagkamatay ni Caesar ay muling nagkagulo sa Roma

Ang pamunuan ay napasakamay ni Octavian, Mark Antony at Marcus Lepidus

Si Octavian ay ang Roam at iba pa sa kanlurang bahagi

Si Antony naman ay ang sa silangan Nahulog ang pusoniya kay Cleopatra ang reyna

ng Ehipto Binigay ni Mark Antony kay Cleopatra ang

buong teritorya at pababagsakin ang buong imperyo

Nagkadigmaan sa pagitan n Otavian at pinagsamang pwersa ni Mark Antony at Cleopatra

Natalo sila Antony at Cleopatra Ang price pang pinakaunan binigay na titulo kay

Octavian, Ang kahulugan nito ay ang “unang mamamayan sa Roma”

Binigyang rin siya ng titulong Augustus na kahulugan ay “ang kanyang kamahalan”

Mula noon ay kinilala na si Octavian bilang Augustus Caesar

Ang kanyang pamumuno ay nag-dulot ng Roman Peace.

Namatay si Augustus at pumalit sa kanya si Julianf. Ang Pamana ng sibilasyong Romano

Nang masakop ng Roma ang Greece, pinanatili ng mga Roman ang kulturang Greek.

Dinala ng mga estatwa at kolum na kanilang gawa upang gawing palamuti sa kanilang villag. Inhinyera at Arkitekura

Noong una ay pinansin lamang ng mga Roman ang mga paggawa ng mga kanal o aqueducto, tulay at daan

Sa larangan ng arkitektura nagging sikat ang mga teatro o amphitheatre at mga kolum

Ang pantheon at coloseum ang kinikilalang mga obra maestra sa arkitekturah. Panitikan

Ang ilan sa mga tanyag na manunulat ay si Ciciero, Virgil, Horace at Ovid

i. Pagbabatas Ang sistema ng pagbabatas ay maituturingna

pinakamahalagang ambag ng mga Roman sa Kabihasnan

iii. Ang Imperyong Byzantinea. Ang pagsilang ng Sibilisasyong

Byzantine Itinatag ni Emperador Constantine ang bagong

kabisera na tinawag niyang Constantinople Ang Byzantine o Constantinople ay tinawag ring

“Bagong Roma” Naimpluwensyahan ng Imperyong byzantine

ang mga taong Slav na nakaira sa silangang Europa

b. Si Emperador Justinian Siya ang unang nakialang pinuno ng Byzantine Pinaganda niya ang Constantinople Itinayo ang gusaling Hagia Sophia Ginawa niya ang Kodigo ni Justinian kung saan

pinagsama-sama niya ang lahat ng naging batas nang nakaraang milenyo

Pinangarap niyang bawiin ng kanlurang lupain ng Mediterranean na naksakop ng tribung German

Ang tribung Vandal ay ang nagwasak ng simbhang Roma *dito nagumpisa ang salitang vandalism

Namatay si Justinian at humina ang silanganc. Ang Constantinople bilang sentro ng

kalakalan at Ideys Nag silbing daungan ang mga kalakal sa

silangan at kanluran Naging sentro ng ideya at kaalaman

d. Ang kultura ng Byzantine i. Relihiyon

Naging mahalagang kinatawan ng Simbahang Kristyano

Nang tinanggihan ng mga Byzantine ang pagkorona kay Charmelegne, nagkroon ng dalawang simbahan

Orthodox Church ay ang tinawag sa silangang simbahan ng Greece

Roman Catholic Church naman sa kanluranii. Sining

Naging tanyag ang Byzantine sa kanilang pggamit ng kuy at imahinasyon

Ang tapestry ay nabuburdahan ng gnto , inukit na ivory at mga alahas na yari sa bronso at pilak

Ang mga kisame at dingding ay binalutan ng mural

Makulay ang knilang mga sahig at arko dahil sa mosaic

Ang karaniwang paksa ng kaniang sining ay mga anghel,mga sano at mga martir

iii. Ang sibilisasyong Islam Si Mohammed

Isang propeta at siya ang nagpalaganap ng relihiyong Islam

Ipinakilala ni Mohammed ang paniniwala sa nag-iisang diyos na si Allah

Ang pagtakas ay tinawag na Hegira Biyernes ang naging araw ng pagsamba Ang Kaaba ang pinakamahalagang dambana ng

Muslim Ang Relihiyong Islam Ang Islam ay nangangahulugang “Pagsuko kay

Allah” Muslim ang tawag sa mga kasapi Itinuro ng Islam na “walang ibang diyos kundi si

Allah at si Mohammed ang kanyang propeta” Koran ang kanilang banal na aklat Ipinagbabawal ang paggamit ng imahen o

larawan ng buhay na bagay sa kanilang mosque. Ang Muslim ay may “ Limang Haligi ng Islam”o Ang paniniwala na walang ibang diyos

malibang kay Allah at si Mohammed ang kanyang propeta

o Salato Zakato Ramadano Hajja. Ipinagbabawal ang pagkin ng baboy at pag-inom

ng alak Ikinalat ng mga Caliphate ang Islamb. Inihalal ng mga Muslim si Abu Bakr, ang tapat

na kaibigan t deboto sa pananampalatayang Islam

c. Ang caliph ay isang titulo na nangangahuluganh kahalili

d. Si Bakr, Uamr, Uthman at Ali ay mga tagasuporta sa misyon n Mohammed

e. Tinawag nilang caliphate ang kanilang pamahalaan

Ang panloob na alitan ay nagdulot ng krisis Namatay si Uthman noong mga panahon ng

digmaan kaya pumalit si Ali. Kwinestyon ni Muawiya ang kakakayahan ni Ali

kaya piñata niya si Ali Ang pamilyang Umayyad ay umakyat sa

kapangyarihan at itinalaga nila ang sistemang dinastiya

Nilipat nila ang kabisera sa Damascus Ang pangkat ng Shi’a ang mga taong tinanggap

Umayyad para sa kapayapaan, Sunni naman sa sa sumasalungat.

Biantikos ng mga Sufi ang mga Umyyad Ang pinakamakapangyarihang pangkat na

Abbasid ang pumalit na kalipato sa mga Umayyas

Kontrolado ng mga Muslim ang Tatlong Kontinente

Pinatay ng mga miyembro ng Abbasid ang mga natitirang Umyyad nakatakas si prinsipe Abd-al-Rahman at nagtungong Espanya

Doon nya ipinagpatuloy ang dinastiyang Umayyad

Iniipat ng kabisera sa Baghdad Ang sining at agham ay namulaklak sa

daigdigang muslim Ang mga iskolar ay binubuo ng House of

Wisdom Naitatag sa Baghdad Si Al-Razi ang pinakadakilang

manggagamot sa daigdigang Muslim. Isinulat niy ang mga librong

Comprehensivee Book at Treatise on Smallpox and Measles.

Si Avicenna ang sumulat sa librong “ Canon of Medicine at The Book of Healing “

Si Al-Khwarizimi ang tingurinang “Father of Algebra”

Nakilala ang mga rabii sa kanilang magagandang palasyo

Ikinalat nila ang mga mosque na hgis bilog na ma minaret sa katabi, Ang minaret ay matataas na tore kung saan ang mananampalataya kay Allah ay ipinapatawag.

The One Thousand and One Nights Arabian Night ang mga sining na nagawa

2 Kabihasnang Klaskal sa Sibilisasyon sa Afrika at Amerika

Imperyong Ghana Ang timog ng Sahara ay savanna na katatagpuan

ng Sudan Ghana- lupain ng mga itim Soninke- Mga unang tao sa Ghana Sa paggamit ng bakal umunlad ang sibilisasyon Timbuktu- sentro para sa caravianna tumatawaid

sa Sahara Dejenne- sentro ng kolksyon ng ginto at alipin Kumbi- kabisera ng lungsod ng Ghana Ang pagbagsak ng Ghana Luamaganap ang Islam Almoravid – mga sumakop sa Ghana Nag-aklas ang mga taga-Ghana. Nakuha ang

lahat muli ngunit hindi na hari ng tribu ng namuno

Imperyong Mali Napasakamay ni Mali ang Ghana Sundiata Kelta- nagpagawa ng Imeryong Mali Niani-kabiser ng imperyo Imperyong Songhay Songhay-mga bumuo ng nayon at bayan Ghana-naging kabisera ng Songhay Dia Kossoi-pinuno ng Songhay

Sinakop ng Iperyong Mali ang Songhay Sunni Ali- naging pinuno ng songhay, kinilala

rin sya bilang Ali Ber o Ali Great Ang Pagbagsak ng Songhay Songhay- naging pinakamalaki at

pinakamakapangyarihang imperyong pangkalakalan sa kanlurng Afrika

Askia- pangalawang pinakamagling na pinuno ng imperyo

Hindi gaanong nagpakita ng galing ang iba pa kaya bumagsak.

Imperyong Kush Matatagpuan ang Kush sa kahabaan ng Nile sa

timog ng Africa Ang Kush ay naging sentro ng kalakalan Nasakop ng Ehipto ang Kush Inilipat ng mga Ehipto ang mg Kushite sa Meroe

at doon nagkaroon nga mas making sibilisasyong Kushite.

Pamumuhay sa Kush Pagsasaka at Kalakalan ang kanilang

pinagkakaabalahan nung nasakop sila ng Ehipto Ehipto-opisyal na salita. Mga simbolong Meroitic ang nakita sa mga

dingding ng libingan at mga gusali Pagbagsak ng Kush Humina ng Kush noong magapi ng mga

Romano ang mga Kushiite. Mga guho nglang ng Meroe ang makikit doon Ang Imperyong Axum Matatagpuan sa hilagang bahai ng

bulubunduking Ethopia Cucasian ang ma lahi rito Naging isang protectorate sa ilalim ng Iperyong

Roman Umabot hanggang sa England ang saklaw nito Kaganapan sa Isla Pasipiko Melanesia-isla sa Pasipiko na nasa hilaga at

silangan ng Australia Melas o maitim at Nesos o isla ang ibig sabihin

ng Melanesia Negro African- pinniniwalaang lahi Micronesia-nagmula sa Gilbert Island “maliit na isla” ang ibiig sabihin ng Micronesia Malayo-Polynesian ang wik rito Polynesia- “maraming isla” Tao at Kultura sa Melanesia Maitim at kulot na buhok ang mga taga-

Melanesia Ang lipunan ay patrilineal na ngangangahulugng

ang mga ninuno ay galing sa angkan ng ama Gumagawa ng palayok at telang tapa na galing

sa mulberry tree Kristiyanismo ang relihiyon Ang Mga tao at kultura sa Micronesia Maputi at kulot na diretso ang buhok

Naninirahan malapt sa baybayin Animism ang kanilang relihiyon Ang kanilang sining ay umiikot sa mga palamuti

na yari sa kabibe, banig at mga produkto mula sa kahoy

Tao at Kultura sa Polynesia Mga mongoloid na matatangkad at may

katamtamang kulay ng balat, maitim na buhok na diretso, paminsan lang ang kulot

Sinasamba nila ang mga diyos na kumakatawan ng bawat aspet ng kapaligiran

2 Ang Kabihasnan ng Sinaunang Amerikai. Kabihasnan ng Sinaunang Amerika Maya Mga katutubong Amerikano na kumakatawan sa

pinakaprogresibong sibilisasyon sa lupain Ang Sibilisasyong Maya Magsasakang nakatira sa maliliit nanayon Nangingisda at nangangaso Sumasamba ang mga Maya sa diyos nga

agrkultura Astronomer-pinagmamasdan ang bwat galaw ng

planeta o bituin Lipunan at Kabuhayan Kulahau-mga titulo ng mga hari, natatagla ng

kapangyarihang political at pangrelihiyon Mahalaga ang mangangakal sa mga Maya Relihiyon Mga pangunahing diyos ng mga Maya ay sina

Hunab ku, Itzama, Yum Kaax at Ix Chel Agham at Sistemang Pagsulat Nakilala sa larangan ng stronomiya at mtematika Nakaisip ng konsepto tungkol sa “zero” Pagbagsak ng Sibilisasyong Maya Ang mga natural na kalamidad ang nakapagsira

ng lupain sa Maya Digmaang panloob at pagpasok ng mga dayuhan

sa Maya Aztec Isang katutubong estado na umokupa sa halos

lahat ng lupain na ngayo’y kinikilalang Mexico Mataas na antas ng kabihasnan Limang magkakakonektang lwa ang

npapaligiran ng latian Sibilisasyon ng Aztec Calpulli-batayan ng lipunan Agrikultura Pagsasaka ang batayan ng kabuhayan Chimampas- pianakamahalagang teknik sa

pagsasaka Kalakalan Ibinebenta sa yaring produkto sa local na

pamilihan Pigurin,basket, atbp. Relihiyon

Ang mga diyos ay si Huitzilopochtli, Tlaloc at Quetzalcotl

Sining Larangan ng pagilok Inca Organisasyong Politikal Pangakat ng mandirigma malapit sa lawa Manco Capac- unang emperador sa Inca, Cuzco- ang capital ng Inca Sibilasyong Inca Organisado mula Emperador pababa hangang

magsasaka Aristokrasya Land of the Four Quarters Collasuyu-pinakamalaking suyu Lipunan Batayan sa ayllu Sama-samang pamilya sa paggawa ng ani,ukid

at hayop Relihiyon Panghunahing diyos ay ang Viracocha, ang

tagalikha Naniiwala na ang mga espiritu ay naninirahan sa

mga bundok,sapa,bato at bukal Agham at Sining Pag-oopera

i. Paghina at pagbagsak ng Imperyong Roman Pagahahri ni Diocletian at Constntine Ginaya ni Diocletian ang Imperyon ng Persia

kung saan walang limitsyon ang kanyang kapangyarihan at kinokontrol nya ang kalakalan

Tinalo ni Constantine si Licinius kaya nagkaisa ang silangan at kanluran

Kinilala ni Constantine ag Kristyanismo at Ang bayan ng Constantine sa Bagong Roma.

Mas nasa gitna ang kinaroroonan ng Constantinople

Nagtayo ng isang Kristiyanong lungsod sapagkat laganap pa noon ang paganismo sa Roma

Sa pagkamatay ni Constantine, Nagagawan s apwesto ang mga magkaribal sa trono

Ang pinakahuling pinuno na nakapagkaisa ng Imperyong Roma ay si Theodosius I

Nang sya ay namantay. Nahati sa dalawa niyang anak ang Roma si Honorius sa kanluran at Arcadius sa silangan

Ang pagbagsak ng Roma Nawalan ng saysay ay pinaghirapan ni

Diolcletian at Constantine, Malala ang nagging suliranin dito

Mga Salik sa Pagbagsak ng Imperyong Roman Pagpili ng Emperador

Naging problema ang pagpili ng emperador,senador, Praetorian Guard at ng hukbo ng imperyo

Ang kapangyarihan ay nakuha ng mga guwardiya

Nagsimulang magkagulo ang mga army legion sa mga lalawigan at nagsimula ang lanbang sibyl nna tumagal ng 50 taon

Nakielam ang mga legion sa paglagay ng empreador, Naging sunog-sunurang ang mga emperador

Ang Paghina ng Ekonomiya ng mga Lungsod Nang ilipat ni Constantine ang capital sa

Constantinople, napabayaang ang kanluranin Nawalan ng trabaho ang mga manggagawa at

craftsmen Ang pagataas ng buwis Bumagsak ang kita ng pamahalaan kaya

kinailangang magtaas ng buwis Pinairal ang mapaniil na pangongolekta ng

buwis Ang pagbaba ng populasyon Paghina ng ekonomiya ay salik sa pagbaba ng

populasyon Marami ang namatay dahil sa sakit Ang pagsalakay ng mga Barbaro Habang pahina ng pahina ang imperyon

nakaabang ang mga tribung Teutonic o Germanic

Nagsimula ang pagsalakay sa Roma nung dumating si ATILLA ♥ at ang tribug Hun

ii. Ang Pagpasok ng Gitnanang Paanhon at mga Holy Roman Empire

Ang pananakop ng mga tribung Teutonic Ang mga taong nagwasak sa Roma ay kabilang

sa mga taong nagsasalita ng wikang Teutonic Naging mahirap ang buhay ng mga Aleman

dahil sa Heograpiya ng Almenya Nahati sa iba’t-ibang tribu ang mga Teuton Dahilan nga pananalakay Sumikip ang lugar ng mga Teuton kaya

kinailanagan nilang manakop ng ibang lugar at napili nila ang Roma

Ang banal na Imperyong Roman Binubuo ng isang entiting political na binuo ng

mga lupain sa kanluran at Gitnang Europa “ Holy Roman Empire was neither Holy, nor

Roman, nor an Empire” Ito ang wikang sinaad ni Voltaire

Unang Kasaysayan Isang pagsisikap na muling buhayin ang

Imperyong Roman Nawala ang malaking teritoryo ng Imperyong

Byzantine Pangalawa, Humingi ang Papa ng tulong sa mga

Frank Ang mga Frank ay isang tribung may control sa

malaking bahagi ng teritoryo na ngayon ay tinawag na France

Itinatag ang papal sovereignity sa Italy Pinalawak ni Charmelagne ang kaharian sa

kanluran Pumalit kay Charmelagne ay si Louis Nag-alsa ang mga Frank sa Roman na

pinamunuan ni Otto Iiii. Ang Simbahan sa Gitnan Panahan

Ang simula ng Kristyanismo Noong 4 CE ay isinilang si Hesu Kristo sa

Bethlehem. SIya ay itinataguri ring Mesiyas o Tagapagligtas

Itinatag ni Hesus ang Kristiyanismo na suminol mula sa Judaismo

Naniniwala na si Kristo ang katuparan sa ipinangako sa Lumang tipan na manunubos at siya rin ang anak ng DIyos na nagkatawang-tao upang iligtas ang sangkatauhan

Ang pangunahing aral ni Hesus ay an “Dapat mahaling ang Diyos nang higit sa lahat at mahalin ang kapwa tulad ng pagmamahal sa sarili”

Pagalaganap ng Kristiyanismo Lumaganap sa silangan at kanlurang bahagi ng

imperyong Roman Lumaganap sa Asya dala ng mga pari at

misyonerong sumama sa ekspidisyon May katangian ang Kristyanismo na hindi

nakikita sa ibang relihiyon, ito ay ang lahat ng tao ay pantay-pantay sa tingin ng Diyos

Naging opisyal narelihiyon ang Kristiyanismosa mahigit na 100 taon

Organisasyon ng Simbahan Herarkiya ang pamumunuan ng simbahan Papa ang pinakamataas na antas, Si Pedro ang pinakaunang apostol at papa Ang Papa ay may pananagutan sa buong

Simbahang Katoliko katulong nito ay ang isang Curia

Papacy- ang katungkulang ng isang papa bilang pinakamataas sa antas.

Relasyong ng tao sa Simbahan Mula pagkasilang at kamatayan ang

simbahanang kumakatawan saisang Katolikong Romano

Pinaalaganap ng mga misyonero ang Kristyanismo

Ang pangunahing Gawain ng mga monghe ay ang pagdarasal

Ang kaayusan sa lipunan noong Panahong MIdybal ay tugon ng simbahan sa mga pangangailanagan ng tao

Ang Krusada Ito ang banal na digmaan ng mga Kristyano

mula sa Kanlurang Europa upang mabawi muli ang banal na lupain ,ula sa kamay ng mga Muslim

Bunga ng Krusada Natalo lagat ng krusada Bigo man ang krusada itinuro nito sa Europa ang

maraming bagay Marami itong pinalakas na bansa.

Ang Sistemang Pyudalismo at Manoryalismo Pyudalismo-sistemang political at military sa

Kanlurang Europa noong gitnang panahon Isang kasunduan sa pagitan ng mga

aristikrasya.Dalawa ang dahilang ng pyudalismo Una ay ang ugnayang namamagitan sa pangkat

ng Almeman sa Kalakhang Europa Ikalawa ay ang sistema ng pagmamay-ari s a

lupaLipunan sa Sistemang Pyudal Nahati sa tatlong pangkat amg mga tao sa

lipunang pyudal ang noble, klerigo at mga pesante

Ang hari at panginoon ang tanging nagmamay-ari ng lupain

Digmaang Pyudal Pangkaraniwang digmaan Gumamit ng helmet na bakal at damit na

yari sa kadena Ngapalabas ang simbahan ng batas na

tinawag “Kapayapaan ng Diyos” Bawal ang paglaban sa mga pook katulad ng

simbahan Ang Manoryalismo Nalingang sa panahong paliit nang paliit ang

bilang sa bayan ngEuropa Maraming tao ang nanirahansa manor bilang

alipin Ang bawat manor ay sentro ng panlipunana

at pangkabuhayan ng mga taong nakatira roon

Isang sistema sa bukid ang pinairal, ang three-field system

Sistemang Kabalyerismo Ang pamamahay ng panginoon ay binubuo

ng kanyang pamilya atbp. Isang tunay na kabalyero pag inasahang

maging matapang na mandirigma at tutupad sa kabalyerismo

Paghina ng Pyuudalismo Marami sa panginoon ng pyudal ang

sumama sa krusada Black Death ang nakapagbago sa

pamumuhay ng pyudal Lubhang nabawasan ang mga manggagawa Ang malakinbg bawas sa poulasyon ang

nagging dahilansa pagbagsak at kaguluhan sa ekonomiya.