aport nt. instrumentów - obligacjespoleczne.eu · instrumentów regulowanych na rzecz rozwiązań...

Opinie i analizy przedstawione w niniejszym raporcie nie odzwierciedlają poglądów i oficjalnego stanowiska Unii Europejskiej ani Rządu RP i stanowią wyraz pracy badawczej jego autorów.

TRUST BON - Inwestycja w społecznie opłacalny efekt

Nr umowy: POWR.04.01.00-00-A008/16 Konsorcjum realizujące:

Towarzystwo Inwestycji Społeczno-Ekonomicznych S.A., Pracownia Badań i Innowacji Społecznych Stocznia,

Związek Miast Polskich

Raport nt. instrumentów

finansowych

wykorzystywanych w świadczeniu usług

publicznych

Autor: Piotr Kazimierczyk

TRUST BON Raport nt. instrumentów finansowych Piotr Kazimierczyk

1

Celem dokumentu jest streszczenie wyników analizy instrumentów finansowych, jakie były

dotychczas wykorzystywane w Polsce wykorzystywanych w obszarze świadczenia usług

publicznych oraz sformułowanie na tym tle rekomendacji dotyczących wyboru instrumentów

finansowych do wykorzystania w konstrukcji obligacji społecznych (Social Impact Bonds –

SIB), finansujących projekty w obszarze usług opiekuńczych wobec dzieci, seniorów lub

osób zależnych. Punktem wyjścia jest definicja instrumentów finansowych. Następnie

zarysowany jest kontekst wykorzystania w konstrukcji SIB. Kolejno omawiane są: panorama

polskich instrumentów finansowych z punktu widzenia inwestorów, perspektywa

finansujących – jednostek samorządów terytorialnych (JST) oraz usługodawców. W konkluzji

podkreśla się całkowicie nową rolę inwestora oraz formułuje wnioski wynikające z dynamiki

rynku i potrzeb projektu TRUST BON - Inwestycja w społecznie opłacalny efekt


2

Spis treści:

1. Streszczenie ........................................................................................................ 8

2. Wprowadzenie – postawienie problemu .............................................................. 8

2.1. Kontekst i cel raportu ..................................................................................... 8

2.2. Definicje instrumentów finansowych ............................................................ 11

3. Punkt widzenia inwestora .................................................................................. 19

3.1. Rynek krajowych instrumentów finansowych .............................................. 19

3.1.1. Podstawy prawne .................................................................................. 20

3.1.2. Instrumenty wstępnie wykluczone ......................................................... 22

3.1.3. Instrumenty historycznie wykorzystywane ............................................ 22

3.1.4. Inwestycje alternatywne, które będą konkurować o inwestorów ........... 24

3.1.5. Aspekty związane z ujęciem rachunkowym .......................................... 29

3.1.6. Konkluzje z tej części ............................................................................ 30

4. Relacja JST – świadczeniodawcy ..................................................................... 30

4.1. Podsumowania z pierwszej dekady po systemowej zmianie 1989 roku ...... 30

4.1.1. Raport z 2002 roku pod redakcją Stowarzyszenia KLON/JAWOR ....... 31

4.1.2. Standardy finansowania z pierwszej dekady po transformacji .............. 38

4.2. Oficjalne statystyki ostatnich lat ................................................................... 40

4.2.1. Opieka zastępcza nad dziećmi i młodzieżą........................................... 40

4.2.2. Wspieranie rodziny ............................................................................... 44

4.2.3. Świadczenia rodzinne ........................................................................... 46

4.2.4. Stacjonarne zakłady pomocy społecznej .............................................. 50

4.2.5. Świadczenia pieniężne i niepieniężne w ramach systemu pomocy

społecznej ......................................................................................................... 52

4.2.6. Wydatki budżetu państwa w działach klasyfikacji budżetowej: 852

„Pomoc społeczna” i 853 „ Pozostałe zadania w zakresie polityki społecznej” .. 54

4.2.7. Finansowanie zadań w obszarze pomocy społecznej na poziomie

jednostek samorządowych ................................................................................ 57

4.2.8. Finansowanie z programów operacyjnych ............................................ 65

4.3. Analizy dotyczące ostatnich lat .................................................................... 66


3

4.3.1. Problemy metodologiczne studiów nad usługa-mi opiekuńczymi .......... 66

4.3.2. Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej .................................. 67

4.3.3. Podsumowanie programu pilotażowego programu wsparcia PES ........ 71

4.3.4. Obecne warunki Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój,

Działanie 2.9 Rozwój ekonomii społecznej ........................................................ 74

4.3.5. Analiza horyzontalna ............................................................................. 77

4.3.6. Analiza sektorowa ................................................................................. 79

4.3.7. Przykład dobrych praktyk: tworzenie standardu metropolitarnego usług

pomocy i integracji społecznej w Trójmieście .................................................... 82

4.3.8. Instrumenty finansowe w programach operacyjnych, ........................... 83

4.3.9. Samorządowe zakłady budżetowe, spółki JST i umowy partnerskie .... 85

4.3.10. Rynek telemedycyny .......................................................................... 87

4.3.11. Opieka długoterminowa ..................................................................... 90

5. Regulacje prawne ............................................................................................ 111

5.1. Wybrane elementy z ustawy o działalności leczniczej ............................... 111

5.2. Regulacje dotyczące działalności regulowanej .......................................... 113

5.3. Poziom stopnia regulacji a motywacje aktorów ......................................... 117

5.4. Dynamika legislacji .................................................................................... 119

6. Konkluzje ......................................................................................................... 121

6.1. Rekomendacja dotycząca struktury Akceleratora ...................................... 121

6.2. Rekomendacja dotycząca relacji Akceleratora/SIB z interesariuszami...... 124

6.3. Rekomendowany schemat finansowania .................................................. 126

6.4. Rekomendacje dla relacji JST-Akcelerator-SPV ....................................... 126

6.5. Rekomendacje dla relacji Akcelerator-SPV-Inwestor ................................ 127

6.5.1. Instrument finansowy dotyczący relacji z darczyńcami ....................... 127

6.5.2. Instrumenty finansowe wynikające z relacji pomiędzy SPV a inwestorami

oczekującymi zwrotu kapitału wraz z nadwyżką. ............................................. 128

6.6. Rekomendacje dla relacji Akcelerator-SPV-Usługodawca ........................ 130

6.7. Podsumowanie dotyczące rekomendowanych instrumentów finansowych 130

7. Literatura ......................................................................................................... 132

8. Załączniki ........................................................................................................ 136


4

8.1. Wybrane akty prawne mające związek z finansowaniem działalności

opiekuńczej ......................................................................................................... 136

8.2. Akty prawne z obszaru opieki zdrowotnej wydane w 2017 roku ................ 139

8.3. Akty prawne z obszaru ubezpieczeń społecznych wydane w 2017 roku ... 142

8.4. Aktualny wykaz zawodów regulowanych ................................................... 146

Spis Tabel

Tabela 1. Wybrane wskaźniki ubóstwa w latach 1988 i 2000 w Polsce, Rumunii i na

Węgrzech. ................................................................................................................ 31

Tabela 2. Znaczenie poszczególnych źródeł finansowych dla organizacji

pozarządowych ......................................................................................................... 32

Tabela 3. Liczba jednostek opieki społecznej w Warszawie w 2001 roku według

sektora prowadzącego.............................................................................................. 33

Tabela 4. Wykorzystanie środków Funduszu Wsparcia PES w stosunku do

zakładanego docelowego poziomu .......................................................................... 73

Tabela 5. Wskaźniki realizacji celów Projektu Pilotażowego. ................................... 73

Tabela 6.Podmioty opieki długoterminowej w Polsce ............................................. 103

Tabela 7. Zestawienie instrumentów finansowych z rekomendacjami .................... 131

Spis Ilustracji

Ilustracja 1. Uproszczony schemat SIB .................................................................... 10

Ilustracja 2. Relacja Pośrednik - Inwestor ................................................................. 10

Ilustracja 3. Źródła finansowania usługodawcy ......................................................... 11

Ilustracja 4. Rodzaje świadczeń rodzinnych ............................................................. 47

Ilustracja 5. Segmenty rynku telemedycznego ......................................................... 88

Ilustracja 6. Typpologia systemów finansowania opieki długoterminowej ................. 95

Ilustracja 7. Organizacja opieki długoterminowej w Polsce....................................... 96

Ilustracja 8. Przepływy finansowe związane z opieką długoterminową w Polsce ..... 97

Ilustracja 9. Wydatki na świadczenia dla osób (potencjalnie) niesamodzielnych w

2007 r. .................................................................................................................... 105

Ilustracja 10. Źródła finansowania opieki długoterminowej w Polsce ...................... 106


5

Ilustracja 11. Diagram zależności sposobu finansowania (doboru instrumentów

finansowych) od obszaru interwencji w funkcji motywacji właściciela problemu i

podmiotu świadczącego usługę .............................................................................. 118

Ilustracja 12. Wewnętrzna struktura Akceleratora .................................................. 122

Ilustracja 13. Schemat relacji pomiędzy Akceleratorem a pozostałymi

interesariuszami SIB (z pominięciem beneficjentów) .............................................. 125

Spis Wykresów

Wykres 1. Zadłużenie jednostek samorządu terytorialnego z tytułu emisji dłużnych

papierów wartościowych w relacji do PKB w latach 2012-2014 w wybranych krajach

Unii Europejskiej ....................................................................................................... 27

Wykres 2. Zadłużenie jednostek samorządu terytorialnego z tytułu emisji dłużnych

papierów wartościowych w latach 2007-2014. .......................................................... 27

Wykres 3. Dzieci w pieczy zastępczej w latach 2005–2015 .................................... 41

Wykres 4.Dzieci i młodzież w placówkach opiekuńczo-wychowawczych według grup

wiekowych ................................................................................................................ 42

Wykres 5. Struktura rodzinnej pieczy zastępczej według liczby rodzin zastępczych i

rodzinnych domów dziecka oraz liczby dzieci. .......................................................... 42

Wykres 6. Struktura rodzinnej pieczy zastępczej według liczby rodzin zastępczych i

rodzinnych domów dziecka oraz liczby dzieci. .......................................................... 43

Wykres 7. Dzieci w placówkach wsparcia dziennego na 1 tys. mieszkańców a

wielkość placówki. .................................................................................................... 44

Wykres 8. Liczba wychowanków placówek wsparcia dziennego przypadająca na

jednego wolontariusza .............................................................................................. 45

Wykres 9. Struktura wydatków oraz świadczeń rodzinnych według rodzaju

świadczenia w 2012 roku. ......................................................................................... 48

Wykres 10. Struktura wydatków oraz świadczeń rodzinnych według rodzaju

świadczenia w 2015 roku. ......................................................................................... 48

Wykres 11. Mieszkańcy stacjonarnych zakładów pomocy społecznej według

„oddziałów” ............................................................................................................... 51

Wykres 12. Kwota świadczeń (w zł) według rodzaju pomocy środowiskowej w 2012

roku .......................................................................................................................... 52

Wykres 13. Kwota świadczeń (w tys. zł) według rodzaju pomocy środowiskowej w

2015 roku. ................................................................................................................. 53


6

Wykres 14. Struktura wydatków z budżetu państwa w dziale 852 w latach 2013-

2015.......................................................................................................................... 55

Wykres 15. Struktura wydatków z budżetu państwa w dziale 853 w latach 2013-

2015.......................................................................................................................... 56

Wykres 16. Udział jednostek samorządu terytorialnego w wydatkach w działach 852

i 853. ......................................................................................................................... 58

Wykres 17. Udział populacji korzystającej z opieki długookresowej instytucjonalnej i

domowej ................................................................................................................... 90

Wykres 18. Wydatki na opiekę długoterminową jako procent dochodu narodowego

brutto ........................................................................................................................ 91

Wykres 19. Porównanie wydatków budżetowych na opiekę długoterminową

pacjentów w instytucjach i w domach zamieszkania, jako procent dochodu

narodowego brutto .................................................................................................... 91

Wykres 20. Struktura źródeł finansowania wydatków na opiekę długoterminową w

różnych krajach w 2007 roku wg. OECD .................................................................. 92

Wykres 21. Udział wydatków na dinansowanie opieki długoterminowej poprzez

prywatne ubezpieczenia w ogólnej kwocie wydatków w wybranych krajach OECD . 94

Wykres 22. Struktura wydatków na opiekę zdrowotną w Polsce ............................. 98

Wykres 23. Historyczne tendencje w zakresie wydatków na opiekę długoterminową

w Polsce ................................................................................................................... 98

Wykres 24. Prognozowane wydatki na opiekę długoterminową w odniesieniu do

PKB, lata 2013-2060 ................................................................................................ 99

Wykres 25. Koszty opieki w funkcji poziomu zależności ........................................ 101

Wykres 26. Prognoza OECD dotycząca wydatków na opiekę długoterminową w

2050 roku ................................................................................................................ 110

Spis Kartodiagramów

Kartodiagram 1. Miejsca w placówkach opiekuńczo-wychowawczych w 2015 roku . 41

Kartodiagram 2. Wydatki z budżetów gmin i miast na prawach powiatów w Działach

750, 852, 853 i 854 w latach 2010-2015. .................................................................. 60

Kartodiagram 3. Wydatki z budżetów powiatów ziemskich w Działach 750, 852, 853 i

854 w latach 2010-2015 ........................................................................................... 62


7

Kartodiagram 4. Wydatki z budżetów województw w Działach 750, 852, 853 i 854 w

latach 2010-2015. ..................................................................................................... 64

Kartodiagram 5. Finansowanie z programów operacyjnych ..................................... 65

Kartodiagram 6. Docelowa liczba pożyczkobiorców w ramach poszczególnych

makroregionów w ramach I obrotu środkami Funduszu Wsparcia PES .................. 72


8

1. Streszczenie

Celem dokumentu jest streszczenie wyników analizy instrumentów finansowych,

jakie były dotychczas wykorzystywane w Polsce wykorzystywanych w obszarze

świadczenia usług publicznych oraz sformułowanie na tym tle rekomendacji

dotyczących wyboru instrumentów finansowych do wykorzystania w konstrukcji

obligacji społecznych (Social Impact Bonds –SIB), finansujących projekty w obszarze

usług opiekuńczych wobec dzieci, seniorów lub osób zależnych. Punktem wyjścia

jest definicja instrumentów finansowych. Następnie zarysowany jest kontekst

wykorzystania w konstrukcji SIB. Kolejno omawiane są: panorama polskich

instrumentów finansowych z punktu widzenia inwestorów, perspektywa finansujących

– jednostek samorządów terytorialnych (JST) oraz usługodawców. W konkluzji

podkreśla się całkowicie nową rolę inwestora oraz formułuje wnioski wynikające z

dynamiki rynku i potrzeb projektu TRUST BON - Inwestycja w społecznie opłacalny

efekt.

Konkludujące wnioski w największym stopniu wynikają z uwzględnienia faktu, że

konstrukcja każdego SIB będzie pochodną wymagań wielu interesariuszy. Dlatego

będzie wymagała indywidualnych rozwiązań i musi być maksymalnie elastyczna.

Stąd rekomendacja rezygnacji z nadmiernej standaryzacji i wykorzystywania

instrumentów regulowanych na rzecz rozwiązań opartych na zasadzie swobody

umów zaszytej w polskim Kodeksie Cywilnym (KC). Z kolei ze względu na

stosunkowo silne ograniczenia wynikające dla JST z przepisów u finansach

publicznych sugeruje się przenieść większość specyficznych rozwiązań do umowy

pomiędzy emitentem długu – celowo powoływaną dla każdego projektu SIB spółką

(SPV) – przy zapewnieniu odpowiedniego poziomu zabezpieczeń dla operatorów i

inwestorów za pomocą możliwych do zaakceptowania dla JST umów dodatkowych.

Wśród nich najważniejszymi elementami będą: umowa z operatorem (Akceleratorem

SIB), gwarancje oraz zabezpieczenie środków na rachunku bankowym escrow.

2. Wprowadzenie – postawienie problemu

2.1. Kontekst i cel raportu

Niniejszy raport jest podsumowaniem analiz autora na temat instrumentów

finansowych wykorzystywanych w świadczeniu usług publicznych (jeśli to możliwe w


9

obszarze usług opiekuńczych wobec dzieci, seniorów lub osób zależnych) w Polsce.

Podstawą prawną badania była umowa o dzieło zawarta w dniu 31 maja 2017r. w

Warszawie pomiędzy autorem niniejszego raportu a liderem Konsorcjum:

Towarzystwo Inwestycji Społeczno-Ekonomicznych S.A., Pracownia Badań i

Innowacji Społecznych Stocznia, Związek Miast Polskich, realizującego1 .projekt

“TRUST BON - Inwestycja w społecznie opłacalny efekt”. Celem projektu jest

budowa Akceleratora służącego przetestowaniu mechanizmu obligacji/bonów

społecznych [ang. social impact bonds (SIB)] w obszarze szeroko rozumianej

dostępności usług opieki i wsparcia na rzecz osób zależnych, a zatem takich, które

ze względu na:

● wiek (dzieci w wieku przedszkolnym, seniorzy),

● niepełnosprawność lub stan zdrowia,

● szczególne nagromadzenie problemów (w tym wynikających z uzależnienia)

nie są w stanie funkcjonować samodzielnie lub wyłącznie w oparciu o zasoby

rodziny. Ze względu na pionierski (na terenie Polski) charakter tematyki SIB, wzięto

również pod uwagę badania rozwiązań zagranicznych dotyczących wykorzystania

mechanizmu SIB w obszarach tematycznych zbliżonych do wyżej wskazanego.

Raport miał więc w zamyśle dostarczyć informacji na temat instrumentów

finansowych, które mogłyby posłużyć do finansowaniu projektów budowanych dla

realizacji zadań należących do obowiązków samorządu terytorialnego przez

pośredników - operatorów, którym samorząd lokalny powierzył te obowiązki

określając skwantyfikowane cele oraz warunki finansowe składników wynagrodzenia

dla operatorów i dla finansujących, w zależności od stopnia osiągnięcia tych celów.

W schemacie SIB Pośrednik odpowiada zarówno za rekrutację inwestorów, jak i

wykonawców usług. Instrumenty finansowe służące finansowaniu znaczają więc w

klasycznym schemacie SIB relację pomiędzy Pośrednikiem a inwestorami. Poniżej

uproszczony schemat SIB:

1 na podstawie kontraktu POWR.04.01.00-00-A008/16 współfinansowanego z EFS w ramach umowy

o dofinansowanie zawartej z Ministerstwem Rozwoju w ramach IV Osi Priorytetowej POWER „Innowacje Społeczne i współpraca ponadnarodowa”


10

Ilustracja 1. Uproszczony schemat SIB

Teoretycznie więc niniejszy raport powinien objąć tę część powyższego schematu,

która odnosi się wyłącznie do relacji pośrednik-inwestor:

Ilustracja 2. Relacja Pośrednik - Inwestor

Na dzień złożenia niniejszego raportu, wedle wiedzy autora w Polsce nie wystąpił

jeszcze przypadek takiego projektu, który realizowany byłby w oparciu o schemat

Pośrednik

Inwestor

właściciel problemu / JST

usłogodawca

Pośrednik

Inwestor


11

SIB. Dlatego analizę możliwych do zastosowania instrumentów finansowych (patrz

rozdział 3 – Punkt widzenia inwestora) rozszerzono na zagadnienia dotyczące

finansowania usług opiekuńczych w formułach do tej pory praktykowanych w Polsce,

który najczęściej (jak to zostanie wykazane w rozdziale 4 – Punkt widzenia

usługodawcy) dotyczy źródeł finansowania usługodawcy, do których należy bardzo

często JST-właściciel problemu.

Ilustracja 3. Źródła finansowania usługodawcy

Badanie przeprowadzono w okresie czerwca, lipca i sierpnia 2017 roku w formie

badania literaturowego (tzw. desk research). Znaczna część zawartości raportu

wynika również z wieloletniego bezpośredniego zaangażowania autora w procesy

organizacji emisji i rynku wtórnego dla instrumentów finansowych opartych na

różnych podstawach prawnych.

2.2. Definicje instrumentów finansowych

W literaturze wyraża się przekonanie, że nie ma w krajowej legislacji jednolitej

definicji instrumentów finansowych obowiązującej we wszystkich przepisach.

Według Art. 2.1. Ustawy z z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami

finansowymi (Dz. U. z 2016 r. poz. 1636, 1948, 1997, z 2017 r. poz. 724, 768, 791,

1089) Instrumentami finansowymi w rozumieniu ustawy są:

właściciel problemu /

JST

usłogodawca

Inne

źródła


12

1) papiery wartościowe;

2) niebędące papierami wartościowymi:

a) tytuły uczestnictwa w instytucjach wspólnego inwestowania,

b) instrumenty rynku pieniężnego,

c) opcje, kontrakty terminowe, swapy, umowy forward na stopę procentową, inne

instrumenty pochodne, których instrumentem bazowym jest papier wartościowy,

waluta, stopa procentowa, wskaźnik rentowności lub inny instrument pochodny,

indeks finansowy lub wskaźnik finansowy, które są wykonywane przez dostawę lub

rozliczenie pieniężne,

d) opcje, kontrakty terminowe, swapy, umowy forward na stopę procentową oraz inne

instrumenty pochodne, których instrumentem bazowym jest towar i które są

wykonywane przez rozliczenie pieniężne lub mogą być wykonane przez rozliczenie

pieniężne według wyboru jednej ze stron,

e) opcje, kontrakty terminowe, swapy oraz inne instrumenty pochodne, których

instrumentem bazowym jest towar i które są wykonywane przez dostawę, pod

warunkiem, że są dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym lub w

alternatywnym systemie obrotu,

f) niedopuszczone do obrotu na rynku regulowanym ani w alternatywnym systemie

obrotu opcje, kontrakty terminowe, swapy, umowy forward oraz inne instrumenty

pochodne, których instrumentem bazowym jest towar, które mogą być wykonane

przez dostawę, które nie są przeznaczone do celów handlowych i wykazują

właściwości innych pochodnych instrumentów finansowych,

g) instrumenty pochodne dotyczące przenoszenia ryzyka kredytowego,

h) kontrakty na różnicę,

i) opcje, kontrakty terminowe, swapy, umowy forward dotyczące stóp procentowych

oraz inne instrumenty pochodne odnoszące się do zmian klimatycznych, stawek

frachtowych, uprawnień do emisji oraz stawek inflacji lub innych oficjalnych danych

statystycznych, które są wykonywane przez rozliczenie pieniężne albo mogą być

wykonane przez rozliczenie pieniężne według wyboru jednej ze stron, a także

wszelkiego rodzaju inne instrumenty pochodne odnoszące się do aktywów, praw,

zobowiązań, indeksów oraz innych wskaźników, które wykazują właściwości innych

pochodnych instrumentów finansowych.


13

Z kolei według Art. 3.1.23 Ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.

U. z 2016 r. poz. 1047, 2255, z 2017 r. poz. 61, 245, 791, 1089), ilekroć mówi się o

instrumentach finansowych – rozumie się przez to kontrakt, który powoduje

powstanie aktywów finansowych u jednej ze stron i zobowiązania finansowego albo

instrumentu kapitałowego u drugiej ze stron pod warunkiem, że z kontraktu

zawartego między dwiema lub więcej stronami jednoznacznie wynikają skutki

gospodarcze, bez względu na to, czy wykonanie praw lub zobowiązań wynikających

z kontraktu ma charakter bezwarunkowy albo warunkowy.

Wedle tej ustawy do instrumentów finansowych nie zalicza się w szczególności:

a) rezerw i aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego,

b) umów o gwarancje finansowe, które ustalają wykonanie obowiązków z tytułu

udzielonej gwarancji, w formie zapłacenia kwot odpowiadających stratom

poniesionym przez beneficjenta na skutek niespłacenia wierzytelności przez dłużnika

w wymaganym terminie,

c) umów o przeniesienie praw z papierów wartościowych w okresie pomiędzy

terminem zawarcia i rozliczenia transakcji, gdy wykonanie tych umów wymaga

wydania papierów wartościowych w określonym terminie, również wtedy, gdy

przeniesienie tych praw następuje w formie zapisu na rachunku papierów

wartościowych, prowadzonym przez podmiot upoważniony na podstawie odrębnych

przepisów,

d) aktywów i zobowiązań z tytułu programów, z których wynikają udziały

pracowników oraz innych osób związanych z jednostką w jej kapitałach lub w

kapitałach innej jednostki z grupy kapitałowej, do której należy jednostka,

e) umów połączenia spółek, z których wynikają obowiązki określone w art. 44b ust. 9

tejże ustawy.

Dyrektywa 2004/39/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia

2004 r. w sprawie rynków instrumentów finansowych zmieniająca dyrektywę

Rady 85/611/EWG i 93/6/EWG i dyrektywę 2000/12/WE Parlamentu

Europejskiego i Rady oraz uchylająca dyrektywę Rady 93/22/EWG poszerzyła

zarówno pojęcie zbywalnych papierów wartościowych jak i zakres derywatów

objętych pojęciem instrumentów finansowych do których zaliczyła2:

2 a instrumenty określone w sekcji C załącznika I, patrz http://eur-lex.europa.eu/legal-

content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32004L0039&from=PL

http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32004L0039&from=PL

http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32004L0039&from=PL


14

– zbywalne papiery wartościowe,

– instrumenty rynku pieniężnego,

– jednostki uczestnictwa w przedsiębiorstwach zbiorowego inwestowania,

– transakcje opcyjne, transakcje typu futures, swaps, umowy terminowe na

stopę procentową oraz inne kontrakty na instrumenty

pochodne odnoszące się do papierów wartościowych, instrumentów

dewizowych, stóp procentowych lub oprocentowania, albo innych

instrumentów pochodnych, indeksów finansowych lub środków

finansowych, które można rozliczać materialnie lub w środkach

pieniężnych,


stopę procentową oraz inne kontrakty na instrumenty pochodne

odnoszące się do instrumentów towarowych, które należy rozliczać w

środkach pieniężnych lub w środkach pieniężnych z opcją jednej ze

stron (w przeciwnym przypadku, mogą powodować niedotrzymanie

warunków lub innego rodzaju zdarzenie unieważnienia kontraktu),



odnoszące się do instrumentów towarowych, które można materialnie

rozliczać pod warunkiem że podlegają one obrotowi na rynku

regulowanym i/lub MTF,



odnoszące się do instrumentów towarowych, które można materialnie

rozliczać oraz nie wymienionych w inny sposób w sekcji C.6 (tejże

dyrektywy) i nie przeznaczonych do celów handlowych, które wykazują


uwzględniając między innymi, czy są one rozliczane przez uznane izby

rozrachunkowe lub podlegają regularnym spekulacyjnym transakcjom

różnicowym,

– instrumenty pochodne dotyczące przenoszenia ryzyka kredytowego,

– kontrakty finansowe na transakcje różnicowe,



https://mfiles.pl/pl/index.php?title=Future&action=edit&redlink=1

https://mfiles.pl/pl/index.php/Instrument_pochodny

https://mfiles.pl/pl/index.php/Instrument_pochodny

https://mfiles.pl/pl/index.php/Oprocentowanie

https://mfiles.pl/pl/index.php/Opcja

https://mfiles.pl/pl/index.php/Opcja

https://mfiles.pl/pl/index.php/Rynek_regulowany

https://mfiles.pl/pl/index.php/Rynek_regulowany

https://mfiles.pl/pl/index.php/Ryzyko_kredytowe


15

odnoszące się do kontraktów na instrumenty towarowe dotyczące

stawek klimatycznych, opłat przewozowych, dopuszczalnych poziomów

emisji oraz stawek inflacji lub innych urzędowych danych

statystycznych, które należy rozliczać w środkach pieniężnych lub z

opcją jednej ze stron (w przeciwnym przypadku, mogą powodować

niedotrzymanie warunków lub innego rodzaju zdarzenie unieważnienia

kontraktu), a także wszelkiego rodzaju inne kontrakty na instrumenty

pochodne dotyczące aktywów, praw, zobowiązań, indeksów oraz

środków nie wymienionych gdzie indziej w tej sekcji, które wykazują


uwzględniając, między innymi, czy podlegają one obrotowi na rynku

regulowanym lub MTF, są rozliczane przez uznawane izby

rozrachunkowe, lub podlegają regularnym spekulacyjnym transakcjom

różnicowym.

O ile omawiana powyżej dyrektywa znajduje zastosowanie jedynie w zakresie

wprowadzonym do polskiego systemu prawnego odpowiednimi aktami krajowymi, o

tyle bezwzględne zastosowanie ma definicja instrumentów finansowych znajdująca

się w Art. 2 lit p tzw. „rozporządzenia finansowego3” :

„»instrumenty finansowe« oznaczają unijne środki wsparcia finansowego

przekazywane z budżetu na zasadzie komplementarności w celu osiągnięcia

określonego celu lub określonych celów polityki Unii. Instrumenty takie mogą

przybierać formę inwestycji kapitałowych lub quasi-kapitałowych, pożyczek lub

gwarancji lub innych instrumentów opartych na podziale ryzyka, a w stosownych

przypadkach mogą być łączone z dotacjami;”.

Powyższa definicja ma zastosowanie do wszystkich obszarów:

• Polityka regionalna (EFRR i EFS)

• Polityka społeczna (EaSI)

• Polityka transportowa i energetyczna (instrument „Łącząc Europę”)

3 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 966/2012 z dnia 25

października 2012 r. w sprawie zasad finansowych mających zastosowanie do budżetu ogólnego Unii oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE, Euratom) nr 1605/2002 dostępne pod adresem internetowym: http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=celex:32012R0966

http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=celex:32012R0966


16

W konsekwencji, często pojęcie instrumentów finansowych wiąże się z poniższym

uproszczonym schematem:

17

Główne rodzaje instrumentów finansowych wspieranych z budżetu UE


18

Instrumenty finansowe są również przedmiotem całego tomu międzynarodowych

standardów rachunkowości (IAS32 Instrumenty finansowe: prezentacja) oraz

Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej (MSSF7 Instrumenty

finansowe: ujawnianie informacji). W jednym i drugim standardzie posłużono się

jednolitymi terminami o następującym znaczeniu:

Instrument finansowy jest to każdy kontrakt, który skutkuje powstaniem składnika

aktywów finansowych u jednej jednostki i zobowiązania finansowego lub instrumentu

kapitałowego u drugiej jednostki.

Aktywa finansowe stanowi każdy składnik aktywów mający postać:

a) środków pieniężnych;

b) instrumentu kapitałowego innej jednostki;

c) umownego prawa do:

(i) otrzymania środków pieniężnych lub innego składnika aktywów finansowych od

innej jednostki; lub

(ii) wymiany aktywów finansowych lub zobowiązań finansowych z inną jednostką

na potencjalnie korzystnych warunkach; lub

d) kontraktem, który będzie rozliczony lub może być rozliczony we własnych

instrumentach kapitałowych jednostki i jest:

(i) instrumentem niepochodnym, z którego wynika lub może wynikać obowiązek

przyjęcia przez jednostkę zmiennej liczby własnych instrumentów kapitałowych;

lub

(ii) instrumentem pochodnym, który będzie rozliczony lub może być rozliczony w

inny sposób niż przez wymianę ustalonej kwoty środków pieniężnych lub innego

składnika aktywów finansowych na ustaloną liczbę własnych instrumentów

kapitałowych jednostki. Z tego powodu własne instrumenty kapitałowe jednostki

nie obejmują instrumentów, które same są umowami o przyszłe otrzymanie lub

wydanie własnych instrumentów kapitałowych przez jednostkę.

Zobowiązanie finansowe to każde zobowiązanie będące:

a) wynikającym z umowy obowiązkiem:

(i) wydania środków pieniężnych lub innego składnika aktywów finansowych

innej jednostce; lub

(ii) (ii) wymiany aktywów finansowych lub zobowiązań finansowych z inną

jednostką na potencjalnie niekorzystnych warunkach; lub


19

b) kontraktem, który będzie rozliczony lub może być rozliczony we własnych

instrumentach kapitałowych jednostki i jest:

(i) instrumentem niepochodnym, z którego wynika lub może wynikać obowiązek

przyjęcia przez jednostkę zmiennej liczby własnych instrumentów kapitałowych;

lub

(ii) instrumentem pochodnym, który będzie rozliczony lub może być rozliczony w

inny sposób niż przez wymianę ustalonej kwoty środków pieniężnych lub innego

składnika aktywów finansowych na ustaloną liczbę własnych instrumentów

kapitałowych jednostki. Z tego powodu własne instrumenty kapitałowe jednostki

nie obejmują instrumentów, które same są umowami o przyszłe otrzymanie lub

wydanie własnych instrumentów kapitałowych przez jednostkę.

Instrument kapitałowy jest to umowa, która dokumentuje istnienie udziałów

końcowych (rezydualnych) w aktywach jednostki po odjęciu wszystkich jej

zobowiązań.

W dalszym ciągu raportu będzie stosowane rozumienie z MSR/MSSF jako

najszersze.

3. Punkt widzenia inwestora

3.1. Rynek krajowych instrumentów finansowych

Koncepcja obligacji społecznych (a raczej obligacji wpływu społecznego, ang.: Social

Impact Bonds, SIB) jest w Polsce na samym początku wdrażania i dlatego przy

budowaniu właściwych lokalnie modeli ich wykorzystania konieczne jest zarówno:

• szczegółowe rozważenie wykorzystanej istniejącej podstawy prawnej,

• uwzględnienie alternatywnych instrumentów rynku kapitałowego, z którymi SIB

będą konkurowały o zasoby kapitałowe, aby tak dobrać parametry SIB, aby możliwe

było efektywne zwrócenie zainteresowania inwestorów na tworzoną ofertę obligacji

społecznych,

• zidentyfikowanie potencjalnych kierunków zmian i uzupełnień w istniejącej

legislacji, aby:

o zwiększyć możliwości dostępu do nowej formy inwestowania


20

o zlikwidować potencjalne bariery wykorzystania SIB przez emitentów,

operatorów i inwestorów

3.1.1. Podstawy prawne

Jak wspomniano w rozdziale 2.2., nie każdy instrument finansowy może być uznany

za instrument „nazwany” a tym samym posiadający jako podstawę prawną określone

przepisy definiujące jego podstawowe elementy. Dla instrumentów „nienazwanych”

nie będzie można wskazać takich przepisów. Ich podstawą będzie zasada swobody

kształtowania umów sformułowana w Kodeksie Cywilnym.

Również do takich nienazwanych umów stosują się w odpowiedni sposób4 wszelkie

przepisy prawa powszechnego odnoszące się bądź to do:

meritum regulacji, bądź do

właściwości (uprawnień, obowiązków) interesariuszy instrumentu, w tym

zwłaszcza:

o stron umowy,

o ale również ewentualnych organów nadzoru, jeżeli dana aktywność

podlega nadzorowi, oraz

o jurysdykcji, o ile nie została zgodnie z prawem uregulowana w sposób

szczególny w samej umowie definiującej instrument.

Natomiast w przypadku instrumentów finansowych w powszechnym rozumieniu

inwestorów analizujących krajowy rynek finansowy w poszukiwaniu obiektów

plasowania własnych zasobów finansowych, mamy najczęściej do czynienia

z konstrukcjami prawnymi, które wprost – to znaczy z nazwy - podlegają

szczególnym regulacjom. O takich regulowanych instrumentach myśli się najczęściej

w kontekście terminu „obligacja społeczna”. Termin ten, nie tylko w Polsce, ale i w

wielu różnych krajach podlega żywym dyskusjom właśnie dlatego, że przywodzi na

myśl „obligacje”, których emisja oraz obrót są w większości krajów uregulowane w

szczególnie precyzyjny sposób, gdy tymczasem konstrukcja „obligacji społecznych”

dopiero się rodzi i często nie ma prawie nic wspólnego z obligacjami w ściśle

określonym w prawie znaczeniu5.

4 a więc nie „wprost”, czy „literalnie”, tylko o ile to zastosowanie wynika z określonego powiązania

logicznego 5 Porównaj: The Benevolent Society Social Benefit Trust No 1 Information Memorandum


21

Niezależnie od tego, czy uzna się termin „obligacja społeczna” za poprawny, czy za

dezorientujący, ponieważ termin ten zyskuje na popularności i będzie być może

wykorzystywany w praktyce, jest istotne, aby wziąć pod uwagę wszelkie konotacje,

jakie mogą uwzględnić inwestorzy, którzy go usłyszą a będą rozważali inwestycję w

obligacje społeczne. W tym kontekście, na pierwszy plan wysuną się niżej

wymienione regulacje prawne6:

• Ustawa z dnia 15 stycznia 2015 r o obligacjach (Dz.U. 2015 poz. 238) –

określa zasady emisji, zbywania, nabywania obligacji, – reguluje tworzenie,

organizację i funkcjonowanie wykupu obligacji; nie ma zastosowania do obligacji

emitowanych przez Skarb Państwa oraz NBP (dalej: Ustawa o Obligacjach).

• Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (tekst

jednolity z dnia 12 września 2016 r Dz.U. 2016 poz. 1636) – definiuje zasady obrotu

instrumentami finansowymi,

• Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania

instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach

publicznych (tekst jednolity z dnia 15 września 2016 r Dz.U. 2016 poz. 1639) –

reguluje m.in. zasady przeprowadzania ofert publicznych i definiuje obowiązki

emitentów, ustanawiając między innymi ograniczenia dotyczące liczby podmiotów, do

których kierowana może być oferta publiczna.

• Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o nadzorze nad rynkiem kapitałowym (tekst

jednolity z dnia 19 sierpnia 2016 r Dz.U. 2016 poz. 1289) – określa organizację oraz

tryb wykonywania nadzoru nad rynkiem kapitałowym,

• Ustawa z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu

alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (Dz. U. z 2014 r., poz. 157, z 2015 r. poz.

73, 978, 1260, 1357, 1634, 1844, z 2016 r. poz. 615, 904, 996; dalej: Ustawa o

Funduszach inwestycyjnych) – określa zasady tworzenia i działania funduszy

inwestycyjnych oraz zasady prowadzenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

działalności przez fundusze zagraniczne i spółki zarządzające,

• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz.

121; tekst jednolity z dnia 17 lutego 2016 r. Dz.U. 2016 poz. 380; dalej: Kodeks

Cywilny) – w tym między innymi przepisy stanowiące podstawę emisji bonów

korporacyjnych.

(ABN 90 243 235 502) 6 Szerszy spis regulacji istotnych dla tematu znajduje się w Załączniku nr 1 (rozdz. 7.1.)


22

3.1.2. Instrumenty wstępnie wykluczone

W kolejnych rozdziałach z góry wykluczono z rozważań te instrumenty rynku

finansowego, które ze swej natury uznano za mało przydatne do zastosowania w

konstrukcjach SIB, w tym zwłaszcza:

• większość (ale nie wszystkie) instrumentów rynku pieniężnego – ze względu

na ich krótką durację; część instrumentów (zwłaszcza o ryzyku gwarantowanym

przez krajowego suwerena) wspomina się poniżej w kategorii inwestycji

alternatywnych ze względu na potencjalne zainteresowanie nimi inwestorów o profilu

podobnym do profilu potencjalnych nabywców SIB;

• akcje – ze względu na ich udziałowy charakter;

• weksle – ze względu na ich abstrakcyjny charakter – oderwanie od przedmiotu

finansowania (w kontekście SIB – od rezultatu, który jest najważniejszym elementem

decydującym o wynagrodzeniu).

3.1.3. Instrumenty historycznie wykorzystywane

3.1.3.1. Obligacje komunalne

Emisje obligacji komunalnych w Polsce opiera się na zapisach ustawy o obligacjach.

Nie wprowadza ona ustawowej definicji obligacji komunalnych. Termin ten jest

zbieżny z ogólnym pojęciem obligacji, zawartym w art. 4 ust. 1 ustawy o obligacjach.

Na podstawie uregulowań zawartych w ustawie, obligacje komunalne mogą być

zinterpretowane jako dłużne instrumenty finansowe (papiery wartościowe emitowane

w serii), w których jedna strona, zwana emitentem komunalnym (jednostki

samorządu terytorialnego, ich związki lub miasto stołeczne Warszawa), stwierdza, że

jest dłużnikiem drugiej strony, zwanej obligatariuszem (właściciela obligacji) i

zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia. Świadczenie

pieniężne polega na zapłacie należności głównej lub należności ubocznych (odsetek)

w sposób i terminach określonych w warunkach emisji. Świadczenia niepieniężne

mogą polegać np. na przyznaniu preferencji w zakresie nabywania mienia

komunalnego lub prawa pierwszeństwa przy wynajmowaniu komunalnych lokali

użytkowych. W Polsce emitowane są obligacje komunalne przede wszystkim ze

świadczeniami pieniężnymi, emisje obligacji z dodatkowymi świadczeniami

niepieniężnymi są nieliczne .


23

Warunki emisji definiowane są przez zapisy Art. 6 Ustawy o obligacjach. W

istniejących zapisach nie przewidziano warunków, jakie musi spełnić obligatariusz.

Przewiduje się natomiast (ust.2) zarówno wskazanie celu emisji (p. 4), jak i

warunków wypłaty oprocentowania (p.1).

W oparciu o istniejącą konstrukcję prawną obligacji możliwe wydaje się zbudowanie

SIB jako emitowanych bezpośrednio przez JST.

3.1.3.2. Obligacje korporacyjne

Obligacje korporacyjne emitowane na podstawie tych samych przepisów, co

przywołane w poprzednim podrozdziale (Ustawa o Obligacjach). Obligacje

korporacyjne mogą być wykorzystane do konstruowania SIB przez instytucję

pełniącą równocześnie funkcję zarządzającego/pośrednika, przy czym takie obligacje

mogłyby korzystać z gwarancji JST zależnych od spełnienia warunków emisji.

3.1.3.3. Bony korporacyjne

W praktyce krajowej poza papierami wartościowymi opartymi na Ustawi o obligacjach

pewne znaczenie odegrały również bony korporacyjne, emitowane na podstawie:

• Prawa wekslowego,

• Kodeksu cywilnego.

Pierwszy rodzaj wykluczyliśmy ze względu na oderwanie długu od przyczyny i celu

jego powstania. Drugi rodzaj był popularny przed kryzysem płynności z lat 2008+. W

połowie 2007 roku sam jeden bank BISE prowadził 14 emisji bonów komercyjnych o

wartości nominalnej 175 mln pln i wartości emisji 125,4 mln pln, zaś sektor bankowy

emitował ca 12,2 mld pln bonów komercyjnych. Po okresie kryzysu płynności rynek

ten uwiądł. Bony Korporacyjne były instrumentami rynku pieniężnego o charakterze

dłużnym, do którego stosuje się przepisy polskiego Kodeksu Cywilnego,

stanowiącym zobowiązanie Emitenta do zapłaty w dniu wykupu wartości nominalnej

Bonu. Zazwyczaj stosowano emisje o terminie zapadalności do 90 dni, jednak były

one przedmiotem strukturyzowania w programy sięgające wielu lat.


24

Bazując na zapisach Księgi trzeciej (Zobowiązania), w tym zwłaszcza na Art. 3531

stanowiącym, że strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według

swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze)

stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego, możliwe jest bardzo

elastyczne konstruowanie stosunków zobowiązaniowych obu stron. Pomimo zaniku

rynku „junk bonds” w skutek ograniczenia zaufania inwestorów do emitentów w

wyniku kryzysu płynności lat 2008-2013, w przypadku gwarancji JST papiery

emitowane na bazie Kodeksu Cywilnego mogą okazać się znacznie bardziej

przydatne do modelowania SIB, niż Ustawa o Obligacjach.

3.1.3.4. Wstępne rozpoznanie potencjału

Właściwa analiza podstaw prawnych, na jakich budowana będzie konstrukcja SIB

nastąpi oczywiście na początku pierwszego etapu prac. Jednak biorąc pod uwagę

charakter SIB, ich profil ryzyka, konieczność stworzenia zabezpieczeń dla licznych

interesariuszy uczestniczących w procesie z jednej strony a z drugiej strony liczne

limity obostrzenia oraz stosunkowo małą elastyczność przepisów dotyczących oferty

publicznej oraz konstrukcji obligacji, jest prawdopodobne, że okaże się, iż oparcie

konstrukcji na kilku umowach bazujących na Kodeksie Cywilnym będzie

rozwiązaniem bardziej praktycznym, niż eksploatacja rozwiązań Ustawy o

obligacjach.

3.1.4. Inwestycje alternatywne, które będą konkurować o inwestorów

Rodzaje bonów pieniężnych wyróżnione ze względu na kryterium emitenta:

• bony skarbowe (Skarb Państwa),

• bony pieniężne banku centralnego i banków komercyjnych,

• bony komercyjne przedsiębiorstw

Bony skarbowe są papierami wartościowymi emitowanymi na okaziciela, których

wartość nominalna jest równa 10.000 PLN, ich okres wykupu wynosi od 1 do 52

tygodni. Bony skarbowe są emitowane w formie zdematerializowanej i

przechowywane w postaci zapisów magnetycznych w Rejestrze Papierów

Wartościowych, prowadzonym przez Narodowy Bank Polski. Centralny Rejestr

Bonów Skarbowych prowadzi zbiorcze konto bonów skarbowych z podziałem wg


25

terminu ich wykupu, rachunki depozytowe bezpośrednich uczestników przetargu

bonów skarbowych, a także rachunki ich klientów (przy czym analogiczne rachunki

winni prowadzić bezpośredni uczestnicy przetargów).

Bon jest instrumentem dyskontowym - oznacza to, że kupując go nabywca zapłaci

mniej niż wynosi jego wartość nominalna. Bony skarbowe sprzedawane są przez

agenta emisji, którym jest Narodowy Bank Polski. Kategorią wyróżniającą ich rodzaje

są różne terminy wykupu, maksymalnie 52 tygodnie. Z tego powodu będą z reguły

stanowić alternatywę dla SIB jedynie w przypadku profesjonalnych, aktywnych

inwestorów pozostających w operacyjnym kontakcie z bankami handlującymi bonami

pieniężnymi.

Bony pieniężne emitowane przez NBP są instrumentami o konstrukcji zbliżonej do

bonów skarbowych. Są papierami wartościowymi na okaziciela. Bon pieniężny jest

papierem zdematerializowanym w RBP NBP. Rynek pierwotny tych instrumentów to

przetargi organizowane przez NBP. Przetargowa cena transakcyjna bonów

pieniężnych NBP jest niższa od ich wartości nominalnej i sprzedaż następuje z

dyskontem. Ich wartość nominalna wynosi 10 000 zł.

Emisja bonów pieniężnych jest podstawową formą operacji otwartego rynku,

dokonywanych przez NBP na rynku pieniężnym. Wartość każdej emisji bonów

pieniężnych zależy od prognozowanej skali nadpłynności w krajowym systemie

bankowym. Wykorzystując ten instrument, bank centralny absorbuje nadmiar

płynności i kontroluje poziom krótkoterminowych stóp procentowych na rynku lokat

międzybankowych. Rynek bonów pieniężnych zarezerwowany jest wyłącznie dla

banków. Jako instrumenty krótkoterminowe dostępne jedynie dla banków bony

pieniężne mogą wypierać SIB jedynie z wąskiego segmentu dużych klientów

realizujących liczne rolowane transakcje repo i reverse repo z bankami

komercyjnymi, co nie jest częstą praktyką.

Obligacje (w tym komunalne i korporacyjne) - papiery wartościowe emitowane w

serii, w których emitent stwierdza, że jest dłużnikiem wierzyciela (obligatariusza) i

zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia. Świadczenia

te mogą mieć zarówno charakter pieniężny (wykup obligacji , płacenie odsetek) jak i

niepieniężny (prawa do udziału w zyskach emitenta, zamiany obligacji na akcje,

prawo do subskrypcji na prawach pierwszeństwa akcji lub obligacji nowych emisji).


26

Ze względu na zabezpieczenie spłaty obligacje dzieli się zazwyczaj na:

• obligacje zabezpieczone, których spłata jest zabezpieczona całkowicie lub

częściowo,

• obligacje niezabezpieczone, których spłata nie jest w ogóle zabezpieczona.

Ze względu na termin wykupu (czyli dzień, począwszy od którego obligacja podlega

wykupowi) obligacje dzielimy na:

• klasyczne obligacje terminowe, czyli takie, które są wykupywane przez

emitenta po dacie z góry określonej przez emitenta,

• obligacje z opcją wykupu na żądanie emitenta (callable bonds), w przypadku

których emitent może zażądać wykupu w dowolnym momencie

• obligacje z opcją wykupu na żądanie posiadacza (putable bonds), w

przypadku których właściciel może zażądać wykupu w dowolnym momencie,

• obligacje bezterminowe (obligacje perpetualne, konsole), które nie podlegają

wykupowi przez emitenta i w przypadku których właściciel bezterminowo otrzymuje

odsetki.

Ze względu na sposób naliczania odsetek wyróżnia się:

• obligacje o stałym oprocentowaniu, przy których emitent zobowiązuje się do

dokonywania regularnych płatności odsetkowych obliczanych na bazie stałej stopy

procentowej,

• obligacje o zmiennym oprocentowaniu, przy których emitent zobowiązuje się

do dokonywania regularnych płatności odsetkowych obliczanych na bazie zmiennej

stopy procentowej, w oparciu o tzw. stawkę referencyjną.

W porównaniu do innych krajów rynek obligacji komunalnych jest stosunkowo

niewielką częścią polskiego rynku kapitałowego. Ilustruje to poniższy Wykres 1 .


27

Wykres 1. Zadłużenie jednostek samorządu terytorialnego z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych w relacji do PKB w latach 2012-2014 w wybranych krajach Unii Europejskiej

Omawiany rynek jednak systematycznie rośnie, co ilustruje Wykres 2 .

Wykres 2. Zadłużenie jednostek samorządu terytorialnego z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych w latach 2007-2014.

Aktualnie7 notowanych jest na rynku Catalyst 61 serii obligacji komunalnych o

wartości 3,56 mld pln.

Obligacje korporacyjne dostępne są dla inwestorów w Polsce na rynku Catalyst

prowadzonym na platformach transakcyjnych Giełdy Papierów Wartościowych w

Warszawie i BondSpot (powstałej z CeTO) i obejmuje zarówno papiery emitowane w

7 Stan na 30 sierpnia 2017


28

formule rynku regulowanego i ASO. Na 30-08-2017 notowanych było 417 serii

obligacji korporacyjnych o wartości 65,84 mld pln.

W porównaniu do SIB obligacje (zarówno komunalne, jak i korporacyjne) będą

konkurencyjne wobec SIB ze względu na większą pewność wysokości świadczenia

finansowego ze strony emitenta, co trzeba będzie uwzględniać przy planowaniu

strukturyzacji SIB.

Certyfikaty inwestycyjne - instrumenty finansowe emitowane przez Fundusze

Inwestycyjne, będące podmiotami prawnymi prowadzącymi działalność polegającą

wyłącznie na lokowaniu zebranych środków w papiery wartościowe i w inne prawa

majątkowe. Ich działalność reguluje Ustawa o funduszach inwestycyjnych. Muszą

one być tworzone i prowadzone przez Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych.

Towarzystwa te występują również w imieniu funduszy.

Ze względu na przedmiot lokat fundusze dzieli się na:

• fundusze papierów dłużnych w tym:

o rynku pieniężnego

o obligacyjne

• fundusze akcyjne w tym:

o stałej alokacji tzn. ze stałym portfelem lokat

o zmiennej alokacji tzn. ciągle przebudowywany portfel lokat dla osiągnięcia

maksymalnego zysku

• fundusze hybrydowe - najodporniejsze na zmiany koniunktury, wśród nich

występują:

o fundusze stabilnego wzrostu

o fundusze zrównoważone

• fundusze nieruchomości - najmniej płynne

• derivatives investment founds - większość środków inwestują w instrumenty

pochodne

• currency founds - związane z rynkiem walutowym

Zazwyczaj certyfikaty inwestycyjne zawierają pewien składnik bezpieczeństwa

stanowiący dla inwestora element ograniczający ryzyko inwestycji. Wysokość


29

potencjalnych zysków oraz poziom tych zabezpieczeń będzie porównywany z

warunkami SIB przez inwestorów i dlatego będzie przedmiotem analiz podczas

strukturyzowania emisji SIB.

3.1.5. Aspekty związane z ujęciem rachunkowym

SIB mogą prowadzić do rozwiązywania problemów JST, a w konsekwencji do

oszczędności budżetowych w pozycjach planowanych na rozwiązywanie takich

problemów. Z drugiej strony, gwarancje JST udzielane inwestorom w związku z

emisjami SIB mogą być przez RIO traktowane jako składniki powiększające ich

zobowiązania. Może to prowadzić do limitowania możliwości angażowania się JST w

emisje SIB pomimo obniżenia per saldo obciążeń JST z tytułu zobowiązań.

Przykładem tego mechanizmu jest niemożliwy do rozwiązania przez kolejne lata

paradoks bariery rozwojowej dla firm ESCO w Polsce. Firmy te oferując partnerom

publicznym zaangażowanie własnego (prywatnego) kapitału w termomodernizację

budynków publicznych nie są wybierane jako partnerzy tylko z tego powodu, że

(jeszcze nie wymagalne) renty przewidywane na kolejne lata a wynikające z

kontraktów EPC są zgodnie z zasadami bronionymi dotychczas przez Ministerstwo

Finansów sumowane i rozpoznawane jako dług. Tymczasem oszczędności w

rachunkach za energię – pomniejszające przyszłe (jeszcze niewymagalne) renty

wobec dostawców energii nie są odejmowane od długu. Zatem JST, której

obciążenia finansowe w kolejnych latach dzięki projektowi termomodernizacyjnemu

uległyby zmniejszeniu, unika tej transakcji, ponieważ obowiązujące ją standardy

rachunkowości ustalane przez Ministerstwo Finansów wykazałyby wzrost zadłużenia,

zamiast spadek zobowiązań.

Analogicznej sytuacji można obawiać się w związku z SIB: rozwiązywanie problemów

społecznych za pomocą długoterminowych umów, w tym gwarancyjnych, może być

rachunkowo postrzegane jako wzrost zobowiązań a nie spadek obciążeń

budżetowych. Konieczne jest uwzględnienie tego aspektu w pracach nad krajowym

modelem SIB oraz uwzględnienie w przypadku każdej konkretnej konstrukcji

aplikacyjnej.


30

3.1.6. Konkluzje z tej części

Ze względu na bardzo ograniczony zakres czasowy dla realizacji Etapu II Projektu (3

lata) niemal wykluczone będzie zastosowanie konstrukcji wymagających uzyskiwanie

licencji i wypełnianie obowiązków informacyjnych typowych dla działalności emisyjnej

funduszy inwestycyjnych, czy emitentów obligacji. Również ze względu na małą

rozpoznawalność konstrukcji SIB oraz szczególnych relacji pomiędzy aktorami, i tak

dla inwestorów instrument ten pozostanie instrumentem wysokiego ryzyka, nawet,

gdyby został opakowany w formułę obligacji.

Z kolei zasadniczymi elementami budującymi zaufanie inwestorów będą:

Zobowiązanie JST do uruchomienia środków zgromadzonych na rachunku

escrow;

Gwarancja udzielona w oparciu o Fundusz Mitygacji Ryzyka i zgromadzone w

nim środki finansowe,

Transparencja informacji o wszystkich aktorach w tym o usługodawcach i ich

dotychczasowych osiągnięciach.

Z powyższych powodów najbardziej perspektywiczną formą instrumentu finansowego

dla krajowych SIB budowanych w ramach Akceleratrora TRUST BON wydaje się być

instrument złożony z:

(a) Certyfikatu wynikającego z umowy cywilno-prawnej pomiędzy SPV

powołanym dla określonej interwencji;

(b) Gwarancji JST zobowiązującej się do wypłaty środków w określonych umową

(a) okolicznościach;

(c) Gwarancji Funduszu Mitygacji Ryzyka do wypłaty środków w określonych

umową (a) okolicznościach alternatywnych.

4. Relacja JST – świadczeniodawcy

4.1. Podsumowania z pierwszej dekady po systemowej zmianie 1989

roku

Dla poszukiwania rozwiązań w zakresie finansowania usług społecznych istotny jest

nie tylko stan obecny ale i dynamika zjawisk społecznych i metod ich rozwiązywania,


31

z jaką mieliśmy do czynienia w przeszłości. Ten historyczny „bagaż” decyduje

bowiem zarówno o utrwalonych przyzwyczajeniach, które niełatwo jest zmieniać w

krótkim okresie czasu, jak również stanie świadomości beneficjentów odnośnie

kierunków, z których mogą spodziewać się pomocy oraz o gotowości

poszczególnych aktorów do tworzenia aliansów na drodze do budowania systemów

pomocy. Z tego powodu zdecydowano się nie ograniczać w niniejszym raporcie do

opisu ostatnich lat. Poniżej przywołane zostaną wybrane informacje dotyczące

pierwszych lat po zasadniczej zmianie sytuacji społecznej na przełomie przed-

ostatniej i ostatniej dekady ubiegłego stulecia.

4.1.1. Raport z 2002 roku pod redakcją Stowarzyszenia KLON/JAWOR

Ciekawym podsumowaniem ostatniej dekady ubiegłego stulecia jest raport

[Wygnański J.J. i in. 2002]. W rozdziale 1 tego raportu dokonano zwięzłej

charakteryzacji problemów społecznych, które narosły w wyniku społecznej

transformacji. Posłużono się uproszczonymi wskaźnikami ubóstwa w trzech krajach:

Polsce, Rumunii i na Węgrzech. Przedstawia je poniżej zacytowana tabela.

Tabela 1. Wybrane wskaźniki ubóstwa w latach 1988 i 2000 w Polsce, Rumunii i na Węgrzech.

Polska Rumunia Węgry

% mieszkańców którzy 1988 2000 1988 2000 1988 2000

Byli głodni idąc spać 2,2 8,2 25,7 26,7 14,7 13,2

Nie mają drugiej pary

butów

2,2 27,8 22,0 64,8 6,7 23,8

Można zauważyć, że najwyższą dynamikę procesy względnej pauperyzacji miały

właśnie w Polsce. Oznacza to, że sektor publiczny, w coraz większym stopniu nie

zapewniał bezpieczeństwa socjalnego. Na tym tle szczególnie dużej wagi nabierały

alternatywne kierunki, z których mogła nadchodzić pomoc a wśród nich zwłaszcza

budowany w warunkach niedostatku kapitału trzeci sektor. Autor omawianego

rozdziału raportu zapisał, że „w badaniu przeprowadzonym w 2001 r. aż 44%

organizacji uznało brak współpracy z administracją za jedną z głównych barier w

działaniach organizacji. Owa bariera przekłada się w praktyce na kłopoty w dostępie


32

do funduszy. Jak duże znaczenie ma ten fakt dla organizacji pokazuje poniższa

tabela”

Tabela 2. Znaczenie poszczególnych źródeł finansowych dla organizacji pozarządowych

Bardzo istotne

(zasadnicze) Istotne

Mało istotne

(drugorzędne)

Bez znaczenia

(nie wykorzystywane)

Źródła publiczne 47% 30% 13% 11%

Darowizny od osób i firm 38% 34% 21% 7%

Składki członkowskie 36% 18% 33% 12%

Granty od innych organizacji 24% 29% 19% 28%

Odpłatność za działalność statutową 31% 21% 16% 31%

Zagraniczne programy pomocowe 15% 22% 11% 51%

Kampanie, zbiórki 12% 21% 26% 40%

Inna działalność gospodarcza 11% 10% 14% 64%

Odsetki bankowe 8% 13% 49% 30%

Znaczenie powyżej opisywanych barier dla finansowania świadczeń pomocy

społecznej zilustrowano w omawianym raporcie na przykładzie Warszawy. Jak pisze

Autor: „Nie posiadamy szczegółowych danych na temat wszystkich instytucji

socjalnych w Polsce. Takimi danymi dysponujemy jedynie w przypadku kilku

większych aglomeracji miejskich. Szczególnie bogata w precyzyjne i aktualne dane

jest mapa instytucji socjalnych działających na rzecz mieszkańców Warszawy.

Trudno uznać sytuację Warszawy za reprezentatywną dla całej Polski – jednak

sytuacja ta jest interesująca sama w sobie.”

„Badania przeprowadzone w 2001 roku objęły 1603 jednostki działające na polu

pomocy społecznej. Obiektem badania były zarówno Centra Pomocy Społecznej,

organizacje pozarządowe, jak i wybrane jednostki gospodarki rynkowej (np.: bary

mleczne). W tym opracowaniu zostały omówione jednostki niekomercyjne (co nie

oznacza, że wszystkie one działają nieodpłatnie).

Jak ilustruje poniższa tabela pośród 1603 przebadanych jednostek opieki społecznej,

większość jest prowadzona przez sektor pozarządowy czyli stowarzyszenia i

fundacje (57%)”


33

Tabela 3. Liczba jednostek opieki społecznej w Warszawie w 2001 roku według sektora prowadzącego.

Sektor Liczba jednostek opieki

społecznej w Warszawie

Udział %

Organizacje pozarządowe 908 57%

Administracja

samorządowa 405 25%

Kościół / zakony 107 7%

Sektor spółdzielczy 68 4%

Sektor prywatny 61 4%

Administracja centralna 34 2%

Inne 20 1%

1603 100%

Należy w tym miejscu przytoczyć również zastrzeżenia Autora: „Warto pamiętać, że

liczba organizacji pomocy społecznej nie koniecznie musi być proporcjonalna do

„produktu” działalności tych organizacji, jakkolwiek będzie on rozumiany. Praktycznie

dla każdej grupy pacjentów należy stworzyć oddzielne wskaźniki (np. liczba łóżek,

liczba dostarczanych posiłków, liczba odbytych godzin służby, liczba udzielonych

porad, itp.) i na ich podstawie opracowywać dane na temat proporcji udziału różnych

sektorów w świadczeniu usług.”

Powyższe zastrzeżenie należy rozciągnąć na wszelkie próby wyciągania wniosków

odnośnie wartości pieniężnej wyświadczonych usług a w tym kontekście również na

wagę poszczególnych źródeł finansowania wymienionych w Tabeli X2, gdyby miała

służyć ekstrapolacji mogącej choćby w przybliżeniu pomóc oszacować ilościowo

rodzaje instrumentów finansowych służących finansowaniu usług opiekuńczych. Tym

niemniej, z zestawienia powyższych tabel można niewątpliwie wyciągnąć wnioski

jakościowe. Wśród nich zasadnicze dla niniejszego raportu wnioski warte

zanotowania są następujące:

Transformacja ustrojowa, która nastąpiła po przełomie 1989 roku

spowodowała szereg procesów powodujących rozwarstwienie społeczne

prowadzące do wzrostu odsetka społeczeństwa wymagającego wsparcia

socjalnego.


34

Na końcu pierwszej dekady po transformacji ustrojowej, ogromną rolę w

sprawowaniu opieki społecznej, mierzoną liczbą (a zatem i dostępnością)

punktów, odgrywały jednostki tworzone przez organizacje pozarządowe;

Dla większości tych jednostek pozarządowych finansowanie ze źródeł

publicznych odgrywało wiodącą rolę.

Nie można zapomnieć o tym, że w powyższym obrazie nie uwzględniono

usług opiekuńczych świadczonych poza segmentem instytucjonalnym

(głównie przez osoby bliskie)

Rozdziały 2-5 omawianego raportu koncentrują się na współpracy administracji

publicznej i organizacji pozarządowych w obszarach, które w pierwszym etapie nie

będą zapewne8 obszarami interwencji Akceleratora9 i dlatego nie będą poniżej

szerzej przytaczane, szczególnie z uwagi na fakt, że nie zawierają zbyt wiele

informacji o instrumentach finansowych używanych dla finansowania działalności

opiekuńczej. Ograniczymy się do przywołania przykładów wynikających ze studiów

przypadku.

Rada Opiekuńcza dla Bezdomnych przy Prezydencie Warszawy10

W 1992 roku z inicjatywą, by powołać Warszawską Radę Opiekuńczą wyszła siostra

Małgorzata Chmielewska. W bieżącym roku to ciało obchodziło 25-lecie działalności.

Pod koniec pierwszej dekady tej działalności tak było opisywane w omawianym

raporcie: „Najistotniejszym osiągnięciem rady jest wypracowanie stabilnych i

przewidywalnych zasad finansowania organizacji przez administrację przy

jednoczesnej kontroli ze strony administracji. Pomimo braku formalnej możliwości

zawierania wieloletnich umów (z powodu braku przepisów i zależności administracji

od decyzji politycznych) i konieczności podpisywania ich co roku od nowa,

organizacje wiedzą, że po spełnieniu określonych standardów otrzymają ustalone

kwoty dofinansowania. Należy podkreślić, że zasady te są gwarantowane wyłącznie

przez postanowienia rady, która przecież jest ciałem nieformalnym, jednak

8 Nie została w tej sprawie podjęta jeszcze ostateczna decyzja – wykorzystano decyzje

wstępne/kierunkowe 9 Chodzi o obszar pomocy dla bezdomnych, dzieci i rodzin w kryzysie, osobom z zaburzeniami

psychicznymi oraz pomocy świadczonej w zakresie poradnictwa i informacji obywatelskiej 10

Od 2004 roku przekształcona w pierwszą w Stolicy Komisję Dialogu Społecznego (ds. Bezdomności)


35

reprezentatywnym i jawnym i przez to tak silnym i cenionym zarówno przez

organizacje, jak i administrację.”

Kolejne lata poddały to nieformalne rozwiązanie wielu próbom. Ważnym wnioskiem z

tych pierwszych lat działania Rady Opiekuńczej jest celowość integrowania

środowiska usługodawców z władzami samorządowymi. Natomiast drugim ważnym

wnioskiem wynikającym z problemów napotykanych przez Radę w kolejnych latach

jest celowość wypracowania bardziej sformalizowanych wehikułów będących w

stanie zapewnić powtarzalność finansowania działań w kolejnych latach – taka jest

wszak idea Akceleratora.

Finansowanie programów interwencji kryzysowej.

W omawianym raporcie zapisano następującą diagnozę barier istniejących w

zapewnieniu instrumentów finansowych służących budowaniu lokalnych programów

wsparcie dla rodzin zagrożonych kryzysem: „Problemy społeczno-ekonomiczne

rodzin i samych dzieci wzmacniane są obecnie przez trudności wynikające z kryzysu

budżetu państwa, i dokonywane w związku z tym oszczędności w dziedzinie pomocy

społecznej, edukacji oraz przeciwdziałania bezrobociu. Ponadto wciąż funkcjonuje

archaiczny system finansowania zadań samorządów lokalnych w dziedzinie pomocy

społecznej, opieki zdrowotnej itd. Powiaty, w których gestii pozostają zadania z

dziedziny tworzenia lokalnej polityki pomocy społecznej, otrzymują centralnie

kalkulowane dotacje i subwencje - głównie z przeznaczeniem na pokrycie kosztów

funkcjonujących już instytucji poradniczych i opiekuńczych. Trudno więc w takich

warunkach mówić o możliwościach tworzenia lokalnych systemów usług

wspierających rodziny zagrożone kryzysem. Stąd w Polsce brak jest systemowych

rozwiązań w dziedzinie monitorowania przyczyn kryzysu i przeciwdziałania kryzysom

w rodzinie w ich wczesnych stadiach.”

„(…) Na poziomie gminnym działają gminne ośrodki pomocy społecznej,

ograniczające swoją działalność do bezpośredniej pomocy socjalnej (finansowej lub

rzeczowej) najbardziej zagrożonym rodzinom. W ramach samorządowych

województw istnieją struktury wojewódzkie pomocy socjalnej, których zadaniem jest

jedynie nadzór nad strukturami powiatowymi, oraz - sporadycznie - dystrybucja

środków rządowych na dofinansowanie zadań z dziedziny pomocy socjalnej

zlecanych organizacjom pozarządowym. Mimo utworzenia struktur o charakterze


36

samorządowym (PCPR), samorządy lokalne nie mają wciąż wpływu na kształt

budżetów powiatowych struktur pomocy dziecku i rodzinie. Stąd budżety np. domów

dziecka czy rodzin zastępczych w danym powiecie wciąż tworzone są na poziomie

centralnym (Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej poprzez Ministerstwo Finansów).

Struktury powiatowe mają nikły wpływ na to, ile jest środków i w jaki sposób jest

wydawanych na zadania, które im podlegają. Dlatego organizacje pozarządowe nie

mają jeszcze pełnej szansy konkurowania z często zbiurokratyzowanymi i mało

elastycznymi instytucjami publicznymi.”

Wydaje się11, że wyżej opisane bariery nadal stanowią istotne problemy dla

poszerzenia i podniesienia jakości usług opiekuńczych. Wniosek dla Akceleratora

jest oczywisty: zbudowanie odmiejscowionego źródła funduszy możliwego do

wykorzystania wielokrotnie do budowania programów interwencyjnych

dostosowanych do potrzeb lokalnych (w tym we współpracy z samorządami na

poziomie lokalnym) może łagodzić zidentyfikowane bariery.

Finansowanie w obszarze sieroctwa.

Interesujący przypadek opisany w omawianym raporcie dotyczył finansowania za

pomocą dotacji państwowej niepublicznej placówki pełniącej rolę domu dziecka.

„Wrocław to modelowy przykład współpracy samorządu miejskiego z organizacjami

pozarządowymi. Jest to jedno z nielicznych miast, gdzie podpisuje się z

organizacjami umowy wieloletnie lub bezterminowe na finansowanie zadań będących

obowiązkiem samorządów - to już początki kontraktowania. Szczególnie interesująca

jest polityka dotycząca sieroctwa: rozpoczął się proces przekazywania domów

dziecka organizacjom pozarządowym lub likwidowania ich na rzecz rozwoju

rodzinnych form opieki, takich jak rodzinne domy dziecka i rodziny zastępcze.

W 1999 roku miasto zdecydowało się na eksperyment przekazania jednego z

dużych, otwartych na reformowanie pracy domów dziecka. Jesienią w lokalnych

gazetach ogłoszono skierowany do stowarzyszeń konkurs na przejęcie Domu

Dziecka przy ul. Lekcyjnej 29. Do konkursu stanęły dwa stowarzyszenia. Jednym z

kryteriów, jakie musiała spełnić organizacja ubiegająca się o przejęcie placówki, było

posiadanie doświadczenia w pracy z dziećmi i młodzieżą. Warunek ten (w

11

Patrz m.in. część 4.2


37

odróżnieniu od drugiej kandydującej organizacji) oraz pozostałe wymogi, m.in.

wiarygodności finansowej, spełniało Towarzystwo NASZ DOM, które wygrało konkurs

i 1 kwietnia 2000 roku przejęło placówkę na zasadzie bezterminowej umowy z

miastem, z określoną dotacją na 1 dziecko, gwarancją pracy dla wszystkich

zatrudnionych osób na czas 1 roku oraz gwarancją pokrycia części kosztu remontu.

Obecny dom jest więc placówką niepubliczną z dotacją państwową.”

Mobilny Punkt Porad i Informacji dla społeczności romskiej w Nowym Sączu

Omawiany raport zawiera bardzo interesujący przypadek montażu finansowego,

który doprowadził do powstania jednostki rokującej na stałe i poszerzające się

działanie w rozwiązywaniu lokalnych problemów społecznych. „W lutym 2000 roku

Fundusz Know How Ambasady Brytyjskiej zwrócił się do Stowarzyszenia Centrum

Informacji Społecznej z propozycją opracowania koncepcji poradnictwa

obywatelskiego dla Romów i jej wdrożenia. (…) Zarząd Miasta Nowy Sącz i

Starostwo Powiatu powołały (jako jedyne w całym województwie małopolskim) dwie

osoby na stanowiska pełnomocników ds. Romów, wspomaganych w pracy przez

dwóch Romów - reprezentantów społeczności romskiej miasta i powiatu (ich etaty

zostały sfinansowane przez MSWiA). (…) Program poradnictwa dla Romów

postrzegany był jako działanie z zewnątrz i dodatkowo ściągający fundusze (z Know

How Fund, jak i z innych źródeł za pośrednictwem Stowarzyszenia CIS). Pomimo

dużej przychylności, szczególnie prezydenta i starosty, wszyscy podkreślali brak

możliwości zaangażowania lokalnych środków finansowych. (…) Stowarzyszenie CIS

zaproponowało powołanie nowej organizacji, która miała stać się platformą

współpracy dotychczas nie występującą między Romami i Polakami. Pod koniec

2000 roku zawiązało się Stowarzyszenie na rzecz Integracji Romów i Polaków (…)

Ustalono, iż do czasu uzyskania osobowości prawnej przez Stowarzyszenie,

poradnictwo dla Romów będzie formalnym programem Stowarzyszenia CIS. (…)

Mobilny Punkt Porad i Informacji (MPPI) został uruchomiony 2 kwietnia 2001 r. W

jego finansowanie oprócz KHF i Fundacji im. Stefana Batorego włączyły się władze

lokalne. W równym stopniu miasto i powiat sfinansowały lokal dla MPPI i jego

utrzymanie, a także wynagrodzenia dla pełnomocników. Stowarzyszenie CIS

inkubowało program przez 10 miesięcy, a także monitorowało jego rozwój. Od 1

lutego 2002 r. program MPPI został przekazany Stowarzyszeniu na rzecz Integracji

Romów i Polaków w Nowym Sączu. Zespół MPPI planuje rozwój programu i


38

poszerzenie działalności w kierunku realizowania poradnictwa dla całej społeczności

nowosądeckiej, a nie tylko romskiej. (…) dzięki współpracy z lokalnym partnerem i

powolnemu budowaniu przekonania o potrzebie MPPI udało się uruchomić pierwszy,

i jak dotąd jedyny, mechanizm rozwiązywania „problemu romskiego” w obszarze

nowosądeckim. Dzięki jego funkcjonowaniu, przezwyciężono poczucie bezradności,

wyrażane zarówno po stronie administracji samorządowej w stosunku do problemów

zgłaszanych przez Romów, jak również bezradności Romów, a czasami nawet ich

agresji wobec lokalnych instytucji samorządowych. Aktualnie program postrzegany

jest jako bardzo ważny element ładu instytucjonalnego, wspierany w równym stopniu

przez władze miasta Nowy Sącz, jak i Starostwa Nowosądeckiego, które

zapowiadają umieszczenie finansowania MPPI jako stałej pozycji w obu budżetach

(miasta i powiatu).

Wniosek dla Akceleratora: dzięki łącznemu finansowaniu sponsorów i władz

samorządowych CIS udało się pomimo braku lokalnego operatora stworzyć od

podstaw dedykowany podmiot (MPPI), którego wartość władze samorządowe

doceniły na tyle, by zrewidować zasady konstruowania swoich budżetów, co miało

zapewnić funkcjonowanie MPPI na stałe i poszerzanie zakresu jego interwencji w

obszarach specyficznych dla lokalnej społeczności.

4.1.2. Standardy finansowania z pierwszej dekady po transformacji

Wprawdzie system finansowania usług opiekuńczych zmieniał się znacząco a

przestrzeni ostatnich dziesięcioleci (i zmienia się nadal dynamicznie – patrz rozdział

Błąd! Nie można odnaleźć źródła odwołania.), jednak niektóre schematy myślenia

wypracowane w pierwszej dekadzie po transformacji systemowej ostatniej dekady

ubiegłego wieku utrwaliły się dość mocno w systemie prawnym i postrzeganiu polityki

społecznej w Polsce, są zatem warte wspomnienia.

W 1999 roku Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej zatwierdziło do wdrożenia

standardy pod nazwą „Organizacja zakładów pielęgnacyjno-opiekuńczych.” W części

zatytułowanej „Finansowanie świadczeń” zapisano generalne zasady dotyczące

kierunków pozyskiwania środków finansowych na pokrywanie kosztów świadczeń:


39

„Dla zapewnienia optymalnego funkcjonowania zakładu pielęgnacyjno-opiekuńczego

należy zapewnić następujące źródła finansowania:

1. Utrzymanie nieruchomości – właściciel obiektu samorząd terytorialny

(finansuje koszty związane z utrzymaniem bazy materialnej)

2. Finansowanie kosztów świadczeń zdrowotnych – instytucje ubezpieczenia

zdrowotnego, Kasy Chorych

(w ramach zawartej umowy na realizację świadczeń zdrowotnych – pokrywanie

wydatków związanych z realizacją świadczeń – w tym koszty leków, sprzętu i

materiałów medycznych, środków pomocniczych, wydatki płacowe)

W przypadku poszerzenia działalności o usługi zdrowotne komenrcyjne – środki

własne podopiecznych i ich rodzin.

3. Finansowania zakwaterowania i wyżywienia – podopieczny i /lub jego

rodzina**; pomoc społeczna”

Odnośnik ** w powyższym Standardzie odwoływał się do obowiązującego

rozwiązania z ówczesnej ustawy o zakładach opieki zdrowotnej.

Wspomniana wyżej Ustawa o zakładach opieki zdrowotnej:

Przewidywała, że do zakładów opieki zdrowotnej nie stosuje się przepisów

ustawy o działalności gospodarczej Dz.U. 1988 nr 41 poz. 324;


40

Została uchylona i zastąpiona przez Ustawę z dnia 15 kwietnia 2011 r. o

działalności leczniczej (Dz.U. 2011 Nr 112 poz. 654)

4.2. Oficjalne statystyki ostatnich lat

4.2.1. Opieka zastępcza nad dziećmi i młodzieżą12

Opieka oraz wychowanie dzieci i młodzieży pozbawionej całkowicie lub częściowo

opieki i wsparcia ze strony rodziny naturalnej, realizowana jest nie jak dotychczas w

ramach zadań pomocy społecznej, a poprzez system instytucjonalnej i rodzinnej

pieczy zastępczej. Zgodnie z ustawą o wspieraniu rodziny i systemie pieczy

zastępczej, w przypadku niemożności zapewnienia dziecku opieki i wychowania

przez rodziców umieszcza się je w placówkach opiekuńczo-wychowawczych,

regionalnych placówkach opiekuńczo-terapeutycznych, interwencyjnych ośrodkach

preadopcyjnych, rodzinach zastępczych lub rodzinnych domach dziecka.

Od wielu lat można zaobserwować proces powolnego, lecz systematycznego

zwiększania udziału rodzin zastępczych lub rodzinnych domów dziecka w

sprawowaniu opieki zastępczej.

Pod koniec 2015 r. funkcjonowało 1 086 placówek instytucjonalnej pieczy zastępczej,

z tego 1 078 placówek opiekuńczo-wychowawczych (w obu przypadkach o 19

więcej niż w 2014 r.) oraz 6 regionalnych placówek opiekuńczo-terapeutycznych

i 2 ośrodki preadopcyjne. Wśród tych pierwszych działało 228 placówek rodzinnych,

667 socjalizacyjnych, 45 interwencyjnych, 17 specjalistyczno-terapeutycznych oraz

121 placówek łączących zadania. Placówki te łączą działania socjalizacyjne (w 121

placówkach), interwencyjne (w 117 placówkach) oraz specjalistyczno-terapeutyczne

(w 16 placówkach). Łączna liczba miejsc w instytucjonalnej pieczy zastępczej

wyniosła 19,6 tys., w tym, w placówkach opiekuńczo-wychowawczych 19,4 tys.

12

Wszystkie elementy tego podrozdziału pochodzą z [GUS 2013] rozdz. 2.1


41

Wykres 3. Dzieci w pieczy zastępczej w latach 2005–2015

Kartodiagram 1. Miejsca w placówkach opiekuńczo-wychowawczych w 2015 roku


42

Wykres 4.Dzieci i młodzież w placówkach opiekuńczo-wychowawczych według grup wiekowych

rodziny zastępcze i rodzinne domy dziecka dzieci

Wykres 5. Struktura rodzinnej pieczy zastępczej według liczby rodzin zastępczych i rodzinnych domów dziecka oraz liczby dzieci.

W całej Polsce liczba dzieci w wieku 0-17 umieszczonych w opiece zastępczej

kształtowała się na poziomie 9,3 na 1 tys. ludności w wieku 0-17 lat, natomiast dzieci

z rodzinnych form opieki zastępczej stanowiły 76,0% ogólnej liczby dzieci objętych

wszystkimi formami pieczy zastępczej (o 0,2 pkt. proc. mniej niż w 2014 r.). Wystąpiły

istotne różnice pomiędzy województwami (wykres X poniżej).

63,8%

29,7%

5,2%

1,3%

56,1% 27,2%

11,1%

5,6%

rodziny spokrewnione

rodziny niezawodowe

rodziny zawodowe

rodzinne domy dziecka


43

Wykres 6. Struktura rodzinnej pieczy zastępczej według liczby rodzin zastępczych i rodzinnych domów dziecka oraz liczby dzieci.

W publikacjach seryjnych GUS, których przykładem jest ostatnie wydanie [GUS

2016] nie jest podejmowana tematyka instrumentów finansowych, ponieważ

finansowanie opisywanych usług objęte statystyką oficjalną ma w zasadzie jedno

źródło – budżetowe. Nakłady są natomiast w znacznym stopniu zależne od liczby

świadczeń. Za dodatkowe źródło można uznać wkład wolontariatu. W 2015 r.

placówki instytucjonalnej pieczy zastępczej w swojej działalności wspierane były

pracą 2,1 tys. wolontariuszy. Oczywiście w przypadku zwłaszcza rodzin

spokrewnionych można się spodziewać, że pomiędzy rodziną a usługą występują

przepływy finansowe poza tymi przepływami, które wynikają z finansowania

budżetowego. Jednak tego typu przepływów nie obejmuje statystyka oficjalna i

brakuje badań na ten temat.

Więcej o kwotach nakładów – w rozdziałach prezentujących dane z BDL (rozdział

4.2).

dolnośląskie

kujawsko-pomorskie

lubelskie

lubuskie

łódzkie

małopolskie

mazowieckie

opolskie

podkarpackie

podlaskie

pomorskie

śląskie

świętokrzyskie

warmińsko-mazurskie

wielkopolskie

zachodniopomorskie

4

6

8

10

12

14

16

70,0 75,0 80,0 85,0

dzi

eci

w p

iecz

y z

ast

ępcz

ej w

wie

ku

0-1

7 n

a 1

ty

s

lud

nośc

i w

wie

ku

0

-17

lat

udział dzieci z rodzinnych form pieczy zastępczej w liczbie dzieci objętych pieczą

zastępczą (%)


44

4.2.2. Wspieranie rodziny13

Z punktu widzenia wzmocnienia opiekuńczych funkcji rodziny, ważną rolę odgrywają

placówki wsparcia dziennego.

W 2015 r. funkcjonowało 2 905 placówek (dla porównania, w 2012: 2863), w tym

2 243 opiekuńcze (w 2012: 2370), 421 specjalistycznych (w 2012: 365), 35 placówek

prowadzonych w formie pracy podwórkowej (w 2012: 7) oraz 206 w połączonych

formach (w 2012: 121). Łącznie w 2015 roku było o 64 mniej placówek, niż w roku

poprzedzającym - 2014 r. (2 969; spadek nastąpił wyłącznie w liczbie placówek

opiekuńczych – o 121, a w pozostałych typach wystąpił wzrost ich liczby).

Podobnie jak w roku poprzednim, dla 57 % placówek dziennych organem

prowadzącym był samorząd gminny, powiatowy i wojewódzki. Pozostałe prowadzone

były m.in. przez stowarzyszenia, kościoły, fundacje i organizacje społeczne.

Wykres 7. Dzieci w placówkach wsparcia dziennego na 1 tys. mieszkańców a wielkość placówki.

Istotną rolę z punktu widzenia finansowania usług stanowił wolontariat. W

placówkach wsparcia dziennego ogółem na jednego wolontariusza przypadało

13

Wszystkie elementy tego podrozdziału pochodzą z [GUS 2013] rozdz. 2.3 oraz z [GUS 2016] rozdz. 2.3

dolnośląskie

kujawsko-pomorskie

lubelskie

lubuskie łódzkie

małopolskie

mazowieckie

opolskie

podkarpackie

podlaskie

pomorskie śląskie

świętokrzyskie

warmińsko-mazurskie

wielkopolskie

zachodniopomorskie

0

5

10

15

20

25

15,0 20,0 25,0 30,0 35,0 40,0

dzi

eci

w p

lacó

wk

ach

wsp

arc

ia d

zien

neg

o n

a 1

ty

s.

mie

szk

ań

ców

w w

iek

u 0

-17

lat

wielkość placówki wsparcia dziennego


45

średnio 16 wychowanków. W ośmiu województwach wskaźnik ten był niższy niż

przeciętna dla kraju (od 9,1 w województwie lubuskim do 15,8 w województwie

dolnośląskim). Wśród pozostałych ośmiu województw wskaźnik osiągnął wartość od

17,8 w województwie łódzkim do 23,8 w województwie pomorskim.

Wykres 8. Liczba wychowanków placówek wsparcia dziennego przypadająca na jednego wolontariusza

Poza placówkami wsparcia dziennego funkcję wspierającą rodziny przeżywające

trudności w sprawowaniu opieki nad dziećmi pełnili również asystenci rodzin oraz

rodziny wpierające. W 2015 r. 82 rodziny wspierające pomagały 89 rodzinom w

wypełnianiu obowiązków rodzicielskich. 3,8 tys. asystentów rodziny służyło pomocą

41,7 tys. rodzin zapobiegając zaistnieniu przesłanek do odebrania dzieci rodzicom

i umieszczenia ich w opiece zstępczej lub umożliwiając odzyskanie władzy

rodzicielskiej i powrót dzieci do rodziców. Ponadto 132,1 tys. rodzin skorzystało z

poradnictwa specjalistycznego.

W 2015 r. kontynuowano program Karta Dużej Rodziny oferujący rodzinom

wielodzietnym tj. przynajmniej z trójką dzieci, system zniżek oraz dodatkowych

uprawnień przy korzystaniu z oferty kulturalnej, rekreacyjnej, transportowej na terenie

całego kraju. Ponad 289 tys. rodzin otrzymało kartę, co oznaczało, że karta została

przyznana 546,1 tys. rodziców lub małżonków rodziców oraz 959,8 tys. dzieci.

0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0

Zachodniopomorskie

Wielkopolskie

Warmińsko-mazurskie

Świętokrzyskie

Śląskie

Pomorskie

Podlaskie

Podkarpackie

Opolskie

Mazowieckie

Małopolskie

Łódzkie

Lubuskie

Lubelskie

Kujawsko-pomorskie

Dolnośląskie

Polska


46

4.2.3. Świadczenia rodzinne14

Świadczenia rodzinne mają na celu finansowe wsparcie rodziny, jeśli na jej

utrzymaniu pozostaje dziecko (dzieci) lub osoba niepełnosprawna wymagająca opieki

i pomocy. System świadczeń rodzinnych oparty jest o zasadę pomocniczości.

Osobami w pierwszej kolejności zobowiązanymi do łożenia na utrzymanie dzieci są

ich rodzice. Pomoc państwa w postaci wspomnianych świadczeń rodzinnych

przysługuje po sprawdzeniu wszystkich kryteriów. Oprócz posiadania dziecka na

utrzymaniu, głównym kryterium uprawniającym do świadczeń rodzinnych (zasiłku

rodzinnego i dodatków do niego) jest przeciętny miesięczny dochód, w przeliczeniu

na osobę w rodzinie.

Kryterium dochodowe dotyczy dochodu netto, tj. po odliczeniu podatku dochodowego

i składek na ubezpieczenie społeczne oraz na ubezpieczenie zdrowotne i od 1

listopada 2012 r. wynosiło 539 zł na osobę lub 623 zł na osobę, jeśli w rodzinie

wychowuje się dziecko niepełnosprawne. Dla porównania w systemie pomocy

społecznej kryterium dochodowe uprawniające do świadczeń pieniężnych od 1

października 2012 r. – wynosiło 456 zł na osobę w gospodarstwie domowym, a w

przypadku osób samotnie gospodarujących – 542 zł. Niezależnie od wysokości

dochodu rodziny przyznawane były: jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się

dziecka, zasiłek pielęgnacyjny oraz świadczenie pielęgnacyjne.

Również w 2015 roku kwoty kryterium dochodowego stosowane w systemie

świadczeń rodzinnych są wyższe niż te w systemie świadczeń z pomocy społecznej

w 2015 r., w którym wynosiły 514 zł na osobę w gospodarstwie domowym oraz 634

zł w przypadku osób samotnie gospodarujących.

Niektóre świadczenia przyznawane były niezależnie od dochodu. Poniższy schemat

ilustruje strukturę świadczeń rodzinnych oraz kwoty kryterium dochodowego dla

każdego z nich w 2015 roku.

14

Wszystkie elementy tego podrozdziału pochodzą z [GUS 2013] rozdz. 2.5 oraz z [GUS 2016] rozdz. 2.5


47

Świadczenie, dla którego kryterium dochodowe wynosi 1922 zł netto na osobę w rodzinie

Świadczenie, dla którego kryterium dochodowe wynosi 764 zł na osobę w rodzinie (od 1 XI 2015)

Świadczenie, dla którego kryterium dochodowe wynosi 674 zł na osobę w rodzinie lub 764 zł - jeśli

w rodzinie wychowuje się dziecko niepełnosprawne (od 1 XI 2015)

Świadczenie przyznawane bezterminowo lub do końca miesiąca, w którym traci ważność orzeczenie

o niepełnosprawności

Ilustracja 4. Rodzaje świadczeń rodzinnych

Jak już wspomniano, struktura wydatków budżetowych (objętych statystyką GUS) w

podziale na rodzaje świadczeń jest pochodną liczby tych świadczeń. Ilustruje to

dobrze poniższy Wykres 9.

Świadczenia rodzinne

Zasiłek rodzinny

Dodatki do zasiłku rodzinnego z tytułu:

- urodzenia dziecka

- opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego

- samotnego wychowywania dziecka

- wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej

- kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego

- podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania

- rozpoczęcia roku szkolnego

Jednorazowa zapomoga z tytułu

urodzenia się dziecka

Świadczenia opiekuńcze

Zasiłek pielęgnacyjny

Świadczenie pilęgnacyjne

Specjalny zasiłek

opiekuńczy

Gminne świadczenia na rzecz rodziny*


48

Wykres 9. Struktura wydatków oraz świadczeń rodzinnych według rodzaju świadczenia w 2012 roku.

Wykres 10. Struktura wydatków oraz świadczeń rodzinnych według rodzaju świadczenia w 2015 roku.

Wśród świadczeń rodzinnych, dominującą pozycję stanowiły zasiłki rodzinne,

których w 2015 r. przeciętnie miesięcznie wypłacono 2 035,4 tys. Było to jednak o

5,7% mniej niż w 2014 r. (2 159,4 tys.). Około 25% (509,7 tys.). wszystkich dzieci, na

2476,7

1264,2

3448,8

279,2

zasiłek rodzinny

dodatki do zasiłku

świadczenia opiekuńcze

jednorazowa zapomoga z tytułu

urodzenia się dziecka


49

które wypłacany był zasiłek rodzinny, stanowiły dzieci do 5 roku życia, ok. 66%

(1 345,6 tys.) - powyżej 5 roku życia do ukończenia 18 lat, a pozostałe 9% - osoby

pełnoletnie do ukończenia 24 roku życia. W 2015 r. na zasiłki rodzinne wydatkowano

kwotę 2 476,7 mln zł i była ona o ok. 3,9% niższa niż w 2014 r. (2 576,0 mln zł).

Przeciętna miesięczna kwota zasiłku rodzinnego wynosiła w 2015 r. – 101,40 zł (w

2014 r. – 99,41 zł).

Druga grupa świadczeń rodzinnych to dodatki do zasiłku rodzinnego. Aby rodzina

mogła z nich skorzystać, musiała mieć prawo do otrzymywania zasiłku rodzinnego.

Najwięcej dodatków wypłacono w 2015 roku z tytułu: wychowania dziecka w rodzinie

wielodzietnej – przeciętnie miesięcznie 334,5 tys. świadczeń (około 35%

przyznanych dodatków) oraz podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem

zamieszkania – przeciętnie miesięcznie 204,3 tys. świadczeń (22%). W 2015 r.

wypłacono dodatki do zasiłków rodzinnych na kwotę 1 264,2 mln zł, tj. o 3,8%

mniejszą w porównaniu do 2014 r. (1 314,5 mln zł).

Warto zwrócić uwagę, że w stosunku do 2012 roku spadła w 2015 kwota

wypłaconych zasiłków rodzinnych oraz dodatków do nich, natomiast wzrosła kwot na

świadczenia opiekuńcze (w stosunku do 2014 roku ta kategoria świadczeń

nieznacznie spadła w 2015 roku).

Wydatki budżetu państwa w 2012 r. na realizację ustawy o świadczeniach rodzinnych

wyniosły ogółem ok. 8 285 mln zł, z tego na świadczenia rodzinne przypadało ok. 7

734 mln zł (o 2,74% mniej niż w 2011 r. – 7 952 mln zł).

Na 31,1 tys. jednorazowych zapomóg z tytułu urodzenia się dziecka wydano kwotę

373,1 mln zł. Ponadto na prawie 14 tys. zapomóg wypłacanych ze środków

własnych, gminy wydały ok. 13 mln zł.

Wydatki budżetu państwa w 2015 r. na realizację ustawy o świadczeniach rodzinnych

wyniosły ogółem ok. 8 065,9 mln zł (o 6,7% więcej niż w 2014 r. i o 2,6% mniej, niż w

2012 r.).

Na jednorazowe zapomogi z tytułu urodzenia dziecka (23,3 tys. – przeciętna

miesięczna liczba świadczeń, 23,2 tys. w 2014 r.) wydano podobną kwotę, jak w

2014 r., tj. 279,2 mln zł (jednak znacząco mniejszą, niż w 2012 roku). Ponadto, na

prawie 9 tys. zapomóg wypłacanych ze środków własnych, gminy wydały ok. 7,5 mln

zł, tj. o 24,4% więcej niż w 2014 r. (6,0 mln zł) ale o ok. 42,3% mniej, niż w 2012 r. .


50

4.2.4. Stacjonarne zakłady pomocy społecznej15

Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej i samorządowej,

współpracując na zasadzie partnerstwa, z podmiotami niepublicznymi, w tym z

organizacjami pozarządowymi, kościołami i związkami wyznaniowymi.

Pod koniec 2015 r. funkcjonowało 1 655 stacjonarnych zakładów pomocy

społecznej (o 36 placówek, czyli 2,2% więcej niż w 2014 r. oraz o 101, czyli o 6,5%

więcej, niż w 2012 roku), wśród których 51,5% stanowiły domy pomocy społecznej

(853), 21,6% to placówki dla osób bezdomnych – domy, schroniska, noclegownie

(357), 4,1% – domy dla matek z dziećmi i kobiet w ciąży (68), 22,8% – placówki

zapewniające całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub

osobom w podeszłym wieku w ramach działalności gospodarczej lub statutowej,

stacjonarne środowiskowe domy samopomocy, rodzinne domy pomocy i pozostałe

niezaklasyfikowane do powyższych kategorii (377). Ponadto działało 57 filii zakładów

(o 5 mniej, niż w 2012 roku).

Dla 795 stacjonarnych placówek pomocy społecznej i ich filii (w 2012: 798) organem

prowadzącym był samorząd terytorialny – 46,4% (a w przypadku domów pomocy

społecznej 71,5%). Pozostałe zakłady prowadzone były m.in. przez: kościoły i

związki wyznaniowe (łącznie 297, w tym przez Kościół Katolicki – 279), osoby

fizyczne, stowarzyszenia, fundacje i inne podmioty gospodarcze.

Niektóre zakłady świadczą usługi dla różnych grup mieszkańców, posiadają tzw.

„oddziały”. Uwzględniając zróżnicowaną działalność skierowaną do poszczególnych

grup mieszkańców, możemy mówić o 1 886 (w 2012 r.: 1733) takich „miejscach

pobytu” w placówkach macierzystych. Najwięcej (529, tj. 28,0%) przeznaczonych

było dla osób w podeszłym wieku, 357 (18,9%) dla osób bezdomnych, 290 (15,4%)

dla osób przewlekle somatycznie chorych, 215 (11,4%) dla osób przewlekle

psychicznie chorych, 189 (10,0%) dla dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie,

103 (5,5%) dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej intelektualnie, 68 (3,6%) dla

15

Wszystkie elementy tego podrozdziału pochodzą z [GUS 2013] rozdz. 2.6.1 oraz z [GUS 2016] rozdz. 2.6.1


51

matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, natomiast 61 (3,2%) dla osób

niepełnosprawnych fizycznie oraz 74 dla innych osób (3,9%).

Stacjonarne zakłady pomocy społecznej dysponowały łącznie 114,0 tys. miejsc (o 5,5

tys., czyli 5,3% więcej niż w 2012 r.). Wskaźnik miejsc na 10 tys. ludności wyniósł

29,7 (w 2012 r.: 28,1).

Strukturę osób korzystających ze stacjonarnych zakładów pomocy społecznej

ilustruje poniższy Wykres 1116

Wykres 11. Mieszkańcy stacjonarnych zakładów pomocy społecznej według „oddziałów”

Większość osób przebywających w stacjonarnych zakładach pomocy społecznej

(81,5%) uczestniczyła przynajmniej w części w finansowaniu swego pobytu

pokrywając koszty z dochodów własnych, np. własnej emerytury, renty, zasiłku

stałego, z czego zaledwie 5,8% z nich pokrywało koszty w pełnej wysokości. Dla

6,7% mieszkańców pobyt opłacany był w całości przez gminę lub budżet państwa,

2,3% przez rodzinę, a 1,8% przebywających w omawianych zakładach zwolniono z

odpłatności. Pobyt pozostałych osób (7,6%) finansowany był z innych źródeł.

16

Udział procentowy poszczególnych kategorii określono według liczby osób przebywających w domach lub na „oddziałach”. Przykładowo, nazwa oddziału „dla osób w podeszłym wieku” nie oznacza, że znajdują się tam wyłącznie osoby w podeszłym wieku; mogą tam również przebywać osoby młodsze.

osoby w podeszłym

wieku

20,4 %

przewlekle somatycznie

chorzy

19,3 %

dorośli niepełn.

intelektualnie

14,0 %

dzieci i młodzież niepeł.

intelekt.

5,0 %

przewlekle

psychicznie chorzy

21,2 %

niepełnosprawni

fizycznie

1,9 %

matki z małoletnimi

dziećmi i kobiety w ciąży

1,4 %

bezdomni

15,9 % pozostali

0,9 %


52

Ponadto w opiekę nad mieszkańcami stacjonarnych zakładów pomocy społecznej

zaangażowało się 4,8 tys. wolontariuszy.

4.2.5. Świadczenia pieniężne i niepieniężne w ramach systemu pomocy

społecznej1718

Oprócz stacjonarnych form pomocy społecznej realizowana jest również pomoc

środowiskowa polegająca na udzielaniu świadczeń pieniężnych i niepieniężnych

osobom spełniającym określone kryteria i zakwalifikowanym do otrzymania takiej

pomocy w miejscu ich zamieszkania. Zmiany w prawodawstwie dokonane w 2004 r.

stworzyły dwa nowe, uzupełniające się, ale odrębne systemy wsparcia, tj. system

pomocy społecznej i system świadczeń rodzinnych. Prezentowane w tym

podrozdziale dane dotyczą systemu pomocy społecznej.

Środowiskową pomoc pieniężną stanowią między innymi różnego rodzaju zasiłki np.:

stałe, okresowe, celowe, pomoc na usamodzielnienie i kontynuowanie nauki, pomoc

dla cudzoziemców, natomiast pomoc niepieniężna obejmuje m.in: posiłek,

schronienie w placówkach dla bezdomnych, ubranie, sprawienie pogrzebu, usługi

opiekuńcze, pomoc na zagospodarowanie w formie rzeczowej. Osoby potrzebujące

mogły otrzymać pomoc w obu formach.

Wykres 12. Kwota świadczeń (w zł) według rodzaju pomocy środowiskowej w 2012 roku

17

Wszystkie elementy tego podrozdziału pochodzą z [GUS 2013] rozdz. 2.6.2 oraz z [GUS 2016] rozdz. 2.6.2 18

Począwszy od 2012 r. zmienił się zakres prezentowanych danych poprzez wyłączenie informacji na temat pomocy społecznej dla rodzin zastępczych oraz rodzinnych i socjalizacyjnych placówek opiekuńczo-wychowawczych, która jest od 2012 r. regulowana przez ustawę o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.


53

Wykres 13. Kwota świadczeń (w tys. zł) według rodzaju pomocy środowiskowej w 2015 roku.

Zsumowana liczba osób korzystających z form pomocy pieniężnej i form pomocy

niepieniężnej wyniosła w 2015 r. 2,4 mln19 (czyli o ok. 8% mniej, niż w 2012 r.). W

stosunku do 2012 roku zmalał udział świadczeń niepieniężnych (z 29,9% do 27,8%).

W ramach pomocy społecznej organizowanej i świadczonej przez jednostki

samorządu terytorialnego (zadania własne i zlecone), a także realizowanej przez

powiatowe centra pomocy rodzinie (zadania własne oraz z zakresu administracji

rządowej), na pomoc społeczną w 2015 r. wydano łącznie 3,6 mld zł (o 3,9 mln zł

więcej niż w 2014 r. i 477,2 mln zł więcej, niż w 2012 r.).

Pomoc pieniężna w 2015 r. wyniosła 2,6 mld zł (o 17,4 mln mniej niż w 2014 r.), co

stanowiło 72,2% wydatkowanej kwoty ogółem. Z tego na zasiłki stałe przeznaczono

939,6 mln zł (o 41,4 mln zł więcej niż w 2014 r.), na zasiłki okresowe – 908,9 mln zł

(o 52,4 mln zł mniej niż w 2014r.), na zasiłki celowe – 743,5 mln zł (o 8,3 mln zł mniej

niż w roku 2014), a na pozostałe formy pomocy pieniężnej – 23,5 mln zł (o 1,9 mln zł

więcej niż w 2014r.).

W ramach pomocy niepieniężnej na świadczenia wydano ok. 1 mld zł, tj. 27,8%

kwoty ogółem (o 21,2 mln zł więcej niż w 2014 r.). Na zapewnienie posiłków

przeznaczono prawie 44% kwoty wydatkowanej na pomoc niepieniężną (o 12,8

mln zł mniej niż w 2014 r.). Znacznie mniej wydano na ubranie (0,9 mln zł – o 0,1 mln

19

W przypadku, gdy osoba otrzymała pomoc w formie pieniężnej i niepieniężnej, była liczona podwójnie.

2 615 490 912 72%

1 007 746 884 28%

pomoc pieniężna

pomoc niepieniężna


54

zł więcej niż w 2014 r.), schronienie (58,3 mln zł – o 8,2 mln zł niż w 2014r.) oraz

sprawienie pogrzebu 12,4 mln zł (o 0,2 mln zł więcej niż w 2014 r.). Na usługi

opiekuńcze wraz ze specjalistycznymi usługami opiekuńczymi wydatkowano kwotę

493,3 mln zł (o 25,5 mln zł więcej niż w 2014 r.). Na pozostałe formy pomocy

niepieniężnej – 1,7 mln zł (o 0,1 mln zł więcej niż w roku 2014).

4.2.6. Wydatki budżetu państwa w działach klasyfikacji budżetowej: 852

„Pomoc społeczna” i 853 „ Pozostałe zadania w zakresie polityki

społecznej”20

W dziale 852 „Pomoc społeczna” wydatki budżetu państwa realizowane były w pięciu

częściach budżetowych:

34 Rozwój regionalny,

42 Sprawy wewnętrzne,

44 Zabezpieczenie społeczne,

63 Rodzina,

85 Województwa.

Udział środków w ramach części 85 Województwa od kilku lat oscyluje wokół 99% (w

2015 r. stanowiło 99,2%, w 2012 r. - 99,3%, a w 2011 r. - 99,4%) a środki prawie w

całości przekazywane są do jednostek samorządu terytorialnego w postaci dotacji i

subwencji. Udział pozostałych części budżetowych w wydatkach działu 852 stanowi

więc poniżej 1% i są to głównie wydatki realizowane w postaci wydatków bieżących

jednostek budżetowych.

W 2015 r. nie zmieniły się główne kierunki wydatkowania środków w ramach działu

852. Najwięcej środków – 10 050 mln zł (o 369 mln zł więcej niż przed rokiem),

skierowano na wypłaty świadczeń rodzinnych, świadczeń z funduszu

alimentacyjnego oraz składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z

ubezpieczenia społecznego za osoby otrzymujące świadczenie pielęgnacyjne na

podstawie przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych (rozdz. 85212). Stanowiły

one 68,4% wydatków działu 852 (w 2014 r. – 66,9%). Nadal znaczącą pozycją w

wydatkach działu 852 pozostały wydatki na zasiłki i pomoc w naturze oraz składki na

ubezpieczenia emerytalne i rentowe za osoby, które rezygnują z zatrudnienia

20

Wszystkie elementy tego podrozdziału pochodzą z [GUS 2013] rozdz. 2.6.3 oraz z [GUS 2016] rozdz. 2.6.3


55

w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad

długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny (rozdz. 85214). Przeznaczono na

nie 888 mln zł (o 52 mln zł mniej, niż w 2014 r.), przez co ich udział w wydatkach

działu 852 obniżył się o 0,4 p. proc. do poziomu 6,1%. Strukturę wydatków z budżetu

państwa w dziale 852 przedstawia poniższy Wykres 14.

Wykres 14. Struktura wydatków z budżetu państwa w dziale 852 w latach 2013-2015.

W 2015 r. z wydatków w dziale 852 „Pomoc społeczna” na 1 mieszkańca Polski

przypadało średnio 382 zł (w 2014 r. – 376 zł).

Wydatki z budżetu państwa zrealizowane w dziale 853 „ Pozostałe zadania w

zakresie polityki społecznej” wykazane zostały w dziewięciu częściach budżetowych:

30 Oświata i wychowanie,

31 Praca,

34 Rozwój regionalny,

44 Zabezpieczenie społeczne,


56

45 Sprawy zagraniczne i członkostwo Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej,

54 Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych,

72 Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego,

73 Zakład Ubezpieczeń Społecznych i

85 Województwa.

W 2012 r. największy udział (61,6% ogółu wydatków w dziale 853) miały wypłaty

renty socjalnej zrealizowane przez część 73 ZUS w ramach rozdziału 85347,

wydatkowane jako świadczenia na rzecz osób fizycznych. Znaczący udział (21,5%) w

wydatkach działu 853 stanowiły również dotacje dla Państwowego Funduszu

Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (rozdz. 85324) wypłacone w ramach części

44 Zabezpieczenie społeczne.

Struktura wydatków w kolejnych latach (2013-2015) nie podlegała istotnym zmianom

jakościowym. Obrazuje to poniższy Wykres 15.

Wykres 15. Struktura wydatków z budżetu państwa w dziale 853 w latach 2013-2015.

Nadal dominowały wypłaty renty socjalnej (rozdz. 85347) zrealizowane przez ZUS.

Osiągnęły one kwotę 2 457 mln zł, czyli 63,3% ogółu wydatków w dziale 853 (w 2014

r. – 63,1%). Znaczący udział stanowiły również dotacje dla Państwowego Funduszu

Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (rozdz. 85324), na które skierowano

741 mln zł (19,1% wydatków działu 853).


57

W 2015 r. z wydatków w dziale 853 na 1 mieszkańca Polski przypadało średnio

101 zł (w 2014 r. – 96 zł).

4.2.7. Finansowanie zadań w obszarze pomocy społecznej na poziomie

jednostek samorządowych21

Finansowanie zadań w obszarze pomocy społecznej na poziomie jednostek

samorządowych realizowane jest podobnie jak w przypadku budżetu państwa w

ramach działów 852 i 853. Zadania te wynikają głównie z ustawy o pomocy

społecznej i są prowadzone w ramach zadań własnych oraz zadań zleconych.

Zadania własne finansowane są z własnych środków jednostek samorządu

terytorialnego (możliwe jest otrzymanie dotacji celowych z budżetu państwa na ich

dofinansowanie), natomiast środki na realizację zadań zleconych zapewnia budżet

państwa w postaci dotacji.

W 2015 r. na wydatki w obu działach z budżetów jednostek samorządowych

wszystkich kategorii (gmin, miast na prawach powiatu, powiatów i województw

samorządowych) przekazano (wraz ze środkami otrzymanymi z budżetu państwa)

łączną kwotę 27 803 mln zł, czyli o 116 mln zł mniejszą, niż przed rokiem. Udział

wydatków działów: 852 i 853 w strukturze wydatków budżetowych ogółem pozostał

na poziomie 2014 r. i również wynosił 14,2%. W dziale 852 zrealizowano 24 833 mln

zł (o 498 mln zł więcej niż w poprz. roku), natomiast w dziale 853 – 2 969 mln zł (o

614 mln zł mniej).

Na 1 mieszkańca Polski, z wydatków w działach 852 i 853 poniesionych przez

jednostki samorządowe w 2015 r. przypadało przeciętnie 723 zł (w 2014 r. – 725 zł),

przy czym w ramach działu 852 wydatkowano średnio 646 zł a działu 853 średnio 77

zł (w 2014 r. było to odpowiednio: 632 zł i 93 zł).

Ponad połowa wydatków przypada na gminy. Około 30% realizują miasta na

prawach powiatu a ok. 17% powiaty ziemskie. Udział wydatków wojewódzkich haha

się w okolicach 3%. Ilustruje to poniższy Wykres 16.

21

Rozdział ten jest cytatem z [GUS 2016] rozdział 2.6.3.1.


58

Wykres 16. Udział jednostek samorządu terytorialnego w wydatkach w działach 852 i 853.

W kolejnych podrozdziałach przedstawiono za [GUS 2016] informacje dotyczące

wydatków w wyżej wymienionych kategoriach jednostek samorządowych.

Uzupełniono je o kartodiagramy wykonane na podstawie danych z BDL za pomocą

Przeglądarki Danych Geostatystycznych (narzędzie imap) dostępnej na stronie

internetowej https://geo.stat.gov.pl/imap/ . Na kartodiagramach dodatkowo pokazano

wydatki na cele administracji publicznej (porównawczo) oraz na cele edukacyjnej

opieki wychowawczej (ze względu na obszar zainteresowania Akceleratora.

4.2.7.1. Finansowanie z budżetów gmin i miast na prawach powiatów22

Z budżetów gmin w 2015 r. wydatkowano łącznie 14 159 mln zł (dział 852 –13 718

mln zł, dział 853 – 441 mln zł), czyli 50,9% wszystkich środków przekazanych z

budżetów jednostek samorządowych. Spośród tych świadczeń na wypłatę świadczeń

rodzinnych, świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz na składki na ubezpieczenia

emerytalne i rentowe z ubezpieczenia społecznego (rozdz. 85212) przekazano 7 792

mln zł (55,0% łącznej kwoty gminnych wydatków pochodzących z działów 852 i 853).

Znaczące pozycje stanowiły także wydatki na zasiłki stałe, celowe i pomoc w naturze

(rozdz. 85214 i 85216), na które przeznaczono 1 653 mln zł (11,7%) oraz na

finansowanie działalności ośrodków pomocy społecznej (rozdz. 85219) – 1 664 mln

22

Rozdział ten jest cytatem z [GUS 2016] rozdział 2.6.3.1. w części: „Z budżetów gmin” oraz „„Z budżetów miast na prawach powiatu”, zaś mapa jest opracowana na podstawie danych z BDL za pomocą narzędzia imap.

https://geo.stat.gov.pl/imap/


59

zł (11,8%). Od dwóch lat zwiększają się wydatki gmin na zadania nałożone przez

ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 oraz o wspieraniu rodziny i systemie

pieczy zastępczej23. W 2015 r. przekroczyły one kwotę 122 mln zł, z czego ponad

110 mln zł przeznaczono na wspieranie rodzin (rozdz. 85206), natomiast na kluby

dziecięce (rozdz. 85306) i zaangażowanie dziennych opiekunów (rozdz. 85307) - 6

mln zł.

Z budżetów miast na prawach powiatu (zobowiązanych do realizacji zadań w

zakresie pomocy społecznej nałożonych zarówno na gminy jak i na powiaty) w 2015

r. na wydatki w działach 852 i 853 przeznaczono łącznie 8 407 mln zł (dział 852 – 7

393 mln zł, dział 853 – 1 014 mln zł), czyli 30,3% środków wydatkowanych przez

jednostki samorządowe na zadania w tym zakresie. Na wypłaty świadczeń

rodzinnych, świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz opłatę składek na

ubezpieczenia emerytalne i rentowe z ubezpieczenia społecznego (rozdz. 85212)

przekazano 2 365 mln zł (28,1% wydatków miast w obu działach). Z kolei na

finansowanie infrastruktury pomocy społecznej, czyli domów pomocy społecznej

(rozdz.85202) przekazano 1 094 mln zł (13,0%), a na utrzymanie placówek

opiekuńczo-wychowawczych (rozdz.85201) – 516 mln zł (6,1%).

Na realizację zadań wynikających z ustaw o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3

oraz o wspieraniu rodziny w 2015 r. wypłacono ponad 53 mln zł a środki te zostały

rozdysponowane głównie w rozdz. 85206 wspieranie rodziny. Natomiast na rodziny

zastępcze (rozdz. 85204) przekazano 328 mln zł (3,9% łącznych wydatków miast w

działach 852 i 853).

23

Ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. z 2011 r. Nr 45, poz.235 z późn. zm.), Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. Nr 149, poz.887 z późn. zm.)

60

Kartodiagram 2. Wydatki z budżetów gmin i miast na prawach powiatów w Działach 750, 852, 853 i 854 w latach 2010-2015.


61

4.2.7.2. Finansowanie z budżetów powiatów ziemskich24

Wydatki powiatów ziemskich w omawianych działach w 2015 r. wyniosły

4 585 mln zł, co stanowiło 16,5 % łącznych wydatków jednostek samorządowych w

obszarze pomocy społecznej (dział 852 – 3 563 mln zł, dział 853 – 1 022 mln zł).

Zostały one przeznaczone głównie na finansowanie infrastruktury pomocy

społecznej, czyli domów pomocy społecznej (rozdz. 85202) – 1 864 mln zł (40,7%

wydatków powiatów w obu działach) oraz placówek opiekuńczo-wychowawczych

(rozdz. 85201) – 654 mln zł (14,3%). Na rodziny zastępcze (rozdz. 85204)

przekazano 644 mln zł (14,0%). Z budżetów powiatów finansowane były również

powiatowe urzędy pracy (rozdz. 85333), na które przeznaczono 801 mln zł (17,5%).

24

Rozdział ten jest cytatem z [GUS 2016] rozdział 2.6.3.1. w części: oraz „Wydatki powiatów ziemskich”, zaś mapa jest opracowana na podstawie danych z BDL za pomocą narzędzia

62

Kartodiagram 3. Wydatki z budżetów powiatów ziemskich w Działach 750, 852, 853 i 854 w latach 2010-2015


63

4.2.7.3. Finansowanie z budżetów województw samorządowych25

Z budżetów województw samorządowych na wydatki w działach 852 i 853

w 2015 r. przeznaczono 652 mln zł (dział 852 – 160 mln zł, dział 853 – 492 mln zł),

czyli 2,3% łącznych wydatków jednostek samorządowych w działach 852 i 853. Na

funkcjonowanie wojewódzkich urzędów pracy (rozdz. 85332) rozdysponowano blisko

256 mln zł (39,2% wydatków województw samorządowych w obu działach),

natomiast kwotę przekraczającą 256 mln zł (39,3%) przekazano na zadania

określane jako „pozostała działalność”.

25

Rozdział ten jest cytatem z [GUS 2016] rozdział 2.6.3.1. w części: „Z budżetów województw samorządowych” oraz „Wydatki powiatów ziemskich”, zaś mapa jest opracowana na podstawie danych z BDL za pomocą narzędzia

64

Kartodiagram 4. Wydatki z budżetów województw w Działach 750, 852, 853 i 854 w latach 2010-2015.

65

4.2.8. Finansowanie z programów operacyjnych

Kartodiagram 5. Finansowanie z programów operacyjnych


66

4.3. Analizy dotyczące ostatnich lat

4.3.1. Problemy metodologiczne studiów nad usługa-mi opiekuńczymi

Tytuł niniejszego podrozdziału jest cytatem z opracowania przeglądowego

[Krzyszkowski J. 2006]. Istotnie, jak stwierdza Autor „Studia porównawcze polityki

społecznej, pomocy społecznej i mieszczących się w tym obszarze usług

opiekuńczych napotykają na liczne trudności metodologiczne wynikające ze

złożoności badanej materii. Organizatorami opieki są zarówno instytucje publiczne,

jak i organizacje pozarządowe lub prywatne, a także nieformalni opiekunowie:

członkowie rodzin, przyjaciele, sąsiedzi, wolontariusze, itp. Różnorodne są także

zasady finansowania usług opiekuńczych. Mieści się tutaj zarówno nieodpłatna, dar-

mowa opieka nieformalnych, rodzinnych opiekunów, jak i usługi wynagradzane

zasiłkami dla opiekunów lub opłacane z ubezpieczeń pielęgnacyjnych. Usługi mogą

być świadczone przez profesjonalnych opiekunów prowadzących samodzielną

działalność gospodarczą lub zatrudnianych przez właścicieli prywatnych agencji

usługowych. Różna jest także lokalizacja usług: mogą być świadczone w miejscu

zamieszkania klientów, w domach dziennego pobytu lub stacjonarnie w instytu-cjach

opieki całkowitej, jakimi są domy pomocy społecznej. Tendencją ogólnoeuropejską

jest redukcja usług stacjonarnych na rzecz środowiskowych, czyli świadczonych w

miejscu zamieszkania usługobiorcy, co jest spowodowane zarówno względami

ekonomicz-nymi (wysokie koszty opieki stacjonarnej) jak i prefe-rencjami

podopiecznych, ludzi starych i niepełno-sprawnych, którzy często traktują

zamieszkanie w domu pomocy społecznej jako ostateczność. Bezpośrednich

dostawców usług opiekuńczych można podzielić na płatnych opiekunów

zatrudnionych w publicznych placówkach pomocy społecznej czy ośrodkach zdrowia,

jak i pracowników niepublicznych, po-zarządowych organizacji i prywatnych agencji

świadczących Jeszcze inną kategorią są opiekunowie niezależni, korzystający

jedynie z pośrednictwa pracy odpowiednich agencji. Dla nich samozatrudnienie może

być drugą, dodatkową pracą. Opiekunowie mogą mieć różnych pracodawców

(publicznych lub niepublicznych), ale mogą być także zatrudniani bezpośrednio przez

podopiecznych bądź ich rodziny.

Całkowicie odmienną kategorię stanowią opiekuno-wie nieformalni, nieodpłatnie

świadczący usługi w miejscu zamieszkania. Są nimi głównie członkowie rodzin


67

świadczący usługi ze względów emocjonalnych, poczucia obowiązku,

odpowiedzialności za swoich krewnych, często zamieszkujący razem z podopiecz-

nymi bądź w pobliżu. W grupie opiekunów nieformalnych umieścić można także

wolontariuszy świadczących usługi jedynie za zwrot ponoszonych kosztów.

Przedstawiona różnorodność organizatorów, dostaw-ców, zasad finansowania oraz

form opieki powoduje zrozumiałe trudności w analizie systemów opiekuńczych (…)”

4.3.2. Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej

Jedną z niewielu publikacji traktujących wprost o instrumentach finansowych w

obszarze działań społecznych jest Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej

(KPRES) wypracowany przez Grupę ds. Strategicznych działającą w ramach Zespołu

ds. Rozwiązań Systemowych w Zakresie Ekonomii Społecznej, pod przewodnictwem

Ministra Pracy i Polityki Społecznej w latach 2012-2014. Został przyjęty uchwałą nr

164 Rady Ministrów w dniu 12 sierpnia br. (Monitor Polski 2014 poz. 811 tom 1).

Jednym z impulsów przyjęcia KPRES był zapewne wynik badania ewaluacyjnego pt.

Ocena Wsparcia w Obszarze Ekonomii Społecznej Udzielonego ze Środków EFS w

Ramach PO KL, współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków

Europejskiego Funduszu Społecznego, zrealizowanego przez firmę Coffey

International Development sp. z o.o. na zlecenie Departamentu Zarządzania EFS w

MRR w okresie od lipca do listopada 2013 roku. Wyniki ewaluacji były delikatnie

mówiąc niezbyt optymistyczne. Być może było to czynnikiem, który miał wpływ na

ostateczne przyjęcie tak długo tworzonego KPRES.

W rozdziale KPRES zatytułowanym „Priorytet III. System wsparcia ekonomii

społecznej” zapisano:

„Środki finansowe przeznaczane na rozwój ekonomii społecznej powinny być

przeznaczane głównie na wsparcie bezpośrednie przedsiębiorstw społecznych i

sektora ekonomii społecznej. Wsparcie finansowe przedsiębiorstw społecznych

świadczone będzie w formie dofinansowania (na założenie przedsiębiorstwa

społecznego oraz na prowadzenie działalności pożytku publicznego) oraz pożyczek i

poręczeń (na rozwój gospodarczy istniejących przedsiębiorstw społecznych). Pomoc

finansowa dla przedsiębiorstw społecznych powinna być ściśle powiązana z ofertą

szkoleń i doradztwa oraz ze sprecyzowanymi oczekiwaniami dotyczącymi efektów


68

ich działania. Takie rozwiązanie zwiększy efekty społeczne i gospodarcze

działających przedsiębiorstw społecznych.”

Jak widać, idea finansowania z myślą o efekcie była już w 2014 roku werbalizowana,

przy czym pisano wówczas o świadczeniach ex ante, gdyż inaczej nie można było

oczekiwać efektów od niedokapitalizowanych podmiotów ekonomii społecznej.

Przewidywano:

udzielanie bezzwrotnych instrumentów finansowych na tworzenie miejsc

pracy w przedsiębiorstwach społecznych i innych podmiotach oraz

finansowanie części ich funkcjonowania w ramach działalności integracyjnej i

w sferze pożytku publicznego;

wprowadzenie możliwości wsparcia inwestycyjnego przedsiębiorstw

społecznych i podmiotów ekonomii społecznej, w szczególności poprzez

finansowanie kosztów remontu nieruchomości i zakupu środków trwałych

tworzących nowe możliwości rozwojowe, zgodne z potrzebami lokalnej

polityki społecznej.

Uznano, że głównym instrumentem wsparcia istniejących przedsiębiorstw

społecznych w sferze działalności gospodarczej powinien być system instrumentów

finansowych o charakterze zwrotnym: pożyczek i poręczeń. Zaplanowano

następujące środki wsparcia:

„1. Od 2013 r. do 2015 r. realizowany będzie pilotaż programu pożyczkowego,

umożliwiającego przetestowanie nowych sposobów finansowania przedsiębiorstw

społecznych. Działania te realizowane będą za pomocą pięciu makroregionalnych

funduszy pożyczkowych. Pilotaż ma na celu przetestowanie procedur i

funkcjonalności przyszłego funduszu pożyczkowego i poręczeniowego;

2. Po ewaluacji przeprowadzonej w 2014 r. utworzony zostanie od roku 2015

instrument finansowy (Krajowy Fundusz Przedsiębiorczości Społecznej), którego

celem będzie udzielanie pożyczek oraz – odrębnie – poręczeń. Instrument

finansowany będzie ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego oraz źródeł

prywatnych. Fundusz będzie umiejscowiony w Banku Gospodarstwa Krajowego. W

ramach Funduszu możliwe będzie zastosowanie różnych instrumentów zwrotnych,

takich jak np.:

pożyczki krótkoterminowe (do 2 lat) na utrzymanie płynności (np. pomostowe, pod

cesje itp.);


69

pożyczki średnio- i długoterminowe (do 5 lat) z przeznaczeniem na rozwój,

inwestycje, budowanie aktywów;

pożyczki podporządkowane (do 5 lat) z przeznaczeniem na zwiększenie funduszy

własnych;

społeczny fundusz kapitałowy – social venture capital;

poręczenia;

reporęczenia za zobowiązania funduszy poręczeniowych, poręczających kredyty

zaciągnięte przez podmioty ekonomii społecznej posiadające status mikro-, małych

lub średnich przedsiębiorstw.”

Planowano, że „podmiot wdrażający instrument finansowy wyłoni w trybie zgodnym z

ustawą wdrożeniową na lata 2014–2020 pośredników finansowych w każdym z 16

województw (banki, istniejące lokalne lub regionalne fundusze pożyczkowe i

poręczeniowe). Będą oni odpowiedzialni za dystrybucję finansowych instrumentów

zwrotnych, a każdy z nich będzie mógł mieć przyznane środki do zarządzania z

przeznaczeniem na wsparcie dla przedsiębiorstw społecznych na 2–3 lata, stosownie

do złożonej aplikacji”. Dopuszczano istnienie kilku pośredników finansowych w

danym województwie, jak również dopuszczno działanie pośredników obejmujących

do dwóch województw. Zakładano, że Fundusz będzie wspierać w szczególności

działania angażujące dodatkowe środki prywatne.

Ustalono, że wspierane będzie uruchamianie i testowanie innowacyjnych form

finansowania działalności podmiotów ekonomii społecznej i przedsiębiorstw

społecznych, np. spółdzielni pożyczkowych, funduszy poręczeń wzajemnych i innych,

tworzonych na poziomie lokalnym i regionalnym przez podmioty ekonomii społecznej,

jednostki samorządu terytorialnego oraz podmioty prywatne. W szczególności

wspierane będą działania, które zaabsorbują dodatkowe środki prywatne.

Jako indykatywne źródła finansowania przewidziano:

Program Operacyjny Kapitał Ludzki, Priorytet I, Działanie I.4. (1);

Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój 2014–2020, Cel 9., Priorytet

inwestycyjny 9.8. (2, 3) w zakresie wynikającym z badania luki finansowej;

środki prywatne (2, 3).

Istotnie, w ramach POKL, Priorytet I, Działanie I.4 przeprowadzono pilotaż pod

nazwą Projektu Systemowego pt. „Wsparcie inżynierii finansowej na rzecz rozwoju

ekonomii społecznej”. BGK pełnił rolę Beneficjenta Systemowego w projekcie, a


70

Towarzystwo Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych (TISE) – rolę Pośrednika

Finansowego, którego wyłoniono w przetargu.

Pożyczki udzielane były w ramach pomocy de mini mis. Okres kredytowania wynosił

do pięciu lat, a kwota pożyczki nie mogła przekraczać 100 tys. zł. W listopadzie 2013

r. podstawowe oprocentowanie wynosiło 1,38% w skali roku, ale w określonych

przypadkach mogło zostać obniżone do 0,69%. Zasady udzielania pożyczek były

następujące:

• oprocentowania na poziomie 0,5 stopy redyskonta weksli;

• możliwość obniżenia do 0,25 stopy redyskonta weksli w przypadku:

• spółdzielni socjalnych, który osiągnęły przychody w ostatnim roku niższe niż 100

tys. zł,

• PES, w których na dzień składania wniosku o pożyczkę nie mniej niż 50%

zatrudnionych stanowią osoby wykluczone społecznie i/lub osoby niepełnosprawne,

• przeznaczania co najmniej 10% zysku lub nadwyżki bilansowej na działalność

pożytku publicznego,

• zatrudnienia w wyniku realizacji przedsięwzięcia osoby/osób bezrobotnych;

• okres kredytowania do pięciu lat;

• maksymalna wysokość pożyczki – 100 tys. zł;

• brak prowizji z tytułu udzielenia pożyczki;

• możliwości uzyskania sześciomiesięcznej karencji w spłacie kapitału;

• pożyczka przeznaczona tylko dla określonych podmiotów:

• spółdzielnie (socjalne, pracy, inwalidów i niewidomych),

• organizacje pozarządowe prowadzące działalność gospodarczą pożytku

publicznego,

• organizacje kościelne, o ile ich cele statutowe obejmują działalność,

• spółki non-profit;

• pożyczki były udzielane tylko tym podmiotom, które zatrudniały do 50 osób i

spełniały inne warunki określone dla MSP;

• po uzyskaniu pożyczki można było skorzystać z bezpłatnego doradztwa

finansowego, zarządzania zasobami ludzkimi, marketingowego czy prawnego.

Doradztwo nie było obligatoryjne.

W okresie od stycznia do listopada 2013 w ramach omawianego pilotażu o wsparcie

w postaci instrumentów zwrotnych starało się tylko 2% uczestników projektów, przy

czym tylko część z nich spełniała warunki otrzymania pożyczki. Jednak ok. 9%


71

indywidualnych odbiorców wsparcia było zainteresowanych tą formą pomocy w

przyszłości, a prawie 80% z nich oceniało ją pozytywnie.

Kilka miesięcy po oddaniu raportu z analizy ex-post POKL, firma Coffey wraz IBS

realizowała analizę ex-ante instrumentów finansowych POWER na lata 2014-2020.

Doświadczenia pilotażu BGK i TISE były poza pożyczkami PAFPIO (najczęściej

pomostowymi) głównym źródłem obserwacji i rekomendacji. Autorzy rekomendowali

między innymi:

„Aby planowane wsparcie odpowiadało na zawodność rynku, jednocześnie nie

wypierając instrumentów komercyjnych, wysokość oprocentowania powinna być

zbliżona do oprocentowania rynkowego, przy zastosowaniu różnych poziomów

oprocentowania, w zależności od wysokości wnioskowanej pożyczki – przy

preferencyjnym traktowaniu pożyczek na mniejsze kwoty. Należy dążyć do możliwie

liberalnego podejścia do kwestii zabezpieczeń, dopuszczając szeroki zakres ich

możliwych form, a domyślnie stosując zabezpieczenie w postaci poręczenia jednej

osoby fizycznej. Okres spłaty zaciągniętych zobowiązań powinien być relatywnie

długi (do 7 lat), przy możliwości karencji do 12 miesięcy, dotyczącej jedynie spłaty

kapitału. Istotnym wyzwaniem będzie zapewnienie trwałości wsparcia. Wśród

możliwych rozwiązań warto rozważyć: możliwość wakacji w spłatach rat

kapitałowych, możliwość zwiększenia kwoty pożyczki, możliwość renegocjacji

pożyczki i wydłużenia okresu spłaty do maksymalnie 10 lat.”

4.3.3. Podsumowanie programu pilotażowego programu wsparcia PES

Wspomnianyw w cytowanych w poprzednim podrozdziale program pilotażowy

realizowany przez BGK i TISE zakończył się z 2015 rokiem. Podsumowanie

przygotowane przez BGK można znaleźć na stonie internetowej

https://www.bgk.pl/biuro-prasowe/komunikaty-prasowe/ponad-300-przedsiebiorstw-

spolecznych-rozwija-sie-dzieki-preferencyjnym-pozyczkom-1679/ .

Pierwotny budżet na pożyczki (25,18 mln zł) wykorzystany został w maju 2015 r.

(ostateczny zakładany termin wydatkowania – 31 grudnia 2015 r.). Od czerwca

2014 r. rozpoczęła się akcja pożyczkowa w ramach II obrotu środkami. W jej ramach

udzielono 188 pożyczek na kwotę 13,7 mln zł i wsparto 148 podmiotów ekonomii

społecznej. Pilotaż zakończono 31 grudnia 2016 r.

https://www.bgk.pl/biuro-prasowe/komunikaty-prasowe/ponad-300-przedsiebiorstw-spolecznych-rozwija-sie-dzieki-preferencyjnym-pozyczkom-1679/

https://www.bgk.pl/biuro-prasowe/komunikaty-prasowe/ponad-300-przedsiebiorstw-spolecznych-rozwija-sie-dzieki-preferencyjnym-pozyczkom-1679/


72

W kwietniu bieżącego (2017) roku BGK zaprezentował zaktualizowane

podsumowanie programu pilotażowego. Wszystkie poniższe informacje niniejszego

podrozdziału pochodzą z prezentacji26 Patrycji Wolińskiej-Bartkiewicz - Dyrektor

Zarządzającej Pionem Funduszy Europejskich w Banku Gospodarstwa Krajowego,

zaprezentowanej 4 kwietnia 2017 r. podczas uroczystego uruchomienia

wynikającego z programu pilotażowego programu wsparcia PES na kolejne lata (do

2021 roku).

Wbrew wątpliwościom ewaluatorów instrumentów finansowych, przywoływanym w

poprzednim podrozdziale, program „rozpędził się” i zarówno liczba pożyczek, jak i

pożyczkobiorców przekroczyły pierwotne założenia.

Kartodiagram 6. Docelowa liczba pożyczkobiorców w ramach poszczególnych makroregionów w ramach I obrotu środkami Funduszu Wsparcia PES

Zgodnie z założeniami projektu pilotażowego, docelowa liczba wspartych

pożyczkobiorców wynosiła co najmniej 250. Liczba ta została znacznie przekroczona,

co ilustruje poniższa tabela.

26

Tytuł prezentacji: Efekty wdrażania projektu pilotażowego pt. „Wsparcie inżynierii finansowej na rzecz rozwoju ekonomii społecznej”w ramach Działania 1.4 POKL


73

Tabela 4. Wykorzystanie środków Funduszu Wsparcia PES w stosunku do zakładanego docelowego poziomu

Makroregion Udzielone pożyczki w mln zł

Liczba pożyczek/ pożyczkobiorców

Makroregion I (kujawsko-pomorskie, łódzkie,

mazowieckie) 8,74 109 / 90

Makroregion II (lubelskie, podkarpackie, podlaskie)

5,62 68 / 57

Makroregion III (dolnośląskie, lubuskie, wielkopolskie,

opolskie) 9,01 117 / 90

Makroregion IV (zachodniopomorskie, pomorskie,

warmińsko-mazurskie) 6,74 95 / 74

Makroregion V (śląskie, świętokrzyskie, małopolskie)

8,77 111 / 95

Łącznie 38,88 500/406 *

Z innych efektów programu pilotażowego warto wspomnieć dane zamieszczone w

poniższej tabeli.

Tabela 5. Wskaźniki realizacji celów Projektu Pilotażowego.

Kryterium Docelowo na koniec 2015r.

Stan na 31 grudnia 2016 r.

Poziom wykorzystania kapitału

Nie mniej niż 95% 100,00%

Stopień realizacji wskaźnika liczby udzielonych pożyczek

Nie mniej niż 110% 200,00%

Liczba nowoutworzonych przez PES miejsc pracy

50 507


74

Ze środków pochodzących ze spłat kapitału i odsetek od pożyczek udzielonych w

pilotażu, utworzony został Fundusz Gwarancyjny, o którym mowa w następnym

podrozdziale.

4.3.4. Obecne warunki Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój,

Działanie 2.9 Rozwój ekonomii społecznej

Jak wspomniano w poprzednim podrozdziale, Konferencja otwierająca program

realizowany przez Bank Gospodarstwa Krajowego działający jako menedżer

Krajowego Funduszu Przedsiębiorczości Społecznej na zlecenie Ministra Rodziny,

Pracy i Polityki Społecznej, oferujący kompleksowe wsparcie dla podmiotów

ekonomii społecznej z wykorzystaniem instrumentów finansowych odbyła się nie w

2015 roku, jak planowano27, lecz 4 kwietnia 2017 roku. W ramach wsparcia

wprowadzono poza pożyczkami, również instrument regwarancyjny dla podmiotów

udzielających poręczeń kredytowych podmiotom ekonomii społecznej.

Podczas konferencji została również uroczyście podpisana umowa pomiędzy

Ministrem Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej a Bankiem Gospodarstwa Krajowego,

powołująca Fundusz Gwarancyjny Krajowego Funduszu Przedsiębiorczości

Społecznej. W ramach funduszu, podmiotom ekonomii społecznej zostaną

udostępnione gwarancje, które pozwolą zwiększyć dostępność rynkowych źródeł

finansowania, dzięki istotnemu zmniejszeniu ryzyka zobowiązań zaciąganych przez

te podmioty w instytucjach finansowych działających na warunkach komercyjnych.

Na realizację tego instrumentu przewidziano łącznie około 24 mln zł. W przypadku

potwierdzenia zapotrzebowania na instrument, działalność Funduszu będzie

kontynuowana do końca 2021 r.

Tak więc w ramach systemu dostępne będą następujące instrumenty finansowe:

Pożyczki

Gwarancje

Regwarancje.

27

Por. podrozdział 4.3.2


75

Łącznie28 MRPiPS przeznaczył na ten cel ok. 143 mln zł.

POŻYCZKI

W ramach instrumentów finansowych POWER kwalifikowalne są takie

przedsięwzięcia PES, które dotyczą rozszerzenia prowadzonej przez nie działalności,

wzmocnienia podstawowej działalności PES lub realizacji przez PES nowych

przedsięwzięć.

Drugim warunkiem koniecznym do spełnienia powinno być generowanie korzyści

społecznych w ramach przedsięwzięcia objętego dofinansowaniem z instrumentu

finansowego (np. tworzenie miejsc pracy lub innych korzyści społecznych).

Pożyczki są udzielane na terenie całego kraju poprzez następujących pośredników

finansowych wybranych przez BGK w przetargu:

1. Fundusz Regionu Wałbrzyskiego udzielający pożyczek na terenie

województw: dolnośląskiego, lubuskiego, wielkopolskiego i opolskiego,:

2. Towarzystwo Inwestycji Społeczno - Ekonomicznych S.A. udzielające

pożyczek na terenie pozostałych województw.

Warunkiem ubiegania się o pożyczkę jest złożenie wniosku o pożyczkę29 u

pośrednika finansowego działającego na danych terenie.

Pożyczka na start

dla PES, które działają nie dłużej niż 12 m-cy

wysokość – do 100 tys. zł na jedną pożyczkę, ale nie więcej niż 200 tys. zł na

jeden PES (tj. pożyczka na sfinansowanie kosztów funkcjonowania PES we

wczesnej fazie rozwoju działalności gospodarczej oraz pożyczka na

utworzenie miejsca/miejsc pracy, przy czym druga pożyczka na start może

zostać udzielona wyłącznie na utworzenie nowego/kolejnego miejsca/miejsc

pracy)

maksymalny okres spłaty – 5 lat

karencja w spłacie kapitału – do 6 m-cy

brak prowizji i opłat

28

Patrz https://www.bgk.pl/przedsiebiorstwa/wsparcie-podmiotow-ekonomii-spolecznej-w-latach-2014-2020/ 29

Wniosek o pożyczkę oraz o dotację na spłatę odsetek jest jednocześnie wnioskiem o udzielenie

pomocy de minimis, o ile w przypadku pożyczki udzielonej w części lub w całości ze środków EFS i budżetu państwa zastosowanie zostanie oprocentowanie preferencyjne i/lub w przypadku pożyczki udzielonej w części lub w całości ze środków wkładu własnego Pośrednika Finansowego przyznana zostanie dotacja na spłatę odsetek

https://www.bgk.pl/przedsiebiorstwa/wsparcie-podmiotow-ekonomii-spolecznej-w-latach-2014-2020/

https://www.bgk.pl/przedsiebiorstwa/wsparcie-podmiotow-ekonomii-spolecznej-w-latach-2014-2020/


76

oprocentowanie – na poziomie stopy redyskonta weksli NBP; obniżenie do ½

stopy redyskonta weksli NBP w przypadku gdy celem/jednym z celów

realizowanego przedsięwzięcia jest utworzenie nowego miejsca pracy w

ramach pożyczki

Pożyczka na rozwój

dla PES, które działają powyżej 12 m-cy

wysokość – do 500 tys. zł na jedną pożyczkę, ale nie więcej niż 1 mln zł na

jeden PES zaangażowanych w danym okresie w pożyczki

maksymalny okres spłaty - 7 lat

karencja w spłacie kapitału – do 6 m-cy

brak prowizji i opłat

oprocentowanie – uzależnione od kwoty pożyczki:

o dla pożyczek do 100 tys. zł – na poziomie stopy redyskonta weksli

NBP, z możliwością obniżenia do ½ stopy redyskonta weksli, gdy w

ramach realizowanego przedsięwzięcia tworzone jest nowe miejsce

pracy oraz

o dla pożyczek powyżej 100 tys. zł – na poziomie rynkowym; możliwość

obniżenia do wysokości stopy redyskonta weksli, gdy w ramach

realizowanego przedsięwzięcia utworzona zostanie liczba miejsc pracy

odpowiadająca kwocie zaciągniętej pożyczki w proporcjach, zgodnie

z którymi 100 tys. PLN pożyczki przekłada się na utworzenie 1 miejsca

pracy

Utworzone/nowe miejsce pracy oznacza stanowisko pracy utworzone nie później niż

w ciągu 6 miesięcy od dnia podpisania umowy pożyczki na podstawie umowy o

pracę w wymiarze nie mniejszym niż ½ etatu; miejsce pracy powinno być utrzymane

przez okres co najmniej 6 miesięcy

Przykładowe obniżenie oprocentowania z tytułu utworzenia miejsc/a pracy następuje

zgodnie ze wzorem:

Maksymalne oprocentowanie pożyczki = R - (100 000/P)*MP *(R-SRW)

gdzie:

R – rynkowe oprocentowanie pożyczki

P – wartość pożyczki


77

MP – liczba miejsc pracy

SRW – stopa redyskonta weksli NBP

np. przy pożyczce o wartości 300 tys. zł, gdy utworzone zostaną 2 miejsca pracy, a

oprocentowanie rynkowe wynosi np. 8%, przykładowe obniżone oprocentowanie

pożyczki wyniesie: 3,83%

Pożyczkobiorcy nie są obciążani kosztem prowizji związanych z udzieleniem

pożyczki. Zobowiązanie może zostać zaciągnięte przez podmiot, który ma

osobowość prawną i wykaże realne źródła spłaty zobowiązania (np. może być to

podmiot prowadzący nieodpłatną działalność statutową).

Pożyczki w ramach Programu nie mogą być łączone ze środkami pochodzącymi

z innych funduszy publicznych, w tym funduszy unijnych.

Wnioski dla projektu Akceleratora:

ze względu na warunki podmiotowe i przedmiotowe omawianego powyżej

finansowania nie mogłyby z nich korzystać podmioty ES o ustabilizowanej

działalności i ugruntowanej pozycji, gwarantującej wysoką profesjonalną

jakość świadczenia usług, o ile nie byłyby przeznaczone na rozszerzenie

działalności;

wykluczone jest łączenie z finansowaniem z innych funduszy publicznych –

konieczna byłaby interpretacja prawna odpowiadająca na pytanie, czy w

przypadku, gdy środki finansowania pochodziłyby z emisji obligacji

społecznych, w której emitentem byłaby spółka celowa (nie podmiot publiczny)

ale która to emisja korzystałaby z gwarancji JST, to można byłoby uznać, że

finansowanie to nie ma charakteru środków publicznych i dopuszcza łączenie

z finansowaniem z POWER 2.9.

4.3.5. Analiza horyzontalna

Warto wśród analiz tego rozdziału umieścić odniesienie do prac uogólniających, dla

których kolejne opisywane zagadnienia będą dobrymi ilustracjami. Ciekawą analizę

tego typu można znaleźć w [Wójcik. M. 2016]. Autor zauważa: „Obecna formuła

finasowania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej nie zachęca do


78

oszczędności. Układ sprawozdawczości budżetowej koncentruje się na pieniężnym

rozliczeniu wykorzystania dotacji – liczy się fakt wykazania w sprawozdaniu

samorządu pokrycia określonych wydatków przy braku systemowego mechanizmu

weryfikacji efektów realizacji zadań, oraz braku jakichkolwiek formalnych zachęt do

gospodarności. (…) Według W. Misiąga, dotacja celowa „[…] jest w oczywisty

sposób niekorzystna dla samorządów, gdyż z jednej strony wprowadza istotne

ograniczenia w korzystaniu z dostępnych środków (dotacji nie można wydać na

inne cele), z drugie zaś – zniechęca do poszukiwania bardziej efektywnych

sposobów wykonywania tych zadań, gdyż zaoszczędzone ewentualnie kwoty

trzeba będzie i tak zwrócić do budżetu państwa. (…)Jednym ze sposobów

rozwiązania tego problemu byłaby rezygnacja z formuły dotychczasowych zadań

zleconych na rzecz zamiany ich na zadania własne jednostek samorządu

terytorialnego. (…) O tym, do jakich różnic, w jakości i dostępności usług

społecznych dojść może w wyniku stosowania instytucji datacji celowych, bardzo

dobitnie świadczy przykład finansowania pobytu w domach pomocy osób

skierowanych do nich przed rokiem 2004. Obecnie powiat, który prowadzi lub zleca

prowadzenie ponadgminnych domów pomocy społecznej, w których przebywają

mieszkańcy przyjęci przed dniem 1 stycznia 2004 r. oraz ze skierowaniami wydanymi

przed tym dniem, otrzymuje dotacje celowe z budżetu państwa, wyliczone zgodnie z

art. 87 ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu

terytorialnego. Miesięczną kwotę dotacji dla powiatu ustala się w wysokości

odpowiadającej iloczynowi liczby wymienionych mieszkańców domów w powiecie i

średniego miesięcznego kosztu utrzymania w domu, pomniejszonemu o dochody

uzyskiwane z odpłatności za pobyt mieszkańca. W związku z tym, że różny jest

średni miesięczny koszt utrzymania mieszkańca i różne są dochody pochodzące z

odpłatności, wysokość dotacji w każdym województwie w przeliczeniu na jednego

mieszkańca jest inna. Co więcej, dotacja powiązana jest ze średnim miesięcznym

kosztem utrzymania mieszkańca, a koszt ten jest różny w różnych domach pomocy

społecznej na terenie powiatu, a także powiązana jest z wpływami z odpłatności za

pobyt w domach pomocy społecznej, a wpływy te także są różne w poszczególnych

placówkach opiekuńczych.

Równocześnie zupełnie inny jest system finansowania pobytu w domach pomocy

społecznej osób kierowanych do tych placówek od roku 2014. W tym przypadku

opłata zostaje ustalona w decyzji wydanej przez organ gminy (wójta, burmistrza,


79

prezydenta miasta) kierującej do domu pomocy społecznej. Odpłatność ustalana jest

do wysokości faktycznego średniego miesięcznego kosztu utrzymania w domu

pomocy społecznej.

Poziom finansowania mieszkańców przyjętych na tzw. starych zasadach i na nowych

zasadach powinien być bardzo zbliżony, na co wskazuje analiza przepisów w tej

sprawie. Różnice pojawiają się w wykonaniu budżetów wojewodów przy dotowaniu

mieszkańców przyjętych na starych zasadach. Minister pracy i polityki społecznej nie

ma wpływu na budżety wojewodów. Wojewodowie sami kształtują swój budżet w

porozumieniu z Ministerstwem Finansów i ustalają poziom finansowania

poszczególnych zadań, w zależności od przyjętych priorytetów. Według resortu

właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego „Zróżnicowanie wysokości dotacji

na jednego mieszkańca występowało od początku przejęcia domów pomocy

społecznej przez samorządy powiatowe i występuje nadal, chociaż wiele razy

podejmowane były działania ze strony administracji rządowej w celu wyrównania tych

różnic (…). Mimo to w kolejnych latach zróżnicowanie pogłębiało się (…).Niektóre

województwa podwyższyły dotacje na jednego mieszkańca domów pomocy

społecznej, inne pozostawiły na niezmienionym poziomie…”30.

4.3.6. Analiza sektorowa

Tematykę perspektyw rozwoju samorządowych usług publicznych w obszarze

Akceleratora, jakim jest sfera usług publicznych podjęto w publikacji [Rybka I., Piłat-

Pawlak O. 2016]. Autorki koncentrują się na pięciu podobszarach usług

realizowanych przez samorząd gminny i powiatowy w obszarze pomocy społecznej i

rynku pracy. Do obszarów tych należą w szczególności obszary przewidywane jako

obszary interwencji Akceleratora, w tym:

Usługi opiekuńcze adresowane do osób niesamodzielnych z racji stanu

zdrowia, np. osób starszych, niepełnosprawnych – świadczone w środowisku

miejsca zamieszkania,

Usługi opiekuńczo-wychowawcze, organizowane przez władze powiatowe na

rzecz dzieci przebywających w pieczy zastępczej – świadczone w ramach

rodzinnej pieczy zastępczej,

30

Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej na interpelację nr 6655 w sprawie zbyt niskich dotacji dla domów pomocy społecznej, www.sejm.gov.pl .


80

Usługi wspierające funkcjonowanie rodzin wieloproblemowych, które

potrzebują kompleksowego systemu wsparcia organizowanego przez władze

gminne (w tym m. in. asystent rodziny, interwencja kryzysowa).

Autorki zauważają, że „Zasady i warunki realizacji usług opiekuńczych w miejscu

zamieszkania opisane są w ustawie o pomocy społecznej jedynie w odniesieniu do

adresatów usługi i ich ogólnego zakresu, a szczegółowe rozwiązania w tym obszarze

zostały pozostawione w kompetencji rad gminy, w tym ustalenie zasad odpłatności

za usługi czy szczegółowe warunki przyznawania usług. Odpłatności za usługi

opiekuńcze ustalane są uchwałą rady gminy i zależą od dochodu netto osoby

potrzebującej, w przypadku przekroczenia kryterium dochodowego osoby mogą

ponosić częściową lub całkowitą odpłatność za usługi, co jest swego rodzaju barierą

w skorzystaniu z usług. Odpłatności za usługi wiążą się z przyjętą w gminie stawką

za usługi opiekuńcze. Cena usługi jest czynnikiem wpływającym na jakość usługi

poprzez m.in. wysokość wynagrodzenia osoby realizującej opiekę w miejscu

zamieszkania, przy czym większe znaczenie nadawane temu czynnikowi

przypisywane jest przez mops/mopr, czyli ośrodki w większych miastach

(wymieniana jest na pierwszym miejscu spośród czynników utrudniających realizację,

obniżających jakość usługi), niż w ops (na miejscu ósmym spośród wskazanych

czynników)”.

W odniesieniu do obszaru opieki nad dzieckiem i rodziną Autorki analizują skutki

wprowadzenia w 2011 roku rozwiązań ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy

zastępczej i powiązanych aktów wykonawczych. Zauważają, „że cele ustawowe

dotyczące deinstytucjonalizacji pieczy zastępczej stworzyły warunki prawne w tym

zakresie, lecz w praktyce realizowane są one w znikomym stopniu, rezultaty w

postaci realnego wzrostu liczby rodzin zastępczych zawodowych nie są w pełni

osiągane. (…) ”

Dokonują następującego przeciwstawienia zakładanej potencjalnej kalkulacji efektom

praktycznym:

„Potencjalne korzyści dla finansów publicznych oznaczają obniżenie w dłuższym

okresie kosztów opieki zastępczej, ponieważ rodzinne formy pieczy zastępczej są

znacznie tańsze od instytucjonalnych. Miesięczne koszty utrzymania dziecka w

pieczy zastępczej wynoszą: 660,00 zł – w rodzinie zastępczej spokrewnionej, 1

000,00 zł – w rodzinie zastępczej zawodowej, rodzinie zastępczej niezawodowej lub


81

rodzinnym domu dziecka, 200,00 zł – dodatek miesięczny na dziecko legitymujące

się orzeczeniem o niepełnosprawności. Każda rodzina otrzymuje 500,00 zł dodatek

wychowawczy na dziecko. Rodzinie zastępczej zawodowej oraz prowadzącemu

rodzinny dom dziecka przysługuje wynagrodzenie nie niższe niż kwota 2 000,00 zł

miesięcznie, przy czym rodzinie pełniącej funkcję pogotowia rodzinnego przysługuje

wynagrodzenie nie niższe niż 2 600,00 zł miesięcznie. Dla porównania, według

danych MRPiPS, w 2014 r. średni miesięczny koszt utrzymania dziecka w placówce

opiekuńczo-wychowawczej wynosił ok. 3 824 zł59. W praktyce zaobserwować można

niski poziom wpływu przyjętych założeń na rozwój rodzinnej pieczy zastępczej.”

Wśród przyczyn utrudniających rozwój rodzinnej pieczy zastępczej Autorki

wymieniają w ślad za badaniami z 2015 roku przeprowadzonymi przez Koalicję na

Rzecz Rodzinnej Pieczy Zastępczej następujące czynniki:

brak rodzin pomocowych,

brak kandydatów na rodziny zastępcze,

fluktuacja koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej,

negatywny obraz rodzicielstwa zastępczego kreowany przez media,

brak środków finansowych w budżecie powiatu,

brak wsparcia dla rodzin zastępczych,

trudności w kontaktach rodzin zastępczych z rodzinami biologicznymi,

niechęć do rodzin zastępczych w środowisku lokalnym,

niedostateczne zaangażowanie rodzin zastępczych na rzecz rozwoju

rodzinnej pieczy zastępczej,

niekorzystne warunki zatrudniania rodzin zastępczych,

skomplikowane i niespójne przepisy prawne.

W odniesieniu do niepieniężnych świadczeń w omawianym zakresie Autorki omówiły

kwestię instytucji asystentury rodzinnej, rodziny wspierającej i interwencji kryzysowej.

Podkreśliły konieczność standaryzacji i kompleksowego podejścia do budowy

programów wspierania rodzin, co wymaga zaangażowania specjalistów. Wśród

barier wymieniły fakt, że asystentura rodzinna jawi się jako bardziej kosztowna w

porównaniu do pracowników socjalnych zaś opracowywanie Gminnych Programów

Wspierania Rodziny jest formalnym zadaniem generującym kolejne obciążenia i tak

też (minimalistycznie) jest traktowane zamiast służyć dostosowywaniu planów do

specyfiki lokalnej (co wymaga większych nakładów i pomocy fachowej).


82

Wśród szans wskazano wsparcie samorządów w realizacji zadania poprzez dotacje

MRPiPS i możliwość wykorzystania funduszy unijnych.

4.3.7. Przykład dobrych praktyk: tworzenie standardu metropolitarnego

usług pomocy i integracji społecznej w Trójmieście

Omówiony w niniejszym podrozdziale przykład nie dotyczy instrumentów

finansowych służących świadczeniu usług opiekuńczych. Dotyczy natomiast kwestii

na jeszcze wcześniejszym etapie: instrumentu finansowego służącego do

finansowania przygotowania do świadczenia usług opiekuńczych. Projekt 1.18

„Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej” został

mianowicie współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego

Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (patrz

[Mejsner B. 2011]). Celem głównym projektu systemowego "Tworzenie i rozwijanie

standardów usług pomocy i integracji społecznej" realizowanego od 2010 roku, było

podniesienie profesjonalizmu i zwiększenie skuteczności instytucji pomocy i integracji

społecznej w rozwiązywaniu problemu wykluczenia społecznego poprzez stworzenie,

przetestowanie oraz wdrożenie standardów usług oraz modeli instytucji pomocy i

integracji społecznej. W ramach produktów projektu powstały między innymi

opublikowane w 2014 roku Standardy Usług i Modeli dla:

Gminnych Ośrodków Pomocy Społecznej,

Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie,

Miejskich Ośrodków Pomocy Społecznej i Centrów Integracji Społecznej.

Przykład problemów Trójmiasta w wypracowaniu wspólnych standardów dla

Gdańska, Gdyni i Sopotu pokazuje, jak trudne, skomplikowane, czasochłonne i

kosztowne jest przygotowanie do świadczenia usług opiekuńczych na odpowiednim

poziomie. Bez wieloletniego finansowania z POKL być może trzy miasta tworzące

aglomerację nadal borykałyby się z problemami opisanymi w omawianej publikacji. Z

pomocą znowu przyszło współ-finansowanie projektu realizowanego w partnerstwie

publiczno-społecznym ze środków publicznych (przez miasta i przez POKL). Dla

projektu istotne było również zaangażowanie Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich

(lidera) i 11 organizacji pozarządowych. Wspólnota Robocza Związków Organizacji

Socjalnych w partnerstwie ze Stowarzyszeniem Samorządowych Ośrodków Pomocy


83

Społecznej „FORUM” i Ogólnopolskim Stowarzyszeniem Powiatowych i Miejskich

Ośrodków Pomocy Rodzinie „CENTRUM”, była odpowiedzialna za merytoryczną

stronę wdrażania standardów.

Z punktu widzenia Akceleratora istotne wnioski z projektu to:

Fakt, że procesy uzgodnienia samego standardu usługi mogą być tak

długotrwałe i kosztowne, że wymagały wieloletniego finansowania

dotacyjnego,

Fakt, że w ramach projektu nie zbudowano nowego modelu finansowania za

pomocą instrumentów finansowych z partycypacją sektora prywatnego.

4.3.8. Instrumenty finansowe w programach operacyjnych31,

Poza bezpośrednim finansowaniem z budżetu Państwa oraz z budżetów

samorządów, jednym z istotnych źródeł finansowania projektów kierowanych w

stronę osób wymagających opieki były i są środki pomocowe dystrybuowane w

ramach programów operacyjnych – zarówno ogólnokrajowych, jak i regionalnych. O

ile w poprzednim okresie programowania (2007-2013) nie tylko w odniesieniu do

projektów mających związek z obszarem interwencji Akceleratora, ale generalnie,

podstawowym instrumentem takiego wsparcia było finansowanie dotacyjne, o tyle w

okresie bieżącym (teoretycznie 2014-2020) znacznie większą rolę miały odgrywać

inne formy wsparcia – mówiono o intencji wykorzystywania w szerszym zakresie

innych instrumentów finansowych. Jednak w praktyce większość programów zawiera

formułę brzmiącą niemal identycznie we wszystkich obszarach tematycznych:

„Operacje obejmujące instrumenty finansowe zostaną wybrane przez

Instytucję Zarządzającą w oparciu o wyniki oceny ex-ante, o której mowa w

art. 37 rozporządzenia ogólnego. Instytucja Zarządzająca wybierze podmiot /

podmioty wdrażające instrumenty finansowe (beneficjenta operacji) dopiero po

podjęciu decyzji o wniesieniu wkładu do instrumentu / instrumentów

finansowych”

albo:

31

Niniejszy rozdział odnosi się do innych programów niż program POWER omówiony w rozdziale 4.3.4


84

„Szczegółowe rozstrzygnięcia dotyczące zakresu zaangażowania

instrumentów finansowych, wskazania typów instrumentów oraz ich

ewentualnego łączenia ze wsparciem bezzwrotnym, a także warunków

korzystania z tego typu wsparcia, przedstawione zostaną w dokumencie

uszczegóławiającym program operacyjny w oparciu o wyniki analizy

wymaganej przepisami art. 37 rozporządzenia ogólnego.”

Analizy ex-ante w większości przypadków wskazywały na celowość wykorzystania

takich instrumentów jak:

− poręczenia,

− mikropożyczki,

− pożyczki obrotowo-inwestycyjne,

− pożyczki inwestycyjne,

− pożyczki na wdrożenia do praktyki gospodarczej wyników działalności badawczo-

rozwojowych,

- wejścia kapitałowe,

w przypadku osi dotyczących rozwoju przedsiębiorczości, zwłaszcza MSP.

Natomiast w odniesieniu do obszaru opieki instytucjonalnej zastosowanie znalazła

generalna polityka deinstytucjonalizacji. W konsekwencji znalazły się zapisy

wykluczające wsparcie w ogóle, w rodzaju:

„ W ramach opieki instytucjonalnej nie są tworzone nowe miejsca świadczenia usług

opiekuńczych ani nie są utrzymywane dotychczas istniejące miejsca. Wsparcie dla

osób będących w opiece instytucjonalnej możliwe jest w sytuacji przejścia tych osób

do opieki realizowanej w ramach usług świadczonych w społeczności lokalnej, o ile

przyczynia się to do zwiększenia liczby miejsc świadczenia usług opiekuńczych w

postaci usług świadczonych w społeczności lokalnej oraz liczby osób objętych

usługami świadczonymi w społeczności lokalnej. W ramach opieki instytucjonalnej

możliwe jest sfinansowanie działań pozwalających na rozszerzenie oferty o

prowadzenie usług świadczonych w społeczności lokalnej, o ile przyczyni się to do

zwiększenia liczby miejsc świadczenia usług w społeczności lokalnej oraz liczby osób

objętych usługami świadczonymi w społeczności lokalnej.”32.

32

Cytat przykładowy pochodzi z RPO Zachodniopomorskiego - Odnośnik 132 (str. 387)


85

W opisanej wyżej sytuacji należy się spodziewać istotnych ograniczeń w

wykorzystaniu środków, których statystykę opisano w rozdziale 4.2.8 do

konstruowania interwencji w rynek opiekuńczy, zwłaszcza tam, gdzie byłoby to

związane z tworzeniem nowych ośrodków opiekuńczych. Pewne nadzieje budzi

powstanie kilku inicjatyw partnerskich, które opisano w następnym podrozdziale.

4.3.9. Samorządowe zakłady budżetowe, spółki JST i umowy partnerskie

Poza barierami wynikającymi z polityki deinstytucjonalizacji, główną barierą dla JST

przy udzielaniu zamówień w zakresie świadczenia usług opiekuńczych są

ograniczenia wynikające z zapisów ustaw o finansach publicznych oraz ustawy

Prawo zamówień publicznych.

Odejście od konieczności stosowania procedur przetargowych w odniesieniu do

wszystkich aktorów uczestniczących w SIB jest w praktyce warunkiem koniecznym

dla zbudowania koalicji inwestorów, wykonawców, ewaluatorów,

operatora/pośrednika w warunkach, gdy sposób podejścia ma być nowatorski, lepszy

od dotychczas stosowanego (z niewystarczającymi efektami), a tym samym w

warunkach, gdzie nie da się inaczej, niż w toku wspólnych prac i negocjacji

wygenerować standardu usługi. Usługa ta nie może być zatem przdmiotem wstępnej

Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia, co wyklucza stosowanie procedur

PZP.

Jednym z kierunków budowania SIB bez procedur PZP jest opieranie się na

przepisach Ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o

wolontariacie (Dz. U. z 2016 r. poz. 1817, 1948, z 2017 r. poz. 60, 573). Kierunek ten

będzie przedmiotem szczegółowych analiz prawnych prowadzonych w ramach

Zadania 1.333.

Inny kierunek tego typu poszukiwań wynika z zapisów Ustawy z dnia 20 grudnia

1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz.U. 1997 Nr 9 poz. 43; tj. Dz.U. 2017 poz. 827).

Zgodnie z Art. 2 tej ustawy, gospodarka komunalna może być prowadzona przez

jednostki samorządu terytorialnego w szczególności w formach samorządowego

zakładu budżetowego lub spółek prawa handlowego, przy czym zgodnie z Art. 3.1.1

Jednostki samorządu terytorialnego w drodze umowy mogą powierzać wykonywanie

33

Przygotowanie kompleksowej diagnozy stanu prawnego dla wdrażania rozwiązań płatności za rezultaty


86

zadań z zakresu gospodarki komunalnej osobom fizycznym, osobom prawnym lub

jednostkom organizacyjnym nieposiadającym osobowości prawnej z uwzględnieniem

przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej

finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 1793, z późn. zm.2) )

oraz przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z

2016 r. poz. 1870, z późn. zm.3) ) na zasadach ogólnych albo w trybie przepisów

ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym (Dz. U. z 2015

r. poz. 696 i 1777 oraz z 2016 r. poz. 1920).

Kolejny trend dotyczy umów partnerskich zawieranych przez JST w związku z

realizacją projektów, zwłaszcza projektów uzyskujących w znaczącej części

finansowanie z programów operacyjnych dystrybuujących środki unijne. Przykładem

takich umów może być umowa partnerska34 z dnia 22 listopada 2016r. zawarta przez

ROPS w Opolu i 10 gmin z województwa opolskiego w ramach projektu pn. "Nie-

Sami-Dzielni - rozwój usług społecznych oraz wspierających osoby niesamodzielne"

realizowanego z dofinansowaniem z EFS za pośrednictwem RPOWO, Oś

priorytetowa VIII – Integracja Społeczna35. Głównym celem realizacji projektu jest

zwiększenie dostępu do usług społecznych świadczonych w województwie opolskim

na rzecz osób niesamodzielnych, starszych i niepełnosprawnych, co znajdzie swoje

odzwierciedlenie w zmniejszeniu obszarów wykluczenia społecznego i w

konsekwencji może doprowadzić do zmniejszenia w regionie poziomu ubóstwa, co

jest zgodne z celem szczegółowym określonym w programie RPO WO 2014-2020

oraz celami EU 2020. tj. zwiększenie usług społecznych świadczonych w regionie.

Warto podkreślić, że do poręczeń i gwarancji udzielonych samorządowym osobom

prawnym realizującym zadania jednostki samorządu terytorialnego w ramach

programów finansowanych z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2

Ustawy o finansach publicznych36 , jak również do wykupów papierów wartościowych

emitowanych w związku z umową zawartą na realizację programu, projektu lub

zadania finansowanego z udziałem takich środków nie stosuje się limitu, o którym

mowa w Art. 243.1 Ustawy, co znosi jedną z podstawowych barier finansowych dla

JST.

34

Dostępna np. pod adresem http://branice.pl/1700/projekt-pn-nie-sami-dzielni-rozwoj-uslug-spolecznych-oraz-wspierajacych-osoby-niesamodzielne.html 35

Opis projektu – patrz http://www.rops-opole.pl/index.php?id=117 36

środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej oraz niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielanej przez pań-stwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA);

http://branice.pl/1700/projekt-pn-nie-sami-dzielni-rozwoj-uslug-spolecznych-oraz-wspierajacych-osoby-niesamodzielne.html

http://branice.pl/1700/projekt-pn-nie-sami-dzielni-rozwoj-uslug-spolecznych-oraz-wspierajacych-osoby-niesamodzielne.html

http://www.rops-opole.pl/index.php?id=117


87

Umowy takie zawierano nie tylko w bieżącym okresie programowania UE i nie tylko w

obszarze usług opiekuńczych. Podobny mechanizm partnerstwa zastosowano np. w

przypadku realizacji projektu pn. „Poprawa funkcjonowania systemu ratowniczo –

gaśniczego na terenie Gminy Trzebownisko” w ramach działania 4.4 – Zwalczanie i

zapobieganie zagrożeniom Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa

Podkarpackiego na lata 2007-2013 oś priorytetowa IV Ochrona środowiska i

zapobieganie zagrożeniom, działanie 4.4 Zwalczanie i zapobieganie zagrożeniom,

dofinansowanego ze środków EFRR. W tym przypadku stronami umowy są:

Gmina Trzebownisko (lider),

Ochotnicza Straż Pożarna z siedzibą: 36-062 Zaczernie 247,

Ochotnicza Straż Pożarna z siedzibą: 36-001 Trzebownisko 44,

a więc jednostka samorządu terytorialnego oraz dwa stowarzyszenia –

przedstawiciele 3-ciego sektora.

Wzory umów partnerstwa były przedmiotem dokumentacji wielu konkursów z

udziałem dinansowania unijnego.

4.3.10. Rynek telemedycyny

Interesujące spostrzeżenia zanotowano w publikacji [KIGMED 2015]. Według

Autorów „W Polsce istnieje przestrzeń do rozwoju prywatnych usług opiekuńczych

związanych z osobami starszymi. System Domów Pomocy Społecznej (DPS)

finansowany przez samorządy lokalne w swym obecnym kształcie nie jest w stanie

obsłużyć zapotrzebowania obecnej populacji osób starszych, a co dopiero w sytuacji

wzrostu rynku o kilkadziesiąt procent. Już obecnie czas oczekiwania do DPS w

zależności od regionu waha się od 4 do nawet 36 miesięcy.

Usługi opieki domowej nie są usługami medycznymi i nie należy ich mylić z opieką

pielęgniarską. Celem usług opieki domowej jest podniesienie pozazdrowotnej jakości

życia pacjenta (nHQL, non-health related quality of life), w rozumieniu subiektywnie

postrzeganego przez pacjenta jego stanu psychicznego i sytuacji życiowej. Opieka

domowa ma charakter uzupełniający wobec opieki pielęgniarskiej. Opiekunki nie

mają prawa wykonywać czynności medycznych. Opieka domowa pozwala osobie

starszej komfortowo i bezpiecznie mieszkać we własnym domu, w szczególności,


88

gdy nie ma możliwości korzystania z opieki ze strony rodziny. Jest to bardzo ważne

wobec powszechnego przekonania, że domy spokojnej starości powinny być

traktowane jako rozwiązanie najmniej humanitarne z punktu widzenia osoby

starszej.”

Autorzy następująco ilustrują segmenty rynku telemedycznego:

Ilustracja 5. Segmenty rynku telemedycznego

Warto zauważyć, że w odróżnieniu od powszechnego koncentrowania się na reakcji

na dziejące się zło, pierwszy (od lewej strony) z zaprezentowanych segmentów

nakierowany jest na konserwację zdrowia, zaś drugi na monitoring mający

zabezpieczać przed niepożądanymi zjawiskami, zaś dopiero trzeci służy odwracaniu

zjawisk niekorzystnych.

Niestety, jak zauważają Autorzy „Do głównych problemów rozwoju tego rynku w

Polsce należy zaliczyć następujące bariery:

– społecznego odbioru,

– finansowanie świadczeń zdrowotnych ze środków publicznych,

leinformatyczne – medycyna

– bariera zastosowania odpowiednich technologii,

– brak regulacji prawnych.”


89

Wedle Autorów „Obecnie brak jest jasnych regulacji prawnych pozwalających na

finansowanie świadczeń telemedycznych przez Narodowy Fundusz Zdrowia.

Pomimo różnych interpretacji co do możliwości finansowania telemedycyny w

ramach świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych,

bezsprzecznym pozostaje fakt, że świadczenia te nie są obecnie finansowane w

ramach umów z NFZ. Zatem podstawowym źródłem rozwoju usług telemedycznych

w Polsce pozostają środki prywatne obywateli. Należy jednak zdawać sobie sprawę,

że tego rodzaju świadczenia zdrowotne o podwyższonym standardzie dostępne

mogą być jedynie dla osób zamożniejszych lub pracujących w firmach oferujących

tego typu pakiety zdrowotne. Ze względu na strukturę zamożności naszego

społeczeństwa na tle lepiej rozwiniętych gospodarczo społeczeństw zachodniej

Europy, dynamika rozwoju tego sektora jest znacząco ograniczona.

Obecnie brak jest jasnych regulacji prawnych pozwalających na finansowanie

świadczeń telemedycznych przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Pomimo różnych

interpretacji co do możliwości finansowania telemedycyny w ramach świadczeń

zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych, bezsprzecznym pozostaje fakt,

że świadczenia te nie są obecnie finansowane w ramach umów z NFZ. Zatem

podstawowym źródłem rozwoju usług telemedycznych w Polsce pozostają środki

prywatne obywateli. Należy jednak zdawać sobie sprawę, że tego rodzaju

świadczenia zdrowotne o podwyższonym standardzie dostępne mogą być jedynie dla

osób zamożniejszych lub pracujących w firmach oferujących tego typu pakiety

zdrowotne. Ze względu na strukturę zamożności naszego społeczeństwa na tle lepiej

rozwiniętych gospodarczo społeczeństw zachodniej Europy, dynamika rozwoju tego

sektora jest znacząco ograniczona.

Obecnie w Polsce istnieje około 50 agencji opiekuńczych, które jednak w większości

eksportują swoje usługi na rynki UE, szczególnie na rynek niemiecki, gdzie

zapotrzebowanie na tego typu usługi jest obecnie bardzo duże. Tendencji

wzrostowych należy się również spodziewać w przypadku Polski. Istotną barierę

wzrostu tego rynku może stanowić jednak niski poziom świadczeń emerytalnych,

które mogą uniemożliwiać, w przeciwieństwie do rynku niemieckiego, prywatne

finansowanie tych świadczeń. Dlatego w rozwoju tego sektora celowym jest

rozważenie mieszanego modelu finansowania, który w części finansowany jest przez

osobę zainteresowaną, w części przez państwowy system opieki społecznej. ”


90

4.3.11. Opieka długoterminowa

4.3.11.1. Raport OECD

Bogaty materiał na temat opieki długoterminowej znaleźć można w raporcie OECD

[Colombo, F. i in. 2011]. Punktem wyjścia jest konstatacja, że w krajach OECD

więcej jest beneficjentów opieki domowej, niż instytucjonalnej. Ilustruje to poniższy

wykres 17, na którym przy okazji widać, że nawet ta część beneficjentów, którzy

otrzymują w Polsce opiekę długoterminową od instytucji (a więc nie dotyczy jej

zastrzeżenie dotyczące danych z naszego kraju, że liczba podopiecznych jest

zaniżona) jest o rząd wielkości niższa, niż średnia dla krajów OECD.

Na kolejnym wykresie 18 pokazano udział wydatków publicznych (public) i

prywatnych w krajach OECD. Podobnie, jak w przypadku poprzedniego wykresu, w

odniesieniu do Polski brakuje danych dotyczących udziału sektora prywatnego37.

Natomiast (rejestrowane) wydatki publiczne stanowią w Polsce znacznie niższy, niż

w przypadku większości prezentowanych krajów udziałw PKB. Jest on w przypadku

naszego kraju ok. 4-rokrotnie niższy, niż średnia i 9-cio krotnie niższy, niż w Szwecji.

Wykres 19 pokazuje wydatki na opiekę domową w porównaniu do wydatków na

opiekę instytucjonalną. Odwrotnie, niż w większości krajów OECD w Polsce wydatki

(publiczne) na opiekę domową przewyższają te na opiekę długoterminową

świadczoną w powołanych do tego instytucjach.

Wykres 17. Udział populacji korzystającej z opieki długookresowej instytucjonalnej i domowej

37

Niestety na ten sam brak danych zwracają uwagę wszyscy badacze i autorzy publikacji


91

Wykres 18. Wydatki na opiekę długoterminową jako procent dochodu narodowego brutto

Wykres 19. Porównanie wydatków budżetowych na opiekę długoterminową pacjentów w instytucjach i w domach zamieszkania, jako procent dochodu narodowego brutto


92

Kolejny wykres – o numerze 20 (w publikacji OECD wykres nosił numer 7.3) –

pokazuje strukturę źródeł finansowania wydatków na opiekę długoterminową w

różnych krajach. Wyróżniono pięć typów źródeł:

dochody budżetowe (kolor granatowy),

ubezpieczenie społeczne (kolor niebieski),

ubezpieczenie prywatne/osobiste (kolor ciemno-zielony),

zasoby gotówkowe (kolor zielony) i

inne źródła (kolor jasno-zielony).

Jak widać modele finansowania bardo rożnią się pod tym względem w różnych

krajach – a zatem nasz system nie jest jedynym możliwym i może ewoluować (np. w

kierunku ubezpieczeniowym).

Wykres 20. Struktura źródeł finansowania wydatków na opiekę długoterminową w różnych krajach w 2007 roku wg. OECD

4.3.11.2. Koncepcja modelu zaopatrzeniowego vs model ubezpieczeniowy

Wobec postępujących dwu procesów:


93

wzrostu udziału ludzi starszych w populacji,

defamilizacji społeczeństwa i modelu sprawowania opieki w rodzinie,

w wielu krajach (choć w różnym stopniu) zarówno sposób organizacji, jak i

finansowania zwłaszcza opieki długoterminowej staje się coraz bardziej istotny i

dyskutowany. W Polsce w 2007 roku profesor Zbigniew Religa, działając jako

minister zdrowia powołał specjalny zespół ds. opracowania projektu ustawy o

społecznym ubezpieczeniu pielęgnacyjnym38. Zmiana rządu wstrzymała jego prace,

jednak koncepcja nie została całkowicie zapomniana. W 2009 roku zapisano ją w

maszynopisie stanowiącym wsad do Zielonej Księgi Opieki Długoterminowej (por.

4.3.11.4) a kilka lat póżniej w Białej Księdze (patrz: [Koalicja 2013]):

„Starzenie się ludności stanowi również wyzwanie dla współczesnych systemów

emerytalnych. W efekcie procesów demograficznych zmniejsza się populacja osób

czynnych zawodowo. Przykładowo w 2050 r. w Stanach Zjednoczonych na jednego

emeryta przypadać będzie 2,5 pracownika, we Francji 1,9, a w Niemczech 1,6.

Najczęściej stosowanym rozwiązaniem jest podnoszenie wieku emerytalnego, jednak

powyżej granicy 70 lat stają się to nieefektywne. Prognozy demograficzne skłaniają

zatem do poszukiwania nowych możliwości zabezpieczenia emerytalnego (np.

rozwiązania ubezpieczeniowe tzw. trzeciofilarowe).”

Jak się wydaje, na dzień dzisiejszy ta forma finansowania usług opiekuńczych nie

znalazła jeszcze w Polsce ani rozwiązań systemowych ani przykładów pochodzących

z inicjatyw produktowych przedsiębiorstw ubezpieczeniowych. Również w innych

europejskich krajach OECD jest stosunkowo mało popularna np. w porównaniu do

USA, czy Japonii. Ilustruje to poniższy wykres (za [Colombo, F. i in. 2011.]

38

Por. Zarządzenie MZ z dnia 9 lutego 2007 (Dz.Urz.MZ.07.03.07 ) dostępne pod http://www2.mz.gov.pl/wwwmz/index?mr=m201&ms=&ml=pl&mi=&mx=0&mt=&my=9&ma=07874

http://www2.mz.gov.pl/wwwmz/index?mr=m201&ms=&ml=pl&mi=&mx=0&mt=&my=9&ma=07874


94

Wykres 21. Udział wydatków na dinansowanie opieki długoterminowej poprzez prywatne ubezpieczenia w ogólnej kwocie wydatków w wybranych krajach OECD

Tym samym, kierunek rozwoju w stronę większego wykorzystania produktów o

charakterze ubezpieczeniowym stanowi ważną alternatywę dla dotychczas

wykorzystywanych w finansowaniu usług opieki długoterminowej instrumentów

finansowych. W pracach nad takimi rozwiązaniami może być pożyteczny przegląd

międzynarodowy [Ł. Jurek 2013], zawierający przykładowe rozwiązania z Holandii,

Japonii, Niemiec, Luksemburga i Korei Południowej oraz stosunkowo aktualna

późniejsza praca tego samego autora [Ł. Jurek 2016].

4.3.11.3. Raport Banku światowego

Bogatym źródłem informacji na temat polskiego systemu opieki długoterminowej na

tle porównań międzynarodowych jest raport Banku Światowego [Bank Światowy

2015]. Zawiera między innymi typologię systemów zobrazowaną na poniższej

ilustracji.


95

Ilustracja 6. Typpologia systemów finansowania opieki długoterminowej

W rozdziale poświęconym finansowaniu opieki długoterminowej wyodrębniono trzy

główne sposoby finansowania: (1) plan powszechny, (2) plany uzależnione od

stopnia zamożności, oraz (3) systemy mieszane. Podkreślono, iż mimo że prywatne

ubezpieczenia nie odgrywają głównej roli w finansowaniu opieki długoterminowej w

żadnym z krajów OECD, współodpłatność występuje we wszystkich systemach (np.

w Szwajcarii 60%, w Portugalii 45%, w Hiszpanii 30%, w Stanach Zjednoczonych

22%).

Odnośnie form świadczeń podkreślono, że chociaż finansowanie publiczne usług

świadczonych w naturze wymaga rozwijania kosztownej infrastruktury, to jednak,

biorąc pod uwagę ograniczenia budżetowe, w wielu krajach świadczenia i zasiłki

pieniężne byłyby prawdopodobnie niewystarczające jako źródło godnego dochodu. I

rzeczywiście, w większości krajów usługi opieki długoterminowej świadczone są w


96

naturze, a nie w postaci świadczeń i zasiłków pieniężnych. W takich krajach jak

Dania, Francja czy Belgia usługi opieki domowej dostępne są jedynie w formie

uzależnionych od potrzeb świadczeń w naturze.

Na tle różnych systemów w [Bank Światowy 2015] podkreślono, że polski system

jest stosunkowo złożony, co zilustrowano poniższym rysunkiem.

Ilustracja 7. Organizacja opieki długoterminowej w Polsce

W kontekście instrumentów finansowych warto spojrzeć na powyższy schemat mając

na względzie dane z rozdziału 4.2, gdzie można się przekonać iż cała ścieżka

Pybliczna pokazana powyżej opiera się na środkach budżetowych przekazywanych

na poszczególne poziomy samorządu terytorialnego za pomocą dotacji celowych.

Przepływy finansowe związane z opieką długoterminową w Polsce zobrazowano z

kolei w [Bank Światowy 2015] posiłkując się ilustracją zawartą w pracy [Golinowska

2010] zamieszczoną poniżej. Ilustracja ta zwraca uwagę na podkreślany i w innych

opracowaniach fakt spotykania się w niektórych miejscach finansowania z różnych

źródeł.


97

Ilustracja 8. Przepływy finansowe związane z opieką długoterminową w Polsce

Opieka długoterminowa finansowana jest ze środków publicznych i prywatnych.

Generalnie, łączne wydatki publiczne na opiekę długoterminową oszacowano w

latach 2010-2013 na ok. 0,8% PKB (Golinowska 2010 i Komisja Europejska 2015),

co jest jedną z najniższych wartości w krajach UE. Opieka zapewniana przez zakłady

sektora prywatnego lub opieka w domu, koszty zakwaterowania i wyżywienia w

zakładach opieki stacjonarnej i pielęgnacyjnej oraz wszystkie koszty opieki

nieformalnej opłacane są wyłącznie przez usługobiorców. Podobnie jak w przypadku

innych krajów, brak jest rzetelnych oszacowań poziomu prywatnych wydatków na

usługi ODT. Opieka stacjonarna i opieka pielęgniarska w domu, świadczone w

ramach sektora opieki zdrowotnej, finansowane są głównie ze składek na

powszechne ubezpieczenie zdrowotne. Wydatki na opiekę długoterminową stanowią

7% łącznych wydatków na opiekę zdrowotną w Polsce, a odsetek ten lekko wzrósł w

ciągu ostatnich kilku lat (GUS 2014) (rysunki 25 i 26). Biorąc pod uwagę, że aktualne

wydatki publiczne na opiekę zdrowotną w Polsce należą do najniższych w Unii

Europejskiej (4,4% PKB w 2012 roku) oraz że formalna opieka długoterminowa jest

niemal całkowicie finansowana ze środków publicznych (93%), odsetek ten jest

względnie niski.


98

Udział wydatków na opiekę długoterminową w całkowitej kwocie wydatków na opiekę

zdrowotną w Polsce jest stosunkowo niewielki, co ilistruje poniższy Wykres 22.

Wykres 22. Struktura wydatków na opiekę zdrowotną w Polsce

Trendy wolumenu wydatków w układzie nominalnym są jednoznacznie rosnące, zaś

w wymiarze realnym nie rosną (pomimo względnego wzrostu segmentu osób

starszych), co pokazuje poniższy Wykres 23.

Wykres 23. Historyczne tendencje w zakresie wydatków na opiekę długoterminową w Polsce


99

W dłuższym okresie czasu zmiany demograficzne będą jednak wymagały stosownej

ajustacji wydatków do roznącego odsetka osób wymagających opieki.

Wykres 24. Prognozowane wydatki na opiekę długoterminową w odniesieniu do PKB, lata 2013-2060

Powyższy wykres umieszczono w [Bank Światowy 2015] za prognozą przyszłej

ewolucji wydatków publicznych krajów UE na usługi opieki długoterminowej

przygotowaną przez Komisję Europejską. Podsumowując prognozę autorzy publikacji

piszą co następuje. „Wniosek z raportu jest taki, że starzenie się oraz czynniki

niedemograficzne generujące wydatki na opiekę długoterminową będą wywierały

stałą presję na finanse publiczne, na skutek czego konieczne będzie utrzymanie

równowagi między potrzebą objęcia usługami opieki formalnej większej liczby osób

oraz potrzebą zapewnienia bezpieczeństwa finansów publicznych. W szczególności

przechodzenie od opieki nieformalnej do formalnej oraz proces zbieżności w

odniesieniu do zakresu i kosztów usług opieki długoterminowej w przypadku krajów

będących poniżej średnich poziomów UE wystawi te kraje na znaczne finansowe

ryzyko.”

Z kolei podsumowując niejako całązbiorowość publikacji dotyczącej tematu krajowej

polityki w omawianym obszarze autorzy raportu [Bank Światowy 2015] tak opisują

słabości sektora (odnosząc się między innymi do zagadnień finansowania:


100

„Wszystkie najnowsze dokumenty związane z polityką krajową w obszarze opieki

długoterminowej jednogłośnie wskazują następujące zagadnienia jako krytyczne dla

rozwoju i wzmocnienia sektora opieki długoterminowej w Polsce:

- zwiększenie znaczenia profilaktyki zdrowotnej i zdrowego starzenia się;

- lepsza koordynacja różnych podmiotów służąca stworzeniu skutecznego, finansowo

zrównoważonego systemu dobrej jakości usług ODT;

- ustanowienie mechanizmów zrównoważonego finansowania opieki

długoterminowej;

- zwrócenie większej uwagi na nowe narzędzia, wykorzystujące zaawansowane

technologie, w rozwijaniu opieki długoterminowej;

- zapewnienie większych możliwości rozwoju sektora NGO w obszarze opieki

długoterminowej;

- niewystarczająca liczba pracowników świadczących usługi ODT, zwłaszcza w

sektorze opieki zdrowotnej, ale także w sektorze pomocy społecznej.”

Wśród remediów wskazują między innymi odchodzenie od rozwiązań

instytucjonalnych, zwłaszcza opartych na opiece szpitalnej. Zagadnienie to będzie

przedmiotem kolejnego pod-rozdziału.

Raport zawiera również sugestie dotyczące systemu finansowania, podkreślając

wagę koordynacji. Równocześnie podkreśla, że prawo do otrzymywania

kompleksowej opieki długoterminowej obejmującej opiekę pielęgniarską, osobistą i

domową należy rozszerzyć na wszystkie osoby potrzebujące, także te bogatsze,

podczas, gdy w Polsce systemy finansowania opieki zdrowotnej tradycyjnie

pokrywają tylko koszty zdrowotnej i pielęgniarskiej zaś opieka społeczna lub służby

socjalne zapewniają dodatkowe usługi jedynie osobom najuboższym z

niepełnosprawnościami. Równocześnie podkreślają, że „Kraje zapewniające

kompleksowe usługi dla całej populacji wydają zazwyczaj od 2 do 3,5% PKB na

opiekę długoterminową”. Oznacza to jakościowy wzrost wydatków budżetu na ten

cel.

Przechodząc od wolumenu do instrumentów finansowania autorzy wspominają

senacki projekt z 2009 roku dotyczący wprowadzenia ubezpieczenia społecznego na

opiekę długoterminową lub oddzielnego ubezpieczenia na opiekę długoterminową na


101

wzór ubezpieczeń istniejących w Niemczech i Japonii (por. [Augustyn 2010]). Projekt

ten jednak nie był nigdy wdrożony. Odnośnie innych instrumentów finansowych

raport [Bank Światowy 2015] nie podejmuje poza tym innych tematów, poza

wspomnieniem inicjatywy ograniczenia przyznawania powszechnego świadczenia

pieniężnego dla osób powyżej 75. roku życia proponowanej przez Parlamentarną

grupa ekspertów działająca w ramach klubu senatorskiego Platformy Obywatelskiej

(por. [Augustyn. 2013]). Do tych propozycji powrócimy w pod-rozdziale 4.3.11.5.

4.3.11.4. Kwestia deinstytucjonalizacji

Pomimo ogólnoeuropejskiej polityki deinstytucjonalizacji usług opiekuńczych kwestia

efektywności społecznej świadczenia usług opiekuńczych wcale nie jest oczywista.

To, do jakiego stopnia usługi te są efektywne w warunkach domowych zależy od

stopnia niesamodzielności pacjenta. W pewnych przypadkach, koszty społeczne

kontynuowania opieki w domu pacjenta znacznie przekraczają koszty świadczeń w

placówkach stacjonarnej opieki. Zagadnienie to dobrze zilustrowano na przykład w

pracy [Jurek Ł. 2007] za którą cytowane są poniższe fragmenty niniejszego pod-

rozdziału.

Wykres 25. Koszty opieki w funkcji poziomu zależności


102

„Wynik analizy całkowitego kosztu społecznego opieki długoterminowej jest

sprzeczny z powszechnie panującym poglądem, jakoby opieka instytucjonalna była

najdroższą formą opieki, natomiast opieka środowiskowa — najtańszą. Opieka

środowiskowa faktycznie jest najtańszą formą opieki, ale jedynie przy bardzo niskim

poziomie zależności. Opieka instytucjonalna nie jest natomiast najdroższą formą

opieki. Z ekonomicznego punktu widzenia dla osób o średniej i wysokiej zależności

korzystniejsze jest korzystanie z usług zakładów opieki długoterminowej. Efektywna

alokacja populacji zależnych osób w podeszłym wieku między sektory opiekuńcze

minimalizuje całkowity koszt społeczny związany z opieką długoterminową.

Administracyjne ingerencje w system LTC, polegające na ograniczaniu opieki

instytucjonalnej na rzecz opieki środowiskowej, mają wiele konsekwencji

ekonomicznych. Z jednej strony powodują spadek wydatków publicznych na opiekę

długoterminową, z drugiej natomiast — zwiększenie cał- kowitego kosztu

społecznego opieki. Wzrost kosztu przy obniżanych wydatkach publicznych oznacza,

że powstającą różnicą zostaną obciążone osoby w starszym wieku oraz ich

nieformalni opiekunowie. Można postawić zatem pytanie: co się stanie z osobami,

które z powodu wieku nie są w stanie samodzielnie egzystować, a ich sytuacja

rodzina i finansowa nie daje możliwości wsparcia w miejscu zamieszkania? Powstaje

wówczas tak zwana luka opiekuńcza (care gap), co oznacza, że opieka ze strony

otoczenia dostarczana jest poniżej oczekiwanego standardu (w celu minimalizacji

kosztów obniża się jej jakość) lub nie dostarcza się jej wcale.

Zadaniem podmiotów administracji publicznej nie jest ograniczanie działalności

zakładów opieki długoterminowej oraz rozwijanie czy wspieranie opieki

środowiskowej. Najważniejsze wydaje się zagwarantowanie zależnej osobie w

podeszłym wieku swobodnego wyboru formy opieki zgodnej zarówno z osobistymi

preferencjami, jak i (głównie) z możliwościami finansowymi.”

4.3.11.5. Zielona Księga opieki długoterminowej i Biała księga na temat

Zdrowego Starzenia się

Próbą zebrania w jedną całość informacji o opiece długoterminowej nad osobami

zaleźnymi od pomocy innych, zawartych w opracowaniach naukowych,

sprawozdaniach ministerstw i instytucji działających na tym polu była wspomniana w


103

[Bank Światowy 2015] opracowana przez Grupę Roboczą ds. Przygotowania Ustawy

o Ubezpieczeniu od Ryzyka Niesamodzielności przy Klubie Senatorów Platformy

Obywatelskiej „Zielona Księga opieki długoterminowej” (patrz [Augustyn 2010]). W

opracowaniu tym, na str 139 w części VI poświęconej finansowaniu zamieszczono

następującą Tabelę:

Tabela 6.Podmioty opieki długoterminowej w Polsce

Wedle Zespołu, „poza nieprzejrzystym systemem, w Polsce ocenę skali środków

wydatkowanych na świadczenia w tym zakresie utrudniają inne czynniki, do których

należą:

- trudności definicyjne;

- trudności w pozyskaniu i interpretacji danych;

- trudności w wyodrębnieniu i kwalifikowaniu poszczególnych grup wydatków na

opiekę długoterminową;

- trudności w identyfikacji płatników i ustaleniu skali wydatków”.

„Wysokość wydatków ponoszonych przez NFZ na świadczenia opieki

długoterminowej wyniosła wówczas39 734 mln zł. Ta znacząca w wielkości

bezwzględnej kwota pozwala jednak świadczeniodawcom w ramach opieki

stacjonarnej na zapewnienie tylko podstawowego zakresu świadczeń. Obowiązujące,

ustalone w kontraktach z ZOL i ZPO stawki, zdaniem przedstawicieli tych zakładów

nie pozwalają na zapewnienie należytej opieki osobom przebywającym w

placówkach instytucjonalnych. Wynika to przede wszystkim ze zbyt malej liczby

pracowników, jakich można zatrudnić”.

39

Autorzy odnosili się do danych za 2007 rok


104

W przypadku opieki nad osobami niesamodzielnymi realizowanej w ramach

systemu pomocy społecznej, ocena faktycznych wydatków ponoszonych na ten cel

jest zdaniem grupy eksperckiej jeszcze trudniejsza.

i. „Po pierwsze, nie dysponujemy informacjami, jaka część mieszkańców domów

pomocy społecznej to osoby faktycznie niesamodzielne ani też jaka jest skala

tej niesamodzielności w poszczególnych przypadkach.

ii. Po drugie, nie sposób ustalić, jaka część wydatków na zasiłki celowe jest

przeznaczana dla osób niesamodzielnych i ich rodzin. W tych

miejscowościach, gdzie brak jest możliwości korzystania ze świadczeń

opiekuńczych, zasiłki mogą być (i zapewne są) traktowane jako forma

wsparcia dla osób niesamodzielnych.

iii. Po trzecie, system pomocy społecznej nie dysponuje pełnymi informacjami na

temat liczby osób wymagających w środowisku usług w formie świadczeń

opiekuńczych.”

Na kolejnych stronach „Zielonej Księgi zapisano poniższe konstatacje. „Jak wynika

ze sprawozdań pomocy społecznej, liczba osób korzystających ze świadczeń

opiekuńczych stanowi 4,22% ogółu korzystających z tej pomocy. Ten niewielki

odsetek musi budzić zaniepokojenie, biorąc pod uwagę sygnalizowane w innej części

raportu postępujące demograficzne starzeniu się ludności, czemu towarzyszy wzrost

odsetka osób niesamodzielnych i wymagających pomocy.

Równocześnie jednak te same sprawozdania statystyczne wykazują, że wydatki na

świadczenia opiekuńcze stanowią 13,06% ogółu wydatków na pomoc środowiskową.

To bardzo wysoki odsetek, sygnalizujący i wysoki koszt udzielanych świadczeń, i

bardzo ograniczone możliwości powiększania wydatków na tę grupę świadczeń. W

przypadku wydatków na zadania własne gmin, udział ten jest jeszcze wyższy i

stanowi 15,0%.”

„Obraz finansowania opieki długoterminowej, jaki się rysuje na podstawie zebranych

materiałów, jest jak już wspomniano niepełny ze względu na liczne braki i niedostatek

informacji. Nie dysponujemy wiedzą np. na temat liczby i kosztów związanych z

pobytami w szpitalach z przyczyn społecznych lub, jeszcze częściej – przedłużaniem

tych pobytów. Brak możliwości zapewnienia pacjentowi właściwej opieki w

warunkach domowych, rehabilitacji czy umieszczenia w placówce opiekuńczej


105

powoduje, że pobyt pacjenta w szpitalu ulega przedłużeniu, co generuje dodatkowe

koszty. Nie można także zidentyfikować wydatków związanych z pobytem w domu

pomocy społecznej z racji niesamodzielności; wydatków związanych z

pozostawaniem w miejscu zamieszkania mimo ewidentnej celowości zamieszkania w

DPS; jak też wydatków ponoszonych na świadczenia pieniężne dla tych osób, które

powinny korzystać ze świadczeń opiekuńczych, ale te nie są im udzielane. Brakuje

danych o wielkości udziału środków prywatnych (mieszkańców i ich rodzin) w

finansowaniu pobytu w domach pomocy; nie udało się też pozyskać danych

dotyczących udziału środków prywatnych w finansowaniu oferowanych przez

ośrodki pomocy środowiskowych usług opiekuńczych świadczonych osobom

niesamodzielnym; nie wiemy, ile środków prywatnych przeznaczonych zostało

na sfinansowanie pobytu w ośrodkach prywatnych. Trudno jest wiarygodnie

oszacować wielkość nakładów na usługi opiekuńcze świadczone poza

oficjalnym obiegiem. Powszechność tej praktyki skłania do przypuszczenia, że

polskie rodziny zmuszone są corocznie wydawać ogromne fundusze na opiekę

długoterminową w tzw. szarej strefie.”

Raport zawiera następujące dwie ilustracje źródeł finansowania opieki

długoterminowej:

Ilustracja 9. Wydatki na świadczenia dla osób (potencjalnie) niesamodzielnych w 2007 r.


106

Ilustracja 10. Źródła finansowania opieki długoterminowej w Polsce

Drugi z grafów ma za zadanie podkreślić części wspólne i potrzebę koordynacji.

Dalej autorzy konstatują: „Optymalnym byłoby, aby osoby niesamodzielne mogły

kupować potrzebne im usługi na wolnym rynku. Niestety, przy tak niskich dochodach

tych osób i jednocześnie wysokich kosztach większości usług, w przewidywalnej

przyszłości nie jest i nie będzie to możliwe. Wobec tego konieczne staje się wsparcie

w finansowaniu usług w opiece długoterminowej. Dzisiejszy poziom tej pomocy jest

niewystarczający. Dodatek i zasiłek pielęgnacyjny (odpowiednio 181 i 153 zł na

osobę miesięcznie) wystarczają na zakup zaledwie 10–12 godzin opieki w miesiącu,

a więc nawet nie pół godziny dziennie! Zasiłek stały (maksymalnie 444 zł) lub

świadczenie pielęgnacyjne (520 zł) również nie zapewniają akceptowalnego –

odpowiedniego do potrzeb – poziomu wsparcia.”

W rozdziale Zasady finansowania usług opiekuńczych dla osób niesamodzielnych

zapisano jako konkluzję analiz koncepcję zagregowania dotychczasowych wydatków

budżetowych realizowanych w systemie pomocy społecznej (w tym w ramach

świadczeń rodzinnych) oraz przez systemy emerytalne (ZUS, KRUS, mundurowe

systemy emerytalne):


107

„Środki budżetowe przeznaczane dotychczas na różnego rodzaju świadczenia dla

osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji byłyby zapisywane w budżecie

państwa jako przeznaczone na odrębne zadanie: „opieka osobami

niesamodzielnymi” i przekazywane do wojewodów na realizację czeków wydawanych

przez OPS w celu opłacania świadczeń, refundację kosztów opieki domowej oraz

szkoleń opiekunów nieformalnych przeprowadzanych przez PCPR. Realizacja wypłat

dla świadczeniodawców lub zwrot nakładów następowałyby po potwierdzeniu

realizacji usługi zgodnie z umową (kontraktem). „

Grupa Robocza uważała przebudowę systemu opieki długoterminowej przez NFZ

oraz przejecie całości jej finansowania przez ubezpieczenie zdrowotne za

nieracjonalne, nawet jeśli wprowadzono by jednolite świadczenie i uporządkowano

orzecznictwo. Warto natomiast zauważyć, że w księdze powrócono do koncepcji

wcześniej lansowanej przez Prof. Religę na temat powołania ustawowej instytucji

ubezpieczenia pielęgnacyjnego (por. 4.3.11.2).

Obok księgi „Zielonej” powstała również księga „Biała”40 [Koalicja 2013]

opublikowana przez powołaną w 2012 roku Koalicję na rzecz Zdrowego Starzenia

Się. Jak piszą jej autorzy, Koalicja uzyskała wsparcie szeregu ministerstw, WUM i

instytutów a „w jej przygotowanie zaangażowały się autorytety z różnych dziedzin

nauki, m.in. lekarze neurolodzy, gerontolodzy, kardiolodzy, rehabilitanci, patolodzy i

wielu innych”. Publikacja liczy sobie 226 stron. Niestety, pomimo, iż po stronie

diagnozy wskazano na ogromne potrzeby, po stronie rekomendacji temat

finansowania a tym bardziej instrumentów finansowych nie pojawia się w tej

publikacji. Pewnym wyjątkiem jest kwestia instrumentu ubezpieczenia

pielęgnacyjnego zainicjowana przez Ministra Zdrowia w 2007 roku, która powróciła w

artykule prezesa jadnego z zakładów ubezpieczeniowych41, w tym poprzez

przywołanie publikacji Barbary Więckowskiej42. Zwraca się w tym artykule uwagę na

potencjał tkwiący w takich instrumentach, jak renta hipoteczna, odwrócona renta

hipoteczna i hipoteka uwzględniająca wzrost wartości nieruchomości. Równocześnie

autor zauważa jednak:

40

Dostępna na http://www.starzejsiezdrowo.pl/?q=pl/node/15 41

Adam H. Pustelnik „Rynek ubezpieczeń wobec problemu wieku podeszłego” 42

Por. https://rf.gov.pl/publikacje/artykuly-pracownikow-i-wspolpracownikow/Barbara_Wieckowska_-_Dobrowolne_ubezpieczenie_niedolestwa_starczego_-_ubezpieczenie_pielegnacyjne__134

http://www.starzejsiezdrowo.pl/?q=pl/node/15

https://rf.gov.pl/publikacje/artykuly-pracownikow-i-wspolpracownikow/Barbara_Wieckowska_-_Dobrowolne_ubezpieczenie_niedolestwa_starczego_-_ubezpieczenie_pielegnacyjne__134

https://rf.gov.pl/publikacje/artykuly-pracownikow-i-wspolpracownikow/Barbara_Wieckowska_-_Dobrowolne_ubezpieczenie_niedolestwa_starczego_-_ubezpieczenie_pielegnacyjne__134


108

„(…) wprowadzenie produktów ubezpieczeniowych tego typu jest w warunkach

polskich działaniem kosztownym, skomplikowanym i obarczonym bardzo wysokim

ryzykiem finansowym, stąd aktualnie taka aktywność ubezpieczycieli na polskim

rynku praktycznie nie istnieje.

Dodatkowy problem stanowi dramatyczny brak infrastruktury, która mogłaby być

wykorzystywana przez ubezpieczycieli do długoterminowej opieki w systemie

zamkniętym lub półzamkniętym.”

Symptomatycznym podsumowaniem rekomendacji zawartych w „Białej Księdze” jest

postulat: „Wskazane jest stworzenie mapy drogowej polityki senioralnej w Polsce.”

Oznacza on ni mniej ni więcej, że jesteśmy jeszcze przed podjęciem drogi.

4.3.11.6. Finansowanie ex-ante

W pracy [P. Łuczak 2016] zaprezentowano podejście uogólniające podział

instrumentów na te, które odnoszą się do działań realizowanych przed wystąpieniem

niesamodzielności i tych wykorzystywanych już op jej wystąpieniu. Autor oparł się na

podejściu zaproponowanym przez Joana Costę-Font i współpracowników, które

zostało przedstawione w artykule opublikowanym w „Health Economics” na początku

2015 r. Wyróżniono w nim dwa rodzaje mechanizmów finansowania opieki

długoterminowej: ex ante i ex post. „Pierwszy z nich odnosi się do instrumentów

stosowanych przed wystąpieniem niesamodzielności, wśród których można wyróżnić:

ubezpieczenie (społeczne lub prywatne), oszczędności przezornościowe oraz

działania prewencyjne mające na celu zapobieżenie niesamodzielności i/lub

zmniejszenie kosztów będących konsekwencją niesamodzielności. Finansowanie ex

post jest z kolei realizowane w następstwie zaistnienia niesamodzielności. Wśród

tego typu mechanizmów można wyróżnić: subsydiowanie opieki formalnej i/lub

nieformalnej, pomoc udzielaną przez rodziny oraz spieniężenie majątku

zakumulowanego w nieruchomości. Przedmiotem analizy empirycznej artykułu

Costy-Font i współpracowników były rozwiązania funkcjonujące głównie w

zachodnich państwach należących do OECD. Autorzy stwierdzili, że choć w

większości państw mechanizmy ex post i ex ante współwystępują, to jednak

zdecydowanie widoczniejsza jest tendencja do substytucji, czyli zastępowania

jednego rodzaju mechanizmów przez drugi (ex post w dużej mierze stanowi substytut

ex ante).” P. Łuczak w swojej analizie dochodzi do podobnych wniosków w


109

odniesieniu do systemów czeskiego i polskiego. Przy okazji przeprowadza dyskusję

podziału na finansowanie publiczne i społeczne zwracając uwagę na fakt, że to

drugie może znaczące wpływać na wzrost kosztów społecznych (większy, niż

ograniczenie kosztów publicznych porównaj dyskusja w rozdziale 4.3.11.5).

Przywołuje tu badania [Van Houtven, Coe, Skira 2013] dotyczące opieki w USA.

Ponieważ finansowanie publiczne i prywatne opieki długoterminowej trudno

jednoznacznie rozgraniczyć, Autor skłania się do wykorzystania typologii dzielących

mechanizmy finansowania na ex post i ex ante. W tym kontekście zauważa, że

„jedną z najskuteczniejszych strategii zmniejszających wydatki na opiekę

długoterminową są prewencyjne nakłady na działania prozdrowotne — przede

wszystkim w odniesieniu do ryzyka wystąpienia chorób przewlekłych”. Przywołuje tu

publikację OECD [Colombo 2011].

Na poniższym wykresie pokazano wydatki na opiekę długoerminową w 2008 roku ze

środków publicznych (słupki koloru granatowego), ze środków prywatnych (słupki

koloru bordo; Autorzy zwracają uwagę na fakt braku środków prywatnych w

niektórych krajach) oraz prognozę wydatków na 2050 rok (zielone trójkąty). Wobec

projekcji podwajania się wydatków na opiekę długoterminową (patrz poniższy

Wykres 26) istotnie nawoływanie do prewencji i działań pro-zdrowotnych w miejsce

opiekuńczych i leczniczych brzmi przekonywająco.


110

Wykres 26. Prognoza OECD dotycząca wydatków na opiekę długoterminową w 2050 roku


111

5. Regulacje prawne

W poprzednich rozdziałach wielokrotnie odnoszono się do regulacji prawnych

mających zastosowanie do obszaru świadczenia usług opiekuńczych. Liczba takich

regulacji jest ogromna a dynamika ich zmian jest bardzo wysoka. W Załączniku 1

zamieszczono tylko wybrane akty prawne wraz z odnośnikami do źródeł

internetowych. Za bardzo istotne należy uznać to, że świadczenia opiekuńcze są

regulowane przez dwie grupy przepisów:

Związane z lecznictwem,

Związane z opieką społeczną.

Jest symptomatyczne, że w jednym i w drugim przypadku mamy do czynienia z

działaniami nakierowanymi na minimalizację niekorzystnych zjawisk, które już mają

miejsce. Brakuje natomiast takich, które mogłyby przeciwdziałać powstawania i

nasilaniu się takich niekorzystnych zjawisk.

5.1. Wybrane elementy z ustawy o działalności leczniczej

Art. 2. 1. Użyte w ustawie określenia oznaczają:

(…)

12) stacjonarne i całodobowe świadczenie zdrowotne inne niż świadczenie szpitalne

– świadczenia opiekuńcze, pielęgnacyjne, paliatywne, hospicyjne, świadczenia z

zakresu opieki długoterminowej, rehabilitacji leczniczej, leczenia uzależnień,

psychiatrycznej opieki zdrowotnej oraz lecznictwa uzdrowiskowego, udzielane

pacjentom, których stan zdrowia wymaga udzielania całodobowych lub

całodziennych świadczeń zdrowotnych w odpowiednio urządzonych, stałych

pomieszczeniach;

Art. 3.4. W ramach struktury organizacyjnej podmiotu leczniczego może zostać

wydzielona jednostka organizacyjna, w celu udzielania świadczeń zdrowotnych

mieszkańcom domów pomocy społecznej, wychowankom regionalnych placówek

opiekuńczo-terapeutycznych lub interwencyjnych ośrodków preadopcyjnych,

zlokalizowana na terenie tych podmiotów.


112

Art. 9. 1. Stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne inne niż szpitalne mogą

polegać w szczególności na:

1) udzielaniu całodobowych świadczeń zdrowotnych, które obejmują swoim

zakresem pielęgnację i rehabilitację pacjentów niewymagających hospitalizacji, oraz

zapewnianiu im produktów leczniczych i wyrobów medycznych, pomieszczeń i

wyżywienia odpowiednich do stanu zdrowia, a także prowadzeniu edukacji

zdrowotnej dla pacjentów i członków ich rodzin oraz przygotowaniu tych osób do

samoopieki i samopielęgnacji w warunkach domowych;

2) udzielaniu całodobowych świadczeń zdrowotnych, które obejmują swoim

zakresem pielęgnację, opiekę i rehabilitację pacjentów niewymagających

hospitalizacji, oraz zapewnianiu im produktów leczniczych potrzebnych do

kontynuacji leczenia, pomieszczeń i wyżywienia odpowiednich do stanu zdrowia, a

także prowadzeniu edukacji zdrowotnej dla pacjentów i członków ich rodzin oraz

przygotowaniu tych osób do samoopieki i samopielęgnacji w warunkach domowych;

3) udzielaniu świadczeń zdrowotnych polegających na działaniach usprawniających,

które służą zachowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia;

4) sprawowaniu wszechstronnej opieki zdrowotnej, psychologicznej i społecznej

nad pacjentami znajdującymi się w stanie terminalnym oraz opieki nad rodzinami

tych pacjentów.

2. Świadczenia, o których mowa w ust. 1 pkt 4, oraz świadczenia pielęgnacyjne i

opiekuńcze mogą być udzielane także wyłącznie w warunkach domowych.

Art. 12. 1. Stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych innych niż

szpitalne udziela się w przypadku świadczeń, o których mowa w art. 9 ust. 1:

1) pkt 1 – w zakładzie opiekuńczo-leczniczym;

2) pkt 2 – w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym;

3) pkt 3 – w zakładzie rehabilitacji leczniczej;

4) pkt 4 – w hospicjum.

2. Przepisów ust. 1 pkt 1, 2 i 4 nie stosuje się w przypadku udzielania świadczeń

zdrowotnych wyłącznie w warunkach domowych.

Art. 16.1a. Nie stanowi działalności regulowanej w rozumieniu ustawy z dnia 2 lipca

2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej działalność lecznicza:

(…)


113

2) wykonywana jako:

a) działalność pożytku publicznego w rozumieniu ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o

działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2016 r. poz. 239 i 395),

chyba że zachodzą przesłanki określone w art. 9 ust. 1 tej ustawy,

b) działalność charytatywno-opiekuńcza, jeżeli przepisy odrębne przewidują

prowadzenie takiej działalności.

5.2. Regulacje dotyczące działalności regulowanej

Dla dalszych rozważań warto zapamiętać z poprzedniego rozdziału same definicje

świadczeń wchodzących w zakres sfery sprawowania opieki nad niesamodzielnymi,

jak również fakt, że sprawowanie części z tych świadczeń nie stanowi działalności

regulowanej. Jednak część należy. Ponieważ z wykonywaniem działalności

regulowanych wiąże się szereg ograniczeń, muszą one zostać odzwierciedlone w

instrumentach finansowych projektowanych dla ich finansowania. Z tego powodu

poświęcimy tej kwestii nieco uwagi poniżej.

O ile wcześniej zagadnienie zawodów regulowanych odnoszono do ustawy o

działalności gospodarczej, o tyle obecnie należy je rozpatrywać w świetle Ustawy z

dnia 22 grudnia 2015 r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w

państwach członkowskich Unii Europejskiej (Dz.U. 2016 poz.65 )43. Ustawa ta

dokonała w zakresie swojej regulacji wdrożenia dyrektywy 2005/36/WE Parlamentu

Europejskiego i Rady z dnia 7 września 2005 r. w sprawie uznawania kwalifikacji

zawodowych (Dz. Urz. UE L 255 z 30.09.2005, str. 22, z późn. zm.). Zmieniła ona

ustawy:

Zmieniła ustawy:

• ustawę z dnia 20 lipca 1950 r. o zawodzie felczera, ustawę z dnia 17 maja

1989 r. – Prawo geodezyjne i kartograficzne,

• ustawę z dnia 21 grudnia 1990 r. o zawodzie lekarza weterynarii i izbach

lekarsko-weterynaryjnych,

• ustawę z dnia 19 kwietnia 1991 r. o izbach aptekarskich, ustawę z dnia 5 lipca

1996 r. o doradztwie podatkowym,

• ustawę z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty,

43

Patrz http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20160000065

http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20160000065


114

• ustawę z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami,

• ustawę z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia, ustawę z dnia 29

sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych,

• ustawę z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej, ustawę z

dnia 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych architektów oraz inżynierów

budownictwa,

• ustawę z dnia 11 kwietnia 2001 r. o rzecznikach patentowych,

• ustawę z dnia 27 lipca 2001 r. o diagnostyce laboratoryjnej,

• ustawę z dnia 5 lipca 2002 r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych

pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej,

• ustawę z dnia 19 marca 2004 r. – Prawo celne,

• ustawę z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej,

• ustawę z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej

finansowanych ze środków publicznych,

• ustawę z dnia 25 listopada 2004 r. o zawodzie tłumacza przysięgłego,

• ustawę z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi,

• ustawę z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia,

• ustawę z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym,

ustawę z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej,

• ustawę z dnia 2 grudnia 2009 r. o izbach lekarskich,

• ustawę z dnia 4 marca 2010 r. o świadczeniu usług na terytorium

Rzeczypospolitej Polskiej,

• ustawę z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej,

• ustawę z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach

• ustawę z dnia 9 października 2015 r. o zmianie ustawy o systemie informacji w

ochronie zdrowia oraz niektórych innych ustaw.

Wiele, jeżeli nie wszystkie powyższe regulacje ma znaczenie dla usług

opiekuńczych. W szczególności, omawiana Ustawa wprowadziła zmiany w zakresie

wykazu zawodów regulowanych. Pomimo jej wdrożenia, wydaje się, że nie istnieje w

języku polskim aktualna (uaktualniana on-line) baza zawierająca pełny wykaz

zawodów regulowanych w Rzeczpospolitej Polskiej na podstawie dyrektywy

2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 września 2005 r. w sprawie

uznawania kwalifikacji zawodowych. Wykaz taki - był prowadzony przez


115

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego44. Na stronie internetowej Ministerstwa

Nauki i Szkolnictwa Wyższego: http://www.nauka.gov.pl/informacje-dla-

przyjezdzajacych/wykaz-zawodow-regulowanych-w-polsce.html znajduje się jedynie

link do bazy europejskiej, którą jak każde z państw członkowskich jesteśmy

zobowiązani jest zasilać.

Wprowadzono też45 obowiązek prowadzenia przez Ministra właściwego do spraw

gospodarki46 „pojedynczego punktu kontaktowego”, do którego zadań należy, przy

użyciu systemu teleinformatycznego, umożliwienie zainteresowanym dostępu do

informacji, w tym do wykazu zawodów regulowanych w Rzeczypospolitej Polskiej.

W każdym razie, zawody regulowane w RP można przeglądać na (anglojęzycznej)

stronie unijnej:

http://ec.europa.eu/growth/tools-

databases/regprof/index.cfm?action=regprofs&id_country=23&quid=1&mode=asc&m

axRows=*#top%20

W przypadku zawodów zawierających frazę „opiek” wymieniono w tej bazie jedynie 2

pozycje:

Opiekun medyczny 47

Opiekunka dziecięca48

Jednak na liście znajduje się również wiele innych zawodów regulowanych, których

zaangażowanie w usługi opiekuńcze podlega określonym wymogom prawa, w

zależności od zakresu pełnionych wobec podopiecznych funkcji. Warto wśród nich

wymienić:

44

Dostępna jest http://www.nauka.gov.pl/g2/oryginal/2013_05/2fc90959252ab275bd526f0254718d89.pdf wydana przez MNiSW (nieaktualna) publikacja z 2011 roku: w ówczesnym wykazie znajdują się jeszcze takie zawody, jak bibliotekarz, pośrednik pracy, doradca zawodowy, czy animator kultury obecnie nie występujące w nim w skutek deregulacji; 45

W Art. 22c Ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej 46

Obecnie: Ministerstwo Rozwoju 47

opis działalności przypisany do tej specjalności brzmi: „Rozpoznawanie i rozwiązywanie problemów opiekuńczych osoby chorej i niesamodzielnej w różnym stopniu zaawansowania choroby i w różnym wieku; pomaganie osobie chorej i niesamodzielnej w zaspakajaniu potrzeb bio-psycho-społecznych; asystowanie pielęgniarce i innemu personelowi medycznemu podczas wykonywania zabiegów pielęgnacyjnych; konserwacji, dezynfekcji przyborów i narzędzi stosowanych podczas wykonywania zabiegów; podejmowanie współpracy z zespołem opiekuńczym i terapeutycznym podczas świadczenia usług z zakresu opieki medycznej nad osobą chorą i niesamodzielną.” 48

opis działalności przypisany do tej specjalności brzmi: „Świadczenie usług opiekuńczych i wspomagających rozwój dziecka, planowanie i organizowanie pracy opiekuńczej, wychowawczej i edukacyjnej, pielęgnowanie dziecka zdrowego, chorego i niepełnosprawnego; prowadzenie działań wychowawczych i edukacyjnych wspomagających rozwój psychomotoryczny dziecka, promowanie zdrowia i prowadzenie działań profilaktycznych, udzielanie pomocy w stanach zagrożenia zdrowotnego dziecka.”

http://www.nauka.gov.pl/informacje-dla-przyjezdzajacych/wykaz-zawodow-regulowanych-w-polsce.html

http://www.nauka.gov.pl/informacje-dla-przyjezdzajacych/wykaz-zawodow-regulowanych-w-polsce.html

http://ec.europa.eu/growth/tools-databases/regprof/index.cfm?action=regprofs&id_country=23&quid=1&mode=asc&maxRows=*#top%20



http://ec.europa.eu/growth/tools-databases/regprof/index.cfm?action=regprof&id_regprof=27402


http://www.nauka.gov.pl/g2/oryginal/2013_05/2fc90959252ab275bd526f0254718d89.pdf


116

Dietetyk49

Logopeda50,

Terapeuta zajęciowy51

Specjalista psychoterapii uzależnień52,

Specjalista terapii uzależnień53,

Instruktor terapii uzależnień54,

49

opis działalności: Planowanie racjonalnego żywienia dla różnych grup ludności, planowanie i przygotowywanie potraw wchodzących w skład poszczególnych diet zgodnie z obowiązującą klasyfikacją, ocena stanu odżywienia, sposobu żywienia i rozpoznania niedożywienia, zapobieganie chorobom żywieniowo-zależnym, ocena wzajemnego wpływu farmakoterapii i żywienia, kontrolowanie jakości produktów żywnościowych i warunków ich przechowywania oraz produkcji potraw zgodnie z zasadami systemu Analizy Zagrożeń i Krytycznych Punktów Kontroli (Hazard Analyzes Critical Control Points - HACCP), ocena wpływu choroby na stan odżywienia i wpływu żywienia na wyniki leczenia chorób, organizowanie żywienia indywidualnego, zbiorowego i leczniczego dostosowanego do wieku i stanu zdrowia pacjentów oraz prowadzenia edukacji żywieniowej. 50

oraz inne specjalności medyczne; opis dla tej specjalności: Prowadzenie badań logopedycznych w celu ustalenia stanu rozwoju mowy i zaburzeń komunikacyjnych, ocenianie i interpretowanie wyników badań, formułowanie wskazań, prowadzenie doradztwa logopedycznego, ustalanie postępowania korekcyjno-terapeutycznego, prowadzenie pracy profilaktycznej i terapeutycznej w celu likwidowania lub zmniejszania zaburzeń komunikacyjnych dzieci, młodzieży i dorosłych, prowadzenie pracy profilaktycznej i terapeutycznej w zakresie czytania i pisania (dysleksja, dysortografia, dysgrafia), prowadzenie pracy profilaktycznej i terapii logopedycznej osób z uszkodzonym słuchem (surdologopedia), prowadzenie terapii osób z afazją, alalią, dyzartrią, z porażeniem mózgowym, jąkających się, z zaburzeniami płynności mówienia, upośledzonych umysłowo, z zespołem Downa, autystycznych, z mutyzmem i chorych psychicznie (neurologopedia). 51

opis działalności: Świadczenie usług w zakresie terapii zajęciowej, nawiązywanie i podtrzymywanie kontaktu terapeutycznego z podopiecznym, jego rodziną, środowiskiem i zespołem aktywizująco-terapeutycznym przez terapeutę zajęciowego; rozpoznawanie i diagnozowanie potrzeb bio-psycho-społecznych podopiecznego przez terapeutę zajęciowego, planowanie indywidualnego i grupowego programu działań terapeutycznych, uwzględniających diagnozę oraz możliwości, potrzeby i zainteresowania podopiecznego, organizowanie działań w zakresie terapii zajęciowej, w celu poprawy funkcjonowania fizycznego, psychicznego i społecznego podopiecznego oraz jego integracji społecznej i zawodowej, dokumentowanie, monitorowanie i ocenianie przebiegu procesu terapeutycznego. 52

opis działalności: Prowadzenie psychoterapii uzależnienia od alkoholu, obejmującej indywidualne i grupowe oddziaływania psychologiczne ukierunkowane na poprawę stanu psychofizycznego i funkcjonowania społecznego osób uzależnionych od alkoholu poprzez redukcję objawów i mechanizmów uzależnień oraz uczenie umiejętności potrzebnych do podtrzymania pozytywnej zmiany oraz prowadzenie psychoterapii członków rodzin, obejmującej oddziaływania psychologiczne ukierunkowane na usunięcie lub złagodzenie zaburzeń powstałych w wyniku przewlekłego stresu u członków rodziny, spowodowanego spożywaniem alkoholu lub używaniem innych substancji psychoaktywnych przez osobę bliską. 53

opis działalności: Rehabilitacja osoby uzależnionej, w tym wykonywanie działań diagnostyczno-analitycznych, terapeutycznych, profilaktycznych, psychoedukacyjnych i psychospołecznych osób uzależnionych od narkotyków w celu realizacji założeń terapeutycznych, konstruowanie programów profilaktycznych spójnych z programem terapii uzależnień, prowadzenie zajęć psychochedukacyjnych i profilaktycznych uzależnień, opracowywanie celów i planów terapii uzależnień dostosowanych do potrzeb pacjenta. oraz uczenie umiejętności potrzebnych do podtrzymania pozytywnej zmiany oraz prowadzenie psychoterapii członków rodzin, obejmującej oddziaływania psychologiczne ukierunkowane na usunięcie lub złagodzenie zaburzeń powstałych w wyniku przewlekłego stresu u członków rodziny, spowodowanego spożywaniem alkoholu lub używaniem innych substancji psychoaktywnych przez osobę bliską. 54

opis działalności: KBSPN: motywowanie pacjenta uzależnionego od narkotyków do zmiany stylu życia, realizacja zadań wynikających z procesu diagnozy i terapii, przygotowanie i prowadzenie zajęć


117

Pracownik socjalny55

Nauczyciele (6 kategorii)56

Co ciekawe, nie ma na liście wymienionego zawodu „asystenta rodziny” 57, pomimo,

iż wymaga się od takich osób szerokiej wiedzy i umiejętności, które ma posiąść albo

a) w trakcie studiów wyższych na kierunku pedagogika, psychologia, socjologia,

nauki o rodzinie lub praca socjalna albo b) w czasie co najmniej 230 godzinnego

szkolenia (jeśli ma wykształcenie wyższe na dowolnym kierunku oprócz ww. lub

wykształcenie średnie)58.

Pełna lista 350 zawodów regulowanych w RP wg stanu na 19 sierpnia 2017 znajduje

się w Załączniku 8.4.

5.3. Poziom stopnia regulacji a motywacje aktorów

Znaczenie dotacji i subwencji budżetowych oraz bezzwrotnych grantów z funduszy

unijnych było w przeszłości ogromne dla większości świadczeń opiekuńczych.

Nałożenie na siebie łącznie dwu wymiarów:

edukacyjnych i profilaktycznych, prowadzenie grup terapeutycznych o charakterze zadaniowym. PARPA: udział w udzielaniu świadczeń z zakresu uzależnienia od alkoholu i psychoterapii członków rodzin, w tym w prowadzeniu psychoterapii uzależnienia od alkoholu, obejmującej indywidualne i grupowe oddziaływania psychologiczne w celu poprawy stanu psychofizycznego i funkcjonowania społecznego osób uzależnionych od alkoholu poprzez redukcję objawów i mechanizmów uzależnień i uczenie umiejętności potrzebnych do podtrzymania pozytywnej zmiany, udział w prowadzeniu psychoterapii członków rodzin, obejmującej oddziaływania psychologiczne w celu usunięcia lub złagodzenia zaburzeń wynikających z przewlekłego stresu u członków rodziny osoby uzależnionej od alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych. 55

opis działalności: Działalność zawodowa pracowników socjalnych ma na celu pomoc osobom i rodzinom we wzmacnianiu lub odzyskiwaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie, udzielanie informacji i pomocy w zakresie rozwiązywania spraw życiowych osobom, aby były zdolne odzyskać samodzielność życiową. Elementem pracy socjalnej jest również pobudzanie społecznej aktywności i inspirowanie działań samopomocowych w zaspokajaniu niezbędnych potrzeb życiowych osób i środowisk społecznych. 56

Przedszkolna, klas I-III, klas IV-VI, gimnazjum, szkoły ponadgimnazjalnej, praktycznej nauki zawodu; opis działalności obowiązujący dla tej ostatniej kategorii: nauczyciel praktycznej nauki zawodu realizuje zadania dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze w szkołach i placówkach systemu oświaty 57

Zadania asystenta rodziny określa art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej; termin ten jest używany przez większość podmiotów profesjonalnie zajmujących się zagadnieniami sprawowania opieki w szerszym kontekście. 58

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 grudnia 2011 r. w sprawie szkoleń na asystenta rodziny określa zakres programowy szkoleń dla osób ze średnim lub wyższym wykształceniem (na dowolnym kierunku oprócz ww.), co jest równoznaczne z zakresem wiedzy i umiejętności, które powinien posiadać każdy kandydat na asystenta rodziny.


118

Poziomu dotkliwości problemu społecznego (a zatem najczęściej i poziomu

trudności w jego przezwyciężaniu, a więc i poziomu ryzyka dla podmiotu

podejmującego się interwencji)

Poziomu wymogów regulacyjnych dotyczących danego obszaru świadczeń

w następujący sposób wpływa na poziom nasycenia instrumentu finansowania

dotacją/subwencją:

Ilustracja 11. Diagram zależności sposobu finansowania (doboru instrumentów finansowych) od obszaru interwencji w funkcji motywacji właściciela problemu i podmiotu świadczącego usługę

Na powyższy diagram należałoby jeszcze nałożyć kolejny wymiar decydujący o

poziomie ryzyka (dla wszystkich aktorów) – związany z dynamiką legislacji. Będzie o

nim mowa w kolejnym podrozdziale.


119

5.4. Dynamika legislacji

W 2017 roku wydano już 26 nowych aktów prawnych w kategorii opieka zdrowotna.

Lista tych aktów stanowi Załącznik 0. Z kolei wiele tych aktów zmienia kolejnych kilka

lub kilkanaście innych aktów. Przykładowo, Ustawa z dnia 22 czerwca 2017 r. o

zmianie niektórych ustaw w związku z realizacją programu „Za życiem”59 (Dz.U. 2017

poz. 1292) zmieniła ustawy:

ustawę z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, ustawę z dnia 12 marca

2004 r. o pomocy społecznej,

ustawę z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku

pracy,

ustawę z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej

finansowanych ze środków publicznych oraz

ustawę z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy

zastępczej.

Z Art. 1. Wynika, że na realizację zadań dotyczących pomocy uczennicom w ciąży

przez stworzenie im możliwości kontynuowania nauki oraz utworzenia ośrodków

koordynacyjno-rehabilitacyjno-opiekuńczych minister właściwy do spraw oświaty i

wychowania może udzielić jednostkom samorządu terytorialnego wsparcia

finansowego w formie dotacji celowej. Z kolei na poziomie samorządowym –

dokładniej: powiatowym – to starosta wskazuje

publiczne przedszkole,

inną formę wychowania przedszkolnego, szkołę podstawową, w tym

specjalną,

specjalny ośrodek szkolno-wychowawczy,

specjalny ośrodek wychowawczy dla dzieci i młodzieży wymagających

stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania, ośrodek

rewalidacyjno-wychowawczy, o którym mowa w art. 2 pkt 7 ustawy – Prawo

oświatowe, albo

poradnię psychologiczno-pedagogiczną, w tym poradnię specjalistyczną,

spełniające warunki określone w przepisach wydanych na podstawie art. 127

ust. 19 pkt 1 ustawy – Prawo oświatowe,

59




120

które w danym powiecie pełnią funkcję wiodącego ośrodka koordynacyjno-

rehabilitacyjno-opiekuńczego.

Do zadań takich wiodących ośrodków należy udzielanie kompleksowego wsparcia

rodzinom z dziećmi, od chwili wykrycia niepełnosprawności lub zagrożenia

niepełnosprawnością do podjęcia nauki w szkole, ze szczególnym uwzględnieniem

dzieci do 3. roku życia, obejmującego w szczególności udzielanie informacji

rodzinom, zapewnienie usług specjalistów w zależności od potrzeb dziecka i jego

rodziny oraz koordynowanie działań służących wykorzystaniu dostępnych usług, w

tym zajęć w ramach wczesnego wspomagania rozwoju dziecka.

Delegacja do ustalania jakie będą szczegóły dotyczące sposobów działania takich

ośrodków, a tym samym również zakres ewentualnego finansowania przez Starostę

ich zadań ze środków otrzymanych przez powiat w formie dotacji celowych, którymi

dysponować będzie minister właściwy do spraw oświaty i wychowania, została

przyznana ustawowo trzem ministrom. Mają je określić w drodze rozporządzenia,

uwzględniając koordynacyjny i kompleksowy charakter działań podejmowanych

wobec dzieci i ich rodzin:

minister właściwy do spraw oświaty i wychowania w porozumieniu z

ministrem właściwym do spraw zdrowia oraz

ministrem właściwym do spraw zabezpieczenia społecznego.

Z kolei Art. 2 omawianej ustawy wprowadza zmiany w systemie opieki społecznej, w

tym w zakresie finansowania.

Jaki będzie więc ostateczny praktyczny skutek tych jeszcze nie w pełni

wprowadzonych rozwiązań ustawowych?

Kolejnym przykładem jest USTAWA z dnia 7 lipca 2017 r. o zmianie niektórych ustaw

związanych z systemami wsparcia rodzin (Dz.U. 2017 poz. 1428), która zmieniła

ustawy:

• ustawę z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych, ustawę z

dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych,

• ustawę z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz

zatrudnianiu osób niepełnosprawnych,

• ustawę z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa,


121

• ustawę z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych,

• ustawę z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych,

• ustawę z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej,

• ustawę z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku

pracy,

• ustawę z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej

finansowanych ze środków publicznych,

• ustawę z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym,

• ustawę z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do

alimentów,

• ustawę z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3,

• ustawę z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla

opiekunów,

• ustawę z dnia 5 grudnia 2014 r. o Karcie Dużej Rodziny,

• ustawę z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci

oraz

• ustawę z dnia 23 marca 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z

zadaniami organów administracji publicznej w zakresie niektórych rejestrów

publicznych

Analizy globalnej dotyczącej potencjalnych skutków powyższych zmian dla różnych

aspektów działalności opiekuńczej, w tym dla kształtu projektowanych instrumentów

finansowych nie sposób dokonać w ciągu miesiąca od uchwalenia nowych

rozwiązań. Konieczne będzie dokonywanie szczegółowej analizy w momencie

projektowania konkretnego instrumentu w konkretnym kontekście problemu do

rozwiązania i układu aktorów.

6. Konkluzje

6.1. Rekomendacja dotycząca struktury Akceleratora

Ze względu na wiele różnych funkcji, jakie będzie pełnił Akcelerator, byłoby

niecelowe i niepraktyczne, aby stanowi l go jeden podmiot prawny. Rekomenduje się,


122

aby traktować Akcelerator jako zespół wzajemnie powiązanych podmiotów

przedstawionych na poniższym grafie.

Ilustracja 12. Wewnętrzna struktura Akceleratora

Na powyższym grafie poszczególnym oznaczeniom przypisuje się następujące

znaczenie:

FMR – Fundusz Mitygacji Ryzyka – fundusz kapitałowy zasilony inicjalnie z EFS

w ramach Etapu II kontraktu POWR.04.01.00-00-A008/16; jego forma prawna nie

została przesądzona; sugeruje się nadanie mu formy prawnej fundacji, co

immunizowałoby zgromadzone przez FMR środki przed próbami wykorzystania

ich w innym celu, niż inkubowanie kolejnych SIB-ów;


123

Zarządzający – zasadniczy dla całej koncepcji Akceleratora podmiot utworzony w

celu gromadzenia know-how na temat sposobu tworzenia i funkcjonowania

projektów interwencji społecznych finansowanych za pomocą obligacji

społecznych, odpowiedzialny za zarządzanie Funduszem Mitygacji Ryzyka oraz

spółkami celowymi (SPV) tworzonymi na potrzeby realizacji poszczególnych

interwencji społecznych; forma prawna do rozstrzygnięcia; wśród propozycji –

spółka komandytowo-akcyjna

Experci – grupa osób/podmiotów doradczych powiązana umownie z

Zarządzającym być może na dłuższe okresy w celu wspierania go w procesach

rekrutacji właściwych dla poszczególnych SIB-ów wykonawców; sugeruje się

dopuszczenie zarówno formy osobowej – doradców występujących jako osoby

fizyczne, jak i doradców instytucjonalnych (np. NGO mocno osadzone w rynku

danych interwencji, ośrodki akademickie itp., nie wykluczając podmiotów

komercyjnych, jak think-tanki, czy profesjonalne firmy doradcze);

SPV – Special Purpose Vehicles – spółki celowe, z których każda byłaby

tworzona wyłącznie w celu realizacji jednej interwencji społecznej; forma prawna

do rozstrzygnięcia; wśród propozycji:

o spółka z o.o. – zaletą prostota i mały kapitał początkowy niezbędny do

utworzenia; posiada osobowość prawną; może mieć statutowe zapisy o

działalności non-for profit, ochrona przed roszczeniami do wysokości

kapitału;

o spółka z o.o. Spółka Komandytowo-Akcyjna – łączy zalety spółki z o.o. z

możliwością emisji akcji dla pasywnych inwestorów; wymaga min

50 000,00 PLN kapitału;

Zaletą tworzenia dla każdego SIB spółki celowej jest jawne i skuteczne prawnie

oddzielenie ryzyka danej interwencji od roszczeń wobec pozostałej części

Akceleratora, w tym od Zarządzającego i FMR; FMR może za to udzielać ściśle

określonych (w tym: ograniczonych) gwarancji finansowych emisjom SPV;

Zarządzający może analogicznie udzielać gwarancji jakości/wykonania; dla inwestora

fakt, że dana SPV emitująca obligacje społeczne nie jest obciążona żadnymi innymi

zobowiązaniami, poza wynikającymi z danej interwencji społecznej może i powinien

być poczytywany jako zaleta - w odróżnieniu od emisji np. przez Zarządzającego, lub


124

FMR, które bbyłyby „uwikłane w wiele interwencji”, co powodowałoby po stronie

inwestorów trudności w przeanalizowaniu ich aktualnej i przyszłej kondycji.

6.2. Rekomendacja dotycząca relacji Akceleratora/SIB z interesariuszami

Akcelerator o wewnętrznej strukturze opisanej w poprzednim pod-rozdziale mógłby

wchodzić dla każdej pojedynczej interwencji społecznej w relace zewnętrzne z

różnymi interesariuszami wedle schematu przedstawionego na następnej stronie. Dla

uproszczenia, na schemacie tym zaznaczono tylko jedno SPV – dedykowane do

przedmiotowej interwencji społecznej.

W ramach uproszczonej (w stosunku do poprzedniego pod-rozdziału) wewnętrznej

struktury Akceleratora, zaznaczono tym razem symbolicznie jednego Experta. W

konkretnej realizacji SIB może takiego experta nie być wcale (gdy Zarządzający

posiada wystarczające know-how, aby dobrać odpowiednich usługodawców), może

być jeden taki Expert-doradca, lub może ich być wielu.

Usługodawcy, zaznaczeni na schemacie jako grupa, mogą w konkretnych

zastosowaniach występować również w postaci chierarchii z określonymi relacjami

podporządkowania; mogą również wystąpić sytuacje, gdzie będzie jeden

usługodawca.

Inwestorzy zaznaczeni na schemacie w podziale na grupy o różnym nastawieniu do

ryzyka również w konkretnych zastosowaniach mogą występować w mniejszej liczbie

rodzajów; może w skrajnej sytuacji wystąpić tylko jeden finansujący. Grupa

inwestorów społecznych nie oczekujących zwrotu finansowego – to znaczy grupa

donatorów może wystąpić, lub nie. Można również wyobrazić sobie inne typy

inwestorów, na przykład finansujących interwencję za pomocą instrumentów typu

mezzanine. Na schemacie pokazano natomiast główne przewidywane relacje

pomiędzy podstawowymi typami interesariuszy. Będą one po krótce opisane w

kolejnych pod-rozdziałach.


125

Ilustracja 13. Schemat relacji pomiędzy Akceleratorem a pozostałymi interesariuszami SIB (z pominięciem beneficjentów)


126

6.3. Rekomendowany schemat finansowania

Zgodnie z konkluzją z rozdziału 3 rekomenduje się budować schemat finansowania w

oparciu o umowy cywilno-prawne. Celowym jest powoływanie dla każdej z

interwencji odrębnego SPV – emitenta obligacji społecznych. Sam w sobie SPV jako

emitent nie jest w stanie zbudować grupy inwestorskiej, dlatego emisja wymagać

będzie wielokrotnych gwarancji:

Ze strony JST (właściciela problemu) – na schemacie w p. 6.4 oznaczona jako

G1 – jest to gwarancja zapewnienia środków finansowych na wypłatę

wynagrodzenia za rezultat interwencji społecznej finansowanej SIB;

rekomenduje się, aby gwarancja ta, choć udzielana przez jednostkę o

wysokiej reputacji pod względem wypłacalności była dodatkowo wzmacniana

wpłatą środków na wypłatę wynagrodzenia na bankowy rachunek typu

escrow; w przypadku interwencji wieloletnich wpłaty mogłyby być dokonywane

w ramach budżetów rocznych co roku aż do utworzenia zabezpieczenia

gotówkowego w pełnej wysokości.

Ze strony Akceleratora – dysponującego Funduszem Mitygacji Ryzyka - na

schemacie w p. 6.4 oznaczona jako G3 – jest to typowa re-gwarancja

finansowa w stosunku do gwarancji G4-G6 udzielanych poszczególnym

grupom inwestorów przez emitenta obligacji społecznych - SPV.

SPV jako emitent nie powinien stwarzać pozorów całkowitego bezpieczeństwa –

przeciwnie: powinien wykazywać w materiałach informacyjnych wszelkie znane

ryzyka, które jednak w zależności od apetytu danego inwestora na ryzyko, byłyby

pokrywane w odpowiednim stopniu za pomocą wyżej wspomnianych gwarancji.

6.4. Rekomendacje dla relacji JST-Akcelerator-SPV

Umowa U1 pomiędzy JST a akceleratorem może mieć charakter umowy o

partnerstwie. W tym przypadku60 środki finansowe przekazywane przez JST na

rzecz Akceleratora nie byłyby wynagrodzeniem za świadczone usługi (nie ma zakupu

usług) tylko rekompensatą kosztów ponoszonych w świadczeniu usług publicznych

60

Ponieważ partnerstwo zawarte w celu realizacji ustawowych zadań JST w ramach programu współfinansowanego ze środków UE jest wyłączone z ograniczenia, o którym mowa w Art. 243 Ustawy o finansach publicznych, zaś środki FMR i działanie Akceleratora spełnia warunek współfinansowania ze środków UE, zatem oparcie konstrukcji umowy U2 na powyższej zasadzie skutkowałoby uwolnieniem JST z części rygorów ustawowych


127

na rzecz beneficjentów ostatecznych. W ramach tej umowy JST/Właściciel Problemu

udziela Zarządzającemu występującemu w imieniu Pośrednika, jakim jest

Akcelerator, gwarancji G2 – dotyczącej zabezpieczenia środków finansowych i

wypłaty wynagrodzenia za realizację interwencji społecznej w wysokości

uzależnionej od określonych w umowie warunków stanowiących zwerbalizowany

sposób pomiaru stopnia osiągnięcia zakładanych rezultatów interwencji. Gwarancja

G2 powinna być zabezpieczana środkami wpływającymi na bankowy rachunek typu

escrow, o którym mowa w p. 6.5. Środki te powinny być wystarczające nie tylko na

wypłaty dla inwestorów, ale również na pokrycie kosztów usług świadczonych na

rzecz beneficjentów ostatecznych przez Akcelerator w ramach zawartej umowy

partnerstwa.

Wewnątrz Akceleratora - pomiędzy Zarządzającym a SPV obowiązywałaby umowa o

zarządzanie, której postanowienia byłyby znane JST i akceptowane.

6.5. Rekomendacje dla relacji Akcelerator-SPV-Inwestor

Akcelerator sprawowałby potrójną rolę w relacjach z inwestorem:

Reprezentującego emitenta (SPV) oraz

Re-gwaranta (na schemacie G3) oraz

Gwaranta dobrego wykonania przez usługodawcę/usługodawców swoich

obowiązków (opcjonalnie - nie zaznaczono tej gwarancji na schemacie)

Obowiązki te mogłyby być formalnie ujęte w trzech odrębnych umowach cywilno-

prawnych zawieranych przez Zarządzającego w imieniu odpowiednio: SPV, FMR,

własnym.

6.5.1. Instrument finansowy dotyczący relacji z darczyńcami

W przypadku „Inwestorów” typu crowd-fundingowego – darczyńców gotowych

sponsorować w części interwencję społeczną w celu korzystania z jej rezultatów

poprzez uczestnictwo w społeczności uwolnionej w określonym stopniu od

dolegliwości, przeciw którym podjęto interwencję i skonstruowano SIB – umowa


128

generująca stosowny instrument finansowy to umowa darowizny, o której mowa w

Tytule XXXIII Kodeksu Cywilnego61 (Art. 888 – 902).

Zaznaczona na schemacie w p. 6.4 gwarancja G6 byłaby w tym przypadku

gwarancją świadczenia przez SPV na rzecz darczyńcy usługi informacyjnej o

rezultatach interwencji przez okres jej trwania i do czasu ostatecznej ewaluacji, który

to obowiązek może być na obdarowanego nałożony przez darczyńcę na mocy Art.

893 KC. Relacja pomiędzy Darczyńcą a Akceleratorem sformalizowana za pomocą

umowy darowizny byłaby przedmiotem certyfikacji. Certyfikaty SIB mogłyby być

przedmiotem obrotu wtórnego – nabywca wstępowałby w prawo darczyńcy do

otrzymywania świadczenia informacyjnego; nie miałby korzyści podatkowych

wynikających ewentualnie z darowizny na cele społeczne. Te pozostawałyby przy

pierwotnym darczyńcy. Rynek wtórny dla certyfikatów, istotny w przypadku

darczyńców, którzy po wykonaniu darowizny popadliby w niedostatek można również

konstruować na podstawie Art. 897 KC.

6.5.2. Instrumenty finansowe wynikające z relacji pomiędzy SPV a

inwestorami oczekującymi zwrotu kapitału wraz z nadwyżką.

Wbrew powszechnie stosowanemu w Kraju i za granicą nazewnictwu,

wykorzystującemu słowo „obligacja” (występuje ono między innymi w nazwie

„obligacje społeczne” wykorzystywanej w Konkursie Obligacje społeczne jako

narzędzie zwiększenia efektywności świadczenia usług społecznych w obszarach

wsparcia EFS - ŚCIEŻKA A – AKCELERATOR62) nie rekomenduje się dla

Akceleratora użycia obligacji, jako instrumentu finansowego bezpośrednio służącego

pozyskaniu środków odinwestorów. Wynika to, poza innymi, z następujących

zasadniczych powodów:

Emisja obligacji wiąże się z długim, sformalizowanym procesem, zaś czas na

przeprowadzenie testów jest bardzo ograniczony.

Wspomniany proces sam w sobie jest kosztowny, co wpływałoby na

zmniejszenie efektywności.

61

USTAWA z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny ( t.j. Dz. U. z 2014 r. poz. 121, 827, z 2015 r. poz. 4, 397, 539, 1137) – dalej: KC 62

http://www.power.gov.pl/nabory/41-innowacje-spoleczne-5/

http://www.power.gov.pl/nabory/41-innowacje-spoleczne-5/


129

Inwestorzy zainteresowani obligacjami oczekują rynku wtórnego i dobrej

płynności na nim, co jest możliwe do osiągnięcia jedynie przy wielko ściach

emisji wielokrotnie przewyższających całą wartość Projektu.

Za podstawowy (na obecnym etapie – przed dedykowanymi analizami prawnymi)

instrument finansowy dla pozyskania środków od inwestorów rekomenduje się

umowę cywilnoprawną zawartą na zasadach ogólnych, o których mowa w

Księdze Trzeciej KC. Zgodnie z Art. 353 strony zawierające umowę mogą ułożyć

stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały

się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Dzięki tej zasadzie swobody kształtowania umów, o ile zapisy umowy nie będą

urągały obciążone wyżej wspomnianymi uchybieniami, wszystkie takie elementy, jak

zakres czynności do wykonania za pomocą pozyskanych środków, termin i warunki

zwrotu kapitału oraz świadczeń dodatkowych mogą być ukształtowane tak, jak to

zostanie uzgodnione przez Akcelerator z Właścicielem Problemu i jak wynika z

kosztorysu interwencji.

Jako wariant alternatywny rekomenduje się rozważyć wykorzystanie koncepcji SPV

w formie Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Spółki Komandytowo Akcyjnej. W

tym przypadku Akcelerator powoływałby inicjalnie Spółkę z ograniczoną

odpowiedzialnością jako przyszłego komplementariusza. Pozostali inwestorzy

przyjęliby rolę akcjonariuszy. Aktem założycielskim spółki komandytowo-akcyjnej jest

statut. Może on określać między innymi sposób zarządzania, likwidacji oraz

zróżnicować prawa akcjonariuszy (dokonując ich podziału na uprzywilejowanych i

podporządkowanych).

Zaletą użycia tej konstrukcji jest swoboda kształtowania relacji z akcjonariuszami, w

tym rozliczeń z nimi – np. z tytułu dopłat (finansujących interwencję) bez

konieczności prowadzenia emisji publicznej. Inną zaletą jest możliwość zbywania

akcji. Akcje jako podstawowy instrument finansowy mogłyby być uzupełniane

dopłatami akcjonariuszy.

Do wad tej konstrukcji należy zaliczyć:


130

wymóg, iż kapitał zakładowy spółki komandytowo–akcyjnej powinien wynosić

co najmniej 50 000 złotych,

obowiązek ustanowienia rady nadzorczej jeśli liczba akcjonariuszy przekroczy

dwadzieścia pięć – w tym przypadku struktura zarządzania utraciłaby walor

prostoty i mogłaby generować dodatkowe koszty.

6.6. Rekomendacje dla relacji Akcelerator-SPV-Usługodawca

SPV byłby dla Usługodawcy finansującym, przy czym z racji zarządzania

sprawowanego na rzecz SPV przez Akcelerator, stroną uprawnioną do sygnowania

umowy U2 o świadczenie usług przez Usługodawcę byłby Akcelerator. Umowa ta

mogłaby formułować obowiązki raportowe i warunki sprawowania monitoringu przez

Akcelerator, lub wskazane przez Akcelerator podmioty lub osoby. Umowa ta

opierałaby się na zasadzie okresowego prefinansowania uzależnionego od

prawidłowości wydatkowania środków. Ze względu na zasadę prefinansowania

mogłaby zawierać element bezgotówkowego (np. wekslowego) zabezpieczenia ze

strony Usługodawców.

Jako część umowy U2 lub jako odrębna umowa U3 bezpośrednio pomiędzy

Zarządzającym a Usługodawcą mogłaby być podpisywana umowa o monitoringu,

ewaluacji i dodatkowym wynagrodzeniu za rezultaty dodatkowo motywującym

Usługodawcę do zapewnienia pożądanego rezultatu prowadzonych działań.

6.7. Podsumowanie dotyczące rekomendowanych instrumentów

finansowych

Biorąc pod uwagę obecny stan rozwoju krajowego rynku, w tym infrastrukturę

umożliwiającą wdrożenie niektórych schematów usług, jak również ograniczenie

czasowe dla Projektu, wynikające z harmonogramu narzuconego warunkami

Konkursu, konieczne jest ograniczenie ewentualnie wykorzystywanych instrumentów

do form możliwie jak najprostszych, opartych na swobodzie umów oraz już

istniejących instrumentach. Prowadzi to do stosunkowo ograniczonego zestawu

instrumentów. W poniższej Tabeli 7 zaprezentowano je wraz z krótkimi

komentarzami dotyczącymi ewentualnego wykorzystania. Należy podkreślić, że


131

zapewne w każdym indywidualnym przypadku budowy SIB konieczne będzie

dokonywanie dedykowanych analiz prawnych. Tabela może jedynie służyć jako

założenie generyczne.

Tabela 7. Zestawienie instrumentów finansowych z rekomendacjami

Instrument Komentarz

Dotacja budżetowa celowa Nakłada na JST trudne do wykorzystania w SIB

warunki rozliczeniowe

Dotacja budżetowa na

zadania własne gminy

Łatwiejsze do wykorzystania w konstrukcji SIB

Emisja obligacji

komunalnych

Możliwa przy bardzo dużych projektach i dla dużych

JST (dla typowych SIB wolumen nieatrakcyjny dla

inwestorów)

Umowa zobowiązania Łatwa do zastosowania w relacji Inwestor-Akcelerator

(SPV); stwarza elastyczne warunki do zapisania w

umowie

Darowizna Do wykorzystania w celu domknięcia emisji SIB i

aktywizacji lokalnej społeczności zainteresowanej

rozwiązaniem problemu społecznego będącego

przedmiotem interwencji

Gwarancja finansowa Niezbędna do wykorzystania w konstrukcji SIB, jako

gwarancja wypłaty za rezultat udzielana przez

Właściciela Problemu oraz przez emitenta obligacji -

SPV

Regwarancja Udzielana np. przez FMR - bardzo istotny element

stanowiący o atrakcyjności SIB i umożliwiający

stopniowanie ryzyka inwestora

Emisja akcji Jako ekwiwalent pożyczki – w przypadku gdy SPV ma

formę Sp. z o.o. S.K.A. środki od inwestorów mogłyby

być pozyskiwane w formie emisji akcji i ewentualnie

dodatkowo emisji długu spółki skierowanej do

akcjonariuszy

Weksel Instrument nie wydaje się być właściwy do zapłaty za


132

rezultaty ze względu na obowiązek zapłaty sumy wek-

slowej niezależny od istnienia i ważności zobowiąza-

nia podstawowego; możliwy natomiast do zastosowa-

nia w celu zabezpieczenia zobowiązań usługodawców

7. Literatura

Augustyn M. i in. 2010 „Opieka długoterminowa w Polsce Opis, diagnoza,

rekomendacje” Grupa Robocza ds. Przygotowania Ustawy o Ubezpieczeniu od

Ryzyka Niesamodzielności przy Klubie Senatorów Platformy Obywatelskiej,

http://rszarf.ips.uw.edu.pl/kierunki/ODzielona.pdf

Augustyn, M. 2013, b.r., Komentarz i objaśnienia do ustawy o pomocy osobom

niesamodzielnym, http://mieczyslawaugustyn.pl/wp-

content/uploads/2013/05/komentarz_do_projektu_ustawy-upn.pdf [dostęp:

15.09.2014].

Bank Światowy 2015 „Stan obecny i przyszłość opieki długoterminowej w starzejącej

się Polsce Uwagi na potrzeby opracowania polityki dotyczącej opieki

długoterminowej”

http://www.niesamodzielnym.pl/uploads/Bank%20%C5%9Awiatowy%20Opieka_dlug

oterminowa.pdf

Colombo, F. i in. 2011. Help wanted? Providing and paying for long-term care. OECD

Health Policy Studies, Paris: OECD Publishing. Dostępny w internecie na;

http://www.oecd.org/els/health-systems/help-wanted-9789264097759-en.htm

Furmańska-Maruszak A., Wójtewicz A. 2016 „KIERUNKI ROZWOJU USŁUG OPIEKI

DŁUGOTERMINOWEJ W POLSCE” STUDIA OECONOMICA POSNANIENSIA vol.

4, no. 9 https://repozytorium.umk.pl/bitstream/handle/item/4433/02_furmanska-

maruszak_wojtewicz.pdf?sequence=1

Grewiński M. Krzyczkowski J. „Współczesne tendencje w pomocy społecznej i pracy

socjalnej”, Warszawa 2011, dostępne pod adresem internetowym:

http://rszarf.ips.uw.edu.pl/kierunki/ODzielona.pdf

http://mieczyslawaugustyn.pl/wp-content/uploads/2013/05/komentarz_do_projektu_ustawy-upn.pdf

http://mieczyslawaugustyn.pl/wp-content/uploads/2013/05/komentarz_do_projektu_ustawy-upn.pdf

http://www.niesamodzielnym.pl/uploads/Bank%20%C5%9Awiatowy%20Opieka_dlugoterminowa.pdf

http://www.niesamodzielnym.pl/uploads/Bank%20%C5%9Awiatowy%20Opieka_dlugoterminowa.pdf

http://www.oecd.org/els/health-systems/help-wanted-9789264097759-en.htm

https://repozytorium.umk.pl/bitstream/handle/item/4433/02_furmanska-maruszak_wojtewicz.pdf?sequence=1

https://repozytorium.umk.pl/bitstream/handle/item/4433/02_furmanska-maruszak_wojtewicz.pdf?sequence=1


133

http://ngo.chorzow.eu/_DOKUMENTY/Wspolczesne_tendencje_w_pomocy_spoleczn

ej.pdf

Golinowska S. (2010), „The LTC System for the Elderly in Poland”, ENEPRI-ANCIEN

Research Report 83 available at http://www.ancien-

longtermcare.eu/sites/default/files/ENEPRI%20RR%20No%2083%20(ANCIEN%20-

%20Poland).pdf

GUS, 2016, Pomoc społeczna i opieka nad dzieckiem i rodziną w 2015 roku,

Warszawa, http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/warunki-zycia/ubostwo-pomoc-

spoleczna/pomoc-spoleczna-i-opieka-nad-dzieckiem-i-rodzina-w-2015-r-,10,7.html

Jurek Ł. 2007 „Sektory opieki długoterminowej-analiza kosztów” Gerontologia Polska

15 (4), 111-115 http://gerontologia.org.pl/wp-content/uploads/2016/05/2007-04-5.pdf

Jurek Ł. 2013 „Społeczne ubezpieczenie pielęgnacyjne: porównanie

międzynarodowe” Wrocławskie studia politologiczne, t. 15 str 78-89

https://scholar.google.pl/citations?view_op=view_citation&hl=pl&user=y0WHHigAAA

AJ&citation_for_view=y0WHHigAAAAJ:5nxA0vEk-isC

Jurek Ł. 2016 „Polityka proubezpieczeniowa w opiece długoterminowej” „Problemy

Polityki Społecznej. Studia i Dyskusje” nr 33(2), s. 53–70. Dostępny w Internecie na:

http://problemypolitykispolecznej.pl/images/czasopisma/PELNE/PPSSiD33.pdf#page

=53 (ostatnio dostępny 26-08-2017).

KIGMED 2015 „RAPORT UWARUNKOWANIA ROZWOJU TELEMEDYCYNY W

POLSCE; Potrzeby, bariery, korzyści, analiza rynku, rekomendacje” KIG,

http://izbamedpol.pl/data/Pliki/95/Plik/Raport---telemedycyna-(fin)10.03.2015.pdf

KOALICJA 2013 : „ZDROWE STARZENIE SIĘ: BIAŁA KSIĘGA”, Koalicja na rzecz

Zdrowego Starzenia Się, dostęp pod http://www.pta.med.pl/uploads/files/pl/strony/o-

nas/debata_Czy_Polska_jest_gotowa_na_zdrowa_starosc_27022013.pdf

http://ngo.chorzow.eu/_DOKUMENTY/Wspolczesne_tendencje_w_pomocy_spolecznej.pdf

http://ngo.chorzow.eu/_DOKUMENTY/Wspolczesne_tendencje_w_pomocy_spolecznej.pdf

http://www.ancien-longtermcare.eu/sites/default/files/ENEPRI%20RR%20No%2083%20(ANCIEN%20-%20Poland).pdf



http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/warunki-zycia/ubostwo-pomoc-spoleczna/pomoc-spoleczna-i-opieka-nad-dzieckiem-i-rodzina-w-2015-r-,10,7.html

http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/warunki-zycia/ubostwo-pomoc-spoleczna/pomoc-spoleczna-i-opieka-nad-dzieckiem-i-rodzina-w-2015-r-,10,7.html

http://gerontologia.org.pl/wp-content/uploads/2016/05/2007-04-5.pdf

http://wrsp.sjol.eu/download.php?id=469da5a947ed8332e31436abbc9a1e4360742ae0

http://wrsp.sjol.eu/download.php?id=469da5a947ed8332e31436abbc9a1e4360742ae0

https://scholar.google.pl/citations?view_op=view_citation&hl=pl&user=y0WHHigAAAAJ&citation_for_view=y0WHHigAAAAJ:5nxA0vEk-isC

https://scholar.google.pl/citations?view_op=view_citation&hl=pl&user=y0WHHigAAAAJ&citation_for_view=y0WHHigAAAAJ:5nxA0vEk-isC

http://problemypolitykispolecznej.pl/images/czasopisma/PELNE/PPSSiD33.pdf#page=53

http://problemypolitykispolecznej.pl/images/czasopisma/PELNE/PPSSiD33.pdf#page=53

http://izbamedpol.pl/data/Pliki/95/Plik/Raport---telemedycyna-(fin)10.03.2015.pdf

http://www.pta.med.pl/uploads/files/pl/strony/o-nas/debata_Czy_Polska_jest_gotowa_na_zdrowa_starosc_27022013.pdf

http://www.pta.med.pl/uploads/files/pl/strony/o-nas/debata_Czy_Polska_jest_gotowa_na_zdrowa_starosc_27022013.pdf


134

Krzyszkowski J. 2006 „Usługi opiekuńcze dla ludzi starych w miejscu zamieszkania w

krajach UE i w Polsce” Uniwersytet Łódzki, praca dostępna pod adresem:

https://www.google.pl/search?q=Krzyszkowski+J.+%E2%80%9EUs%C5%82ugi+opi

eku%C5%84cze+dla+ludzi+starych+w+miejscu+zamieszkania+w+krajach+UE+i+w+

Polsce%E2%80%9D+Uniwersytet+%C5%81%C3%B3dzki&oq=Krzyszkowski+J.+%E

2%80%9EUs%C5%82ugi+opieku%C5%84cze+dla+ludzi+starych+w+miejscu+zamie

szkania+w+krajach+UE+i+w+Polsce%E2%80%9D+Uniwersytet+%C5%81%C3%B3

dzki&aqs=chrome..69i57.1900j0j7&sourceid=chrome&ie=UTF-8

Łuczak P. (2016), Publiczne i prywatne finansowanie opieki długoterminowej.

Przykład Europy Środkowo-Wschodniej, „Problemy Polityki Społecznej. Studia i

Dyskusje” nr 33(2), s. 35–51. Dostępny w Internecie na

http://www.problemypolitykispolecznej.pl/images/czasopisma/33/PPS-33-35-51.pdf

{ostatnio dostępny 26-08-2017)

Mejsner B. 2012 „Lokalne inicjatywy na rzecz na rzecz na rzecz na rzecz ustalania

kryteriów jakości i standaryzacji usług opiekuńczych standaryzacji usług

opiekuńczych świadczonych w miejscu zamieszkania - przykłady dobrych praktyk

dobrych praktyk” WRZOS, dostęp w internecie:,

www.wrzos.org.pl/projekt1.18/download/Ekspertyza%20ZE%20OS.pdf

MPiPS 2014 „Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej”, Zespół ds.

Rozwiązań Systemowych w Zakresie Ekonomii Społecznej, Warszawa 2014,

http://www.pozytek.gov.pl/Krajowy,Program,Rozwoju,Ekonomii,Spolecznej,3495.html

Rybka I., Piłat-Pawlak O. 2016 „Diagnoza perspektyw rozwoju samorządowych usług

publicznych w obszarze pomoc społeczna” w: Realizacja usług publicznych w

jednostkach samorządu terytorialnego – ograniczenia, możliwości, rekomendacje,

Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej, Warszawa 2016 ISBN: 978-83-64748-07-3,

str. 364-399. www.doradcasamorzadu.pl/download/realiz_us.pdf

Samoliński B. i in. 2013 (red.) „ Zdrowe starzenie się: BIAŁA KSIĘGA”, ISBN 978-83-

7383-642-6, Wydawnictwo Naukowe Scholar Spółka z o.o. Warszawa 2013,

https://www.google.pl/search?q=Krzyszkowski+J.+%E2%80%9EUs%C5%82ugi+opieku%C5%84cze+dla+ludzi+starych+w+miejscu+zamieszkania+w+krajach+UE+i+w+Polsce%E2%80%9D+Uniwersytet+%C5%81%C3%B3dzki&oq=Krzyszkowski+J.+%E2%80%9EUs%C5%82ugi+opieku%C5%84cze+dla+ludzi+starych+w+miejscu+zamieszkania+w+krajach+UE+i+w+Polsce%E2%80%9D+Uniwersytet+%C5%81%C3%B3dzki&aqs=chrome..69i57.1900j0j7&sourceid=chrome&ie=UTF-8






http://www.problemypolitykispolecznej.pl/images/czasopisma/33/PPS-33-35-51.pdf

http://www.wrzos.org.pl/projekt1.18/download/Ekspertyza%20ZE%20OS.pdf

http://www.pozytek.gov.pl/Krajowy,Program,Rozwoju,Ekonomii,Spolecznej,3495.html

http://www.doradcasamorzadu.pl/download/realiz_us.pdf


135

dostępna w internecie pod adresem

http://www.starzejsiezdrowo.pl/themes/business/files/Raport26022013c.pdf

Van Houtven, C., Coe, N., Skira, M. (2013). The effect of informal care on work and

wages. Journal of Health Economics, vol. 32, nr 1, s. 240–252 dostępny pod

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23220459

Wójcik M. 2016 „Analiza horyzontalna barier i szans rozwojowych oraz dobrych

praktyk w realizacji usług społecznych” w: Realizacja usług publicznych w

jednostkach samorządu terytorialnego – ograniczenia, możliwości, rekomendacje,

Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej, Warszawa 2016 ISBN: 978-83-64748-07-3,

str. 364-399. www.doradcasamorzadu.pl/download/realiz_us.pdf

Wygnański J.J. i in. 2002, „Współpraca administracji publicznej i organizacji

pozarządowych w dziedzinie usług społecznych” Stowarzyszenie KLON/JAWOR,

Raport dostępny w Internecie pod adresem internetowym:

www.ngo.pl/files/biblioteka.ngo.pl/public/raporty/Badania/pomoc_spoleczna.doc

http://www.starzejsiezdrowo.pl/themes/business/files/Raport26022013c.pdf

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23220459

http://www.doradcasamorzadu.pl/download/realiz_us.pdf

http://www.ngo.pl/files/biblioteka.ngo.pl/public/raporty/Badania/pomoc_spoleczna.doc


136

8. Załączniki

8.1. Wybrane akty prawne mające związek z finansowaniem działalności opiekuńczej

Hiperłącze do aktu prawnego na stronie ISAP Nazwa ustawy

Dz.U. 2017 nr 0 poz. 777 2018.01.01 Ustawa z dnia 23 marca 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z

zadaniami organów administracji publicznej w zakresie niektórych rejestrów

publicznych

Dz.U. 2016 nr 0 poz. 195 2017.08.01 Ustawa z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci

Dz.U. 2014 nr 0 poz. 1863 2017.08.01 Ustawa z dnia 5 grudnia 2014 r. o Karcie Dużej Rodziny

Dz.U. 2014 nr 0 poz. 567 2017.08.01 Ustawa z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów

Dz.U. 2011 nr 139 poz. 814 2018.01.01 Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o systemie informacji oświatowej

Dz.U. 2011 nr 45 poz. 235 2017.08.01 Ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3

Dz.U. 2007 nr 192 poz. 1378 2017.08.01 Ustawa z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do

alimentów

Dz.U. 2005 nr 164 poz. 1365 2018.01.01 Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym

Dz.U. 2004 nr 210 poz. 2135 2018.01.01 Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej

finansowanych ze środków publicznych

https://pl.wikipedia.org/wiki/Internetowy_System_Akt%C3%B3w_Prawnych

http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20170000777+2018%2401%2401&min=1









http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20170000777+2018$01$01&min=1










137

Dz.U. 2004 nr 99 poz. 1001 2018.01.01 Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku

pracy

Dz.U. 2004 nr 64 poz. 593 2018.01.01 Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej

Dz.U. 2003 nr 228 poz. 2255 2017.08.01 Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych

Dz.U. 1998 nr 137 poz. 887 2018.01.01 Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Dz.U. 1997 nr 137 poz. 926 2018.01.01 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa.

Dz.U. 1997 nr 123 poz. 776 2018.01.01 Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz

zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.

Dz.U. 1991 nr 80 poz. 350 2017.08.01 Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Dz.U. 1991 nr 9 poz. 31 2018.01.01 Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych.

Dz.U. 2011 nr 149 poz. 887 2017.07.01 Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy

zastępczej

Dz.U. 1991 nr 95 poz. 425 2017.09.01 Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty.

Dz.U. 2010 nr 47 poz. 278 2011.07.01 Ustawa z dnia 4 marca 2010 r. o świadczeniu usług na terytorium

Rzeczypospolitej Polskiej

Dz.U. 2005 nr 167 poz. 1399 2011.07.01 Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i

obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz gminach uzdrowiskowych


























138

Dz.U. z 2016 r. poz. 1638 Ustawa o działalności leczniczej

Dz.U. z 2016 r. poz. 1793 Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków

publicznych

Dz.U. z 2017 r. poz. 1318 Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta

Dz.U. z 2017 r. poz. 1056 Ustawa o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony

uzdrowiskowej oraz gminach uzdrowiskowych

Dz.U. z 2017 r. poz. 125 Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty

Dz.U. z 2016 r. poz. 1251 Ustawa o zawodach pielęgniarki i położnej

Dz.U. z 2016 r. poz. 2142 Ustawa Prawo farmaceutyczne








https://pl.wikipedia.org/wiki/Prawo_farmaceutyczne


139

8.2. Akty prawne z obszaru opieki zdrowotnej wydane w 2017 roku

Hiperłącze do aktu

prawnego na stronie ISAP Nazwa ustawy

Dz.U. 2017 poz. 1428 Ustawa z dnia 7 lipca 2017 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z systemami wsparcia rodzin

Dz.U. 2017 poz. 1412 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 lipca 2017 r. w sprawie wzoru oraz formatu wniosku o

wydanie zgody na pokrycie kosztów leku w ramach ratunkowego dostępu do technologii lekowej

Dz.U. 2017 poz. 1404 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 lipca 2017 r. w sprawie minimalnej funkcjonalności dla

systemów teleinformatycznych umożliwiających realizację usług związanych z prowadzeniem przez

świadczeniodawców list oczekujących na udzielenie świadczenia opieki zdrowotnej

Dz.U. 2017 poz. 1371 Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 czerwca 2017 r. w sprawie

ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o publicznej służbie krwi

Dz.U. 2017 poz. 1300 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 czerwca 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie

świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej


świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego

Dz.U. 2017 poz. 1292 Ustawa z dnia 22 czerwca 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z realizacją programu „Za

życiem”


szczegółowych kryteriów wyboru ofert w postępowaniu w sprawie zawarcia umów o udzielanie

świadczeń opieki zdrowotnej



Dz.U. 2017 poz. 1250 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 czerwca 2017 r. w sprawie wzoru karty diagnostyki i

leczenia onkologicznego


zakresu niezbędnych informacji gromadzonych przez świadczeniodawców, szczegółowego sposobu

rejestrowania tych informacji oraz ich przekazywania podmiotom zobowiązanym do finansowania

świadczeń ze środków publicznych


świadczeń gwarantowanych z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej



























140

Dz.U. 2017 poz. 1242 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 czerwca 2017 r. w sprawie sposobu ustalania ryczałtu

systemu podstawowego szpitalnego zabezpieczenia świadczeń opieki zdrowotnej na pierwszy okres

rozliczeniowy

Dz.U. 2017 poz. 1225 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 czerwca 2017 r. w sprawie określenia wykazu świadczeń

opieki zdrowotnej wymagających ustalenia odrębnego sposobu finansowania

Dz.U. 2017 poz. 1200 Ustawa z dnia 25 maja 2017 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych

ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw

Dz.U. 2017 poz. 1163 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 czerwca 2017 r. w sprawie określenia szczegółowych

kryteriów kwalifikacji świadczeniodawców do poszczególnych poziomów systemu podstawowego

szpitalnego zabezpieczenia świadczeń opieki zdrowotnej

Dz.U. 2017 poz. 946 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 9 maja 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie

świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej

Dz.U. 2017 poz. 852 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 kwietnia 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie



Dz.U. 2017 poz. 844 Ustawa z dnia 23 marca 2017 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych

ze środków publicznych

Dz.U. 2017 poz. 759 Ustawa z dnia 9 marca 2017 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych

ze środków publicznych

Dz.U. 2017 poz. 498 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 marca 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie



Dz.U. 2017 poz. 237 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 31 stycznia 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie


Dz.U. 2017 poz. 236 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 31 stycznia 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie

świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki paliatywnej i hospicyjnej

Dz.U. 2017 poz. 193 Obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu

rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia

stomatologicznego

Dz.U. 2017 poz. 44 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 grudnia 2016 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie

sposobu ogłaszania o postępowaniu w sprawie zawarcia umowy o udzielanie świadczeń opieki

zdrowotnej, składania ofert, powoływania i odwoływania komisji konkursowej, jej zadań oraz trybu




























141

pracy

Dz.U. 2017 poz. 9 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 grudnia 2016 r. w sprawie trybu składania i

rozpatrywania wniosków o dofinansowanie programów polityki zdrowotnej realizowanych przez

jednostkę samorządu terytorialnego oraz trybu rozliczania przekazanych środków i zwrotu środków

niewykorzystanych lub wykorzystanych niezgodnie z przeznaczeniem




142

8.3. Akty prawne z obszaru ubezpieczeń społecznych wydane w 2017 roku

Hiperłącze do aktu prawnego na

stronie ISAP

Nazwa ustawy

Dz.U. 2017 poz. 1543 Ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy

oraz niektórych innych ustaw

Dz.U. 2017 poz. 1508 Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 12 lipca 2017 r. w sprawie

ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy – Prawo restrukturyzacyjne

Dz.U. 2017 poz. 1475 Ustawa z dnia 7 lipca 2017 r. o zmianie ustawy o zasadach realizacji programów w zakresie polityki

spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014–2020 oraz niektórych innych ustaw

Dz.U. 2017 poz. 1428 Ustawa z dnia 7 lipca 2017 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z systemami wsparcia rodzin

Dz.U. 2017 poz. 1368 Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 czerwca 2017 r. w sprawie

ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w

razie choroby i macierzyństwa

Dz.U. 2017 poz. 1286 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 28 czerwca 2017 r. w sprawie sposobu

prowadzenia gospodarki finansowej Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

Dz.U. 2017 poz. 1065 Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 maja 2017 r. w sprawie

ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy

Dz.U. 2017 poz. 1027 Ustawa z dnia 11 maja 2017 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy o

zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw

Dz.U. 2017 poz. 992 Ustawa z dnia 21 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia

społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach

pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz niektórych innych

ustaw

Dz.U. 2017 poz. 962 Ustawa z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy o zatrudnianiu pracowników tymczasowych oraz























143

niektórych innych ustaw

M.P. 2017 poz. 826 Komunikat Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 21 sierpnia 2017 r. w sprawie

wysokości wskaźnika kwartalnej waloryzacji składek na ubezpieczenie emerytalne, środków, odsetek

za zwłokę i opłaty prolongacyjnej, zewidencjonowanych na subkoncie za II kwartał 2017 r.

Dz.U. 2017 poz. 715 Ustawa z dnia 10 lutego 2017 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń

Społecznych oraz niektórych innych ustaw

Dz.U. 2017 poz. 704 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 marca 2017 r. zmieniające rozporządzenie w

sprawie przekazania niektórym sądom rejonowym rozpoznawania spraw z zakresu prawa pracy lub

ubezpieczeń społecznych z obszarów właściwości innych sądów rejonowych

Dz.U. 2017 poz. 697 Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 9 marca 2017 r. w sprawie

ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej

M.P. 2017 poz. 634 Obwieszczenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 czerwca 2017 r. w sprawie rocznej

kwoty granicznej

M.P. 2017 poz. 633 Komunikat Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 21 czerwca 2017 r. w sprawie

wysokości wskaźnika kwartalnej waloryzacji składek na ubezpieczenie emerytalne, środków, odsetek

za zwłokę i opłaty prolongacyjnej, zewidencjonowanych na subkoncie za I kwartał 2017 r.

Dz.U. 2017 poz. 624 Ustawa z dnia 10 lutego 2017 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Ośrodku Wsparcia

Rolnictwa

M.P. 2017 poz. 594 Obwieszczenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 czerwca 2017 r. w sprawie

wskaźnika waloryzacji składek na ubezpieczenie emerytalne za I kwartał 2017 r.

M.P. 2017 poz. 507 Obwieszczenie Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 19 maja 2017 r. w sprawie

wskaźnika waloryzacji podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przyjętej do obliczenia świadczenia

rehabilitacyjnego w III kwartale 2017 r.

M.P. 2017 poz. 446 Komunikat Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 11 maja 2017 r. w sprawie przeciętnego

wynagrodzenia w pierwszym kwartale 2017 r.

Dz.U. 2017 poz. 396 Ustawa z dnia 10 lutego 2017 r. o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia

http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WMP20170000826























144

społecznego w razie choroby i macierzyństwa

Dz.U. 2017 poz. 319 Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 16 lutego 2017 r. zmieniające

rozporządzenie w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia

zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących,

zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń

danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz innych dokumentów

Dz.U. 2017 poz. 314 Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 16 lutego 2017 r. zmieniające

rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na

ubezpieczenia emerytalne i rentowe

M.P. 2017 poz. 269 Obwieszczenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 marca 2017 r. w sprawie

wskaźnika waloryzacji składek na ubezpieczenie emerytalne za IV kwartał 2016 r.

M.P. 2017 poz. 261 Obwieszczenie Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 8 marca 2017 r. w

sprawie wysokości miesięcznej składki na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie w

II kwartale 2017 r.

M.P. 2017 poz. 221 Komunikat Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 20 lutego 2017 r. w sprawie wysokości

wskaźnika kwartalnej waloryzacji składek na ubezpieczenie emerytalne, środków, odsetek za zwłokę

i opłaty prolongacyjnej, zewidencjonowanych na subkoncie za IV kwartał 2016 r.

M.P. 2017 poz. 219 Obwieszczenie Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 20 lutego 2017 r. w sprawie

wskaźnika waloryzacji podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przyjętej do obliczenia świadczenia

rehabilitacyjnego w II kwartale 2017 r.

Dz.U. 2017 poz. 199 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 20 stycznia 2017 r. w sprawie uposażeń oraz

uposażeń rodzinnych sędziów w stanie spoczynku i członków ich rodzin oraz terminów przekazania

do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych składek na ubezpieczenie społeczne

Dz.U. 2017 poz. 198 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 20 stycznia 2017 r. w sprawie uposażeń oraz

uposażeń rodzinnych prokuratorów w stanie spoczynku i członków ich rodzin oraz terminów

przekazania do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych składek na ubezpieczenie społeczne

Dz.U. 2017 poz. 197 Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 stycznia 2017 r. zmieniające




















145

rozporządzenie w sprawie wzoru legitymacji emeryta-rencisty oraz trybu jej wydawania, wymiany

lub zwrotu

M.P. 2017 poz. 175 Komunikat Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 1 lutego 2017 r. w sprawie miesięcznej

kwoty przeciętnej renty rodzinnej wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu

Ubezpieczeń Społecznych

M.P. 2017 poz. 174 Komunikat Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 1 lutego 2017 r. w sprawie miesięcznej

kwoty przeciętnej renty z tytułu niezdolności do pracy wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń

Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

Dz.U. 2017 poz. 87 Obwieszczenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie

ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w

sprawie zakresu informacji o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłków z

ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa lub ich wysokość oraz dokumentów

niezbędnych do przyznania i wypłaty zasiłków

Dz.U. 2017 poz. 2 Ustawa z dnia 2 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń

Społecznych oraz niektórych innych ustaw










146

8.4. Aktualny wykaz zawodów regulowanych

Name of regulated profession

Country Region Recognition under Directive 2005/36/EC Qualification level

Doradca do spraw bezpieczeństwa przewozu towarów niebezpiecznych (ADR/RID/ADN)

Poland All regions Not applicable Not applicable

Adwokat Poland All regions General system of recognition - primary application

Diploma from post-secondary level (more than 4 years)

Agent celny (sektor prywatny) Poland All regions General system of recognition - primary

application

Certificate attesting the completion of a secondary

course

Aktuariusz Poland All regions General system of recognition - primary

application

Diploma of post-secondary level (3-4 years)

Alergologia Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both listed in Annex V

Anestezjologia i intensywna terapia Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both

listed in Annex V

Archeolog uprawniony do prowadzenia badań archeologicznych Poland All regions General system of recognition - primary

application

Diploma from post-secondary level (more than 4

years)

Architekt (prawa nabyte) Poland All regions Architect (acquired rights) listed in Annex VI Architekt posiadający uprawnienia budowlane w specjalności

architektonicznej

Poland All regions General system of recognition - primary

application


years)

Architekt posiadający uprawnienia budowlane w specjalności konstrukcyjno-budowlanej

Poland All regions General system of recognition - primary application


Asystentka dentystyczna Poland All regions General system of recognition - primary

application

Diploma (post-secondary education), including

Annex II (ex 92/51, Annex C,D) Audytor krajowy kontroli jakości w zakresie ochrony lotnictwa cywilnego Poland All regions Not applicable Not applicable

Automatyk sterowania ruchem kolejowym Poland All regions General system of recognition - primary

application


course Biegły rewident Poland All regions Not applicable Not applicable

Bosman żeglugi śródlądowej Poland All regions General system of recognition - primary

application


course Chirurgia dziecięca Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both

listed in Annex V

Chirurgia klatki piersiowej Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both listed in Annex V

Chirurgia naczyniowa Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both

listed in Annex V

Chirurgia ogólna Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both

listed in Annex V

Chirurgia plastyczna Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both listed in Annex V

Chirurgia stomatologiczna Poland All regions Specialist Dental Practitioner Listed in Annex V

Chirurgia szczękowo-twarzowa Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both listed in Annex V

Choroby płuc Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both

listed in Annex V

Choroby wewnętrzne Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both

http://ec.europa.eu/growth/tools-databases/regprof/index.cfm?action=regprofs&id_country=23&quid=1&mode=desc#bottom

http://ec.europa.eu/growth/tools-databases/regprof/index.cfm?action=regprofs&id_country=23&quid=2&mode=asc#bottom
































147

listed in Annex V

Choroby zakaźne Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both

listed in Annex V

Dermatologia i wenerologia Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both

listed in Annex V

Detektyw Poland All regions General system of recognition - primary application

Certificate attesting the completion of a secondary course

Diagnosta laboratoryjny Poland All regions General system of recognition - primary

application


years) Diagnosta uprawniony do wykonywania badań technicznych pojazdów Poland All regions General system of recognition - primary

application


Annex II (ex 92/51, Annex C,D)

Diagnostyka laboratoryjna Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both

listed in Annex V

Dietetyk Poland All regions General system of recognition - primary

application


Doradca inwestycyjny Poland All regions General system of recognition - primary

application


course

Doradca podatkowy Poland All regions General system of recognition - primary application


Doradca restrukturyzacyjny Poland All regions General system of recognition - primary

application


years) Dozymetrysta reaktora badawczego Poland All regions General system of recognition - primary

application


Dozór ruchu elektrowni jądrowej na zmianie roboczej Poland All regions General system of recognition - primary application


Drugi oficer mechanik na statkach o mocy maszyn głównych 3000 kW i

powyżej


Drugi oficer mechanik na statkach o mocy maszyn głównych od 750 do 3000

kW


Dróżnik przejazdowy Poland All regions General system of recognition - primary application


Dyspozytor lotniczy Poland All regions General system of recognition - primary

application

Attestation of competence

Dyżurny ruchu Poland All regions General system of recognition - primary

application



Egzaminator osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, osób poddawanych kontrolnemu sprawdzaniu kwalifikacji



Ekspert ADN Poland All regions Not applicable Not applicable

Elektromonter maszyn i urządzeń elektrycznych: a) o napięciu do 1 KV; b) o napięciu powyżej 1 KV



Endokrynologia Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both listed in Annex V

Farmaceuta Poland All regions Pharmacist

Farmakologia kliniczna Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both listed in Annex V

Felczer Poland All regions General system of recognition - primary

application


course Fizjoterapeuta Poland All regions General system of recognition - primary

application


years)































148

Fizjoterapeuta/ Technik Fizjoterapii Poland All regions General system of recognition - primary

application


Gastroenterologia Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both listed in Annex V

Genetyka kliniczna Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both

listed in Annex V

Geodeta uprawniony do wykonywania samodzielnych funkcji w dziedzinie

geodezji i kartografii w zakresie fotogrametrii i teledetekcji.


application


course

Geodeta uprawniony do wykonywania samodzielnych funkcji w dziedzinie geodezji i kartografii w zakresie geodezyjnego urządzania terenów rolnych i

leśnych.




geodezji i kartografii w zakresie geodezyjnej obsługi inwestycji.


application


course


geodezji i kartografii w zakresie geodezyjnych pomiarów podstawowych.


application


course Geodeta uprawniony do wykonywania samodzielnych funkcji w dziedzinie

geodezji i kartografii w zakresie geodezyjnych pomiarów sytuacyjno-

wysokościowych, realizacyjnych i inwentaryzacyjnych.


application


course


geodezji i kartografii w zakresie redakcji map.


application


course

Geodeta uprawniony do wykonywania samodzielnych funkcji w dziedzinie geodezji i kartografii w zakresie rozgraniczania i podziałów nieruchomości

(gruntów) oraz sporządzania dokumentacji do celów prawnych.



Geolog (kategorie I-IX uprawniony do wykonywania różnych specjalności) Poland All regions General system of recognition - primary application


Geolog (kategorie XIII uprawniony do wykonywania różnych specjalności) Poland All regions General system of recognition - primary

application


course Geolog górniczy Poland All regions General system of recognition - primary

application


Geriatria Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both listed in Annex V

Grzyboznawca Poland All regions General system of recognition - primary

application


course Górnik strzałowy Poland All regions General system of recognition - primary

application


course

Hematologia Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both listed in Annex V

Higienistka dentystyczna Poland All regions General system of recognition - primary

application


Annex II (ex 92/51, Annex C,D) Higienistka szkolna Poland All regions General system of recognition - primary

application


course Immunologia kliniczna Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both

listed in Annex V

Informator służby informacji powietrznej Poland All regions General system of recognition - primary application


Inspektor dozoru jądrowego: I stopnia; II stopnia Poland All regions General system of recognition - primary

application


Inspektor ochrony radiologicznej w pracowniach stosujących aparaty

rentgenowskie w celach medycznych


application






































149

Inspektor ochrony radiologicznej z wyjątkiem inspektora ochrony

radiologicznej w pracowniach stosujących aparaty rentgenowskie do celów

diagnostyki medycznej, radiologii zabiegowej, radioterapii powierzchniowej i radioterapii schorzeń nienowotworowych


application


Instruktor nauki jazdy Poland All regions General system of recognition - primary

application


Instruktor prowadzący szkolenia w zakresie ochrony lotnictwa cywilnego Poland All regions Not applicable Not applicable

Instruktor strzałowy Poland All regions General system of recognition - primary

application


course Instruktor techniki jazdy Poland All regions General system of recognition - primary

application


Instruktor terapii uzależnień Poland All regions General system of recognition - primary

application


course

Inżynier budownictwa (różny zakres uprawnień budowlanych do

wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie)


application


years) Inżynier budownictwa posiadający uprawnienia budowlane w specjalności

architektonicznej


application


years)

Inżynier budownictwa posiadający uprawnienia budowlane w specjalności inżynieryjnej drogowej



Inżynier budownictwa posiadający uprawnienia budowlane w specjalności

inżynieryjnej hydrotechnicznej


application



inżynieryjnej kolejowej w zakresie kolejowych obiektów budowlanych


application


years)

Inżynier budownictwa posiadający uprawnienia budowlane w specjalności inżynieryjnej kolejowej w zakresie sterowania ruchem kolejowym



Inżynier budownictwa posiadający uprawnienia budowlane w specjalności

inżynieryjnej mostowej


application



inżynieryjnej wyburzeniowej


application


years)

Inżynier budownictwa posiadający uprawnienia budowlane w specjalności konstrukcyjno-budowlanej



Inżynier instalacyjny posiadający uprawnienia budowlane w zakresie sieci,

instalacji i urządzeń cieplnych, wentylacyjnych, gazowych, wodociągowych i kanalizacyjnych


application


years)

Inżynier instalacyjny posiadający uprawnienia budowlane w zakresie sieci,

instalacji i urządzeń elektrycznych i elektroenergetycznych


application


years) Inżynier instalacyjny posiadający uprawnienia budowlane w zakresie sieci,

instalacji i urządzeń telekomunikacyjnych


application


years)

Inżynier pożarnictwa Poland All regions General system of recognition - primary application

Diploma of post-secondary level (exactly 4 years)

Kapitan na statkach o pojemności brutto od 500 do 3000 Poland All regions Not applicable Not applicable Kapitan żeglugi wielkiej na statkach o pojemności brutto 3000 i powyżej Poland All regions Not applicable Not applicable

Kapitan żeglugi przybrzeżnej Poland All regions Not applicable Not applicable

Kapitan żeglugi śródlądowej klasy A Poland All regions Not applicable Not applicable Kapitan żeglugi śródlądowej klasy B Poland All regions Not applicable Not applicable

Kardiologia Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both

listed in Annex V

Kierowanie rozruchem i eksploatacją elektrowni jądrowej Poland All regions General system of recognition - primary

application


years)












































150

Kierowca pojazdu samochodowego lub zespołu pojazdów o dopuszczalnej

masie całkowitej przekraczającej 3,5 ton w zarobkowym transporcie

drogowym


application


Kierowca pojazdu samochodowego przeznaczonego konstrukcyjnie do

przewozu powyżej 5 osób łącznie z kierowcą w zarobkowym transporcie

drogowym


application


Kierownik i zastępca kierownika ruchu zakładu wykonującego roboty

geologiczne metodą podziemną


application


Kierownik jednostki ratownictwa górniczego oraz jego zastępca – w podmiotach wykonujących czynności dla zakładów górniczych innych niż

podziemne zakłady górnicze



Kierownik oraz zastępca kierownika ruchu podziemnego zakładu górniczego

wydobywającego rudy metali


application


Kierownik oraz zastępca kierownika działu ruchu zakładu górniczego albo

zakładu w poszczególnych rodzajach zakładów górniczych


application


Kierownik oraz zastępca kierownika ruchu zakładu górniczego prowadzącego

podziemne bezzbiornikowe magazynowanie substancji


application


Kierownik oraz zastępca kierownika ruchu odkrywkowego zakładu górniczego wydobywającego węgiel brunatny lub wydobywającego kopaliny

z użyciem środków strzałowych



Kierownik oraz zastępca kierownika ruchu podziemnego zakładu górniczego wydobywającego kopaliny inne niż węgiel kamienny i rudy metali



Kierownik oraz zastępca kierownika ruchu podziemnego zakładu górniczego

wydobywającego węgiel kamienny


application


Kierownik oraz zastępca kierownika ruchu zakładu górniczego prowadzącego

podziemne składowanie odpadów metodą otworową


application


Kierownik oraz zastępca kierownika ruchu zakładu górniczego prowadzącego podziemne składowanie odpadów metodą podziemną



Kierownik oraz zastępca kierownika ruchu zakładu górniczego

wydobywającego otworami wiertniczymi kopaliny inne niż węglowodory


application


Kierownik oraz zastępca kierownika ruchu zakładu górniczego

wydobywającego węglowodory otworami wiertniczymi


application


Kierownik oraz zastępca kierownika ruchu zakładu prowadzącego działalność określoną w art. 2 ustawy Prawo geologiczne i górnicze



Kierownik oraz zastępca kierownika ruchu zakładu wykonującego roboty

geologiczne metodą odkrywkową


application


Kierownik oraz zastępca kierownika ruchu zakładu wykonującego roboty

geologiczne metodą otworową


application


Kierownik pociągu Poland All regions General system of recognition - primary application

Diploma (post-secondary education), including Annex II (ex 92/51, Annex C,D)

Kierownik prac podwodnych I klasy Poland All regions General system of recognition - primary application


Kierownik prac podwodnych II klasy Poland All regions General system of recognition - primary

application


course Kierownik prac podwodnych III klasy Poland All regions General system of recognition - primary

application


course

Kierownik reaktora badawczego Poland All regions General system of recognition - primary application


Kierownik ruchu odkrywkowego zakładu górniczego wydobywającego bez Poland All regions General system of recognition - primary Diploma of post-secondary level (3-4 years)














































151

użycia środków strzałowych kopaliny inne niż węgiel brunatny application

Kierownik składowiska odpadów promieniotwórczych Poland All regions General system of recognition - primary

application


Kierownik zakładu unieszkodliwiania odpadów promieniotwórczych Poland All regions General system of recognition - primary

application


Kierownik zmiany reaktora badawczego Poland All regions General system of recognition - primary application


Kierujący tramwajem (motorniczy) Poland All regions General system of recognition - primary

application


Klasyfikator grzybów Poland All regions General system of recognition - primary

application


Konserwator dźwigów Poland All regions General system of recognition - primary

application


Konserwator dźwignic Poland All regions General system of recognition - primary

application


Konserwator kolei linowych, wyciągów narciarskich i zjeżdżalni

grawitacyjnych


application


course

Konserwator specjalistycznych dźwignic i urządzeń w portowych technologicznych ciągach przeładowczych



Konserwator wózków podnośnikowych Poland All regions General system of recognition - primary

application


Konserwator zabytkowej zieleni uprawniony do kierowania pracami

konserwatorskimi lub pracami restauratorskimi polegającymi na

zabezpieczeniu, uzupełnieniu, rekonstrukcji lub konserwacji parków zabytkowych albo innego rodzaju zorganizowanej zieleni zabytk


application


years)

Konserwator zabytkowej zieleni uprawniony do prac o charakterze

technicznym przy zabezpieczaniu, uzupełnianiu, rekonstrukcji lub konserwacji parków zabytkowych albo innego rodzaju zorganizowanej zieleni zabytkowej


application


course

Konserwator zabytków nieruchomych uprawniony do prowadzenia prac

konserwatorskich, restauratorskich lub badań konserwatorskich


application


years) Konserwator zabytków ruchomych uprawniony do prowadzenia prac

konserwatorskich, restauratorskich lub badań konserwatorskich


application


years)

Konserwator zabytków ruchomych uprawniony do prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich lub badań konserwatorskich w dziedzinach

nieobjętych programem wyższych studiów



Koordynator pobierania i przeszczepiania komórek, tkanek i narządów Poland All regions General system of recognition - primary application


Kucharz okrętowy Poland All regions General system of recognition - primary

application


course Kucie, prasowanie i wytłaczanie metali Poland All regions Recognition of professional experience Annex

IV - automatic recognition


course Kwalifikowany pracownik ochrony fizycznej Poland All regions General system of recognition - primary

application


course

Kwalifikowany pracownik zabezpieczenia technicznego Poland All regions General system of recognition - primary application


LEKARZ WETERYNARII Poland All regions Veterinary Surgeon

Lekarz dentysta Poland All regions Dental Practitioner Logopeda Poland All regions General system of recognition - primary

application


years)





































152

Magister inżynier architekt Poland All regions Architect listed in Annex V

Makler papierów wartościowych Poland All regions General system of recognition - primary

application


course Manewrowy Poland All regions General system of recognition - primary

application


course

Marynarz motorzysta żeglugi śródlądowej Poland All regions General system of recognition - primary application


Marynarz wachtowy Poland All regions Not applicable Not applicable

Marynarz żeglugi śródlądowej Poland All regions General system of recognition - primary application


Maszynista Poland All regions General system of recognition - primary

application


course

Maszynista kolei linowych, wyciągów narciarskich i zjeżdżalni

grawitacyjnych


application


course

Maszynista maszyn wyciągowych Poland All regions General system of recognition - primary application


Maszynista obsługujący urządzenia do napełniania i opróżniania zbiorników

na terenie portów oraz urządzenia do napełniania i opróżniania zbiorników transportowych


application


course

Maszynista specjalistycznych dźwignic i urządzeń w portowych

technologicznych ciągach przeładowczych,


application


course Mechanik lotniczy obsługi technicznej Poland All regions General system of recognition - primary

application


Mechanik pokładowy Poland All regions General system of recognition - primary application


Mechanik sprzętu ratowniczego Poland All regions General system of recognition - primary

application


course Mechanik statkowy żeglugi śródlądowej Poland All regions General system of recognition - primary

application


course

Mechanik wiertni (zakłady górnicze wydobywające kopaliny otworami wiertniczymi)



Medycyna nuklearna Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both

listed in Annex V

Medycyna pracy Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both

listed in Annex V

Medycyna ratunkowa Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both listed in Annex V

Medycyna transportu Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both

listed in Annex V

Mierniczy górniczy Poland All regions General system of recognition - primary

application


Mikrobiologia lekarska Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both

listed in Annex V

Mistrz budowlany posiadający uprawnienia budowlane w specjalności konstrukcyjno-budowlanej



Mistrz instalacyjny posiadający uprawnienia budowlane w zakresie sieci,



application


course

Mistrz instalacyjny posiadający uprawnienia budowlane w zakresie sieci, Poland All regions General system of recognition - primary Certificate attesting the completion of a secondary



































153

instalacji i urządzeń elektrycznych i elektroenergetycznych application course

Monter Rusztowań Poland All regions General system of recognition - primary

application


Motorzysta wachtowy Poland All regions Not applicable Not applicable

Motorzysta żeglugi śródlądowej Poland All regions General system of recognition - primary

application


course Muzealnik Poland All regions General system of recognition - primary

application


Napełniający Zbiorniki Przenośne Poland All regions General system of recognition - primary application


Nastawniczy Poland All regions General system of recognition - primary

application


course

Nauczyciel gimnazjum Poland All regions General system of recognition - primary

application


Nauczyciel praktycznej nauki zawodu Poland All regions General system of recognition - primary application


Nauczyciel przedszkola Poland All regions General system of recognition - primary

application


Nauczyciel szkoły podstawowej, klasy I - III Poland All regions General system of recognition - primary

application


Nauczyciel szkoły podstawowej, klasy IV- VI Poland All regions General system of recognition - primary application


Nauczyciel szkoły ponadgimnazjalnej Poland All regions General system of recognition - primary

application


years) Nawigator lotniczy Poland All regions General system of recognition - primary

application


Nefrologia Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both listed in Annex V

Neurochirurgia Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both

listed in Annex V

Neurologia Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both

listed in Annex V

Nurek I klasy Poland All regions General system of recognition - primary application


Nurek II klasy Poland All regions General system of recognition - primary

application


Nurek III klasy Poland All regions General system of recognition - primary

application


Nurek saturowany Poland All regions General system of recognition - primary application


Obsługujący dźwigi Poland All regions General system of recognition - primary application


Obsługujący dźwignice Poland All regions General system of recognition - primary

application


Oficer Mechanik Żeglugi Krajowej Poland All regions General system of recognition - primary

application


course

Oficer elektroautomatyk okrętowy Poland All regions Not applicable Not applicable Oficer mechanik wachtowy na statkach o mocy maszyn głównych 750 kW i

powyżej






























154

Oficer wachtowy na statkach o pojemności brutto 500 i powyżej Poland All regions Not applicable Not applicable

Oficer wachtowy żeglugi przybrzeżnej Poland All regions Not applicable Not applicable

Okulistyka Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both listed in Annex V

Onkologia kliniczna Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both

listed in Annex V

Operator Kontroli Bezpieczeństwa Poland All regions Not applicable Not applicable

Operator agregatów cementacyjnych zasobników oraz urządzeń do

intensyfikacji wydobycia ropy i gazu (zakłady górnicze wydobywające kopaliny otworami wiertniczymi)


application


course

Operator akceleratora stosowanego do celów innych niż medyczne, z

wyłączeniem akceleratorów stosowanych do kontroli pojazdów


application


Operator akceleratora stosowanego do celów medycznych oraz urządzeń do

teleradioterapii


application


Operator akceleratora stosowanego do kontroli pojazdów Poland All regions General system of recognition - primary application


Operator maszyn i urządzeń do produkcji betonu, asfaltobetonu, elementów

betonowych, kamiennych i pokrewnych


application


Operator przechowalnika wypalonego paliwa jądrowego Poland All regions General system of recognition - primary

application


Operator radiotelefonista stacji lotniskowej Poland All regions General system of recognition - primary application


Operator reaktora badawczego Poland All regions General system of recognition - primary

application


Operator sprzętu do robót ziemnych i urządzeń pokrewnych Poland All regions General system of recognition - primary

application


Operator stacji nadbrzeżnej Poland All regions General system of recognition - primary application


Operator systemów nurkowych Poland All regions General system of recognition - primary

application


Operator urządzeń do brachyterapii ze źródłami promieniotwórczymi Poland All regions General system of recognition - primary

application


Operator wózków podnośnikowych Poland All regions General system of recognition - primary application


Operatorzy urządzeń do produkcji materiałów wybuchowych i pokrewni Poland All regions General system of recognition - primary

application


Opiekun medyczny Poland All regions General system of recognition - primary

application



Opiekunka dziecięca Poland All regions General system of recognition - primary application


Ortodoncja Poland All regions Specialist Dental Practitioner Listed in Annex V Ortopedia i traumatologia narządu ruchu Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both

listed in Annex V

Ortoptystka Poland All regions General system of recognition - primary application


Osoba uprawniona do sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej

budynku lub części budynku.


Osoby dokonujące demontażu instalacji i urządzeń, odzysku substancji

kontrolowanych, recyklingu, regeneracji i unieszkodliwiania substancji


application


course



































155

Osoby dokonujące naprawy i obsługi technicznej oraz demontażu urządzeń i

instalacji przeciwpożarowych, a także odzysku, recyklingu, regeneracji i

unieszkodliwiania substancji w nich zawartych


application


course

Osoby dokonujące naprawy i obsługi technicznej urządzeń i instalacji

chłodniczych zawierających substancje kontrolowane


application


course

Otorynolaryngologia Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both listed in Annex V

Patomorfologia Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both

listed in Annex V

Pediatria Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both

listed in Annex V

Pielęgniarka Poland All regions General care nurse

Pilot balonowy Poland All regions Not applicable Not applicable

Pilot samolotowy liniowy Poland All regions Not applicable Not applicable

Pilot samolotowy zawodowy Poland All regions Not applicable Not applicable Pilot sterowcowy liniowy Poland All regions Not applicable Not applicable

Pilot sterowcowy zawodowy Poland All regions Not applicable Not applicable

Pilot szybowcowy Poland All regions Not applicable Not applicable Pilot wiatrakowcowy zawodowy Poland All regions General system of recognition - primary

application


Pilot śmigłowcowy liniowy Poland All regions Not applicable Not applicable Pilot śmigłowcowy zawodowy Poland All regions Not applicable Not applicable

Pirotechnicy Poland All regions General system of recognition - primary

application


Podstawowe kształcenie medyczne - Polska Poland All regions Doctor in Basic Medicine

Położna Poland All regions Midwife

Położnictwo i ginekologia Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both listed in Annex V

Pracownik socjalny Poland All regions General system of recognition - primary

application


Produkcja konstrukcji metalowych z wyjątkiem działalności usługowej Poland All regions Recognition of professional experience Annex



course

Produkcja kotłów centralnego ogrzewania Poland All regions Recognition of professional experience Annex IV - automatic recognition


Produkcja rur stalowych Poland All regions Recognition of professional experience Annex



course Produkcja urządzeń dźwigowych i chwytaków dla kopalń, odlewni żeliwa i

staliwa, dla budownictwa oraz do mechanicznego podawania

Poland All regions Recognition of professional experience Annex



course

Protetyk słuchu Poland All regions General system of recognition - primary application


Prowadzący pociągi lub pojazdy kolejowe Poland All regions General system of recognition - primary application


Przewodnik górski Poland All regions General system of recognition - primary

application


course Przewoźnik żeglugi śródlądowej Poland All regions General system of recognition - primary

application


course

Psychiatria Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both listed in Annex V

Psychiatria dzieci i młodzieży Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both




































156

listed in Annex V

Psycholog Poland All regions General system of recognition - primary

application


years) Radca prawny Poland All regions General system of recognition - primary

application


years)

Radioelektronik drugiej klasy (GMDSS) Poland All regions General system of recognition - primary application


Radioelektronik pierwszej klasy (GMDSS) Poland All regions General system of recognition - primary

application


Radiologia i diagnostyka obrazowa Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both

listed in Annex V

Radioterapia onkologiczna Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both

listed in Annex V

Ratownik górniczy Poland All regions General system of recognition - primary

application


course Ratownik medyczny Poland All regions General system of recognition - primary

application


Rehabilitacja medyczna Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both listed in Annex V

Reumatologia Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both

listed in Annex V

Rewident taboru Poland All regions General system of recognition - primary

application


course

Rewident urządzeń wyciągowych Poland All regions General system of recognition - primary application


Rusznikarz Poland All regions General system of recognition - primary

application


Rybak rybołówstwa morskiego Poland All regions General system of recognition - primary

application


course

Rzecznik Patentowy Poland All regions General system of recognition - primary application


Rzeczoznawca ds. ruchu zakładu górniczego Poland All regions General system of recognition - primary

application


Rzeczoznawca majątkowy Poland All regions General system of recognition - primary

application


Rzeczoznawca samochodowy Poland All regions General system of recognition - primary application


Rzeczoznawca w zakresie jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych Poland All regions General system of recognition - primary

application


Skoczek Spadochronowy Poland All regions General system of recognition - primary

application


Spawacz (zakłady górnicze: podziemne, odkrywkowe, wydobywające

kopaliny otworami wiertniczymi)


application


course

Specjalista do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy Poland All regions General system of recognition - primary application


Specjalista do spraw ewidencji materiałów jądrowych Poland All regions General system of recognition - primary

application


course Specjalista ds. oczyszczania terenu z materiałów wybuchowych i

niebezpiecznych


application


course




























157

Specjalista psychoterapii uzależnień Poland All regions General system of recognition - primary

application


years)

Specjalista terapii uzależnień Poland All regions General system of recognition - primary application


Specjalista w dziedzinie medycyny rodzinnej Poland All regions Doctor in Basic medicine and General medical

practice

Specjaliści w podmiotach zawodowo trudniących się ratownictwem

górniczym, dla podziemnych zakładów górniczych


application


years)

Stanowiska pracy związane z dozorem nad eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci elektroenergetycznych wytwarzających, przetwarzających,

przesyłających i zużywających energię elektryczną



Stanowiska pracy związane z dozorem nad eksploatacją urządzeń, instalacji i

sieci gazowych wytwarzających, przetwarzających, przesyłających,

magazynujących i zużywających paliwa gazowe


application


Stanowiska pracy związane z dozorem nad eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci wytwarzających, przetwarzających, przesyłających i zużywających

ciepło oraz innych urządzeń energetycznych



Stanowiska pracy związane z eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci elektroenergetycznych wytwarzających, przetwarzających, przesyłających i

zużywających energię elektryczną



Stanowiska pracy związane z eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci gazowych wytwarzających, przetwarzających, przesyłających,

magazynujących i zużywających paliwa gazowe



Stanowiska pracy związane z eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci wytwarzających, przetwarzających, przesyłających i zużywających ciepło oraz

innych urządzeń energetycznych



Starszy dozymetrysta reaktora badawczego Poland All regions General system of recognition - primary application


Starszy marynarz Poland All regions Not applicable Not applicable

Starszy marynarz żeglugi śródlądowej Poland All regions General system of recognition - primary application


Starszy motorzysta wachtowy Poland All regions Not applicable Not applicable

Starszy oficer mechanik na statkach o mocy maszyn głównych 3000 kW i powyżej


Starszy oficer mechanik na statkach o mocy maszyn głównych od 750 do 3000

kW


Starszy oficer na statkach o pojemności brutto 3000 i powyżej Poland All regions Not applicable Not applicable

Starszy oficer na statkach o pojemności brutto od 500 do 3000 Poland All regions Not applicable Not applicable

Starszy rybak rybołówstwa morskiego Poland All regions General system of recognition - primary application


Stermotorzysta żeglugi śródlądowej Poland All regions General system of recognition - primary application


Sternik żeglugi śródlądowej Poland All regions General system of recognition - primary

application


course Sterowanie: - sterowanie reaktorem jądrowym i jądrowym blokiem

energetycznym,- wykonywanie operacji z paliwem jądrowym w reaktorze

jądrowym i w basenie przeładunkowym paliwa.


application


Strażak Poland All regions General system of recognition - primary

application


course










































158

Strzałowy (zakłady górnicze: odkrywkowe i zakłady wydobywające kopaliny

otworami wiertniczymi)


application


course

Sygnalista szybowy Poland All regions General system of recognition - primary application


Szyper 1 klasy Żeglugi Krajowej Poland All regions General system of recognition - primary

application


course Szyper 2 klasy Żeglugi Krajowej Poland All regions General system of recognition - primary

application


course

Szyper klasy 1 rybołówstwa morskiego Poland All regions General system of recognition - primary application


Szyper klasy 2 rybołówstwa morskiego Poland All regions General system of recognition - primary

application


course

Szyper żeglugi nieograniczonej rybołówstwa morskiego Poland All regions General system of recognition - primary

application


course

Szyper żeglugi śródlądowej Poland All regions General system of recognition - primary application


Taksówkarz Poland All regions General system of recognition - primary

application


Technik analityki medycznej Poland All regions General system of recognition - primary

application


Technik architekt posiadający uprawnienia budowlane w specjalności architektonicznej



Technik awionik Poland All regions Not applicable Not applicable

Technik bezpieczenstwa i higieny pracy Poland All regions General system of recognition - primary application


Technik budowlany posiadający uprawnienia budowlane w specjalności

inżynieryjnej drogowej


application


course Technik budowlany posiadający uprawnienia budowlane w specjalności

inżynieryjnej hydrotechnicznej


application


course

Technik budowlany posiadający uprawnienia budowlane w specjalności inżynieryjnej kolejowej w zakresie kolejowych obiektów budowlanych



Technik budowlany posiadający uprawnienia budowlane w specjalności

inżynieryjnej kolejowej w zakresie sterowania ruchem kolejowym


application


course Technik budowlany posiadający uprawnienia budowlane w specjalności

inżynieryjnej mostowej


application


course

Technik budowlany posiadający uprawnienia budowlane w specjalności konstrukcyjno-budowlanej



Technik dentystyczny Poland All regions General system of recognition - primary

application


Technik elektroradiolog Poland All regions General system of recognition - primary

application


Annex II (ex 92/51, Annex C,D) Technik farmaceutyczny Poland All regions General system of recognition - primary

application



Technik instalacyjny posiadający uprawnienia budowlane w zakresie sieci, instalacji i urządzeń telekomunikacyjnych



Technik instalacyjny posiadający uprawnienia budowlane w zakresie sieci,



application


course

Technik instalacyjny posiadający uprawnienia budowlane w zakresie sieci, Poland All regions General system of recognition - primary Certificate attesting the completion of a secondary






































159

instalacji i urządzeń elektrycznych i elektroenergetycznych application course

Technik masażysta Poland All regions General system of recognition - primary

application


Annex II (ex 92/51, Annex C,D) Technik mechanik lotniczy Poland All regions Not applicable Not applicable

Technik oczyszczania terenu z materiałów wybuchowych i niebezpiecznych Poland All regions General system of recognition - primary

application


Technik ortopeda Poland All regions General system of recognition - primary

application



Technik pożarnictwa Poland All regions General system of recognition - primary application


Terapeuta zajęciowy Poland All regions General system of recognition - primary

application



Toromistrz Poland All regions General system of recognition - primary

application


course

Tłumacz przysięgły Poland All regions General system of recognition - primary application


Unijny podmiot zatwierdzający ds. ochrony lotnictwa cywilnego Poland All regions Not applicable Not applicable

Urologia Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both listed in Annex V

Ustawiacz Poland All regions General system of recognition - primary

application


course Wydawca środków strzałowych (zakłady górnicze: podziemne, odkrywkowe

oraz wydobywające kopaliny otworami wiertniczymi)


application


course

Wykładowca nauki jazdy Poland All regions General system of recognition - primary application


Zarządzający transportem Poland All regions Not applicable Not applicable

Zarządzanie jednostką organizacyjną wykonującą działalność polegającą na rozruchu, eksploatacji lub likwidacji elektrowni jądrowej i zarządzanie

elektrownią jądrową



Zastępca dyrektora do spraw bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej w jednostce organizacyjnej posiadającej reaktor badawczy



Zdrowie publiczne, epidemiologia Poland All regions Doctor in basic and specialised medicine both

listed in Annex V

geofizyk górniczy w podziemnych zakładach górniczych Poland All regions General system of recognition - primary

application


kierownik jednostki ratownictwa górniczego oraz kierownik okręgowej stacji ratownictwa górniczego, a także ich zastępcy – w podmiotach wykonujących

czynności dla podziemnych zakładów górniczych



maszynista: lokomotyw pod ziemią, kolejek podwieszanych pod ziemią lub kolejek spągowych pod ziemią



operator: pojazdów pozaprzodkowych i samojezdnych maszyn pomocniczych, pojazdów do przewozu osób lub pojazdów do przewozu środków strzałowych,



operator: samojezdnych maszyn przodkowych, maszyn do robót strzałowych,

maszyn do obrywki, maszyn do stawiania obudowy podporowej lub maszyn


application


course osoba niższego dozoru ruchu zakładu górniczego w poszczególnych rodzajach

zakładów górniczych: podziemnych zakładach górniczych wydobywających

węgiel kamienny, rudy metali oraz kopaliny inne niż węgiel kamienny i rudy metali


application



osoba wyższego dozoru ruchu w poszczególnych rodzajach zakładów Poland All regions General system of recognition - primary Diploma of post-secondary level (3-4 years)







































160

górniczych: podziemnych zakładach górniczych wydobywających węgiel

kamienny, rudy metali oraz kopaliny inne niż węgiel kamienny i rudy metali

application

osoba średniego dozoru ruchu zakładu górniczego w poszczególnych rodzajach zakładów górniczych: podziemnych zakładach górniczych

wydobywających węgiel kamienny, rudy metali oraz kopaliny inne niż węgiel

kamienny i rudy metali



pilot morski Poland All regions General system of recognition - primary

application


course

rewident urządzeń systemów łączności, alarmowania i bezpieczeństwa Poland All regions General system of recognition - primary application


specjaliści w podmiotach zawodowo trudniących się ratownictwem, dla

zakładów innych niż podziemne zakłady górnicze


application












aport nt. instrumentów - obligacjespoleczne.eu · instrumentów regulowanych na rzecz rozwiązań...

Documents