aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 aposel1:6 aposellerawunlilahandarimashi jisashevenikorlawuri 1-2...

124
Aposel 1:1-2 1 Aposel 1:6 Aposel lerawun li lahandari mashi Jisas hevenik or lawuri 1-2 Tiofilus, jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari nga mashin or sawendari nga amber hom angop a kayerakori sira. Os or sishihi lerawun or lala raha Avui orhi orin or laha hevenik or lalawuri wolo nga oson amu kayeri sira. Or lalawu nam- ber, Masikome Avui Wasilakahi orin or sauharik aposel ol or kamandari ondon ormu sawera, lerawu os kumak li lakuri oson. 3 Jisas nomorawun or kishaha miandok hari ri. Hako Avui Wasilaka mbarik indiyok or usaha niri 40-k aposel ondohik kormbak or talaha mbele mbelen or urik li heyekrahakoroho limu mbara, Omendinga sira. Jisas or hari angop Avui Wasilaka mbarik usahari ria,karem limu mbara. Os lihik or talari wolo, Avui Wasilaka arangoshinak jip li likuri oson ormu sawera. 4 Os lir nga nor lihi li ari wolo lirin ormu sawera, Avak kolok kolaka Jerusalemin ji hala iwa hala. Yawur ji nikishika. Unak Avui anhi os jirin or hakmbaha nor mbarik a sawerik ji misiri oson avak or haka. Ushinak oson ji laka. 5 Jon fambak man tolofalendari ria. Hako nambek nakwa ambu sir, avak Avui Wasilaka or mbashinak Masikome orhi or takaha jihik sikwa ri,karem ormu sawera. 6 Ushinaha nindi wolo lasik indik lirik ormu talara. Uhu telemba Oliv, karem li ushandari orok lir nga nor lirik limu silira, Wasilaka, avak ter wolok wutari nihi Romik fehendan mi tukru ermbehe malakama nihik mi naha nirin arangoshinak jip ni likwa on? Mo wahau?1:1-2: Mk 16:19; Lk 1:3; 24:49-51 1:3: Lk 24:36-49; Ap 10:41 1:4: Lk 24:49; Jn 14:16-17; Ap 2:33 1:5: Mt 3:11

Upload: trinhtruc

Post on 21-Apr-2018

266 views

Category:

Documents


10 download

TRANSCRIPT

Page 1: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 1:1-2 1 Aposel 1:6

Aposel lerawun li lahandari mashiJisas hevenik or lawuri

1-2 Tiofilus, jekamba maifu os mas mirnjik a kayerioso karem, mbele mbele ol Jisas undari nga mashin orsawendari nga amber hom angop a kayerakori sira. Os orsishihi lerawun or lala raha Avui orhi orin or laha hevenikor lalawuriwolo nga oson amukayeri sira. Or lalawunam-ber, Masikome Avui Wasilakahi orin or sauharik aposelol or kamandari ondon ormu sawera, lerawu os kumakli lakuri oson. 3 Jisas nomorawun or kishaha miandokhari ri. Hako Avui Wasilaka mbarik indiyok or usaha niri40-k aposel ondohik kormbak or talaha mbele mbelen orurik li heyekrahakoroho limu mbara, �Omendinga sira.Jisas or hari angop Avui Wasilaka mbarik usahari ria,�karem limu mbara. Os lihik or talari wolo, Avui Wasilakaarangoshinak jip li likuri oson ormu sawera. 4 Os lir nganor lihi li ari wolo lirin ormu sawera,�Avak kolok kolakaJerusalemin ji hala iwa hala. Yawur ji nikishika. UnakAvui anhi os jirin or hakmbaha nor mbarik a sawerik jimisiri oson avak or haka. Ushinak oson ji laka. 5 Jonfambakman tolofalendari ria. Hako nambek nakwa ambusir, avak Avui Wasilaka or mbashinak Masikome orhi ortakaha jihik sikwa ri,� karem ormu sawera.

6 Ushinaha nindi wolo lasik indik lirik ormu talara.Uhu telemba Oliv, karem li ushandari orok lir nga norlirik limu silira, �Wasilaka, avak ter wolok wutari nihiRomik fehendan mi tukru ermbehe malakama nihik minaha nirin arangoshinak jip ni likwa on? Mo wahau?�1:1-2: Mk 16:19; Lk 1:3; 24:49-51 1:3: Lk 24:36-49; Ap 10:41 1:4: Lk

24:49; Jn 14:16-17; Ap 2:33 1:5: Mt 3:11

Page 2: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 1:7 2 Aposel 1:137 Karem li silirik ormu sawera,�Oso mbeek lerawu jihiambu sir. Os erem si nakwa wolo oso Avui Wasilaka nomangop or heyehe nor mbahanda sir. 8Hako os ji heyekwakarem. AvuiWasilaka avakMasikome orhin or halashinakor takaha jihik or sinak kwambu nga ji naha mashi anhinlaha yanga yangak saweikwa jira. Jerusalemik ji saweheprovins Judiak ji sawehe provins Samariak saweyakwajira. Er ji sawe ihi misam sumbu lersuwu sumbuk er jisawerakokwa sira.�

9 Jisas mashi oson am or sawerakorik Avui Wasilakamu orin lalawura. Orin or lalawurik li sishi mawuriklersuwu avisha kwandi hom orin si arangoshirik mbeekli heyeri ambu ri. 10 Or lawurik li sishi mawurik kolokma lap kouavishan fri falehe os li siri mishi orok frimutalasira. 11 Uhu frimu mbara, �Hai, Galilik fehenda majirin. Mberem ushiwak torok ji sishihi lersuwu yok jisishi mawundu? Jisas or ji heyewak Avui Wasilaka jihinindik or laha hevenik or lalawuwa Jisas orto, avak os AvuiWasilaka orin or lalawuwak ji heyewa hom kumak eremindik rakanak ji heyekwa ria,� karem frimu mbara.

Judashi farniyik sikuri man li kamari12 Karem fri saweshirik li misihi telemba Oliv oson

li halaha, indiyok Jerusalemik li ikmbaha li layi limulawura. Telemba Oliv oso Jerusalem nga pasir nanda sira.13 Am Jerusalemik li layihi, aka os heyersiyer li undari

aka heyeyok limu lawura, os li waha yandari mishi orok.Aposel ol orok liri ondo hi lihi karem, Pita, Jon, Jems,Andru, Filip, Tomas, Bartolomyu, Matyu, Alfiushi jikisiJems, Saimon, Judas, karem nandari lira. Saimon oto maol Romik fehe gavmanin li jihi tukru ermbenak li ikmbahaundari ondo lar oria. Judas oto Jems ome larhi jikisi ria.1:6: Lk 24:21 1:7: Mk 13:32 1:8: Mt 28:19; Lk 24:48 1:11: Mt

26:64; Lk 21:27 1:12: Lk 24:50-53

Page 3: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 1:14 3 Aposel 1:21-2214 Ma ondo amber orok li tirsaha wavu namtaskop li

hishihi Avui Wasilakan sawendari lira. Nokove lal er ngaliri lira. Jisas nijava orhi Maria nga jimatama orhi ondonga li tirsaha Avui Wasilakan sawendari lira.

15 Oro wolok Jisasin hishindiyandari ma 120 hom litirsaha li lirik Pita lihi nindik or usasihi ormu mbara,16�Mahasanje anhi jirin, mas Masikome Avui Wasilakahior sauharik mbele os Judashik nakurin Devit or mbahan-dari mashi oso osmu jekamba Avui Wasilakahik nanduwa,Judas oto nombon ormukushirik Jisasin li tolohondarimaria. Devit mbari mashi oso osmu omendingak erem narisira. 17Mas wolo Judas nakrem nir nga nor sihi lerawunnakrem nir nga ni landari ria.�

( 18 Judas Jisasin Judama lida lihi tavak or harik orin yanlimu hara. Urik ya os li hari orok misambi las ormu frun-gawura. Uhu misambi orok masiji yok or takatukuyiriksungu orhi si tavarik simbalesik meryalangu misambik siorko takarik ormu hara. 19Urik ma ol Jerusalemik lindariondo amber mashi os erem nari oson limu misira. Uhumisambi oso maintontlo orok fi ngoronda mishi, karemlimu ushara. Mashi lihik Akeldama, karem li ushandarisir.)

20 Pita mu mbara,�Os mas king Devit or mbahandarimashi oso Buk Songik li kayehendari karem,�Halanak aka orhi men er si sihi si tarvlarakaka. Avak

ma lar aka orok or liwan or hala.� Buk Song 69:25Hovok mashi ome las Devit or mbahandari karem likayehendari sir.�Lerawu os or lahanda oso halanak ma lar orhi farniyik

or sihi lerawu oson or laka.� Buk Song 109:821-22 Uwa osik ter ma lar nihi nindik nimu kamakuwa.

Ma oto os mas Jon Jisasin fak or tolofaleri wolok sishi1:13: Mt 10:2-4 1:16: Sng 41:9 1:18: Mt 27:3-8

Page 4: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 1:23 4 Aposel 2:4

raha Jisas or haha indiyok or usaha hevenik or lawurikheyeri ma oton nimu kamakuwa. Or nir nga nakremor liyaha os Jisas misambi torok lerawun or laha noryandarinmisokome orhik heyendama ri. Ushinak nir nganor sihimashi os Jisasmawak or usahari oson avak nir ngani saweyaka.�

23 Pita karem or mbashihi ma lap frijip limu kamara,Josep nga Matias nga. Josep oto Barsabas karem liushandari ria. Hako hi yeje orhi Jastus oria. 24 Uhu AvuiWasilakan li sawehe limu mbara, �Wasilaka, mirtonomsunguwavu nihin amber mi heyerakonda sira. Mir avakma tovro lar or mi kamawa man mukunak ni heyeka.25 Ushinak Judashi farniyik or sihi avak aposelik or nahalerawu os Judas landari oson avak or laka. Judas angopor haha yanga os or ikmbaha mi mbahandari mishi orokiri ria.� 26 Karem li mbashihi kolok satu Matiashi ngasatu Josephi nga li laha limu ormbera. Urik satu Matiashimu talara. Urik orin li laha aposel 11-pela ondo nga lihalashirik ormu sira.

2Masikome Avui Wasilakahi takari ri

1 Pentikos,2:1 karem li ushandari wolok am si narikJisashi mashin misindiyandari ma ondo lasikop limu ta-landirsa lira. 2 Lasikop li tirsaha li lirik, kolok hevenyok suwa laka rasandari hom si hukwasihi aka os li lirioson simu hojera. 3 Urik li heyeri kolok hi tarvle homnari oso lir namtarmba namtarmba lihi lihik simu nara.4 Urik Masikome Avui Wasilakahi lir nga nor sishi nor1:21-22: Mt 16:19; Mk 1:9; Jn 15:27 2:1 2:1: Pentikos oso mainome sihi

niri 50 sira. Hiyawu Pasovan li urakoho niri 50 si ishirik hiyawu Pentikos osonundari lira. 2:1: Wkp 23:15-21; Lo 16:9-11 2:3: Mt 3:11

Page 5: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 2:5 5 Aposel 2:14sauhari hom yanga apsham apshamhik fehe mashi oroklimu mbara.

5 Judama ol Avui Wasilakahi mashin yawur tiyandariondo lal yanga yanga lihi homek nandan li halaha, litaha Jerusalem orok er nga lindari lir. Mashi lihi apshamapsham nandari lira. 6 Ma ondo hukwa oson li misihiamber limu talandirsara. Uhumashimashi lihi indingak limbarik li misihi li lishnyafaha wavu musha mushak limuhishira. 7 Uhu limu mbara, �Ma tondo Galilik fehendanumbu ol te. 8 Wa, mberem ushiwak mashi nihi nihik limbawak ni misindu? 9 Nir Judama lal kuyanga Partiaklinda nga Midiak linda nga Elamik linda nir. Hovok nirlal kuyanga Mesopotemiak linda nga Judiak linda nga,Kapadosiak linda nga Pontusik linda nga Esia, 10 Frigia,Pamfilia nga, hovok Ijip nga Libia, os pasir Sairini ngananda orok linda Judamanira. Hakonir lal Romik fehendatorok ni ta liwa nir. 11 Nir lal Judama nira. Lal Judamaambu ol nir nga nakrem ni lotu unda lir. Hovok nirlal ailan Kritik fehenda nga lal kuyanga Arebiak fehendanir. Hako nir amber ni misiwa lerawu jivindinga AvuiWasilaka or lahandan mashi nihi nihik li sawewak nimumisinduwa.� 12 Uhu amber er li lishnyafa wavu mushamushak limu hishira. Uhu lihi ambek limu anasilira,�Mberem si nawak tos ter li mbandua?� karem limumbara. 13 Hako lal olmu okolehe mbara, �Ma rondoangop wain uku akri kas amba amba li awa osik olmuambarambasihi mbandu,� karem limu mbara.

Pita usaha mashin or saweri14 Urik Pita aposel 11-pela ondo nga nor sihi wasi-

laka mendek ormu sawe mbara, �Jir Judama nga jirJerusalemik taha linda ma jir nga, mambla jihin ji owehemashi anhin ji misi. Unak avak tos ter nawak ji heyewa2:4: Mk 16:17; Ap 4:31; 10:44-46; 19:6

Page 6: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 2:15 6 Aposel 2:22toson a sawenak ji misikrahakoroka. 15 Jir ji hishiwa, nirni uk aha ni ambarambasiw, karem jimu hishindu? Hakowahau. Ter nirsumbu 9 kilokik nawa sir. Mbeek wainukun li aha ambarambasinda wolok nawa ambu sir. 16Toster nawak ji heyewa toso angop mas wolok profet Joel ormbahandari hom osmu ter nanduwa. 17 Mas profet Joelkarem or mbari osa,�Avui Wasilaka karem or mbari sir. Kumak mbele

mbele am mendek si nakuna wolok si nanakavak Masikome anhin a halashinak or layi maamber lihik sikwa ri. Ushinak jikishulayi jihinga jikisnokopji jihi nga mashi anhin profet homsawekwa lira. Unak jikanda ermbasi avak mbelelas a mukunak sukwa heyenda hom heyekwalir. Unak avoko laka avak mbele las a mukunaksukuwa heyekwa lir.

18 Oso wolo avak Masikome anhin a halashinak hulaimanokopma ol lerawu anhin landa ondohik or sishi-nak avak profet hom mashi anhin sawekwa lir.

19 Avak a unak mbele mbele apsham apshamhi ondolersuwu yok talakwa lir. Unak misambi yok mbelembele ma undahi ambu ondon a ukwa lir. Ondofi nga hi nga, hikrish nakrisha nga nakwa sir.Hikrisha avak wasilakak si mborje tasahavikwa sir.

20 Ta avak or tormblehe nirtle sirinda hom nakwa ri.Niyaka avak si tormblehe fi hom heyekwa sir.Ushinak kumaWasilaka takwa ria. Os or tawawolokwambu orhi nga or tanak ukru harujakwa sira.

21 Erem si nana wolok ma ol Wasilaka lirin or jivinakm-baha orin ushawa ma ondo amber avak or lalawuoweshinak jipjip likwa lir.� Joel 2:28-32

Mashi kaso profet Joel mas or sawehendari mashi kasira.22 Hai, yanga Israelik fehenda ma jirin, ji mambla

arngalaha mashi anhin ji misi. An jirin Jisas Nasaretik

Page 7: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 2:23 7 Aposel 2:30fehendahi mashin a sawekwa nira. Avui Wasilaka ler-awu wasilaka kwambu ngashi nga mbele mbele apshamapshamhi nga ma undahi ambu nga tava Jisashik jihinindik or larin angop ji heyeri sir. Avui Wasilaka erem orushinak ji heyehe ji mba, �Omendinga sira, Avui Wasi-laka mbashiwak tawama toria,� karem ji hishikmbahan.23 Uhu os maskop Avui Wasilaka or hishihi nor ukmbahanor mbahandari hom ma oton tavarenje jihik ormu ha-lashira. Urik tavarenje ma kava ondohik orin miandokji tirihi ji mandingormeshirik ormu hara. 24 Hako AvuiWasilaka or mbarik indiyok mawak usahari ria. Mbeekmawa oso orin toltangrindahik nari ambu sir, wahau.25Mas wolo Devit angop orin karem or mbahandari sir.�AnWasilakan a heyewa or ermba ermbak a ngashi sinda

ri. Or anin or jelyashihinda osik wutari mbeekanin jihi tukru ermbendahi ambu lir.

26 Erem si nawa osik sunguwavu anhi mende nga amurupshinduwa. Uhu a hakwan a ajenda ambu nir.Mberem ushiwak?

27An lerawumihin a laha jivimendek anandanir. Avakmihalashinak mbeek ma ol haha li linda mishi orok alikwa ambu nir. Unak maome anhi mbeek mawakkuvayikwa ambu sir.

28 Nombo os ermba ermbak linda oson angop anin mimukuri sir. Avak mi halashinak an mir ngashilikwa shir. Uhumi unak a rupshi mendekwa nir.�

Mashi kaso Devit mu mbahandari sira. Buk Song 16:8-1129 Mahasanje anhi jirin, an kormbak a saweshinak ji

misikwa karem, neloko nihi Devit, or harik angop li wakoroweri ria. Uhunda mawa orhi ter os er nandu. 30 HakoDevit oto profet orik angop or heyeri sir, Avui Wasilakakuma kumak jinirmbanira orhi lar or kamashinak or2:29: 1 Kin 2:10

Page 8: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 2:31 8 Aposel 2:37lindari hom kingik or naha nor likurin. 31 Uhu Devitmashin or sawe nor mbar,�An Avui Wasilaka halashinakmbeek ma ol haha ihi li linda mishi orok a likwa ambunir. Uhu mbeek or halashinak maome anhi mawak ku-vayikwa ambu sir, wahau.� Hako, mashi os Devit karemor mbari oso mbeek maome orhin or mbari ambu sir,wahau. AvuiWasilakambelembele os kumak or ukundarioso Devit angop or heyeri sir. Devit mbari ma otoKrais, hulaima nokopman jivinakmbaha Avui Wasilakakamahanda ma ria. Oto Jisas oria. Os or mbari osoKrais or haha indiyok or usahakurin ormu mbari sira.32 Avui Wasilaka or mbashirik Jisas oto mawan or halahaindiyok usahari ri. Nir amber angop ni heyeri osik mashikason nimu saweyanduwa. 33 Jisas angop or lawuhu ormutapmama Avui Wasilakahik linduwa. Urik Avui Wasilakaos mas orin or hakurik or mbahandari hom Masikomeorhin ormu tava orhik hara. Ushiwak ter Jisas or ngahalashiwak Masikome or takaha ormu nir nga sinduwa.Uhu Masikome ortonom or sauhawak ni sawewak jimumisinduwa. 34-35Devitmbeek hevenik iri ambu ri, os Jisasiri hom. Hako Devit karem or mbahandari ri,�Avui Wasilaka, Wasilaka anhin ormu sawera, �Mir

tapmama anhik lika. Unak wutari mihi ondo avaka halashinak mihi siyok sikwa lir.�� Buk Song110:1

36 Erem nawa osik, Israelik fehenda ma jirin, jir amberkarem krahak ji hishika. Avui Wasilaka Jisas or miandokji tirihi ji mandingormeri oto angop or kamashihindakWasilaka nihik or naha Kraisik nawa ri.�

Ma mushak sunguwavu lihin li tormblehe fak li layiri37 Pita mashi oson erem or sawerik li misihi wavu lihi

si jirik Pita nga aposel anandi ondo nga limu silira,�Hai,2:30: 2 Sml 7:12; Sng 89:3-4; 132:11 2:31: Sng 16:10 2:33: Ap 5:32;

7:55-56 2:36: Ap 5:30-31

Page 9: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 2:38 9 Aposel 2:46mahasanje nihi jirin, wa mberem nivai uku?� Karem lisilirik, 38 Pita mu lirin sawera, �Jir amber sunguwavujihin ji tormblehe kavakava ol ji undan ji halaha Jisas Kraisnga nakrem ji sihi kwambu orhik fak ji layika. UshinakAvui Wasilaka kavakava jihi ondon or yoko ermbeka.Erem ji unak Masikome orhin jirin or haka. 39Masikomeorhin ma ol or kamahanda ondon or hakmbaha angop ormbahandari sir. Undari osik jir nga jikisi jihi nga ma olhomek liwa ondo nga nor hakwa sir.�

40 Pita hovok mashi musha anandi lal nga nor sawehemainkwambuk lirin ormu mbara, �Jir Avui Wasilakanji sawenak jirin or jivinaka. Las avak jir er nga ma olmisambi torok fehe kavakavan unda ma ondo nga kavakji nanda ngashi.� 41 Karem or mbarik ma mushak mashiorhin li misindiyaha fak limu layira. Oso wolo ma ol faklayiri ondo 3,000 hom nari lir. Uhu lir nga nakrem limutirsara.

Ma amber wavu namtaskop hishiri lir42 Hulaima nokopma ondo aposel saweri mashin li

misihi limu toltambanara. Uhu lasikop li talandirsahanakrem Avui Wasilakan li sawehe komunionin andarilir. 43 Urik Avui Wasilaka mbele mbele ma undahiambu ondomushamendek tava aposel ondohik ormuura.Ushirik Jerusalemik lindari ma amber oson li heyehe limuajera. 44 Ma ol Jisashi mashin misindiyandari ma ondoermba ermbak li talandirsaha mbele mbele lihi ondonli owendirsaha lihi ambek li haihandaha landari lir.45Uhu li halashirik ma lal mbele mbele lihi nga misambilihi nga yak li frungawundari lira. Ushirik ya ondonli humasihi erndakava ondon limu handara. 46 Ermbaermbak tempel aka orok li tirsaha lotu undari lir. Uhu aka2:39: Ais 57:19 2:41: Ap 2:47; 4:4 2:42: Ap 20:7 2:44: Ap 4:32-35

Page 10: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 2:47 10 Aposel 3:8akak li tirsaha komunionin li aha li anahaha lihi ambek liananjelyaha rupshihi lindari lir. 47Uhu ermba ermbak hiAvui Wasilakahin hauowendari lir. Urik ma amber lirin liheyehe limumbara,�Ma rondo jivi mende lira,� karemlimu mbara. Urik Avui Wasilaka ermba ermbak manor larik Jisashi mashin misindiyari mak li naha mushamendek limu nara.

3Ma lar kumba nashindari jivik or nari

1 Nindi las wolok Pita nga Jon nga am 3 kilokik sinaha si homikurik Judama Avui Wasilakan li sawendariwolok si narik tempel akak frimu layikmba ira. 2 Uhufri heyerik ma lal ma lar kumba nashindari oton li kishalaharaha tempel akayanga sumbu orok li oweshirik ormulira. Kumba orhi ovro angop nijava orhi orin si wariwolokop er nashindari vri. Ermba ermbak li kisha laharaoweshirik lindari ma ria. Akayanga oso�Akayanga armemende� karem li ushandari sira. Orok or lishihi ma oltempel akak layikmba iri ondon ya mbele mbelenjik lishisilindari ma ria. 3Ma oto or lihi nor heyerik Pita fre Jonopmu tempel akak layikurik tara. Urik fririn ormu yanjiksilira. 4 Urik Pita nga Jon nga orin er frimu heilatalera.Uhu Pita mu mbara,�Hai, mir shirin heye.� 5 Urik maoto ya lal orin fri haku, karem mbaha normu fririn lishiheyera.

6 Hako Pita ormu mbara, �An ya ngashi ambu nir.Hako mbele las anhik nawan mirin a hakwa karem,kwambu Jisas Krais Nasaretik fehendahik amu mban-duwa. Mir usaha ese ika.� 7 Karem or mbaha tap-mama orhin or toloho nor jelyarik ormu usasira. Uriklewas kumba orhi jivik er frimu nara. 8 Urik or kweina2:47: Ap 6:7; 11:21 3:4: Ap 14:9 3:6: Ap 4:10; 16:18

Page 11: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 3:9 11 Aposel 3:14usaha normu ese ira. Uhu frir nga tempel akak limulayira. Li layihi er or rupshihi sanglai sanglaraha hiAvui Wasilakahin ormu hauowera. 9Hi Avui Wasilakahinor hauowehe or ese sihi yarik orok siri ma amber limuheyera. 10 Orin li heyehe limu hishira, �Ma roto karermba ermbak tempel akayanga,�Arme mende� torokor lishihi ya mbele mbelenjik silinda ma toria.� Karemmbaha li heyeri angop jivik or nashirik li heyehe lilishnyafaha wavu musha mushak limu hishira.

Pita mashin or saweri11 Ma ondo mbele mbele os talarin li misihi warje

mende nga er lishnyafari lira. Uhu ma oton li heyekuriklimu shirinya rara. Uhu li heyerik Pita fre Jonin or toltam-banaha tempel akanivi orok ormu sira. Oso �Solomonundari akanivi� karem li ushandari sira. 12 Pita ma olshirinya tari ondon or heyehe lirin ormu sawera, �JirIsraelik fehenda ma jirin, mberem ushiwak tos talawanji heyehe ji lishnyamashnyandu? Uhu mberem ushiwakshirin ji washiolondu? Shir shihinjik kwambu ngashinaha ma toton shi mbawak jivik or naw, karem jimuhishindu? Wahau. Mo shir misokome Avui Wasilakahikjivi mendek shi naha ma roton shi mbawak jivik or nahaor usasiw, karem jimu hishindu? Wahau te. 13 AvuiWasilaka misimu walanga nihi Abraham, Aisak, Jekop lihiAvui Wasilaka oria. Unda Avui Wasilaka oto mu lerawuorhin landa ma Jisas oto hi orhin wasilaka mendek ormuhauowera. Hako jir ji turaha orin li mandingormekmbahawutarihi tavak jimu halara. Pailat or halashinak or i,karem or mbari. Hako jir orin ji turaha jimu kumaifara.Ushirik Pailat mbeek or halashirik or jip iri ambu ri.

14 Ma oto jivi mendek or naha jivi jivi nom undari3:13: Kis 3:6,15; Lk 23:13-25; Ap 2:23

Page 12: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 3:15 12 Aposel 3:22ri. Hako jir orin jimu kumaifara. Uhu jir Pailatin jiushasawe ji mbashirik man mandingormendari ma yejenor halashirik jip iri ri. 15 Uhu ma or ermba ermbaklinda oson handa ma oto or jimu mandingormera. HakoAvui Wasilaka or mbarik indik or usahari angop shiheyenda osik os shimu sawenduwa. 16 Kwambu Jisashikshimbawakma roto jivik or nawak jimu heyenduwa. Omesira. Mashi Jisashin shi misindiyanda nombo orok shimbawak ma roto lewas jivi mendek or nawak os jimuheyenduwa.

17Omendinga sir, mahasanje. An angop a heyewa sir, jirnga lida jihi ondo nga jir Jisas or nirin jivinakmbaha AvuiWasilaka mbashirik tari oton ji heyekrahakorori ambuosik or jimu mandingormera. 18 Hako mas profet ondoamber Avui Wasilaka sauhari hom limu sawera,�Ma orAvui Wasilaka kamashinak hulaima nokopman jivinakwama oto nomorawun or kishaha hakwa ri,� karem limusawera. Undari nombo hom, os jimu erem orin uri sira.

19 Unda osik ter kavakava jihi os ji unda oson ji halakumaifaha Avui Wasilakan ji hishindiyaka. Ushinak avakkavakava jihi oson or laha ermbeka. 20Os erem ji u nahi,Wasilaka avak kwambu akri orhin or hakwa jira. Uhu avakma lar or kamaha nor mbashinak indik takwa ri. Ma otoJisas oria, orhi man or jivinaha indik lakwa ma ria. 21 Terormuhevenik lihi nikishinduwa,mbelembele amber AvuiWasilaka os or ushinak akrik li nakmbaha or mbahandawolo oson. Erem li nakmbaha Avui Wasilaka profet orhiondon or sauhashirik mas li sawendari sir. 22Mas Moseskarem or mbari osa,�Avui Wasilaka jihi or mbashinak ma lar jihi nindik avak

an hom profetik nakwa ria. Unak jir mashi ol ormbawan amber ji tiyaka.� Lo 18:15

3:17: Lk 23:34; 1 Ti 1:13 3:19: Ap 2:38

Page 13: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 3:23 13 Aposel 4:423�Os jir mashi orhin ji misi nahi ambu, avak Avui Wasi-

laka jirin or mandingormeshinak hakwa jir.� Lo18:19

24 Samuelik sishihi kuma kuma talari profet ondo amberli sawendari mashi oso ter osmu omendingak talanduwa.

25 Jir jinirmbanira profet ondohi jira. Avui WasilakaAbrahamin karem saweri ri. �Jinirmbanira mihi larkumak a kamashinak ma misambik fehe amber or jiv-inashinak jip likwa lira.� Os suma oson neloko jihi ondonga nor ishindari hom ma misambik fehe amber or unakjip likwa lir. 26Urik Avui Wasilaka lerawu orhin landa maJisas oton ormbashirik ormu tara. Masmas jir Judamanjikor mbashirik tari ria, or taha jirin armesarmek or ukmba-han. Uhu jir amber or jelyashinak mbele mbele kava os jiunda oson ji halakmbahan,� Pita karem ormu mbara.

4Pita fre Jonin krawuk li oweri

1 Pita fre Jon ma ondon fri saweri hom, pris ondo ngaSadyusi ondo nga maifuk sihi tempel oson washilindarima oto nga limu tara. 2 Li taha fri saweri mashin limumisira karem,�Jisas angop indiyok usahari ri. Unda homma ol mas hahanda ondo kumak erem usahakwa lira.�Karem fri sawerik li misihi wasilakamendek limu ngriara.3 Uhu kolok fririn li toloho krawuk limu owera. Am sikrinyakurik si nari osik li wahandanakop fririn li kotimukmbahan, karem hishiri ola. 4Hakoma ol mashi Jisashinmisindiyari ondo angop musha mendek nari lir. Hulayinom li kantiri 5,000 hom nari lira.

Pita fre Jonin li kotim uri3:25: Stt 22:18 3:26: Ap 13:46 4:4: Ap 2:41

Page 14: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 4:5 14 Aposel 4:135 Li wahandashihi Judama lida lihi ondo nga ma ol

maifuk sindari ondo ngamashi Moseshin sawendari ondonga Jerusalemik limu tirsara. 6Hetpris Anas oto orok liriri. Urik orhi krahak fehe Kaiafas, Jon, Aleksander ngama anandi ol hetprishi krahak fehendari ondo nga oroktirsari lir. 7Uhu Pita fre Jonin li laharla owehe limu silira,�Shirmbel kwambumende ngashi naha, lerawu oson shilandu? Uhu lawehi hik mbele mbele ondon shi uwak litalandu?�

8 Karem mbarik Masikome Avui Wasilakahi Pitahik orsishirik lirin ormu sawera,�Jir lida Israelik fehenda ngamaifuk sinda ma jirin, ji misika. 9 Ter ma or kumbanashindarin shi mbarik jivik or narin ji silikwak jimuhishindu? Uhu jir ma toto mberem or uhu jivik or nar,karem jimumbandu? 10Os erem si na nahi, jir nga Israelikfehenda ma ondo nga amber ji heyeka. Kwambu JisasKrais Nasaretik fehendahik kumba nashindari ma rotojivik nari ria. Uhu ter ormu jihi misokomek sinduwa.Hako jir mu Jisas oton miandok owe tirishirik ormu hara.Hako Avui Wasilaka or mbarik angop indiyok usahari ria.11 Jisas orwormbonawa indinganheimanda ri. Mashi AvuiWasilakahi karem mbahandari osa,�Jir akan unda ma jiheye ji mba, sunja toto kava, karem ji mbaha ji ermberioto ter wormbonawa hom or naha ormu sinduwa.�12 Jisas ortonom nirin jivinanda ma ri. Mbeek ma anandilar hi orhik ni ushanak nirin jivinakwa ambu ri, wahau.Misambi torok Jisas hi orhikop ni ushanak nirin jivinakwari. Orto nomnirin jivinakmbahaAvuiWasilakamukamariria.�

13 Judama lida lihi ondo li heyeri, Pita fre Jon frir menma kuyangak fehe vri. Hako mashi wasilakak fri mbahakormbak fri sawehe mbeek ajeri ambu vri. Karem urik4:10: Ap 3:6,13-16 4:11: Sng 118:22 4:12: Mt 1:21

Page 15: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 4:14 15 Aposel 4:22

li heyehe wavu musha mushak limu hishira. Hako lihishihi limu mbara, �Ma tovro mas Jisas nga yandarivri.� 14 Uhu ma oton li heyeri, angop jivik or naha ormufrir nga sira. Karem uri osik lir mbeekmashi las mbakuriknari ambu lir, wahau.

15 Urik Judama lida lihi ondo fririn li mbashirik aka osli kot undari mishi oson fri halaha hikrik frimu layira.Am fri layishirik ma ondo mashi las limu mbara, 16�Wamberem nivai ma tovron uku? Ma tovro mbele las maundahi ambu angop fri uri sir. Urik ma ol Jerusalemiklinda ma amber angop li heyetakori sir. Wa, mbeekni wanyindahi ambu. 17 Hako las avak mashi roson lihaisau handasawe inda ngashi. Ka ni mainkwambukfririn ni mbashinak mashi Jisashi oson fri sawewan frihalaka.� 18 Karem mbaha li usharik indiyok fri layirikfririn li pantlehe limu mbara, �Avak mashi Jisashin shiowesawewa shi hala.�

19 Urik Pita fre Jon lirin frimu sawera, �Wa, mashiAvui Wasilakahin shi tiyakwan shi halaha mashi jihin shitiyakwa oso misokome Avui Wasilakahik or heyewa jiviknakwa os mo wahau? Jihinjik ji hishika. 20 Hako shirmbeek mayam shi likwa ambu shir. Shir mashi oson ershi sawekwa shir. Uhu mbele mbele amber ol shi heyeheshi misinda mashi oson shi sawekwa shir.�

21 Urik Judama lida lihi ondo hulaima nokopman liajeri osik menmainkwambuk fririn li sawehe li mbashirikfrimu ira. Ma amberAvuiWasilaka os or uri oson li heyehehi orhin hausimbausiri lir. Eremnari osikmalakama ondombeek fririn li kavak nakuri nombo kas nga nari ambu lir.22Ma or fri mbarik jivik nari ma oto asama orhi angop 40-n tikrindari sir.4:18: Ap 5:28 4:19: Ap 5:29

Page 16: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 4:23 16 Aposel 4:29Avui Wasilaka kwambu orhin lirin or hashinak Jisashi

mashin li sawekmbaha li beten uri23 Lida ondo Pita fre Jonin li halashirik indiyok fri

ihi ol nakrem li yandari ma ondon frimu heyera. Uhumashi mashi amber os bikpris ondo nga maifuk sindariondo nga li mbari mashi oson lirin frimu sawera. 24Urikmashi oso li misihi amber nakrem wavu namtaskop lihishihi Avui Wasilakan limu sawera,�Wasilaka, mir mulersuwu, misambi, fa, mbele mbele amber tol nawa rondomirtonom mi uhundari lira. 25 Mas mi halashirikMasikome mihi neloko nihi Devitin ormu sauhara. Orlerawu mihin landari ma ri. Urik Devit karem ormusawera,�Mberem ushiwak Judama ambu ondo li waplelenandu?

Uhu nombo os Wasilakan kavak li nakmbaha limbaolsolondu? Oso men sembe li mbanda sir.

26 King amber misambi torok fehe nga maifuk sinda manga olmu hundujenduwa, awun li uhu Wasilakanga Krais nga kavak li nakmbahan. Krais oto hu-laima nokopman jivinakmbaha Avui Wasilaka orkamahanda ma ria.� Devit karem ormu sawera.Buk Song 2:1-2

27 Omendinga sira. Mashi oso ter osmu omendingaknanduwa. Herot nga Pontius Pailat nga Judama ambuondo nga Israelik fehe ma ondo nga Jisasin kavak linakmbaha yanga torokop tirsari lir. Or jivi mendek ornaha mi kamashirik or sihi lerawu mihin lari ma ria.28 Os erem li uri oso mas mir mbahandari hom limu urisir. Kwambu mihikop mas angop mi sawehendari sir,mbele mbele os talakurin. 29 Wasilaka, mir angop miheyewa sir, mashimashi os nir ajekmbaha limbawamashioson. Hako mir avak nir lerawu mihin landa ma nirinjelyaka. Ushinak avak kwambu mendek ni sihi mashi4:24: Kis 20:11; Neh 9:6; Sng 146:6 4:27: Mt 27:1-2; Lk 23:7-11; Ap 3:134:28: Ap 2:23

Page 17: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 4:30 17 Aposel 4:36mihin er ni saweka. Uhu avak ni ajewan ni halaka. 30Uhumir avak kwambu mihin nirin mi hashinak ni mbanakkavamisinda ma jivik li naka. Uhu nir avak mbele mbeleapsham apshamhi nga mbele mbele ol ma undahi ambuondo nga kwambu Jisashik ni uka. Jisas oto jivi mendek ornaha angop lerawu mihin or lakmbaha mi kamahandarima ria.�

31 Am Avui Wasilakan li sawerakorik aka os li tirsaha liliri oso er simu nenawu jira. Urik Masikome Avui Wasi-lakahi lihik ormu sira. Ushirik mashi Avui Wasilakahinkormbak li sawehe mbeek ajeri ambu lira.

Jisashi mashin misindiyandari ma lihi ambek ananjelyan-dari lir

32Ma ol Jisashi mashin misindiyandari ma ondo ambersunguwavu lihi nakremkop si nashirik wavu namtaskophishiri lir. Uhu ma lar mbeek or mbar, �Mbele mbeleanhi tondo anhi numbu lir,� karem mbari ambu ri,wahau. Mbele mbele lihi ondo amber hom lihik narilir. 33 Aposel ondo mashi os Wasilaka Jisas indiyokor usahari oson kormbak kwambu mendek saweri lir.Urik Avui Wasilaka Jisasin hishindiyanda ma ondo amberarmek ormu ura. 34Mbeek ma lar lihi nindik akwa mbelembelenjik frunguri ambu ri, wahau. Mberem ushirik?Lihi lal misambi nga nandari lir. Urik lihi lal aka nganandari lir. Uhu limbashirikma anandi lalmu aka lihi ngamisambi lihi nga limu frungawura. Ushirik yan limu lara.35 Uhu ya ondo aposel ondohik limu laharara. Ushirik

aposel ondo li humasihi ma ol mbele mbele ngashi ambuondon limu hara.

36 Ma lar orok lindari ri. Hi orhi Josep oria. Maoto man saumbornandari ma ri. Uri osik aposel orinBarnabashik limu ushara. Hi Barnabas oso mashi lihikman saumbornanda ma, karem li mbanda sir. Or kraha4:29: Ef 6:19 4:32: Ap 2:44 4:34: Ap 2:45

Page 18: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 4:37 18 Aposel 5:8Livaik fehendari Judama ri. Uhu ailan Saiprusik fehendariria. 37Ma oto misambi orhi kas or mbashirik ma anandilar mu frungawura. Ushirik ya os or lari oson or lahaaposel ondon ormu hara. Ushinak erndakava ondon lijelyakmbahan.

5Ananaias fre Safaira Avui Wasilakan fri haimba han-

dambandahi, karem fri hishiri1 Ma lar orok lindari ri. Hi orhi Ananaias oria. Nokove

orhi Safaira sira. Ovro misambi frihi kas yan fri la, karemmbaha fri mbashirik ma lar mu frungawura. 2 Hako yaos misambi frihi orok fri lari oso kas frimu la wanyira.Ushihi or mbafirimbaha normu mbara, �Yan a lawaamber kalira.� Karem or mbaha ya ondon aposel ondonormu hara. 3 Urik Pita mu mbara,�Ananaias, mberemushiwak mi halashiwak Laulaka sunguwavu mihik orsindu? Uhu Masikome Avui Wasilakahin mi mbafirim-bandu? Uhu ya os misambi mihi orok mi lahanda oso kasmi laha mi wanyindu? 4Ya os mi lawa oso mihi sira. Uwaoso mbele mbele mihin mi frungawukwa ya sira. Hakomberem ushiwak wavu kava oso mihik si nandu? Wa mirmbeek man haimba handambawa ambu mir, wahau. OsoAvuiWasilakanmimuhaimbahandambawa sira,� Karemormu mbara. 5 Ananaias mashi oson or misihi lewas ortakatukuyihi normu hara. Urik ma ol mashi oson misirima amber limu aje mendera. 6 Urik hulayi ermbasi lal liraha maninimba orhin waskowarmbak li hevehe kolakahikriyok li lai limu wakor owera.

7 Ushinaha Ananaias nokove orhi mu tara. Sir mbeekhula sihi hari mashin misiri ambu sir. 8 Urik Pita musirin silira, �Nyir sawenak a misi. Ya amber homkalir, os misambi shihi shi mbashirik li frungawurin?�5:2: Ap 4:34-35 5:3: Jn 13:2

Page 19: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 5:9 19 Aposel 5:16Karem mbarik simu mbara, �Ome sira, amber homolira.� 9 Urik Pita mu sirin mbara, �Mberem ushi-wak shi anasaweshihi Masikome Wasilakahin shi haimbahandambakmba undu? Wa, heye, ma ol hula nyihinlai wakor owewa ma kandai ra akayangak sindu. Avaknyirin er nga kisha lai wakor owekwa lir.� 10 Urik lewasPitahi kumbamuk si rakatukuyihi simu hara. Urik hulayiermbasi ondo li rala heyeri nokove oso angop hari sir.Ushirik maninimba oson li kisha ihi hula sihi li wakoroweri mishi orok er nga limu wakor owera. 11Urik ma olJisasin hishindiyandari ondo nga ma ol mashi oson misiriondo nga limu aje mendera.

Aposel mbele mbele apsham apshamhi li urik talari12 Aposel ondo mbele mbele ma undahi ambu ondo

nga mbele mbele apsham apshamhi ondo nga hulaimanokopma lihi nindik uri lira. Jisasin hishindiyandari maondo amber wavu namtaskop li hishihi tempel akak lilayihi Solomon undari akanivik tirsa lindari lir. 13 Hakoma ol Jisasin hishindiyandari ambu ondo lir nga nakremli tirsakurin ajendari lir. Hako aposel ondo nga Jisasinhishindiyandari ma ondon li heyehe,�Lir ma jivi lira,�karem limu hishira. 14 Hako Wasilakan hishindiyandarima ondo musha mendek er nari lir. 15 Urik ma olkavamisindari ondon li kisha laharaha nombo laka sumbuyok kawun li lerehe ma ondon li oweshirik olmu wara.Li hishiri karem. Erem li ushinak Pita nombo laka orokor inak ta orin or jinak ta masikome orhi avak lihik siinak jivik li na, karem mbahan. 16Ma ol yanga Jerusalemngapasir nandari yangak lindari ondongamushamendektari lir. Ma ol kavamisindari nga ma ol wasimalengamba5:12: Ap 2:43; 14:3

Page 20: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 5:17 20 Aposel 5:24toloshirik ambasihi liyandari ma er nga limu kisha la-harara. Urik aposel li mbarik ma ondo amber jivik limunara.

Ensel lar aposel ondon or jelyashirik krawu akan li halaralari

17 Urik hetpris nga kraha orhi ol Sadyusik fehenda maondo er nga mbele mbele ol aposel ondo uri ondon liheyehe li antlaha wavu lihi kavak er simu nara. 18Urik liusaha aposel ondon li toloho krawuk limu owera. 19Hakonirik ensel Wasilakahi krawu akayangan or sutlaha ormulirin hikrik laharlara. 20 Uhu ormu sawera, �Ji ihitempel aka orok ji layihi Jisas os ermba ermbak linda osonjirin or hakunda mashin simbalesik hulaima nokopman jisawerakoka.�

21 Urik aposel ondo ensel saweri mashi oson li misihinirsumbu indingak tempel akak li layihi mashi oson limusawera.

Urik hetpris nga kraha orhi ondo nga indik li ta-landirsaha li usharik lida ol li kamahandari ondo ngamaifuk sindari Israelik fehe ma ondo nga amber limutalandirsara. Uhu ma lal li mbashirik limu ira, aposelondon li laharakmbahan. 22 Ma ondo krawu akak limulayira. Hako li layi heyeri aposel ondo mbeek orok liriambu lir. Ushirik indiyok li ihi ma ol lirin mbashirik li tariondon limu sawera, 23�Ni ihi ni heyewa, krawu akayangaangop li kosorakoshiwak ni heyewa sir. Ushiwak ma olakayanga ondon washilinda ma olmu orok er washiliwa.Uwak ni sutla ni heyewa mbeek ma namtar mende orokliwa ambu ri.�

24 Karem li mbarik maifuk sihi tempel akan washilin-dari ma nga bikpris nga mashi oson li misihi,�Mberemmberem nakundas mbe?� karem mbaha wavu mushak5:19: Ap 12:7-10

Page 21: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 5:25 21 Aposel 5:32limu hishira. 25 Urik ma lar or taha ormu lirin sawera,�Misi. Ma ol krawuk ji oweri ondo ter tempel akakli sihi olmu mashin sawenduwa.� 26 Karem or mbarikmaifuk sihi tempel akan washilindari ma nga ma ollidanjik lerawun landari ondo nga li ihi aposelin limulaharara. Hako lir mbeek aposel ondon kavak nari ambulir, wahau. Mberem ushirik? Las avak hulaima nokopmasunjakomben li loho lirin li jinda ngashi, karem li hishihiajeri ola.

Aposel ondo mbeek lida ondon mashin li sawekurin ajeriambu lir

27 Judama lida lihinjik lerawun landari ma ondo aposelondon li tolo laharaha misokome lida ondohik li ha-lashirik limu sira. Urik hetpris oto mashi las or saweheormu mbara, 28�Ma oto hi orhik ji sawewa hala, karemangop ni pantleri jir. Hako jir mashi nihi oso jimumblarnanduwa. Ushihi mashi oso ji sawewak Jerusalemiklinda ma amber angop li misirakowa sir. Uhu jir, ma otomusa nihik ni mandingormeri, karem mbanda jir.�

29 Karem or mbarik Pita nga aposel ondo nga limusawera,�Nir Avui Wasilaka nom ni tiyakwa nir. Hako nirmbeek man ni tiyakwa ambu nir. 30 Jir Jisas oto angopmiandok ji owehe ji mandingormeshirik hari ri. Hakoneloko nihi ondo Avui Wasilaka lihi oto angop or mbarikindiyok usahari ri. 31 Uhu angop or lalawushihindakormu tapmama orhiyok linduwa. Uhu malakamak ornaha nirin jivinakwa mak ormu nanduwa. Uhu nir Israe-lik fehendan or jelyashinak sunguwavun ni tormblenakkavakava nihi avak or yoko ermbekmbahan. 32 Karemor urin ni heyehe nir nga Masikome Avui Wasilakahi nga5:28: Mt 27:25 5:29: Ap 4:19 5:31: Ap 2:33-34; Ef 1:20; Hi 2:10; 12:2

Page 22: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 5:33 22 Aposel 5:39nimu sawenduwa, Masikome oto AvuiWasilakama ol orinhishiowehe tiyawa ma ondon or hari ria.�

Gamaliel lida ondon or saweri,�Yawur ji hishihi aposelondon ji uka.�

33Urik lida ondo mashi Pitahin li misihi wavu lihi indiker lelenari sira. Uhu aposel ondon li mandingormekm-baha limu mbara. 34 Hako lida lar orok siri ri. Hi orhiGamaliel oria. Or Farisi, mashi Moseshin sawendari mari. Ma amber hi orhin hauowendari lir. Judama lida lihili tirsandari mishik or sihi ma ondon ormu sawe mbara,�Aposel tondon ji lalainak hikrik kandakar nga nambekli sinak,� karem ormu mbara. 35 Am hikrik li layishirikGamaliel mu lida ondon ormu sawera, �Jir ma tondonmbele las ji uku nahi, wa yawur ji hishishihi jivai uka.Ji misi. 36 Mas wolo Teudas or usaha ormu mbara, �Anmalakama nir.� Karem or mbarik ma ol orin tiyandarima ondo 400-ik nari lira. Hako gavman orin li jimandin-gormeshirik ormu hara. Urik ma ol orin tiyandari maondo simbalesik er li hala tulu ishirik lerawu lihi os lilandari oso mendek simu nara. 37 Teudas oto am orhashirik kandakar nga nambek naha, os gavman hulaimanokopma hi lihin li kayekuri wolok si narik Judas Galilikfehendari nga nor usasihi or mbarik hulaima nokopmaorin limu tiyara. Uhu gavman nga awun li ukmba limuura. Hako gavman orin li mandingormeri ri. Urik maol orin tiyandari ma ondo amber simbalesik er li tuluhuapshamba apshambak limu ira. 38 Unda osik jirin amusawenduwa. Jir avak mbele las ma tondon ji uwa hala,wahau. Ji halashinak li ika. Lerawu os li lawa oso, menwavu lihik li hishihi li landa nahi, avak mendek nakwa sir.39 Hako os Avui Wasilaka sunguwavu lihik or mbashinakli landa nahi, mbeek ji pantlendahi ambu sir. Os erem ji5:36: Ap 21:38

Page 23: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 5:40 23 Aposel 6:2u nahi, Avui Wasilaka nga jimu anajikwa sira.� Karem ormbarik lida ondo Gamalielhi mashin limu misira.

40 Uhu aposel ondon li usharik li tarik limu sawera,�Avak mashi Jisashin ji sawewa hala,� karem limuaposel ondon pantlera. Uhu lirin li warmblashihi lihalashirik limu ira. 41 Aposel ondo Judama lida lihili tirsanda mishin li halaha hikrik limu layira. MashiJisashin li sawendari osik os erem lirin li warmblashirioso �Avui Wasilaka or mbashiwak nomorawu oson nikishawa sir,� karemmbaha limu rupshira. 42Uhu ermbaermbak tempel aka nga mahi aka nga li ihi mashi jiviAvui Wasilakahin sawendari lir. Mashi os li saweri karem,�Jisas oto Avui Wasilaka angop mas or mbahandari homor mbashirik hulaima nokopman jivinakmbaha tari maria,� karem limu sawera.

6Ma 7-pela aposelin jelyakmbaha li kamari

1 Oso wolo Jisashi mashin misindiyandari ma ondomusha mendek nari lir. Hako Judama ol Grikhi mashinmbandari ondo Aramhi6:1 mashin mbandari Judama on-don olmu ngriara. Li ngriaha olmu mbara, �Jir ern-dakava ondonjik akwan humasinda jir. Hako jir mbeeknokove nihi ol mumblak wahayanda ondon yawur jiheyehe akwa mbele mbelen nakremba nakrembak hu-masinda ambu jir.� 2 Karem li mbarik 12-pela aposelondo li misihi lir nga Jisasin hishindiyandari ma ondonamber limu ushara. Li usharik li talandirsarik limusawera, �Os mashi Avui Wasilakahin ni sawendan nihalashihi lerawu os akwa mbele mbelen ni humasindan5:40: Ap 4:18 5:41: Mt 5:10-12; 1 Pi 4:13 6:1 6:1: Mashi Aram oso

mashi Hibru hom nanda sir. Ma ol provins Judia nga Galilik lindari ma mashiorok mbandari lira. 6:1: Ap 4:35

Page 24: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 6:3 24 Aposel 6:9ni la nahi, mbeek jivik nakwa ambu sir. 3 Uwa osikmahasanje, misi. Jir avak ma 7-pela jihi nindik ji kamaka,hulaima nokopmahi misokomek li heyewak jivik li nahaMasikome Avui Wasilakahi nga li naha hishiyarinda ngananda ma ondon. Ushinak avak akwa mbele mbelenhumasinda lerawu oson li laka. 4 Hako nir avak ermbaermbak AvuiWasilakan ni sawehemashi orhi nomni sishisawehe hulaima nokopman ni jelyakwa nira.�

5Urikma amber aposelhimashi oson limisihi limu rup-shira. Uhu Stivenin limu kamara. Stiven oto or kwambukJisashi mashin misindiyandari ma ria. Masikome AvuiWasilakahi nga nandari ria. Uhu Filip, Prokorus, Nikanor,Timon, Parmenas, Nikolas karem ondo nga limu kamara.Nikolas oto yanga Antiokik fehenda ma ria, or Judamaambu ri, hako or lir nga nakrem Avui Wasilakan tiyandarima ria. 6 Ma ol li kamari ondon li mbashirik lasikop osaposel siri mishi orok limu sira. Urik aposel ondo maondohi masijik tavan li hauowehe lirnjik Avui Wasilakanlimu sawera, ushinak lerawu oson li lakmbahan.

7Urik hulaima nokopmamashi AvuiWasilakahin li lahayanga yanga amber limu haisau handasawe ira. UrikJerusalemik lindari ma musha mendek mashi oson limisihi Jisasin wavu lihik limu owera. Pris musha mendeker nga Jisasin wavu lihik limu owera.

Judama Stivenin li kotim uri8AvuiWasilaka Stivenin or waprupshihi kwambu orhik

orin ormu jelyara. Uri osik Stiven mbele mbele apshamapshamhi nga ma undahi ambu nga hulaima nokopmalihi nindik ormu ura. 9 Hako ma lal li usaha Stivennga limu mainkwambu mbara. Ma ondo aka lasik ta-landirsaha hi Avui Wasilakahin hauowendari Judama lira.Lir neloko walanga lihi mas akishmakishak nandari lir.6:7: Ap 2:41; 16:5

Page 25: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 6:10 25 Aposel 7:2Hako os erem li nandarin li halaha jip lindari lira. Maondo kuyanga Sairinik fehenda nga yanga Aleksandriakfehenda nga yanga Silisiak tari nga Esiak tari nga lira.10 Hako Masikome Avui Wasilakahi Stivenin or jelyahawapjip hishiyarindarin orin or harik mashin or saweriosik ma ondo mbeek mashi orhin li mblarnakurik nariambu lir, wahau. 11Uri osik ma ondo ma lal li mbashirikli taha limu haimba handambara,�Ni misiwa Stiven otomashi kavan Moses nga Avui Wasilaka nga nor mbawakni misinda ri.� 12 Karem li mbarik mashi oso li misihihulaima nokopma nga Judama lida lihi nga mashi Mose-shin sawendari ma nga wavu lihi osmu kavak nara. Uriosik Stivenin li i tolo Judama lida lihi ondo li tirsandarimishik limu laha ira. 13 Uhu ma lal Stivenin li haimbahandambakmbaha li mbashirik orok li sihi limu mbara,�Ermba ermbakma toto tempel aka toso ngamashi AvuiWasilakahi nga mashi kavakavan owehe mbanda toria.14Ni misiwa karem mbanda ri. �Jisas Nasaretik fehendaoto avak tempel aka toson or jila tarvlalaha anandin ukwari. Uhu mbele mbele ol Moses ni ukmbaha or mbahan-dari ondon avak or halaha nombo anandin ewekwa ri,�karem mbanda ria.� 15 Urik ma amber ol orok tirsa liriondo olmu Stivenin washiolora. Li washiolori fumunyavaorhi enselhi fumunyava hom ormu nara.

7Stiven lida ondon mashin or saweri

1 Urik hetpris Stivenin ormu silira, �Mashi kas matondo mirin li mbawa omendinga os mo wahau?� 2 UrikStiven mu mbara,�Mahasanje, avoko anhi jirin. Ji misi.Os neloko nihi Abraham yanga Haranik or i namber, osyanga Mesopotemiak or liri wolo, Avui Wasilaka hevenik6:10: Lk 21:15

Page 26: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 7:3 26 Aposel 7:9fehe kwambu wasilaka ngashi ormu Abrahamik talara.3Uhu ormu orin sawera,�Mir yangamihi ngamahasanjemihi nga halashihi misambi os mirin a lai halashinak milikwa mishi orok ika.� 4 Karem or mbashirik Abrahamyanga Mesopotemia os Kaldia ma ondo li lindari mishinor halaha ormu yanga Haranik ira. Orok er or lihi avokoorhi hashirik Avui Wasilaka or mbashirik misambi tos jiliwa torok ta liri ria. 5Oro wolok Avui Wasilaka misambitoso mbeek orin or hari ambu sir, wahau. Hako or mbarikarem, misambi toso avak orhik si nashindanak kumakjinirmbanira orhi lihik nakwa sira, karemmbari ria. Hakoos mashi oson erem or mbari wolo, Abrahammbeek jikisinga nor nari wolo ambu sir. 6 Avui Wasilaka Abrahaminormu sawera, �Jinirmbanira mihi avak mahi kuyangalasik li ihi akishmakishak nakwa lira. Unak ma orokfehenda ondo avak asama 400-ik lirin kavakavak li ukwalira. 7 Hako ma ol lirin kavakavak uwa ondo avak kavaka nakwa lir. Ushinak kumak jikisi lihi ondo avak misambioson li halaha indik kuyanga torok li raha anin lotu ukwalir.� 8 Uhu Avui Wasilaka Abrahamin ormu sawera,�Mir avak masamsishi mihin koro. Oso suman mir ngana tivikwan heimakwa sira.� Urik Abrahammashi orhinor misindiyaha os or mbari hom ormu ura. Erem orushirik Abraham nokove orhi Aisakin simu wara. Niri7-pela am li ishirik Aisakhi masamsishin ormu korora.Ushirik Aisak nokove orhi Jekopin simu wara. UshirikJekop oto nokove orhi ondo neloko nihi 12-pela ondonlimu wara. Lar Josep oria.

9 Urik Josep sanje orhi ondo orin li heyehe olmuwapkava hishira. Uhu ma anandihi tavak Josepin li hahayan limu lara. Ushirik Josepin li laha yanga Ijipik limu7:2: Stt 11:31; 12:1 7:4: Stt 11:31—12:5 7:5: Stt 12:7; 15:18; 17:87:6: Stt 15:13-14; Kis 12:40 7:7: Kis 3:12 7:8: Stt 17:9-14; 21:4

Page 27: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 7:10 27 Aposel 7:18ira. Hako Avui Wasilaka or nga nor sihi nomorawu orhiktalarin kopshan or mbashirik ormu sira. 10 Uhu orin orjelyaha armesarmek orin or ushirik hishiyari orhi wasi-lakak si nashirik, king Ijipik fehe or heyehe or rupshihiorin or mbashirik malakamak ormu nara. Malakamakor naha hulaima nokopman or arangoho kinghi aka ngaormu washilira.

11 Hako oro wolok yanga Ijip nga yanga Kenan ngaakwa mendek si nashirik wasilaka mendek limu ereng-hara. Urik neloko nihi nga akwa mendek si narik olmuerenghara. 12 Hako Jekop or misiri yanga Ijip akwa nganari sir. Uri osik jikisi orhi ondon or mbashirik yangaIjipik li ihi akwan li frungawu laha indiyok limu tara.13 Ushihi indiyok limu ira. Urik Josep lirin ormu sawembara, �An Josep anira,� karem or mbaha king Ijipikfehe oton er nga mashi oson ormu sawera. 14 UshihiJosep ormainharik Jekop jikisi jinirmbanira orhi 75 ondonor laha Josepin li heyekurik Ijipik limu ira. 15 Ijipik lii lihi Jekop orok ormu hara. Urik ol nakrem li iri ondoer nga limu hara. 16 Ushirik maninimba lihi ondon lilaha indiyok yanga Kenan orok limu ira. Uhu yanga lasKenan orok nandari Sekem orok li laihi sunja aka oroklimu wakor owera. Sunja aka oso Abraham angopmaskopyan or laha Hamorhi jikisi ondohin or frungawuhundarisira.

17 Avui Wasilaka os or ukmbaha mas Abrahamin orsawehendari oso am si talakuri wolok osmu nara. Osowolo nirambara Jekophi ol Ijipik liri ondo musha mendeknari lira. 18 Josep hashirik kandakar nga nambek lilihi Ijipik fehe ma lar kingik ormu nara. Or mbeek7:9: Stt 37:11,28; 39:2,21-23 7:10: Stt 41:37-44 7:11: Stt 41:54; 42:1-27:13: Stt 45:1-4,16 7:14: Stt 45:9-11; 46:27 7:15: Stt 46:1-7; 49:337:16: Stt 23:2-20; 33:19; Jos 24:32 7:17: Kis 1:7

Page 28: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 7:19 28 Aposel 7:28lerawu jivi os Josep orok or lahandarin heyendari ambu ri.19 King oto Judama ondon kavak or nakmbaha lirin ormumbara, �Jikisakri ol akri li wawa ondon ji laha hikrik jiormbeshinak li haka,� karem ormu mbara.

20 Oro wolok Moses nijava orhi orin simu wara. Siwari Avui Wasilakahi misokomek jivi mendek or nashirikniyaka nalmingrip fri wanyishirik akakop ormu wara.21Hako kingmbari mashi oso kwambumendek si nashirikfri misihi akakop fri oweshirik or wahandarin fri halahaorin fri laharla hikrik fri oweshirik ormu wara. Ushirikking jikisnokopji orhi osmu i laha jikisi sihi hom simusimbi lahayara. 22 Moses am or saha mbele mbelehishiyarinda jivi Ijipik nandari ondon ormu heitakora.Erem or naha mashi os or mbari kwambu nga si nariklerawu kwambun ormu lara.

23 Moses asama orhi am 40-k or naha orhi ma olakishmakishak naha Ijipik fehe ondonjik lerawun menlandari ondon or heyekurik ormu hishira. 24 Or ihi norheyeri Ijipik fehe ma lar ormu Israelik fehe ma larinkavakavak ura. Urik Moses mu Israelik fehe ma otonjik orsihi Ijipik fehe oton ormu mandingormera. 25Moses orhishiri karem, or avak Avui Wasilaka mbashinak Israelikfehe ondon or laha li ikwa ri, karem hishiri ora. Hako lirmbeek erem hishiri ambu lir. 26Wahandaha nor i heyerikIsraelik fehe ma ambe lap opmu anajira. Urik fririn orarangokmba uhu ormu mbara, �Shir Israelik fehendaambe osh te. Mberem ushiwak shihi ambek shi anajikwakshi undua?�

27 Karem or mbarik ma or ma anandin havahavan jirima oto Mosesin or tololafaa normu mbara, �Mayamsi. Lawe mirin malakamak mbashiwak nirin mi heyem-bakwak mi undu? 28 Mir anin mi mandingormekwak7:19: Kis 1:11-22 7:20: Kis 2:2 7:21: Kis 2:3-10 7:24: Kis 2:11-15

Page 29: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 7:29 29 Aposel 7:36mimu hishindu, os hinyer Ijipik fehe ma otonmi mandin-gormeri hom?� 29 Moses mashi oson or misihi or ajeheormu tulu ira. Or tulu ihi yangaMidianik or ihi orok ormunokop laha lira. Uhu jikishulayi orhi frijip nari vri.

30 Asama 40 am si irik ensel lar mu Moseshik talara,misamtelmbamba os pasir telemba Sainai nandari mishiorok ensel otomi kanda las hi ukruri nindik ormu talasira.31 Moses or heyeri hi oso mbeek mi oson uri ambu sir.

Uri osik wavu musha mushak ormu hishira. Uhu armekor heyekurik pasir ormu i sira. Urik Wasilaka mu orinsawera, 32�An God neloko mihi lotu undari anira. AnGod Abraham nga Aisak nga Jekop nga God lihi anira.�Urik Moses or lishnyafaha kwarnguarnaha or heyekurinormu ajera.

33Urik Wasilaka mu orin sawera,�Misambi os mi siwaoso anhi jivi mende sir. Uwa osik mir avak kumba arimihin tloloka. 34 An os Ijipik fehe ma anhi ma ondonli uwak kavak li nawan angop a heyenda sir. An os litlawan angop a misiwa sir. Uwa osik ter anhi ma ondona jivinakwak amu rakanduwa. Uwa osik mir usanak ambashinak Ijipik ika,� karem ormu mbara.

35 Mas wolok Israelik fehenda ma ondo Mosesin li tu-raha karem mbari lir,�Lawe mirin malakamak mbashi-wak nirin mi heyembakwak mi undu?� karem mbari lir.Hako Moses oto Avui Wasilaka mbashirik or ihi lida lihikor naha lirin jelyakurik nari ri, os or sihi nor misirik mikanda las hi ukruri nindik AvuiWasilaka sauharik ensel orsaweri hom. 36Moses oto nommaifuk or sihi Israelik feheondon or laha yanga Ijipin limu halara. Uhu mbele mbelema undahi ambu nga apsham apshamhi ondon yanga Ijiporok or uhu Fa Nalo orok or uhu misamtelmbamba orokos asama 40-k li liri wolo er nga ormu ura.7:29: Kis 2:21-22; 18:3-4 7:30: Kis 3:1-4 7:36: Kis 7:3; 14:21; Nam

14:33

Page 30: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 7:37 30 Aposel 7:4337 Uhu Moses oto Israelik fehenda ma ondon ormu

sawera, �Avui Wasilaka avak ma lar jihi nindik orkamashinak profetik nakwa ria, tos an nawa hom.�38 Undarik misamtelmbamba orok Moses nga nelokonihi ondo nga orok li tirsaha lirik ensel lar telembaSainaik mashi Avui Wasilakahi ermba ermbak lindanormu Mosesin sawera. Urik or nga mu nirin sawera.

39 Hako mashi os Avui Wasilaka Mosesin or sawerik ornga neloko nihi ondon or saweri mashi oso lir mbeekmisindiyari ambu lir. Lir mashi orhin li mblarna ormbehewavu lihi indiyok Ijipik li ikurik hishiri lir. 40Uhu Aroninlimu silira,�Moses kar nirin Ijipik lahararik ni tahandaoto or mbele menden or landua. Nir ni nikishi nikishihiam ni krehew te. Uwa osik mir nirnjik god lal mi ushinakli maifu inak indiyok Ijipik ni ika.� 41 Karem li mbahambele las bulmakau jikisi hom limu heimaha ura. Uhuhaimba handambanda god lihi osonjik limu nambura.Uhu er limu rupkapshira, os tava lihik li toloho li uri godoson. 42 Uri osik Avui Wasilaka lirin or kumaifa norhalashirik ta niyaka tashingraha ondo yejen limu lotu ura.Mashi oso jekamba profethik karem li kayehendari osa.�Jir Israelik fehe ma jirin, ji misi. Asama 40-k os mis-

amtelmbamba orok ji liri wolo anin ji nambukurilal am laharari oj? Wahau.

43 Sel aka os ji kishari oso aka anhi ambu sir. Osohaimba handambanda god Molekhi nga tashin-graha Refanhi nga frihi aka sira. Ovron ji lotuukmbaha tava jihik ji uri vri. Erem ji uri osik avaka mbashinak yanga home mende Babilonik li lahaikwa jir.� Amos 5:25-27

Mashi Avui Wasilakahi karem mbahandari osa.7:38: Kis 19:3 7:40: Kis 32:1 7:41: Kis 32:2-6

Page 31: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 7:44 31 Aposel 7:5244 Neloko nihi os misamtelmbamba orok li liri wolo,

lir Avui Wasilakahi sel aka nga nandari lira. Aka oroksunja frijip Avui Wasilakahi mashi nga nandari ovron lioweshirik wandari vri. Sel aka oso li uri Avui WasilakaMosesin or saumukushirik or heyeri hom, os or mbarinombo hom limu ura. 45 Ushindarik nirambara lihi selaka oson li kishaha Josua nga nakrem li sihi awun li uhuihi misambi os Judama ambu ondo liri mishin li hiniyinhongokurik olmu ira. Urik Avui Wasilaka mu Judamaambu ondon kria ormbera. Ma ondon or kria ormbeshiriksel aka oso li kisha ihi li oweshirik orok simu sira. Er sisi ihi Devit mu kingik nara. 46 Devit oto Avui Wasilakarupshi mendendari ria. Undarik Devit Avui Wasilaka orJekop lotu undari oton or sawehe normu silira, �Ammi mbashinak aka jivi las mirnjik a ukundan? Ushinakma li ihi mirin orok li lotu ukwan.� 47 Hako AvuiWasilaka mbeek or mbashirik Devit akan uri ambu ri,wahau. Solomon mu aka oson ura.

48 Hako Avui Wasilaka kwambu ngashi or mbeek matavak li tolo uhunda aka orok linda ambu ri. Oso masprofet karem or mbahandari sir,49 �Wasilaka karem mbari ri. Antonom heven nga

misambi nga a tolonda nira. Mberem nanda akananjik ji ushinak avai limasikundas? Wahau.

50 An anhinjik mbele mbele amber hevenik fehe ngamisambik fehe nga antonom a urakonda lira.�Aisaia 66:1-2

Profet karem mbahandari ri.51 Hako, jir mamblasamblan jinda jir. Sunguwavu jihi

sunjakombe hom nanda jir. Jir Judama ambu ondo homji naha mbeek mashi Avui Wasilakahin misinda ambujir. Uhu ermba ermbak Masikome orhin mblarnanda jir,os mas misumu walanga jihi undari hom. 52 Misumu7:45: Jos 3:14-17 7:46: 2 Sml 7:1-16 7:47: 1 Kin 6:1-38 7:51: Ais

63:10

Page 32: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 7:53 32 Aposel 7:60walanga jihi ondo profet ol Krais ma worna ma AvuiWasilakahi or takurimashin sawendari ondon amber homli mandingormendari lira. Uhunda osik jir erema. Mawornama Krais oton ji toloho wutari ondo lihi tavarenjekji harik li jimandingormeshirik hari ria. 53 Jir mashi AvuiWasilakahi os ensel li sawerin angop ji misiri sir. Hakombeek ji tiyari ambu sir,� Stiven karem ormu sawera.

Sunjakomben li loho Stivenin li mandingormeri54 Judama lida lihi ondo mashi os Stiven saweri oson li

misihi er li waplelenaha fu nga limu tantlemantlembura.55 Hako Masikome Avui Wasilakahi Stivenin kwambunhari ria. Urik heven yok or larasamawuhu ukruharandaAvui Wasilakahin or heyehe Jisas Avui Wasilakahi tap-mama yok sirin ormu heyera. 56 Uhu Stiven mu mbara,�Ji misi. An hevenin a heyewa angop sutlawa sir. UwakMa Jikisi Avui Wasilakahi ormu tapmama Avuihi yoksinduwa.�

57 Mashi oson li misihi li waplelena mendehe wasi-lakak limu ushandashira. Uhu or mbari mashi oson limisikurin li turaha mambla lihin limu arangora. Li usahashirinyambar li ihi Stivenin limu toltambanara. 58 Orinli toloho yanga hikriyok limu tololongo lalayira. Uhusunjakomben li loho orin li jimandingormekmbaha limuormbera. Ma ol Judama lida lihi li tirsandari mishik orinhaimba handambarima ondo kousamba lihin li tloloho laijikanda ermbasi lar siri mishik limu owera. Hi orhi Soloria.

59 Erem li ushihi sunjakomben li loho Stivenin limu jira.Urik ormubeten ura,�JisasWasilakamirin te. Masikomeanhi tava mihik amu halanduwa.� 60 Uhu kumbambon-gon or huvuhu wasilakak ormu mbara, �Wasilaka, mir7:52: Mt 23:31 7:55: Sng 110:1 7:56: Kl 3:1

Page 33: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 8:1-3 33 Aposel 8:9avak kavakava os anin li uwan lirin wasan uwa hala.�Karem or mbaha normu hara.

8Sol siosin kavak or nari

1-3 Sol Stivenin limandingormekurin rupshiri ri. Stivenor hashirik Judama ol Avui Wasilakahi mashin yawurtiyandari ondo ornjik li owetlaha orin limu wakor owera.Os Stivenin li mandingormeri wolo, Jisasin hishindiyan-darimaol Jerusalemik lindari ondo ernga kavak li nakuriklimuura. Sol oto aka akak or layihi Jisasin hishindiyandarima ondon or jihi or tolo longo laihi krawuk or oweshiriklimu lira. Hako lal os erem or urin li heyehe li tulu ihi lalprovins Judiak li irik lal provins Samariak limu ira. Hakoaposel ondo nom Jerusalemik er liri lira.

Filip provins Samariak mashin or saweyari4 Hako ma ol Jerusalemin halaha tulu iri ondo yanga

yangak li ihi mashi Jisashin saweyari lira. 5 Lar lihi Filiporia. Filip oto provins Samariak or ihi orok fehendarima ondon mashin ormu sawera, �Jisas oto jirin jiv-inakmbaha Avui Wasilaka kamahanda ma ria.� 6 Karemor sawehe mbele mbele ma undahi ambun or urik liheyehe ma musha mendek mashi orhin arme mendeklimu misira. 7 Filip wasimalengamba ol man tolondariondon or mbarik li jisuwuhu ma ondon li halaha tulu irilir. Uhu ma ol kumba nashi tava nashindari ondon ormbarik er nga jivik nari lir. 8 Ushirik ma orok fehendariwarje mende nga limu rupshira.

Saimon entlembantlen sindari ma9 Hako ma lar yanga orok lindari ri. Hi orhi Saimon

oria. Or entlembantlen sindari ma ria. Mbele mbele7:60: Lk 23:34 8:1-3: Ap 9:1,13; 22:4; 26:9-11

Page 34: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 8:10-11 34 Aposel 8:20apsham apshamhi indingan or uhu, �An kwambu ngana nanda nira.� Karem or mbaha orhinjik yerkujindariri. 10-11 Samariak fehe ma amber malakama nga hi ngashiambu ma ondo nga jikisi nga asama mushak mbele mbeleol or uri ondon li heyehe wavu musha mushak hishindarilira. Uhu karemmbandari lir,�Kwambu Avui Wasilakahiindinga osmu orhik nanduwa,� karem mbandari lira.12 Hako Filip os Avui Wasilaka arangoshinak jip li likurimashi nga Jisas Krais or taha kavakava lihin or yokoermbekmbaha nor hahandari mashi nga nor sawerik orokfehe ma li misindiyaha fak limu layira. 13 Saimon or ernga mashi Jisashin or misindiyaha fak ormu layira. UhuFilip iri hom, or er nga nor tiya ihi mbele mbele apshamapshamhi nga ma undahi ambu ondo nga Filip urik orheyehe wavu mushak ormu hishira.

14 Aposel ol Jerusalemik liri ondo li misiri Samariakfehendama ondo angopmashi Avui Wasilakahin misindi-yari lir. Uhu Pita fre Jonin li mbashirik yanga orok frimuira. 15-16 Samariak fehe ma ondo Wasilaka Jisasin wavulihik li hishiowehe fak limu layira. HakombeekMasikomeAvui Wasilakahi lihik or taka namber. Uri osik Pita ngaJon nga opmu Avui Wasilakan sawera, unak or mbanakMasikome orhi lihik or takakmbahan. 17 Avui Wasi-lakan fri saweshihi tavan masiji lihik fri hauoweshirikMasikome Avui Wasilakahi lihik ormu takara.

18 Saimon or sihi nor heyerik aposel ovro tava frihin frihauowerik Masikome Avui Wasilakahi ma ondohik ormutakara. Urik yan or laha fririn or haha normu mbara,19�Shir kwambu oson anin shi hawa. Unak avak manerem a unak Masikome Avui Wasilakahi lihik or takaka.�

20Hako Pita Saimonin ormu sawera,�Yamihi toso ngamir nga avak kavak er nakwa shir. Mberem ushiwak?8:17: Ap 19:6

Page 35: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 8:21 35 Aposel 8:29Mir karem mi hishiwa osa. Mbele mbele jivi os AvuiWasilaka men or handa oso yak mi frungawundahi sir,karem hishiwa oma. Hako wahau. 21 Sunguwavu mihiAvui Wasilaka or heyewambeek jivik nawa ambu sir. Uwaosik mir mbeek lerawu tos shi lawan mi landahi ambusir, wahau. 22Mir avak wavu mihin tormblehe kava kavami unda oson kumasika. Uhu Avui Wasilakan silinakkavakava ol sunguwavu mihik nawan or yoko ermbeka.23Mirin a heyewa mbele mbele kava ol sunguwavu mihikhojehe mirin toltangrishiwak a heyendu.�

24Urik Saimonmu fririn sawera,�Shir avak anjik AvuiWasilakan shi sawenak mbele mbele oso avak anhik sitalakwa si halaka,� karem ormu mbara.

25 Aposel ovro mashi os Wasilaka fririn or mukurik friheyeri nga or sawerik fri misiri mashi nga orok fehendariman frimu sawembara. Uhu indiyok Jerusalemik ikurikfrimu ira. Fri ihi Avui Wasilakahi mashin yanga yangaos provins Samariak nandari orok fri saweihi Jerusalemikfrimu ira.

Filip Itiopiak fehe ma larin mashin or saweri26 Ensel Wasilakahi lar Filipin ormu sawera, �Mir

usaha Jerusalemik ika. Uhu Jerusaleminmi halaha nomboos yanga Gasak li inda nombo yok ika,� karem ormumbara. (Nombo oso ma ngashi mishi ambu nindik indasir.) 27 Urik Filip or usaha ormu ira. Nombo orok or ihiyanga Itiopiak fehe ma lar or tarik ormu heyera. Ma otohi nga nor naha hiushanokove Itiopiak fehendanjik yasihi ondon washilindari ma ria. Avui Wasilakan or lotuukmbaha Jerusalemik tari ria. 28 Ushihi indik yangak orikmbaha karis, karem li ushandaorokor lawu lihi jekambaprofet Aisaia kayehendari oson or ritim uhu ormu ira.29 Urik Masikome Avui Wasilakahi Filipin ormu sawera,�Mi ihi karis orok i pasir sika.�

Page 36: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 8:30 36 Aposel 8:3830 Karem or mbarik Filip shirinyambar or ihi karis iri

mishik ormu i sira. Pasir or i sihi nor misirik Itiopiakfehenda ma oto profet Aisaia kayehendari mashin ormuritim ura. Urik Filip mu silira, �Mir mashi os mi ritimuwa oso mainome sihi am mimu hishiyarindu?�

31 Karem or mbarik ma oto mu mbara,�Wahau te, osma lar mashi kaso mainome sihin or sawenak a misi nahiambu, wa mberem a hishiyariku?� Karemmbaha Filipinor mbarik or lawuhu karisik nakrem frimu lira.

32Mashi os jekamba orok narik or ritim uri karem,�Ma orto li jimandingormekurik li lairi ri. Hako or

mbeek mashi las mbari ambu ri. Os sipsipin lijimandingormekwak li laiwakmayam li sinda homsiri ri. Uhu os sipsip jikisi kukwa lihin li korokwakli lai oweshiwak mayam li sinda hom ma oto ormbeek mashi las mbari ambu ri.

33 Mashi kavakavan li mbaha orin limu esnerkora. Ormbeek mashi omendingak li mbaha kotik li oweriambu ri. Mashin li haimba handambaha orinlimu kotik owera. Or jinirmbanira nga nor nanamber li jimandingormeshirik hari ri. Undaosik hulaima nokopma mbeek nirambara orhi lalheyekwa ambu lir.� Aisaia 53:7-9

34 Itiopiak fehe ma oto mashi oson or ritim uhu Filipinormu silira, �Mirin amu silinduwa. Profet lawen ormbaha mashi kason or kayer? Orhinjik or mbari os mo,ma anandi lar or mbari os?� 35 Karem or mbarik FilipAisaia kayehendari mashi os or heyeri oso mainome sihinor saweshihi, hovok Jisashi mashi nga nor sawerik ormumisira.

36-37 Uhu nombok fri ihi fa las fri heyehe Itiopiak fehema oto mumbara,�Heye, fa las kasai karok nandu. Aninfak tolofaleka.� 38 Karem or mbaha nor mbarik karis er8:36-37: Ap 10:47

Page 37: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 8:39 37 Aposel 9:6simu sira. Urik Filip nga ma oto nga frimu fak layira. UhuFilip orin ormu fak tolofalera. 39Uhu fan fri halaha frimurasara. Urik Masikome Avui Wasilakahi Filipin or lahaishirik ma otombeek orin heyeri ambu ri. Hakoma oto eror rupshihi nombo orhin or tiyaha yanga orhik or ikurikormu ira. 40 Hako Filip or heyeri angop yanga Asdotiksiri ri. Uhu mashi Jisashin yanga orok ormu saweyara.Uhu yanga ol Sisariak ikuri nombok nandari orok ormusaweira. Uhu nor ihikop kuma yanga Sisariak ormu ira.

9Sol sunguwavu orhin or tormbleri

1 Oro wolok Sol er or waplelenaha Wasilakanhishindiyandarima ondonor toloho ormandingormekm-baha ormu ura. Uhu hetprisik ormu ira. 2 Or ihi hetprisoton or heyehe jekamba lal or kayeshikmbaha ormusilira. Or kayehe nor hanak or laihi maifuk sihi Judamalotu undari akan washilindari ma ol Damaskusik feheondon or hakmbahan. Urik hetpris jekambak karemormu kayera,�Os Sol ma lal or heyenak nombo Jisashinli tiyanda nahi, wa ma ondon avak or toloho Jerusalemikor laharaha krawu akak or oweshinak likwa lira.� Karemor kayehe Solin ormu hara. 3 Urik Sol Jerusalemin orhalaha yanga Damaskusik or ikurik ormu ira. Am or ihiDamaskusik or layikuri ambek si narik kolok tumsar kasailervlandari hom lersuwu yok simu taka orin arangora.4Urik misambik or takatukuyi waha or misirik mashi lasma lar karem ormu mbara, �Sol, Sol. Mberem ushiwakanin mi kavak nakwak undua?� 5 Urik Sol mu mbara,�Wasilaka, mir lawe mir?� Urik ormu mbara, �AnJisasin mimu kavak nanduwa. 6 Hako mi usaha mi ihiyanga Damaskusik layika. Unak ma lar avak lerawu os8:40: Ap 21:8 9:1: Ap 8:3

Page 38: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 9:7 38 Aposel 9:15mi lakwa lakwa oson or sawenak mivai misika,� karemormu mbara.

7 Hako Sol nga iri ma ondo er li lishnyafaha li ajehemayam er limu sira, mbeek mashi las mbari ambu lir.Mberem ushirik? Mashi oson misiri lir. Hako lir mbeekma omen heyeri ambu lir. 8 Urik Sol mu usasira.Misokome orhi huriri sir. Hako mbeek mbele las orheyekurik nari ambu. Erem or narik ma ol or nga irima ondo tava orhin li toloho Damaskusik limu la layira.9 Li lalayi oweshirik niri nalmingrip orok liri ria. Hakomisokome orhi mbeek jip or heyeri ambu. Uhu akwa ngauksembe nga mbeek ari ambu ri.

10 Yanga Damaskus orok Jisasin hishindiyandari ma larlindari ria. Hi orhi Ananaias oria. Or lihi suku homor hey-eri Wasilaka hi orhin ormu ushara,�Ananaias.� Karemor mbarik ormu mbara, �Wasilaka, mberem uwa?�11 Karem or mbarik Wasilaka orin ormu sawera, �Mirusaha nombo os Nombo Worna, karem li ushanda orokmi ika. Nombo orok mi ihi Judashi akak mi layihi ma laryanga Tarsusik fehe otonmi silheyeka. Hi orhi Sol oria. Orormu orok beten unduwa. 12 Sol oto or lihi suku hom orheyewak or linda akak mi layihi tava mihin masiji orhikmi hauoweshiwak kolok misokome orhi indiyok jivik sinawak heyewa ora.�

13 Urik Ananaias mu sawera, �Wasilaka, an a misiwama musha mende ma orton li mbanda re. Jerusalemorok ma ol mirin hishindiyanda ondon kavak or nawakli mbawak a misinda re. 14 Or angop bikpris ondokwambu lihin orin li haha li mbashirik torok tari ria,mirin hishiowehe lotu unda man or toloho krawuk orowekmbahan.�

15HakoWasilakamuorin sawera,�Mir i. Ma oto angopa kamawa ri. Or ihi Judama ambu ondo nga king ondo ngahulaima nokopma Israelik fehe ondo nga mashi anhin or

Page 39: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 9:16 39 Aposel 9:22sawenak li misikmbahan. 16Lerawu anhin or laha nomboorok nomorawu kava orhik talakwa oson avak a mukunakheyekwa ri,� karem ormu mbara.

17Urik Ananaias or usa or ihi aka orok or layi tava orhinor hau Solhi masijik owehe normu mbara, �Awasayianhi, Sol. Wasilaka Jisas or nombok mihik talarik miheyeri oto ormbashiwakmirin a heyekwak amu randuwa.Ushinak misokome mihi indiyok jip mi heyekmbahan.Unak Masikome Avui Wasilakahi avak mir nga nor sikm-bahan.� 18 Ananaias karem or mbarik os foom armbuhom misokome orhik nari ovro kolok fri jakoho frimurakara. Urik indiyok ormu heyera. Uhu nor usarik orinormu fak tolofalera. 19 Urik akwa lal li harik or amasihiindiyok kwambu nga normu nara.

Sol Damaskusik Jisashi mashin or saweriUhu niri lal Sol Damaskus orok Jisasin hishindiyandari

ma ondo nga limu lira. 20 Uhu kolok Judama lotu undariaka orok or ihi mashin ormu sawera, �Jisas orto jikisiAvui Wasilakahi ria.� 21 Urik ma amber Solhi mashinli misihi limu lishnyafara. Uhu limu mbara, �Ma rotoJerusalem orok ma ol Jisasin hishiowehe lotu unda maondon kavak nandari ma toria. Uhu ter torok or taha maol Jisasin hishindiyanda ma ondon or toloho bikprisik orlaha ihi krawuk or owekmba tawa ri, karem ni hishiware.� 22 Hako mashi os Sol or saweri oso kwambuk er sinaha krahak nari sir. Uhu karem ormumbara,�JekambaAvui Wasilakahik li kayehendari hom Jisas oto hulaimanokopman jivinakmbaha Avui Wasilaka angop or kama-handa ma ri.� Karem or mbarik Judama ol Damaskusiklindari ondo li misihi wavu musha mushak limu hishira.9:15: Ap 25:13; 27:24; Ro 1:5 9:16: 2 Ko 11:23-28 9:21: Ap 8:3 9:22:

Ap 18:28

Page 40: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 9:23 40 Aposel 9:3123 Niri lal am li ishirik Judama lal lasikop li tirsaha

Solin li mandingormekurik limu anasawera. 24Uhu sunjainyi os yangan arangondari akayanga amber ondon niringa tandi nga er limu arangorakora. Unak or tanak limandingormekmbahan. Hako Sol mashi os orin li jikurikli mbari mashi oso angop misiri ri. 25 Uri osik orintiyandarimaondoniriwolo lasik orin li laha inyi os sunjakli undari orok limu lalawura. Uhu serkawu laka kwambujindari lasik li mbashirik or layi lirik kuvuk li tihi namaner li tolori hom yanga hikriyok ormu layira.

26Undarik Sol indiyok Jerusalemik ormu ira. Uhuma olJisasin hishindiyandari ma ondo nga nakrem li tirsakmbaormu ura. Hako wahau. Lir os Jisasin or hishindiyarioson angop misiri lir, hako mbeek mashi oso ome, karemhishiri ambu lir. Uri osik limu ajera. 27 Hako Barnabasmu Solin aposel ondohik halakmbaha laha ira. Or laihimashi os Sol Damaskusik inda nombo orok Wasilakan orheyeri oso nga mashi os Wasilaka orin or saweri oso ngalirin ormu sawera. Uhu yanga Damaskusik Sol mashiWasilakahin kormbak or sawehe mbeek or ajeri ambuoso nga ormu sawera. 28 Aposel ondo Sol os Jisasinor hishindiyari oson kormbak limu heyera. Uhu Sol ornga Jerusalemik nakrem li lihi limu yara. Uhu kwambuJisashik mashin kormbak ormu sawera. Or mbeek manajeri ambu ri. 29Uhu Judama olmashi Grikhikmaimbandama ondo nga limu anamainkwambu mbara. Hako lirnombo nombo os orin li jimandingormekurin lasari lir.30 Hako Jisasin hishindiyandari ma ondo mashi oson limisihi Solin li laha Sisariak limu lai halashirik yangaTarsusik ormu ira.

31Orowolok Jisasin hishindiyandarima ol provins Judianga Galili nga Samaria orok lindari ondo jipjip er lindari9:25: 2 Ko 11:32-33 9:26: Ga 1:17-19 9:27: 1 Ko 9:1

Page 41: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 9:32 41 Aposel 9:38lira, mbeek nomorawu nga nari ambu lir. Uhu AvuiWasilaka lirin or jelyashirik orin hishindiyanda nombolihi kwambuk er nari sir. Avui Wasilakan li ajehe orhisiyok limu sira. Li sirik Masikome Avui Wasilakahi lirinor jelyashirik Jisasin hishindiyandari ma musha mendeker nari lira.

Pita or mbarik Ainias jivik or nari32Pita AvuiWasilakahima ondonor heyekmbaha yanga

yangak ormu ira. Uhu yanga las Lida, karem li ushandarimishik ormu ira. 33 Kuyanga orok or ihi ma lar ormuheyera. Ma oto hi orhi Ainias oria. Ma oto maomeorhi angop turmusaharakondari ria. Jeyengawukop orwandari asama tostava tava yok nalmingrip nari sira.34 Pita orin or heyehe ormu sawera, �Ainias, ter JisasKrais unak jivik nakwamir. Uwa osik mi usaha jeyengawumihin armek oweka.� Karem or mbarik kolok lewasormu usara. 35 Urik ma ol yanga Lida orok fehe ngakuyanga Saronik fehe nga Ainias oto jivik or narik liheyehe wavu lihin li tormblehe Wasilakan limu tiyara.

Pita or mbarik Tabita indik si usahari36 Kuyanga Jopak Jisasin hishindiyandari nokove las

lindari sir. Hi sihi Tabita sir. Grikhi mashik Dorkas, karemli ushandari sir. Sir mbele mbele lerawu jivin si lahaerndakava ondon si haha jelyandari sir. 37Nindi las woloksi kavamisihi simuhara. Urikmaninimba sihin li uktolohowaskowarmbak li hevehe aka metenje heyeyok li lalawuoweshirik simu wara. 38 Oro wolok Pita yanga Lidak liriri. Yanga Lida oso yanga Jopa nga pasir nandari sir. Uriosik Jisasin tiyandari ma ol Jopak lindari ondo Pita yangaLidak or ta lirin li misihi ma frijip li mbashirik frimu ira.Fri ihi orin frimu sawera,�Hai, kolomalok mi ra ni iwa.Nambek mi nawa halawa.�

Page 42: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 9:39 42 Aposel 10:239 Urik Pita or usaha frir nga limu ira. Li ihi orin li laha

aka os heyersiyer li undari aka heyeyok limu lawura. Orlawu nor heyeri nokove mumbla ondo orok li sihi limutlara. Urik Pitan li heyehe os Tabita lir nga si liri wolokkowe mbele mbele ol si tlavaha lirin si hahandari ondonorin limu mukura.

40 Urik Pita mu hulaima nokopma amber ondon ormbarik hikrik limu layira. Urik kumban or huvuhuormu Avui Wasilakan sawera. Uhu fumunyava orhin ortormblehe nokove oso maninimba sihi wari mishi oroyokormu heyera. Uhu ormu mbara,�Tabita, nyir usawa.�Karem or mbarik kolok misokome sihi simu hurira. UhuPitan si heyehe si usaha simu lira. 41 Urik Pita tavasihin or tolorik simu usasira. Urik Pita Avui Wasilakahima ondo nga nokove mumbla nga nor usharik li tariknormu mukura, �Tabita tos usa lindu,� karem ormumbara. 42 Urik Pita lerawu os or lari mashi oso li haisauhandasawe irik yanga Jopak fehe ma amber li mistakohoma mushak Wasilakan limu hishindiyara. 43 Urik Pitayanga Jopa orok nambek Saimon nga liri vri. Saimon otobulmakau sishin or tloloho mbele mbelen bulmakau sishiondok undari ma ri.

10Ensel Korniliusik or talaha mashin or saweri

1 Ma lar yanga Sisariak lindari ri. Hi orhi Korniliusoria. Or Romik fehe kepten oria. Awun undari ma 100orhi siyok li sihi awun undari lira. Awun undari ma ondo,�Italik fehe awun undama� karem li ushandari ma lira.2Or Judama ambu ri, hako Avui Wasilakan lotu undari mari. Or nga ma ol aka orhik lindari ma ondo er nga amberAvui Wasilakan li tiyaha orin ermba ermbak lotu undarilira. Uhu Judama erndakava ondon ya mbele mbelenhandari ri. Uhu ermba ermbak Avui Wasilakan sawendari

Page 43: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 10:3 43 Aposel 10:12ri. 3 Nindi las wolok am si homikurik 3 kilok hom sinarik or mbele las sukuk heyendari hom ormu heyera. Orlihi nor heyerik ensel Avui Wasilakahi lar orhik or talahaormu mbara,�Kornilius.�

4 Karem or mbarik ensel oton or heyehe nor aje normumbara, �Wasilaka, mberem uwa?� Urik ensel mu orinsawera, �Avui Wasilaka os orin mi sawenda angop ormisiwa sir. Uhu os erndakava ondon armek mi uhu yambelembelenmi handa oso nga angop or heyewa sir. Uhuos erem mi undan ormu rupshinduwa. 5 Wa, mir kolokma lal mbashinak yanga Jopak li ika. Uhu ma lar orokli heye li sawe laha li taka. Hi orhi Saimon, hi yoko orhiPita oria. 6 Or Saimon ome larhi akak lindu. Saimon otobulmakau sishin or tloloho mbele mbelen bulmakau sishiondok unda ma ria. Aka orhi os solwara mambuk sindasir.�

7 Ensel karem or sawe lafakaha ormu ira. Urik Korniliusma frijip ornjik lerawun landari ma nga awun undari malar nga nor usharik limu rara. Awun undari ma oto orJudama ambu ri. Hako or er nga Avui Wasilakan lotuundari ma ri. Or ermba ermbak Kornilius nga pasir orlihi lerawun landari ma ria. 8Uhu Kornilius os or heyeriktalarin lirin or sawehe nor mbashirik Jopak limu ira.

Pita sukuk heyendari hom or heyeri9 Li wahandaha ma ol Kornilius mbashirik iri ondo li

ihi am takondik si narik Jopak li layikurik simu nara.Oso wolo mende Pita Avui Wasilakan or sawekmbaha akaheyeyok ormu lawura. 10 Uhu Pita or erengha or akurikormu misira. Akwan li hundujeri hom or lihi mbele lassukuk heyendari hom ormu heyera. 11 Or heyerik hevenakayanga simu sutlara. Urik mbele las osmu takara. Osowaskowarmba laka hom nari sir. Sumbu sumbu yok litoloho li halashirik misambik takari sira. 12 Hako mbelembele ol waskowarmba orok wari ondo fle mbashi, wako

Page 44: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 10:13 44 Aposel 10:22hovo, avi apsham apsham nandari ondo10:12 er nga orokwari lira. 13 Urik Pita or lihi mashi las mbarik ormumisira, �Pita mir usaha ondo lal jihi aka!� 14 UrikPita mu mbara, �Wasilaka, wahau te. An mbeek mbelembele ol misokome mihik mi heyewa jivik nanda ambu,karem mi pantlenda ondo kal a ahaheyenda ambu osik aakwa ambu nir.� 15 Karem or mbaha nor misirik indikormumbara,�Mbelembele ol AvuiWasilaka ushirik jiviknahanda ondon avak kava, karem mbawa hala,� karemormu mbara. 16Mashi oso Pitan hindi nalmingrip sawerisir. Urik Pita hindi nalmingrip, wahau, karem mbariri. Ushirik waskowarmba oso kolomalok indiyok simulawura.

17 Urik Pita wavu musha mushak or hishihi ormumbara, �Wa, mberemhi suku tosir, tos ter a heyewatoson?� karem or lihi hishirik ma ol Kornilius mbashiriktari ondo Pita liri akan li lasaraha os or liri akayangak limuta sira. 18 Uhu limu silira, �Saimon, hi yoko orhi Pitatorok lindarmowahau?� 19Pita sukuos or heyeri osonorlihi hishirikMasikome AvuiWasilakahi orin ormu sawera,�Misi. Ma nalmingrip ol mirin lasarandu. 20Mir usahalayi. Layihi lir nga nakrem ji i. Lir Judama ambu lir. Hakomir avak wavu mushak hishiwa hala. An mbashihindaktawa ma lir.�

21 Urik Pita or layihi ormu mbara,�An Pita anira, maor ji lasarawan. Jir mbelenjik ji randu?� 22 Urik limumbara,�Nir Kornilius torok ni rahamirin ni heye, karemor mbashihindak nimu randuwa. Or kepten Romik feheri. Awun unda ma 100 ondo orhi siyok sinda lira. Or10:12 10:12: Wok Pris sapta 11 karem mbanda sir. Fleavimbashi lalmisokome Avui Wasilakahik or heyewa jivik nawak li anda lir. Hako lalmisokome orhik or heyewa kavak nashiwak li anda ambu lir. Fleavimbashiol Pita heyeri ondo lal kavak or heyeri lir. 10:14: Wkp 11:1-47; Ese 4:1410:15: Mk 7:15,19

Page 45: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 10:23 45 Aposel 10:30ma jivik or naha Avui Wasilakan or lotu uhu orin tiyandama ri. Or, �ma jivi mende� karem Judama amber limbanda ri. Hako ensel Avui Wasilakahi lar or talahaorin ormu saweshirik or nga mu nirin mbashiwak nimuranduwa. Ushinak aka orhik mi ihi mashi lal mi sawenakor misikmbahan.� 23 Urik Pita lirin akomek or lalayihioweshirik li lihi orok or nga limu wara.

Pita Korniliushi akak or layihi mashin or saweriLi wahandaha or nga najer limu ira. Ma ol Jisashi

mashinmisindiyandari Jopak fehe lal er nga limu ira. 24Liwahandashihi li ihi yanga Sisariak limu talara. Korniliusor usharik orhi ma nga naimble orhi ondo er nga angopli talandirsaha Pitan nikishi liri lira. 25Urik Pita mu tara.Or taha akak or layirik Kornilius pasir or taha kumbamuPitahik or avermbuwaha orin ormu lotu ura. 26Hako Pitaorin or toloho ormumbara,�Mir usa. Eremuwa hala. Anmir hom men ma nir.� 27 Uhu fri maimbaha frimu akaklayira. Uhu or heyeri Judama ambu ondo musha mendekorok tirsa liri lir.

28Urik Pita mu lirin sawera,�Angop ji heyenda sir. Lonihi karem mbanda sir, nir Judama nga jir Judama ambunga mbeek nakrem ni likwa ambu nir. Uhu mbeek nirihi pasir jir nga ni sikmbaha mbanda ambu sir. Hakoan angop Avui Wasilaka sukuk or mukushihindak a heye-henda sir. Uhunda osik mbeek ma lar a mba,�Mir kavamir, mir misokome Avui Wasilakahik jivik nanda ambumir,� karem ambakwa ambu nir. 29Uwa osik a rakmbahaji mainhashihindak a misihi kolomalok amu randuwa,mbeek mashi jihin a mblarnari ambu nir. Wa, ji sawenakamisi. Mberem ushiwak anin ji mbashihindak a randu?�

30 Urik Kornilius mu mbara, �Niri nalmingrip am irilir, mbele las anhik talarin. Aka anhik a lihi ter si nawa10:26: Ap 14:13-15; Rev 19:10

Page 46: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 10:31 46 Aposel 10:38hom 3 kilokik si narik Avui Wasilakan a saweri nira. Urikkowe ukruharandarin faleri ma lar tumsar or talaha anhifumunyavak or sirik amu heyera. 31 Urik ormu mbara,�Kornilius, Avui Wasilaka os orin mi sawendan angopmisiwa ri. Uhu os erndakava ondon armek mi uhu yambele mbele ondon mi handan angop heyewa ri. Uwaosik Avui Wasilaka os eremmi undan ormu rupshinduwa.32Wa, kolokma lal mbashinak yanga Jopak li ihi Saimoninli heyeka, hi yoko orhi Pita ria. Uhu oton li laharaka.Ma oto or Saimon ome larhi akak lindu. Saimon ortobulmakau sishin tloloho mbele mbelen bulmakau sishiondok unda ma ria. Aka orhi solwara mambuk sindasir.� 33 Karem or mbarik a misihi kolomalok ma ondon ambashirik limu ira, mirin li heye li laharakmbahan. Uwaosik mi rashiwak nimu rupshi mendenduwa. Mashi osWasilaka mirin or hahanda oson mi sawenak ni misikm-baha nimu talandirsanduwa. Uwak Avui Wasilaka ormunir nga linduwa.�

34Urik Pitamu sawera,�Ter am amuheyekrahakoron-duwa. Avui Wasilaka Judama ambu ondon or kumasihiJudama nom rupshinda ambu ri. Ma amber hom nakremrupshinda ri. 35 Hako yanga yanga amber hom maol orin lotu uhu nombo wornan tiyanda ondo amber orrupshinda lir. 36 Avui Wasilaka nir Israelik fehe nirinmashi jivin or hahanda karem. Ormbashirik Jisas Krais ortaha nor hashihindak waplelena Avui Wasilakahi mendeksi nashihindak os nimu or nga waphimbiji linduwa. JisasKrais orto ma amber lihi Wasilaka ria. 37 Jon mashinor sawe nor mbar, �Jir sunguwavun ji tormblehe fakji layika.� Karem or mbashirik mbele mbele ol provinsGalilik sishihi rara yanga Israelik talandari ondon angopji heyenda sir. 38 Jir angop ji heyeri sir. Avui WasilakaJisas yanga Nasaretik fehendan or kamashihi Masikome10:34: Lo 10:17 Ro 2:11 10:37: Mt 4:12-17

Page 47: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 10:39 47 Aposel 10:47orhi nga kwambu orhi nga orin hari ria. Uhu or nganor sishirik Jisas yanga yangak or ihi hulaima nokopmanarmek or uhu ma ol Laulaka oloshirik kavak nahandariondon or urik jivik limu nara.

39 Mbele mbele ol or urik yanga Israel nga Jerusalemorok talari ondo misokome nihik ni heyehe nimu sawen-duwa. Hako Jisasin miandok li tirihi limu mandin-gormera. 40 Hako niri frijip am fri ishirik Avui Wasi-laka or mbarik Jisas indiyok or usaha hulaima nokopmamisokome lihik ormu talara. 41 Hako Judama ambernembes, wahau. Ma nir mas Avui Wasilaka mbashirikmashi orhin sawendari ma nirtonom nihik talari ri. Osindiyok or usahari wolo nakrem ni lihi nimu ara. 42Uhuormu nirin sawera,�Yanga yangak ji ihi kormbak karemji sawe, Avui Wasilaka Jisas orto nom or kamashihindakma ol hahanda nga ma ol liwa nga lirin or heyembakwari,� karem ormu sawera. 43 Profet ondo amber Jisasinkarem sawendari ola. Ma ol Jisasin wavu lihik owendaondo amber os miandok or hari nombo orokop AvuiWasilaka kavakava lihin or laha ermbekwa ola, karemmbahandari lira.�

Masikome AvuiWasilakahi Judama ambu ondohik or takari44 Pita mashin or saweri halanganga Masikome Avui

Wasilakahi ma amber ol orok lihi mashin misiri ondohikormu rakara. 45-46 Urik Jisasin hishindiyandari Judamaol Pita nga nakrem rari ondo li misiri Judama ambuondo yanga apsham apshamhik fehe mashi lihik li mbahahi Avui Wasilakahin limu hauowera. Oson li misihi lilishnyafaha limu mbara, �Ambehoma. Avui WasilakaMasikome orhi angop Judama ambu tondon er nga norhawa lir.� Karem limbarik Pitamumbara, 47�Ma rondo10:38: Mt 3:16; Lk 4:17-20 10:41: Lk 24:42-43; Ap 1:8 10:42: Ap 17:31;

1 Pi 4:5 10:43: Ais 53:5-6; Jer 31:34 10:44: Ap 11:15; 15:8 10:45-46:Ap 2:4; 19:6

Page 48: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 10:48 48 Aposel 11:8angopMasikome AvuiWasilakahin lawa lir, os nir lahandahom. Uwa osik ma lar avak lirin pantlekwa ambu lir, osma rondo li mbanak li fak tolofalekwan.� 48 Uhu Pitama ondon ormu sawera,�Ji mbanak avak kwambu JisasKraishik jirin li fak tolofaleka.� Karem mbashirik fak lilayishihi limu orin sawera,�Mir avak niri lap nir nga nilika,� karem limu mbara.

11Pita Jerusalemik or ihi mbele mbele ol talarin or saweri

1 Ushirik aposel ondo nga Jisasin hishindiyandari maol provins Judiak lindari ondo nga limu misira, Judamaambu ondo angop Avui Wasilakahi mashin li misindi-yarin. 2Hako os Pita Jerusalemik indik or iri wolo, Jisasinhishindiyandari Judama olmu Pitan ngriara. 3 Uhu olmumbara, �Mir mberem ushirik Judama ambu ondo akalihik mi layihi lir nga nakrem ji ar?�

4 Karem li mbarik Pita mbele mbele ol orhik talarinlirin armek ormu sawera, 5�Os yanga Jopak a lihi AvuiWasilakan a saweri wolombele las sukuk a heyendari homa heyerik lersuwu yok simu rakara. Oso waskowarmbalaka hom nari sira. Mbele las sumbu sumbu yok li toloholi halashirik anhik takari sira. 6 Urik mbele mbele olwaskowarmba orok nari ondon armek a lishi heyeri, flembashi ol ma owelinda ondo, fle mbashi ol sembengalakfehe ondo, wako hovo, avi ondo karem orok nari lir.7Urik mashi las heven yok a misirik ormu mbara,�Pita,mir usaha ondon jihi aka.� 8 Karem or mbarik amumbara,�Wasilaka, wahau te. An mbeek mbele mbele olmisokome mihik mi heyewa jivik nawa ambu, karem mipantlenda ondo kal a ahaheyenda ambu osik a akwa ambu10:48: Ap 2:38 11:3: Ap 10:28; Ga 2:12 11:5: Ap 10:9-48

Page 49: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 11:9 49 Aposel 11:17nir.� 9 Karem a mbarik ormu mbara, �Mbele mbeleol Avui Wasilaka ushirik jivik nahanda ondon avak kava,karem mbawa hala,� karem ormu mbara. 10 Mashi osoanin hindi nalmingrip saweri sir. Urik an hindi nalmin-grip, wahau, karem a mbari nir. Ushirik waskowarmbaoso indiyok lersuwu yok simu lawura.

11 Si lawuri halanganga ma nalmingrip aka os a lirimishik limu tara. Lir Sisariak linda ma lar mbashiriktari lira. 12 Urik Masikome Avui Wasilakahi mu aninsawera,�Lir nga ji ika. Lir Judama ambu lir. Hako wavumushak hishiwa hala.� Karem or mbarik a misihi ma 6-pela Jisashi mashin misindiyandari ma ondo er nga nimuira. Ni ihi ma otohi akak nimu layira. 13 Aka orhik nilayirik ormu nirin sawera, os ensel aka akome orhik ortala sirik or heyeri mashi oson. Ensel oto karem orinsaweri ri, �Mir ma lal mbashinak Jopak li ika. Uhu malar Saimon, hi yoko orhi Pita oton li heye li sawe laharaka.14 Ma oto avak or taha mashi lal mirin sawekwa ri. OsAvui Wasilaka avakmir ngama ol nakrem akamihik lindaondo ernga amber kavakava ji undanor laha ermbeshinakermba ermbak jip ji likwa mashin.� Ensel karem orin ormbari oson anin ormu sawera. 15 Urik mashin lirin asawerikMasikomeAvuiWasilakahimu lirik takara, osmasnihik or takahandari hom. 16 Urik amu hishira, mashios Wasilaka mas or mbahandarin. Karem or mbari osa,�Jon men hulaima nokopman fambak tolofalendari ria.Hako jir avak Avui Wasilaka mbashinak Masikome orhior takaha jihik sikwa ri,� karem mbari ora. 17 Os nirWasilaka nihi Jisas Krais or saweri mashin ni misindiyarikAvui Wasilaka Masikome orhin nirin men hari ri. Undarihom ormu lirin erem hara. Uwa osik an mbeek lerawuos lihik or lari oson mbele las a mbandahi ambu nir,wahau.� Karem ormu mbara.11:14: Ap 16:31 11:15: Ap 2:4 11:16: Ap 1:5

Page 50: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 11:18 50 Aposel 11:24

18 Ma ondo Pitahi mashi oson li misihi mbeek orin lingriakurik hishiri ambu lir, wahau. Hi Avui Wasilakahinli hauowehe limu mbara, �Ter am nimu heyenduwa.Avui Wasilaka or halashiwak Judama ambu ondo er ngasunguwavu lihin li tormblehe ermba ermbak jip li lindaoson limu landuwa.�

Yanga Antiokik fehenda ma Jisasin hishindiyandari maondo ermbak hi Kraishi nom li usharik li misihi lirin Kraishi ma,karem li ushari

19 Os Stivenin li mandingormerik or hari wolo Jisasinhishindiyandari ma ondon er nga kavak li nakmbaha limuura. Erem li urik Jerusalemin li halaha li tuluhu yangayangak limu ira. Lal kuyanga home ol Judama ambu ondolinda mishi orok limu ira. Lal kuyanga Fonisiak, lal ailanSaiprusik, lal yanga Antiokik, karem limu ira. Uhu yangaorok mashi Jisashin li saweri Judama ondo nom li sawerikmisiri lir, mbeek Judama ambu ondo nga saweri ambulir. 20 Hako lihi nindik ma lal Saiprusik fehe nga yangaSairinik fehe nga yanga Antiokik li ihi mashi WasilakaJisashin yanga Grikik fehenda ondon er nga limu sawera.21 Urik kwambu Wasilakahi lihik si nashirik ma mushaksunguwavu lihin li tormblehe Wasilakahi mashin limumisindiyara.

22 Sios Jerusalemik fehe ma mashi oson li misihi Barn-abasin li mbashirik Antiokik ormu ira. 23 Or ihi norheyeri Avui Wasilaka orok fehe ma ondon armek or uhunor jelyashirik or heyehe ormu rupshi mendera. Uhu maondon armek ormu owesawera. Unak wavu lihi mendengaWasilakan ermba ermbak li tiyakmbahan. 24Barnabasoto ma jivi mendek or narik Masikome Avui Wasilakahi11:18: Ap 13:48; 14:27 11:19: Ap 8:1-4 11:22: Ap 4:36

Page 51: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 11:25 51 Aposel 12:2orhik or sishirik kwambumendekWasilakan hishindiyan-dari ri. Uri osik mashin or sawerik ma musha mendekWasilakan limu wavu lihik owera.

25 Ushihi Barnabas yanga Tarsusik or ihi Solin ormulasara. 26 Or ihi orin or heyehe nor laha yanga Antiokikfrimu rara. Uhu asama namtas orok fri lihi ma mushamende Jisasin hishindiyandari ondon mashin frimu owe-sawera. Yanga Antiok orok Antiokik fehe ondo ma olJisasin hishindiyandari ondon li heyehe �Lir Kraishima,� karem maifu mendek limu ushara.

27Osowolo profet lal yanga Jerusalemin li halaha yangaAntiokik limu rakara. 28 Profet ondo lihi lar hi orhiAgabus oria. Masikome Avui Wasilakahi or sauhashirikmashin ormu sawera, os yanga yanga misambi amberakwa mendek si nakuri mashin. Ushirik os Klodius ormalakama Sisar Romik fehek or nari wolo akwa mendeksimu nara. 29 Urik Jisasin hishindiyandari Antiokik fe-hendarimaAgabus sawerimashi oson limisindari osik amakwamendek si narik ya lal li laha Jisasin hishindiyandarima ol provins Judiak lindari ondon li hashinak ya oso lirinsi jelyakmba limu mbara. Ma ol ya lakak nari ondo lakakli hakmba limu mbara. Ma ol ya awar nari ondo awar lihakmba limu mbara. 30 Uhu ya ondon li owe tirsashirikBarnabas fre Solin li mbashirik ya ondon fri laha provinsJudiak frimu ira. Fri laha ihi orok sios lida ondon frimuhara.

12Herot Jemsin or mandingormeshihi Pitan krawuk or oweri

1 Oro wolok king Herot Agripa Jisasin hishindiyandariondon kavak or nakurik ormu mbara. 2 Uhu nor mbarikbainatik Jemsin limu jimandingormera. Jems oto sanje11:25: Ap 9:30 11:28: Ap 21:10 11:30: Ap 12:25

Page 52: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 12:3 52 Aposel 12:10

Jonhi ria. 3 Herot or heyeri os erem or uri oso Judamalida lihi limu rupshira. Uri osik Pita er nga nor mandin-gormeshinak or hakmbaha normu hishira. Oso woloJudama hiyawu Bret Yis Ngashi Ambun li andari wolosira. Uhu Pitan ormbashirik li toloho krawuk limu owera.4 Uhu or mbashirik awun undari ma 16-pela ondo tovrokavrombak orin limu washilira. Uhu Herot karem hishiriora, �Hiyawu wasilaka Pasova oso mendek si nanakopa mbashinak Pitan li laharlanak hulaima nokopmahimisokomek yawur kormbak orin a kotim ukwa nir,�karem ormu hishira. 5 Erem or mbashirik Pita krawuakak ormu lira. Hako Jisasin hishindiyandari ma ondoli tirsaha kwambu mendek olmu Avui Wasilakan sawerilira. Ushinak Pitan or jelyashinak krawu akan or halatalakmbahan.

Ensel Pitan krawu akak or laharlari6 Herot Agripa mu os Pitan or kotim ukuri wolon

kamara. Os or kamandari de oso si hara namber, Pitaawun undari ma ovrohi nindik ormu suknyara. Tavaorhi angop sen kuvuk awun undari ma ovrohi tava nga lianamblashi li ishishirik siri vri. Urik awun undari ma lalolmu akayanga hikrik arangoshi lira. 7Urik tumsar enselWasilakahi lar mu talara. Urik ukruharandari aka oroksimu ukrura. Urik ensel Pitan aimak or jihi nor lembasihiormu mbara,�Mir kolok usa.� Karem or mbarik koloksen kuvu ovro mu tlolo farakara. Urik ensel mu mbara,8�Kufulombo mihin ishindangrihi kumba ari mihi ngafaleka.� Karem or mbarik os or mbari hom Pita mu ura.Urik ensel mu mbara,�Kousamba mihi nga falehe anintiyaka.� 9 Urik Pita krawu akan or halaha ensel otonormu tiya ira. Hako Pita sukuk or heyer, karem hishiri ri.10 Fri ihi akayanga maifuk sindarin fri tikrishihi akayanganindin fri tikrishihi akayanga sambak frimu ira. Urik

Page 53: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 12:11 53 Aposel 12:19akayanga oso sihik simu sutlara. Ushirik frimu layishihiira. Nombo lakak fri ihi kolok ensel mu Pitan halashi ira.

11 Ushirik Pita am or hishiyarihi ormu mbara, �Teramuhishiyarinduwa, AvuiWasilakambashiwak ensel orhianin jivinakwak tawa ri. Herot nga Judama ol mbelembele kava anin ukwak li mbawa ondo lihi tavarenjekanin indik or lakmbahan.� 12 Uhu aka Mariahik ormuira. Sir nijava Jonhi sira. Jon hi yeje orhi Mak oria.Ma musha mendek aka orok li tirsaha Avui Wasilakansawe liri lir. 13 Pita am or ihi ormu akan tirira. Akanor tiririk orok lerawun landari nokopminyongo las muakayangan sutlakurik tara. Hi sihi Roda sira. 14 HakoPitahi mandarjinyak si misihi sunguwavu sihi er si rup-shi mendehe akayangan si sutla namber indiyok simushirinya ira. Si ihi orok tirsandari man simu sawera.�Pita or taha akayangak sindu.� 15 Karem si mbariklimu mbara, �Wahau te. Nyir ferfar nyimu mbandu?�Hako si mblarna menderik li misihi limu mbara, �Nyirensel or Pitan washilindan heyewa nyir,� karem limumbara.

16 Hako Pita er sishi akan tiriri ri. Urik akayangan lisutlaha orin limu heyera. Uhu er limu lishnyafara. 17UrikPitamayam li likmbaha ormu tavalounara. Uhu nombo osWasilaka orin or jivinashirik krawun or hala talari mashiosonormu sawera. Uhuormumbara,�Jir avak Jems12:17nga ma anandi ol Jisasin hishindiyanda ma ondo nga jisawenak li misika, mbele mbele os anhik talawa oson.�Ushihi Pita lirin or halaha yanga anandi yok ormu ira.

18 Am si hararik, awun undari ma li heyeri Pita mbeekkrawu aka orok liri ambu ri. Ushirik li mbelehe limuaje mendera. Uhu lihinjik limu anasili anasilira, �Pitambeek or iwa?� 19 Herot Agripa or heyeri mbeek Pita12:10: Ap 5:19 12:17 12:17: Jems oto Jisashi maha lar oria. 12:18:

Ap 5:22-24

Page 54: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 12:20 54 Aposel 12:24orok liri ambu. Urik ma ondon or mbashirik Pitan limulasaira. Hako mbeek li heyeri ambu ri. Urik awun undarima ol Pitan washiliri ondon li kotim uhu li mandin-gormeshinak li hakmbaha ormu mbara. Ushihi Herotprovins Judian or halaha yanga Sisariak ormu layira. Uhuorok ormu lira.

Avui Wasilaka Herotin kavak or nari20 Nindi las wolok King Herot Agripa yanga Tairik fehe

ma nga Saidonik fehe ma nga ormu waplelena mendera.Uri osik yanga orok fehe ma li tirsaha orin li heyekuriklimu ira. Unak waplelena orhi mendek si nakmbahan.Lir ermbak kuyanga os Herot arangondari mishi orokakwan li landari osik, las avak Herot lirin or waplelenahaakwan li landari nombon or pantlenda ngashi, karemmbaha li ajehe olmu ira. Li ihi masmas Blastus, or Herotwandari aka osonwashilindariman li heyehe limu sawera.Ushinak mishamaimbanda mak or naha nor i Agripan orheyesaweshinak waplelena orhi mendek si nakmbahan.

21 Ushirik Herot os lirin or heyekuri wolon ormu ka-mara. Oso wolo king falendari kowen or falehe sia os kinglindari orok ormu lira. Uhumashi lal ormu sawera. 22Urikyanga Tairik fehe ma nga Saidonik fehe ma nga lirin orrupshikmbaha li hokophakovihi mainlakalakan jihi limumbara,�King Herot mashin or mbawa kwambu nga nornaha Avui Wasilaka hom mbaw te. Mbeek ma mbandahommbawa kom te.� Karem limu erwashimbara. 23UrikHerot mashi os li mbari oson or misihi or rupshihi mbeekhi AvuiWasilakahin hauoweri ambu ri. Eremor urik kolokensel AvuiWasilakahi mu orin jira. Urik jipmiskavamisin-dari las orhik nari sir. Urik owe ol hovo hom nandashishirik ormu hara.

24 Hako mashi Avui Wasilakahi yanga yangak li haisauhandasawe irik ma mushak Jisasin limu hishindiyara.12:23: Dan 5:20 12:24: Ais 55:11

Page 55: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 12:25 55 Aposel 13:625 Urik Barnabas nga Sol nga lerawu frihin Jerusalemik

fri larakoho indik Antiokik frimu ira. Uhu Jon Mak er ngafri laha limu ira.

13Barnabas fre Solin li kamaha li mbashirik mashi jivi Jisas

Kraishin fri sawekurik fri iri1SiosAntiok orok lindarima lal hi lihi karem. Barnabas,

Simeon, Simeon oto hi yoko orhi Niger, Lusius yangaSairinik fehenda, Sol, Manain. Manain oto or king HerotAntipas nga nakrem sahandari ma ri. Lir profet mashik limbaha mashi Avui Wasilakahin armek owesawendari malir. 2 Nindi las wolok hulaima nokopma sios orok feheAvui Wasilakan li lotu uhu akwan li halaha limu lira. UrikMasikome Avui Wasilakahi lirin ormu sawera, �Jir avakBarnabas fre Solin ji kamashinak lerawu os fri lakmbahana mbahandan fri laka.� 3Urik akwan er li hala lihi tavalihin masiji frihik li hauowehe Avui Wasilakan li sawehe limbashirik frimu ira.

Barnabas fre Sol ailan Saiprusik mashin fri saweri4 Masikome Avui Wasilakahi fririn or mbashirik yanga

Selusiak frimu ira. Orok sipik fri lawuhu ailan Saiprusikfrimu ira. 5 Ailan Saiprus oso yanga lal nga nandarilira. Las Salamis sira. Yanga Salamis orok frimu layira.Salamisik fri layihi Judama lotu undari akak mashi AvuiWasilakahin frimu sawera. Jon Mak fririn or jelyakmbahaer nga normu ira.

6 Li ihi ailan Saiprus amber hom li yaha mashin li saweihi yanga yervle Pafosik li sawekurik limu ira. Pafosorok Judama lar or mbele mbele entlembantlen sindariman limu heyera. Hi orhi Barjisas oria. Or haimba12:25: Ap 11:29-30; 15:37 13:2: Ap 9:15 13:3: Ap 6:6 13:5: Ap

12:12; 15:39

Page 56: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 13:7 56 Aposel 13:14handambandari profet lar oria. 7 Malakama SergiusPaulus nga lindari ria. Sergius Paulus oto wavu krahakhishiyarindari ma ria. Undari osik mashi Avui Wasi-lakahin fri sawenak or misikmbaha fririn ormu ushara.8 Hako Barjisas oto hi orhi Grikhi mashik Elimas, karemli ushandari oto lerawu os fri lakmba urin ormu pantlera.Mberem ushirik? Or mbeek malakama oto Jisashi mashinor misindiyakmbaha or hishiri ambu. 9 Hako Sol, hi yejeorhi Pol, Masikome Avui Wasilakahi orhik or sishirik Eli-mas oton or heilatalehe normumbara, 10�Mir Laulakahijikisi mira. Mir jipjip linda nombo oson uwak kavak linanda ma mira. Mir ermbak mi haimba handambahawapkava hishihi os jipjip linda nombo Wasilakahin uwakkavak nanda ma mira. Hako mir os er mi unda osonhalakwa ambu om? 11 Uwa osik misi. Wasilaka avak termirin jikwa ri. Unak misokome mihi avak si tumushinakmbeek mbele las heyekwa ambu mir. Uhu kandakar nganambek erem er naha likwa mira.�

Pol karem ormbarik kolomalok lersuwu tle nga kwandinga si taha Elimashi misokomen simu arangora. Urikma ol orin toloho nombon mukukurinjik ormu lasa ira.12 Urik malakama Sergius Paulus oto os Elimas erem ornari oson or heyehe nor lishnyaha wavu orhi si usarikWasilakan wavu orhik ormu owera.

Barnabas fre Pol yanga Pisidia mavayok nandari yangaAntiokik fri ihi mashin fri saweri

13 Urik Pol le yanga Pafosin li halaha sipik li lawuhulimu yanga Pergak ira. Perga oso yanga Pamfiliak nan-dari sira. Hako Jon Mak fririn orok or halaha indiyokJerusalemik ormu ira. 14Urik Pol fre Barnabas nomyangaPergan fri halaha frimu yanga Antiokik ira. Antiok osoyanga Pisidia mavayok nandari sira. Am Sabat wolok si13:11: Ap 9:8 13:13: Ap 15:38

Page 57: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 13:15 57 Aposel 13:22narik Judama lotu undari akak fri layihi frimu takalira.15Urik mashi Avui Wasilakahi Moses kayehendari las ngaprofet kayehendari las er nga limu ritim ura. Ushirik maol li lotu undari akan washilindari ma ondo li mbashirikma lar ihi Pol fre Barnabasin ormu silira, �Shirin, shirmashi las er nga ma tol torok liwa tondon shi saunjelyak-wak shi hishi nahi, wa shi saweka.�

16Urik Pol or usasihimayam li linakmashin or sawekm-baha normu tavalounara, �Jir Israelik fehenda ma ngajir Judama ambu ol Avui Wasilakan lotu unda jir nga, jimisi. 17 Avui Wasilaka nir Israelhi nelokon or kamahanor ushirik os Ijipik li liri wolo musha mendek limu nara.Uhu kwambu orhi mendek lirin indiyok Ijipik normulaharara. 18 Hako orin li kumasirik or halashirik asama40-k misamtelmbamba orok yari lira. Hako mbeek lirinhalari ambu ri. 19UrikAvuiWasilaka kuyangaKenan orokfehendari kraha 7-pela ondon or mbarik kavak limu nara.Uhu misambi oson neloko nihi ondon ormu halashira.Unak misambi oso lihik er si nakmbahan. 20 Os Ijipik liliri wolok sishi raha Kenanik li layi misambin li humasilaha li liri asama 450 hom nari sira.

Urik Avui Wasilaka maifuk sindari ma ondon or ka-mashirik Israel orok limu sira. Er li li ihi profet Samuelmu talara. 21Urik Israel ondo king nga li nakmbaha limumbara. Urik Avui Wasilaka Solin or kamashirik kingikor naha asama 40-k ormu sira. Sol oto jikisi Kishi ri.Benjaminhi krahak fehendari ri. 22 Hako Avui WasilakaSolin or halashihi Devitin or kamashirik kingik ormunara. Uhu ormu sawera,�A heyewa Devit jikisi Jesihi otosunguwavu anhi osmu orin rupshi mendenduwa. Or avakmbele mbele os a mbawan tiyakwak a heyewa ma ria,�13:17: Kis 1:7; 6:6; 12:51 13:18: Nam 14:34; Lo 1:31 13:19: Lo 7:1;

Jos 14:1 13:20: Het 2:16; 1 Sml 3:20 13:21: 1 Sml 8:5,19; 10:20-24

Page 58: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 13:23 58 Aposel 13:30karem ormu mbara. 23Uhu maskop or mbahandari homkraha Devithik fehe ma lar or kamashirik Israelik talariria, nirin or jivinakmbahan. Ma oto Jisas oria.

24 Jisas lerawun or la namber, Jon masmas Israelikfehendari ma ondon amber mashin ormu sawera, sun-guwavun li tormbleshinak lirin fak or tolofalekmbahan.25 Jon am or hakuri wolok si narik ormu sawera, �Ji

hishiwa an lawe mende nir? An ma or jirin jivinakwama ambu nir. Hako ji misi, ma or jirin jivinakwa ma otoavak takwa ri. An ma jivi ambu nir. Unda osik an mbeekkuvu os kumba ari orhi orok nawan a sorngondahi ambunir. Hako ma or jirin jivinakwa ma oto jivi mende indingaria,� karem ormu mbara.

26 Mahasanje, jir Abrahamhi nirambara nga Judamaambu ol Avui Wasilakan lotu undama jirin. Mashi os AvuiWasilaka Jisas oton or kamashirik nirin or jivinahandamashi oso nir amber nirnjik li sawehendari sir. 27 Maol Jerusalemik lindari nga lida lihi ondo nga mbeek orinli heyehe lirin jivinakmbaha Avui Wasilaka kamahandama ri, karem yawur hishiyariri ambu lir. Uhu mashimashi os profet kayehendari ermba ermbak Sabat wolokli sawendari oso nga yawur hishiyariri ambu lir. Uri osikorin limandingormekmbaha limumbara. Mashi os karemli mbari oso er nga osmu profet mas li mbahandari homnara. 28Hako li heyeri mbele las or uri mbeek kavak nariambu sir. Unak orin li kotim uhu li jimandingormekurin.Hako li ukmisi flarna mendehe malakama Pailatin limbarik ormbashirik orin limumandingormera. 29Mbelembele os orin li ukmbaha profet mas li kayehendari osoamber orin li urakoshihi maninimba orhin miandok lilaha mawak limu halowera. 30 Hako Avui Wasilaka or13:22: 1 Sml 13:14; 16:12; Sng 89:20 13:23: 2 Sml 7:12-16 13:24: Mt

3:1-2 13:25: Jn 1:20,27 13:28: Mt 27:22-23 13:29: Mt 27:59-60

Page 59: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 13:31 59 Aposel 13:39mbarik indiyok usahari ri. 31Uhu hindi mushak kormbakor talarik ma ol Galilin halaha or nga nakrem Jerusalemikiri ondo orin limu heyera. Ushihindak ma ondo os orin liheyendan Judama ondon ter nga olmu sawenduwa.

32 Uwa osik Barnabas nga an nga mashi jivi os AvuiWasilaka maskop misumu walanga nihi ondon or ukm-baha nor mbahandari mashi oson ter os jirin shimusawenduwa. 33 Avui Wasilaka or mbarik Jisas angopmawan halaha usahari ri. Erem or ushirik mbele mbeleor ukmbaha normbahandari oso omendingak osmu nara.Mashi oso Buk Song namba 2 orok osmu nandua. Mashioso karem,�Mir jikisi anhi mira. Ter avoko mihik amu nanduwa.�

Buk Song 2:734 Avui Wasilaka or mbanak or usaha mbeek indik or

hakwa ambu oson angop mas or mbahandari sir. MashiAvui Wasilakahi karem sawehendari sir,�Mas Devitin aukmbaha na mbahandari hom jirin armesarme mendeka ukwa nir.� Undari mashi oso omendingak talari sir.35 Mashi Avui Wasilakahi anandi las karem sawehendarisir, �Mir mbeek mi halashinak ma or mi kamahandama oto mawak waha kuvayikwa ambu ri,� karem ormbahandari osa. 36Hako nir angop ni heyenda sir, Devitos misambik or liri wolo Avui Wasilaka mbari mashi nomtiyandari ora. Uhu nor hashirik orin limu wakor owera,neloko orhin li wakor owendari hom. Ushirikmaome orhiangop kuvayiri sir. 37 Hako ma or Avui Wasilaka mbarikmawan halaha usahari ma oto kuvayiri ambu ri.

38Uwa osikmahasanje, jir armek ji hishiyarika. Ma ortonom kavakava ji undan yoko ermbekwa ma ria. 39MashiAvui Wasilakahi Moses kayehendari oso mbeek kavakavajihin laha ermbendahi ambu sir. Uhu jirin unak Avui13:31: Ap 1:3,8 13:34: Ais 55:3 13:35: Sng 16:10

Page 60: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 13:40 60 Aposel 13:46Wasilakahi misokomek ma worna mak ji nandahi ambusir. Hako ma amber Jisasin wavu lihik owewa ma ondoavak kavakava lihi amber or laha ermbeshinak misokomeAvui Wasilakahik ma worna mak nakwa lira. 40Uwa osikjir ji auheyeka. Las avak orin ji kumaifaha os mas profet limbahandari hom jihik si nanda ngashi.

41 Karem li mbahandari osa,�Jirmashi AvuiWasilakahinmblarnandama jirin, jimisi.

Jir avak lishnyamashnyaha hakwa jir. Mberemushiwak? Avak jihi nindik mbele las a unak jiheyehe wavu musha mushak ji hishihi mbeekhishiyarikwa ambu jir. Ma lal jirin armek owe-sawekwa ol te, hako mbeek hishiyarikwa ambujir.�� Habakuk 1:5

42 Pol am mashin or sawerakoshihi or nga Barnabasnga hikrik fri layikurik fri urik hulaima nokopma fririnlimu sawera, �Sabat wolo usaik indiyok shi raha ter nimisiwa mashi oso lal nga shi sawenak ni misi,� karemlimu mbara. 43 Os li tirsaha liri mishi oson fri halaha friirik Judamaondonga Judama ambuol AvuiWasilakan lotuundari ondo nga mushak frir nga limu anasawera. Uhufrimu mbara, �Jir ermba ermbak Avui Wasilaka jirin orjivinandan ji hishiowehe orin ji tiyaha ji lika,� karemfrimu sawera.

44 Am indik Sabat wolok si narik kuyanga orok fehe maamber hom Pol fre Barnabas mashi Avui Wasilakahin frisawenak li misikmbaha limu talandirsara. 45Hako Judamalal ma musha mendek li talandirsarik li heyehe wavu lihiosmu kavak nara. Uhu mashi os Pol sawerin li mblarnahaorin mashi kavan limu mbara.

46 Urik Pol fre Barnabas kormbak lirin frimu sawera,�Shir Avui Wasilakahi mashin jir Judaman masmas shisawekurik shi hishiri shir. Hako jir mashi oson jimu13:39: Ro 10:4

Page 61: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 13:47 61 Aposel 13:52

mblarna ormbenduwa. Uwa oso os jihinjik karem jimumbanduwa, �Nir ma jivi ambu nir. Nir mbeek ermbaermbak linda oson ni landahi ambu nir.� Uwa osik jimisika. Shir ter mbeek mashi las jirin shi sawekwa ambushir. Shir Judama ambu ondohik shi ihi lirin mashin shisawekwa shir. 47 Mberem ushiwak? Wasilaka karemshirin or saweri osa,�Anmirin a ushirik ukruharanda hom nari mir. Ushinak

yanga yanga amber hom mi ihi Judama ambuondon mi jelyashinak sunguwavu lihin li torm-bleshinak kavakava lihin a laha ermbekmbahan.�� Aisaia 49:6

48 Judama ambu ondo mashi oso li misihi wavu lihijivi mendek si narik mashi Wasilakahin li rupshihi limuhauowera. Uhu ma ol ermba ermbak linda oson lakm-baha Avui Wasilaka kamahandari ondo amber mashi AvuiWasilakahin misindiyara. 49Urik mashi Avui Wasilakahinyanga yangak li haisau handasawe irik kuyanga orokfehe amber limu mistakora. 50 Hako Judama ol orokfehe ondo Pol fre Barnabasin li waplelenaha nokove orokfehe ol maifuk sihi Avui Wasilakan lotu undari ondo ngamalakama lal orok fehe ondo nga li mbashirik fririn limungriara. Uhu Pol fre Barnabasin kavakavak li uhu limbashirik kuyanga oson fri halaha frimu ira. 51 Fri ikurikkumba jere frihin frimunarka lafakara. Ushinak orok feheJudama ondo kavakava lihi os fririn li urin si mukunak liheyekmbahan. Uhu yanga Antiok oson fri halaha yangaAikoniamik frimu ira. 52Urik Masikome Avui WasilakahiJisasin tiyandari ma ol yanga Antiokik lindari ondohik orlayishirik limu rupshi mendera.

13:46: Ap 3:26; 18:6 13:51: Mt 10:14; Ap 18:6

Page 62: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 14:1 62 Aposel 14:714

Barnabas fre Pol yanga Aikoniamik mashin fri saweri1 Pol fre Barnabas yanga Aikoniamik fri ihi os Antiokik

fri uri hom Judama lotu undari akak frimu layira. Akaorok fri layihi mashi Wasilakahin fri sawerik Judama ngaJudama ambu ondo ngamushakmashi oson limumisindi-yara. 2Hako Judama lalmbeekmashi osonmisindiyakurikhishiri ambu lir. Uhu Judama ambu ondon li urik wavulihi kavak si narik mashi Jisashin misindiyandari ondonkavakavak li ukurik limu hishira. 3 Hako frir nambemendek orok fri lihi mashin saweri vria. Uhu mbeek ajeriambu vri. Urik Wasilaka kwambu orhin fririn or hashirikmbele mbele ma undahi ambu nga apsham apshamhi ngafrimu ura. Erem fri urik hulaima nokopma li heyehelimu mbara, �Mashi tos fri sawewa toso omendingasira. Avui Wasilaka wapjip hishi orhi nirin men orhakwak hishinda ria.� 4 Hako hulaima nokopma orokfehendari ma lihinjik li anakoroho lal Judamahi krahakli sirik, lal aposel frihi krahak limu sira. 5 Uhu Judamaondo nga Judama ambu ondo nga malakama lihi ondonga li usaha fririn li mbanak fri humblarakmbaha limumbara. Uhu sunjakombek fririn li jimandingormekuriklimu ura. 6 Hako Barnabas fre Pol mashi os fririn lijimandingormekurik li mbari mashi oson fri misihi yangaListra nga yanga Derbe nga orok frimu tulu ira. Yangaovro provins Likoniak nandari vri. Uhu yanga lal oroker nga pasir nandari mishi orok iri vri. 7 Uhu mashi jiviJisashin yanga orok frimu sawera.

Barnabas fre Pol provins Likoniak nandari yanga Listra ngaDerbe orok mashin fri saweri14:3: Mk 16:20; Hi 2:4 14:5: Ap 14:19

Page 63: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 14:8 63 Aposel 14:168Yanga Listra orok kumba kavak nandari ma lar lindari

ria. Nijava orhi orin si wari wolok kumba nashishirikmbeek jip eseyandari ambu ri. Menmisambikop liyandariria. 9Maoto or lihi normisirik Polmashi AvuiWasilakahinormu sawera. Uhu or heyeri ma oto mashi Avui Wasi-lakahin or misindiyaha wavukop ormu hishira, �AvuiWasilaka avak ormbanak jivik a nakwa nir,� karemormuhishira. 10Urik Pol wasilakak ormumbara,�Mir usasi!�Urik ma oto lewas or usasihi ormu ira.

11Mamushak os Pol urin li heyehe yanga Likoniak feheondohi mashik wasilakak limu mbara, �God nihi frijipangop mak fri naha nihik tawa tovria.� 12 KaremmbahaBarnabasin god Susik limu ushara. Uhu Pol or maimban-dari osik orin god Hermesik limu ushara. 13 Tempel akagod Susnjik li undari oso inyi os li washihi yanga osonli arangondari hikriyok nandari sir. Undarik tempel akaorok lerawun landari pris oto bulmakau hula lal nga miselal kuvuk fenjendari nga nor laha yanga akayanga orokormu laharara. Uhu or nga hulaima nokopma nga ofangod lihin li undari hom fririn li hakurik limu ura.

14 Hako aposel ovro mashi os fririn li ukmba uri mashioson fri misihi os fririn li ukurin fri pantlekmbaha kowefrihin frimu tolfrehera. Uhu fri shirinya ihi ma ondohinindik fri layi sihi frimu wasilakak ushasawera, 15�Majirin, ji misi. Mberemushiwak erem ji ukwak ji undu? Shirma shir, jir nanda hom shi nanda shir. Shir mashi AvuiWasilakahin shi sawehe karem shi sawenda shir. Jir avakgod indinga ambuondon ji lotu undan ji halahawavu jihinji tormblehe Avui Wasilaka or ermba ermbak linda ortonom ji lotu uka. Ortonom lersuwu nga misambi nga sol-wara nga mbele mbele amber uhundari ria. 16 Ome sira.14:11: Ap 28:6 14:15: Sng 146:6; Ap 10:26

Page 64: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 14:17 64 Aposel 14:23Mas wolo Avui Wasilaka or halashirik hulaima nokopmalihi lihik yandari lira. 17 Hako or mbeek simbalek orwanyi mendeshiwak ma li heyekwan li hishanda ambu ri,wahau. Or ermbak wapjip hishindan jirin handa ri. Ormbashiwakma rakawak akwa li tasaha ome nga nanda lir.Uwak akwa musha mendek or hawak ji aha wavu jihi osjimu rupshi mendenduwa.� 18 Karem frimumbara. Uhuos ofan fririn li hakmbaha li uri oson fri pantleshirik limuhalara.

19 Hako Judama yanga Antiokik fehendari nga yangaAikoniamik fehendari nga yanga Listra orok li taha maondon li mbashirik limu Polin waplelenara. Uhu sun-jakomben li loho Polin limu jik ormbera. Li heyeri amor har, karem mbaha maninimba orhin li tolo longoholi lalayi yanga hikriyok li oweshirik ormu wara. 20 UrikJisasin hishindiyandari ma li raha Polhi maninimba osowari mishik li sihi limu talayantlera. Urik Pol or usahayanga orok indik ormu layira. Or wahandaha or ngaBarnabas nga yanga Derbek frimu ira.

Provins Siriak nanda yanga Antiokik indik fri iri21 Fri ihi mashi Avui Wasilakahin Derbe orok frimu

sawera. Urik ma mushak Jisasin wavu lihik limu owera.Ushihi indiyok Listrak fri ihi Aikoniamik fri ihi Antiokikfrimu layira. 22Uhu yanga ondok fri yaha Jisasin tiyandarima kopshan li mbaha li sikmbaha frimu saunjelyara.Uhu Jisasin hishindiyanda nombo orok li sitambanaha lisikmbaha frimu saunjelyara. Uhu frimu sawera, �AvuiWasilaka or arangoshinak jip ni likwa mishik ni layinamber, nomorawu mushak masmas nihik talakwa sir,�karem frimu mbara. 23 Uhu sios ol orok nandarinjikmaifuk sihi lerawu Avui Wasilakahin lakuri ma lal frimu14:16: Ap 17:30 14:17: Jer 5:24 14:19: Ap 17:13; 2 Ko 11:25 14:22:

Ap 15:32; 1 Te 3:3

Page 65: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 14:24 65 Aposel 15:3kamara. Uhu akwan fri halaha lirnjik Avui Wasilakan frisaweshihima ol Jisasin hishindiyandari ondonWasilakahitavak frimu halara. 24 Ushihi Barnabas fre Pol fri ihiyanga Pisidian fri tikri ihi provins Pamfiliak frimu layira.25 Provins Pamfiliak yanga Perga nga Ataliya nga nandarivri. Fri layihi yanga Pergak mashi Avui Wasilakahin frisaweshihi yanga Ataliak frimu ira.

26 Ataliak fri ihi sipik fri lawuhu indiyok provins Siriaknandari Antiokik frimu ira. Sios Antiok oso mu maslerawu Wasilakahin fri lakmbaha Avui Wasilakahi tavakfririn li halashihi, �Waprupshi Avui Wasilakahi shirnga nakrem ikwa sira,� karem li mbahandari mishi sir.Undarik lerawu oson fri larakoho opmu Antiokik indiyokira. 27 Fri i layihi hulaima nokopma siosik fehendarin friusharik li talandirsarikmbelembele os AvuiWasilaka tavafrihik or urin frimu sawera. Uhu or halashirik Judamaambu ondo nga mashi orhin li misindiyarin er nga frimusawera. 28Uhu ma ol Jisasin tiyandari sios Antiokik fehenga nambe mendek orok frimu lira.

15Sios lida ondo Jerusalemkop talandirsari lir

1Ma lal provins Judian li halaha olmu Antiokik tara. Litaha Jisasin hishindiyandari ma ol Judama ambu ondonlimu sawera, �Os Moses sawehendari hom masamsishijihin ji koro nahi ambu, Avui Wasilaka mbeek kavakavajihin laha ermbekwa ambu ri.� 2 Karem li mbarik Polfre Barnabas mashi oso fri misihi fri usahamainkwambuklir nga limu anamblarnara. Uri osik Pol fre Barnabas ngama ome lal nga li kamaha li mbashirik Jerusalemik limuira, mashi oson aposel nga sios lida nga li anasawekm-bahan. 3 Jerusalemik li ikmba limu ira. Li ihi yanga14:26: Ap 13:1-2 14:27: Ap 15:4,12 15:1: Ga 5:2 15:2: Ga 2:1

Page 66: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 15:4 66 Aposel 15:10Fonisia nga Samaria nga orok li ihi mashin ma ol Jisasinhishindiyandari ondon limu sawera. Mashi os Judamaambu ondo wavu lihin li tormblehe mashi Jisashin lirer nga li misindiyarin limu sawera. Li sawerik li misihilimu rupshira. 4 Am Jerusalemik li layirik aposel nga sioslida ondo nga lirin li heyehe limu rupshira. Urik Pol freBarnabas mashi os Avui Wasilaka tava frihik or urin frimulirin sawera.

5 Hako Jisashi mashin misindiyandari ma ol Farisikfehendari lal li usaha limu mbara, �Os Judama ambulal Jisasin li hishindiyakwak li hishi nahi, wa avak nimbashinak masamsishi lihin li koroho mashi Moseshin litiyaka,� karem limu mbara.

6 Uri osik aposel nga sios lida ondo nga limu ta-landirsara, mashi oson armek li anasawekmbahan. 7Li ta-landirsahamashimushak limbashihi Pitamu usasihi lirinsawera, �Nakrem Jisasin ni hishindiyanda ma jirin, jirangop ji heyeri sir. Mas Avui Wasilaka jihi nindik anin orkamari nir. Ushinak a ihi mashi jivi Jisas Kraishin Judamaambu ondon a sawenak li misihi Jisasin li hishindiyakm-bahan. 8 Avui Wasilaka sunguwavu hulaima nokopmahiangop amber or heyerakonda sir. Uhu os Masikome orhinnirin or hahanda hom, Masikome orhin Judama ambuondon er nga normu hara. Unak oson li heyehe, �AvuiWasilaka ormu nirin er nga rupshinduwa,� karem limbakmbahan. 9 Avui Wasilaka mbeek Judama ambuondon or kumasihi nir Judama nom rupshinda ambu ri,wahau. Nir nga lir nga nakrem rupshinda ri. Mberemushiwak? Jisasin hishindiyanda nombo orok Avui Wasi-laka kavakava lihin or laha ermbeshiwak sunguwavu lihimisokome orhik jivik simu nanduwa. 10 Hako mberemushiwak mashi Moseshi ol nir nga neloko nihi nga ni15:4: Ap 14:27 15:7: Ap 10:1-43 15:8: Ap 10:44; 11:15

Page 67: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 15:11 67 Aposel 15:20tiyarakondahik nari ambu ondon Jisasin hishindiyandama ol Judama ambu ondo li tiyarakokmba ji mbandu?

11 Nir angop karem ni hishinda sir, waprupshi JisasWasilakahikopAvuiWasilaka kavakavanihin laha ermberiri. Uwa osik Judama ambu ondo er nga nakrem ol ormukavakava lihin laha ermbenduwa.� Pita karem ormusawera.

12Urikma amber ol orok tirsaha liri ondomashi las ngambari ambu lir. Men mamblan owehe mashi os Barnabasfre Pol sawerin limu misira, mbele mbele os apshamapshamhi nga ma undahi ambu nga Avui Wasilaka frihitavak Judamaambuondo lihi nindik or uri oson. 13Mashinfri sawerakorik Jems mu mbara, �Nakrem Jisasin nihishindiyandama jirin,mashi kas a sawekwa kason jimisi.

14 Saimon Pita angop or sawewak ji misiwa sir, AvuiWasilaka os Judama ambu ondon or jivinashirik lir er ngaorhi mak li narin. 15 Mashi os profet ondo kayehendarier nga osmu nakrem sawenduwa. 16 Profet karem likayehendari sir.�Kuyanga os Devit arangondari oso nga mbele mbele

yanga orok fehe nga angop kavak nari lir. Hako ku-mak indik a rawa wolo avak a tolonak si usahanakmbele mbele akrikop a ukwa sir.

17 Ushinak Judama ambu ol anhi mak li nakmbaha nakamahanda ondo er nga anhik li taha anin li lotuuhu anin, Wasilaka, karem mbakwa lir.

18Mbele mbele os nakurin angopmaskopWasilaka karemor sawehendari sir.� Amos 9:11-12

19 Uwa osik wavu anhik a hishiwa karem, nir avakJudama ambu ol wavu lihin tormblehe Avui Wasilakahimak nawa ondon nomorawu las ni hawa hala, wahau.20 Hako ka ni jekamba las karem ni kayeshinak lirik si15:10: Mt 11:30; Ga 3:10 15:11: Ga 2:16; Ef 2:5-8 15:13: Ga 2:9

Page 68: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 15:21 68 Aposel 15:26ika, �Jir avak akwa ol ma tavak li unda godnjik li ofauwa ondon ji awa hala. Ondo misokome Avui Wasilakahikor heyewa kava lir. Uhu nokophirmbiriwa hala. Uhufle ol li humukushiwak hawa nga mbele mbele ol fi nganawan ji awa hala. Kandon ji hala nahi, ambehoma. AvuiWasilakahimisokomek os jimu jivik nanduwa,� karemnikayeka. 21Mberem ushiwak? Erem pantlenda mashi osMoses kayehendari oso yanga yangak Judama lotu undaaka orok Sabat wolo ermbak li ritim unda osa, maskopsishi raha ter nga.�

Jekamban li kayehe li ormberi22 Karem or mbarik ol aposel nga ol sios lida ma nga

hulaima nokopma amber siosik fehe nga li mbaolsolohoma frijip lihi nindik limu kamara. Lar Judas, hi yokoorhi Barsabas, lar Sailas. Frir sios lida lap ovria. Uhuli mbashirik yanga Antiokik Pol fre Barnabas nga limuira. 23 Jekamba las li kayehe tava lihik li oweshirik lilairi orok karem li kayeri sir, �Nir aposel nga sios lidanga Jerusalemik linda nir. Nir jir nga nakrem Jisasinhishindiyanda ma nira. Nir jekamba kason Judama ambujirnjik nimu kayenduwa. Jir mahasanje nihi jir, Antiokikliwa nga kuyanga amber yanga Siria nga Silisiak liwa nga,jirin nimu rupshinduwa.

24 Nir angop ni misiri nir, ma nihi lal jihik li ihi mashilal li saweshirik wavu jihi mushamushak ji hishirin. Hakonir mbeek erem li sawekmbaha ni mbashirik iri ambu lir,wahau. 25Uri osik ni anasawenimbaolsolohoma lapnimukamara, uhu ni mbashinak jihik fri ikmbahan. Barnabasfre Pol op ni rupshinda ovro frir nga jihik ikwa lir. 26 Frirmbeek os Wasilaka nihi Jisas Kraishi hin kormbak frisawenak li mandingormenak fri hakwan ajenda ambu vri.15:20: Kis 34:15-17; Wkp 17:10-16

Page 69: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 15:27 69 Aposel 15:3827 Uwa osik Judas fre Sailas ni mbashiwak frir nga jihikinduwa. Uhu frir mashi kaso avak suwambushi frihik ernga jirin fri sawekwa sir. 28Masikome Avui Wasilakahi nirnga nor siwa osik mashi las karem nimu mbanduwa. Nirnomorawu mushak jirin ni owekwa ambu nir. Jir mbelembele kal ji halakmba ni mbawa nom ji halaka. 29 Jir avakfleome ol ma tavak li unda god ondonjik li ofa uwa ondonji awa hala. Uhu fle li humukushiwak hawa nga mbelembele ol fi nga nawan ji awa hala. Uhu nokophirmbirihihulatolhakawa hala. Os mbele mbele kava kandon ji halanahi, wa ambehoma. Avui Wasilakahi misokomek os jimujivik nanduwa. Unda mashi kasira.�

30 Uhu ma siosik fehe Pol len li mbashirik yanga An-tiokik limu ira. Antiokik li ihi ma sios orok fehen limbashirik li randirsarik jekamba os li kayeri oson limuhara. 31Urik jekamba oson li heyehe limu rupshira. Mashioso lirin kwambuk jelyari osa. 32 Judas fre Sailas frirprofet ovrik frirmashi jivimushak Jisasin hishindiyandariondon frimu sawera. Os erem fri saweri wavu lihinkwambuk jelyari sira. 33-34 Uhu kandakar nga Antiokikfri lirik Jisasin hishindiyandari ma ondo fririn armek liwesambasaha li mbashirik opmu indik Jerusalemik ira, osfri ikmbaha li mbashirik fri iri mishik. 35 Hako Pol freBarnabas Antiokik fri lihima lal ngamushak lerawun lahamashi Avui Wasilakahin saweri lir.

Pol fre Barnabas fri anakorori36 Niri lal am li ishirik Pol mu Barnabasin sawera,�Ka

shi yanga yangak shi ihi ma ol mas mashi Wasilakahinshi sawerik orin hishindiyari ondon shi heyeka. Am jipjiplindal mo wahau?� 37Hako Barnabas Jon Mak er nga norlaha li ikmbaha normu mbara. 38 Urik Pol mu mbara,�Ma toto mas kuyanga Pamfiliak shirin lai loho indik15:28: Mt 23:4 15:37: Ap 12:12,25

Page 70: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 15:39 70 Aposel 16:5Jerusalemik ihinda ma ria. Uhunda osik or nga ni ikwaambu nir.� 39 Mashi oson fri mbaha fri anangriahanakrem fri landarin er fri anakoroho frihi frihik frimuira. Uhu Barnabas Mak oton or laha fri ihi sipik frilawuhu ailan Saiprusik frimu ira. 40Urik Pol Sailasin ormukamara. Uhu am fri ikurik Jisasin hishindiyandari ondofririn limu mbara,�Waprupshi Avui Wasilakahi shir nganakrem ikwa sira.� 41 Karem li mbashirik yanga yangaol Siria nga Silisia nga orok nandari orok frimu ira. UhuPol hulaima nokopma sios orok fehen ormu kwambuksaunjelyara.

16Timoti Pol nga fri iri

1 Pol fre Sailas kuyanga Derbe nga Listra nga orok frimuira. Kuyanga orok Jisasin tiyandari lar lindari ri. Hiorhi Timoti oria. Nijava orhi Juda nokove sir. Sir Jisasintiyandari sir. Hako avoko orhi yanga Grikik fehe ma ri.2�Timoti ma jivi ri,� Jisasin hishindiyandari ma ol

yanga Listra nga Aikoniamik fehe ondo karem mbandarilir. 3 Pol Timotin er nga nor laha fri ikmbaha hishiriri. Uri osik Timotin or laha nor mbashirik masamsishiorhin limu korora. Or hishiri Judama ol orok lindariamber angop li heyendari ri, Timoti avoko orhi Judamaambu, yanga Grikik fehe ma ri. Uri osik erem ormu ura.4Ushihi yanga yangak li ihi mashi os aposel nga sios lidaondo nga Jerusalemik li mbaolsolori oson limu Jisasinhishindiyandari ondon saweyara. Uhu limu mbara,�Jirmashi kason ji tiyaka.� 5 Urik sios orok fehe ma Jisasinhishindiyandari nombo lihi osmu kwambu mendek nara.15:38: Ap 13:13; Kl 4:10 16:1: Ap 14:6; 2 Ti 1:5 16:2: Fl 2:19-2216:4: Ap 15:23-29

Page 71: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 16:6 71 Aposel 16:14Urik ermba ermbak Jisasin hishindiyandarima ondo olmumushak haunanalawura.

Pol Masedoniak fehe ma lar sukuk or heyendari hom orheyeri

6 Oso wolo Pol le Masikome Avui Wasilakahi mashinprovins Esia orok li sawekurin or pantleshirik provinsFrigia nga Galesia yok limu ira. 7Li ihi provinsMisia woloambek li isihi provins Bitiniak li layikmbaha limu hishira.Hako Masikome Jisashi lirin ormu pantlera. 8 Ushirikprovins Misiak li ihi yanga Troasik limu layira. 9 Amorok li layihi nirik Pol mbele las sukuk heyendari homormu heyera. Or heyerik ma lar provins Masedoniak feheor sihi Polin ormu sawera, �Mir Masedoniak mi tahanirin jelyaka.� Karem ormu mbara. 10 Urik Pol osonor heyehe kolomalok Masedoniak ni ikuri nombon nimulasara. Mberem ushirik? Avui Wasilaka mashi orhin lirinni sawekmbaha ormu nirin ushanduwa, karem ni hishiriosa.

Lidia Jisashi mashin si misindiyari11 Uri osik sipik ni lawuhu yanga Troasin ni halaha

ailan Samotresik nimu ira. Uhu ni wahandashihi yangaNeapolisik nimu ira. 12 Uhu yanga oson ni halaha yangaFilipaik nimu ira. Yanga oso Romik fehe ma li taha lilindari mishi sir. Yanga Filipai oso provins Masedoniaksi naha hi nga nandari sir. Uhu niri lal yanga orok nimulira.

13 Sabat wolok si narik akayanga os inyi liwashiarangondari mishi hikriyok nimu layira. �Famambu orok ma lal li tirsaha Avui Wasilakan sawendalir,� karem li mbarik ni misihi nimu ira. Fa mambu orokni heyeri nokove lal olmu tirsaha lira. Urik orok lirinmashin nimu sawera. 14Urik Judama ambu nokove las hi16:6: Ap 18:23

Page 72: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 16:15 72 Aposel 16:20sihi Lidia oso mashi os ni sawerin simu misindiyara. Siryanga Taiatairak fehe Avui Wasilakan lotu undari nokovesir. Kounalo os ya lakak li frungawundarin si oweshirikli frungawushirik yan landari sir. Wasilaka wavu sihinor tombleshirik mamblan armek si owehe mashi os Polsawerin si misihi Jisasin wavu sihik simu owera. 15Ushiriksirin ormu fak tolofalera. Ma ol aka sihi orok nakrem lilindari ondon er nga nor fak tolofaleshirik nirin simusawera, �Jir an am Wasilakan a tiyaw, karem ji hishinahi, aka anhik ji raha lika.� Karem kwambuk nirin simbarik mashi os si mbarin ni misihi aka sihik nimu ira.

Pol fre Sailas yanga Filipaik krawuk li oweshirik fri siri16 Nindi wolo lasik nir Avui Wasilakan li sawendari

mishik ni ikmbaha ni irik akishmakisha nokopminyongolas os malakama sihinjik lerawun landari oso nirin simuta nombok heyera. Nokove oso wasimalengamba ormbele mbele kumak nakurin sawendari oto olohondarisira. Lerawu oson si larik malakama sihi ondo ya mushaklandari lira. 17 Nokove oso Pol len si tiya ihi simu lakalakak usha sawera, �Ma tondo Avui Wasilaka metenjekfehe orhi lerawun landa ma lira. Lir nombo os AvuiWasilaka jirin jivinakwan sawenda ma lira.� 18 Nokoveoso erem er si mbaha irik Pol or ufuhu sirin or torm-ble heyehe normu wasimalengamba or sirin oloshirik simbaha iri oton ormu mbara, �Kwambu Jisas Kraishikmirin amu mbanduwa. Mir nokove toson halaha ika.�Urik kolomalok wasimalengamba sirin or halaha ormuira.

19 Malakama sihi ondo li heyeri yan li landari nomboam mendek nar. Uri osik Pol fre Sailasin li tolo lahamalakama li tirsaha li kot undari mishik limu laha ira.20 Uhu fririn li laha majistrethik li lai oweshirik frimusira. Uhu limu sawera,�Ma tovro Judama vria. Fri uwak16:17: Mk 1:24

Page 73: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 16:21 73 Aposel 16:30

yanga nihi osmu kavak nanduwa. 21 Uhu mbele mbeleol Romik fehenda ma ni ukmbaha li mbanda ambu osonopmu sawenduwa.�

22Urik hulaima nokopma li talandirsahamashi kavaka-van fririn limu mbara. Urik majistret ovro fri mbashirikkowe frihin li tloloho fririn limu warmblashira. 23Warjemende nga limu jira. Ushirik majistret ovro fri mbashirikfririn li laha krawuk limu owera. Uhu krawun washilin-dari ma oton li sawehe limu mbara, �Mir avak tovronarme mendek washili.� 24 Krawun washilindari ma otoormisihi fririn or laha ihi krawu akome indingak or la layikumba frihin minimba nga nor ishishirik fri lirik krawuakayangan ormu koso arangora.

25 Am nirkundik si narik Pol fre Sailas Avui Wasilakanfri sawehe hukwan frimu korora. Urik ma ol krawuk ernga li liri ma ondo olmu lihi misira. 26Urik kolok nenawuwasilakak si jirik krawu aka oso simu lishirira. Urik krawuakayanga amber lihinjik li sutlarik sen kuvu ol krawuklindari ma ondon li ishishirik li liri er nga limu korkarorakara. 27Urik krawun washilindari ma oto or usaha norheyeri akayanga amber am sutlarakor. Urik ormu hishira,�Ma ol krawu aka torok liwa ondo angop tulurakowalir.� Karem or hishihi bainat orhin or laha orhinjik orjimandingormekmbaha nor urik 28 Pol mu ushara,�Mirmihinjik mandingormekmba uwa hala. Nir amber nimulindu.�

29 Urik krawu aka oson washilindari ma oto or mbariktujakan li ukru lahararik os Pol fre Sailas liri mishik ormulayira. Or ajehe kwarnguarnaha kumbamu Sailas frePolhik ormu avermbuwara. 30Uhu fririn hikrik or la layihinormu silira, �Awasayi shirin, mbere menden a unak16:20: Mk 13:9 16:22: 2 Ko 11:25; 1 Te 2:2 16:27: Ap 12:18-19

Page 74: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 16:31 74 Aposel 16:38Avui Wasilaka avak kavakava anhin or laha ermbeku?�

31 Karem or mbarik frimu sawera, �Mir WasilakaJisasin wavu mihik mi hishioweka. Unak Avui Wasilakaavak kavakava mihin laha ermbekwa ri. Mihi ma ondonga nakrem. Wasilaka Jisasin wavu lihik li hishiowe nahikavakava lihin avak or laha ermbekwa lir.� 32 Karem frimbashihi mashi Wasilakahin or nga orhi ma ondo nga frisawerik limu misindiyara. 33Urik niri oro wolok fririn orla layi owehe oje frihin ormu ujokora. Urik Pol fre Sailasor nga orhima nga fak frimu tolofalera. 34Ushirik krawunwashilindari ma oto fririn or laha aka orhik or la layihiakwan or harik frimu ara. Uhu or nga orhima ondo nga erlimu rupshi mendera. Mberem ushirik? Lir amber angopmashi Avui Wasilakahin misindiyari ola.

35 Am si hararik majistret ovro polisman lal frimbashirik li ihi krawun washilindari man limu sawera,�Majistret karem mbawa vri, ma tovron halashinak friika.� 36 Urik krawun washilindari ma oto mu Polinsawera, �Majistret ovro karem mbawa vri, shir avak nihalashinak ikwa shira. Uwa osik shi rupshihi shi ika,�karem ormu mbara.

37 Hako Pol polisman ondon ormu sawera, �ShirRomik fehenda shira. Hako mberem ushiwak majistretovro mbeek mashi shihin armek fri misi namber hulaimanokopmahi misokomek fri mbashirik li warmblashihikrawuk shirin li ower? Os erem fri uri mbeek Romik fehelo mbandari hom fri uri ambu sir. Hako ter men mayamfri wanyihi fri mbashinak shi ikmbaha frimu hishindu?Wahau te. Wa, halanak frihinjik fri raha frivai shirinhikrik la layika!�

38Urik li ihi Pol mbari mashin majistretin limu sawera.Urik majistret ovro fri misiri frir Romik fehenda, karem16:30: Ap 2:37

Page 75: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 16:39 75 Aposel 17:5fri mbashirik fri misihi frimu aje mendera. 39 Uhu er friihi krawu aka orok frimu layira. Uhu os Pol fre Sailasinfri mbashirik li warmblashihi krawu akak li owerin frisawe frimu mishamaimbara. Ushihi fririn hikriyok frilaharlaha karem frimu mbara, �Kuyanga roson shi ha-laha shi ika,� karem frimu mbara. 40Ushirik krawu akaoson fri halaha fri ihi Lidiahi akak frimu layira. Uhu AvuiWasilakan tiyandari ma ol aka orok lirin fri heyehe frisaunjelyashihi kuyanga oson fri halaha frimu ira.

17Tesalonaikak lindari ma Pol fre Sailasin li ngriari

1 Pol le Filipaik li nahandarik li ihi yanga Amfipolis ngaApolonia nga li ihi yanga Tesalonaikak limu ira. Judamalotu undari aka las orok nandari sira. 2Uhu Pol os ermbakor undari hom or ihi Judama lotu undari akak orok ormulayira. Or layihi wik nalmingrip Sabat wolo lir nga norlihi mashi Avui Wasilakahi jekambak li kayehendari lal orheyehe lirin ormu sawera. 3�Ma or Avui Wasilaka manjivinakmbaha nor kamahanda oto nomorawu wasilakanor kisha nor haha indiyok usahakwa ri, karem jekambaAvui Wasilakahik li kayehendari sir. Jisas or a sawewak jimisiwa ortonom Avui Wasilaka kamashihindak ma orhinjivinakwama ria.� 4Karemormbarik Judama lal li misihiPol fre Sailasin limu tiyara. Urik yanga Grikik fehe ma olAvui Wasilakan lotu undari ondo nga nokove ol orok fehemaifuk sindari ondo er nga mushak frihi mashin li misihilimu tiyara.

5 Hako Judama lida lihi ondo li heyerik ma mushamendek fririn li tiya irik wavu lihi kava mendek simunara. Urik li mbarik ma kava yanga orok fehe ondomushak li talandirsaha mainkwambuk mashi kavan limumbara. Uhu Judama ondo er nga li ihi ma lar hi orhi

Page 76: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 17:6 76 Aposel 17:13Jeson, orhi akayangan li jilundu ermbehe akak limu layira.Uhu Pol fre Sailasin limu lasara. Orok fri li nahi, lilaharlahahulaimanokopmahi tavak li hakmbahan. 6Hakoli laslasafuhu Jeson nga Jisasin hishindiyandari ma lal ngali toloho yanga orok fehendari lida lihik limu laha ira.Uhu limumbara,�Pol fre Sailas ovro yanga yangak fri ihiman fri mbafirimbarik hulaima nokopma wavu lihi kavaknanda ma vri. Ter opmu yanga torok tanduwa. 7 Jesontoto fririn or laha aka orhik layiri lir. Ma tondo Jisasking lihi, karem li mbaha mbeek malakama Romik feheSisarin tiyanda ambu lir, uhu orin mblarna ormbendalir.� 8 Karem li mbarik yanga orok fehendari ma ngamalakama lihi nga li misihi wavu lihi kavak simu nara.9Urikmalakamaondo limbarik Jesonngamaanandi ondonga yan li harik li halashirik limu ira.

Pol fre Sailas yanga Beriak fri iri10 Am si krinyarik kolok Jisashi mashin misindiyandari

ondo Pol fre Sailasin li mbashirik yanga Beriak frimu ira.Fri ihi Judama lotu undari akak frimu layira. 11 Judama olBeriak lindari ondombeek Judama ol Tesalonaikak lindariondo hom nandari ambu lir, wahau. Lir mambla lihinarmek li owehe mashi os Pol sawerin arme mendek limisihi limu rupshira. Uhu, �Mashi os fri saweri osomashi Avui Wasilakahi nga nakrem si naha ome indingaos mowahau?� karemmbaha ermba ermbakmashi AvuiWasilakahin ritim undari lira. 12Uri osik Judama mushakJisasin wavu lihik limu owera. Yanga Grikik fehe nokoveol orok lihi maifuk sindari ondo mushak er nga Jisasinwavu lihik limu owera. Urik yanga Grikik fehe hulaji ondomushak er nga Jisasin wavu lihik limu owera.

13 Hako Judama ol Tesalonaikak fehendari ondo Polmashi Avui Wasilakahin yanga Beriak or sawerin li misihi17:7: Lk 23:2; Jn 19:12

Page 77: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 17:14 77 Aposel 17:20Beriak li taha orok fehe man li mbafirimbarik wavu lihisi usaha kavak er simu nara. 14Urik kolok Jisashi mashinmisindiyandari ma ondo Polin li mbashirik solwara sum-buk ormu layira. Hako Sailas fre Timoti fri halashi yangaBeriak liri vri. 15Urik ma ol Polin nombon laha muku iriondo orin li tambuhu yanga Atensik limu ira. Ma ondo amindik Beriak li ikurik Pol lirin ormu sawera,�Ji ihi Sailasfre Timotin ji saweshinak kolomalok fri ra,� karem ormumbara.

Pol yanga Atensik mashin or saweri16 Pol, Sailas fre Timotin Atensik ormu nikishira. Uhu

nor heyeri yanga orok fehe ma ma tavak li undari godmusha mendek li owehe lotu undari lira. Oson or heyehewavu orhi kava mendek simu nara. 17Urik or ihi Judamalotu undari akak or layihi Judama nga Judama ambu olAvui Wasilakan lotu undari ondo nga limu anasawem-bara. Uhu ermba ermbak ma tirsandari mishik or ihima ol orok sirin or heyehe lir nga limu anasawera.18 Hishiyarinda nga nanda ma lal orok lindari lira, krahalas Epikurian,17:18 kraha las Stoik, karemnandari lira. Maondo li misirik Pol mashi Jisashi nga os or haha indik orusahandari mashi nga ormu sawera. Urik lal lihi olmumbara, �Warapjinda toto mberem or mbandu?� Hakolal olmu mbara,�Samba sambak fehe godin li lotu undanombon sawendar mbe?� 19Uhu Polin li laha malakamali tirsandari mishi telemba Areopagusik limu ira. Uhulimu sawera,�Mir avak sawenak ni misika, mashi akri oshulaima nokopman mi sawewa oson. 20Hako mashi mihini misihi ni hishiwa, apshar er ni hishiwa re. Uwa osikmainomendinga sihin armek sawenak ni misika,� karem17:17: Ap 18:19 17:18 17:18: Kraha Epikurianik fehe ondo lir maome

lihi si rupkapshikuri nombon lasandari lira. Hako Stoikik fehe ondo lirmbeekmaome lihi si rupkapshindari nombon tiyakmba hishindari ambu lir.

Page 78: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 17:21 78 Aposel 17:29limu mbara. 21Ma ol Atensik fehendari nga ma ol yangaanandin halashi taha Atensik lindari nga ermba ermbakmashi akri nom li misikmbaha hishindari lira.

22 Urik Pol malakama lihi nindik telemba Areopagusorok or sihi normumbara,�Jir Atensik fehenda ma jirin.Am a heyewa jir, mbele mbelen god hom lotu unda jir.23 Yanga torok a yaha mbele mbele ol ji lotu undan amuheyenduwa. Uhu alta las a heyewa, karem ji kayehendaka heyewa sir, �Alta toso god or ni heyenda ambu orhisir.� Hako God or ji lotu uhu mbeek ji heyenda ambu otoorhi mashin jirin amu sawenduwa.

24 Avui Wasilaka or misambin uhu mbele mbele amberuhunda oto ortonom heven nga misambi nga arangondama ria. Ortonommbelembele rondo amber homWasilakalihi ria. Uwa osik or mbeek ma unda akak linda amburi. 25 Or mbeek mbele las sainanda ambu ri, wahau.Uwa osik nir ma orin mbele las ni laha ni jelyandahiambu ri. Ortonom nirin or ushihindak jip ni liwak mbelembele ol ni sainawan handa ri. 26 Hako misumu arajenamtar nom mas or ushirik ma amber hom orhik talarilir. Ortonom yanga yanga os li naha li likuri likuri wolonor kamaha misambi wolo ambe os li likuri nga halariri. 27 Unak hulaima nokopma orin li lasaheyekmbahan.Hako or mbeek homtap linda ambu ri. 28 Nir AvuiWasilaka ushihindak nimu linduwa. Or ngashik jip ni lihinimu yanduwa. Os hishiyarinda ma jihi lal mas karem limbahandari hom,�Nir nga jikisi nirambara orhi nira.�

29 Ome sira. Nir jikisi Avui Wasilakahi nira. Uwa osikavak karem ni hishihi ni mba, �Avui Wasilaka oto golhom mo, silva hom mo sunja hom nandari. Uhu matavak li tolo unda ri,� karem ni hishiwa hala, wahau.17:24: 1 Kin 8:27; Ap 7:48 17:25: Sng 50:12 17:27: Sng 145:18; Jer

23:23 17:29: Ais 40:18-20; 44:10-17; Ap 19:26

Page 79: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 17:30 79 Aposel 18:330 Mas wolo ma mbeek yawur hishindari ambu lir. Uriosik Avui Wasilaka mbeek lirin mberem mbandari amburi. Hako ter wolo ormu kwambu mendek mbanduwa,�Mayanga yangak fehe amberwavu lihin li tormbleka,�karem ormu mbanduwa. 31Maskop Avui Wasilaka angopor mbari sir, kumak os or mbahanda wolok si nanak mamisambik fehenda mbele mbele kavakava os li undanor heyembakmbaha ma lar ormu kamara. Ma or orkamahandari oto angop or harik ormbarik indik usaharikni heyeri ri. Uhunda osik os nimu sawenduwa. Unakma amber hom ortonom Avui Wasilaka kamahandama ri,karem li hishikmbahan.�

32 Urik ma ol orok lindari os ma haha indik or usa-handari mashin or mbarik li misihi lal lihi Polin limuokolera. Hako lal limu mbara,�Uhundanakop mashi osmi sawewan indikmi sawenak ni misikundu.� 33Urik Pollirin or halaha ormu ira. 34Hakoma lal orin li tiya ihi olmuJisasinwavu lihik owera. Ma lar Dionisius oria, or telembaAreopagus orok tirsandari lida lar oria. Hako las nokovesira, hi sihi Damaris. Sir er nga Jisasin wavu sihik simuowera, uhu ma lal er nga Jisasin wavu lihik limu owera.

18Pol yanga Korinik mashin or saweri

1 Pol mashin telemba Areopagus orok or saweshihiyangaAtensin or halaha yanga Korinik ormu ira. 2Korinikor ihi Judama lar ormuheyera. Hi orhi Akwila, yanga Pon-tusik fehendari ria. Oro wolok malakama Sisar Klaudiusmainkwambu las or owehe ormumbara,�Judama amberjir kolok yanga Romin ji halaha lasik ji ika.� Uri osikAkwila nga nokove orhi Prisila nga Romin fri halahaKorinik frimu tara. Urik Pol or ihi fririn ormu heyera.3 Pol nga Akwila nga sel akan tlavandari lerawun landari17:31: Sng 96:13 18:2: Ro 16:3

Page 80: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 18:4 80 Aposel 18:10ma vria. Uri osik Pol frir nga nor lihi lerawu oson limulara. 4 Ermba ermbak Sabat wolo Pol or ihi Judama lotuundari aka orok lir nga li lihi anasawendari lir. Uhu normbanak Judama nga yanga Grikhik fehe ma nga mashiJisashin li misihi li tiyakmbahan.

5 Hako Sailas fre Timoti provins Masedonian fri halahafrimu tara. Ushirik Pol sel akan tlavandari lerawun orhalashihi mashi Avui Wasilakahin sawendari lerawu nomermba ermbak ormu lara. Uhu Judama ondon kwambukormu sawera, �Jisas oto man jivinakmbaha Avui Wasi-laka kamahanda ma ria,� karem ormu sawera. 6 HakoJudama ondo mashi os or sawerin li misihi orin limuokolehe mashi kavakavan mbara. Uri osik lirin or turakumaifa nor ikurik kousamba orhin or narkaha lirin ormusawera,�Wa, mberem ukwana. Avak a ihi Judama ambuondon a sawekwa nir. Hako os hik ji i nahi, wamusa jihika,anhik nembesa.�

7 Karem or mbashihi li lotu undari aka oson or halahaJudama ambu larhi akak ormu layira. Ma oto hi orhi TitiusJastus, AvuiWasilakan lotu undari ma ri. Aka orhi Judamalotu undari aka nga nakrem sindari vri. 8Urik Krispus orJudama lotu undari akan washilindari ma oto nga ma olaka orhik nakrem lindari ondo nga amber Jisashi mashinlimu misindiyara. Urik ma ol yanga Korinik fehe mushamendek er nga mashi Jisas Kraishin Pol or sawerik limisihi li misindiyaha fak limu layira.

9 Urik niri las wolok Wasilaka sukuk heyendari homPolhik or talaha ormu sawera, �Mir ajehe mayam liwahala. Kormbak os mi sawewan er saweka. 10 An mirnga shimu linduwa. Uwa osik ma lar mbeek mirin kavaknakwa ambu ri, wahau. Anhi ma musha mendek olmuyanga torok linduwa. Uwa osik mashi anhin er saweka,�18:3: Ap 20:34 18:5: Ap 17:14-15 18:6: Ap 13:46,51; Ap 20:26

Page 81: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 18:11 81 Aposel 18:18karem ormu sawera. 11 Ushirik Pol asama namtarniyaka 6-pela, karem yanga Korin orok er or lihi mashiAvui Wasilakahin ormu sawera. Yanga Korin oso provinsAkaiak nandari sira.

12 Hako os ma lar hi orhi Galio, provins Akaia orokmalakamak or nari wolo Judama ondo li usaha Polinwutarik limu owera. Uhu kotik orin li laha ihi limumbara,13 �Ma toto hulaima nokopman or saweshiwak mashiMoseshin li mblarna ormbeshihi Avui Wasilakan apshamapsham lotu unda lir.�

14 Karem mbarik Galio or misihi Pol or nga norsawekmba nor urik Galio nga masmas or usaha Judamaondon ormu sawera, �Judama jirin, os ma toto Romikfehe oweri lo las or mblarna ormbe nahi mo, os mbelekava las or u nahi, avak jir mbawa mashin a misikwa nir.15 Hako, wahau. Jir mbele mbele mashi jihi nga lo jihinga nombo nombo os ji tiyandan jihinjik ji anamblarnahaanhik jimu randuwa. Oso jihinjik ji anasawe ji mbaol-solondahi sir. Uwa osik an mbeek mashi os er nawan amisikwa ambu nir.� 16 Karem mbaha nor mbashirik lihalaha limu ira. 17 Uhu Sostenes or Judama lotu undariakan washilindari ma or yejen li toloho limu jira, os li koturi mishi hikriyok. Hako Galio os er li uri oson or heyehembeek mbele las uri ambu ri.

Pol provins Siriak nandari Antiokik indik or iri18 Pol niri lal er nga Korinik or liyaha provins Siriak or

ikurik Jisasin hishindiyandari ma ol yanga Korinik feheondon or wesambasa lafakaha yanga Senkriak ormu ira.Uhu sip las Siriak si ikmbaha si urik orok or lawuhuikmbaha normu ura. Urik Akwila fre Prisila er nga li irivri. Os Pol Senkriak or liri wolo masikukwan ormu lerera.Mberem ushirik? Or angop mas mbele las or ukmbaha18:10: Jos 1:9; Ais 41:10

Page 82: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 18:19 82 Aposel 18:26

orhinjikAvuiWasilakanor saweshihi normbahandari osa.Oso am mendek si narik mashi Moseshi si mbahandarihom masikukwa orhin ormu lerera. 19 Li ihi yangaEfesusik li talaha Pol fririn orok or halaha Judama lotuundari akak or layihi Judama ondo nga limu lihi anasaw-era. 20 Urik Judama ondo Polin limu mbara, �Mir avakkandakar nga nambek torok mi lihi mivai ika.� Karemli mbarik Pol mu mbara, 21�Wahau, an mbeek nambektorok a likwa ambu nir. Hako os Avui Wasilaka mba nahi,avak indiyok jirin a heyekmba na rakwa nira.� Karem ormbaha lirin wesambasa lafakaha sipik or lawuhu yangaEfesusin or halaha ormu ira. 22 Sipik or ihi yanga Sisariaksipin or halaha Jerusalemik ormu ira. Or ihi sios orokfehendari man or heyehe lir nga anahowaimbawayira.Ushihi Jerusalemin or halaha yanga Antiokik ormu ira.

23Or ihi kandakar nomorok or lihi indiyok ormu ira. Orihi provins Galesia nga Frigia nga orok or ihi orok nandariyanga yangak ormu ira. Or ihi orok fehendari ol Jisashimashin misindiyandari ondon ormu saunjelyara.

Apolos yanga Efesusik mashin or saweri24 Judama lar yanga Aleksandriak fehendari or taha

Efesusik ormu lira. Hi orhi Apolos oria. Or mashi AvuiWasilakahin armek heyehe hishiyari sawendari ma ri.25 Or mashi Wasilakahin li sawerik or misihi sunguwavuorhi kwambuk er si narik omendingak mbele mbele Jisasundari oson kormbak sawendari ri. Hako or Jon manor toloho fak or falendari nombo nom heyendari ri.26Uhu Judama lotu undari aka orok or layihi mashi AvuiWasilakahin ormu sawera. Or mbeek ajeri ambu ri. UrikPrisila nga Akwila nga mashin or sawerik fri misihi akafrihik orin fri laha ihi nombo nombo Avui Wasilakahin18:18: Nam 6:18; Ap 21:24

Page 83: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 18:27 83 Aposel 19:3kormbak armek frimu sawera. Ushinak armek kormbakor hishikrahakorokmbahan.

27 Ushirik Apolos provins Akaia orok ikmbaha norhishirik Jisasin hishindiyandari ma orin li jelyahajekamba las li kayehe masmas li ormbeshirik simuira, provins Akaiak. Unak Akaiak fehe li heyehe orokor inak orin armek li ukmbahan. Apolos am provinsAkaiak or talaha orok fehe ma ol Jisasin hishindiyandariondon ormu warje mende nga saunjelyara. Ma ondoAvui Wasilaka waprupshi orhin or hashirik Jisasinwavu lihik owendari lira. 28 Or mashi Avui Wasilakahinkwambu mendek hulaima nokopmahi misokomek orsawehe Judaman mblarnandari ri. Uhu jekamba AvuiWasilakahin armek or heyehe,�Jisas hulaima nokopmaorhin or jivinakmbaha Avui Wasilaka kamahandari mari,� karem kormbak krahak sawendari ri.

19Pol yanga Efesusik mashin or saweri

1 Os Apolos yanga Korinik or liri wolo Pol yanga19:1ol telemba orok nandari mishik ormu yara. Uhu kumayanga Efesusik ormu tara. Efesus orok Jisasin tiyandarima lal or heyehe 2 lirin ormu silira,�Os kolo wolo Jisasinwavu jihik ji oweri wolo, Masikome Avui Wasilakahi amjihik nari or?� Urik limu mbara, �Wahau. Nir mbeekMasikome Avui Wasilakahi nihik or nakuri kas ni misiriambu nir.� 3Urik Pol lirin ormu silira,�Wa, mberemhimashin ji misihi ji mbarik li fak tolofaler?� Karem orsilirik limu sawera,�Nir Jon sawendari mashin li sawerikni misihi ni mbarik fak li tolofaleri nir.�18:28: Ap 9:22 19:1 19:1: Pol provins Galesiak nandari yanga orok ilai

talaihi mashin saweyari ria. 19:1: 1 Ko 3:6 19:2: Ap 8:16

Page 84: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 19:4 84 Aposel 19:13-144 Urik Pol mu mbara,�Mas Jon os hulaima nokopman

fak or tolofaleri oso men kavakava os li undarin li halahaAvui Wasilakahik li takmbaha nor uri sira. Hako or maor kumasik takuri ma oton wavu lihik li owehe orin litiyakmbaha normu sawera. Ma oto Jisas oria.� 5 Karemor mbarik Jisasin wavu lihik li owerik kwambu WasilakaJisashik lirin limu fak tolofalera. 6 Urik Pol tava orhinmasiji lihik or hauowerik Masikome Avui Wasilakahi mulihik takara. Urik mashi apsham apshamhik li mbahamashi profet hom limu sawera. 7Ma ondo 12-pelak narilira.

8Urik Pol Judama lotu undari aka orok or layihi niyakanalmingrip Avui Wasilaka or arangoshinak jip li likurimashin mainkwambuk ormu sawera. 9Hako ma lal mashioson limblarna ormbehe hulaimanokopmahimisokomekWasilakahi nombo oson mashi kavakavan limu mbara.Urik Pol nga Jisasin tiyandari ma lal nga Judama lotuundari aka oson li halaha limu ira. Li ihi Tiranus, karemli ushandari akak li layihi ermba ermbak mashi AvuiWasilakahin orok ormu sawera. Tiranus oso li tirsahamashin li sawendari aka sira. 10Asama frijip mashin oroksaweri ri. Urik Judama nga yanga Grikik fehe ma ngaol provins Esiak liri ondo amber mashi Wasilakahin limumisira.

11 Avui Wasilaka Polhi tavak mbele mbele ma undahiambun ormu ura. 12Urik hulaima nokopma tawol os Poltlorin or fiyindari nga kowe os or ishitivishihi lerawun orlandari nga li laha ihi ma ol kavamisihi wasimalengambatoloshirik lindari ondohi maomek li hauowerik olmu jiviknara.

13-14 Hako Judama lal yanga yangak li yaha wasi-malengamba ol man tolondari ondon mbru ermbendarilira. Ma ondo Skevahi jikishulayi 7-pela olira. Skeva oto19:4: Mt 3:11 19:6: Ap 8:17; Ap 10:44,46 19:11: Ap 14:3 19:12:

Ap 5:15

Page 85: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 19:15 85 Aposel 19:22Judama bikpris lihi lar oria. Lir er nga kwambu WasilakaJisashik li ushaha wasimalengamba ol man tolondari on-don mbru ermbekurik li uhu limu mbara, �Jisas or Polsawerik ni misihinda otohi kwambuk jirin nimu mban-duwa. Mir ma toton halaha ika.� 15 Karem li mbarikwasimalengamba nga mu mbara, �An Jisas nga Pol ngafrirtonom a heyenda nir. Hako jir lawe jir?� 16 Urikwasimalengamba tolondari ma oto or jeinafaha ihi maondon amber or jihi kowe lihin or frehe maome lihi ngakavak or narik fi rakari sir. Urik aka oson li halahaserembomban li kishaha limu tulu ira.

17 Urik Judama nga yanga Grikik fehe ma nga olyanga Efesusik lindari ondo mashi oson li misihi limuaje mendera. Uhu hi Wasilaka Jisashin metenjek limuhauowera. 18 Uhu ma musha mende Jisasin wavu lihikli owehe os li singalaha entlembantlen li sindari ondonJisasin hishindiyandari ma ondomisokome lihik kormbaklimu sawera. 19 Uhu jekamba ol li heyehe li singalahaentlembantlen li sindari ondon li lahara owerakoho hiklimu suwura. Jekamba ol ya lakak li landari ondon lilahara owehe li suwuri ondo ya sihi 50,000 silvak19:19 narilira. 20 Karem urik mashi Wasilakahi yanga yangak si irikma mushak limu misindiyara.

21 Ushirik Masikome Avui Wasilakahi Polin orsaweshirik Pol yanga ol or ikuri mishin ormu mbara,�Avak provins Masedoniak a ihi hovok provins Akaiaka ihikop kumasik Jerusalemik a ikwa nir. Uhu yangakandon mas a heyerakondanakop a ihi yanga Romin aheyekwa nir. Masikome Avui Wasilakahi karem aninsawewa ri.� 22 Uhu ma frijip op orin jelyandari Timotinga Erastus nga nor mbashirik masmas Masedoniak19:17: Ap 5:11 19:19 19:19: Ya silva oso karem. Oro wolo ma lar de las

lerawun or lari, silva namtas landari ri. 19:21: Ap 23:11; Ro 1:13

Page 86: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 19:23 86 Aposel 19:29frimu ira. Hako Pol ortonom provins Esiak kandakar nganambek orok liri ria.

23 Oro wolok ma lal nomboWasilakahin mainkwambukli mbaha Polin limu wutarik owera. 24Ma ol erem mbarilihi lar hi orhi Demitrius oria. Or mbele mbelen silvakundari ri. Uhu nor mbashirik ornjik lerawun landari maondo haimba handambanda god Artemis sindari akan liheimaha os si nandari hom silvak awarikandak undarilir. Uhu ondon li oweshirik ma li frungawushirik yangamushak nandari lir. 25 Demitrius ma ol ornjik lerawunlandari ma nga ma ol lerawu os li lari himin landariondo nga nor mbarik limu talandirsara. Urik ormulirin sawera, �Jir an nga ni landa ma jirin. Angop jiheyenda sir. Lerawu toson ni lahakop yanga ni nandanir. 26 Hako Pol oto ma tavak li unda god ondo godindinga ambu lir, karem or haimba handambashiwak mamushak orin tiyanda lir. Angop ji heye ji misiri sir.Mashi oso mbeek yanga Efesuskop nawa ambu sir, wahau.Kuyanga ol provins Esiak nanda ondo amber hom angopli misirakowa sir. 27 Karem or mbari mashi oso si uwakyan ni landa nombo osmumendek nanduwa. Yan ni landanombo nom nembes, hi jivi Artemishi nga osmu misambimendek takanduwa. Artemis osoma ol provins Esiak fehenga hovokmisambi torok fehe amber hom sirin lotu undalir. Hako mashi Polhi oso osmu hi god nokove Artemishioson kavak nakwak nanduwa.�

28Mashi oson li misihi li waplelenaha wasilaka mendeklimumbara,�Artemis tos yanga Efesusik sinda toso nomwasilaka mendek nanda sira.� 29 Karem mbaha mashiwasilaka mende yanga orok limu mbahanjira. Uhu limbarik kuyanga orok fehe ma er nga limu mainkwambumbara. Er li mbaha provins Masedoniak fehe Gaiusfre Aristarkus op Pol nga yandari ovron li toloho ma19:23: 2 Ko 1:8

Page 87: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 19:30 87 Aposel 19:37tirsandari mishik shirinyambar limu lai owera. 30 Polmashi oson ormisihi or er ngama ondo li tirsarimishik orihi mashin or sawekmba mbari ri. Hako Jisasin tiyandarima orin li pantleri lir. 31 Urik provins Esiak fehendarilida lihi ol Pol nga ananaimble tolohondari ondo orin limainhaha lir nga karem limu mbara, �Mir avak os litirsanda mishi orok iwa hala.�

32Mamushak mbeek os orok li tirsari maintontlo sihinhishiyariri ambu lir. Hako lir men li usaha os wavu lihilihik li hishiri oson hukwanakwayinjiri lir. 33 Judamaondo ma lar hi orhi Aleksander oton li kisha ermberikmaifuk ormu i sira. Urik orin li mbashirik or sihi nortavalounashinak mayam li sinak mashin or sawe, karemmbaha uri ria. 34 Hako orin li heyeri or Judama lar oria.Urik ma orok fehe Judama ambu ondo amber wasilakamendek limu mbara, �Artemis tos Efesusik sinda tosonom wasilaka mendek nanda sira.� Karem limu mbara.Os erem li mbari oso nambe mendek washi mbahanjirilira.

35Urik Efesusik fehendari malakama ondonjik jekambalerawun landari ma oto or mbarik ma musha mendeondo mayam limu sira. Urik ormu mbara, �Jir yangaEfesusik fehenda ma jirin. Ji misi. Ma amber sambasambak fehenda er nga angop li heyerakonda nir, nirEfesusik fehe Artemishi aka nga sunja os hevenik takarikni oweshihindak wanda oso nga ni washilinda oso angopli heyenda sir. 36 Ma lar mbeek mashi kason mblarnaermbekwa ambu ri. Uwa osik oson ji hishiowewa hala. Jiravak kolomalok huliyiusaha mbele las hishiyari namberji uwa hala. 37 Torok ji laharawa ma tovro mbeek mbelelas tos ni lotu unda mishik hirnyanda ambu vri. Uhufrir mbeek mashi kava las god nokove nihi toson mbanda19:29: Ap 20:4; 27:2; Kl 4:10; Fm 24

Page 88: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 19:38 88 Aposel 20:3ambu vri. 38Hako Demitrius nga ma ol lerawu nakremhinlanda ma nga os mashi las ma lar nga li na nahi, os likot ukuna wolokop ni misikundu. Unak malakama li lihimashi lihi oson livai heyembakundu. 39Hako os mashi lasnga ji na nahi, halandanak lida nihi li tirsa li anasawekwawolokop yawur nivai anasawekundu. 40 Hako ji misika.Os malakama Romik fehenda otohi lerawun landa ma oster ji uwa toson li misi nahi, avak li kotim ukwa jir, osmen ji tirsaha ji mainkwambu mbaha awun ji ukmbaha jiuwa oson. Os erem ji uwa oso mbeek maintontlo sihi nganawak ji uwa ambu sir. Os li ra silihi li mba, �Mberemushirik ji talandirsaha ji mainkwambu mbar?� Karemli sili nahi, mberem nivai mbaku?� 41 Malakamanjikjekamba lerawun landari ma oto mashin or sawerakohonor mbashirik ma ondo olmu mbrumambruhu ira.

20Pol provins Masedonia nga yanga Grik nga nor iri

1 Hulaima nokopma mashi laka lakak li mbahanjiri osoam mendek si narik Pol mbashirik Jisasin tiyandari maamber lasikop limu tirsara. Urik mashi las lirin ormusaunjelyara. Unak kwambuk li sikmbahan. Ushihi lirinor wesambasa lafakaha provins Masedoniak ormu ira.2 Yanga yanga ol provins Masedoniak nandari orok or ihimashi musha mendek Jisasin tiyandari orok fehe ondonormu sawera. Unak kwambuk li sikmbahan. Ushihi yangaoson or halaha provins Grikik20:2 ormu ira. 3 Niyakanalmingrip Grikik liri ri. Ushihi nom sip lasik or lawuhuprovins Siriak ikurik ormu ura. Hako or misiri Judamaondo orin li mandingormekmba limu mbara. Uri osik20:2 20:2: Provins Grik oso hi yeje sihi Akaia sira.

Page 89: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 20:4 89 Aposel 20:12

nombo os or ikurin or halashihi indiyok provins Mase-donia nombok ikurik ormu ura. 4 Ma ol Pol er nga nortambuyandari ma kalira. Lar Sopater yanga Beriak fehe,or jikisi Pirushi ri. Tesalonaikak fehe ma frijip Aristarkusnga Sekundusnga, Gaius kuyangaDerbek fehenga, Timotinga ma frijip Esiak fehe Tikikus nga Trofimus nga. Makando Pol nga yandari lira. 5Undari ma ondo lal masmasli ihi yanga Troasik nirin nikishiri lira. 6Urik ni ihi yangaFilipaik ni lirik os hiyawu Bret Yis Ngashi Ambu oson niandariwolok si narik oroknimu lira. Osowolo ammendeksi nashirik sipik ni lawu yanga Filipain ni halaha nimu ira.Niri tostava am li ishirik Troasik ni layihi ma ol masmasorok iri nga nimu anaheyera. Uhu niri 7-pela orok nimulira.

Yanga Troasik Pol or urik Yutikus indik or usahari7 Am Sandek si narik Jisasin ni hishiowehe komunionin

ni akurik nimu tirsara. Urik Pol mashin ormu sawera. Amsi haranak lirin ni halaha ni ikurik si nari osik Pol mashiner or sawe ihi nirkundik simu nara. 8 Aka metenje os nitirsari mishi lam musha mendek ukru harari lira. 9 Akametenje orok ni liri jikanda ermbasi lar hi orhi Yutikus orwindon li tlendari mishik liri ri. Pol mashi hombelakaker or sawerik Yutikus suknyaha or tunguafaha misambikormu takatukuyira. Urik orin li layi tolo larasari angophari ri. 10 Urik Pol er nga nor rakaha or wari mishikkumban or huvuhu orin or tolo larasarik ormu indikusahara. Uhu ormu sawera,�Jir tlaholowa hala. Tor waundu.� 11 Karem mbashihi indik ormu lawura. Uhu bretlas or laha or toltavaha orok tirsandari ma ondo nga limuara. Uhu lir nga mashi musha mendek limu anasawera.Li anasawe ihi am si hararik Pol lirin or halaha ormu ira.12 Jikanda ermbasi oto am jivik or nashirik li rupshihi orinli laha limu ira.

Page 90: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 20:13 90 Aposel 20:22Pol yanga Troasin or halaha yanga Miletusik or iri

13 Pol orhinjik nombok or ikurik or hishiri osik masmasor mbashirik sipik ni lawuhu yanga Asosik nimu ira. 14Niirik Pol or taha nirin yanga Asosik or heyehe nakrem sipikni lawuhu Mitilinik nimu ira. 15 Uhu kuyanga Mitilininni hala ihi wahandashihi pasir ailan Kiosik nimu ira.Hovok wahandashihi ailan Samosik nimu ira. Hovokwahandashihi yanga Miletusik nimu ira. 16 Pol kolokJerusalemik or ihi Pentikos wolok orok or likmba norhishiri osik or mbeek provins Esia orok nambek likurikhishiri ambu ri. Uri osik yanga Efesusin or tikrihi yangaMiletusik ormu ira.

Pol sios lida Efesusik fehe ondon wesambasan or hari17 Am yanga Miletusik ni talaha Pol sios lida ol Efesusik

fehe ondon masmas ormu mainhara. Ushinak Miletusikli taha orin li heyekmbahan. 18 Am li rarik ormu lirinsawera,�Jir angop ji heyendari sir, maifuk provins Esiaka rari wolok sishi raha ermba ermbak mbele mbele ol aundarin. 19 Jir angop ji heyendari sir, os hi anhin ahalashirik si takarin. Uhu Jisasin hishindiyanda manjik aholoho lerawu havakavan a lahaWasilakan a tiyarin. UhuJudama anin kavak li narik nomorawu laka mushak anhiksi lawurik a kishahaWasilakan a tiyarin. 20Hako anmbeeka ajehe mashi os jirin a saunjelyakurin a halari ambunir. Ma li tirsanda mishi nga mahi aka akak a ihi ermbaermbak jirin mashin kormbak a sawendari nir. 21 Ermbaermbak mashi kwambuk Judama nga yanga Grikik fehema nga nakrem a sawendari ona. Unak wavu lihin litormblehe Avui Wasilakahik li taha Wasilaka nihi Jisashimashin li misindiyakmbahan.

22 Ji misika. Masikome Avui Wasilakahi anin or mba-handa osik Jerusalemik a ikwak amu unduwa. Mbele20:17: Ap 18:21 20:18: Ap 18:19:10

Page 91: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 20:23 91 Aposel 20:32las orok anhik talakwa a heyenda ambu nir. 23 HakoMasikome Avui Wasilakahi yanga yangak anin karemsawenda ora, krawuk li owenak nomorawun a kishakwaosmu anin nikishinduwa. 24 Hako an mbeek maomeanhinjik a hishinda ambu nir. Lerawu os Wasilaka Jisasanin orhashihindak a landa oso a larakonahi, a rupshikwanir. Lerawu oso mashi jivi os Avui Wasilaka hulaimanokopman or rupshindan kormbak a saweyanda lerawusira.

25 Ji misi. Mas jihi nindik a ihi Avui Wasilaka mbanakjip ji likundari mashin a saweri nira. Hako kumak jirmbeek fumunyava anhin indik heyekwa ambu jir. 26Uwaosik ter jirin kormbak amu sawenduwa. Os jihi lar hikor i nahi, oso anhi musak nakwa ambu sir. 27 Mberemushiwak? An mbeek os Avui Wasilaka or ukmbaha normbahanda mashi las jirin a sawekurin a halari ambu nir,wahau. Amber hom angop a sawerakori nir. 28 Jir jihinjikji auheyehe ma ol sios Avui Wasilakahik sindan armek jiwashilika. Ma ondo angop Avui Wasilaka jikisi orhi fik orfrungawuri lira. Uri osik Masikome Avui Wasilakahi lirinji washilikmbaha jirin ormu kamara. 29 Angop a heyewasir. Os jirin a halaha iwa wolo haimba handambandama litaha avak kala asa sipsipin li kavak nanda hom jirin kavaknakwa lir. 30Unak jihi nindik ma lal avak li usaha mashilal haimba handambakwa lir. Li haimba handambanakJisasin tiyanda ma lal avak lirin tiyakwa lir. 31 Uwa osikermba ermbak ji auheyeka. An asama nalmingrip jir ngana liri wolo jirnjik a hishihi mashin niri tandi jirin asawehendarin ji hishihi halawa hala.

32 Ter jirin Avui Wasilakahi tavak amu halanduwa. Uhumashi jivi Wasilakahi os hulaima nokopman or rupshinda20:23: Ap 9:16; 21:11 20:24: Ap 21:13; 2 Ti 4:7 20:28: 1 Ti 4:16; 1 Pi

5:2-4 20:29: Mt 7:15; Jn 10:12 20:31: 1 Te 2:11

Page 92: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 20:33 92 Aposel 21:3oso nga avak jihik si nashinak kwambuk ji sika. Uhun-danak Avui Wasilaka jirin or ukmbaha or mbahanda homjirin or arangoshinak ermba ermbak jipjip likwa jir.

33 An mbeek ya kowe mbele mbele jihi ondonjik asilindari ambu nir. 34 Angop ji heyenda ona. Tava anhiklerawun a laha anhinjik a linda nir. Uhu ma ol nakrem niliwan er nga na jelyanda ona. 35 Os erem a landa jirina mukukmbaha a landa sir. Jir avak erem ji laha ma ollihinjik jelyandahi ambu ondon ji jelyaka. Uhu mashi osWasilaka nihi Jisas mbahanda oson ji hishika. Karem ormbari osa, �Os ma anandin ni rupshihi mbele mbelenlirin ni ha nahi, Avui Wasilaka warje mende nga nirinrupshinda ri. Hako os mbele mbelen nihikop ni lakwakni hishi nahi, Avui Wasilaka nirin rupshinda ambu ri.��

36 Pol mashin am or sawerakoho kumbambongonor huvuhu sios lida nga Avui Wasilakan limu sawera.37Ushihi Polin li toloho makshitakshihi warje mende ngalimu tlaholora. 38 Pol or mbar, �Jir mbeek fumunyavaanhin indik heyekwa ambu jir.� Karem or mbari osikwarje mende nga limu tlaholora. Uhu orin limu sipik laihalara.

21Pol sipik or lawulihi Jerusalemik or iri

1 Nir sios lida ondon ni halashihi sipik ni lawuhunombok ailan Kosik er nimu ira. Uhu wahandashihiailan Rodesik nimu talara. Ushihi Rodesin ni halashihikuyanga Patarak nimu talara. 2Uhu ni heyeri sip anandilas yanga Fonisiak si ikmba simu ura. Urik sip orok nilawuhu nimu ira. 3Ni ihi ailan Saiprusin tava ashi yok ni20:33: 1 Ko 9:11-12 20:34: Ap 18:3; 1 Te 2:9

Page 93: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 21:4 93 Aposel 21:11lafaha kuyanga Tairik nimu ira. Yanga Tair oso provinsSiriak nandari sira. Sip oso mbele mbele lal yanga oroksi halakurik nari osa. 4 Urik Jisasin tiyandari ma lal orokni heyehe niri tostava tava yok frijip lir nga orok nimulira. Urik Masikome Avui Wasilakahi Jisasin tiyandarima orok fehen or sauhashirik Polin limu sawera, �Miravak Jerusalemik iwa hala.� 5 Hako sip am kuyangaTairin si halaha si ikuri wolok si narik, Jisasin tiyandarima orok fehe nga jikis nokopji lihi nga nirin li laha yangahikri yok ni layihi solwara sumbu yok kumbambongon nihuvuhu Avui Wasilakan nimu sawera. 6Ushihi lir nirin liwesambasarik nir ngamu lirinwasambasara. Uhu sipik nilawurik lir indik yanga lihik limu ira.

7 Yanga Tairin ni halaha yanga Tolemesik nimu talara.Uhu Jisasin hishindiyanda ma ol orok fehe ondon niheyehe ni howaimbawayihi niri namtar orok nimu wara.8 Ni wahandashihi Tolemesin ni halaha yanga Sisariaknimu talara. Uhu Filiphi akak ni layihi or nga nimu lira.Or mashi jivi Jisashin sawendari ma ri. Or ma 7-pela olaposelin jelyakmbaha mas li kamahandari ma lar oria.9Or jikis nokopji tovro kavro ngashi ri. Lir hulasi namber.Lir Avui Wasilakahi mashin profet hom sawendari lir.

10 Niri lal nga orok ni liri nir. Urik profet lar hi orhiAgabus provins Judian or halaha ormu yanga Sisariakrakara. 11 Or taka nirin or heyehe kufulombo Polhin orlaha kumba tava orhinmashamorhinjik ormu ishira. Uhuormu mbara, �Masikome Avui Wasilakahi ormu karemmbanduwa. Kas karem a uwak ji heyewa kaso Judamaavak kufulombo kasohi mashaman Jerusalemik erem liishihi Judama ambu ondo lihi tavarenjek li hakwa ri.�21:4: Ap 20:23 21:8: Ap 6:5; 8:40 21:10: Ap 11:28 21:11: Ap

20:23; 21:33

Page 94: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 21:12 94 Aposel 21:2112Mashi oson ni misihi nir nga orok fehema nga amber

kwambuk Polin nimu mbara,�Mir avak Jerusalemik iwahalaka,� 13 karem ni mbarik Pol mu mbara, �Mberemushiwak ji tlaholoho wavu anhin kavak ji nandu. Anmashi Wasilaka Jisashin a sawenda onik anin li tolohoJerusalemik krawuk li owekwan a ajekwa ambu nir. Osli mandingormekwak li uwa oso nga an mbeek a ajekwaambu nir.� 14Ni heyeri Pol Jerusalemik or ikuri mendeknari ri. Ushirik ni heyehe nir mbeek orin ni pantlekuriknari ambu sir. Uhu nimu mbara, �Mbele mbele os sinakmba Wasilaka mbahanda oso halanak os si nakmbanor mbahanda hom si naka.�

15 Niri lal am li ishirik Jerusalemik ni ikurik mbelembelen nimu hundujera. 16 Urik Jisasin tiyanda ma lalyanga Sisariak fehe ondo er nga nakrem nimu ira. Ni irikyanga Sisariak fehe ondo nirin Nasonhi akak limu lahaira. Ma oto Saiprusik fehe ria. Mas wolokop sishihi Jisasintiyanda ma lar oria. Uhu aka orhik nimu wara.

Pol Jerusalemik or layiri17 Ushihi Jerusalemik ni talarik Jisasin hishindiyanda

ma nirin li heyehe limu rupshira. 18 Ni wahandashihiPol nirin or laha Jemsin heyekurik nimu ira. Oro wolosios lida ondo orok limu tirsalira. 19 Urik Pol lirin orhowaimbawaihi mbele mbele os Avui Wasilaka orhi tavakJudama ambu ondo lihi nindik or landari oson ormusawera.

20 Sios lida ondo Polhi mashin am li misirakoho hi AvuiWasilakahin limu hauowera. Uhu limu orin sawera,�Mirangopmi heyeri sir, Judamamushamendek angop Jisasinwavu lihik oweri lir. Hako lir amber lo Moseshin armektiyanda ma lira. 21 Hako ma lal karem mbafirimbari lir,Pol Judama ol Judama ambu ondohi yangak linda ondon21:13: Ap 20:24 21:19: Ap 15:12 21:20: Ap 15:1,5

Page 95: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 21:22 95 Aposel 21:26ormu sawenduwa, �Moses kayehenda mashin ji tiyawahala. Jir avak jikisi hulayi jihi masamsishi lihin ji korowahala. Uhu mbele mbele ol misumu walanga wolok sishihiji tiyanda nombon ji tiyawa hala.� Mir mashi karem misawenda, karem mirin li mbafirimbari osik ma ondo limisihi wavu lihi kavak nari sir. 22 Hako mberem nivaiuku? Lir os torok mi rawa avak misikwa lir. Las avakli taha mirin kavak li nanda ngashi. 23 Uwa osik mbelelas os mi ukmba ni mbawa hom avak erem uka. Ma nihilal tovro kavro angop mbele las li ukurik Avui Wasilakanli saweri sir. 24 Unda osik mir avak ma ondo ngatempelik ji ika. Uhu avak nombo nombo misokome AvuiWasilakahik jivik li nakwak li unda hom ji uka.21:24 Uhuya lal avak lirin hashinak masikukwa lihin li lerekwa ofanli haka. Erem mi unak Judama ol Jisasin hishindiyandamak nanda ma rondo avak li heyehe li mbaka. Mashios mirin li mbari men li mbafirimbari sir. Mir er ngaMoses kayehendari mashin tiyanda mir, karem li mbaka.25Hako Judama ambu ol Jisasin tiyanda ondonjik jekambalas angop karem ni kaye ni ormberi sir,�Jir avak fleomeol ma tavak li unda god ondonjik li ofa uwa ondon ji awahala. Uhu fle ol li humukushiwak hawa nga mbele mbeleol fi nga nawan ji awa hala. Uhu nokophirmbiriwa hala,�karem nimu kayera.�

26 Karem li mbarik Pol or wahandashihi ma ondon orlaha misokome Avui Wasilakahik jivik li nakuri lerawunli lakmbaha tempel akak limu layira. Uhu prisin or sawenormu mbara, �Nir ter sishi ihi niri 7-pela li inak AvuiWasilakahimisokomek jivik ni nakwaofanni hakwanir.�

Judama tempel akak Polin li tolori21:23: Nam 6:1-20; Ap 18:18 21:24 21:24: Nombo nombo oso Namba

sapta 6 orok ji heyeka. 21:25: Ap 15:29 21:26: 1 Ko 9:20

Page 96: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 21:27 96 Aposel 21:3427 Niri 7-pela am mendek li nakurik si narik, Judama ol

provins Esiak tari ondo tempel aka os inyi li washihindariakome orok Polin li heyehe, orok liri ma ondon li mbarikPolin li wapkava hishihi orin limu tolora. 28Uhu kwambumendek limu mbara, �Jir Israelik fehe ma jirin. Ji tahaavak nirin jelyaka. Ma toto yanga yanga amber hom nirJudama nga mashi os Moses kayehendari nga tempel akaroso nihi nga mashi kavan sawenda ri. Hako oso nomnembes, wahau. Or yangaGrikik fehema ondon er nga tostempel aka Avui Wasilaka kamahanda torok laharlandaora. Uwak Avui Wasilaka misokome orhik or heyewaosmu kavak nanduwa.� Karem limu mbara. 29 Mas liheyeri Pol ma lar hi orhi Trofimus yanga Efesusik feheoton or laha yanga orok nakrem fri yarik li heyeri osikkarem hishiri ola,�Pol ma oto angop er nga tempel akakor laha layiri ri,� karem hishiri ola.

30 Ma ol Jerusalemik fehe mashi oson li misihi limuhuliyiusara. Uhu amber li shirinya ra tirsaha Polin litoloho tempel aka inyi hikriyok limu la layira. Uhutempel aka inyi oso akayanga amber limu arangorakora.31 Urik ma amber hom Polin li mandingormekurik limuura. Urik Romik fehe komanda mashi oson ormu misira,Jerusalemik fehe ma amber li anangriaha li anajirin.32 Uhu kolomalok orhi siyok sinda kepten lal nga awununda ma lal nga or laha limu ira, os hulaima nokopmaondo tirsarimishik. Urik Judamaondo komanda oto awunundama orhi nga nor laharashirik li heyehe os Polin li jirier limu halara.

33 Urik komanda oto awun unda ma orhi ondon ormbashirik sen kuvu lap li laha Polin limu ishira. UhuJudama ondon ormu silira, �Ma toto lawe ri? Mberemor ur?� 34 Hako ma musha mendek orok li sihi mashi21:29: Ap 20:4

Page 97: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 21:35 97 Aposel 22:3apsham apsham li mbaha warje mende nga li mba huk-wanakwayishirik or mbeek yawur misihi yariri ambu ri.Uhu nor mbashirik awun undari ma Polin li laha aka lihiklimu la layikmba ura. 35Hako Pol or ihi akak or lawukurikor urik ma musha orin li heyehe limu tara. Awun undama li heyeri lir Polin li jikuri mendek nashirik orin limukishara. 36Mamushamendek li tiya ihi limumbara,�Matotonmandingormeshinak or haka,� karem limumbara.

Pol ma ol talandirsari ondon mashin or saweri37 Urik awun undari ma ondo am Polin li laha aka

lihik li lalayikurik li urik Pol komanda oton Grikhi mashikormu mbara, �Wa, am mi halashinak mashi las mirina mbakundan?� Urik komanda oto mu mbara, �Miram Grikhi mashin mbanda om? 38 An a hishiwa, mirIjipik fehe ma kar mas wolok awun uhu gavman ngaanajihi ma 4,000 ol man mandingormendari ondon lahamisamtelmbamba orok i lihinda ma, karem a hishiwamir.� 39 Urik Pol mu mbara, �An Judama lar anira.Provins Silisiak nanda yangaTarsusik fehe anira. Kuyangaanhi oso hi ngashi sir. Hako halashinak mashin hulaimanokopman a saweka.�

40 Urik komanda oto or mbashirik Pol akayangak orsihi nor mbashinak mayam li sinak or sawekmbaha ormutavalounara. Urik ma amber mayam limu sira. Urik Pollirin Hibruhi mashik ormu sawera.

221 �Mahasanje, avoko anhi jirin. Ter mbele mbele os

anhik talahandan kormbak a sawenak jimu misikuwa.�2 Karem mbaha Hibruhi mashik or mbashirik li misihimayam er limu narakora. Urik ormu mbara, 3 �An21:36: Lk 23:18 21:38: Ap 5:36-37

Page 98: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 22:4 98 Aposel 22:10Judama nira. Nijava anhi yanga Tarsus orok si warinira. Yanga Tarsus oso provins Silisiak nanda sir. Hakoan Jerusalem torok a saha wasilakak a nari nir. Tisanihi Gamaliel oto anin mashi Moseshi os neloko nihimisindiyandari ondon arme mendek or owesawerik amumisira. Uhu an mbele mbele jivi Avui Wasilaka os orrupshindan a tiyakmbaha funtlehavantlehe na landarinir, os ter jir uwa hom. 4 An Jisasin hishindiyandahulaima nokopma ondon kavak a nandari nir. Uhu lirina toloho na mandingormekmbaha kuvuk a ishihi krawuka owendari nir. 5 Hetpris nga Judama lida lihi ondonga lir os erem a undari angop li heyendari sir. Uhu liros erem a undari oson sawekwa lir. Lir jekamba lal maol yanga Damaskusik lindarinjik li kayehe anin harik alaha Damaskusik amu ikmba ira. Jisasin hishindiyandama ondon a tolo laharaha Jerusalemik krawu akak aoweshinak kavak li nakmbahan.

6 An nombok a ihi am ta komek or sikurik or narikyanga Damaskusik a talakuri ambek simunara. Urik koloktumsar kasai lervlandari hom lersuwu yok simu taka aninarangora. 7Urikmisambik a rakatukuyihi nawahamisirikmashi las ma lar karem ormu mbara,�Sol, Sol. Mberemushiwak anin mi kavak nakwak undua?�

8 Karem mbarik amu mbara, �Wasilaka, mir lawemir?� Urik ormu mbara, �An Jisas Nasaretik fehendanira. Anin mimu kavak nanduwa,� karem ormu mbara.9Hako ma ol an nga ni iri ondo os si lervlandari hom narioso nom heyeri lir. Lir mbeek mashi os anin mbari osonarmek misiyariri ambu lir.

10 Urik amu mbara, �Wasilaka, mberem avai ukun-dana?� Urik ormu anin sawera,�Wa, mi usa ihi yangaDamaskusik layika. Yanga orok ma lar or taha lerawu22:3: Ap 5:34 22:4: Ap 8:3

Page 99: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 22:11 99 Aposel 22:20os mirnjik a kamahanda oson avak mirin sawekwa ri.�11 Hako lervlandari hom nari oso amba amba mende siushirik misokome anhi mbeek mbele las a heyekurik nariambu sir. Urik ma ol an nga ni iri ondo tava anhin li tololaha Damaskusik nimu layira.

12 Ma lar Damaskusik lindari ri. Hi orhi Ananaias oria.Ormashi Moseshin yawur or tiyaha AvuiWasilakahi siyoksindari ri. Judama ol Damaskusik lindari ondo amberorin rupshindari lir. 13 Ananaias oto an liri mishik pasiror ta sihi ormu mbara, �Awasayi anhi Sol, misokomemihi avak indiyok jivik nanak mi heyekwa sir,� karemormbarik lewas misokome anhi indiyok jivik si narik orinamu heyera.

14Urik ormu mbara,�Neloko nihi ondo Avui Wasilakalihi oto angop or kamahanda mir. Uwa osik mir avak osor mbawa hom ukwa mir. Uhu mir avak ma worna maJisasinmi heyenakmashin or sawenakmisikwamir. 15Miravak mashi Avui Wasilakahin mi laha hulaima nokopmaamber tos mi heyehe mi misindan sawenak li misikwamira. 16 Hako nambek liwa hala. Kolok mi usaha hiJisashin mi ushanak mirin li fak tolofaleshinak kava kavamihin or yoko ermbeka,� karem ormu mbara.

17 Ushihi indiyok Jerusalemik amu rara. Uhu tempelaka orok Avui Wasilakan a saweri wolo sukuk heyendarihom Wasilakan amu heyera. 18Urik ormu sawera,�Mirusaha kolomalok Jerusalemin mi halaha ika. Os mashianhin yanga torok mi sawe nahi, lir mbeek misikwa ambulir,� karem or mbarik amu mbara, 19 �Wasilaka, anangop li heyenda nir. Mas aka ol li lotu undari mishiorok a ihi ma ol mashi mihin misindiyandari ondon a jihikrawuk a owendari lira. 20Os mashi mihin sawendari maStivenin li ji mandingormeri wolo, an pasir a sihi os erem22:18: Ap 9:29-30 22:19: Ap 8:3; 26:9-11

Page 100: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 22:21 100 Aposel 22:28li uri oson a heyeri jivi, karem ambari nir. Uhuma ol orinjimandingormeri ondo kousamba lihin awashi siri nira.�

21 Hako Wasilaka mu mbara, �Mir ika. Avak a ha-lashinak yanga home mendek mi ihi Judama ambu ondo-hik ikwa mir,� karem ormu mbara.�

Pol orhinjik or Romik fehe, karem or mbari22 Urik Judama mashi oson li misihi wasilaka mendek

limu mbara, �Mandingormeshinak or ha. Nir ma rotoor likmba ni hishiwa ambu nir,� karem mbaha 23 li mba-hanjihi kousamba lihin li tloloho limu haihanda ermbera.Uhu havin limu tanyi ermbera. 24 Urik komanda oto ormbarik awun unda ma ondo Polin li laha aka lihik limula layira. Aka lihik li lalayi oweshirik komanda oto ormuhishira,�Mbere mendem or ushiwak hulaima nokopmaorin li waplelenaha li mandingormekwak li mbaw?�Karem or hishihi Polin li warmblashikmba normu mbara.Unak kormbak or sawekmbahan. 25 Uhu nor mbashirikkumba tava orhin limu ishira. Urik Pol or sihi nor heyerikkepten pasir or sirik Pol mu orin silira,�Lo jihi mberemsi mbandu? Romik fehendaman yawur ji kotim u nambermen ji warmblashikwa os? Os erem ji ukwa oso jiviknakwa os?�

26-27 Kepten oto mashi oson or misihi komanda orhinormu i sawera,�Avakmberemmivai uku? Ma oto Romikfehenda ri.� Karem or mbarik or ihi Polin ormu silira,�Mir sawenak a misi. Mir Romik fehenda om?� Urikormumbara,�He. An Romik fehendama anira.� 28Urikkomanda otomumbara,�An ya wasilakamendek Romikfehe gavmanin a haha Romik fehenda mak a nari nir.�Urik Pol mu mbara, �An wahau. An avoko nijava anhi22:20: Ap 8:1 22:21: Ap 9:15 22:25: Ap 16:37

Page 101: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 22:29 101 Aposel 23:4angop Romik fehenda mak fri nari osik an Romik fehendama nira.� 29 Awun undari ma ol orin jikmba uri ondomashi oso li misihi limu halara. Urik komanda oto mashiosonormisihi os ormbashirik awunundarimaondoPolinsen kuvuk li ishiri oson or hishihi ormu ajera.

Pol Judama lida lihin or saweri30 Komanda oto or wahandashihi ormu

hishira, �Mberem ushirik Judama ondo Polin limandingormekurik li ur?� karem mbaha or mbashirikPolin li ishiri sen kuvu oson limu sorngora. Uhu bikprisondo nga Judama lida lihi ondo nga lirin or mainhashiriklimu talandirsara. Uhu or mbashirik Polin li laha ihi os litirsandari mishik li oweshirik misokome lihik ormu sira.

231 Uhu Pol Judama lida lihi ondon or heyehe ormu

mbara, �Mahasanje, an ermba ermbak misokome AvuiWasilakahik wavu anhi nga jivik si nawak a yanda nir. Ana hishiwa an mbeek mbele kava las a unda ambu nir.�2 Urik hetpris Ananaias ma ol Pol nga pasir siri ondonor sawe normu mbara,�Orin suwambushi yok ji jika.�3 Urik Pol mu orin mbara, �Avui Wasilaka avak mirinjikwa ri. Mberem ushiwak? Mir tarvle tenganda ma mir.Mir hikri yeje li heyewa jivik nawa mir. Hako akome yejeangop kavak nawamir. Mir sunja inyi os tlendirinashiwakli walashiwak hikriyok li heyewa armek si naha sinda homnawa mir. Mir mbeek lon mi tiyaha anin mi kotim ukwakuwa ambumir, wahau. Uwa osik lonmimblarna ermbeheanin li jikwak mimu mbanduwa.�

4 Karem or mbarik ma ol pasir siri ondo li misihi limumbara,�Mirmashi kavan hetpris AvuiWasilakahin ormimbandu te.�22:29: Ap 16:38 23:2: Jn 18:22-23 23:3: Mt 23:27

Page 102: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 23:5 102 Aposel 23:115Urik ormumbara,�Kava am ambar. Mahasanje, het-

prisik or nandan a heyenda ambu re. Jekamba Avui Wasi-lakahik karem li kayehendari sir, �Jir avak malakamajihinmashi kavan jimbawahala,�� karemormumbara.

6 Pol malakama ondo angop or heyeri lir, lal krahaSadyusi nga sindari lir, lal kraha Farisi nga sindari lir. Uriosik or ushaha normu mbara,�Mahasanje, an Farisi nir.Neloko anhi ondo er nga Farisik fehenda lira. An ma olhahanda indiyok li usahakwa, karem a hishinda nir. Undanombo orok ter jimu anin kotim unduwa.� 7 Karem ormbarik Farisi nga Sadyusi nga lihi ambek li anamblarnahali anakoroho kraha frijip limu sira. 8 Mberem ushirik?Sadyusi ondo karem hishinda lir,�Avui Wasilaka mbeekensel nga masikome nga or uhunda ambu lir. Ma olhahanda mbeek indiyok usahakwa ambu lir.� karemhishinda lir. Hako Farisi ondo karem hishinda lir,�AvuiWasilaka ensel nga masikome nga or uhunda lir. Ma olhahanda indiyok usahakwa lir.� karem hishinda lir.

9 Er li anakoroho lihi ambek limu anamainkwambumbara. Urik mashi Moseshin sawendari ma ol Farisikfehendari lal li usasihi mainkwambuk limu mbara,�Nirni heyewa, ma toto mbeek mbele kava las uwa ambu ri.Masikome Avui Wasilakahi mo ensel lar mo mashin orsauhawak or mbandar mbe? U nahi or mbeek mbelekava las uwa ambu ri.� 10 Urik kepten oto or heyeri osli mainkwambu mbari am wasilaka mendek nar. Las avakma ondo Polhi maomen li tolo lai laranak si kunyakurikormu ajera. Uhu awun undari man or mbashirik Polin lilai tolo laharlaha aka lihik limu laha ira.

11 Urik niri oro wolok Wasilaka Pol liri mishik or sihinormu sawera, �Mir ajewa hala. Kwambuk mi sihi os23:5: Kis 22:28 23:6: Ap 26:5 23:8: Mt 22:23

Page 103: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 23:12 103 Aposel 23:19Jerusalemik mi sawenda hom mashi anhin erem Romiksawekwa mir.�

Judama Polin li mandingormekmba li mbari12 Am si hararik Judama lal li tirsaha li mbaolsoloho

limu mbara, �Nir naman Polin ni mandingormehekopakwa nga uksembe nga ni akwa nir.� 13 Ma ol mashioson mayam mba wanyiri ondo 40-n tikriri lira. 14 Maondo li ihi bikpris ondo nga Judama lida lihi ondo ngalimu sawera,�Nir angop mainkwambumende las karemni mbawa nir, nir naman Polin ni mandingormehekopakwa nga uksembe nga ni akwa nir. 15 Uwa osik jisawenak komanda oto Polin or laha indiyok malakamatirsanda mishik or laha ika. Jir avak orin karem ji haimbahandambaka, �Nir indiyok Pol mbele mbele ol or uriondon ni oweioweiheyekmba nimu hishinduwa,� karemji mbaka. Unak nir nombon tleshi lihindanak or tanak nimandingormekwa ri,� karem limu mbara.

16Hako Pol hinuku orhi os orin li mandingormekmba limbari oso angop ormisihi nor ihi awun undari ma ondohiakak or layihi Polin ormu sawera.

17 Urik Pol kepten lar or usharik or tarik ormu sawera,�Jikanda ermbasi toton mi laha inak or ihi komandamihin or heye. Or mashi las orin or sawekmbaha rawari.� 18 Urik kepten oto jikanda oton or laha komandaorhik or laha ihi ormu mbara,�Krawuk linda ma Pol ormbashiwak jikanda toto mashi las mirin or sawekmbahana laha shimu randuwa.�

19 Urik komanda oto or taha jikanda oton mantle yokor tololai owehe ormu silira,�Mbele mi sawekmbaha miraw?�23:11: Ap 27:24; 28:16,23 23:15: Ap 25:3

Page 104: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 23:20 104 Aposel 23:2920 Urik ormu sawera, �Judama lal angop li mbaol-

soloho mirin li sawenak ushok Polin mi halashinakmalakama tirsandamishik li laikmbahambawa lir. Uhu liravak mirin mbafirimbakwa lir,�Nir mbele mbele Pol uriondon armek indiyok ni oweioweiheyekmba nimuhishin-duwa,� karem mbafirimbakwa lir. 21Hako mir mashi oserem li mbawan misiwa hala. Ma mushak 40-n tikriwama ondo angop mainkwambu las karem mbawa lir,�Nirnaman Polin ni mandingormehekop akwa nga uksembenga ni akwa nir.� Uwa osik ter ol nombon tle lindu, mimbashinak Polin li laha inak li mandingormekmbahan.�

22 Urik komanda oto jikanda oton mainkwambuk orpantlehe ormu mbara, �Mi ihi os anin mi ta heyewanavak sawenak li misiwa hala,� karem or sawehe normbashirik ormu ira.

Li mbashirik Pol malakama Felikshik or iri23 Urik komanda oto orhi siyok sindari kepten frijip or

usharik fri rarik ormu sawera, �Shi ihi awun unda ma200, hosik lihi awun unda ma 70, kormek awun unda ma200, shi mbanak li hundujeka. Uhu avak niri 9 kilokikyanga Sisariak ji ika. 24Uhu avak Pol likwa hos lar er ngaji hundujehe armek ji laha inak orok or lawulihi nor ihimalakama Felikshi yangak or ihi nor lika.�

25Uhu jekamba las er nga ormu kayera, 26�An KlodiusLisias anira. Jekamba toson mir malakama Feliksnjikamu kayenduwa. 27 Judama ondo ma toton li toloho limandingormekurik uri lira. Hako an a misiri or Romikfehenda, karem or mbarik a misihi an nga awun undama nga ni ihi indiyok tava lihik ni lari ri. 28 Uhu anma roto mbele os or urik kavak nari oson a heyekurikJudama lida lihi tirsandarimishik amu laha ira. 29 Judamaondo lo lihin or mblarnar, karem mbari lir. Hako an a23:27: Ap 21:30-33; 22:25-27 23:28: Ap 22:30

Page 105: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 23:30 105 Aposel 24:2-3heyeri mbeek mbele kava las or ushirik krawuk li oweheli mandingormekurik nari ambu sir, wahau. 30Hako ter amisiwa ma lal angop mayam orin li mandingormekwak limbaolsolowa lir. Ushiwak kolomalok or amu halashiwakmihik induwa. Uhu ma ol orin kotim uwa ma ondo ngaangop a sawewa osik avak mihik li ihi maintontlo os orinli kotim uwa oson li sawenakmivai misika,� karem ormukayera.

31 Urik awun unda ma ondo komanda oto or mbarimashin li misihi nirik Polin li laha kuyanga Antipatrisiklimu laha ira. 32 Er li ihi si hararik hosik awun undarima nom Polin li laha yanga Sisariak limu ira. Urikawun undari ma mamatar olmu indiyok Jerusalemik ira.33 Urik hosik awun undari ma ondo yanga Sisariak li ihimalakama Feliksin li heyehe jekamban orin li haha Poliner nga orhi tavak limu halara. 34Urik Feliks oto jekambaoson ormu heyera. Uhu Polin ormu silira, �Mir yangambeek fehe mir?� Urik Pol mu mbara,�An provins Sil-isiak fehenda nira.� 35 Urik Feliks mu mbara,�Halanakmirin kotim uwa ma ondo li rahakop yawur mashi mihina misikwa nir,� karem or mbaha nor mbashirik Polin lilaha krawu os Herothi aka lakak nandari orok li oweshirikormu lira.

24Judama lida lihi Polin li kotim uri

1Niri tostava am li ishirik, hetpris Ananaias nga Judamalida lihi lal nga Tertulus nga limu yanga Sisariak takara.Tertulus oto Romik fehe ma owendari lon hishiyarindarima ria. Li taha mashi os Polin li kotim ukurik li mbarimashi oson Feliksin limu sawera. 2-3 Urik Feliks Polinor usharik or tarik Tertulus oto masmas orin ormumbara,�Malakama Feliks, mir nirinmi jelyashiwak arme23:30: Ap 24:5-8

Page 106: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 24:4 106 Aposel 24:13mendek erem nimu linduwa mbeek awu nga ni nandaambu nir. Wapjiphishi os mihik nanda si uwak mbelembele kavak nahanda oso osmu jivik nanduwa. Nir osonni heyehe wavu nihi jivi mendek si naha mirin nimurupshinduwa. 4 Hako las avak mirin a tolntlefantlendangashi. Mi mbashinak mashi kandakar mirin a sawenakmi misika.

5 Ma toton mi heyewa or men maifuhu yanga yangakor yaha Judamahi nindik mashin or sawerik wavu lihi sihuliyiusarik awun undari lir. Uwak ma mushak nirin lihalaha ihi olmu orin tiyanduwa. Orma ol yanga Nasaretikfehe oton tiyanda ma lida lihi ria. 6-7 Oso nom nembes.Tempel akan or urik misokome Avui Wasilakahik kavak sinakurik nari sir. Uri osik orin nimu tolora. 8 Uwa osikmihinjik ma toton oweioweiheyehe silinak or mbanakmivai heyeka, os orin ni kotim uwa maintontlo oson.�

9 Urik Judama ondo Tertulus oto nga li sihi olmukormbak mbara,�Mashi ondo amber omendinga lira.�

10 Urik Feliks Polin tavakop ormu ura. Unak or ngasawekmbahan. Urik Pol mu mbara, �Angop a heyendamir. Mir asama mushak malakamak mi naha majistretnihik nanda mir. Uwa osik mirin a rupshihi mashi lasmirin amu sawekuwa. 11 Os li mbawa ome ambu sir.Os mi sili nahi, avak li sawenak mi misikwa sir, a lotuukmbaha Jerusalemik a iri mbeek niri mushak nari ambusir, niri 12-pelakop nari lir. 12 Oso wolo tempel aka orokmo os Judama lotu unda aka orok mo yanga orok mbeekmashi las orok fehe ma ondo nga ni anamainkwambumbarik heyeri ambu lir. Uhu mbeek a mbarik ma litalandirsaha wavu lihi li huliyiusaha mbahanjiri ambu lir,wahau. 13Uri osik lir mbeek mbele os a urik kavak narikli heyehe orok anin li toloho kotim uri ambu lir. Uwa24:5: Ap 17:6 24:6-7: Ap 21:28-30

Page 107: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 24:14 107 Aposel 24:23osik os li mbawa omendinga ambu sir. 14 Hako an Jisasintiyanda nombo os Judama kava, karem li mbanda oson atiyanda nir. Uhu neloko nihi Avui Wasilaka lihi oton amulotu unduwa. An mashi amber Moses kayehendari ngaprofet Avui Wasilakahi li kayehendari nga na toltangri namisindiyanda nir. 15 An Avui Wasilaka os ma jivi nga makava nga ol hahanda or mbanak li usahakwa oso mendenamu nikishinduwa, tol torok liwa tondo li nikishindahom. 16 Uwa osik ermba ermbak sunguwavu anhi ngaa mblarnaha jivijivi nom a ukmbaha namu hishinduwa.Unak AvuiWasilaka nga hulaima nokopma nga li heyenakmbeek mbele las a uwa kavak nakwa ambu sir.

17 Asama lal yanga anandi lalik a lindari nir. Uhuya lal erndakavan a haha ofa Avui Wasilakan er ngana hakmbaha indik Jerusalemik *a iri nir. 18 Uhu AvuiWasilakahi misokomek jivik a naha tempel akak a layilirik anin limu heyera. Hako mbeek ma mushak an ngani liri ambu lir. Uhu mbeek ma lal orok hukwarakwasiyari ambu lir. Hako Judama lal ol provins Esiak feheondo olmu anin tolora. 19 Os ma ondo mashi lal anin limbaku nahi, wa, halashinak amber hom torok li ra sihimisokome mihik livai anin kotim uka. 20 Ma tol toroksiwa lal, os Judama lida lihi tirsanda mishik siri wolo,mbele las a mbari kavak narik am li heyenda nahi, wambanak kormbak li saweka. 21Maol hahanda kumak indikli usahakwa mashin a mbarik li misihi limu anin kotimura. Mashi kaso nom lihi nindik a sihi na saweri nir,�karem ormu mbara.

22 Feliks nombo os Jisashi mashin li misindiyandari osokal angop heyeyarindari ri. Undari osik ormu mbara,�Komanda Lisias or tanakop mashi mashi os orin a uk-wan a sawenak ji misikundu,� karemmbaha li halashiriksimu nara. Uhundanakop li mbakmbahan. 23Uhu Feliks24:15: Jn 5:28-29 24:18: Ap 21:12-28 24:21: Ap 23:6 24:22: Ap

23:26

Page 108: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 24:24 108 Aposel 25:4kepten lar or mbashirik Polin krawuk ormu owera. Hakoorhi ma os li taha orin li jelyakuri nombo oso mbeek orpantleri ambu sir.

24 Niri lal am li ishirik, Feliks nga nokove orhi Drusilanga frimu rara. Drusila oso Juda nokove las osira.Urik Feliks Polin or usharik ormu tara, Krais Jisashimashin misindiyanda nombon or sawenak fri misikmba-han. 25 Hako Pol os nombo wornan tiyandari nga ruwoltava oloho hafaka lindari nombo nga os kumak AvuiWasilaka ma amber or heyembakuri nga ormu sawera.Urik Feliks mashi oson or misihi or ajehe ormu mbara,�Ambehoma. Wa, ika. Uhundanakop kumak indik ambanak mivai ra.� 26 Hako Feliks or hishiri Pol amya lal orin hakundar, unak or mbashinak or ikmbahan?Karem or hishihi or mbarik hindi mushak or taha opmumaimbara.

27 Feliks Judama malakama lihi ondo li rupshikmbahaPolin krawuk or oweshirik asama frijip ormu sira. Ushi-naha Porsius Festus Felikshi farniyik ormu sira.

25Pol malakama Sisarhik or ikurik or mbari

1 Festus Felikshi farniyik or sihi niri nalmingrip am liishirik yanga Sisarian or halaha Jerusalemik ormu lawura.2Urik Judama lida lihi nga bikpris ondo nga li taha Polinli kotim ukuri mashin Festusin li sawe limu mainkwambumbara, 3�Mir avak nirin jelyaka. Uhu Polin mbashinakJerusalemik or taka,� karem limu mbara. Maintontlo osli mbari karem. Ma lal angop li mbashirik nombon tle lirilir, Pol or tanak orin li mandingormekmbahan. 4 HakoFestus mashi os li mbarin or misihi ormu sawera,�Pol orSisariak krawuk sindu. An kandakar nga torok a lihikop25:2: Ap 24:1 25:3: Ap 23:15

Page 109: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 25:5 109 Aposel 25:12

anhinjik Sisariak a ikwa nir. 5 Lida jihi lal avak er nga niika. Uhu ma oto mbele las os or urik kavak narik ji heyenahi, orok orin jivai kotim uka,� karem ormu mbara.

6 Festus os lir nga nor liri niri 8-pela mo niri 10-pela orlihikop kuma yanga Sisariak ormu layira. Or layi wahan-daha kotin li tolondari akak or lihi Polin ormbashirik limulaharara. 7 Pol am or tarik Judama ol Jerusalemin halahatari ondo orin li sihi talayantlehe mashi musha mendekorin olmu haimba handambara,�Mir kavakava mendenunda mir.� Karem limu mbara. Hako mashi os li mbarilas mbeek omek narik Festus heyeri ambu sir.

8 Urik Pol nga mu mbara,�An mbeek Moses kayehen-dari mashi os nir Judama tiyanda las a mblarnari ambunir. Uhu mbeek mbele las tempel aka orok a urik kavaknari ambu sir. Uhu mbeek mashi kava las malakamaSisarin a mbari ambu nir,� karem ormu mbara.

9 Hako Festus Judama ondo li rupshikmbaha Polinormu silira, �Mir Jerusalemik mi inak kot mihin orok amisikmba mimu hishindu?�

10 Hako Pol mu mbara, �Wahau. Aka tos a siwamishi roso malakama Sisarhi aka os kotin tolonda mishitosira. Uwa osik aka torok kot anhin misikwa mir. Hakoangop mi heyewa sir, an mbeek Judama ondon kavak aunda ambu nir. 11 Hako an os mbele kava mende las aushihindak li heyeheos ahakmbaha limbanahi, nahakwanir. Hako mashi os anin li kotim uwa oso omendingaksi na nahi ambu, ma lar mbeek wutarihi tavarenjek aninhakwa ambu ri. Uwa osik kot anhi oson avak a halashinakmalakama Sisarhi tavak ikwa sir. Unak orvai kot anhinmisikwa ri.�

12 Urik Festus nga ma ol orin sauhandari ma nga olmuanasawera. Ushihi Polin ormu sawera,�Malakama Sisarkot mihin misikwa ri. Karem mi mbawa osik kolokmalakama Sisarhik ika.�25:5: Ap 24:5-6

Page 110: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 25:13 110 Aposel 25:22Festus Polhi mashin Agripan or saweri

13 Niri lal am li ishirik king Agripa nga jikaha orhiBernaisi nga yanga Sisariak Festusin armesarmek frihowaimbawayikmbaha frimu tara. 14 Niri mushak Sis-ariak liri vri. Urik Festus Polhi mashin king Agripan ormusawera,�Mas Feliks krawuk or owendari ma lar, hi orhiPol ter ormu krawu torok linduwa. 15Os Jerusalemik a ihina liri wolo bikpris ondo nga Judama lida lihi ondo nga litaha ma oton a mbashinak li mandingormekmbaha limumbara.

16 Hako mashi os li mbarin a misihi amu lirin sawera.Nir Romik fehenda ma mbeek men ma lar semben nimbanak hakwa ambu ri. Wa, yawur kotik ni oweshinakmashi frihin fri mbanak evrembam ni heyehen. Uhu maor musa nga nawa ma oton ni mbanak orvai haka.

17 Karem nari osik yanga Sisariak a tari wolo ma ol orinkotim undari ma er nga ni tari osik mbeek a halashiriknambek nari ambu sir. Men ni wahandaha kolok a mbarikorin kotin li tolonda mishik li laharari ri. 18 Ma ol orinkotim undari ma li usasihi li mbarik a misiri mbeekmbelekava mende las uri ambu ri. 19 Hako mashi oso li lotuundari nombo lihi nga ma or Jisas, karem li ushandari otoos or haha indik or usaha or lihinda mashin kwambukor saweri nom li mbarik a misiri lir. 20 Hako mashiol orin li kotim uri mbeek a hishiyarindahik nari ambusir. Uri osik orin amu silira, �Jerusalemik mi inak kotmihin orok a misikmba mimu hishindu?� Urik Pol mumbara, 21�Wahau. Malakama Sisarhik a ikwa nir. Unakmalakama Sisar vai kot anhin misi.� Karem or mbarika misihi orin a halashinak krawuk or linak yawur nombolas a heyehe na mbashinak malakama Sisarhik orvai ika,karem amu mbara.�

22 King Agripa mashi oson or misihi Festusin ormusawera, �Ma oto or tanak mashi orhin avai misika.�25:14: Ap 24:27

Page 111: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 25:23 111 Aposel 26:2Urik Festusmumbara,�Wa, ushok ambashinak or tanakmivai mashi orhin misika.�

Pol king Agripa linda mishik mashin or saweri23 Wahandaha Agripa fre Bernaisi kowe jivi frihin fri

falerik fririn limu ewemblaha laharara. Urik yanga Sis-ariak fehe lida ondo nga komanda ondo nga li tirsahaakome os li tirsandari mishi orok fririn limu lalayira. UrikFestus or mbarik Polin limu laharara. 24 Urik Festus mumbara, �King Agripa nga jir torok liwa nga ma rotonji heyeka. Judama ol Jerusalemik linda nga tol toroklinda nga mashin kwambuk anin limu mbara, �Mir maoton mandingormenak or haka. Avak halashinak or liwahala,� karem li mbahanda ma toria. 25Hako an a heyerimbeek mbele kava mende las or uri ambu. Uwa osikhakwa ambu ri. Hako ormalakama Sisar nom kot orhin ormisiku, karem or mbari osik avak a halashinak malakamaSisarhik ikwa ri. 26Hako mberemhi mashin avak a kayehema roto nga malakama Sisarhi tavak a halashinak si iku?Mbeek mashi las a kayendahi ambu sir. Uwa osik ter mirAgripa nga ma jir torok liwa nga ma roton tava jihik amulaharanduwa. Uwa osik ter mir Agripa, orin silinak mbeleos or urik kavak narin or sawenak mi heyeka. Ushinak osor undan or sawenak er nga jekambak a kayehemalakamaSisarhi tavak ahaka. 27Osmenambashinak or inakmbeekmusa os or unda las nga jekambak a kaye nahi ambu, waoso mbeek jivik nakwa ambu sir.�

261 Urik king Agripa mu Polin mbara,�Mir kolok mashi

mihin saweka.� Karem or mbarik Pol tavan or lafawuhuormu sawera, 2 �King Agripa, mashi os Judama aninli kotim undan angop mi misiwa sir. Uwa osik mashios an nga mirin a sawenak mi misikrahakorokwan amu

Page 112: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 26:3 112 Aposel 26:11rupshinduwa. 3 Mberem ushiwak? Mir mbele mbele osnir Judama unda nombo ngamashi mashi os ni anamblar-nanda nga angop mi heyetakonda sir. An mbeek mashimushak mirin a sawekwa ambu nir. Uwa osik armek milihi mashi anhin misika.

4Anma anhi lihi nindik a lindari nir. Os jikisakrik a nariwolokop sishi raha Jerusalemik a i liri wolo nga Judamaamber anin angop li heyendari nir. 5 Uwa osik os anin limbakwak li hishi nahi, halanak li mbaka. Anma ondo am-ber angop li heyetakonda nir. Os jikanda ermbasik a nariwolokop a sishi raha Farisi ondo lihi lar anira. Farisi ondoMoses sawehendari mashi amber hom li tiyarakokmbahahishinda lir. 6Hako anma ol hahanda li usahakwamashinneloko nihin Avui Wasilaka or sawehenda oson a misihina nikishinda nombo orok anin limu kotim unduwa.7Neloko nihi kraha 12-pela niri tandi ermba ermbak AvuiWasilaka sawehendari mashin ni hishihi ma ol hahandaindik li usahakwa oson ni nikishinda nira. King mirin, aner nga, oson a nikishinda nir. Unda nombo orok anin limukotim unduwa. 8 Judama jirin, Avui Wasilaka or mbanakma ol hahanda ondo usahandahi lir, karem hishinda jir.Hako mberem ushiwak Jisas or harik Avui Wasilaka ormbarik or usahanda oson ji mbelendu?

9 An mas ermbak Jisas Nasaretik fehe hi orhin a unakmisambik si rakakmbaha a undari nira. 10 Uri osik orinhishindiyandari ma ondon a toloho Jerusalemik krawuka owendari nir. Uhu bikpris mbari nombon a tiyahaos li mbari hom ma ol Jisasin hishindiyandari ondon atoloho krawuk a owendari nir. Uhu Judama malakamalirin li mandingormekurik li mbari wolo an nga erema sifale mbandari nir. 11 Uhu hindi mushak os li lotuundari aka akak a ilayi talaihi lirin a warmblashindarinir. Erem a unak Jisasin li kumasihi mashi kavakavan orin26:5: Fl 3:5-6 26:6: Ap 23:6; 28:20 26:9: Ap 8:3

Page 113: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 26:12 113 Aposel 26:20li mbakmbahan. Uhu Jisasin hishindiyandari ma ondonkavak a nakmbaha yanga home mendek a lasaha yandarinira.

12 Nindi wolo lasik bikpris ondo li kayeri jekambana toloho yanga Damaskusik a ikurik amu ira. 13 Undamashin king Agripa, mirin amu sawekuwa. Am takondiksi narik nombok lervlandari hom metenje yok si saikarakaha an nga ma ol nakrem ni iri ondo nga simuarangora. Os erem si nari oso ta jindarin si tikrihi harujamenderi sir. 14 Urik nir amber hom misambik nimurakara. Urik ma lar Hibru mashik anin ormu silira,�Sol,Sol. Mberem ushiwak kavak mi ya nandua. Os erem miuwa nombo mihinjik mimu kavak nanduwa.�

15 Karem mbarik amu mbara,�Wasilaka, lawe mir?�UrikWasilakamumbara,�An Jisas, mir anin kavakmimunanduwa. 16Hako usasika. Anmirin a kamashinak lerawuanhin mi lakmbaha amu randuwa. Unak mbele mbeleol ter mi heyewa nga kumak a mukunak mi heyekwanga yanga yangak hulaima nokopman mi sawekmbahan.17Mbeek a halashinak Judamanga Judama ambuondongamirin kavak nakwa ambu lir, wahau. Avak a mbashinakJudama ambu ondohik ikwa mira. 18 Ushinak lir avakmashi anhin li misihi li heyeyarikwa lir. Uhu nirtlenirndum nandan li kumasihi wavu lihin li tormbleheukruharandak takwa lir. Uhu kwambu Laulakahin avakli halaha Avui Wasilakahi siyok sikwa lir. Erem li uhumashi anhin li misindiyanak kavakava os li unda avak alaha ermbekwa sir. Ushinak lir avak Avui Wasilakahi makmas nandari ondo nga nakrem hevenik likwa lir.� Karemormu anin sawera.

19 King Agripa, mir misi. Mbele mbele os hevenik talarimashinmbeek amblarnari ambunir, wahau. 20Kolok a ihimashi oson ma ol yanga Damaskusik lindan a saweshihima ol Jerusalemik lindan a saweri nir. Uhu provins26:18: Ais 42:16; Ef 2:2; Kl 1:13

Page 114: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 26:21 114 Aposel 26:27Judiak linda ma amber a saweri nir. Uhu Judama ambuondon er nga amu sawera, �Jir wavu jihin ji tormbleheAvui Wasilakan ji tiyaka. Uhu mbele mbele jivi nom jiunak os wavun ji tormblenda jihi oson livai heyeka,�karem ma ondon amu sawera. 21 Erem a saweri nombokJudama tempel aka orok olmu anin tolora. Uhu anin limandingormekmbaha olmu ura. 22 Hako Avui Wasilakaanin or jelyashihindak ter nga os amu er sishi mashin maamber hom amu sawenduwa. An mbeek mashi anandilas a sawenda ambu nir. Mashi os mas profet nga Mosesnga os talakurik li sawehendari oso nom amu sawen-duwa. 23 Mashi os li sawehendari karem, �Ma or AvuiWasilaka kamashinak man jivinakwa oto nomorawun orkishaha hakwa ri. Uhu ortonom maifuk indik usahakwari. Uhukopmashi jivi AvuiWasilakahi osman or jivinakwamashin Judama nga Judama ambu nga sawekwa ri,�karem sawehendari lir.�

Pol Agripa Jisasin or hishindiyakmba or mbari24 Pol mashin or sawerik Festus kwambu mendek ormu

mbara,�Pol ferfar mimu mbanduwa. Hishiyarinda mihiwasilakak si nanda osik ferfar mbandam mbe?� 25 UrikPol mu mbara, �Malakama Festus, an ferfar a mbawaambu nir, wahau. An a hishiyarihi omendingak amusawenduwa. 26 King Agripa, mir mbele mbele amberol talahandak a mbawa angop mi heyenda lir. Uwaosik kormbak a sawewa nir. Mbele mbele ol a mbawambeek misokome mihikop mi heyehe mambla mihikopmi misiwa ambu lir, wahau. Ma amber angop li heyer-akonda lir. 27 King Agripa, mashi ol profet sawehendarinmisindiyanda mir. A hishiwa mir angop misindiyandamir.�26:23: Lk 24:44-47; 1 Ko 15:20

Page 115: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 26:28 115 Aposel 27:328 Urik Agripa Polin ormu mbara, �Ter mashi kan-

dakar nom mi mbanak nombok Jisasin tiyanda mak a na,karem mimu hishindu?� 29 Urik Pol mu mbara, �Osmashi lakak an mbawa mo kandakar nom a mbawa, wamberem uwana. Os Avui Wasilakan a sawewa karem, mirnga tol nakremmashi anhin jimisiwa tondo nga amber annawahom Jisasin tiyandamak ji nakwak amuhishinduwa.Hako jirin sen kuvuk li ishishinak krawuk ji sikwan ambawa ambu nir.�

30 Urik king Agripa nga Festus nga Bernaisi nga ma olnakrem orok li siri nga olmu usasira. 31 Uhu aka oson lihalaha lihi ambek limu mbara, �Ma toto mbeek mbelekava las uri ambu ri. Uwa osik hakwa ambu ri, o krawuksikwa ambu ri.�

32 Agripa Festusin ormu mbara,�Pol oto karem mbariria, �Malakama Sisar vai kot anhin misi.� Os karemor mbahanda ambukop nimu halashiwak ormu jip iwa,�karem ormu mbara.

27Li mbashirik Pol kolaka Romik or ikmbaha sipik or lawuri

1 Li mbaolsoloho limu mbara,�Jir avak sipik ji lawuhuprovins Italik ikwa jir.� Uhu Pol nga ma ol nakremkrawuk li sindari ondo er nga keptenhi tava orhik limuhalara. Ma oto hi orhi Julius oria. Or awun undari mamalakama Sisarhi lar oria. 2 Nir yanga Adramitiumikfehe sipik ni lawuhu nimu ira. Sip oso kuyanga Esiakikmba iri sir. Urik yanga Sisarian ni halaha nimu ira.Hako Aristarkus Tesalonaikak fehe er nga ni iri ri. YangaTesalonaika oso provins Masedoniak nandari sira.

3 Ni i wahandaha nimu yanga Saidonik talara. JuliusPolin armek or uhu or halashirik or ihi ma orhin or27:2: Ap 19:29

Page 116: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 27:4 116 Aposel 27:12heyerik akwan li harik ormu ara. 4 Ushihi Saidonin nihalaha ni irik suwa os ni ikuri fuma yok si rasarik nitolmbangoho ailan Saiprus sumbu yok nimu ira. 5 Er niihi provins Silisia nga Pamfilia nga ni tikrihi nimu ira.Uhu yanga Maira os provins Lisiak nandari orok nimutalara. 6Urik kepten oto sip las or heyehe or mbarik nimulawura. Sip oso kuyanga Aleksandriak fehendari sir. Italiksi ikmba uri sira. 7 Sip orok ni lawuhu yanga oson nihalaha nimu ira. Suwa wasilaka mendek si tasarik nirilal mbeek haman ni imairi ambu nir. Lerawu havakavanli la ni ihi yanga Nidusik pasir nimu nara. Hako suwawasilakak si rasari osik mbeek ni ikurik nari ambu sir. Uriosik ni tormblehe yanga Salmone os ailan Kritik nandarisolwara sumbu yok nimu ira. 8 Ni ihi yanga lasik nimutalara. Yanga oso�sip ondo jip li ta sindamishi,� karemli ushandari sir. Yanga oso yanga Lasea nga pasir nandarisir.

9 Niri musha am li irik, Judama akwan li halaha men liwandandari wolo mendek simu nara. Oso wolo solwarasi rasaha wasilaka mendek si nandari wolo sira. Uri osikPol mu lirin sawera, 10 �Ji misi. An a heyewa os terni iwa avak ni hakwa nir. Unak mbele mbele nihi avakmendek nakwa lir. Hako mbeek sip nga mbele mbelenihi ondo nom nembes, avak ma nir er nga amber nihakwa nir.� 11 Hako kepten oto mbeek mashi Polhi osontiyakmbaha hishiri ambu ri, wahau. Or sip mashama ngasipin tolondari ma nga fri mbari mashi nom misiri ri.12Mamusha sip orok liri ondo li heyeri sip sirimishi yangaLasea nga pasir nanda oso mbeek jivik si nashirik oroknambek li likmba hishiri ambu lir. Uri osik yanga osonli halaha yanga Finiksik li ikmbaha limu hishira. Sip tasinda mishi Finiksik nandari oso ailan Krit sumbu yok sinaha suwa mbeek wasilakak tasanda ambu sir.

Suwa lakak si rasari

Page 117: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 27:13 117 Aposel 27:2313 Suwa am awar awar solwara yok si rasarik anka os

sipin toltangrishirik si sindari oson li longorik si rasariksipik li hauowehe limu ira. Li ihi ailan Krit solwarasumbukop limu ira. 14 Hako kandakar nga nambek nahasuwa wasilaka mendek simu tapmama yok tasara. Suwaoso ailan Krithi kuma yok tasari sira. 15Urik sip wasilakamendek simu lishirira. Urik orok lerawun landari ondosipin li tormble laha indiyok li ikmbaha limu ura. Hakomberem li ikurik nari ambu sir. Uri osik li halashirik suwasipin si laha ormberik simu ira. 16 Urik er ni ihi ailankanda lar nari sumbukopnimu ira. Ailan kandaotoKauda,karem li ushandari ri. Urik lir lerawu mendekop li uhubot kanda os li longo irin li larasa owehe sip nga limuishindangrira. 17 Uhu sip nga armek limu ishindangrira.Las avak li ihi sip avak hapsishi nindi yanga Afrikahiksi sinda ngashi, karem mba limu aje mendera. Uri osikselin li lafakaha li halashirik suwa si rasaha sip oson silaha ormberik simu ira. 18 Wahandaha suwa nga fa ngafri urik kwambu mendek sip simu lishirira. Urik sip oroklerawun landari ondo mbele mbele ol orok warin li lalahasolwarak limu ormbera. 19 Niri frijip fri ishirik, sip oroklerawun landari ma li ajemendehe sel ngambelembele olsipin jelyakmba li layandari ondo nga limu laha ormbera.20Hako suwa kavak er si narik niri mushak mbeek ta ngatashingraha nga ni heyeri ambu nir. Nir ni hishiri nir avakamber ni hakurik ni hishiri nir, mbeek jip ni likurik nihishiri ambu nir.

21 Niri mushak mbeek akwan ni ari ambu nir. UrikPol ma ondohi nindik or sihi ormu sawera, �Ji misi. Osmashi anhin ji tiyaha ailan Kritin ni halari ambukop toster ni heyewan ni heyewa ambu nir. Uwak mbele mbelenihi mbeek kavak nawa ambu lir. 22 Hako ter jirin amusawenduwa. Jir avak kopshan jimbaha sika. Ma larmbeekhakwa ambu ri. Hako sip nom avak kavak nakwa sir. 23An

Page 118: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 27:24 118 Aposel 27:32Avui Wasilakahi lerawun a laha orhi mak a nanda nir. Ternirik ensel Avui Wasilakahi or taha an liwa mishik pasiror sihi 24 karem ormu sawewa,�Pol, mir ajewa hala. Miravak omendingak malakama Sisarhi fumunyavak sikwamir. Avui Wasilaka ma ol sipik nakrem ji liwa ondo angopmihi tavak or hawa lir. Uwa osikmbeek hakwa ambu lir.�25 Ensel karem mbawa ri, uwa osik jir kopshan ji mbahasika. AvuiWasilaka ormbawamashi oso os ormbawahomomek nakwak amu hishinduwa. 26 Sip toso avak suwa silaha inak si ihi ailan sumbuk sunja lasik si i jindirihi kavaknakwa sir.�

Sip kavak nari27Niri 13-pela am li ishirik nimu solwara lakaMeditere-

nianik nimu ira. Am nirkunfarkundik si narik sip oroklerawun landari ma ondo sip iri irin li misihi limu mbara,�Am ailanik ni ikwak osmu pasir nanduwa.� 28 Uri osikkuvu os fa wolnarin li ormbe heyendarin limu ormbera.Li ormbe larasa li heyeri 40 mitak nari sir. Urik sipkandakar nga si irik kuvu oson indiyok li ormbe li heyeri30 mitak simu nara. 29 Urik limu ajera, las avak sip ososunjak si i jindirihi kavak si nanda ngashi. Uri osik ankatovro kavro sip kuma yejek limu ormbera. Unak sip oroksi sijehen. Uhu limu god lihin sawera. Unak kolok siharakmbahan. 30Hako sip orok lerawun landari ma ondosip oson li halaha masmas li tulu ikmbaha limu ura. Uriosik ankan li laha sip maifu inda yok li ormbekurik firkarli mbafirimbaha bot yejen li halanak si layikmba limu ura.31 Hako Pol kepten nga awun undari ma ondo nga ormusawera,�Os ma tondo masmas sip toson li halaha li tului nahi, nir amber avak hakwa nir.� 32 Urik awun undarima ondo Polhimashin li misihi kuvu os botin li ishiri osonli shikoroshirik bot oso si layi osmu ira.27:24: Ap 23:11

Page 119: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 27:33 119 Aposel 27:44

33 Am si harakurik si narik Pol ma ondo li akmbahaormu sawera. Uhu normu mbara, �Ji aka. Wik frijipmbeek ji ari ambu sir. 34Uwa osik jirin amu sawenduwa.Akwan ji amasihi ji li, mende, hakwa ambu jir. Jip er likwajir.� 35Uhu bretin or lahamisokome lihik AvuiWasilakanarmesarmek ormbaha nor toltavaha ormu ara. 36Urikmaamber orin li heyehe wavu lihi si mbornarik lir nga akwalal limu ara. 37Ma nir sip orok liri amber hom 276-ik ninari nira. 38 Am li a lafakaha sip larnakmbaha wit sumbuondon li laha solwarak li ormberik limu layira.

39 Am si hararik sip orok lerawun landari ma ondomisambi las limu heyera. Hako lir mbeek yanga osonyawur heyekrahakorori ambu lir. Uhu li heyerik solwaraos si haha wari mishin li heyehe sipin orok li lai halakm-baha limu mbara. 40 Uhu kuvu anka ondon li tivindarinli kororakoshirik simu ira. Urik kombe wasilaka ovronli toloho os li ikuri nombo yok li tolowornaha selin litolorik si lawurik sip mu ira. 41Hako sip si ihi os si maifuindari yok simu lawuhapsishik jindirihi sira. Urik solwaraamba amba mende si rasaha sip kuma yejen si jirik simutlemantlera.

42Urik awun undari ma ondo krawuk lindari ma ondonli mandingormekurik limu hishira. Las avak li kweinahali faheyehe li tulu ishinak himamu avak lihik si nakurikli hishiri osa. 43 Hako kepten oto Polin or jivinakurik orhishihi nor pantleshirik mbeek li mandingormeri ambulir. Uhu normu mbara,�Am ji faheyenda nahi, wa kolokji kweinaha ji faheye ihi ji lawu toloka. 44 Hako lal os jifaheyenda nahi ambu, lal minimba tombok ji tolo ji inaklal sip toson si jintlewa sumbu tondok ji toloho ji faheyeika,� karem ormu mbara. Ushirik ma amber hom jiplawu tolorakori lira, mbeek lar hari ambu ri.

Page 120: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 28:1 120 Aposel 28:928

Pol ailan Maltak or lawuri1 Solwara mambuk jip ni lawusihi yangan ni heyekra-

hakoroho nimu mbara, �Ailan toso Malta, karem liushanda tosira.� 2 Ma ol orok fehendari nirin armeklimu ura. Ma am si rakarik ni nijirarik hin li tiyashiriknimu walora. 3 Pol hikrip sembe lal or tiyakmba norlahararik hovo lar hikrip sembe orok or wahandarik hiurik or misihi ormu talara. Or talaha Polhi tavak or shihiormu jesnafakawara. 4 Yanga orok fehendari li heyerikhovo oto Polhi tavak or shilokoho normu jesnafakawara.Urik lihi ambek li hishi limu mbara. �Ma toto manjimandingormenda ma lar toria. Or mbeek solwarak hariambu re. Hako god or mbele mbele kavakavan ni uwakwasan handa god oto mbeek ma oton or halashinak jiplikwa ambu ri, wahau. Kavakava ol or uwanjik avak orunak hakwa ri.� 5 Hako Pol hovo oton or jinongrokoormberik hik ormu layira. Urik mbeek mbele kava lasPolhik nari ambu sir. 6 Urik ma orok fehe, Pol mberemmberem nakundara, karem mbaha limu nikishira. Lirkarem hishiri ola. �Ma totohi tava avak tirikwa sira.Unak avak kolok takatukuyihi hakwa ri.� Hako nambemendek li nikishiri mbeek mbele las orhik nari ambu sir.Urik limu mbara. �God lar toria,� karem limu mbara.

7 Ni hiwalo liri mishi oso malakama ailan orok fehen-dari orhi misambi nga pasir nari sir. Hi orhi Publius. Maoto aka orhik nirin or laha nimu ira. Uhu niri nalmingripor nga ni lirik nirin armek ormu ura. 8Avoko Publiushi orkavamisihi kawuk wari ri. Or maome orhi hikop si tasarikuku hom ermberi ri. Urik Pol or ihi Avui Wasilakan orsawehe tava orhin maome orhik or hauowerik jivik ormunara. 9 Erem or urik li heyehe ma ol kavamisihi ailan orok28:2: 2 Ko 11:27 28:5: Mk 16:18 28:6: Ap 14:11

Page 121: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 28:10 121 Aposel 28:17lindari ondo amber orhik limu tara. Urik Pol mbarik jiviklimu nara. 10Uhu nirin arme mendek limu ura. Urik amlirin ni halaha ni ikurik mbele mbele ol mendek ni narinli lahara nirnjik sipik limu lafawura.

Pol yanga Romik or talari11Niyaka nalmingrip ailan Maltak nimu lira. Ushihi sip

os orok sirik ni lawuhu nimu ira. Sip oso suwa wasilakaksi tasari wolok si raha orok siri sira. Sip oso yangaAleksandriak fehendari sir. Osmaifu indari yeje god Sushijikisi frijip li ushirik sindari vria. Urik yanga oson nihalaha nimu ira. 12 Ni ihi yanga Sirakyusik ni layihi nirinalmingrip orok nimu lira. 13Ushihi Sirakyusin ni halahani ihi yanga Regiumik nimu layira. Wahandashihi suwakuma yok si rasaha rarik Regiumin ni halaha nimu ira. Niihi wahandashihi yanga Puteolik nimu layira. 14 Yangaorok Jisasin hishindiyandari ma lal nimu heyera. Uriklir nga ni likmbaha limu mbara. Urik niri 7-pela orok lirnga nimu lira. Ushihi lirin ni halaha ni ihi yanga Romiknimu ira. 15 Jisashin hishindiyandari Romik fehe ondo nilayirik li mbarik li misihi limu nirin heyekmba nombo sihirara. Urik ni ihi lihi lal Apius maketik nimu anaheyera.Hovok lal yanga os, �Tenje aka nalmingrip,� karem liushandarimishi orok nimu anaheyera. Pol lirin or heyehehi Avui Wasilakahin ormu hauowera. Urik wavu orhiosmu kwambu mendek nara. 16 Yanga Romik ni layirikkepten Polin or halashirik aka lasik ormu lira. Urik awunundari ma lar er nga nor lihi Polin ormu washilira.

Pol yanga Romik mashin or saweri17 Niri nalmingrip li ishirik Pol Judama lida ol Romik

lindarin ormbarik limu talandirsara. Li talandirsarik lirinormu sawera, �Mahasanje anhi jirin. An mbeek mbelekava las nihi man a uhu neloko nihi os li tiyandari nombo

Page 122: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 28:18 122 Aposel 28:25oso nga na mblarnari ambu nir. Hako lir men krawuJerusalemhik anin limu owera. Uhu Romik fehehi tavakanin limu halara. 18 Urik Romik fehe malakama ovromashi anhin fri misihi fri oweheyeri an mbeek mbele lasa uri kavak nari osik anin fri jimandingormekurik nariambu sir. Uri osik anin halakmbaha frimumbara. 19HakoJudama ondo mashi os fri sawerin limu mblarnara. Uriosik an mbeek nombo las nga na nari ambu nir. Uhuamumbara.�Malakama Sisarmashi anhinmisikwa ri,�karemamumbara. Hako oso anmbeekma anhi lal a kotimukmbaha na uri ambu nir. 20Uwamaintontlo orok jirin aushawak jimu rawa. Unak jirin a heyehemashin jir nga nianasawekmbahan. Nir Israelik fehenda ma nir amber maor nirin jivinakunda man ni nikishinda nir. Hako an maoto angop or tahanda oson a hishiowehe na sawenda osikos limu anin sen kuvuk ishishihindak amu linduwa.�

21 Urik orin limu sawera, �Provins Judiak fehe lalmbeek jekamba las mirin li kayehe li ormbeshirik niheyeri ambu nir. Uhu Judama lar torok or taha mbeeknirin sawehe mashi kava las mirin mbari ambu ri. 22Hakonir wavu os mi hishihi mi rawan mihinjik mi sawenak nimisikmba nimu mbanduwa. Nir os yanga yanga amberhulaima nokopma mashi kavan Jisasin ji tiyanda nombonli mbanda angop ni heyenda sir.�

23 Urik niri las li kamaha ma mushak limu Polhi akaktara. Urik nirsumbuk er or sishihi mashin or saweihi homiri sir. Pol os Avui Wasilaka hulaima nokopmaorhin or arangoshinak jip li likuri mashi oson lirin orsawehe Moses nga profet ondo nga li kayehe os Jisasinli mbahandarin ormu lai laraha er nga sawera. 24 Urikma lal karem limu hishira. �Pol os or mbari omendingasir.� Hako lal li misihi mbeek tiyari ambu lir. 25 Lir28:18: Ap 26:31 28:19: Ap 25:11 28:20: Ap 26:6-7 28:22: Ap

24:14

Page 123: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

Aposel 28:26 123 Aposel 28:31olmu lihi ambek anamblarnaha halashi ikmba ura. UrikPol mashi las ormu sawera,�Masikome Avui Wasilakahisauharik profet Aisaia neloko jihin or mbahandari mashioso omendinga sir. 26AvuiWasilaka karemormbahandariosa.�Mir hulaima nokopma ondohik mi ihi lirin saweka. Ma

ondomashin misikwa lir. Hako mbeek maintontlosihin yarikwa ambu lir. Hindi mushak heyekwa lir.Hako mbeek armek mbele las heyekrahakorokwaambu lir.

27 Mberem ushiwak? Sunguwavu lihi angop fenjehe sun-jakombe hom nanda sir. Uhu mambla lihi angopjihinda lir. Uhu misokome lihi angop tumundasir. Uwa osik lir mbeek mashi anhi maintontlosihin heyekrahakorokwa ambu lir. Uhu lir mbeeksunguwavu lihin li tormblehe anhik li ranak aunak jivik nakwa ambu lir.� Aisaia 6:9

28-29 Uwa osik jir avak ji heyeka. Mashi kaso AvuiWasilaka man or jivinanda mashi sir. Oso Avui Wasilakaangop or halashirik Judama ambu ondohik si ishihindakli misihi avak rupshikwa lir.�

30 Asama frijip Pol aka lasik ormu lira. Orok or liri woloyan aka mashaman handari ora. Unak or halashinak akaorok or likmbahan. Uhu ma ol orin heyekmbaha rarinormu rupshira. 31 Uhu Avui Wasilaka hulaima nokopmaorhin or arangoshinak jip li likuri mashi nga WasilakaJisas Kraishi mashi nga kormbak ormu sawera, mbeek malar orin pantleri ambu ri.

Unda kasira. Ambehoma.

Page 124: Aposellerawunlilahandarimashi1-2 1 Aposel1:6 Aposellerawunlilahandarimashi Jisashevenikorlawuri 1-2 Tiofilus,jekamba maifu os mas mirnjik a kayeri oso karem, mbele mbele ol Jisas undari

124Mashi Avui Wasilakahi

The New Testament in the Mende Language of Papua New GuineaNupela Testamen long tokples Mende long Niugini

Copyright © 2005 The Bible Society of Papua New GuineaLanguage: MendeTranslation by: Wycliffe Bible TranslatorsThis translation is made available to you under the terms of the Creative CommonsAttribution-Noncommercial-No Derivatives license 4.0.Youmay share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format,provided that:

You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

Pictures includedwith Scriptures and other documents on this site are licensed just forusewith those Scriptures and documents. For other uses, please contact the respectivecopyright owners.2012-01-20PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 28 May 2018 from source files dated 20May 2018fb64f048-1609-51b3-bdee-648d1b3723fe