applicability of time based activity based costing … · faaliyet merkezlerinden hastaların...

ÇÖZÜMMAL

İ

MART - NISAN 202047

ARAŞTIRMA MAKALESİ

SÜRECE DAYALI FAALİYET TABANLI MALİYETLEME YÖNTEMİNİN SAĞLIK SEKTÖRÜNDE UYGULANABİLİRLİĞİ VE

AĞIZ DİŞ SAĞLIĞI POLİKLİNİĞİNDE BİR UYGULAMA7

APPLICABILITY OF TIME BASED ACTIVITY BASED COSTING METHOD IN HEALTH SECTOR AND AN APPLICATION IN ORAL

AND DENTAL HEALTH CARE POLICLINIC

Öğr. Gör. Büşra KILIÇ GÜNGÖR8*Doç. Dr. Duygu ANIL KESKİN9**

ÖZBu çalışma ile ağız diş sağlığı hizmetleri sunan sağlık işletmeleri için örnek

bir uygulama oluşturulmuştur. Bu uygulamada özel bir poliklinikte iki yüzlü dolgu, iki kanallı kanal tedavisi, diş taşı temizliği ve ortodonti tedavilerinin birim maliyetleri; geleneksel maliyetleme, faaliyet tabanlı maliyetleme (FTM) ve sürece dayalı faaliyet tabanlı maliyetleme (SDFTM) yöntemleri kullanılarak hesaplanmıştır. Bu hesaplamalar için gerekli veriler bir yıl boyunca gerçek zamanlı olarak gözlemlenmiş olup, eksik kalınan noktalarda yöneticiler ve hekimlerin bilgilerine başvurulmuştur. Böylelikle hem örnek işletme için hem de bu çalışmadan faydalanacak olan işletme sahipleri ve diş hekimleri için gerçeğe en yakın maliyetleri ortaya çıkarabilmek amaçlanmıştır.

Kullanılan maliyetleme yöntemleri neticesinde ortaya çıkan sonuçlar hem birbirleriyle hem de Türk Diş Hekimleri Birliği (TDB)’nin fiyat listesiyle kıyaslanmıştır. Sonuçlarda en çok dikkat çeken noktalardan ilki ortodonti için hesaplanan birim maliyetlerin TDB’nin verdiği fiyatın çok üzerinde çıkması, ikincisi ise söz konusu tedavilerin hepsi için SDFTM yöntemiyle hesaplanan birim maliyetlerinin diğer maliyetleme yöntemlerinden daha düşük çıkmasıdır.

Anahtar Sözcükler: Faaliyet Tabanlı Maliyetleme (FTM), Sürece Dayalı Faaliyet Tabanlı Maliyetleme (SDFTM), Geleneksel Maliyet Sistemi, Ağız ve Diş Sağlığı Polikliniği, Sağlık Hizmetlerinde Maliyet Analizi ve Yönetimi7 Bu makale “Sürece Dayalı Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Yönteminin Sağlık Sektöründe Uygulanabil-irliği Ve Ağız Diş Sağlığı Polikliniğinde Bir Uygulama” isimli yüksek lisans tezinden türetilmiştir.8 * Altınbaş Üniversitesi, Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu, Ağız ve Diş Sağlığı Bölümü, OR-CID:https://orcid.org/0000-0002-2444-04959 İstanbul Üniversitesi, İktisat Fakültesi, İşletme Bölümü, Muhasebe Bilim Dalı, ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3069-0615

30(158), 47-79

Makale Geliş Tarihi: 06.12.2019Yayın Kurulu Kabul Tarihi: 27.12.2019

*

1

**

1

*

**

ÇÖZÜMMAL

İ

48MART - NISAN

ABSTRACTWith this study, an exemplary application has been established for health

enterprises providing oral health services. In this application, the unit costs of two-faceted filler, two-channel canal treatment, dental stone cleaning and unit costs of orthodontic treatments in a particular outpatient clinic were calculated by using traditional costing, activity-based costing (ABC) and time-based activity-based costing (TBABC) methods. The data needed for these calculations were observed in real time for one year and the managers and physicians were consulted at missing points. In this way, it is aimed to be able to reveal the costs that are close to the reality for both the sample business and the owners and dentists who will benefit from this study.

As a result of the costing methods used, the results were compared with each other and with the price list of the Turkish Dental Association (TDA). The first one of the most noteworthy points in the results is that the unit costs calculated for orthodontics are higher than the price given by the TDA and the second is that the unit costs calculated by the TBABC method for all these treatments are lower than the other costing methods.

Keywords: Activity Based Costing, Time Driven Activity Based Costing, Traditional Cost System, Oral and Dental Health Polyclinic, Cost Analysis & Management in Health Services.

1. GİRİŞÜlkemizde verilen sağlık hizmetlerinin doğru bir şekilde maliyet tespitinin

yapılması ve doğru fiyatlandırmaları konusu, bu hizmetleri veren işletmelerin devamlılığı açısından kritik öneme sahiptir. Yöneticilerin sunulan hizmetler hakkında isabetli kararlar verebilmeleri, doğru hesaplamalar ve analizlere bağlı olmasına rağmen çoğu sağlık kuruluşunda verilen hizmetlerin çeşitliliği, yoğunluğu gibi sebeplerle bu analizler göz ardı edilmekte ve kazanç düşmeye başlayıncaya kadar gündeme gelmemektedir. Aynı zamanda maliyetlerin günden güne artışı, rekabetin giderek güçlenmesi gibi faktörler yöneticiler için engeller oluşturmaktadır. Bu bağlamda yöneticilerin sağlık işletmelerinde verimliliği sağlayabilmeleri için iki seçeneği söz konusudur: girdileri tahmin edebilmek – sağlık bakımı çıktılarını tahmin edebilmek. Bu tahminleri doğru şekilde yakalayabilmek zor olsa da girdilerin tahminini yapabilmek, çıktıların tahmininden daha olasıdır. Dolayısıyla sağlık yöneticilerinin etkili

ÇÖZÜMMAL

İ

MART - NISAN 202049

çalışabilmeleri, beklentileri karşılayabilmeleri ve hedeflerine ulaşabilmeleri için uygun bir maliyet sisteminin kurulmasını sağlamaları gerekmektedir.

Literatür taraması sırasında yapılan çalışmaya benzer çalışmalara rastlanmıştır, ancak tam anlamıyla karşılığı olan bir çalışma görülmemiştir. Aşağıdaki tabloda incelenen çalışmalardan daha fazla sayıda çalışma bulunmuş olmasına rağmen tüm çalışmaları kapsayacak şekilde bir anlatımın makalenin sınırlarını aşacağı düşünülerek seçilen çalışmalardan kısaca bahsedilmiştir.

No. YAZAR VE YIL

ÇALIŞMA BAŞLIĞI

ÇALIŞMA TÜRÜ YÖNTEM SONUÇ

1

ANIL KESKİN D. ve BİLLER-LİOĞLU H. (2015)

Sağlık İşlet-melerinde Sezaryen Ameliyatı Faaliyetinin Faaliyet Taban-lı Maliyetleme Yöntemine Göre Analizi

Araştırma Makalesi

FTM ve geleneksel maliye-tlendirme yöntemi ile maliyet analizleri

SUT maksimum satışından elde edilen gelir baz alındığında; gelenek-sel maliyetleme yön-temine göre 281,21 TL, FTM yöntemine göre 634,55 TL zarar ortaya çıkarılmıştır.

2KIRLIOĞLU H. ve ATALAY B. (2014)

Hastane İşlet-melerinin Maliyet So-rununa Tıbbi Müdahale Gerektirmeyen Çözüm Önerisi: Sürece Dayalı Faaliyet Taban-lı Maliyetleme Modeli


SDFTM ve geleneksel maliye-tlendirme yöntemi ile maliyet analizleri

Geleneksel yönte-min maliyetleri daha yüksek çıkardığı, SDFTM yönteminin endirekt giderleri daha doğru dağıttığı sonucuna varılmıştır.

3KOCAOĞ-LU S. Ü. (2014)

Sağlık İşletmel-erinde Faaliyet Tabanı Mali-yetleme Yön-temi ve Ağız Diş Sağlığı Polikliniğinde Örnek Uygu-lama

Yüksek Lisans Tez Çalışması


Hangi yöntemin daha karlı old-uğu hizmete göre değişmiştir.

4VATAN-SEVER S. (2013)

Sağlık Ku-rumlarında Maliyet Analizi (Bursa Ağız ve Diş Sağlığı Merkezi Örneği)


Kademeli dağıtım yöntemi

Maliyetlerinin %80’inin esas üre-tim, %9,22’sinin üretim yeri yöne-tim, %5,56’sının yardımcı hizmet, %5,22’sinin ise yardımcı üretim maliyet merkezlerin-den oluştuğu belir-tilmiştir.

ÇÖZÜMMAL

İ

50MART - NISAN

5 ZENGİN O. (2013)

Ağız ve Diş Sağlığı Merke-zlerinde Mali-yet Analizi ve Bir Uygulama


Kademeli dağıtım yöntemi

Entegre poliklinikle-rde hasta başı birim maliyet 47,943 TL, protez bölümünde 107,415 TL ve ortodonti bölümünde ise hasta başı birim maliyet 229,227 TL olarak bulunmuştur.

6RAJABİ A. & DABİRİ A. (2012)

Applying Activity Based Costing (ABC) Method to Calculate Cost Price in Hospi-tal and Remedy Services


FTM yön-temiyle maliyet analizleri

Hastanedeki tarife fi-yatları ile maliyetler arasında fark çıkmış, bu durumun has-tanede kayıplara yol açtığı belirtilmiştir.

7ERKOL Ü. & AĞIRBAŞ İ. (2011)

Hastanelerde Maliyet Analizi ve Faaliyet Tabanlı Mali-yetleme Yön-temine Dayalı Bir Uygulama


FTM yön-temiyle maliyet analizleri

Ameliyat işlem-lerinin maliyetleri SUT’un fiyatlarının üzerinde çıkmıştır.

8TAVUKÇUOĞ-LU S. (2010)

Ağız ve Diş Sağlığı Merke-zlerinde Mali-yet Analizi ve Bursa ADSM Uygulaması

Yüksek Lisans Projesi

Fiili mali-yetler baz alınarak ve kademeli dağıtım yöntemi kullanılarak maliyet analizleri

Maliyetlerin %44’ünü direkt işçilik, %7’sini malzemeler, %11’ini hizmet yeri yönetim ve %38’ini de genel üretim giderlerinin oluşturduğu ortaya konmuştur.

9 YILMAZ B. (2008)

Hastane İşlet-melerinde Rekabet Üstün-lüğü Sağlama-da Faaliyet Esasına Dayalı Maliyetleme Yönteminin Rolü ve Bir Uygulama

Doktora Tez Çalışması


Direkt giderler açısından bir fark çıkmazken, endirekt giderler açısından FTM yöntemi ge-leneksel maliyetleme yönteminden 119 TL daha fazla çıkmıştır.

Bu çalışma, ağız ve diş sağlığı hizmetlerinin maliyetlerini SDFTM yöntemi ile analiz eden ilk çalışmadır. Çalışmanın gerçekleştirilmesiyle farklı ağız diş sağlığı polikliniklerine de model oluşturulacağı ve bu bağlamda fayda sağlanabileceği düşünülmektedir.

ÇÖZÜMMAL

İ

MART - NISAN 202051

2. AĞIZ VE DİŞ SAĞLIĞI HİZMETLERİNDE MALİYETLENDİRME YÖNTEMLERİ

Sağlık işletmeleri için maliyet yönetimi karmaşık bir alandır. Ancak sağlık işletmelerinin başarılı yönetimleri için gereken verimlilik unsurunun anahtarının etkin bir girdi tahminlemesine bağlıdır. Bu tahminleri yapabilmek için etkin şekilde çalışan bir maliyet muhasebesi sistemine ihtiyaç duyulmaktadır. Ağız ve diş sağlığı hizmetlerinin verildiği sağlık işletmeleri düşünüldüğünde muayenehaneler, genel hastaneler, ağız ve diş sağlığı hastaneleri (ADSH), ağız ve diş sağlığı merkezleri (ADSM) ve ağız ve diş sağlığı poliklinikleri (ADSP) akla gelmektedir. Bu sağlık işletmeleri bir taraftan topluma ihtiyacı olan sağlık hizmetlerini sunarken, diğer taraftan büyük bir rekabet ortamında sürdürülebilirliklerini sağlamaya çalışmaktadırlar. Bu anlamda söz konusu sağlık işletmelerininin de etkili maliyet muhasebesi sistemlerine ihtiyaçları bulunmaktadır.

Bir işletmenin maliyetlendirme yöntemi; hizmetlerin maliyetlerine, hangi giderlerin, ne şekilde ve ne zaman yükleneceği sorularını yanıtlamaktadır (Büyükmirza, 2011, s.237). Her sektörde olduğu gibi sağlık sektöründe de zaman içerisinde farklı maliyetlendirme yöntemleri denenmiş olup, başarılı bir maliyet sistemi kurabilmek adına hala çeşitli denemeler yapılmaktadır. Bu yöntemlerden geleneksel maliyet yöntemi sağlık işletmelerinde uzun yıllar kullanılmış, bazı yerlerde kullanılmaya devam edilmekle birlikte zamanla yerini, stratejik maliyet yönetiminin yarattığı yeni yaklaşımlara bırakmıştır. FTM yöntemi de maliyet yönetiminin yarattığı yeni yaklaşımlardan olup, zaman içerisinde geliştirilerek SDFTM sistemi ortaya çıkarılmıştır. Aşağıda bu yöntemler kısaca açıklanmıştır.

• Geleneksel Maliyet Yöntemi: Geleneksel maliyetlendirme sistemlerinde üretim giderlerinin üretilen ürünler için yapıldığı kabul edilerek, bu giderlerin ürünlerle arasında bağlantı kurularak ait oldukları çıktının maliyetlerine doğrudan yüklenmektedirler. Direkt işçilik maliyeti, direkt ilk madde ve malzeme maliyeti, genel üretim maliyetleri olmak üzere üç ana maliyet unsuru baz alınmaktadır (Kaplan ve Porter, s.2011). Bu yöntemde genel üretim giderleri, üretilen ürün veya hizmetle ilişkilendirilirken, tüm gider yerleri için tek bir yükleme oranı kullanılırken, bazı işletmelerde etkin ölçümü sağlamak adına gider yerinin emek yoğun veya otomasyon ağırlıklı olmasına göre departman bazında yükleme yapılmaktadır.

ÇÖZÜMMAL

İ

52MART - NISAN

• Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Yöntemi (FTM): Geleneksel maliyetleme yönteminin yetersizliğinin gözlenmesi sonucu daha etkin olduğu düşünülen “faaliyet tabanlı maliyetleme” yöntemi geliştirilmiştir. Bu yöntemde üretim süreci içerisinde; faaliyetlerin kaynakları, ürünlerin veya hizmetlerin de bu faaliyetleri tükettiği varsayımından hareketle faaliyetlerin maliyetlerini takip etmek için maliyet taşıyıcıları kullanılmaktadır (Eker, 2002, s.239). Bu yöntemde temel olarak iki aşamadan bahsedilmektedir (Öker, 2003, s.36) İlk aşamada kaynaklar belirlenmekte ve maliyetler, faaliyetlere kaynak sürücülerle yüklenmektedir. Etkili maliyet verilerine ulaşabilmek adına faaliyetlere bağlı maliyet havuzları oluşturulmakta ve benzer faaliyetler aynı havuzda toplanmaktadır. İkinci aşamada ise, bu havuzlarda toplanan faaliyet maliyetleri için maliyet sürücüleri seçilerek mamul ya da hizmetlere dağıtılması sağlanmaktadır. Genel olarak bakıldığında sağlık işletmeleri açısından da FTM yöntemi iki farklı aşamadan oluşur (Udpa’dan aktaran Keskin ve Billerlioğlu, 2017, s.212). İlk aşamada, üretilen hizmetlerin faaliyetleri amacına uygun şekilde belirlenerek faaliyet bazında maliyetleri hesaplanmaktadır. Örnek olarak poliklinik maliyetleri; oral diagnoz, endodontik tedavi, ortodontik tedavi gibi faaliyet merkezlerine atanır. İkinci aşamada ise, faaliyet bazında hesaplanan giderler üretilen hizmetin maliyetine aktarılır. Örneğin; faaliyet merkezlerinden hastaların kendilerine faaliyet kaynaklarını tüketim miktarlarını ölçen uygun dağıtım anahtarları ile aktarılır.

• Sürece Dayalı Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Yöntemi (SDFTM): Bu yöntemde, FTM yönteminden farklı olarak, maliyet etkeni olarak zamanı kullanılır. SDFTM yönteminde süreç, kaynak maliyetinin tahmini ile başladıktan sonra gerekli kaynak miktarı, önce faaliyetler, sonra maliyet etkenleri bazında tahmin edilmektedir. Daha sonra kaynaklar ve kaynak maliyetleri kaynak havuzunda bir arada toplanmakta ve kaynak maliyetlerinin faaliyetlere yüklenmesi işlemi yapılmadığı için FTM yönteminden daha basit, ucuz ve hızlı bir şekilde istenilen hedefe ulaşılmış olmaktadır (Kaplan ve Anderson, 2004, s.133; Kırlıoğlu ve Atalay, 2014, s.143).

Sağlık işletmelerinin karmaşık yapısı, iş hacmindeki fazlalık ve farklılık SDFTM yöntemine duyulan ihtiyacı körüklemiştir (Yükçü ve Gönen’den aktaran Kırlıoğlu ve Atalay, 2014, s.144). Bir diğer önemli nokta ise, kapasite

ÇÖZÜMMAL

İ

MART - NISAN 202053

kullanımı konusudur. Kapasite kullanımı, maliyet artışı hızlı olan sağlık işletmeleri için maliyetlerin kontrol altına alınması ve doğru yönetilmesinde stratejik bir rol oynamaktadır. Sağlık işletmelerinde kapasite için çeşitli değişkenler iş ölçütü olarak kullanılmakla beraber genellikle yatak sayısı, doktorun çalışma saati veya hasta sayısı gibi değişkenler genellikle baz alınmaktadır. Bu çalışma yataksız sağlık işletmelerinden birinde yapılacağı için ünit sayısı, işlem sayısı gibi ölçütler baz alınacaktır. Ancak sağlık hizmetlerinde SDFTM sisteminin uygulanması sürecinde ilk olarak, etkin bir kapasite yönetimi sağlamak için hizmet sunumunun süreçlerini içeren kaynaklar ve faaliyetler belirlenmelidir (Kırlıoğlu ve Atalay, 2014:102).

4. ÖZEL AĞIZ DİŞ VE DİŞ SAĞLIĞI POLİKLİNİĞİ ÖRNEĞİBu çalışmada ilgili polikliniğe ait verilerle ilk önce geleneksel maliyet

yöntemiyle, ardından FTM yöntemiyle, en son SDFTM yöntemiyle birim maliyet hesaplamaları yapılmıştır. Bu hesaplamalar sonucu ortaya çıkan birim maliyetler birbirleriyle ve TDB’nin fiyat listesiyle karşılaştırılarak analiz edilmiş ve değerlendirilmiştir.

Analizlere geçmeden önce bu çalışmada ele alınan hizmetler için TDB’nin yayınladığı ücret tarifesindeki fiyatlara Tablo 1’de yer verilmiştir.

Tablo 1. TDB Fiyat ListesiVerilen Hizmet FiyatMuayene 55Diş Röntgen Filmi (Periapikal) 35Panoramik Film 80Komposit Dolgu (İki Yüzlü) 145Kanal Tedavisi (İki Kanal) 310Diş Taşı Temizliği (İki çene) 220Angle Sınıf II Anomalilerinin Ortodontik Tedavisi 1410Ortodontik Pekiştirme Tedavisi 420

Ortaya çıkan maliyetler TDB’nin satış fiyatı ile kıyaslandığı için bu konuda ayrıca açıklama yapılma ihtiyacı duyulmuştur. Tablo 1’de görüldüğü üzere TDB’nin fiyat listesinde yapılan her işlem alt alta sıralanmıştır. Burada maliyet analizleri yapılacak olan tedaviler için gerekli işlemler de ayrı ayrı ele alınmıştır. Bu sebeple bir kıyaslama yapılmadan önce ele aldığımız tedaviler

ÇÖZÜMMAL

İ

54MART - NISAN

için TDB’nin fiyat listesinde yer alan işlemleri biraraya getirecek şekilde bütünlük oluşturma gerekliliği ortaya çıkmıştır. Bunun için aşağıdaki adımlar izlenmiştir:

• İlk adım: Öncelikle çalışmamızdaki polikliniğe gelen her hasta oral diagnoz bölümüne yönlendirilerek orada panoramik film alındığından dolayı muayene ve panoramik film ücretleri toplanmıştır (55+80=135 TL).

• İkinci adım: Poliklinikte periapikal film için ekstra bir ücret talebi yapılmamaktadır. Ancak TDB’nin fiyat listesinde periapikal film ayrıca ücretlendirilmiştir. Örneğin, bir kanal tedavisi için genellikle iki aşamada periapikal film alınmaktadır: kanalı temizledikten sonra ve kanal patını doldururken kanal boyunun tespiti için. Bu nedenle periapikal filmi ücreti de iki ile çarpılarak kanal ücretine eklenmiştir (35*2=70 TL ve 70+310=380 TL).

• Üçüncü adım: TDB fiyat listesinde “Anomalilerinin Ortodontik Tedavisi” adı altında kategorilendirilmiş üç ayrı fiyat bulunmakta iken, poliklinikteki ortodontist fiyat verirken bu sınıf ayrımına göre değil; çekimli – çekimsiz, fonksiyonel – standart tedavi gibi ayrımları dikkate alarak fiyat vermektedir. Bu sebeple yapılan incelemeler neticesinde her bir vakanın maliyetleri hesaplandıktan sonra ortalama bir maliyet çıkartılarak, hesaplamalar için bu ortalama baz alınmıştır. TDB’nin fiyat listesi grubu içerisinden ise üç sınıfın ortalaması olduğu göz önünde bulundurularak Sınıf II fiyatı ile karşılaştırma yapılmıştır. Aktif tedaviler bittikten sonra ortaya çıkarılan şekli korumak için pekiştirme tedavisine geçildiği için bu fiyat da sonuca eklenecektir. Özetle, çalışma boyunca TDB’nin ortodonti fiyatı verilirken Sınıf II + pekiştirme tedavisi fiyatının toplamı olarak verilecektir (1410+420=1830 TL).

• Dördüncü adım: Çalışma yapılan poliklinikte tedaviye girecek olan her hasta oral diagnozdan yönlendirildiği için, oral diagnozun birim maliyeti her tedavinin birim maliyetine eklenerek yazılmıştır. Dolayısıyla TDB’nin fiyat listesi için iki yüzlü dolgu tedavisi 145+135=280 TL, iki kanallı tedavi 340+135=475 TL, diş taşı temizliği 220+135=355 TL, ortodonti 1830+135=1965 TL şeklinde hesaplanmaktadır.

4.1. Geleneksel Maliyetleme Yöntemi DeğerlendirmesiGeleneksel maliyet yönteminde üç temel üretim maliyeti unsurlarından

direkt ilk madde ve malzeme giderleri ile direkt işçilik giderleri doğrudan ürün

ÇÖZÜMMAL

İ

MART - NISAN 202055

veya hizmetle ilişkilendirilmektedir. Ancak genel üretim giderleri (GÜG), belirlenen dağıtım yollarıyla maliyetlere yansıtılmaktadır. Bu bağlamda GÜG için polikliniğin toplam maliyeti hesaplanmıştır. İlgili döneme ait hesaplar içerisinden ele alınan bölümlerin oluşturduğu giderler baz alınarak çıkarılan maliyetlerin yıllık toplamı Tablo 2’de gösterilmiştir.

Tablo 2. Genel Üretim Giderlerinin Ele Alınan Bölümlerdeki Yıllık Toplamı

Genel Üretim Giderleri Yıllık Toplam Tutarları- Endirekt Malzeme Giderleri 1429,38 TL- Endirekt Personel Giderleri 78.881,43 TL- Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler 5623,77 TL- Sigorta Giderleri 568,26 TL- Temizlik Giderleri 994,03 TL- Güvenlik Giderleri 379,23 TL- Kırtasiye Giderleri 1113 TL

Bakım Onarım Giderleri 13.713,47 TL- Amortisman Giderleri 61.274,83 TL- Sterilizasyon Giderleri 2424,56 TL- Tıbbi Atık Giderleri 363,40 TL- Röntgen Giderleri 890 TL- Bilgi Sistemlerine Ait Giderler 1536,15 TL

Tablo 2’de gösterilen sonuçlar, ilgili gider kalemlerinin bir yıllık toplamlarını ifade etmektedir. Bu giderleri çalışma yapılan tedavi yöntemlerine dağıtabilmek için, uygun dağıtım anahtarlarına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu amaçla kullanılan dağıtım anahtarlarına Tablo 3’te yer verilmiştir.

ÇÖZÜMMAL

İ

56MART - NISAN

Tablo 3. Dağıtım Anahtarları Genel Üretim Giderleri (GÜG) Kullanılan Dağıtım AnahtarıEndirekt Malzeme Giderleri Kullanıldığı işlem sayısı

- Endirekt Personel Giderleri Asistan sayısı- Dışarıdan Sağlanan Fayda ve

HizmetlerKullanılan alan (m2), bilgisayar sayısı, bölüm sayısı

- Sigorta Giderleri Kullanılan alan (m2)- Temizlik Giderleri Kullanılan alan (m2)- Kırtasiye Giderleri Sadece oral diagnoz- Bakım Onarım Giderleri Kullanılan alan (m2), bölüm sayısı- Amortisman Giderleri Kullanılan alan (m2), kullanım ömrü

Sterilizasyon Giderleri Bölüm sayısı- Tıbbi Atık Giderleri İşlem sayısı / Tıbbi atık kg

Röntgen Giderleri Sadece oral diagnozBilgi Sistemlerine Ait Giderler Bölüm sayısı

Yukarıdaki tabloda sıralanan GÜG kalemlerinin hesaplanması aşamasında kullanılan dağıtım anahtarlarıyla ilgili bilgiler, yapılan tedaviler bazında, aşağıda yer alan Tablo 4’te gösterilmiştir. Tablo 4’ün ardından geleneksel yöntemle birim maliyet hesaplamalarına yer verilmiş, bu hesaplama sırasında Tablo 2’de verilen yıllık toplam giderlerden, Tablo 3’te verilen gider kalemine uygun dağıtım anahtarlarından ve Tablo 4’te yer alan dağıtım anahtarlarına yönelik bilgilerden faydalanılmıştır.

Tablo 4. Dağıtım Anahtarlarıyla İlgili Bilgiler

Öncelikle endirek malzemeler hesaplanırken bu malzemelerin yararlı ömrü ve bu ömrü sürecinde ortalama kaç işlem için kullanılabildiğinden yola çıkılarak hesaplamalar yapılmıştır. Her bir işlem için kullanılan endirekt malzemeler alt alta sıralanarak fiyatları, kullanıldıkları işlem başına dağıtılmıştır. Endirekt malzeme giderleri; yengeç bantları, kavitron uçları, siman camları, frezler, lastikler, polisaj fırçaları, periapikal röntgen kılıflarının oluşturduğu maliyetlerin toplamından meydana gelmiştir. Her bölüm için ilgili

Tablo 2’de gösterilen sonuçlar, ilgili gider kalemlerinin bir yıllık toplamlarını ifade etmektedir.

Bu giderleri çalışma yapılan tedavi yöntemlerine dağıtabilmek için, uygun dağıtım anahtarlarına ihtiyaç

duyulmaktadır. Bu amaçla kullanılan dağıtım anahtarlarına Tablo 3’te yer verilmiştir.

Tablo 3. Dağıtım Anahtarları

- Genel Üretim Giderleri (GÜG) Kullanılan Dağıtım Anahtarı Endirekt Malzeme Giderleri Kullanıldığı işlem sayısı

- Endirekt Personel Giderleri Asistan sayısı - Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler Kullanılan alan (m2), bilgisayar sayısı, bölüm sayısı - Sigorta Giderleri Kullanılan alan (m2) - Temizlik Giderleri Kullanılan alan (m2) - Kırtasiye Giderleri Sadece oral diagnoz - Bakım Onarım Giderleri Kullanılan alan (m2), bölüm sayısı - Amortisman Giderleri Kullanılan alan (m2), kullanım ömrü

Sterilizasyon Giderleri Bölüm sayısı - Tıbbi Atık Giderleri İşlem sayısı / Tıbbi atık kg

Röntgen Giderleri Sadece oral diagnoz Bilgi Sistemlerine Ait Giderler Bölüm sayısı

Yukarıdaki tabloda sıralanan GÜG kalemlerinin hesaplanması aşamasında kullanılan dağıtım

anahtarlarıyla ilgili bilgiler, yapılan tedaviler bazında, aşağıda yer alan Tablo 4’te gösterilmiştir. Tablo

4’ün ardından geleneksel yöntemle birim maliyet hesaplamalarına yer verilmiş, bu hesaplama sırasında

Tablo 2’de verilen yıllık toplam giderlerden, Tablo 3’te verilen gider kalemine uygun dağıtım

anahtarlarından ve Tablo 4’te yer alan dağıtım anahtarlarına yönelik bilgilerden faydalanılmıştır.

Tablo 4. Dağıtım Anahtarlarıyla İlgili Bilgiler

Kullanılan Dağıtım Anahtarı

Oral Diagnoz

İki Yüzlü Dolgu

İki Kanallı Kanal Tedavisi

Detertraj Ortodonti

İşlem Sayısı 3235 1099 159 509 50 Asistan Sayısı 1 1 1 Bilgisayar Sayısı 1 1 2 1 1 Kullanılan Alan (m2) 31 20 20 20 20 Tıbbi Atık (kg) 123 129 37 42 64

Öncelikle endirek malzemeler hesaplanırken bu malzemelerin yararlı ömrü ve bu ömrü

sürecinde ortalama kaç işlem için kullanılabildiğinden yola çıkılarak hes aplamalar yapılmıştır. Her bir

işlem için kullanılan endirekt malzemeler alt alta sıralanarak fiyatları, kullanıldıkları işlem başına

dağıtılmıştır. Endirekt malzeme giderleri; yengeç bantları, kavitron uçları, siman camları, frezler,

lastikler, polisaj fırçaları, periapikal röntgen kılıflarının oluşturduğu maliyetlerin toplamından meydana

gelmiştir. Her bölüm için ilgili malzeme ve kullanıldığı bölümlerdeki işlem sayıları toplamı baz alınarak

birim hesaplamaları yapılmıştır.

ÇÖZÜMMAL

İ

MART - NISAN 202057

malzeme ve kullanıldığı bölümlerdeki işlem sayıları toplamı baz alınarak birim hesaplamaları yapılmıştır.

Endirekt personel hesaplaması yapılırken asistanların aldığı maaş ile sigorta ücretlerinin yanı sıra yemek giderleri de baz alınmıştır. Asistanların endirekt personel kategorisinde yer almasının sebebi kimin hangi hastada ne kadar süre çalıştığının belli olmayışıdır. Hesaplanan giderlerin bir yıllık toplamı, asistan sayısı olan beşe bölünerek bir asistanın bir yılda çıkardığı ortalama endirekt işçilik maliyetine ulaşılmıştır. Poliklinikte beş bölüm ve beş asistan olduğu için bu rakam bölüm bazında endirekt işçilik maliyeti olarak ele alınmıştır.

Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler kategorisi altında elektrik, su, telefon ve internet hizmetleri ele alınmıştır. İnternet giderleri poliklinikteki toplam bilgisayar başına göre dağıtılmıştır. Telefon giderlerini dağıtırken ise bu giderler doğrudan bölüm başına bölünerek bulunmuştur. Elektrik ve su hizmetlerinin maliyetleri dağıtılırken, bir sayaç kullanılmadığından dolayı, işgal edilen yerlerle doğru orantılı olduğu düşünülerek, m2 hesaplamaları yapılmıştır. Polikliniğin toplam alanı 670 m2’dir. Nihayetinde dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetlerin toplam giderlerinin sonucuna ulaşmak için her kategoriden ortaya çıkan rakamlar ayrı ayrı toplanmıştır.

Bilgi sistemlerine ait giderler kaleminde, polikliniğin kullandığı bilgisayar yazılımı için yıllık verilen ücret yer almıştır. Bu ücret bölüm başına eşit dağıtılmıştır.

Kırtasiye ve röntgen giderleri doğrudan muayene süreciyle ilişkilendirildiği için oral diagnoz bölümüne yüklenmiştir. Bunun nedeni dosyalama işlemleri, reçete gibi işlemlerinin genellikle tedaviden önce olmasıdır. Röntgen giderleri kaleminde ise Atom Enerji Kurumuna verilen ücret ile röntgenin yüklendiği CD ve zarfı gibi panoramik filmle ilişkili giderler vardır. Panoramik filmden de teşhis koyma aşamasında yararlanıldığı için aynı şekilde oral diagnoza yüklenmiştir.

Sigorta, temizlik ve güvenlik giderlerinin de işgal edilen alanla doğru orantılı olarak maliyet oluşturduğu düşünülmüş ve ilgili işlemler için kullanılan alanlar (m2) esas alınmıştır.

Bakım onarım ve amortismanlar konularında ayrı ayrı değerlendirmeler yapılmış ve sonunda her kategori için bu maliyetler toplanmıştır. Bina bakım onarımı ve amortismanı için işgal edilen alan (m2) hesaplamalarından yola çıkılmıştır. Demirbaşlar için iki farklı hesaplama yapılmıştır; her bölüme fayda

ÇÖZÜMMAL

İ

58MART - NISAN

sağlayan, ortak demirbaşların bakım onarımı ve amortismanı polikliniğin bölüm sayısı esas alınarak hesaplanırken, doğrudan bir bölümü ilgilendiren bakım onarım ve amortismanlar kendi bölümleri içerisinde hesaplanmıştır.

Sterilizasyonla ilgili hesaplamalar yapılırken sterilizasyonda gerçekleşen tüm temel aşamalar göz önünde bulundurulmuştur. Poliklinikte her bölümün sterilizasyondan aynı oranda yararlandığı düşünülerek, maliyet beş bölüme eşit oranda paylaştırılmıştır.

Çalışma öncesinde tıbbi atık giderleri için bir ön hazırlık yapılmıştır. İlgilenilen her işlemin tıbbi atıkları bölüm bazında farklı poşetlerde toplanmış ve her ay ölçülmüştür. Tıbbi atıkları bertaraf eden kuruma bir yıllık verilen ücret ve bir yıllık toplam tıbbi atık ağırlığı göz önüne alınarak birim kg başına ödenen ücret bulunmuş, sonra da bu birim ücret her tedavi için topladığımız ağırlıklarla tek tek çarpılarak bölüm başı hesaplamalarına yüklenmiştir.

GÜG hesaplanırken bölüm başına bulunan toplam maliyetler işlem sayısına bölünerek birim maliyetlere ulaşılmıştır. Burada “hasta sayısı” yerine “işlem sayısı” baz alınmasının sebebi, bir hastanın birden fazla işlem yaptırmasının olağan bir durum olmasıdır. Başka bir deyişle, bir hasta için bir ortodonti işlemi söz konusu olabilirken, birçok dolgu ya da kanal tedavisi söz konusu olabilir. Dolayısıyla hasta sayısını baz almak bizi yanlış yönlendirecektir.

Direkt ilk madde ve malzeme giderleri hesaplanırken, kullanılan malzemeler ve bu malzemelerin fiyatları göz önünde bulundurulmuştur. Öncelikle her bir işlem için gerekli malzemeler alt alta sıralanmış ve bu malzemelerin fiyatları karşılarına yazılmıştır. Bu malzemelerin kaç işlemde kullanıldığından yola çıkılarak hesaplamalar yapılmıştır.

Direkt işçilik hesaplamaları yapılırken ise, hekimlerin aldığı ücretler, hekimler için ödenen SGK maliyetleri ile hekimlerin yemek giderleri esas alınmıştır. Esas alınan ücretler belli olduğu için bu ücretler doğrudan işlem sayısına bölünerek, birim işçilik maliyetlerine kolayca ulaşılmıştır.

Tüm bu hesaplamalardan elde edilen birim maliyet tutarları Tablo 5’te gösterilmiştir.

ÇÖZÜMMAL

İ

MART - NISAN 202059

Tablo 5. İşlemlerin Geleneksel Yönteme Göre Birim Maliyetleri

Aşağıda yer alan Tablo 6’da ise çalışmanın konusu olan tedavi yöntemlerinin geleneksel maliyet yöntemine göre çıktı maliyetleri ve TDB satış fiyatına göre kar / zarar durumu gösterilmektedir.

Tablo 6. Geleneksel Maliyetleme Yöntemine Göre Çıkan Sonuçlar

4.2. Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Yöntemine Göre DeğerlendirmelerÇalışmanın bu aşamasında hastanın polikliniğe girişinden çıkışına kadar

geçirdiği sürecin maliyet hesaplamaları bu kez FTM yöntemi kullanılarak hesaplanacaktır. Bu bağlamda önce faaliyet merkezleri oluşturulmuş ve bu faaliyet merkezlerinde yer alan faaliyetler belirlenmiştir. Belirlenen faaliyetler Tablo 7’de gösterilmektedir.

alınarak hesaplanırken, doğrudan bir bölümü ilgilendiren bakım onarım ve amortismanlar kendi

bölümleri içerisinde hesaplanmıştır.

Sterilizasyonla ilgili hesaplamalar yapılırken sterilizasyonda gerçekleşen tüm temel aşamalar

göz önünde bulundurulmuştur. Poliklinikte her bölümün sterilizasyondan aynı oranda yararlandığı

düşünülerek, maliyet beş bölüme eşit oranda paylaştırılmıştır.

Çalışma öncesinde tıbbi atık giderleri için bir ön hazırlık yapılmıştır. İlgilenilen her işlemin tıbbi

atıkları bölüm bazında farklı poşetlerde toplanmış ve her ay ölçülmüştür. Tıbbi atıkları bertaraf eden

kuruma bir yıllık verilen ücret ve bir yıllık toplam tıbbi atık ağırlığı göz önüne alınarak birim kg başına

ödenen ücret bulunmuş, sonra da bu birim ücret her tedavi için topladığımız ağırlıklarla tek tek

çarpılarak bölüm başı hesaplamalarına yüklenmiştir.

GÜG hesaplanırken bölüm başına bulunan toplam maliyetler işlem sayısına bölünerek birim

maliyetlere ulaşılmıştır. Burada “hasta sayısı” yerine “işlem sayısı” baz alınmasının sebebi, bir hastanın

birden fazla işlem yaptırmasının olağan bir durum olmasıdır. Başka bir deyişle, bir hasta için bir

ortodonti işlemi söz konusu olabilirken, birçok dolgu ya da kanal tedavisi söz konusu olabilir.

Dolayısıyla hasta sayısını baz almak bizi yanlış yönlendirecektir.

Direkt ilk madde ve malzeme giderleri hesaplanırken, kullanılan malzemeler ve bu

malzemelerin fiyatları göz önünde bulundurulmuştur. Öncelikle her bir işlem için gerekli malzemeler

alt alta sıralanmış ve bu malzemelerin fiyatları karşılarına yazılmıştır. Bu malzemelerin kaç işlemde

kullanıldığından yola çıkılarak hesaplamalar yapılmıştır.

Direkt işçilik hesaplamaları yapılırken ise, hekimlerin aldığı ücretler, hekimler için ödenen SGK

maliyetleri ile hekimlerin yemek giderleri esas alınmıştır. Esas alınan ücretler belli olduğu için bu

ücretler doğrudan işlem sayısına bölünerek, birim işçilik maliyetlerine kolayca ulaşılmıştır.

Tüm bu hesaplamalardan elde edilen birim maliyet tutarları Tablo 5’te gösterilmiştir.

Tablo 5. İşlemlerin Geleneksel Yönteme Göre Birim Maliyetleri

ORAL DİAGNOZ

TEDAVİ BÖLÜMÜ ORTODONTİ (18 seans) DOLGU KANAL DETERTRAJ

DİMM 0,60 13,76 35,15 4,47 365,57 Dİ 23,86 64,86 64,86 64,86 3522,47

- GÜG Endirekt Malzeme Giderleri - 0,41 2,81 1,05 - Endirekt Personel Giderleri 4,88 5,01 5,01 5,01 315,53 Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler

0,45 0,84 6,10 1,75 28,52

Sigorta Giderleri 0,05 0,10 0,65 0,21 2,05 Temizlik Giderleri 0,09 0,17 1,13 0,36 3,59

Güvenlik Giderleri 0,04 0,07 0,44 0,14 1,37 Kırtasiye Giderleri 0,35 - - - - Bakım Onarım Giderleri 1,42 1,62 2,96 1,88 118,85 Amortisman Giderleri 7,02 7,95 41,56 12,89 333,46 Sterilizasyon Giderleri 0,30 0,31 0,31 0,31 18,94 Tıbbi Atık Giderleri 0,04 0,11 0,22 0,08 1,18 Röntgen Giderleri 0,28 - - - - Bilgi Sistemlerine Ait Giderler 0,19 0,20 0,20 0,20 12

TOPLAM 39,57 TL 95,41 TL 161,40 TL 93,21 TL 4723,53 TL

Aşağıda yer alan Tablo 6’da ise çalışmanın konusu olan tedavi yöntemlerinin geleneksel maliyet

yöntemine göre çıktı maliyetleri ve TDB satış fiyatına göre kar / zarar durumu gösterilmektedir.


4.2. Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Yöntemine Göre Değerlendirmeler

Çalışmanın bu aşamasında hastanın polikliniğe girişinden çıkışına kadar geçirdiği sürecin

maliyet hesaplamaları bu kez FTM yöntemi kullanılarak hesaplanacaktır. Bu bağlamda önce faaliyet

merkezleri oluşturulmuş ve bu faaliyet merkezlerinde yer alan faaliyetler belirlenmiştir. Belirlenen

faaliyetler Tablo 7’de gösterilmektedir.

Tablo 7. Faaliyet Merkezleri

F1 – Banko Hizmetleri Faaliyetleri

Hasta karşılama ve danışma hizmetlerinin sunumu Hastaların ve asistanların yönlendirilmesi Randevu işlemleri Tahsis ve fatura işlemleri Protokol defterlerinin işlenmesi Anlaşmalı kurumlarla ilgili işlemler

F2 – Oral Diagnoz Faaliyetleri

Hastanın muayene koltuğuna alınarak hazırlanması Anamnez formunun doldurulması Hekimin hasta ve asistandan bilgiler alması Panoramik film alınması Hekimin değerlendirmeleri Asistan tarafından hastaya tedaviye ve ödemeye yönelik bilgiler verilmesi ve onam formunun imzalatılması

F3 – Tedaviye Hazırlık Faaliyetleri Hasta içeri alınmadan önce odanın hazırlanması Hasta içeri alındıktan sonra hastanın hazırlanması

F4 – Tedavi Hizmetleri Sunumu Faaliyetleri

Yapılacak olan tedavi hizmetinin sunumunun gerçekleşmesi (ortodonti – kanal – dolgu – detertraj)

F5 – Tedavi Sonrası Faaliyetleri Hasta kartına tedaviye yönelik bilgilerin kaydedilmesi Hastanın tedavi sonrasıyla ilgili bilgilendirilmesi ve gönderilmesi Odanın temizlenmesi

F6 – Sterilizasyon Faaliyetleri

Aletlerin toplanması Aletlerin yıkanması Aletlerin kurutulması Aletlerin paketlenmesi Aletlerin sterilizasyonu Sterilizasyon kontrolü ve kayıtları

Üretilen Hizmetler Satış Fiyatları DİMM Direkt İşçilik

GÜG Birim Üretim Maliyeti

Kar / Zarar

Komposit Dolgu 280 14,36 88,72 31,90 134,98 145,02 Kanal Tedavisi 475 35,75 88,72 76,50 200,97 274,03

Diş Taşı Temizliği 355 5,07 88,72 38,99 132,78 222,22 Ortodonti 1965 366,17 3546,33 850,60 4763,10 - 2798,10
























Kar / Zarar



ÇÖZÜMMAL

İ

60MART - NISAN


Tablo 7’de yer alan faaliyet merkezleri arasından F4 faaliyet merkezi içerisinde yer alan faaliyetlerde hizmet sunumu çeşitlendiği için faaliyetlerin akışı da birbirinden farklıdır. Bu sebeple bu faaliyetler Şekil 1’de ayrıntılı olarak gösterilmiştir.

Sonrasında FTM yöntemine göre faaliyet merkezleri oluşturulduktan sonra polikliniğin gider kalemleri için kullanılmış olan maliyet etkenleri belirlenir. Söz konusu maliyet etkenleri belirlendikten sonra seviyelerine göre sınıflandırılmış ve Tablo 8 oluşturulmuştur.
























Kar / Zarar



Dağıtım ve saklama kısmı Odalardaki solüsyonlu kapların kontrolü Polikliniğin açılış ve kapanışında yapılan işlemler

Tablo 7’de yer alan faaliyet merkezleri arasından F4 faaliyet merkezi içerisinde yer alan

faaliyetlerde hizmet sunumu çeşitlendiği için faaliyetlerin akışı da birbirinden farklıdır. Bu sebeple bu

faaliyetler Şekil 1’de ayrıntılı olarak gösterilmiştir.

Sonrasında FTM yöntemine göre faaliyet merkezleri oluşturulduktan sonra polikliniğin gider

kalemleri için kullanılmış olan maliyet etkenleri belirlenir. Söz konusu maliyet etkenleri belirlendikten

sonra seviyelerine göre sınıflandırılmış ve Tablo 8 oluşturulmuştur.

ÇÖZÜMMAL

İ

MART - NISAN 202061

Şekil 1. Tedavi Hizmetleri Sunumu (F4)F

4 –

Ted

avi

Hiz

me

tle

ri S

un

um

u

DO

LG

UKANAL T

ED

AVİS

İD

ETER

TRAJ

OR

TO

DO

NTİ

FAALİYETLER

Öncelik

le d

olg

unun tutu

culu

ğu

açı

sın

dan k

avitenin

yüze

yi b

ir fre

z

yard

ımıy

la d

üzeltili

r.

Diş

in ç

ürü

ğü k

ald

ırıla

rak k

analla

ra

ula

şılı

r.

Tirnerfle

rle d

işin

sin

irle

ri a

lındık

tan

sonra

, kanal b

oyl

arını belir

lem

ek

için

periapik

al film

alınır.

Dolg

unun s

ağla

m o

lması am

acıy

la

diş

in e

trafı p

am

uk p

ele

tle k

apla

nır

(ort. 3-5

pam

uk)

Dolg

uya h

azı

r hale

gele

n b

ölg

eye

ilk ö

nce a

sit u

ygula

nır v

e tem

izle

nir.

Dolg

unun ş

eklin

e g

öre

gere

kirse

matrik

s v

e k

am

a k

onur ve y

üze

ye

fırç

a y

ard

ımıy

la b

ond s

ürü

lür.

Tabaka

lam

a tekn

iği ile

kom

pozit

uyg

ula

nır v

e tüm

tabaka

ların

ara

sın

a ışın

lam

a y

apılır.

Kavitro

n c

ihazı ve u

cuyl

a d

iş e

ti

üze

rindeki diş

taşla

rı tem

izle

nir.

Mik

rom

oto

run u

cuna takılan fırça

ve last

ikle

r ci

la p

atına b

atırıla

rak

diş

üze

rinde g

ezd

irili

r.

F3

F3

Kanal açm

ak

için

kulla

nılan h

er

eğeden s

onra

kanalla

r hip

o ile

yık

anır.

F3

Geniş

letm

e iş

lem

leri b

ittik

ten s

onra

kanalla

r so

n k

ez

yık

anır v

e p

aper

poin

t ile

kuru

lanır.

Guttala

r eşliğ

inde y

eni b

ir

periapik

al film

alınara

k kanalla

r kontrol edili

r.

Ana k

on, dolu

m p

atına b

atırıla

rak

kanala

yerleştirilir

, ard

ından d

a

spre

ader yard

ımıy

la d

este

k g

uttala

r yerleşt

irilir.

Dolu

mun k

ontrolü

içi

n s

on b

ir

periapik

al film

daha a

lınır, soru

n

yoksa g

utta c

ut ile

kanala

dold

uru

lan g

uttala

r kesi

lir.

Yüzey

alk

olle

silinir v

e k

analla

rın

ağzı fo

sfa

t si

manla

kapatılır

.

Bir fre

z y

ard

ımıy

la d

olg

unun d

işle

kenar uyu

mu s

ağla

ndık

tan s

onra

yüksekliğ

ini k

ontrol e

tmek

için

artik

üla

syo

n k

ağıd

ı ıs

ırtılır ve

belir

lenen y

erler başka b

ir fre

z yard

ımıy

la k

ald

ırılır.

En s

on a

şam

ada h

asta

nın

dilini

rahats

ız e

tmem

esi v

e p

ürü

zsüz

olm

ası

içi

n d

işe last

ik u

ygula

nır.

Analiz

ve p

lanla

ma y

apılır.

Apare

y

gere

kli

mi?

Bra

ketlem

e (akt

if

tedavi

) yapılır.

Hayır

Ölç

ü

alın

ara

k

apare

y

sip

arişi

verilir

.

Bra

ketler

çık

arıld

ıkta

n s

onra

pekiş

tirm

e tedavi

sin

e

(pasif tedavi) g

eçili

r.

F3

Evet

Gele

n

apare

y

hasta

ya

takılır.

F5

F5

F5

ÇÖZÜMMAL

İ

62MART - NISAN

Tablo 8. Gider Kalemlerinin Maliyet Etkenleri ve Sınıflandırılması

Yukarıda bahsedilen maliyet etkenleri, faaliyetler göz önüne alınarak oluşturulmuştur. Hangi maliyet etkeninin hangi faaliyet merkezine bağlı olarak ortaya çıktığı aşağıda yer alan Tablo 9’da gösterilmiştir.


Yukarıda bahsedilen maliyet etkenleri, faaliyetler göz önüne alınarak oluşturulmuştur. Hangi

maliyet etkeninin hangi faaliyet merkezine bağlı olarak ortaya çıktığı aşağıda yer alan Tablo 9’da

gösterilmiştir.

Tablo 9. Maliyet Etkenlerinin Faaliyetlere Dağılımı

Faaliyetler Çalışan Sayısı

İşlem Sayısı

Alet Kullanım Miktarı

Tıbbi Atık

Demirbaş Sayısı

Tıbbi Cihaz Sayısı

Bakım Onarım Talep Sayısı

Kullanılan Alan

Bilgisayar Sayısı

F1 1 sekreter - - - 16 - 24 110 m2 1

F2 1 asistan + 1 hekim 3235 3 alet

123 kg. 34 1 25 31 m2 1

F3 1/3 asistan - - - - - - 20 m2 / 3 -

F4

1/3

asistanlar ve birer hekim

159 1099 509 50

18 alet 14 alet 6 alet 16 alet

37 kg. 129 kg. 42 kg. 64 kg.

52 49 25 44

4 2 - 1

25 25 25 32

20 m2 / 3

2 1 1 1

Kanal Dolgu Detertraj Ortodonti

F5 1/3 asistan - - - - - - 20 m2 / 3 -

F6 1 görevli - - - 18 4 12 25 m2 -

Gider Kalemi Maliyet Etkeni Sınıflandırması

Direkt ve endirekt personel giderleri Çalışan sayısı Birim seviyesi

İlk madde ve malzeme giderleri Kullanım miktarı Birim seviyesi Endirekt malzeme giderleri Kullanım miktarı Birim seviyesi Sterilizasyon giderleri Kullanım oranı Birim seviyesi Tıbbi atık giderleri İşlem sayısı / Tıbbi atık ağırlığı Tesis seviyesi Röntgen giderleri İşlem sayısı Birim seviyesi Amortisman giderleri

- Bina - Demirbaş

m2

Faydalı ömür Tesis seviyesi

Amortisman giderleri - Tıbbi cihaz Faydalı ömür Birim seviyesi

Bakım onarım giderleri - Bina m2 Tesis seviyesi

Bakım onarım giderleri - Demirbaş - Tıbbi cihaz

Talep sayısı Mamul seviyesi, Parti seviyesi

Sigorta giderleri Kullanılan alan (m2) Tesis seviyesi Elektrik giderleri Kullanılan alan (m2) Birim seviyesi Su giderleri Kullanılan alan (m2) Birim seviyesi İletişim ve haberleşme giderleri Kullanım oranı Tesis seviyesi Temizlik giderleri Kullanılan alan (m2) Birim seviyesi Güvenlik giderleri Kullanılan alan (m2) Tesis seviyesi Kırtasiye giderleri İşlem sayısı Birim seviyesi Bilgi sistemlerine ait giderler Bilgisayar sayısı Tesis seviyesi

ÇÖZÜMMAL

İ

MART - NISAN 202063


Maliyetlerin hesaplanabilmesi için yukarıdaki tabloda faaliyet merkezleri bazında yer alan tüm maliyet etkenlerine yönelik bilgiler verilmiştir. Bu aşamada Tablo 9’da verilen bilgiler ışığında hesaplamalar yapılacak ve her bir gider kaleminin, hangi faaliyet merkezinde, ne kadar maliyet oluşturduğu ortaya konmaya çalışılacaktır. Kalem bazında yapılan bu hesaplamalar bittiğinde faaliyet merkezlerinde oluşan toplam maliyet hesaplanacak ve nihayetinde ele alınan tedavi türlerinin FTM yöntemine göre birim maliyetine ulaşılacaktır.


Yukarıda bahsedilen maliyet etkenleri, faaliyetler göz önüne alınarak oluşturulmuştur. Hangi

maliyet etkeninin hangi faaliyet merkezine bağlı olarak ortaya çıktığı aşağıda yer alan Tablo 9’da

gösterilmiştir.


Faaliyetler Çalışan Sayısı

İşlem Sayısı

Alet Kullanım Miktarı

Tıbbi Atık

Demirbaş Sayısı

Tıbbi Cihaz Sayısı

Bakım Onarım Talep Sayısı

Kullanılan Alan

Bilgisayar Sayısı

F1 1 sekreter - - - 16 - 24 110 m2 1

F2 1 asistan + 1 hekim 3235 3 alet

123 kg. 34 1 25 31 m2 1

F3 1/3 asistan - - - - - - 20 m2 / 3 -

F4

1/3

asistanlar ve birer hekim

159 1099 509 50

18 alet 14 alet 6 alet 16 alet

37 kg. 129 kg. 42 kg. 64 kg.

52 49 25 44

4 2 - 1

25 25 25 32

20 m2 / 3

2 1 1 1

Kanal Dolgu Detertraj Ortodonti

F5 1/3 asistan - - - - - - 20 m2 / 3 -

F6 1 görevli - - - 18 4 12 25 m2 -

Gider Kalemi Maliyet Etkeni Sınıflandırması

Direkt ve endirekt personel giderleri Çalışan sayısı Birim seviyesi

İlk madde ve malzeme giderleri Kullanım miktarı Birim seviyesi Endirekt malzeme giderleri Kullanım miktarı Birim seviyesi Sterilizasyon giderleri Kullanım oranı Birim seviyesi Tıbbi atık giderleri İşlem sayısı / Tıbbi atık ağırlığı Tesis seviyesi Röntgen giderleri İşlem sayısı Birim seviyesi Amortisman giderleri

- Bina - Demirbaş

m2

Faydalı ömür Tesis seviyesi

Amortisman giderleri - Tıbbi cihaz Faydalı ömür Birim seviyesi

Bakım onarım giderleri - Bina m2 Tesis seviyesi

Bakım onarım giderleri - Demirbaş - Tıbbi cihaz

Talep sayısı Mamul seviyesi, Parti seviyesi

Sigorta giderleri Kullanılan alan (m2) Tesis seviyesi Elektrik giderleri Kullanılan alan (m2) Birim seviyesi Su giderleri Kullanılan alan (m2) Birim seviyesi İletişim ve haberleşme giderleri Kullanım oranı Tesis seviyesi Temizlik giderleri Kullanılan alan (m2) Birim seviyesi Güvenlik giderleri Kullanılan alan (m2) Tesis seviyesi Kırtasiye giderleri İşlem sayısı Birim seviyesi Bilgi sistemlerine ait giderler Bilgisayar sayısı Tesis seviyesi

ÇÖZÜMMAL

İ

64MART - NISAN

Aşağıda yer alan Tablo 10’da personel giderlerinin faaliyet merkezlerine göre hesaplanmaları açıklanmıştır.

Tablo 10. Personel Giderlerinin Faaliyet Merkezlerine DağtımıFaaliyet Merkezi

Çalışan Sayısı Faaliyet Maliyetlerinin Hesaplanması

F1 1 sekreter

Bankoda bir tane sekreter vardır. Sekreterin işverene maliyeti yıllık olarak 23.014,43 TL olup, bu maliyet aylık olarak ortala-ma 1917,87 TL’dir. Polikliniğe gelen hasta sayısı aylık olarak ortalama 1350’dir. Birim hastaya düşen sekreter maliyeti; 1917,87/1350=1,43 TL olarak hesaplanmıştır.

F2 1 asistan,1 hekim

Poliklinikte muayene hastalarıyla ilgilenen bir hekim ve bir asistan vardır. Hekimin iş verene bir yıllık maliyeti 77.180,43 TL iken, asistanın bir yıllık maliyeti 15.776,29 TL’dir. Po-likliniğin bir yıllık muayene sayısı 3235’tir. Birim muayene hastası bazında bakıldığında; bir hekimin maliyeti 23,86 TL iken, bir asistanın maliyeti 4,88 TL’dir.

F3 1/3 asistan

A3, A4 ve A5 faaliyet merkezlerinin bütünü bir tedavi sunu-munun parçalarıdır. Her üç aşamada da görev alan asistan, üç faaliyet merkezi için 1/3 oranında bölünmüştür. Yalnızca tedavi sunumu aşamasına katılan hekimlerse A4 faaliyet merkezi için bir hekim olarak alınmıştır. Ortodontistin bir yıl içerisinde iş verene toplam maliyeti 176.123,50 TL iken, bir yıl içerisinde toplamda 50 hastaya ort-odontik tedavi hizmeti sunulmuştur. Buna göre ortodontistin birime maliyeti; 176.123,50/50=3522,47 TL’dir.Asistanlar belli bir hekime bakmadığından dolayı hangi bölüm-de ne kadar süre çalıştığı belirsizdir. Bu nedenle endirekt pers-onel giderleri arasında olan asistanların maliyetlerinin toplamı asistan sayısına bölünerek bir asistanın yıllık ortalama maliye-ti; 78.881,43/5=15.776,29 TL olarak hesaplanmıştır. Tedavi ve ortodonti hastalarının toplamı 3154+50=3204 kişi olduğundan dolayı birime düşen asistan maliyeti; 15.776,29/3204=4,93 TL olarak bulunmuştur. Bu bağlamda A3, A4 ve A5 faaliyet merke-zlerinin her birine düşen asistan maliyeti; 4,93/3=1,65 TL’dir.

F41/3 asistan-

lar, birer hekim

F5 1/3 asistan

F6 1 görevli

Poliklinikte bir tane sterilizasyon görevlisi olup, işverene maliyeti yıllık olarak 18.865 TL’dir. Bu maliyetin aylık olarak ortalaması 1572,09 TL’dir. Polikliniğe bir ayda gelen ortalama hasta sayısı 1350 olduğuna göre, birim hastaya düşen steril-izasyon görevlisi maliyeti; 1572,09/1350=1,17’dir.

Daha düzenli ve az sayıda tablo oluşturulması açısından maliyet etkenleri ortak olan giderler içerisinden bir gider kalemi seçilerek örnek olarak incelenmiştir. Bu bağlamda aşağıda yer alan Tablo 11’de maliyet etkeni işlem sayısı olan giderlerin hesaplanmasına yer verilmiştir.

ÇÖZÜMMAL

İ

MART - NISAN 202065

Tablo 11. Maliyet Etkeni İşlem Sayısı Olan Giderlerin Faaliyet Merkezlerine Dağtımı

Faaliyet Merkezi İşlem Sayısı Faaliyet Maliyetlerinin Hesaplanması

Tıbbi Atık Giderleri1 kg. başına maliyet = Toplam ödenen ücret / Toplam kg. = 606 / 659 = 0,92 TL

F2 3235

Yapılan ölçümler sonucu oral diagnoz faaliyetlerinden çıkan toplam tıbbi atık 123 kg olup faaliyet merkezi için ödenen bir yıllık ücret 113,16 TL bulunmuştur. Bir yılda 3235 işlem gerçekleştirildiğinden, birim işleme düşen maliyet; 113,16/3235= 0,04 TL olarak hesaplanmıştır.

F4 50 Yukarıda yapılan hesaplama mantığıyla, ortodontinin tıbbi atık gideri; 0,92*64 kg/50 hasta=1,18 TL

Aşağıda yer alan Tablo 12’de maliyet hesaplaması kullanılan alan ile ilişkilendirilen giderlerin (sigorta giderleri, elektrik, su, güvenlik ve temizlik) yıllık olarak oluşturduğu toplam maliyet m2 başına hesaplandıktan sonra her bir faaliyet merkezinin kapladığı alana göre dağıtılmıştır. Tedavi öncesi / sırası / sonrası faaliyetleri aynı oda içerisinde gerçekleştiği için bir odanın alanı (20 m2) üç eşit parçaya bölünerek F3 – F4 – F5 arasında paylaştırılmıştır. Tabloda doğal gaz giderinin yer almamasının sebebi poliklinikte klimaların bulunmasıdır. Bu durum elektrik giderinin çok yüksek oluşuna da açıklık getirmektedir. Bu tabloda örnek olarak gösterilecek gider kalemi elektrik giderleridir.

Tablo 12. Maliyet Etkeni Kullanılan Alan Olan Giderlerin Faaliyet Merkezlerine Dağtımı (Elektrik Gideri Örneği)

Faaliyet Merkezi Kullanılan Alan Faaliyet Maliyetlerinin Hesaplanması

Polikliniğin toplam alanı: 670 m2

Elektrik GiderleriYıllık toplam elektrik gideri / Toplam m2 = 21.775/670= 32,50 TL

F1 110 m2 32,50*110 m2=3575 TL/12 ay=297,92/1350 hasta = 0,23 TL

F2 31 m2 32,50 * 31 m2 = 1007,50 TL / 3235 hasta = 0,32 TLF3 20 m2 / 3 F3, F4 ve F5 için dolgu, kanal, detertraja düşen birim

elektrik giderleri = 4,34 TL olup, ortodonti için ise 32,50 TL * 20 m2 = 650 TL / 50 hasta = 13 TL’dir.

F4 20 m2 / 3F5 20 m2 / 3

F6 25 m2 32,50 * 25 m2 = 812,50 TL / 12 ay = 67,71 TL / 1350 hasta = 0,06 TL

ÇÖZÜMMAL

İ

66MART - NISAN

Sterilizasyon gider kaleminde aletlerin paketlerinin fiyatı, toplam paket boyuna bölünerek santimetre başına düşen ücret hesaplanmış, sonra da işlemlerde kullanılan aletlerin paket boyutlarına göre işlemlere pay verilmiştir. Yani paketler doğrudan birim üzerinden hesaplanmıştır. Yağlar, dezenfektanlar vb. maliyetleri ise bir yıllık alımlar üzerinden hesaplanmış ve bölümlere eşit dağıtılarak birim maliyetlere doğru gidilmiştir. Bahsedilen hesaplamalar Tablo 13’te gösterilmiştir.

Tablo 13. Sterilizasyon Giderlerinin Faaliyet Merkezlerine DağtımıFaaliyet Merkezi

İşlem Sayısı Faaliyet Maliyetlerinin Hesaplanması

Yağlar + temizlik malzemeleri + dezenfektanların bir yıllık maliyeti: 4.120 TLBir bölüm için; 4120 TL / 5 bölüm = 824 TL

F2 3235824 TL / 3235 işlem = 0,26Toplam Sterilizasyon Gideri (paket + diğer giderler): 0,26+0,25=0,51 TL

F4

1099

Ortodonti örneği için; 0,27+4,60= 4,87 TL15950950

Tedavilerde kullanılan madde ve malzemelere yönelik maliyetler Tablo 14’te gösterilmiştir. Sunulan her bir tedavi hizmeti ve muayene için kullanılan malzemeler alt alta yazılarak işlem başına maliyetleri çıkarılmıştır. İşlem sayısı belli olmayan madde ve malzemelerin işlem sayısı gözlemler sonucunda belirlenmiştir. Endirekt malzeme hesaplamalarında muayene ve ortodontiye bir şey yazılmamasının sebebi bütün malzemelerin DİMM içerisinde hesaplanmış olmasıdır.

Tablo 14. Malzeme Maliyetlerinin Faaliyet Merkezlerine DağtımıFaaliyet Merkezi Malzeme Maliyeti Faaliyet Merkezi Malzeme Maliyeti

İlk Madde ve Malzeme Giderleri

Endirekt Malzeme Giderleri

F2 0,60 TL F2 0 TL

F4

35,15 TL13,76 TL4,47 TL

365,57 TL

F4

2,81 TL0,41 TL1,05 TL

0 TL

ÇÖZÜMMAL

İ

MART - NISAN 202067

Bilgi sistemlerine ait giderler kaleminde polikliniğin kullandığı bilgisayar yazılımı için yıllık olarak verilen ücret ile bir yıl boyunca oluşan internet giderlerinin toplamı yer almıştır. Bu giderlerin tamamı bilgisayar başına pay edildikten sonra, her bir faaliyet merkezinin bilgisayar sayısı baz alınarak dağıtılmıştır. Bu hesaplamalar Tablo 15’te yer almaktadır.

Tablo 15. Bilgi Sistemlerine Ait Giderlerin Faaliyet Merkezlerine DağtımıFaaliyet Merkezi

Bilgisayar Sayısı Faaliyet Maliyetlerinin Hesaplanması

Toplam bilgi sistemlerine ait giderler / Toplam bilgisayar sayısı: 3865,89/9= 429,55 TLF1 1 429,55 TL / 12 ay = 35,80 TL / 1350 hasta = 0,03 TLF2 1 429,55 TL / 3235 hasta = 0,14 TL

F4 1

Tüm işlemler için tedavi odalarında birer bilgisayar bulunmakta olup, hastaya ait bilgiler ve görüntüler bu-radan izlenmektedir. Bu bağlamda ortodonti için birim maliyet; 429,55 TL / 50 = 8,60 TL

Poliklinik binasıyla ilgili amortisman ve bakım onarım giderleri de kullanılan alana göre dağıtıldığı için hesaplamalarla ilgili ayrıca açıklamalar yapılmamıştır. Tıbbi cihazların bakım onarımına dair bir maliyet olmadığından dolayı tabloya eklenmemiş, demirbaşların bakım onarım hesaplamaları sırasında ise faaliyet bazında talep sayıları ele alınmıştır. Amortisman hesaplamalarında amortismana tabi tutulan çok fazla demirbaş ve cihaz olduğu için ve türleri ya da amortisman yılları birbirinden farklı olduğu için ayrı ayrı tablolandırılmamıştır. Demirbaş ve tıbbi cihaz maliyetleri birbirinden ayrılmıştır, ancak aşağıdaki tabloda yalnızca demirbaşın amortisman giderlerinin hesaplaması açıklanmıştır.

ÇÖZÜMMAL

İ

68MART - NISAN

Tablo 16. Demirbaş ve Tıbbi Cihaz Giderlerinin Faaliyet Merkezlerine Dağıtılması

Faaliyet Merkezi

Bakım Onarım Sayısı

Faaliyet Maliyetlerinin Hesaplanması

Demirbaş Bakım Onarım Giderleri

F1 24

Bankoda gerçekleştirilen bakım onarım faaliyetleri klima ve havaland-ırma ile bilgisayar bakım onarımlarıdır. Bilgisayarların yıllık toplam maliyeti 13.900 TL olup, toplamda dokuz adet bilgisayar olduğuna göre; 13.900/9=1544,45 TL bankonun bilgisayar bakım maliyetidir. Aynı şekilde, klima ve havalandırmaların yıllık toplam bakım mali-yetleri 6090 TL olup, poliklinikteki toplam klima ve havalandırma sayısı 30’dur. Bu durumda bankoya düşen maliyet; 6090/30*2=406 TL’dir. Bu maliyetlerin aylık ortalaması (1544,45+406)/12=162,54 TL ve aylık ortalama polikliniğe gelen hasta sayısı 1350 olduğuna göre; birim maliyet 162,54/1350=0,13 TL olarak hesaplanmıştır.

F2 25

Oral diagnoz için bankodan farklı bir onarım gerçekleşmiştir. Bu onarım hasta ünitinin arızası ile ilgili olup, maliyeti 200 TL’dir. Dolayısıyla F2 faaliyet merkezinin bakım onarım maliyeti (1544,45+406+200)/3235=0,67 TL’dir.

F4 32

Dolgu, kanal tedavisi, ortodonti ve detertraj işlemlerinin ayrıldıkları nok-talar yıl içerisinde kayıt altına alınmıştır. Bu bağlamda hesaplandığında; ortodonti için birim maliyet (1950,45+1680,50)/50=72,62 TL olarak karşımıza çıkmaktadır.

F6 12

Sterilizasyonda bilgisayar olmadığı ve yıl içerisinde herhangi bir bakım onarım talebi olmadığı için yalnızca klima ve havalandırmaların bakım onarım maliyetleri ele alınmıştır. Aylık olarak bakım onarım maliyetleri 406/12=33,84 TL ve polikliniğe ayda ortalama gelen hasta sayısı 1350 olduğuna göre sterilizasyona düşen birim maliyet yalnızca 33,84/1350=0,03 TL’dir.

Demirbaş Amortisman Giderleri

F1 16

Banko faaliyet merkeziyle bağdaştırılan demirbaşlar; bilgisayar, tele-fon, koltuklar, dolaplar, klima ve havalandırma, yazıcı ve bankonun kendisidir. Bu durumda hesaplanan amortisman tutarının aylık ortala-ması; 7712,79/12= 642,74 TL’dir. Birim maliyet; 642,74/1350= 0,48 TL’dir.

F2 344777 TL (ortak demirbaşlar)+235,39 TL (havalandırma ve kli-maların)+115,38 TL (kompresör)+110 TL (22 tane muayene takımı)=5237,77 TL/3235 hasta= 1,62 TL

F4 444777 TL (ortak demirbaşlar)+235,39 TL (havalandırma ve kli-ma)+115,38 TL (kompresör)+100 TL (muayene takımı)+1003,10 TL (ortodontik aletler)=6230,87 TL / 50 hasta= 124,62 TL

F6 18

Sterilizasyondaki demirbaşlar; bir koltuk, elektronik peçetelik, sekiz dolap, altı raf, klima ve havalandırmadır. Bunların amortismanlarının aylık ortalaması; 1560,39/12= 130,04 TL, birim maliyeti 130,04 TL/1350 hasta=0,10 TL’dir.

ÇÖZÜMMAL

İ

MART - NISAN 202069

İletişim ve haberleşme giderlerinin yıllık olarak toplam tutarı içerisinde bütün bölümlerin payı olduğu için, bu giderlerin tamamı poliklinikteki bölümler arasında eşit kullanmış gibi düşünülerek, beş eşit parçaya ayrılmıştır. Diğer bir önemli nokta dolgu, kanal ve detertraj tedavi bölümü adı altında tek bir bölüm olarak düşünüldüğü için bu bölümde bulunan bütün tedavi işlemlerinin sayısı göz önünde bulundurularak birim maliyet hesaplanmıştır. Bu hesaplamaların sonucu Tablo 17’de yer almaktadır.

Tablo 17. İletişim ve Haberleşme Giderlerinin Faaliyet Merkezlerine Dağıtılması

Faaliyet Merkezi Personel Sayısı/İşlem Sayısı Faaliyet Maliyetlerinin Hesaplanması

Toplam iletişim ve haberleşme gideri / Poliklinikteki bölüm sayısı = 673/5=134,60 TL Tüm dolgu, kanal ve detertraj işlemleri sayısı: 3154 işlem

F2 3235 134,60 TL / 3235 hasta = 0,05 TL

F43154 134,60 TL / 3154 hasta = 0,05 TL

134,60 TL / 50 hasta = 2,70 TL 50

ÇÖZÜMMAL

İ

70MART - NISAN

Tablo 18. Faaliyet Merkezlerinin Toplam Maliyetleri

Tabl

o 17

. İle

tişim

ve

Hab

erle

şme

Gid

erle

rini

n Fa

aliy

et M

erke

zler

ine

Dağ

ıtılm

ası

Faal

iyet

Mer

kezi

Pe

rson

el S

ayısı

/İşle

m S

ayısı

Fa

aliy

et M

aliy

etle

rini

n H

esap

lanm

ası

Topl

am il

etiş

im v

e ha

berle

şme

gide

ri / P

olik

linik

teki

böl

üm sa

yısı

= 6

73/5

=134

,60

TL

T

üm d

olgu

, kan

al v

e de

tertr

aj iş

lem

leri

sayı

sı: 3

154

işle

m

F2

3235

13

4,60

TL

/ 323

5 ha

sta

= 0,

05 T

L

F4

3154

13

4,60

TL

/ 315

4 ha

sta

= 0,

05 T

L

134,

60 T

L / 5

0 ha

sta

= 2,

70 T

L

50

Tabl

o 18

. Faa

liyet

Mer

kezl

erin

in T

opla

m M

aliy

etle

ri

Gid

er K

alem

i F1

F2

F3

F4

F5

F6

K

anal

D

olgu

D

eter

traj

O

rtod

onti

Dir

ekt v

e en

dire

kt p

erso

nel g

ider

leri

1,

43 T

L 28

,74

TL

1,65

TL/

1,65

TL

66,5

1 TL

66

,51

TL

66,5

1 TL

35

24,1

2 TL

1,

65 T

L/1,

65 T

L 1,

17 T

L İlk

mad

de v

e m

alze

me

gide

rler

i 0

TL

0,60

TL

0 TL

35

,15

TL

13,7

6 TL

4,

47 T

L 36

5,57

TL

0 TL

0

TL

Endi

rekt

mal

zem

e gi

derl

eri

0 TL

0

TL

0 TL

2,

81 T

L 0,

41 T

L 1,

05 T

L 0

TL

0 TL

0

TL

Ster

iliza

syon

gid

erle

ri

0 TL

0,

51 T

L 0

TL

1,52

TL

1,27

TL

0,84

TL

4,87

TL

0 TL

0

TL

Tıbb

i atık

gid

erle

ri

0 TL

0,

04 T

L 0

TL

0,22

TL

0,11

TL

0,08

TL

1,18

TL

0 TL

0

TL

Am

ortis

man

gid

erle

ri

2,11

TL

5,28

TL

0,51

TL/

31,8

5 TL

15

,40

TL

3,60

TL

10,7

3 TL

16

0,47

TL

0,51

TL/

31,8

5 TL

0,

57 T

L Ba

kım

ona

rım

gid

erle

ri

0,22

TL

0,79

TL

0,03

TL/

1,66

TL

1,76

TL

1,76

TL

1,76

TL

74,2

8 TL

0,

03 T

L/1,

66 T

L 0,

05 T

L Si

gort

a gi

derl

eri

0,04

TL

0,05

TL

0,03

TL/

0,69

TL

0,03

TL

0,03

TL

0,03

TL

0,69

TL

0,03

TL/

0,69

TL

0,01

TL

Elek

trik

gid

erle

ri

0,23

TL

0,32

TL

0,21

TL/

4,34

TL

0,21

TL

0,21

TL

0,21

TL

4,34

TL

0,21

TL/

4,34

TL

0,06

TL

Su g

ider

leri

0,

05 T

L 0,

06 T

L 0,

04 T

L/0,

82 T

L 0,

04 T

L 0,

04 T

L 0,

04 T

L 0,

82 T

L 0,

04 T

L/0,

82 T

L 0,

01 T

L Te

miz

lik g

ider

leri

0,

07 T

L 0,

09 T

L 0,

06 T

L/1,

20 T

L 0,

06 T

L 0,

06 T

L 0,

06 T

L 1,

20 T

L 0,

06 T

L/1,

20 T

L 0,

02 T

L G

üven

lik g

ider

leri

0,

03 T

L 0,

04 T

L 0,

02 T

L/0,

46 T

L 0,

02 T

L 0,

02 T

L 0,

02 T

L 0,

46 T

L 0,

02 T

L/0,

46 T

L 0,

01 T

L İle

tişim

ve

habe

rleş

me

gide

rler

i 0

TL

0,05

TL

0 TL

0,

05 T

L 0,

05 T

L 0,

05 T

L 2,

70 T

L 0

TL

0 TL

R

öntg

en g

ider

leri

0

TL

0,28

TL

0 TL

0

TL

0 TL

0

TL

0 TL

0

TL

0 TL

K

ırta

siye

gide

rler

i 0

TL

0,35

TL

0 TL

0

TL

0 TL

0

TL

0 TL

0

TL

0 TL

Bi

lgi s

istem

leri

ne a

it gi

derl

er

0,03

TL

0,14

TL

0 TL

1,

13 T

L 0,

23 T

L 0,

85 T

L 8,

60 T

L 0

TL

0 TL

TO

PLA

M

4,21

TL

37,3

4 TL

2,

55 T

L/41

,02

TL

124,

91 T

L 88

,06

TL

86,7

0 TL

41

49,3

0 TL

2,

55 T

L/41

,02

TL

1,90

TL

ÇÖZÜMMAL

İ

MART - NISAN 202071

Yukarıdaki tablolarda gider kalemleri faaliyet merkezleri bazında hesaplanmıştır. Ele aldığımız tedavi yöntemleriyle ilgili olarak FTM yöntemine göre birim maliyetlere ulaşabilmek için önce yukarıda tablolarca verilmiş hesaplamaların sonuçları tek bir tablo altında Tablo 18’de gösterilmiştir.

Son olarak özet bir tablo şeklinde aşağıda yer alan Tablo 19’da FTM yöntemine göre çıktı maliyetleri ortaya konarak, TDB’nin satış fiyatlarıyla arasındaki kar – zarar durumu gösterilmiştir.

Tablo 19. FTM Yöntemine Göre Çıkan SonuçlarÜretilen Hizmetler Satış Fiyatları Birim Üretim Maliyeti Kar / Zarar

Komposit Dolgu (İki Yüzlü) 280 173,46 106,54 TLKanal Tedavisi (İki Kanal) 475 136,61 338,39 TL

Diş Taşı Temizliği 355 135,25 219,75 TL

Ortodonti 1965 4274,79 - 2309,79 TL

4.3. Sürece Dayalı Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Yöntemine Göre Değerlendirmeler

Daha önce FTM yöntemine göre birim maliyetler hesaplanırken faaliyet merkezleri ve bunlara bağlı faaliyetleri tanımlamıştık. Bu yöntemde birim maliyetlerin hesaplanması sırasında zaman faktörünü göz önünde bulundurulduğu için, ilk olarak, tanımladığımız bu faaliyetlerin gerçekleştirilmesi sırasında geçen süreler belirlenmiştir. Bahsedilen süreler aşağıda yer alan Tablo 20’de gösterilmiştir.

ÇÖZÜMMAL

İ

72MART - NISAN

Tablo 20. Faaliyet SüreleriFaaliyet Merkezleri Faaliyetler Süre (Dk.)

F1

Hasta karşılama ve danışma hizmetlerinin sunumu 10Hastaların ve asistanların yönlendirilmesi 3Randevu işlemleri 4Tahsis ve fatura işlemleri 8Protokol defterlerinin işlenmesi 1Anlaşmalı kurumlarla ilgili işlemler 7

F2

Hastanın muayene koltuğuna alınarak hazırlanması 2Anamnez formunun doldurulması 2Hekimin hasta ve asistandan bilgiler alması 5Panoramik film alınması 6Hekimin değerlendirmeleri 4Asistan tarafından hastaya tedaviye ve ödemeye yönelik bil-giler verilmesi ve onam formunun imzalatılması 4

F3Hasta içeri alınmadan önce odanın hazırlanması 3Hasta içeri alındıktan sonra hastanın hazırlanması 2

F4

2 yüzlü dolgu tedavisinin sunumu 402 kanallı dişin kanal tedavisinin sunumu 70Detertraj hizmeti sunumu 35Ortodontik tedavi hizmeti verilmesi (30 dk. * 18 seans) 540

F5

Hasta kartına tedaviye yönelik bilgilerin kaydedilmesi 1Hastanın tedavi sonrasıyla ilgili bilgilendirilmesi ve gönder-ilmesi 3

Odanın temizlenmesi 7

F6

Aletlerin toplanması 8Aletlerin yıkanması 60Aletlerin kurutulması 40Aletlerin paketlenmesi 20Aletlerin sterilizasyonu 60Sterilizasyon kontrolü ve kayıtları 5Dağıtım ve saklama kısmı 15Odalardaki solüsyonlu kapların değişimi 35Polikliniğin açılış ve kapanışında yapılan işlemler 30

ÇÖZÜMMAL

İ

MART - NISAN 202073

SDFTM yönteminde birim maliyete ulaşabilmek için faaliyet merkezlerinin toplam maliyetinin, ilgili faaliyet merkezinde çalışanların pratik kapasitesine bölünmesi gerekmektedir. Bu bağlamda aşağıda yer alan Tablo 21’de ilgili hesaplamalar yapılmıştır. Bu hesaplamalar için yapılan bir senelik gözlemler sırasında, bir gün içerisindeki mesai saatlerinin yaklaşık olarak yüzde 10’luk diliminin mola, eğitim, dinlenme gibi sebeplerle kayıp olduğu görülmüştür. Bu sebeple pratik kapasite hesaplanmasında, günlük net çalışma saati dokuz saat olarak alınmıştır.

Zaman etkeni tespit edildikten sonra, Tablo 20’de gösterilen birim süreler ile ilgili faaliyetin gerçekleşme sayısı çarpılarak yıl içerisinde o faaliyet için toplam tüketilen süre hesaplanmıştır. Bulunan süre Tablo 21’de hesaplanmış olan birim kapasite süre maliyeti ile çarpılarak ilgili faaliyetin birim maliyetine ulaşılmıştır. Sonra da bulunan değerler çarpılarak her bir faaliyetin birim maliyet yükleme oranı Tablo 22’de ortaya konmuştur. Poliklinikte bahsettiğimiz tedavilerden daha fazlası yapıldığından ve çalışanlar temel ihtiyaçlar dışında boş kalamadığından dolayı atıl kapasite hesaplanmamıştır. Temel ihtiyaçlar için geçen süre pratik kapasiteyi hesaplarken dikkate alınmıştır.

ÇÖZÜMMAL

İ

74MART - NISAN

Tab

lo 2

1. S

DF

TM

Yön

tem

ine

Gör

e P

rati

k K

apas

ite

ile B

irim

Kap

asit

e M

aliy

eti

Tab

lo 2

2. F

aaliy

etle

re B

irim

Mal

iyet

Yük

lem

e O

ranl

arı

F1

Faa

liyet

leri

B

irim

Faa

liyet

Sür

esi

B

irim

Sür

e M

aliy

eti (

TL

/dak

ika)

B

irim

Mal

iyet

Yük

lem

e O

ranı

(T

L/h

asta

say

ısı)

H

asta

karş

ılam

a v

e d

anış

ma h

izm

etl

eri

nin

sunum

u

10

0,3

9

3,9

0

Hasta

ları

n v

e a

sis

tanla

rın y

önle

ndir

ilm

esi

3

0,3

9

1,1

7

Randevu i

şle

mle

ri

4

0,3

9

1,5

6

Tahsis

ve f

atu

ra i

şle

mle

ri

8

0,3

9

3,1

2

Pro

tokol

deft

erl

eri

nin

işle

nm

esi

1

0,3

9

0,3

9

Anla

şm

alı

kuru

mla

rla i

lgil

i iş

lem

ler

7

0,3

9

2,7

3

F1

Faa

liyet

leri

Top

lam

Bir

im M

aliy

eti

12,8

7 T

L

F2

Faa

liyet

leri

B

irim

Faa

liyet

Sür

esi

B

irim

Sür

e M

aliy

eti (

TL

/dak

ika)

B

irim

Mal

iyet

Yük

lem

e O

ranı

(T

L/h

asta

say

ısı)

H

asta

nın

muayene k

olt

uğuna a

lınara

k h

azır

lanm

ası

2

0,3

6

0,7

2

Anam

nez f

orm

unun d

old

uru

lması

2

0,3

6

0,7

2

Hekim

in h

asta

ve a

sis

tandan b

ilgil

er

alm

ası

5

0,3

6

1,8

0

Panora

mik

fil

m a

lınm

ası

6

0,3

6

2,1

6

Hekim

in d

eğerl

endir

mele

ri

4

0,3

6

1,4

4

Asis

tan

tara

fından

hasta

ya

tedaviy

e

ve

ödem

eye

yöneli

k

bil

gil

er

veri

lmesi

ve o

nam

form

unun i

mzala

tılm

ası

4

0,3

6

1,4

4

Faa

liyet

Mer

kezi

F

1 F

2 F

3 F

4 F

5 F

6 D

olgu

K

anal

D

eter

traj

O

rtod

onti

F

aali

yet

Merk

ezin

in M

ali

yeti

(T

L)

65.3

73

120.5

57,2

4

7241

106.7

61,2

4

90.8

63,9

1

86.7

98,4

3

212.5

72

7241

30.1

29

Çalı

şan S

ayıs

ı

1 s

ekre

ter

1 a

sis

tan

1 h

ekim

1/3

asis

tan

1/3

asis

tan, 1

hekim

1/3

asis

tan, 1

hekim

1/3

asis

tan, 1

hekim

1/3

asis

tan, 1

hekim

1/3

asis

tan

1 g

öre

vli

Aylı

k Ç

alı

şıl

an G

ün

26

26

26

26

26

26

4

26

26

Günlü

k Ç

alı

şm

a Z

am

anı

(Saat)

10

10

10

10

10

10

9

10

10

Mola

, E

ğit

im, D

inle

nm

e Z

am

anı

(Saat)

1

1

1

1

1

1

1

1

1

Bir

im Ç

alı

şan İ

çin

Net

Günlü

k Ç

alı

şm

a S

üre

si

(Saat)

9

9

9

9

9

9

8

9

9

Bir

im Ç

alı

şan İ

çin

Aylı

k Ç

alı

şm

a S

üre

si

(Saat)

234

234

234

234

234

234

32

234

234

Bir

im Ç

alı

şan İ

çin

Net

Aylı

k Ç

alı

şm

a S

üre

si

(Dk.)

14.0

40

14.0

40

14.0

40

14.0

40

14.0

40

14.0

40

1920

14.0

40

14.0

40

Bir

im Ç

alı

şan İ

çin

Net

Yıl

lık Ç

alı

şm

a S

üre

si

(Dk.)

168.4

80

168.4

80

168.4

80

168.4

80

168.4

80

168.4

80

23.0

40

168.4

80

168.4

80

Kli

nik

teki

Çalı

şanla

r İç

in N

et

Yıl

lık P

rati

k K

apasit

e

(Dk.)

168.4

80

336.9

60

56.1

60

224.6

40

224.6

40

224.6

40

30.7

20

56.1

60

168.4

80

Bir

im K

apasit

e S

üre

Mali

yeti

(T

L/D

k.)

0,3

9

0,3

6

0,1

3

0,4

8

0,4

1

0,3

9

6,9

2

0,1

3

0,1

8

Tab

lo 2

1. S

DF

TM

Yön

tem

ine

Gör

e P

rati

k K

apas

ite

ile B

irim

Kap

asit

e M

aliy

eti

Tab

lo 2

2. F

aaliy

etle

re B

irim

Mal

iyet

Yük

lem

e O

ranl

arı

F1

Faa

liyet

leri

B

irim

Faa

liyet

Sür

esi

B

irim

Sür

e M

aliy

eti (

TL

/dak

ika)

B

irim

Mal

iyet

Yük

lem

e O

ranı

(T

L/h

asta

say

ısı)

H

asta

karş

ılam

a v

e d

anış

ma h

izm

etl

eri

nin

sunum

u

10

0,3

9

3,9

0

Hasta

ları

n v

e a

sis

tanla

rın y

önle

ndir

ilm

esi

3

0,3

9

1,1

7

Randevu i

şle

mle

ri

4

0,3

9

1,5

6

Tahsis

ve f

atu

ra i

şle

mle

ri

8

0,3

9

3,1

2

Pro

tokol

deft

erl

eri

nin

işle

nm

esi

1

0,3

9

0,3

9

Anla

şm

alı

kuru

mla

rla i

lgil

i iş

lem

ler

7

0,3

9

2,7

3

F1

Faa

liyet

leri

Top

lam

Bir

im M

aliy

eti

12,8

7 T

L

F2

Faa

liyet

leri

B

irim

Faa

liyet

Sür

esi

B

irim

Sür

e M

aliy

eti (

TL

/dak

ika)

B

irim

Mal

iyet

Yük

lem

e O

ranı

(T

L/h

asta

say

ısı)

H

asta

nın

muayene k

olt

uğuna a

lınara

k h

azır

lanm

ası

2

0,3

6

0,7

2

Anam

nez f

orm

unun d

old

uru

lması

2

0,3

6

0,7

2

Hekim

in h

asta

ve a

sis

tandan b

ilgil

er

alm

ası

5

0,3

6

1,8

0

Panora

mik

fil

m a

lınm

ası

6

0,3

6

2,1

6

Hekim

in d

eğerl

endir

mele

ri

4

0,3

6

1,4

4

Asis

tan

tara

fından

hasta

ya

tedaviy

e

ve

ödem

eye

yöneli

k

bil

gil

er

veri

lmesi

ve o

nam

form

unun i

mzala

tılm

ası

4

0,3

6

1,4

4

Faa

liyet

Mer

kezi

F

1 F

2 F

3 F

4 F

5 F

6 D

olgu

K

anal

D

eter

traj

O

rtod

onti

F

aali

yet

Merk

ezin

in M

ali

yeti

(T

L)

65.3

73

120.5

57,2

4

7241

106.7

61,2

4

90.8

63,9

1

86.7

98,4

3

212.5

72

7241

30.1

29

Çalı

şan S

ayıs

ı

1 s

ekre

ter

1 a

sis

tan

1 h

ekim

1/3

asis

tan

1/3

asis

tan, 1

hekim

1/3

asis

tan, 1

hekim

1/3

asis

tan, 1

hekim

1/3

asis

tan, 1

hekim

1/3

asis

tan

1 g

öre

vli

Aylı

k Ç

alı

şıl

an G

ün

26

26

26

26

26

26

4

26

26

Günlü

k Ç

alı

şm

a Z

am

anı

(Saat)

10

10

10

10

10

10

9

10

10

Mola

, E

ğit

im, D

inle

nm

e Z

am

anı

(Saat)

1

1

1

1

1

1

1

1

1

Bir

im Ç

alı

şan İ

çin

Net

Günlü

k Ç

alı

şm

a S

üre

si

(Saat)

9

9

9

9

9

9

8

9

9

Bir

im Ç

alı

şan İ

çin

Aylı

k Ç

alı

şm

a S

üre

si

(Saat)

234

234

234

234

234

234

32

234

234

Bir

im Ç

alı

şan İ

çin

Net

Aylı

k Ç

alı

şm

a S

üre

si

(Dk.)

14.0

40

14.0

40

14.0

40

14.0

40

14.0

40

14.0

40

1920

14.0

40

14.0

40

Bir

im Ç

alı

şan İ

çin

Net

Yıl

lık Ç

alı

şm

a S

üre

si

(Dk.)

168.4

80

168.4

80

168.4

80

168.4

80

168.4

80

168.4

80

23.0

40

168.4

80

168.4

80

Kli

nik

teki

Çalı

şanla

r İç

in N

et

Yıl

lık P

rati

k K

apasit

e

(Dk.)

168.4

80

336.9

60

56.1

60

224.6

40

224.6

40

224.6

40

30.7

20

56.1

60

168.4

80

Bir

im K

apasit

e S

üre

Mali

yeti

(T

L/D

k.)

0,3

9

0,3

6

0,1

3

0,4

8

0,4

1

0,3

9

6,9

2

0,1

3

0,1

8

ÇÖZÜMMAL

İ

MART - NISAN 202075

Tab

lo 2

1. S

DF

TM

Yön

tem

ine

Gör

e P

rati

k K

apas

ite

ile B

irim

Kap

asit

e M

aliy

eti

Tab

lo 2

2. F

aaliy

etle

re B

irim

Mal

iyet

Yük

lem

e O

ranl

arı

F1

Faa

liyet

leri

B

irim

Faa

liyet

Sür

esi

B

irim

Sür

e M

aliy

eti (

TL

/dak

ika)

B

irim

Mal

iyet

Yük

lem

e O

ranı

(T

L/h

asta

say

ısı)

H

asta

karş

ılam

a v

e d

anış

ma h

izm

etl

eri

nin

sunum

u

10

0,3

9

3,9

0

Hasta

ları

n v

e a

sis

tanla

rın y

önle

ndir

ilm

esi

3

0,3

9

1,1

7

Randevu i

şle

mle

ri

4

0,3

9

1,5

6

Tahsis

ve f

atu

ra i

şle

mle

ri

8

0,3

9

3,1

2

Pro

tokol

deft

erl

eri

nin

işle

nm

esi

1

0,3

9

0,3

9

Anla

şm

alı

kuru

mla

rla i

lgil

i iş

lem

ler

7

0,3

9

2,7

3

F1

Faa

liyet

leri

Top

lam

Bir

im M

aliy

eti

12,8

7 T

L

F2

Faa

liyet

leri

B

irim

Faa

liyet

Sür

esi

B

irim

Sür

e M

aliy

eti (

TL

/dak

ika)

B

irim

Mal

iyet

Yük

lem

e O

ranı

(T

L/h

asta

say

ısı)

H

asta

nın

muayene k

olt

uğuna a

lınara

k h

azır

lanm

ası

2

0,3

6

0,7

2

Anam

nez f

orm

unun d

old

uru

lması

2

0,3

6

0,7

2

Hekim

in h

asta

ve a

sis

tandan b

ilgil

er

alm

ası

5

0,3

6

1,8

0

Panora

mik

fil

m a

lınm

ası

6

0,3

6

2,1

6

Hekim

in d

eğerl

endir

mele

ri

4

0,3

6

1,4

4

Asis

tan

tara

fından

hasta

ya

tedaviy

e

ve

ödem

eye

yöneli

k

bil

gil

er

veri

lmesi

ve o

nam

form

unun i

mzala

tılm

ası

4

0,3

6

1,4

4

Faa

liyet

Mer

kezi

F

1 F

2 F

3 F

4 F

5 F

6 D

olgu

K

anal

D

eter

traj

O

rtod

onti

F

aali

yet

Merk

ezin

in M

ali

yeti

(T

L)

65.3

73

120.5

57,2

4

7241

106.7

61,2

4

90.8

63,9

1

86.7

98,4

3

212.5

72

7241

30.1

29

Çalı

şan S

ayıs

ı

1 s

ekre

ter

1 a

sis

tan

1 h

ekim

1/3

asis

tan

1/3

asis

tan, 1

hekim

1/3

asis

tan, 1

hekim

1/3

asis

tan, 1

hekim

1/3

asis

tan, 1

hekim

1/3

asis

tan

1 g

öre

vli

Aylı

k Ç

alı

şıl

an G

ün

26

26

26

26

26

26

4

26

26

Günlü

k Ç

alı

şm

a Z

am

anı

(Saat)

10

10

10

10

10

10

9

10

10

Mola

, E

ğit

im, D

inle

nm

e Z

am

anı

(Saat)

1

1

1

1

1

1

1

1

1

Bir

im Ç

alı

şan İ

çin

Net

Günlü

k Ç

alı

şm

a S

üre

si

(Saat)

9

9

9

9

9

9

8

9

9

Bir

im Ç

alı

şan İ

çin

Aylı

k Ç

alı

şm

a S

üre

si

(Saat)

234

234

234

234

234

234

32

234

234

Bir

im Ç

alı

şan İ

çin

Net

Aylı

k Ç

alı

şm

a S

üre

si

(Dk.)

14.0

40

14.0

40

14.0

40

14.0

40

14.0

40

14.0

40

1920

14.0

40

14.0

40

Bir

im Ç

alı

şan İ

çin

Net

Yıl

lık Ç

alı

şm

a S

üre

si

(Dk.)

168.4

80

168.4

80

168.4

80

168.4

80

168.4

80

168.4

80

23.0

40

168.4

80

168.4

80

Kli

nik

teki

Çalı

şanla

r İç

in N

et

Yıl

lık P

rati

k K

apasit

e

(Dk.)

168.4

80

336.9

60

56.1

60

224.6

40

224.6

40

224.6

40

30.7

20

56.1

60

168.4

80

Bir

im K

apasit

e S

üre

Mali

yeti

(T

L/D

k.)

0,3

9

0,3

6

0,1

3

0,4

8

0,4

1

0,3

9

6,9

2

0,1

3

0,1

8

F2

Faa

liyet

leri

Top

lam

Bir

im M

aliy

eti

8,28

TL

F3

Faa

liyet

leri

B

irim

Faa

liyet

Sür

esi

B

irim

Sür

e M

aliy

eti (

TL

/dak

ika)

B

irim

Mal

iyet

Yük

lem

e O

ranı

(T

L/h

asta

say

ısı)

H

asta

içeri

alı

nm

adan ö

nce o

danın

hazır

lanm

ası

3

0,1

3

0,3

9

Hasta

içeri

alı

ndık

tan s

onra

hasta

nın

hazır

lanm

ası

2

0,1

3

0,2

6

F3

Faa

liyet

leri

Top

lam

Bir

im M

aliy

eti

0,65

TL

F4

Faa

liyet

leri

B

irim

Faa

liyet

Sür

esi

B

irim

Sür

e M

aliy

eti (

TL

/dak

ika)

B

irim

Mal

iyet

Yük

lem

e O

ranı

(T

L/h

asta

say

ısı)

D

olg

u t

edavis

inin

sunum

u

(2 y

üzlü

) 40

0,4

8

19,2

0

Kanal

tedavis

inin

sunum

u

(2 k

anall

ı)

70

0,4

1

28,7

0

Dete

rtra

j hiz

meti

sunum

u

35

0,3

9

13,6

5

Ort

odonti

k t

edavi

hiz

meti

veri

lmesi

540

(18 s

eans)

6,9

2

3.7

36,8

0

F4

Faa

liyet

leri

Top

lam

Bir

im M

aliy

eti

Her

işle

min

bir

im m

aliy

eti a

yrı o

lara

k gö

ster

ilmiş

tir.

F5

Faa

liyet

leri

B

irim

Faa

liyet

Sür

esi

B

irim

Sür

e M

aliy

eti (

TL

/dak

ika)

B

irim

Mal

iyet

Yük

lem

e O

ranı

(T

L/h

asta

say

ısı)

H

asta

kart

ına t

edaviy

e y

öneli

k b

ilgil

eri

n k

aydedil

mesi

1

0,1

3

0,1

3

Hasta

nın

te

davi

sonra

sıy

la

ilgil

i bil

gil

endir

ilm

esi

ve

gönderi

lmesi

3

0,1

3

0,3

9

Odanın

tem

izle

nm

esi

7

0,1

3

0,9

1

F5

Faa

liyet

leri

Top

lam

Bir

im M

aliy

eti

1,43

TL

F6

Faa

liyet

leri

B

irim

Faa

liyet

Sür

esi

B

irim

Sür

e M

aliy

eti (

TL

/dak

ika)

B

irim

Mal

iyet

Yük

lem

e O

ranı

(T

L/h

asta

say

ısı)

A

letl

eri

n t

opla

nm

ası

8

0,1

8

1,4

4

Ale

tleri

n y

ıkanm

ası

60

0,1

8

10,8

0

Ale

tleri

n k

uru

tulm

ası

40

0,1

8

7,2

0

Ale

tleri

n p

aketl

enm

esi

20

0,1

8

3,6

0

Ale

tleri

n s

teri

lizasyonu

60

0,1

8

10,8

0

Ste

rili

zasyon k

ontr

olü

ve k

ayıt

ları

5

0,1

8

0,9

0

Dağıt

ım v

e s

akla

ma k

ısm

ı 15

0,1

8

2,7

0

Odala

rdaki

solü

syonlu

kapla

rın d

eğiş

imi

35

0,1

8

6,3

0

Poli

kli

niğ

in a

çıl

ış v

e k

apanış

ında y

apıl

an i

şle

mle

r 30

0,1

8

5,4

0

F6

Faa

liyet

leri

Top

lam

Bir

im M

aliy

eti

49,1

9 T

L

Tab

lo 2

1. S

DF

TM

Yön

tem

ine

Gör

e P

rati

k K

apas

ite

ile B

irim

Kap

asit

e M

aliy

eti

Tab

lo 2

2. F

aaliy

etle

re B

irim

Mal

iyet

Yük

lem

e O

ranl

arı

F1

Faa

liyet

leri

B

irim

Faa

liyet

Sür

esi

B

irim

Sür

e M

aliy

eti (

TL

/dak

ika)

B

irim

Mal

iyet

Yük

lem

e O

ranı

(T

L/h

asta

say

ısı)

H

asta

karş

ılam

a v

e d

anış

ma h

izm

etl

eri

nin

sunum

u

10

0,3

9

3,9

0

Hasta

ları

n v

e a

sis

tanla

rın y

önle

ndir

ilm

esi

3

0,3

9

1,1

7

Randevu i

şle

mle

ri

4

0,3

9

1,5

6

Tahsis

ve f

atu

ra i

şle

mle

ri

8

0,3

9

3,1

2

Pro

tokol

deft

erl

eri

nin

işle

nm

esi

1

0,3

9

0,3

9

Anla

şm

alı

kuru

mla

rla i

lgil

i iş

lem

ler

7

0,3

9

2,7

3

F1

Faa

liyet

leri

Top

lam

Bir

im M

aliy

eti

12,8

7 T

L

F2

Faa

liyet

leri

B

irim

Faa

liyet

Sür

esi

B

irim

Sür

e M

aliy

eti (

TL

/dak

ika)

B

irim

Mal

iyet

Yük

lem

e O

ranı

(T

L/h

asta

say

ısı)

H

asta

nın

muayene k

olt

uğuna a

lınara

k h

azır

lanm

ası

2

0,3

6

0,7

2

Anam

nez f

orm

unun d

old

uru

lması

2

0,3

6

0,7

2

Hekim

in h

asta

ve a

sis

tandan b

ilgil

er

alm

ası

5

0,3

6

1,8

0

Panora

mik

fil

m a

lınm

ası

6

0,3

6

2,1

6

Hekim

in d

eğerl

endir

mele

ri

4

0,3

6

1,4

4

Asis

tan

tara

fından

hasta

ya

tedaviy

e

ve

ödem

eye

yöneli

k

bil

gil

er

veri

lmesi

ve o

nam

form

unun i

mzala

tılm

ası

4

0,3

6

1,4

4

Faa

liyet

Mer

kezi

F

1 F

2 F

3 F

4 F

5 F

6 D

olgu

K

anal

D

eter

traj

O

rtod

onti

F

aali

yet

Merk

ezin

in M

ali

yeti

(T

L)

65.3

73

120.5

57,2

4

7241

106.7

61,2

4

90.8

63,9

1

86.7

98,4

3

212.5

72

7241

30.1

29

Çalı

şan S

ayıs

ı

1 s

ekre

ter

1 a

sis

tan

1 h

ekim

1/3

asis

tan

1/3

asis

tan, 1

hekim

1/3

asis

tan, 1

hekim

1/3

asis

tan, 1

hekim

1/3

asis

tan, 1

hekim

1/3

asis

tan

1 g

öre

vli

Aylı

k Ç

alı

şıl

an G

ün

26

26

26

26

26

26

4

26

26

Günlü

k Ç

alı

şm

a Z

am

anı

(Saat)

10

10

10

10

10

10

9

10

10

Mola

, E

ğit

im, D

inle

nm

e Z

am

anı

(Saat)

1

1

1

1

1

1

1

1

1

Bir

im Ç

alı

şan İ

çin

Net

Günlü

k Ç

alı

şm

a S

üre

si

(Saat)

9

9

9

9

9

9

8

9

9

Bir

im Ç

alı

şan İ

çin

Aylı

k Ç

alı

şm

a S

üre

si

(Saat)

234

234

234

234

234

234

32

234

234

Bir

im Ç

alı

şan İ

çin

Net

Aylı

k Ç

alı

şm

a S

üre

si

(Dk.)

14.0

40

14.0

40

14.0

40

14.0

40

14.0

40

14.0

40

1920

14.0

40

14.0

40

Bir

im Ç

alı

şan İ

çin

Net

Yıl

lık Ç

alı

şm

a S

üre

si

(Dk.)

168.4

80

168.4

80

168.4

80

168.4

80

168.4

80

168.4

80

23.0

40

168.4

80

168.4

80

Kli

nik

teki

Çalı

şanla

r İç

in N

et

Yıl

lık P

rati

k K

apasit

e

(Dk.)

168.4

80

336.9

60

56.1

60

224.6

40

224.6

40

224.6

40

30.7

20

56.1

60

168.4

80

Bir

im K

apasit

e S

üre

Mali

yeti

(T

L/D

k.)

0,3

9

0,3

6

0,1

3

0,4

8

0,4

1

0,3

9

6,9

2

0,1

3

0,1

8

ÇÖZÜMMAL

İ

76MART - NISAN

Son olarak özet bir tablo şeklinde aşağıda yer alan Tablo 23’te SDFTM yöntemine göre birim maliyetler ortaya konarak, TDB’nin satış fiyatlarıyla

arasındaki kar – zarar durumu gösterilmiştir.

Tablo 23. SDFTM Yöntemine Göre Çıkan Sonuçlar

5. SONUÇ VE ÖNERİLERMaliyet hesaplamalarının meşakkatli bir süreç olması, çoğu sağlık kuruluşu

için maliyet analizlerini yapmalarının önünde bir engeldir. Ağız ve diş sağlığı hizmeti sunan kuruluşların sorumlu ve yetkilisi olan mesul müdürlerin diş hekimlerinden seçilmesi de bir diğer engeldir. Hekimlere tıbbi sorumlulukları yanında idari sorumluluklar yüklenmesi, maliyet analizlerini daha sıkıntılı bir süreç haline getirmektedir. Sağlık hizmetlerinin özelleştirilme eğilimi; artan rekabet; muayenehanelerden poliklinik ve merkezlere doğru olan yönelmeler sonucu artan kurumsallık anlayışı; doğru kaynak kullanımına ve etkin stratejik maliyet sistemlerine olan ihtiyacı her geçen gün arttırmaktadır. Bu bağlamda bu çalışma ile idareci rolü olan diş hekimlerine ve ağız ve diş sağlığı hizmeti sunucularının karar verme süreçlerinde görev alan yöneticilerinee doğru tercih yapmaları konusunda katkı sağlamak amaçlanmıştır.

Çalışma sonuçlarının karşılaştırılması aşamasında önemli noktalardan biri her üç yöntemde de dolgu, kanal ve detertraj hizmetlerinin birim maliyetlerinin TDB fiyat listesinin altında, ortodonti hizmeti içinse çok üzerinde bir maliyet çıkmış olmasıdır. Bu çalışma yapılırken sadece verilen hizmetin satış maliyeti değerlendirildiği için, hasılatla karşılaştırıldığında ortaya çıkan sonuç brüt satış karı olarak ele alınmıştır. Yani aslında söz konusu hizmet için talep edilen fiyatın bulunan sonuçtan daha yüksek olması gerekir ki bulunan birim maliyet dışında işletmenin faaliyet ve diğer dönem giderlerini ve hedeflenen karını karşılayabilsin. Bu bağlamda olması beklenen, diğer tedavi hizmetlerinde olduğu gibi ortodonti için de TDB’nin verdiği fiyatın bulunan birim maliyetten daha yüksek olmasıdır.

Sonuçlardan çıkan diğer bir önemli nokta ise, hesaplanan birim maliyetler arasında en düşük sonucun SDFTM yönteminde bulunmasıdır. Bunun

Son olarak özet bir tablo şeklinde aşağıda yer alan Tablo 23’te SDFTM yöntemine göre birim

maliyetler ortaya konarak, TDB’nin satış fiyatlarıyla arasındaki kar – zarar durumu gösterilmiştir.

Tablo 23. SDFTM Yöntemine Göre Çıkan Sonuçlar

5. SONUÇ VE ÖNERİLER

Maliyet hesaplamalarının meşakkatli bir süreç olması, çoğu sağlık kuruluşu için maliyet

analizlerini yapmalarının önünde bir engeldir. Ağız ve diş sağlığı hizmeti sunan kuruluşların sorumlu

ve yetkilisi olan mesul müdürlerin diş hekimlerinden seçilmesi de bir diğer engeldir. Hekimlere tıbbi

sorumlulukları yanında idari sorumluluklar yüklenmesi, maliyet analizlerini daha sıkıntılı bir süreç

haline getirmektedir. Sağlık hizmetlerinin özelleştirilme eğilimi; artan rekabet; muayenehanelerden

poliklinik ve merkezlere doğru olan yönelmeler sonucu artan kurumsallık anlayışı; doğru kaynak

kullanımına ve etkin stratejik maliyet sistemlerine olan ihtiyacı her geçen gün arttırmaktadır. Bu

bağlamda bu çalışma ile idareci rolü olan diş hekimlerine ve ağız ve diş sağlığı hizmeti sunucularının

karar verme süreçlerinde görev alan yöneticilerinee doğru tercih yapmaları konusunda katkı sağlamak

amaçlanmıştır.

Çalışma sonuçlarının karşılaştırılması aşamasında önemli noktalardan biri her üç yöntemde de

dolgu, kanal ve detertraj hizmetlerinin birim maliyetlerinin TDB fiyat listesinin altında, ortodonti

hizmeti içinse çok üzerinde bir maliyet çıkmış olmasıdır. Bu çalışma yapılırken sadece verilen hizmetin

satış maliyeti değerlendirildiği için, hasılatla karşılaştırıldığında ortaya çıkan sonuç brüt satış karı olarak

ele alınmıştır. Yani aslında söz konusu hizmet için talep edilen fiyatın bulunan sonuçtan daha yüksek

olması gerekir ki bulunan birim maliyet dışında işletmenin faaliyet ve diğer dönem giderlerini ve

Üretilen Hizmetler Satış Fiyatları Birim Üretim

Maliyeti Kar / Zarar

Komposit Dolgu (İki Yüzlü) 280 101,12 178,88 TL

Kanal Tedavisi (İki Kanal) 475 91,62 383,38 TL

Diş Taşı Temizliği 355 86,07 268,93 TL

Ortodonti 1965 3809,22 - 1844,22 TL

ÇÖZÜMMAL

İ

MART - NISAN 202077

sebeplerinden biri atıl kapasite olabilir. Çünkü hekimlerin randevuları genel olarak dolu olmakla birlikte, hastanın gelmediği veya işlerinin erken bittiği zamanların çoğunda muayeneden gelen hastalar yönlendirilmektedir. Bu durumda atıl kapasite özellikle hekimler için oldukça zordur. Hekimlerin yemek ve temel ihtiyaçları için gereken süre atıl kapasite olarak değerlendirilmemiş, ancak teorik kapasite kapsamında ele alınmıştır. Diğer bir sebep ise polikliniğin haftada altı gün ve 10 saat açık bulunması sonucu ortaya çıkan yoğunluktur.

Bu çalışmanın ortaya çıkardığı sonuçlar incelendiğinde, sağlık işletmeleri için seçilmesi gereken yöntemin SDFTM yöntemi olduğu söylenebilir. Bunun dışında geliştirilen öneriler, çalışma sonuçları ele alınarak, bu çalışmadan faydalanacak kişiler için aşağıda sıralanmıştır:

• Hesaplanan maliyetlerin sadece sunulan hizmetlerin satışla ilişkili maliyetleri olduğunu ve bir işletmenin satış maliyetleri dışında da maliyetleri olacağını ele alacak olursak söz konusu işletme için maliyetleri azaltmaya yönelik önlemler alması gerektiği tavsiye edilebilir.

• Ağız ve diş sağlığı polikliniklerinde sunulan hizmet sırasında kullanılan direkt ve endirekt nitelikli malzemelerin çok büyük bir kısmı ithal malzemelerdir. Bu sebeple, döviz kurundaki dalgalanmalar maliyetler üzerinde değişiklikler meydana getirebilecektir. Bu bağlamda, gider kalemlerinden ilk madde ve malzeme giderleri ile endirekt malzemelerin maliyetlerini dolar üzerinden hesaplamak faydalanacak kişiler için daha gerçekçi sonuçlar ortaya koyabilecektir.

• Diğer bir çözüm önerisi olarak, rekabet avantajı uğruna yapılan ücretsiz muayene ya da röntgen çekimleri küçük de olsa bir ücrete tabi tutularak buradan sağlanan gelir ile maliyet kalemlerine ait giderlerin bir kısmı da ortadan kaldırılabilir.

• Son olarak bundan sonra yapılacak çalışmalarda, ağız ve diş sağlığı alanında sunulan diğer sağlık hizmetlerine yer verilebileceği gibi, mevcut hizmetler için maliyet iyileştirici çalışmalar da yapılabilir.

KAYNAKÇAAnıl Keskin D., Billerlioğlu H. (2017). Sağlık İşletmelerinde Sezeryan

Ameliyatı Faaliyetinin Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Yöntemine Göre Analizi. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 19, 207-245

Büyükmirza K. (2011). Maliyet ve Yönetim Muhasebesi – Tekdüzene Uygun Bir Sistem Yaklaşımı 16. Bs. Ankara: Gazi Kitabevi.

ÇÖZÜMMAL

İ

78MART - NISAN

Eker M. (2002). Genel Üretim Giderlerinin Faaliyete Dayalı Maliyet Yöntemine Göre Dağıtımı ve Muhasebeleştirilmesinde 8 No.lu Ana Hesap Grubunun Kullanımı. Uludağ Üniversitesi İİBF Dergisi, 21, 203-239

Erkol Ü., Ağırbaş İ.(2011) Hastanelerde Maliyet Analizi ve Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Yöntemine Dayalı Bir Uygulama. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası 64 (2).

Kaplan R. S., Anderson S. R. (2004). Time-Driven Activity Based Costing. Harvard Business Review. 133.

Kaplan R.S., Porter M.E. (2011). The Big Idea, How To Solve The Cost Crisis In Health Care. Harvard Business Review. Erişim Adresi: http://outcomesbasedhealthcare.com/How-to-Solve-Cost-Crisis.pdf

Kırlıoğlu H., Atalay B. (2014). Sürece Dayalı Faaliyet Tabanlı Maliyetlemenin Kapasite Yönetimi Açısından Değerlendirilmesi ve Bir Hastane Uygulaması. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 10, 99-119

Kırlıoğlu H., Atalay B. (2014). Hastane İşletmelerinde Sürece Dayalı Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Modellemesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 41, 141-162

Kocaoğlu S. Ü. Sağlık İşletmelerinde Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Yöntemi ve Ağız Diş Sağlığı Polikliniğinde Örnek Uygulama. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara

Rajabi A.; Dabiri A.(2012) Applying Activity Based Costing (ABC) Method to Calculate Cost Price in Hospital and Remedy Services. Iranian Journal of Public Health 41.

Öker F. (2003). Faaliyet Tabanlı Maliyetleme – Üretim ve Hizmet İşletmelerinde Uygulamalar. İstanbul: Literatür Yayınları.

Tavukçuoğlu S.(2010). Ağız ve Diş Sağlığı Merkezlerinde Maliyet Analizi ve Bursa ADSM Uygulaması. (Yüksek Lisans Projesi). Fatih Üniversitesi, İstanbul

Türk Dişhekimleri Birliği. (2016). 1. Grup İllerde Uygulanacak TDB Ağız Diş Sağlığı Muayene ve Tedavi Ücret Tarifesi. Erişim Adresi: http://tdb.org.tr/tdb/v2/ekler/2016_Rehber_Tarife/1.Grup_iller.pdf

Vatansever S. (2013). Sağlık Kurumlarında Maliyet Analizi:Bursa Ağız ve Diş Sağlığı Merkezi Örneği). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi, İstanbul.

ÇÖZÜMMAL

İ

MART - NISAN 202079

Yılmaz B.(2008). Hastane İşletmelerinde Rekabet Üstünlüğü Sağlamada Faaliyet Esasına Dayalı Maliyetleme Yönteminin Rolü ve Bir Uygulama. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya

Zengin O. (2013). Ağız ve Diş Sağlığı Merkezlerinde Maliyet Analizi ve Bir Uygulama. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.

applicability of time based activity based costing … · faaliyet merkezlerinden hastaların...

Documents