สถาบนเสรมสรางพลงชมชน ลอมวงกลางลานบาน สบสานธารปญญา

(Institute for Community Empowerment) อทยวรรณ กาญจนกามล

1

ลอมวงกลางลานบาน สบสานธารปญญา

คนใน

สถาบนเสรมสรางพลงชมชน ลอมวงกลางลานบาน สบสานธารปญญา

(Institute for Community Empowerment) อทยวรรณ กาญจนกามล

2

สนทรยปรศน

เรมตนดวยการตงค าถามทเสรมสรางพลง รวมสนทนากนอยางออกรส

กอใหเกดการมสวน“รวมคด รวมท า”อยางสรางสรรค

ของทมงาน องคกรและชมชน ---------------------------------------------------------------------

สนทรยปรศน....... กระบวนการพฒนาท “คนตายแลวเสยดาย ทไมไดท า”

แนวความคดและหลกการ .......ไปยงไงมายงไง?

ลอมวงกลางลานบาน สบสานธารปญญา มแนวคดและหลกการมาจากความเชอทวา..... 1. ความร / ประสบการณ / ทกษะ/ สตปญญา/ทจ าเปนตองใชนน มอยแลวในตวคน และสามารถผดพรายได เขาถงไดหากมวธการทชาญฉลาดในการคนหา 2. เราสามารถคนพบ”ปญญารวมหม”ทนาอศจรรยไดดกวาการใหแตละคนคด”แลวเรามารวมกน

3. การมมมมองทเปนบวก กอใหเกดผล บวก 4. ผลทไดจากการใชพลง บวก รวมกน แลกเปลยนเรยนรกน มพลงการเปลยนแปลงสง 5. ความเปลยนแปลงในระบบใดหรอ องคกรใดกตาม จะเกดขนจาก - การมสวนรวมอยางแทจรง - ความภาคภมใจ เลอมใส ศรทธาในตวเอง พนองผองเพอนและชมชน - แรงดลใจทจะท าความด - ความตอเนองจากความคดสการกระท า -เมอส านกวาเรามความสามารถ ความคดและการท างานอยางขนอาสากตามมา 6. ไมตองสงสยเลยวาผคนกลมเลก ๆ ทยนหยดในพนธสญญารวมกน สามารถ เปลยนแปลงโลกได(Small groups of Committed People can Change the world)

สถาบนเสรมสรางพลงชมชน ลอมวงกลางลานบาน สบสานธารปญญา

(Institute for Community Empowerment) อทยวรรณ กาญจนกามล

3

ดงบทกวทบรรยายการเขาใจ เขาถงและพฒนาชมชนรวมสมย ทวา....

รเรมจากชาวบาน รวมกอสานกบชมชน

เรยนรจากใจคน รบรคนคดอะไร

รองรบความตองการ ไมหกหาญซงน าใจ ประชามใชไพร ตองกาวไปคเคยงกน

เรมจากทเขาร ไมลบหลหรอเหยยดหยน

รวมจดคดถกพน รวมสรางสรรคสงมงหมาย

เสรมสรางจากขางใน ก าลงใจไมคลอนคลาย ชวมความหมาย เราลขตชะตาเรา

มาเถดพนองขา รวมฟนฝาทงหนกเบา ก าลงเปนของเรา ยงออกแรงยงแขงขน

บทบาทของชาตใหม ราษฏร -รฐไทยไปดวยกย ดวยหวงตางมงมน พฒนา “ประชาสงคม”

เวทชาวบานมลกษณะเปนเชนไร?

- เปนการจดเวทงาย ๆ เชน ปเสอนงสนทนาใตรมไม วงน าชา จนถง ในโรงแรมทมเกาอ - บรรยากาศสบาย ๆ ไมมพธรตองใหรสกอดอด - ลกษณะกลมยอย ลอมเปนวง เหมอนวงน าชา รานกาแฟ จะนงกบพน หรอเกาอตาม

ถนด (อาจมน าชาสกปาน น าเปลา คนโทรบรอง) - ลกษณะกลมยอย เหมอนวงกาแฟนงบนเกาอ (อาจมกาแฟ น าเปลา คนโทรบรอง) -จ านวนคนมตงแต 4-8 คน ตอ 1 วงสนทนา - อาจมตงแต 3 – 300 วง หรอ 12 – 1,200 คน

- มทมงาน “คณเออ” ทเฉยบคม / สามารถ

สถาบนเสรมสรางพลงชมชน ลอมวงกลางลานบาน สบสานธารปญญา

(Institute for Community Empowerment) อทยวรรณ กาญจนกามล

4

ผเอออ านวยการประชม / “คณเออ” ท าหนาทอะไร?

โอภาปราศรยตอนรบ

บอกถงประเดนการสนทนาโดยตดใบงานไวบนโตะททาทาย บอกกฎกตกามารยาท / หารอขอตกลงกนกอนการประชม

บอกทศทางการเคลอทของกลมทจะขยบจากวงหนงไปสอกวงหนง หรอโตะหนงสอกโตะหนงโดยไมสบสน

มความเปนระเบยบและมประสทธภาพ

บอกลกษณะการสนทนาเปนการระดม

ความคดท สรางสรรค มองในมมบวก

ลกษณะของสนทรยสนทนา เรมจากการตงค าถามทเสรมสรางพลง คอ ถามถงสงดทมอยในตวของผสนทนา

กอน เชน สงทตนเองรสกวามคณคา ความสข ความสามารถ ความส าเรจ ความใฝฝน สงทปรารถนาจะใหเกดขนในอนาคต

ขอบเขตการสนทนาเรมจากแคบไปหากวาง อาท เรองของตวเอง ทมงาน องคกร ชมชน จนถงสงคมใหญ

ประเดนการสนทนา เรมจากสงทกลมสนใจ ภมปญญาเดมของทองถน วฒนธรรมของชมชน ประเพณ เทศกาล

ผเขารวมสนทนาจะพดคยและบนทกการสนทนาตามประเดนแลวทงหลกฐานทนาสนใจตดตามและมศลปะไวทโตะนน เชนบตรค า โปสเตอร ภาพทวาดทงไวหรอ ประโยคส าคญ ๆ โดยใช กระดาษส หลายขนาด ปายผาดบทมรป ถอยค า ทบรรเลงดวยสเทยน ปากกาเคม

รเทานนยงไมพอ ตองน าไปใชดวย

แคเจตนาดยงไมพอ ตองลงมอท าดวย

-เกอเต

“ความชาญฉลาดและสตปญญาจะผดพรายไดจากรวมกนคย / คด ในวธการทใหม ๆและหลากหลาย”

- อทยวรรณ (2543)

สถาบนเสรมสรางพลงชมชน ลอมวงกลางลานบาน สบสานธารปญญา

(Institute for Community Empowerment) อทยวรรณ กาญจนกามล

5

แลวจะท าไดยงไง ?

แทจรงแลวสามารถท าไดในพนทโลง อาท ขวงบาน ลานวด ศาลาประชาคม หองประชมอบต. เทศบาล รานกาแฟ วงน าชา และจะเกดขนไดกตอเมอมปจจยส าคญมาประกอบกน คอ ทมวทยากรกระบวนการ (Facilitator) ท าหนาทด าเนนการประชม 1 มการตง ค าถามทเปนสนทรยะและทรงพลง ค าถามทกอเกดความคด จดประเดน ใหอยากสนทนามลกษณะ จดประกาย/กระตน

สรางสรรค ปลกเรา ดลใจ โดนใจ มสาระ มคณคา

“เมอใดกตามทมผพด ......เขาก าลงเสนอมมมองซงจะท าใหสวนรวมมความชาญฉลาดเพมขน

และเกดการหยงรตามมาภายหลง......อยางนาพศวง - อทยวรรณ (2549)

สถาบนเสรมสรางพลงชมชน ลอมวงกลางลานบาน สบสานธารปญญา

(Institute for Community Empowerment) อทยวรรณ กาญจนกามล

6

2. มการสรางบรรยากาศและเตรยมททางเอออ านวยตอการประชม

ทกคนเทาเทยมกน ไมมใครใหญใครเลก นงพน ขดสมาธไดยงด อบอน

เปนกลยาณมตร ไมเปนทางการ

จบแลวจบเลยไม คางคา รสกปลอดภย ไมรสกถกท าโทษ ภายหลงจากพดอะไรบางอยางผด ไมมผมอ านาจ

สะดวก สบาย

3.. ทประชมมการสนทนาอยางอารยะ และถอยทถอยฟงกน”

- อาศยสต / ปญญา / ความร อยในตวของคสนทนา - ถอวาการแลกเปลยนเรยนร เปน ศลปะชนสง - ยงคยยงออกรส ผดพรายสตปญญารวมหม มการยอมรบ / นบถอกน

- มการให เกยรต และชนชมกนและกน

4. มค าถามทเจาะใจ ปลกจตวญญาณและกอเกดการเสาะแสวงหา

ผคนมาพดคยกน เอาความรและประสบการณของตนมาแบงปน ในค าถามเจาะใจ ปลกจตวญญาณ เปน กญแจดอกส าคญคอเมอคนพบรวมกน

แลวชนชมกจะเกดการ“สบคนอยางลกซง”ยงขนไปอก เขาเหลานนเอา”สงทเขารมาดวย “รสก” “คด / นก (ซงมอยแลวในค าถามบนโตะ) มากเกนกวานนกคอพลงในการท างานรวมกนทจะเหนวามความหยงรในมมมองทหลากหลายยงขน

“แทจรงแลว ความนาอศจรรยของความคดสรางสรรค ไมไดหมายความถงการสรางสงใหม ๆ เปนหลก

หากแตเปนเรองของ การมองในมมใหม ในสงท มอยแลวแตเดม ตางหาก” - อทยวรรณ (2554)

สถาบนเสรมสรางพลงชมชน ลอมวงกลางลานบาน สบสานธารปญญา

(Institute for Community Empowerment) อทยวรรณ กาญจนกามล

7

5 มความอยากรอยากเหนของผเขารวมประชม ในสงทไมเคยไดรไดเหนจะชวยเอาชนะการตอตานความคดใหมและความคดทไมเหมอนตน

ดงนนหนาทของคณเออทจะท าใหการประชมประสพความส าเรจคอ 1. วางเปาหมายการประชมใหชด

2. จดบรรยากาศเหมาะสม

3. ท าใหคนอารมณแจมใส

4. ชกชวนใหทกคนมสวนรวม

5. “เรม”ดวยค าถามททรงพลง ขบประเดนสนทนาใหทกคนรวาพวกเราใสใจจะคยกน

ในเรองอะไร?

6. เกาะตดและใชวธการเชอมโยง / ตกผลก / หลอมรวม / ความคด / ทหลากหลาย 7. ฟงอยางตงใจ / ลมลก (Silent = Listen,deep listening)

8. ตรองตรกในสวนทไดคนพบ

ในแตละชวงการขยบไปสโตะใหม จะมเหตการณตอไปนเกดขนคอ

ผเขารวมสนทนาจะแลกเปลยนเรยนรในประเดนส าคญทวางอยบนโตะ พวกเขาจะศกษาสงทอยบนโตะ และใชใหเปนประโยชนในการสนทนา ผสนทนาจะเรมสนทนา ตอเนองจากกลมททงสาระ หรอสงของไวใหเมอการ

สนทนาจบลงกทงหลกฐานการสนทนาไวทนนอก การน าเสนอทงไวจะมลกษณะเครอขายความคดดจดง ผงเกาะบนดอกไมทม

เกสร แลวโบยบนจากดอกหนงไปสอกดอกหนง น าผงเกสรตดขาไปดวยท าใหเกดการผสมเกสรดอกไมโดยปรยาย

สถาบนเสรมสรางพลงชมชน ลอมวงกลางลานบาน สบสานธารปญญา

(Institute for Community Empowerment) อทยวรรณ กาญจนกามล

8

เราคาดหวงผลทไดวาอยางไร?

ความสามารถในการ“ชความคดในลกษณะท าใหเกดการหยงร (Insight) เปนละลอกไดความคดใหมๆ เกดขน ไปเรอย ๆ ซงมาจากการตงค าถามทงสน ในลกษณะดงตอไปนคอ

1. ระเบดจากภายใน เปนถามทม เรมจากสงทเขาร สามารถกลาวไดอยางภาคภมใจ

2. บนดาลใจใหรวมคด เปนมค าถามระดมความคด ทมาจากสมอง สตปญญา ความทรงจ า และความประทบใจ

3. เนรมตนวตกรรม เปนค าถามทท าใหเกดความคดใหม ๆ น าไปสสงใหมทดกวาเดม หรอเปนอดมคต

4. เหนยวน าใหเกดปฏบตการ เปนค าถามทกอใหเกดความคดสรางสรรคทสามารถออกแบบแลวน าไปใชไดเลย หรอเปนความคดทกลมสามารถท าไดเองมากวาคดใหคนอนท า

สถาบนเสรมสรางพลงชมชน ลอมวงกลางลานบาน สบสานธารปญญา

(Institute for Community Empowerment) อทยวรรณ กาญจนกามล

9

บทสรป ของการสนทนาจะท าใหเกดคลงความคดทเรยกวา “ปญญารวมหม”

เปนวงจรการสนทนาทม 4 ขนตอนดงตอไปน

รวมออกแบบรวมออกแบบ

ท างานอยางสนทรยท างานอยางสนทรยะะ ((DDeessiiggnn))

รวมคนพบ สงดแลวชนชม (Discovery)

รวมถกทอฝน

อยางสมศกดศร (Destiny)

รวมสรางสรรค สงดเพอสงคม

(Destiny)

สถาบนเสรมสรางพลงชมชน ลอมวงกลางลานบาน สบสานธารปญญา

(Institute for Community Empowerment) อทยวรรณ กาญจนกามล

10

ความคดดๆ ในวงสนทนาจะไปสการกระท าได ดวยการตงค าถามทเจาะใจดงตอไปน 1) สงทอยากใหเกดในกลมเปาหมายหรอ ภาคหนสวนของเรา คออะไร? ทานใฝฝนอยากจะเหนอะไรเกดขนทชมชน ? 2) กลมเปาหมายหรอ ภาคหนสวนของเรา เปนใคร?

นกเรยน เจาของสขภาพ ผบรโภค อสม. ผน าธรรมชาต ชาวบาน ฯลฯ 3) หากจะใหบรรลเปาหมายจะตองอาศยเทคนค/วธการ/กระบวนการ/กลยทธ กลวธ อะไร? 4) มใครเขามาเกยวของในการท างานครงนบาง? พหภาคเปนอยในสวนใหน? ภาคหนสวนเปนใคร? 5) ภาคหนสวนตองปรบเปลยนบทบาทอยางไรเพอท าใหเกดการเปลยนแปลง? จาก ผใหบรการ/ ปฏบตการ/เจาของโครงการฯ มาเปนผจดประกาย กอกระแส สงเสรม สนบสนน ทปรกษา ครฝกและพเลยง 6) มการทาทายกลมวาทานจะเตมเตมอยางไรในกลมสนทนาของตนเอง? (ทเวยนกลบมาแลวภายหลงการไประดมสมองในกลมอนและแลกเปลยนเรยนร) 7) เมอประมวลจากสงทปรบเปลยนรวมกน เพอน าไปสการปฏบตอยางแทจรง คาดวาวาเจาของสขภาพ หรอกลมเปาหมายจะเปนไปตามทวาดหวงหรอไม? (เชน จะมพฤตกรรมเปลยนแปลงไปจากเดมหรอไม? ) 8) ทานมความรสกอยางไรภายหลงการบรรลเปาหมายของการด าเนนงาน ?

9) แมจะประสพความส าเรจมาแลวระดบหนงยงมอะไรอกททานรสกเสยดายทยงไมได ท า?

สถาบนเสรมสรางพลงชมชน ลอมวงกลางลานบาน สบสานธารปญญา

(Institute for Community Empowerment) อทยวรรณ กาญจนกามล

11

บทสรปของการเปนผอ านวยการประชมทสามารถ เรมจาก คาถาหวใจนกปราชญ “ส จ ป ล”

ฟงใหลก ฟงใหด มจตมน คดใหทน คดใหกวาง สวางใส

ถามใหถก ถามไพเราะ ถามเจาะใจ เขยนใหชด จดกรอบได ตรงใจความ

จบลงดวยการแสดงความชนชมหลงการน าเสนอของความคดของผสนทนาเสมอ จบใหจบใจ หาใหเจอวาเขาไดใหแสงสวางแหงปญญาในเรองใด ชมใหถกท ทงในเนอหา หรอลลาทาททเขาแสดงออก ในตอนตน ตองตนเตน ใหทประชม...ตนเตน

สถาบนเสรมสรางพลงชมชน ลอมวงกลางลานบาน สบสานธารปญญา

(Institute for Community Empowerment) อทยวรรณ กาญจนกามล

12

ในตอนกลาง ตองกลมกลน ใหทประชม รวมกนคดรวมกนท าอยาง.....กลมกลน

ในตอนจบ ตองจบใจ ใหทประชม จบใจจากการไดยนค าทไพเราะ เกดแรงบนดาลใจ...

ปจฉมบท......ดวยค าถามชวนใหคด

ในวงสนทนา เมอยามผคนมาพบปะกน ผยงใหญ มกคยกนเรอง ความคดอาน...... เราจะท าอะไรกนด? (Great people talk about IDEAS)

คนธรรมดา มกคยกนเรอง ดนฟาอากาศ...สพเพเหระ (Ordinary people talk about THINGS)

คนเลกคนนอย มกคยกนเรอง คนอน.......สมหวนนทา (Small people talk about OTHER PEOPLE)

โปรดลองตงขอสงเกตวา.....ทกครงทตงวงคยกน วงของทานจดอยในแบบใหน?