apudokshupdoukpolnenekap panamesheshefesusiri … · 2020-01-11 · efesus1:10 3 efesus1:14 kanak...

27
EFESUS 1:1 1 EFESUS 1:2 Apudok Shup Douk Pol Nenekap Panam Eshesh Efesus Iri Banenyi Baraen Um Enyudok Baraen Pol Neneken Nyanak Um Eshesh Efesus Iri 1:1-2 Nyarik iri baraen um Pol nanadudareh um nakri Iruhin nataurum eshesh Kristen Efesus. 1:3–3:21 Seiwok arigaha douk, Iruhin anan urkum man- awasham apak. Namudok aria seiwok baugos um anan nanagraehap mape ananish arpesh aria narao sabaishi Juda shani eshesh madae shudukemesh um Iruhin iri uwe shape atish arag. 4:1–6:9 Yopihi aih apak Iruhin ananish arpesh apa mape lait iri ta mugipesheh iri 6:10-20 Apak munek bilip um Krais iri ta murao ah- wudok wanohwihw suruhw um murpak aria mubo yoweishi inahos shubuhuk. 6:21-14 Nyatuh iri baraen 1 O ipak Iruhin ananishi arpesh pape Efesus, aria pa- suhw Krais Jisas ananin baraen dodog pagipeshen peyotu dodog iri. Eik Pol douk Iruhin nagraehe um itogur aposel um inek Krais Jisas ananin mour aria inak ikripesh ananin baraen iri yenekumep-ogu apudok shup ipak. 2 Eik yakri apakini Yain Iruhin nini Debeini Jisas Krais hutaurumep meyoh aria hunek ipakiruh aparuh hur wosik. Iruhin Nekep Ihishmorim Yopishi Eshudok Eneshenesh Apak Douk Matukur Krais Iri

Upload: others

Post on 28-Mar-2020

0 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: ApudokShupDoukPolNenekap PanamEsheshEfesusIri … · 2020-01-11 · EFESUS1:10 3 EFESUS1:14 kanak nakri ta nuneken iri. Aria ananim manabeshuk iriurkumdoukananurkummorumnunekenirimour,

EFESUS 1:1 1 EFESUS 1:2

Apudok Shup Douk Pol NenekapPanam Eshesh Efesus IriBanenyi Baraen Um Enyudok Baraen

Pol Neneken Nyanak Um EsheshEfesus Iri

1:1-2 Nyarik iri baraen um Pol nanadudareh um nakriIruhin nataurum eshesh Kristen Efesus.

1:3–3:21 Seiwok arigaha douk, Iruhin anan urkumman-awasham apak. Namudok aria seiwok baugos umanan nanagraehap mape ananish arpesh aria naraosabaishi Juda shani eshesh madae shudukemesh umIruhin iri uwe shape atish arag.

4:1–6:9 Yopihi aih apak Iruhin ananish arpesh apamapelait iri ta mugipesheh iri

6:10-20 Apak munek bilip um Krais iri ta murao ah-wudok wanohwihw suruhw um murpak aria muboyoweishi inahos shubuhuk.

6:21-14 Nyatuh iri baraen

1 O ipak Iruhin ananishi arpesh pape Efesus, aria pa-suhw Krais Jisas ananin baraen dodog pagipeshen peyotudodog iri. Eik Pol douk Iruhin nagraehe um itogur aposelum inek Krais Jisas ananinmour aria inak ikripesh ananinbaraen iri yenekumep-ogu apudok shup ipak. 2 Eik yakriapakini Yain Iruhin nini Debeini Jisas Krais hutaurumepmeyoh aria hunek ipakiruh aparuh hur wosik.

Iruhin Nekep Ihishmorim Yopishi Eshudok EnesheneshApak Douk Matukur Krais Iri

Page 2: ApudokShupDoukPolNenekap PanamEsheshEfesusIri … · 2020-01-11 · EFESUS1:10 3 EFESUS1:14 kanak nakri ta nuneken iri. Aria ananim manabeshuk iriurkumdoukananurkummorumnunekenirimour,

EFESUS 1:3 2 EFESUS 1:93 Apak ta mutuk Iruhin ananin nyeigur nyuto iruhw.

Anan douk apakin Debeini Jisas Krais ananin Iruhin.Aria shopunek, anan douk ananin Yain. Aria apak doukmatukur Krais aria Iruhin nenekumap yopinyi nakopihishmorim eneshenesh yopishi eshudok shanaki iruhwheven iri. Anan nakopeshi um shutaurum apakip urkwippuni apakish mishish shur wosik. 4-5 Seiwok Iruhin wataknunek agundok atap uwe aria nagraehap um matukurKrais aria mupe ananip atup. Um anan nutrup um,ananmarenutik enesh yoweishi inahos shupenyap, uwok.Aria ananim urkum douk manawasham apak. Douknamudok aria seiwok sagomatin anan urkum morumnakri nugraehap um mupe kabi ananish batowish umenyudok mour Krais neneken iri. Iruhin douk nagipeshananim urkum aria nataurumep meyoh. 6 Iruhin douknenekeshnamudokumapakmutuk ananin nyeigur nyutoiruhw aria munek tenkyuman um ananih yopihi aih umnataurumap meyoh um. Aria ehudok ananih yopihi aihdouk henek agundok anan natrugun abom um natoguryopugunum. Anandouknataurumapmeyohumnakopariananin nuganin douk anan urkummanawashaman abomiri um apak douk mutukur anan iri.

7 Douk Krais atun nagok aria douk nakweshihap mapewosik um eneshenesh yoweishi inahos douk showeshikapiri. Anan natorup ananibor owishibor aria anan madaenunasuhwesh um yoweishi inahos apak menekesh iriuwe aria nakweshihesh-aguk. Iruhin nenekumep enyu-dok um nakri niyabigep um agundok anan urkum man-awashamep abom aria nataurumep meyoh um. 8 Anannenek gihaumap abomnataurumapmeyoh nakop ihinyu-morim yopinyi saki nyani enyudok enen saki shopunekum mudukemesh um maroh yopihi aih aria menekeh iriyoweihi um. 9 Iruhin douk nenek enyudok douk anan

Page 3: ApudokShupDoukPolNenekap PanamEsheshEfesusIri … · 2020-01-11 · EFESUS1:10 3 EFESUS1:14 kanak nakri ta nuneken iri. Aria ananim manabeshuk iriurkumdoukananurkummorumnunekenirimour,

EFESUS 1:10 3 EFESUS 1:14kanak nakri ta nuneken iri. Aria ananim manabeshukiri urkum douk anan urkum morum nuneken iri mour,anan nakri nutaurumap aria neyabigapen um enyudokmour Krais neneken iri. 10Aria sagomatin Iruhin ananimmanabeshuk iri urkummape ummuneken abudok yopubinyutob iri douk amudok. Anan nakri nurao ihishmorimananish arpesh shuni ihishmorim shape iruhw atap irishunak shupe atugun. Aria Krais atun nupe esheshinDebeini.

11 Iruhin douk nenek ihishmorim eshudok shatogurkabi douk seiwok sagomatin anan nakri ta nunekeshshutograri iri. Aria seiwok anan nagraeh apak Juda ummatukur Krais. Um maresh? Anan nagipesh ananimurkum kabi douk seiwok sagomatin anan urkum moru-men um. 12 Iruhin douk nagraeh apak Juda abommatogursagomatinyip marik madukem um Krais douk ta kweiponnunaki iri aria mape matrugun-uman. Aria Iruhin douknagraehap ummupe namudok ummutuk ananin nyeigurnyuto iruhw aria miyabigesh ananih sabaihi yopihi aih.

13 Aria ipak pape Efesus iri shopunek pemnek enyu-dok Iruhin ananin yopinyi adurin baraen um anan tanuraep putanamori pupe wosik um aria pasuhw Kraisananin baraen pagipeshen aria patukur anan. Ariaabudok nyutob ipak penek bilip um Krais obi nyutob,Iruhin nagraehep nenek ananin kak nyape ipak abomum pudukemesh um ipak douk pape ananip. Enyudokkak, enyen douk Iruhin ananin Mishin douk nyekepennyapenyep iri. Enyendouk seiwok sagomatin Iruhinnakrienen adurin atinyi baraen um ta nukep ananin Mishinum. 14 Douk sagomatin Iruhin nakri enen adurin atinyibaraen um anan ta nukesh eneshenesh yopishi eshudokananish arpesh. Douk namudok aria enyudok ananinMishin douk anan narik nakopen iri douk nyeyabigap

Page 4: ApudokShupDoukPolNenekap PanamEsheshEfesusIri … · 2020-01-11 · EFESUS1:10 3 EFESUS1:14 kanak nakri ta nuneken iri. Aria ananim manabeshuk iriurkumdoukananurkummorumnunekenirimour,

EFESUS 1:15-16 4 EFESUS 1:19-20abom um mudukemesh um apak ta mugrem enesh es-hudok eneshenesh shopunek. Aria shopunek nyeyabigapanob nyutob Iruhin ta nukweshih apak ananishi arpeshabomaria nurapmunakmuni ananmupe. Aria apakmunikupaishi arpesh mutuk ananin nyeigur nyuto iruhw ariamiyabigesh ananih yopihi aih.

Pol Nenek Beten Um Arpesh Shape Efesus Iri15-16 Enyudok iganigadae yakriyen iri baraen douk

adurin abom. Douk namudok aria hahudok nyumnaheik yemnek baraen um ipak pasuhw Debeini Jisas ananinbaraen dodog pagipeshen, aria ipak urkwip panawashamihishmorim Iruhin ananish arpesh um, eik yape yenekbetenumep abom arigaha yatograri um douk. Eik apaurkum morumep aria yenek beten yenek tenkyu umIruhin um ipak. 17 Eik yape yenek betenumep yarigIruhin. Anan douk apakini Debeini Jisas Krais ananinIruhin douk apakin Yaken wosik abom um apak mutukananin nyeigur nyuto iruhw iri. Eik yarigan um nukepananin Yopunyi Mishin douk nyekep yopinyi saki umpudukem um baugenyum ananin baraen um pugipeshenaria pudukemesh abom um anan wosik. 18 Aria yari-gan shopunek um nutaurumep nunekep pudukemesh umyopishi eshudok eneshenesh douk shakusumep iruhwheven iri. Eshudokdouk anannohwarep aria padukemeshabom aria pape patrugun-umesh iri. Aria shopunekum pudukemesh um agundok Iruhin ta nurao ipakpuni ihishmorim ananish arpesh putanam pupe wosikihih nyumneh um. Aria ipak ta pugrem yopishi atisheshudok eneshenesh douk shakusumep iruhw heveniri. 19-20 Aria eik yenek beten yarigan um nutaurumepnunekep pudukemesh um ananin debeinyi dodog abomdouk apa nyenek mour nyataurum apak munek bilip

Page 5: ApudokShupDoukPolNenekap PanamEsheshEfesusIri … · 2020-01-11 · EFESUS1:10 3 EFESUS1:14 kanak nakri ta nuneken iri. Aria ananim manabeshuk iriurkumdoukananurkummorumnunekenirimour,

EFESUS 1:21 5 EFESUS 2:2um Krais iri. Enyudok dodog enyen douk enyudok atindodog douk Iruhin nakwin umnohuri Jisas watak nakitakiwonugwehw napeum. Aria douk um enyudok atin dodog,Iruhin nanasap nape nunak um ananin yopunyi rogurehah um gani iruhw heven. 21 Aria agundok iruhwheven, douk Krais nape Debeini nasuhwmerik um esheshdebeishi enselahos shani ihim-morim nyeiguhw shatou-umam iri debeimi hape iruhw utag iri. Aria anan napeDebeini neshagrakuk abom ihishmorim sharao debeishinyeiguhw iri. Eshudok douk shape iri shuni eshudok doukta kweipon shutogur hugiguk iri nyumnah shopunek.22 Aria Iruhin narao ihishmorim eneshenesh eshudoknenekesh shape shakamum Krais. Aria anan nagraehanum nupe Debeini um ihishmorim eshudok eneshenesharia nupe sagomatinyin Debeini nusuhw merik um ihish-morim Iruhin ananish arpesh. 23 Iruhin ananish arpeshdouk shape kabi Krais ananihw shuknihw yegenyihw um.Aria anan douk nape ihigunmorim um iruhw atap arianape Debeini iri um ihishmorim eshudok. Aria shopunek,anan nape numun abom um ihishmorim Iruhin ananisharpesh esheshiruh aparuh.

2Iruhin Nenek Apak Magok Iri Makitak Mani Krais Mape

Wosik1 Seiwok ipak pape penek eneshenesh yoweishi inahos

aria eshudok yoweishi shabo ipakish mishish shagok.Um maresh? Ipak pakonuguk agabus Iruhin aria penekyoweishi inahos. 2 Abudok nyutob ipak wata papepagipesh agundok atapihi yoweihi aih. Ipak pagipeshanudok dodogowini yoweini arman douk nasuhw merikum ihim-morim yoweimi douk hasuhw merik um iruhw

Page 6: ApudokShupDoukPolNenekap PanamEsheshEfesusIri … · 2020-01-11 · EFESUS1:10 3 EFESUS1:14 kanak nakri ta nuneken iri. Aria ananim manabeshuk iriurkumdoukananurkummorumnunekenirimour,

EFESUS 2:3 6 EFESUS 2:9utag iri ananih aih. Aria douk anudok yoweini ar-man douk nape nasuhw merik um eshudok arpesh doukshakonuguk agabus Iruhin iri. 3 Seiwok apak ihishmorimmape menek yoweishi inahos mani eshudok arpesh doukshakonuguk agabus Iruhin iri. Apak magipesh apakih sei-wok harik hapenyap iri yoweihi aih hani ahahim urkumaria menek eneheneh yoweihi aih apak mishish shaki-takumeh iri. Douk namudok aria abudok nyutob apakshopunek, Iruhin ta juwehosin aria nop kabi douk naboihishmorim arpesh shape agundok atap iri um.

4 Aria Iruhin douk apa nenek gihaum arpesh iri nakrigihaumap aria anan urkummanawashamap abom. 5Douknamudok aria abudok nyutob apak watak mape munekeneshenesh yoweishi inahos shabo apakish mishishshagok obi nyutob, anan nataurumap meyoh nenekapmatukur Krais aria napuhur makitak mape. Aria ananwatak narap matanamori mape wosik. 6 Apak doukmatukur Krais Jisas aria Iruhin napuhur mani Kraismakitak mape. Aria anan nakop debeishi nyeiguhwaria nenekap mani anan mape debeipari gani iruhwheven. 7 Iruhin douk nenekap namudok um douk ari-gaha kweipon shopunek, ananniyabig ihishmorimarpeshshuni ihishmorim enselahos um shudukemesh um agun-dok anan nataurumap meyoh abom um. Aria shopunek,Iruhin ta niyabig ehudok ananih yopihi aih um natau-rumap meyoh um agundok Krais Jisas ananim urkummanawasham abom apak douk matukur anan iri um.8Enyen douk Iruhin nataurumepmeyohumagundok ipakpasuhw Krais ananin baraen dodog pagipeshen um ariaanan naraep patanamori pape wosik. Enyudok enyendouk madae ipak kanak pakri um putanam pupe wosikuwe, uwok. Enyen douk Iruhin kanak nataurumepmeyohnaraep patanamori pape wosik. 9 Enyen douk madae ipak

Page 7: ApudokShupDoukPolNenekap PanamEsheshEfesusIri … · 2020-01-11 · EFESUS1:10 3 EFESUS1:14 kanak nakri ta nuneken iri. Aria ananim manabeshuk iriurkumdoukananurkummorumnunekenirimour,

EFESUS 2:10 7 EFESUS 2:14punek mour aria douk naraep putanamori pupe wosikuwe, uwok. Douk namudok aria ta mare enen atin arpennyukri nyutuk enyenyin nyeigur nyuto iruhw, uwok.10Ummaresh? Iruhin atun nenekap aria mape. Aria apakmatukur Krais Jisas aria Iruhin nenekapmatogur namishiarpesh ummunek yopihi atih aih douk seiwok anannenekredimehumap ummupe munekeh iri.

Krais Narao Biyos Awirosish Arpesh Nenekesh ShatogurAtup Debeipi Awirop

11 Douk namudok aria ipak ta pudukemesh um enyu-dok. Amam Juda amam kanak hakwu amamis wis hatahamamiruh yegeshiweruh. Douk namudok aria esheshJuda eshesh kanak shanahwar shakri, “Eshesh shatahyegeshiweruh iri.” Aria ipak doukmadae Juda iri uwe, es-hesh Juda shahwarep shakri, “Ipak madae putah yegeshi-weruh iri uwe.” 12 Aria ipak ta punek urkwip um rigukabudok nyutob ipak papeik rougun um Krais obi nyutob.Ipak pape kupairubiwarubish arpesh aria papeik aduk umIruhin ananip awirop um eshesh Israel. Aria shopunek,ipak madae pudukemesh um Iruhin uwe aria papeik adukum enyudok ananin dodogowinyi baraen kontrak doukanan nakrip eshesh Israel enyi. Enyudok baraen anandouk nakri adurin atin um ta nutaurumesh um. Aria ipakmadae pupe putrugun um agundok kweipon anan wataknuraep putanamori pupe wosik um uwe. Aria ipak madaepudukemesh um Iruhin uwe. 13 Aria ipak douk seiwokpapeik rougun um Iruhin iri, douk anan nenekep patukurKrais Jisas. Aria ananibor owishibor douk batourak iribenekep panak pape hurukatin um Iruhin.

14 Um maresh? Krais anan kanak douk baugos abomum apakiruh aparuh hur wosik um. Aria anan narauriapak Juda mani ipak kupaipari douk madae pudukemeshum Iruhin iri uwe manaki nenekap matogur atup awirop.

Page 8: ApudokShupDoukPolNenekap PanamEsheshEfesusIri … · 2020-01-11 · EFESUS1:10 3 EFESUS1:14 kanak nakri ta nuneken iri. Aria ananim manabeshuk iriurkumdoukananurkummorumnunekenirimour,

EFESUS 2:15 8 EFESUS 2:20Anan kanak nabrig arbudok narub douk badiyogur apakJuda mani ipak iri aria nabouk ehudok aih um menenemhorim um habuhuk. 15Krais nabrig arbudok narub namu-dok. Anannagok aria nabo enyudok lo douk seiwok Iruhinnakoguk Moses enyi nyani enen baraen shopunek douknyape numun enyudok lo iri nyagokuk. Anan nenekeshnamudok um nunek apak asudok biyos awiros um arpeshmutogur kabi atin namunyi arpen um. 16Aria Krais nenekapakiruh aparuh hur wosik aria mape atugun hurukatinum Iruhin. Krais nagok rowog kruse aria nabouk ehudokaih um apak munenem um horim hagokuk. Aria naraoapak Juda mani ipak douk madae Juda iri uwe nenekapmasuhw atum urkum aria narap matanamori um Iruhin.17Aria Krais nanaki nakripesh yopinyi baraen ihishmorimarpesh nakri, “Ipak aparuh hur wosik aria punagabeimum pupe atugun.” Anan nakripep enyudok baraen ipakdouk seiwok pape rougun um Iruhin iri pani apak Judadouk mape hurukatin um anan iri shopunek. 18Aria doukapak biyos awiros matukur Krais aria morao atin Iruhinananin Mishin nyapenyap aria apak wosik ta munakmutogur um Yain Iruhin.

Apak Ihishmorim Kristen Douk Mape Kabi Iruhin AnanitDebeiti Urupat Um

19 Douk namudok aria ipak douk madae pupe kabikupairubi warubish arpesh douk amnabwokeshi um uwe,uwok. Douk ipak pawish um eshudok Iruhin ananisharpesh aria pape um ananip awirop. 20Aria ipak pape kabidouk anat urupat Iruhin narokat iri um. Anan narokattatem iruhw um apak aposel mani amam profet. Apakaposel aria profet douk mape kabi utabor bosah urupatiri. Aria Jisas Krais anan douk amudok sagomatinyimdodogowimi utom douk apa mosah wobrat um urupat

Page 9: ApudokShupDoukPolNenekap PanamEsheshEfesusIri … · 2020-01-11 · EFESUS1:10 3 EFESUS1:14 kanak nakri ta nuneken iri. Aria ananim manabeshuk iriurkumdoukananurkummorumnunekenirimour,

EFESUS 2:21 9 EFESUS 3:6iri. 21Aria unokiwog-itum atudok urupat douk tanotukurdodog um Krais. Aria douk Iruhin wata apa nape narokatatin. Aria atat ta tutogur yopuyoputi abom aria tupeDebeini ananit atut. Aria apak matukur anan atun.22 Aria ipak shopunek douk patukur Krais aria Iruhinnaraep pani sabaishi kupaishi ananish arpesh aria napenenekep patogur kabi douk urupat um anan nuwish nupeum. Baugenyum enyudok baraen douk nyakrium Iruhinananin Mishin.

3Pol Nenek Mour Nakripesh Yopinyi Baraen Eshudok Douk

Madae Shudukemesh Um Iruhin Iri Uwe1 Krais douk nenek apak Juda mani ipak douk madae

Juda iri uwe matogur atup awirop. Aria douk eik Pol yapeyakripesh Krais ananin yopinyi baraen. Douk namudokaria umenyudok atin, doukKrais Jisas nuweshike yapeumitaurum ipak douk seiwok madae pudukemesh um Iruhiniri uwe. 2 Adur atin ipak padukemesh um enyudok mourdouk Iruhin nataurume meyoh aria nekeyen um itaurumipak um. 3 Mour douk enyudok. Seiwok ananin baraendouk wata nyanabeshuk nyape. Aria douk abudok nyu-tob Iruhin neneken nyatogur yopugunum neyabigeyenyadukemen. Douk namudok aria eik yowemagu enyudokbanenyi baraen yakripep um apudok shup. 4 Ipak taputarih enyudok baraen aria ta pudukemesh um eikimurkum um agundok eik yadukemen wosik enyudok nyan-abeshuk iri baraen um Krais um. 5 Seiwok um roubinyutob, Iruhin madae nunek enyudok nyanabeshuk iribaraen nyutogur yopugunum aria enesh arpesh shuduke-men uwe. Aria douk ananin Mishin nyakripapen yopu-gunum um apak Iruhin ananishi aposel mani amam pro-fet. 6 Baraen seiwok nyanabeshuk iri douk enyudok. Ipak

Page 10: ApudokShupDoukPolNenekap PanamEsheshEfesusIri … · 2020-01-11 · EFESUS1:10 3 EFESUS1:14 kanak nakri ta nuneken iri. Aria ananim manabeshuk iriurkumdoukananurkummorumnunekenirimour,

EFESUS 3:7 10 EFESUS 3:11douk riguk madae pudukem Iruhin iri uwe, douk pem-nek ananin yopinyi baraen pasuhwen dodog pagipeshen.Douk namudok aria ipak pani apak Juda matogur atupawirop. Aria apak ta mugrem yopishi eshudok enesh-enesh douk Iruhin nenek redimesh shakusumap iri. Ariaapak ta murao ihishmorim yopishi eshudok enesheneshdouk Iruhin nakri adurin atinyi baraen um ta nuko apakdouk matukur Krais Jisas iri.

7 Eik douk Iruhin nataurumemeyoh aria neke enyudokmour um ikripesh enyudok yopinyi baraen. Aria umananin dodog atin, anan neneke yatogur dodogoiwe ariadouk eik yape yenek enyudok mour. 8 Adur, eik nyeigurwoke aria yape shakam abom um ihishmorim Iruhinananish arpesh. Aria Iruhin nataurume meyoh aria doukneke enyudokmour um ikripesh enyudok yopinyi baraenum Krais eshudok douk madae shudukemesh um Iruhiniri uwe. Enyudok baraen douk nyakrium enesheneshKrais ananish yopiyopishi eshudok douk arpesh madaewosik um shudukemesh iri uwe. 9 Aria um itaurumihishmorim arpesh um shudukemesh um ananim urkumiri aih. Seiwok arigaha douk, amudok ananim urkumiri aih douk shanabeshuk shapeum ananim atum urkum.Aria douk anan nenek iruhw atap nani eneshenesh shapeiri neke enyudok mour um ikripesh ananin baraen umshudukemesh um ananim urkum iri aih. 10 Seiwok anannabeshuken. Aria douk anan nakop mour apak ihish-morim ananish arpesh mape agundok atap iri. Anannakopen um nakri miyabig ihishmorim yopishi shuniyoweishi dodogowishi shuni enselahos douk shape sha-suhw merik um iruhw atap iri um shudukemesh umenenyenen saki Iruhin ananin. 11 Iruhin douk nagipeshananim urkum douk mape ihih nyumneh iri aria nakopenyudokmour kabi douk seiwok anannenekenumapakin

Page 11: ApudokShupDoukPolNenekap PanamEsheshEfesusIri … · 2020-01-11 · EFESUS1:10 3 EFESUS1:14 kanak nakri ta nuneken iri. Aria ananim manabeshuk iriurkumdoukananurkummorumnunekenirimour,

EFESUS 3:12 11 EFESUS 3:18Debeini Krais Jisas ananis wis um. 12 Aria apak maniipak douk matukur Krais munek bilipman aria ta maremunogugur munak hurukatin um Iruhin um. 13 Douknamudok aria eik yakri ikripep um arudok eriger doukeik yarar eikihw yegenyihw iri. Ipak mare putruweum agundok eik yemnek debeiri eriger um aria ipakaparuhyoweruhpukri pukutukuk Iruhin ananinmourumpukripesh ananin baraen um, uwok. Ipak piyotu dodog.Um maresh? Arudok debeiri eriger, eik douk yemnekarum itaurum ipak um pupe wosik puni Iruhin.

Pol Nenek Beten Um Arpesh Shape Efesus Iri UmShudukemesh Um Agundok Krais Urkum ManawashameshUm

14 Eik urkum morum Krais nenek apak Juda maniipak douk riguk madae pudukemesh um Iruhin iri uwematogur atup awirop um. Aria douk um enyudok atin,eik yabuh yoduk ohrubus yenek beten yahwar Yain.15 Eik yahwar anudok Yain douk nodowop nyeiguhw apakihishmorim arpeshis awiros mape agundok atap iri maniihishmorim dodogowishi eshudok eneshenesh shani en-selahos douk shape iruhw heven iri. 16 Eik yenek betenyarig anan douk baugos abom um ihinyumorim dodognyani yopihi aih iri um nutaurumep nunekep dodogowip.Aria um ananin Mishin atin, anan nunek numun ipakiruhaparuh putogur dodogowip atip. 17 Aria shopunek yari-gan um enyudok ipakin bilip atin um Krais, ihih nyum-neh anan nupe numun abom ipakiruh aparuh. Aria eikyenek beten yarig Iruhin um nutaurumep um pugipeshehudok aih um ipak urkwip punawasham arpesh abomum. Aria ehudok aih hunekep piyotu dodog abom kabidouk enen rowog enyenyiruh nukwaruh habuh hasuhwatap aria nyatao dodog um. 18 Eik yenek beten namudokum yakri ipak puni ihishmorim Iruhin ananish arpesh

Page 12: ApudokShupDoukPolNenekap PanamEsheshEfesusIri … · 2020-01-11 · EFESUS1:10 3 EFESUS1:14 kanak nakri ta nuneken iri. Aria ananim manabeshuk iriurkumdoukananurkummorumnunekenirimour,

EFESUS 3:19 12 EFESUS 4:2purao ananin dodog um pudukemesh um agundok ananurkum manawasham ipak abom um. Pudukemesh umdebegun abom nato iruhw um, debegun nabuhukuk atapum, aria agumigun nanak wobuwobur um. 19 Aria yenekbeten yarigan um nutaurumep abom pudukemesh umagundok Krais urkum manawasham ipak abom um doukneshagrakuk abom ihishmorim arpeshin saki. Eik doukyenek betenumep namudok um yakri ipak putukur Kraisaria puraeh piyateh abom Iruhin ananih aih. Aria anannupe abom numun ipakiruh aparuh aria ipak pudukemanan.

20 Iruhin anan douk dodogowin atun iri. Aria enyudokananin dodog douk nyenek mour numun um apakiruhaparuh iri douk dodogowin atinyi abom. Aria um ananindodog atin, anan doukwosik abom umnunek enesheneshyopishi eshudok douk sheshagrakuk abom ihinyumorimbaraen apak munek beten morigan-umenyi nyani enyu-dok apakip urkwip poromen iri shopunek. 21 Douk na-mudok aria apak Iruhin ananishi arpesh ta mupe ummu-nadudareh um Iruhin aria mutuk ananin nyeigur nyutoiruhw abom ihih nyumneh seiwok arigaha kweipon umKrais Jisas ananin atin nyeigur. Adur.

4Apak Iruhin Ananishi Arpesh Douk Mape Kabi Krais

Ananihw Shuknihw Yegenyihw Um1 Eik Pol douk yape yenek Debeini ananin mour agun-

dok aria douk showeshike yape. Aria eik yakri ikripep umipuhur um punekesh namudok. Ipak ta pupe wosik punekyopihi atih aih kabi douk sagomatin Iruhin nahwarep umnakri pugipesheh iri. 2 Ipak ta pupe shakam abom umkupaishi arpesh putaurumesh pukripesh shokubur. Aria

Page 13: ApudokShupDoukPolNenekap PanamEsheshEfesusIri … · 2020-01-11 · EFESUS1:10 3 EFESUS1:14 kanak nakri ta nuneken iri. Aria ananim manabeshuk iriurkumdoukananurkummorumnunekenirimour,

EFESUS 4:3 13 EFESUS 4:10ipak aparuh mare juwehosiruh arigas um enesh eshu-dok, uwok. Aria mare juwehosip um pakri puwanameshyoweishi inahos douk shenek yoweishi inahos um ipakiri. Ipakip urkwip ta punawashamesh aria pusah enyu-dok amaen eshesh shukepen iri. 3 Ipak douk Iruhinananin Mishin nyenekep pasuhw atum urkum. Douknamudok aria ipak ta punek mour dodogowip atip umpugipesh ehudok aih um aparuh hur wosik um. Ehudokaih douk henekep pasuhw atum urkum. 4 Aria apakihishmorim Iruhin ananishi arpesh douk mape kabi atinarpen um. Aria Iruhin ananin Mishin shopunek, enyendouk atin meyoh. Aria ehudok aih um Iruhin nuhwarepum pugipeshan aria pupe putrugun um kweipon anannuraep putanam pupe wosik um enyen shopunek doukatin meyoh. 5 Aria Debeini shopunek douk atun meyoh,aria bilip atin meyoh, aria baptais shopunek douk atinmeyoh. 6 Aria Iruhin shopunek douk atun meyoh. Anandouk apak ihishmorim apakin Yain. Anan douk Debeinium apak ihishmorim ananishi arpesh aria nape numunabom apakiruh aparuh aria nape nenek mour.

7 Krais douk nataurumap nakopen meyoh yopinyi pre-sen apak ihishmorim atin atin. Anan nakopen kabi doukanan nagraehen umnakri nukopen um. 8Enyen douk kabiIruhin ananin baraen nyetem ananik Buk iri nyakrium.Baraen enyudok, “Abudok nyutob anan nato iruhw um,anan nenek uhwinyum ananim horim aria nanaweshikum sabaishi arpesh. Aria nekeshen meyoh sabainyiyopinyi presen ananish arpesh.” 9 Douk baugenyumbaraen um enyudok baraen um “Nato iruhw” um douknyakri namudok. Sagomatin anan nabuhukuk gani atapum agundok atap amnab. 10Aria anudok douk nabuhukukgani atap iri wata anan kanak abom natanam nato. Anannato nakih neshagrakuk iruhw utag aria nape Debeini

Page 14: ApudokShupDoukPolNenekap PanamEsheshEfesusIri … · 2020-01-11 · EFESUS1:10 3 EFESUS1:14 kanak nakri ta nuneken iri. Aria ananim manabeshuk iriurkumdoukananurkummorumnunekenirimour,

EFESUS 4:11 14 EFESUS 4:15abom um nupe ihigunum iruhw atap. 11 Aria enyendouk anan atun nakopen meyoh abom yopinyi sisiginpresen. Anan nakopen namudok. Anan nagraeh anamum hutogur aposel. Aria enesh douk profet, aria eneshum shunek enyudokmour um shurahaen shunak shukriparpesh um Krais ananin yopinyi baraen um shumnekenshusuhwen shugipeshen iri. Aria anamdouk pasto iri tisa,um hunek skulum eshesh Kristen um shutogur dodogow-ish aria shunek yopihi atih aih. 12 Krais nakop enyudokyopinyi presen apak Iruhin ananishi arpesh um munekredi um apak kanak um mupe munek ananin yopinyimour. Apak munek mour um apak douk mape kabi Kraisananihw shuknihw yegenyihw aria mutogur dodogowip.13Aria apak mupe munekesh namudok atin arigaha anahnyumnah apak ihishmorim abom musuhw atum urkumummusuhw Krais ananin baraen dodog mugipeshen um.Aria um agundok mudukemesh um Iruhin ananin nu-ganin um. Aria shopunek abom ummutogurum enyudokkak um mugipesh Krais ananih yopihi aih wosik um.

14 Aria apak mutogur namudok um, apak ta maremupe kabi shokwishi batowish douk madae enep yopipiurkwip pupenyesh iri uwe um, uwok. Aria ta enesharpesh douk shadukemeshwosik abom um shenyubumepiri shukri shukripap enen rohwin baraen um, esheshinbaraen ta mare nyunekap nyupotikap munakuk ariamugipeshesh, uwok. Aria shopunek um esheshin baraenmare nyunekapmupe kabi enen kanu douk uhwin nyahurnyenek youg gwenyuhur nyanak wobuwobur iri um,uwok. 15 Apak ta mupe dodog aria urkwip punawashamkupaishi aria miyagwreh adurin atinyi baraen. Ariashopunek ta mugipesh ihihmorim Krais ananih yopihiaih. Aria apak munekesh namudok um, apak ta mutogurdodogowip mishagrakuk riguk marik mape menekeh iri

Page 15: ApudokShupDoukPolNenekap PanamEsheshEfesusIri … · 2020-01-11 · EFESUS1:10 3 EFESUS1:14 kanak nakri ta nuneken iri. Aria ananim manabeshuk iriurkumdoukananurkummorumnunekenirimour,

EFESUS 4:16 15 EFESUS 4:19

aih. Aria apak mupe munekesh namudok abom arigahamudukemKrais. Anan douk debeini abomumapak Iruhinananishi arpesh iri.

Apak Iruhin Ananish Arpesh Ta Murao Namuhi Aih16 Anan atun douk debeini um apak ihishmorim Iruhin

ananishi arpesh. Aria apak apamape dodogowip um ananatun kabi douk nyugurish shani meriyu shasuhw roguhwaiyas shani kupaigunium yegenyihw um. Aria ta esheshshunekmour kabi douk anannakri um, shuknihwyegeny-ihw ta hwubiram kupaigunum um ahwudok yegenyihw,aria hwutogur dodogowihwi hwishagrakuk riguk hwarikdodogowihwi um. Aria ipak douk pape kabi ahwudokyegenyihw um. Aria ipak apa patogur dodogowip umagundok ipak urkwip panawashamkupaishi aria panatau-rum kupaishi um panabiram um.

17 Douk namudok aria eik yakri ikripep enen baraen.Ipak douk putukur Debeini. Douk namudok aria eikyakri ikripep dodogoiwe atuwe um ipak mare watak pupepugipesh eshudok douk madae shudukemesh um Iruhiniri uwe shenekeh iri aih, uwok. Eshudokmori arpeshesheship urkwip douk pape um porum wehinyi rohwinatin baraen. 18 Eshesh saki wokesh aria esheship urkwipporum yoweishi inahos atish kabi douk shape arukwu-tigun um. Eshesh madae shudukem eneh yopihi aihuwe, uwok. Eshesh baragos seshukesh. Douk namudokaria eshesh shapeik rougun um agundok Iruhin nenekapmatogur namupi mape wosik abom ihih nyumneh um.19 Eshesh abraen madae nyupeyesh atin um esheshihyoweihi aih uwe, uwok. Eshesh shawish abom um shenekeneheneh yoweihi abraenyihi aih. Aria eshesh shagipeshihihmorim abom yoweihi aih douk henekesh shabosusih

Page 16: ApudokShupDoukPolNenekap PanamEsheshEfesusIri … · 2020-01-11 · EFESUS1:10 3 EFESUS1:14 kanak nakri ta nuneken iri. Aria ananim manabeshuk iriurkumdoukananurkummorumnunekenirimour,

EFESUS 4:20 16 EFESUS 4:29iri. Eshesh shapeum shenek ehudokmori aih aria esheshmishish shakitak abom um shunekeh ihih nyumneh.

20 Aria ipak, shenek skulumep um Krais ananih yopihiaih um, eshesh douk madae shunek skulumep um ehu-dokmori yoweihi aih uwe, uwok. 21 Adur atin, ipakdouk pemnek um Krais aria patukur anan aria shenekskulumep um enyudok adurin baraen douk nyakriumJisas ananih yopihi aih iri. 22 Seiwok ipak douk shenekskulumep um pukutukuk ipakih seiwok harik hapenyepiri yoweihi aih douk hape hanunip iri. Eheh douk ehudokeneheneh yoweihi aih douk henek rohwumep aria ipakmishish shakitakumeh iri. Douk namudok aria ipak tapukutihuk pukehuk agabus. 23 Aria ipakip urkwip taputogur namipi abom aria purum namihi atih yopihi aih.24 Ipak ta putogur namipi kabi douk Iruhin nenekep umputogur kabi anan kanak um. Aria pugipesh yopihi atihiabom aih.

25 Douk namudok aria ipak ihishmorim ta pukutukukehudok aih um pape penek rohw um kupaishi Iruhinananish arpesh um. Ipak ta pukripesh adurin atinyibaraen. Ummaresh? Ipak padukemesh, apak ihishmorimdouk mape kabi roguhw aiyas um otuhw yegenyihw. Ariaapak douk matogur atin arpen. 26 Aria ta ipak juwehosipum, ipak ta gamo pudukemesh um ipak mare punekyoweishi inahos. Aria shopunek, ipak mare juwehosippupe namudok arigaha aun nubuh, uwok. 27Ta punekeshnamudok aria punekuman anah yah Satan. 28 Eshudokarpesh douk apa shakwuaruh iri eshesh mare watakshukwuaruh, uwok. Eshesh kanak ta shunek mour wosikum eneshenesh eshudok um shukesh um yaruhish.

29 Ipak mare piyagwreh enenyenen yoweinyi baraen,uwok. Ipak ta piyagwreh yopinyi atin baraen douk wosikumnyutaurum arpesh um shusuhw Iruhin ananin baraen

Page 17: ApudokShupDoukPolNenekap PanamEsheshEfesusIri … · 2020-01-11 · EFESUS1:10 3 EFESUS1:14 kanak nakri ta nuneken iri. Aria ananim manabeshuk iriurkumdoukananurkummorumnunekenirimour,

EFESUS 4:30 17 EFESUS 5:2dodog shugipeshen iri. Ipak ta punekesh namudok umputaurum eshudok arpesh douk shemnek ipakin baraeniri. 30 Aria ipak mare punek enesh yoweishi inahos umpunek Iruhin ananin Mishin enyenyihw apahw yowehw,uwok. Enyen douk Iruhin ananin kak um agundok anannanagraehep um pupe ananip atip abom um. Aria pupenamudok arigaha punak putogur um ahudok nyumnahdouk ta anan nukweshihep aria nuraep pupe wosik abomahi. 31 Ipak ta pukutukuk ehudok ihihmorim yoweihi aih.Ehudok um aparuh juwehosiruh um kupaishi um, huniehudok um pani kupaishi panitok um. Huni ehudok umpububunim kupaishi um, huni ehudok um juwehosip ariapanumogesh kupaishi um, huni ihihmorim yoweihi aih.32 Ipak ta punek yopihi aih um pubiram kupaishi ariapunagabe um pupe atugun. Aria ipak mare punasuhwum yoweishi inahos douk kupaishi shenekesh um ipakiri aria pukwreyeshukuk. Ipak punekesh namudok kabidouk Iruhin madae nurik nusuhwesh nupe um ipak-ish yoweishi inahos uwe aria nakwreyeshuguk um Kraisananin nyeigur um.

5Apak Ta Mupe Laitigunum UmMunek Yopihi Aih

1 Iruhin ananim urkum doukmanawashamep aria papeananishi batowish. Douk namudok aria ipak ta pugipeshanan punek anan nenekeh iri aih. 2 Ipak ta pugipeshehudok aih um urkwip panawasham kupaishi um kabidouk Krais urkum manawasham apak aria nagok umnataurumap um. Aria agundok anan nagok aria nakonanan kanak Iruhin um, agagun douk kabi worigun irimahish douk shenek ofamesh shashaisheh sheisik wosikaria shako Iruhin iri.

Page 18: ApudokShupDoukPolNenekap PanamEsheshEfesusIri … · 2020-01-11 · EFESUS1:10 3 EFESUS1:14 kanak nakri ta nuneken iri. Aria ananim manabeshuk iriurkumdoukananurkummorumnunekenirimour,

EFESUS 5:3 18 EFESUS 5:83 Aria ipak mare punek ehudok aih um armam hanuk

armago um shenekwehrur um. Aria ipakmare piyagwrehum ehudokmori aih aria ipak urkwip mare purumeh,uwok. Aria ipak urkwip mare purum pakri punek ihih-mori eneheneh abraenyihi aih. Aria mare punek nyigiyaum kupaishi esheshish eshudok eneshenesh, uwok. Ummaresh? Apak Iruhin ananishi arpesh douk madae wosikum munek ehudokmori aih uwe, uwok. 4 Aria shopunek,ipak mare piyagwreh yoweinyi abraenyinyi baraen nyunirohwin rihirahaemin baraen nyuni enyudok yoweinyibaunogasin baraen. Enyudokmori baraen enyen doukmadae yopinyi um ipak piyagwrehen uwe, uwok. Ariaipak ta punadudarehpunek tenkyuum Iruhin. 5 Ipak doukpadukemesh um enyudok. Eshudok arpesh douk shenekwehrur um iri, shuni eshudok douk urkwip porum shunekeneheneh abraenyihi aih iri, shuni eshudok douk sheneknyigiya um kupaishi esheshish eshudok eneshenesh iri,eshesh douk kabi shenek lotu ummadae adurimi god omiumuwe. Aria eshudokmori arpesh tamare shuwish shupeagundok douk ta Krais nini Iruhin amamish arpesh shupeum, uwok. 6 Aria ipak ta gamo pudukemesh um ta wosikatin enesh arpesh shunek rohwumep aria ipak pumnekesheshin wehinyi baraen aria shubodig ipakip urkwippunak um yoweihi aih. Um maresh? Eheh douk umehudokmori aih atin, Iruhin apa juwehosin um eshudokarpesh douk shenek ehudokmori aih shakonuguk agabusanan iri. 7Douknamudok aria ipakmarepuni esheshpupeatugun aria puni eshesh punek ehudokmori yoweihi aih,uwok.

8 Um maresh? Riguk ipak parik pape penek yoweishiinahos aria ipak kabi douk pape arukwutigun um. Ariadouk ipak patogur Debeini ananishi arpesh patukur ananaria anan kabi douk nepusop pape laitigunum um. Douk

Page 19: ApudokShupDoukPolNenekap PanamEsheshEfesusIri … · 2020-01-11 · EFESUS1:10 3 EFESUS1:14 kanak nakri ta nuneken iri. Aria ananim manabeshuk iriurkumdoukananurkummorumnunekenirimour,

EFESUS 5:9 19 EFESUS 5:16namudok aria ipak ta pupe wosik atin kabi arpesh doukshape laitigunum iri um. 9Arpesh douk shape laitigunumum iri apa shenek ihihmorim yopihi abom aih hani ehu-dok um shagipesh adurin atin baraen um. 10 Aria ipakta pukwiraeh um pudukemesh um ehudok aih douk taipak punekeh aria Debeini nutrip nunadudareh-umep iri.11 Eshudok arpesh douk apa shenek yoweihi aih doukmadae hukwarmori eneh yopihi iri uwe, eshesh kabi doukshape arukwutigun um. Aria eshudokmori arpesh ipakmare puni eshesh punoprom punek mour punak atugun,uwok. Aria ipak ta dodogowip atip um punek yopihi atihaih um eshesh shutrip aria shudukemesh um ehudokmoriaih eshesh shenekeh iri douk yoweihi. 12 Um maresh?Eik ta mare iwereh baraen um ehudok eneheneh yoweihiaih douk eshesh apa shanabeshuk shape shenekeh iri,uwok. Eik abraen nyapeye um ikriyen um. 13Aria abudoknyutob eneheneh yoweihi aih hutogur yopugunum obinyutob, baugehum um ihihmorim ehudok aih ta hutogurhupe yopugunum. 14 Um maresh? Meishi eshudokdouk shunowereh shutogur yopugunum iri, eshesh kabidouk shakus laitigunum um aria arpesh shatrish. Douknamudok aria Iruhin ananin baraen nyakri namudok.“Ipak douk pape kabi douk shagok iri um,ipak pikitaki wonugwegwiruh aria Krais ta nutaurumep

kabi douk lait tabuhumep um.”15 Ipak douk pape laitigunum um. Douk namudok ariaipak ta gamo pudukemesh abom um ipak pupe punekehiri aih. Ipak mare pupe kabi shagugaki arpesh shapeum,uwok. Ipak ta pupe kabi shadukemesh iri shapeum.16 Douk ipak sabaihi yeh hapeimep um punek Iruhinananin mour um. Douk namudok aria ipak mare pupemeyoh, uwok. Ipak ta punek Debeini ananin mour. Ummaresh? Douk ehudok nyumneh arpesh apa shenek

Page 20: ApudokShupDoukPolNenekap PanamEsheshEfesusIri … · 2020-01-11 · EFESUS1:10 3 EFESUS1:14 kanak nakri ta nuneken iri. Aria ananim manabeshuk iriurkumdoukananurkummorumnunekenirimour,

EFESUS 5:17 20 EFESUS 5:24eneshenesh yoweishi inahos. 17 Douk namudok aria ipakmare urkwip purpur atin kabi douk shagugaki arpesh um.Ipak ta pudukemesh um Debeini ananim urkum morohiaih. 18 Ipakmare puwok sabaibari abar umbunekep pugu-gak, uwok. Ehudok aih ta hunekep pupe yowep abom.Aria ihih nyumneh ipak ta pukutukuk Iruhin ananinMishin nyupe abom numun ipakiruh aparuh aria enyennyusuhwmerikw-umep. 19Aria ipak puni kupaishi Iruhinananish arpesh punakripam um yopinyi baraen douknyetem Buk Sam iri. Nyuni yopinyi baraen douk nyapearhudok yopuruhi aweruh douk ipak apa peyarubaruhpatuk Iruhin ananin nyeigur iri. Huni yopinyi baraendouk nyetem arhudok aweruh douk Iruhin ananinMishinnyepuhur peyarubaruh iri. Aria ipak ta piyarub arhudok-mori aweruh numun ipakiruh aparuh huni ipakig nok-watog um punek lotu um Debeini. 20 Aria ihih nyumnehpunek tenkyuumYain Iruhin um ihishmorimeneshenesheshudok um apakini debeini Jisas Krais ananin nyeigur.

Shanaraum Iri Armam Armago Esheshin Baraen21 Ipak douk padukemesh um Krais anan douk ipakin

Debeini aria ipak douk pape shakamum anan. Douknamudok aria ipak ta pupe shakamum kupaishi arpesharia eshesh shopunek shupe shakamum ipak.

22 Ipak irorihiyeu ta pupe shakamum ipakim rahaemaria pumnek amamin baraen kabi douk pasuhw Debeiniananin baraen pagipeshen um. 23 Um maresh? Rahaemdouk hape debeimium irorihiyeu kabi douk Krais napeDebeini um Iruhin ananish arpesh um. Aria esheshihishmorim shape kabi ananihw shuknihw yegenyihwum. Eshesh douk anan kanak nataurumesh naraeshshatanamori shape wosik abom iri. 24 Eshudok Iruhinananish arpesh douk shape shakamum Krais. Douk na-mudok aria ipak irorihiyeu shopunek douk namudok atin.

Page 21: ApudokShupDoukPolNenekap PanamEsheshEfesusIri … · 2020-01-11 · EFESUS1:10 3 EFESUS1:14 kanak nakri ta nuneken iri. Aria ananim manabeshuk iriurkumdoukananurkummorumnunekenirimour,

EFESUS 5:25 21 EFESUS 5:31-32Ipak ta pupe shakamum ipakim rahaem aria pumnekamamin baraen um eneshenesh eshudok.

25 Aria ipak rahaem shopunek ta urkwip punawashamipakiyu irorihiyeu kabi douk Krais urkum manawashamIruhin ananish arpesh aria narao esheshiyu outumebshan nagok aria nataurumesh um. 26 Anan nenekesh na-mudok umnunekesh shutogur Iruhin ananish atish abomarpesh. Aria um agundok eshesh shemnek Iruhin ananinbaraen atin shagipeshen um, Krais neshrokuhwesh abarnenekesh shatogur yopish. 27 Anan nenekesh namudokshopunek um nakri nunekesh shutogur ananish atish.Aria nuraesh shupe yopishi abom arpesh aria mare enenbaraen nyupenyesh um enesh yoweishi inahos, uwok.28 Aria ipak rahaem, ipak ta urkwip punawasham abomipakiyu irorihiyeu namudok atin kabi douk ipak urkwippanawasham ipak kanakum. Anudok armandouk ananimurkum manawasham ananik irohukwik iri, anan doukurkum manawasham anan kanak shopunek. 29 Apakmadukemesh um doukmadae enen atin arpen apa nyukriuwok um enyenyihw yegenyihw uwe, uwok. Enyen apanyokohwworigun aria nyanagabeohwyopuhw abomkabidouk Krais nanagabe Iruhin ananish arpesh um. 30 Ummaresh? Apak douk mape kabi tokwonihw um Kraisananihw yegenyihw um. 31-32 Aria enen debeinyi baraendouk seiwok nyape aria arpesh madae shudukemesh umbaugenyum uwe, uwok. Aria douk nyatogur yopugunumkabi douk enen baraen nyetem Iruhin ananik Buk irinyakrium. Enyen nyakri namudok, “Namudok aria armanta nukutukuk ananish amakenyish aria nunak nini ananikirohukwik shupe sik. Aria eshesh biyesh ta shutogur atinarpen.” Adur enyudok yopinyi baraen douk nyanabeshukiri abom. Aria apak douk madae mudukemesh abomum baugenyum um uwe. Aria eik kanak yakri enyudok

Page 22: ApudokShupDoukPolNenekap PanamEsheshEfesusIri … · 2020-01-11 · EFESUS1:10 3 EFESUS1:14 kanak nakri ta nuneken iri. Aria ananim manabeshuk iriurkumdoukananurkummorumnunekenirimour,

EFESUS 5:33 22 EFESUS 6:5baraen douk nyakrium Krais nani Iruhin ananish arpeshdouk shatukur Krais iri. 33Aria enyudok baraen shopunekdouk nyakrium ipak atin atin nyakri, “Ipak ihipmorimarmam ta urkwip punawasham ipakiyu irorihiyeu kabidouk ipak urkwip panawasham ipak kanak um. Aria ipakihiyumorim armago shopunek ta pumnek ipakim armamamamin baraen pugipeshen.”

6Amakenyish Shuni Batowish Esheshin Baraen

1 Ipak batowish ta pumnek ipakish amakenyish es-heshin baraen kabi douk pemnek Debeini ananin baraenpagipeshen um. Ehudok douk yopihi aih abom ipak tapunekeh iri. 2 Enyen douk kabi enen baraen nyetemIruhin ananik Buk iri nyakrium. Enyen nyakri namudoknyakri, “Ipak ta punek urkum um ipakish amakenyishpakri eshesh douk debeishi um ipak aria pumnek es-heshin baraen.” Aria enyudok baraen douk nyetemnyarik abom um ihinyumorim Iruhin ananin lo doukadurin atinyi baraen nyapenyen iri. 3 Aria enyudokadurin baraen douk nyakri namudok nyakri, “Ipak pum-nek ipakish amakenyish esheshin baraen um, eneshenesheshudok ipak punekesh iri ta shutogur wosik aria ta puperoubi nyutob agundok atap.”

4 Aria ipak amakenyish mare punek ipakish batowishesheshiruh aparuh juwehosiruh, uwok. Ipak ta punagabe-yesh aria punek skulumesh umDebeini ananin baraen umeshesh shumneken aria shugipeshen.

Shape Shakamum Kupaishi Shenekumesh Mour Meyoh IriShuni Esheshim Debeimi Um Esheshin Baraen

5 Ipak pape shakamum ipakim debeimi penekumammour meyoh iri ta pumnek amamin baraen aria punek

Page 23: ApudokShupDoukPolNenekap PanamEsheshEfesusIri … · 2020-01-11 · EFESUS1:10 3 EFESUS1:14 kanak nakri ta nuneken iri. Aria ananim manabeshuk iriurkumdoukananurkummorumnunekenirimour,

EFESUS 6:6 23 EFESUS 6:11gihaumam putuk amamish nyeiguhw shuto iruhw. Ipakta pusuhw atum urkum abom aria pugipeshen wosikamamin baraen aria punek amamin mour yopinyi abomkabi douk peneken um Krais um. 6 Ipak mare pukri punekmour abudok nyutob amam hupe hutrip um atub umpakri kadak amamhutrip aria hunadudareh-umep, uwok.Ipak ta puneken kabi douk pape shakamum Krais ariapenek ananin mour meyoh iri um. Douk namudok ariaipak ta mishish shukitak abom um punek mour kabi doukIruhin nakri um. 7 Ipak mishish ta shukitak abom umpunek mour wosik. Ummaresh? Ipak douk madae punekmour um arpesh atish uwe, uwok. Ipak douk penek mourum Debeini. 8Ummaresh? Ipak padukemesh um Debeinita nutorish nukesh yopishi eneshenesh eshudok arpeshdouk shenek mour wosik abom iri. Anan ta nunekesh na-mudok atin um eshudok douk shape shakamum kupaishishenekumesh mour meyoh iri shuni eshudok douk shapemeyoh iri shopunek.

9 Aria ipak debeipari douk pape debeipi um eshudokdouk shenekumepmour meyoh iri ta punekesh namudokatin um eshesh kabi douk penekesh um Debeini um.Aria ipak ta pukutukuk ehudokmori aih um penekeshshunogugur um. Ipak padukemesh, Debeini nape iruhwheven iri douk nape Debeini um ipak pani eshesh shop-unek. Aria anan douk madae nutik arpesh esheshish de-beishi o shokwishi nyeiguhw aria douk nunek skelimeshuwe, uwok. Anan apanenek skelimum ihishmorimarpesharag arag atin.

Iruhin Ananish Arpesh Shape Kabi Soldia Um10 Aria douk yakri iyatak baraen namudok. Ipak douk

putukur Debeini. Douk namudok aria ipak ta pupe dodogaria pupe dodogowip um ananin debeinyi dodog atin.11 Ipak ta pur ihihmorim rupeh douk amam soldia apa

Page 24: ApudokShupDoukPolNenekap PanamEsheshEfesusIri … · 2020-01-11 · EFESUS1:10 3 EFESUS1:14 kanak nakri ta nuneken iri. Aria ananim manabeshuk iriurkumdoukananurkummorumnunekenirimour,

EFESUS 6:12 24 EFESUS 6:16hehur um henek wanohw um iri. Eheh douk Iruhinnekepeh um pihur aria piyotu dodogowip pubouk Satanananih yoweihi rohwih ihih aih hubuhuk iri. 12 Ummaresh? Apak douk madae muni arpesh meyoh murpakuwe, uwok. Apak mani ihishmori yoweishi dodogowishisagabehos shani yoweishi dodogowishi enselahos shop-unek douk shasuhw merik um agundok atap iri marpak.Aria shopunek, mani ihihumorim eneheneh yoweihidodogowihwi arugeh douk hape debeihi-umori eshudokarpesh douk shape shenek yoweishi inahos agundok atapiri marpak. Aria shopunek, mani ihishmorim eshu-dok enesh yoweishi dodogowishi enselahos douk shapeorokohun um iruhw utag gani atap iri marpak. 13 Douknamudok aria ipak ta pur ihihumorim Iruhin nekepeh irirupeh douk shenekwanohwum shehur iri. Ipak pihur umahudok nyumnah yoweishi inahos shutogrumep um, ipakta piyotu dodogowip atip aria pubouk yoweishi inahosshubuhuk aria ahwudok wanohw hwutuh, ipak ta watakpiyotu dodogowip atip.

14 Ipak punek redi piyotu aria pur ehudok shenekwanohw shehur iri rupeh namudok. Pusuhw adurinatinyi baraen kabi letog douk pape puwashog iri um.Aria punek yopihi abom aih kabi douk parao atudokdodogowiti kapait siot douk shenek wanohw iri shaturum tishigor ipakish mishish. 15 Aria ipak punek redimum pukripesh Iruhin ananin yopinyi baraen um Iruhinnunekesh aparuh hur wosik um. Ehudok aih puraeh kabidouk su douk ipak powar iri um. 16 Ipak purao ihishmorimeshudok douk shenekesh um shenek wanohw iri um. Ariashopunek purao ehudok aih um pusuhw Krais ananinbaraen dodog pugipeshen um. Ehudok aih ipak puraehkabi douk anap aidap um ipak punasuap um aria punekwanohw. Um Satan nuwashaki ananigos burawos douk

Page 25: ApudokShupDoukPolNenekap PanamEsheshEfesusIri … · 2020-01-11 · EFESUS1:10 3 EFESUS1:14 kanak nakri ta nuneken iri. Aria ananim manabeshuk iriurkumdoukananurkummorumnunekenirimour,

EFESUS 6:17 25 EFESUS 6:21nyih hanugos juwehosigos iri sunaki sutak supe opudokaidap aria pubuweh-agos. Agusudok burawos douk sakriumenesheneshyoweishi inahos douk shape shatogrumapshakwiraehep um punek yoweishi inahos iri. 17 Iruhindouk nataurumep naraep patanamori pape wosik. Ariaamudok urkum ipak ta pusuwom kabi douk dodogowitikapait hat um putem baragos aria punek wanohw um.Aria pusuhw Iruhin ananin baraen douk ananin Mishinnyekepen iri kabi douk wanohwit bainat um. 18 Ariaihih nyumneh ipak ta porig Iruhin ananin Mishin nyu-taurumep aria nyiyabigep punek anananan beten porigIruhin. Aria ihih nyumneh ipak ta gamo pudukemesh.Ipak mare pupe ba arigeh hep, uwok. Ipak pupe punekanananan beten ariamare pukutunuk pupemeyoh, uwok.Aria shopunek, ihih nyumneh ipak punek beten purikIruhin um nutaurum ihishmorim ananish arpesh.

19 Aria punek beten um eik shopunek um abudok nyu-tob ikri iyagwreh um, Iruhin ta niyabige baraen um eikiyagwrehen iri. Aria shopunek um eikmare inogugur ariaikripesh baugenyum um Iruhin ananin yopinyi baraendouk seiwok nyanabeshuk nyape iri. 20 Eik douk yapeyakripesh enyudok yopinyi baraen aria eshesh shakriuwokumen aria douk shasuhwe showeshike senab yapeyonoweshik. Aria eikin mour douk namudok. Eik yaraoKrais ananik outuk um ikripesh ananin baraen ihish-morim arpesh. Douk namudok aria ipak punek betenporig Iruhin um nutaurume nuneke dodogoiwe um eikmare inogugur aria ikripesh enyudok baraen kabi Iruhinnakri um.

Nyagiguk Iri Baraen21 Anudok apakin arpenyin Tikikus douk apak urkwip

panawashaman iri ta nunaku nagundok aria nukripep um

Page 26: ApudokShupDoukPolNenekap PanamEsheshEfesusIri … · 2020-01-11 · EFESUS1:10 3 EFESUS1:14 kanak nakri ta nuneken iri. Aria ananim manabeshuk iriurkumdoukananurkummorumnunekenirimour,

EFESUS 6:22 26 EFESUS 6:24agundok eik yape yanak um. Aria anan shopunek doukapa nenek Debeini ananin mour wosik abom iri. 22 Eikyakri ishopokan nunakumagu nukripep um apak mapeagundok iri mape manak um. Aria um putrun pumnekananin baraen aria nyutaurumep piyotu dodogowip umpugipesh Krais ananin baraen um.

23 Aria eik yakri apakin Yain Iruhin nini Debeini JisasKrais hunek ipakiruh aparuh hur wosik. Aria hunekeppusuhw Iruhin ananin baraen dodog pugipeshen ariaipak urkwip punawasham kupaishi Kristen. 24 Aria yakriIruhin nutaurumep meyoh ipak ihishmorim douk ihihnyumneh ipakip urkwip pape um panawasham apakinDebeini Jisas Krais iri.

Page 27: ApudokShupDoukPolNenekap PanamEsheshEfesusIri … · 2020-01-11 · EFESUS1:10 3 EFESUS1:14 kanak nakri ta nuneken iri. Aria ananim manabeshuk iriurkumdoukananurkummorumnunekenirimour,

27IRUHIN ANANIN BARAEN

The New Testament in the Central dialect of the Arapesh languageof Papua New Guinea

Nupela Testamen long tokples Arapesh long Nuiginicopyright © 2003 Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: ArapeshDialect: CentralTranslation by: Wycliffe Bible TranslatorsThis translation is made available to you under the terms of the Creative CommonsAttribution-Noncommercial-No Derivatives license 4.0.Youmay share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format,provided that:

You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

Pictures includedwith Scriptures and other documents on this site are licensed just forusewith those Scriptures and documents. For other uses, please contact the respectivecopyright owners.2013-01-05PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 2 Apr 2020 from source files dated 1 Apr20202bc22d5b-c527-53fd-8d75-3cc4c2e66cc9