ar aghaidh libh! pictiuir... · 2015-05-12 · bhí sé ag obair go dian arís. ansin téann sé ar...

Ar Aghaidh Libh!Scrúdú na hArdteistiméireachta

2016

SRAITH PICTIÚR

Ann Cameron

EdcoAn Comhlacht Oideachais

Arna fhoilsiú i 2015 ag:An Comhlacht Oideachais

Bóthar Bhaile an AirdBaile Átha Cliath 12

Ball de Smurfit Kappa ctp

© 2015 An Comhlacht Oideachais

Údar Ann CameronDearadh agus clóchur Outburst DesignEagarthóir Amy HerronLéitheoir profaí Dorothy Ní UigínObair ealaíne Coimisiún na Scrúduithe Stáit

Réamhrá

1 Bua sa chomórtas Raidió................................................................... 2

2 Tá sé in am tosú ag obair! ................................................................ 5

3 Lá spraoi san Ardchathair.................................................................. 8

4 Madra ar Strae................................................................................ 11

5 An Ghaeilge – seoid luachmhar agus cuid dár gcultúr ..................... 14

6 Drochaimsir an Gheimhridh – Athrú Aeráide................................... 17

7 An Fhoireann ag cruthú go hiontach............................................... 20

8 Fadhbanna ar saoire ....................................................................... 23

9 Ag Téacsáil sa Rang ........................................................................ 26

10 An Ghéarchéim Eacnamaíochta ...................................................... 29

11 Cúrsa Gaeilge sa Ghaeltacht ........................................................... 32

12 Timpiste.......................................................................................... 35

13 Seó Faisin sa Scoil ........................................................................... 39

14 Buntáistí Móra na hIdirbhliana ........................................................ 41

15 Cóisir gan Chead ............................................................................ 44

16 Tine sa Teach.................................................................................. 47

17 Samhradh Iontach .......................................................................... 50

18 Filleann an fón................................................................................ 53

19 Cuairt an Uachtaráin....................................................................... 56

20 Gadaíocht ar an Traein ................................................................... 59

• Seo a leanas an fiche sraith pictiúr a úsáidfear sa BhéaltriailGhaeilge 2016 – Ardleibhéal agus Gnáthleibhéal. Níbhainfear úsáid astu sa Bhéaltriail Ghaeilge – Bonnleibhéal.(The following is the set of 20 picture sequences which willbe used in the Oral Irish Examination 2016 – Higher andOrdinary Level. They will not be used in the Oral IrishExamination – Foundation Level.)

• Le dul le gach sraith pictiúr tá dhá liosta foclóir. Tá an foclóirar clé san Aimsir Chaite agus an foclóir ar dheis san AimsirLáithreach. Is féidir na habairtí go léir a úsáid agus nabriathra a athrú ó aimsir go haimsir.

• Freagróidh an foclóir ar clé ceisteanna san Aimsir Chaiteagus an foclóir ar dheis ceisteanna san Aimsir Láithreach.

Réamhrá

1

1. Bua sa chómórtas Raidió

2

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachBhí Pól ag léamh leabhair agus ag éisteachtleis an raidió lá amháin.

Is léir go bhfuil sé ag obair go dian.

Bhí suim ag Pól sa bhanna ceoil U2. Tá an seomra staidéir maisithe le póstaeirdeasa.

Bhí a raidió ar siúl ag an am céanna. Feicimid mála Phóil ar an deasc staidéir inaice leis.

Bhí a fhios aige go raibh freagra na ceiste areolas aige.

Ansin cloiseann Pól comórtas ar an raidió.

Chuir sé isteach ar an gcomórtas ar a fhónpóca.

Cuireann Pól téacsteachtaireacht chuig anstáisiún raidió.

Bhí a fhios aige go raibh an t-eolas ceartaige.

Ach níl sé cinnte an bhfuil sé tapaidh goleor.

Bhí sé ag obair go dian arís. Ansin téann sé ar ais ag staidéar.

Ní raibh an obair bhaile críochnaithe aige. Tá an-chuid oibre le déanamh aige.

Chuala Pól go raibh an comórtas buaiteaige.

Ansin cloiseann sé an raidió arís. Fógraíonnan léiritheoir go bhfuil an bua ag Pól.

Níor chreid sé é nuair a chuala sé a ainm. Insíonn sé an dea-scéal dá chara Aoife.

Ansin sheol Pól teacs chuig a chara. Tá a chara Aoife an-sásta dul leis go dtí ancheolchoirm.

Thug sé an t-eolas go léir dá chara. Tá atmaisféar iontach i Staid O2.

Chuaigh an bheirt acu go dtí ancheolchoirm.

Caitheann siad an oíche ag canadh agus agdamhsa.

Bhí an ceol dochreidte. Baineann siad taitneamh as an gceolchoirm.

B’fhiú dul go dtí an cheolchoirm. Déanann siad an cinneadh dul chun bia afháil.

Ansin bhí ocras agus tart orthu. Pléann siad eachtraí na hoíche.

Cheap siad go raibh an grúpa U2 gohiontach.

Is amhránaí iontach é Bono dar leis anmbeirt acu.

Thaitin na hamhráin nua go mór leo. Deir Aoife go bhfuil suíocháin iontacha acu.

Bain úsáid as na habairtí go léir ach athraigh na briathra i ngach liosta de réir dorogha féin, An Aimsir Chaite nó An Aimsir Láithreach.

3

4

Ceisteanna:Gach ceist (a) = An Aimsir Chaite; gach ceist (b) = An Aimsir Láithreach

1 (a) Cad a bhí ar siúl ag Pól inasheomra leapa?

2 (a) Cad a chuala sé ar an raidió?3 (a) Cad a rinne sé nuair a chuala sé

an comórtas ar an raidió?4 (a) Cé mhéad ticéad a bhuaigh sé?

Cé a fuair an ticéad eile?5 (a) Conas mar a bhí an oíche dar

leat?

(b) Cad tá ar siúl ag Pól ina sheomraleapa?

(b) Cad a chloiseann sé ar an raidió?(b) Cén dea-scéal a chloiseann sé?

(b) Cén duine a fhaigheann an ticéadeile a bhuann sé?

(b) Cad a dhéanann siad ar anmbealach abhaile?

5

2. Tá sé in am tosú ag obair!

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachTháinig tuairisc scoile Phádraig abhaile ónscoil.

Tá Mamaí ag léamh tuairisc scoile Phádraig.

Is dócha nach raibh Mamaí sásta leis natorthaí a fuair sé.

Tá drochaoibh ar aghaidh Mhamaí.

Bhí Pádraig ina sheomra leapa ach ní raibhsé ag staidéar.

Faigheann sé grád D sa stair.

Bhí an seomra leapa maisithe go deas lepóstaeir.

Téann Mamaí isteach chun labhairt lePádraig.

Chuir Mamaí glaoch gutháin ar phríomhoidena scoile.

Tá sé ag imirt cluiche ríomhaire ina sheomraféin.

Baineadh geit as Pádraig. Tá drochscéal ag Mamaí do Phádraig.

Bhí náire ar Phádraig faoi na torthaí a fuairsé.

Deir sí nach bhfuil sí sásta leis na gráid atáaige.

Fear meánaosta ab ea an príomhoide. Socraíonn siad glaoch a chur ar phríomhoidena scoile.

Bhuail siad le chéile in Oifig an Phríomhoide. Níl rogha ag Pádraig.

Chuir sé comhairle ar Phádraig faoinstaidéar.

Téann an bheirt acu go dtí an scoil.

An oíche sin thosaigh Pádraig ag staidéar. Buaileann siad leis an bpríomhoide.

Bhí sé díográiseach faoin staidéar ansin. Tuigeann sé an fhadhb atá ag Pádraig.

Chaith sé cúpla uair an chloig ag staidéargach oíche.

Ansin déanann Pádraig an-obair chuntorthaí maithe a fháil.

D’oscail Mamaí an clúdach litreach agusléigh sí an tuairisc scoile.

Tá gráid mhaithe ag teastáil uaidh.

Bhí Pádraig ann freisin léi. Níl cluichí ríomhaire á n-imirt aige mar tá anríomhaire múchta.

Is léir gur chuir sé an-chuid iarrachta isteachsan obair scoile.

Ansin cúpla mí ina dhiaidh sin tagann anchéad tuairisc scoile eile.

D'éirigh go han-mhaith leis. Tá feabhas mór ar na torthaí anois.

Bhí marcanna níos fear faighte aige. Tá áthas an domhain ar an mbeirt acu.

Mar a deir an seanfhocal, ‘tús maith leath nahoibre’.


6


1 (a) Cad a fuair Mamaí?2 (a) Cad a bhí ar siúl ag Pádraig sa

seomra eile?3 (a) Cén fáth gur chuir Mamaí glao

ar an bpríomhoide?4 (a) Cad a phléigh siad san oifig?5 (a) Cad a rinne Pádraig ansin?

(b) Cad tá á léamh ag Mamaí?(b) Cad tá á dhéanamh ag Pádraig sa

seomra eile?(b) Cén fáth go gcuireann Mamaí glao

ar an bpríomhoide?(b) Cad a phléann siad san oifig?(b) Cén dea-scéal a fhaigheann siad?

7

3. Lá spraoi san Ardchathair

8

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachLá samhraidh amháin tháinig cara Aoife arcuairt chuici.

Buaileann siad lena cara Maria san aerfort.

Bhí áthas an domhain ar an mbeirt acu abheith le chéile arís.

Cuireann Aoife fáilte mhór chroíúil roimhMaria.

Bheartaigh an bheirt acu lá deas achaitheamh i lár na cathrach.

Tá sé ar intinn acu dul ar thuras ar bhusturasóireachta.

Cheannaigh siad dhá thicéad don turas bus. Téann an bus timpeall Bhaile Átha Cliath.

Shuigh an bheirt acu ar bharr an bhus marbhí an aimsir go deas an lá sin.

Feiceann siad na radhairc thurasóireachta goléir.

Chuaigh siad timpeall na cathrach agféachaint ar na radhairc cháiliúla.

Téann siad go dtí Coláiste na Tríonóide chunLeabhar Cheanannais a fheiceáil.

Thug siad cuairt ar an Leabharlann Fhadafreisin agus bhí sé sin an-suimiúil.

Tugann siad cuairt ar an mbialann agusitheann siad béile deas ansin.

Ansin lean an turas bus timpeall na cathrach. Baineann siad taitneamh as na radhairccháiliúla stairiúla sin.

Chuaigh siad ar an turas go dtí an Músaem ibPáirc an Chrócaigh.

Tugann siad cuairt ar Pháirc an Chrócaigh.

Ansin d’imigh an bus ar aghaidh go dtí StaidAviva.

Téann siad ansin go dtí an zú agus taitníonngáirdín na n-ainmhithe go mór leo.

Ansin bhí sé in am don dinnéar. Críochnaíonn siad an turas bus ansin lecúpla áit eile.

Toisc go raibh an aimsir go breá d’fhan siadlasmuigh ag ithe.

Tá an-ocras ar an mbeirt acu.

Shocraigh an bheirt acu an oíche sin dul godtí Amharclann na Mainistreach.

Tugann siad cuairt ar bhialann dheas áitiúil ilár na cathrach.

D’fhág siad a gcótaí i seomra na gcótaí sanamharclann.

Tá rogha mhaith bia ar fáil sa bhialann.

Bhailigh siad na ticéid ag an deasc ticéad. Itheann agus ólann siad a ndóthain.

Bhí an dráma ag tosú ar a hocht a chlog. Tá an dráma The Field le John B. Keane arsiúl.

Bhain siad taitneamh as an oíche. Tosaíonn an dráma ar a hocht a’chlog.

Baineann siad an-taitneamh as an lá iontachsin.


9


1 (a) Cén fath go raibh siad sanaerfort?

2 (a) Cad a bheartaigh siad don lá?3 (a) Cá ndeachaigh siad?4 (a) Ar ith siad an lá sin?5 (a) Cá ndeachaigh siad an oíche sin?

(b) Cé a thagann ón Spáinn?

(b) Cad tá ar siúl acu sa dara pictiúr?(b) Cá dtéann siad?(b) Cén sos a ghlacann siad?(b) Cad tá ar siúl san amharclann?

10

4. Madra ar Strae

11

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachFuair Gearóid téacs ó Shíle ag lorg cabhrachmar bhí a madra ar strae.

Is léir do Ghearóid go bhfuil Síle trína chéile.

Bhí Silé an-bhrónach nuair a shroich sé anteach.

Téann sé trasna go dtí teach Shíle.

Thug Gearóid barróg di mar bhí trua aige di. Tosaíonn Síle ag caoineadh go géar.

D’inis Síle an scéal ar fad dó ó thús godeireadh.

Suíonn an bheirt acu síos chun cupán caife aól le chéile.

Theastaigh ó Ghearóid rud éigin adhéanamh chun cabhrú le Síle an madra afháil ar ais arís.

Cuireann Síle glaoch gutháin ar an stáisiúnraidió áitiúil.

Chuir an bheirt acu plean le chéile chunteacht ar an madra a bhí caillte.

Tugann sí na sonraí go léir don stáisiúnraidió.

Chuir an bheirt acu fógraí amach maidir leisan madra a bhí ar strae.

Cuireann siad nóta suas ar Facebook.

Bhí comhrá aici leis an duine a bhí ar an líne. Scaipeann siad an t-eolas faoin madra Bran.

Shiúil siad timpeall an cheantair ag lorg anmhadra ar na sráideanna.

Déanann an nóta seo cur síos ar an madraatá caillte.

Chuala sí gur tháinig buachaill eile ar anmadra san ionad siopadóireachta.

Ansin cloiseann Síle a fón póca ag bualadh.

Bhí Síle ar bís faoin scéal seo. Tá sí ag súil go mór le dea-scéal.

Ghabh sí buíochas leis. Ansin buaileann Gearóid agus Síle le chéilearís agus tá áthas orthu an dea-scéal achloisteáil.

Bhí áthas an domhain ar a tuismitheoirí gobhfuair siad an madra ar ais.

Buaileann Síle leis an mbuachaill agusfaigheann sí a madra ar ais arís.

Ba léir d’athair Shíle go mbeadh air níos móaire a thabhairt don mhadra sa todhchaí.

Tá críoch shona leis an scéal seo.


12


1 (a) Cén t-eolas a bhí satéacsteachtaireacht a fuair anbuachaill?

2 (a) Cad a d’inis an cailín donbhuachcaill?

3 (a) Cén iarracht a rinne siad chunteacht ar an madra?

4 (a) Cén deá-scéal a fuair an cailín?

5 (a) Cár tháinig siad ar an madra?

(b) Cá dtéann an buachaill? Cén fáth?

(b) Cad eile a dhéanann siad chunteacht ar Jo Jo?

(b) Cén fáth a bhfuil áthas ar an gcáilínnuair a fhaigheann sí an glaochteileafóin?

(b) Cad a insíonn an buachaill di faoinamadra?

(b) An bhfuil críoch shona leis an scéalseo?

13

5. An Ghaeilge – seoid luachmharagus cuid dár gcultúr

14

15

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachLá amháin shiúil Pól agus Gearóid, beirtdéagóirí, thar an siopa ceoil.

Tá uirlisí ceoil le feiceáil i bhfuinneog antsiopa, mar shampla, bodhrán, bainseo,cláirseach agus an bosca ceoil.

Bhí sladmhargadh ar siúl sa siopa sin. Stopann siad lasmuigh mar feiceann siad anGhaeilge i bhfuinneog an tsiopa.

Is dócha gur chreid siad go raibh baint idiran ceol and an teanga dhúchais.

Is dócha go bhfuil an-suim ag na buachaillísa Ghaeilge mar tá áthas orthu an Ghaeilgea fheiceáil.

Is dócha go raibh an bheirt acu den tuairimchéanna faoin nGaeilge.

Aontaíonn an bheirt acu gur rud deas í anGhaeilge a fheiceáil mar sin.

Ansin d’fhill siad abhaile agus chuaigh siadar an idirlíon.

Dar leo ba chóir do mhuintir na hÉireann anGhaeilge a chur chun cinn agus í a labhairt.

Tháinig siad ar shuíomh amháin mar gheallar thuras chun na Gaeltachta.

Cuardaíonn siad na suíomhanna éagsúla achuireann an Ghaeilge chun cinn martheanga bheo.

Fuair siad an t-eolas go léir faoin turas seoón suíomh idirlín.

Láithreach bonn cuireann an bheirt acu suimsa rud seo.

Ansin nuair a bhí an t-eolas acu phléigh siadan smaoineamh a bhí acu lena gcairde eile.

Is dócha go bhfuil siad ag smaoineamh ardhul ar an turas seo chun a gcuid Gaeilge achleachtadh agus a labhairt.

Thug an chuairt seo deis dóibh Gaeilge alabhairt le chéile.

Tugann siad go léir cuairt ar an nGaeltachtchun tréimhse a chaitheamh ansin.

Is dócha go raibh siad líofa go leor saGhaeilge agus gur bhain siad taitneamh asan deis seo a fháil an Ghaeilge a labhairt.

Is léir go bhfuil neart Gaeilge acu marcaitheann siad na laethanta sin ag labhairttrí mheán na Gaeilge.

Chleachtaigh siad na rincí difriúla a bhí areolas acu.

Glacann siad páirt sna céilithe san oíche.

Ansin i rith an lae bhí neart ama acu cluicheeitpheile a imirt ar an trá álainn.

Baineann siad taitneamh as an gceoltraidisiúnta a sheinneann na ceoltóirí ag nacéilithe.

Bhí an t-ádh orthu go raibh an aimsir gohiontach.

Gan dabht tá radharc iontach le feiceáil aran trá agus tá bád beag le feiceáil amuigh aran bhfarraige.

D’imir siad an cluiche seo ar an ngaineamh. Braitheann siad an teas iontach ón ngrian aran trá.

Bhain siad an-taitneamh as an spraoi an lásin.

Tá ar na foirne an liathróid a bhualadh tharan líontán chun an cluiche a bhuachaint.

Labhair siad Gaeilge le chéile an t-am ar fad. Ar ais sa scoil leanann siad leis an nGaeilge.

Bhí sé ar intinn acu Gaeilge a labhairt sascoil.

Bunaíonn siad ciorcal cainte ag am lóin chundeis a thabhairt do na daltaí a gcuid Gaeilgea labhairt agus a chleachtadh.


16

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachThuig na daltaí tábhacht na Gaeilge freisindo scrúdú cainte na hArdteistiméireachta.

Mar a deir an seanfhocal, ‘Cleachtadh adhéanann máistreacht’.

Chomh maith leis sin thuig na daltaítábhacht na meán cumarsáide chunGhaeilge a chur chun cinn.

Tá daichead fán gcéad de na marcanna donscrúdú Gaeilge ag dul anois don scrúdúcainte.

Bhí sé éasca éisteacht leis an stáisiún seo aran iPod a bhí acu.

Dá bhrí sin tosaíonn na daltaí ag éisteacht leRaidió na Gaeltachta.

Ina theannta sin chaith na daltaí tamall agféachaint ar TG4.

Tá an stáisiún raidió seo ina chabhair mhórdóibh an Ghaeilge a thuiscint.

D’aontaigh na daltaí gurbh fhiú eisteacht leisan stáisiún seo.

Tá neart clár ann a bhfuil Gaeilge álainn lecloisteáil orthu.

Ansin bhí dea-scéal le cloisteáil ag deireadhna scoilbhliana.

Bronnann Príomhoide na scoile gradamspeisialta ar na daltaí sa phictiúr seo.

Bhronn sí an gradam seo orthu mar gheall aran obair iontach a rinne siad chun naGaeilge a chur chun cinn sa scoil.

Cabhraíonn an obair a dhéanann siad ar sonna Gaeilge go mór le hatmaisféar na scoile.

Thug an club seo deis do na daltaí eileGaeilge a úsáid sa scoil.

Dá bhrí sin tagann feabhas ar Ghaeilgelabhartha na ndaltaí sa scoil.

Ba mhór an ónóir do na daltaí glacadh leisan ngradam seo.

Mar a deir an seanfhocal, ‘Beatha teanga í alabhairt’.


1 (a) Cad a chuir áthas ar na scoláirí?

2 (a) Cén dearcadh a bhí acu i leith naGaeilge?

3 (a) Cén sórt uirlisí a bhí i bhfuinneogan tsiopa? Luaigh iad.

4 (a) Cad iad na himeachtaí a rinnesiad sa Ghaeltacht?

5 (a) Cén gradam a bronnadh orthuag deireadh na bliana?

(b) Conas a chuireann na scoláirífeabhas ar a gcuid Gaeilge sacheathrú pictiúr?

(b) Cén dearcadh atá acu i leith naGaeilge sa chéad phictiúr?

(b) Conas a chaitheann siad a gcuidama sa Ghaeltacht?

(b) Cén úsáid a bhaineann siad as nameáin chun cabhrú leo a gcuidGaeilge a fheabhsú?

(b) Conas a fhaigheann siad ant-eolas faoin turas chun naGaeltachta?

6. Drochaimsir an Gheimhridh –Athrú Aeráide

17

18

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachOíche amháin bhí an clár faisnéise PrimeTime ar an teilifís.

Tá an clár ag plé ábhar conspóideach – athrú aeráide.

D’aontaigh an bheirt a bhí ag féachaint aran gclár gurbh fhadhb chasta a bhí i gceistleis an ábhar seo.

Tá teach ar an scáileán faoi uisce agus tábáisteach throm le feiceáil.

Chuir an clár seo an bheirt ag smaoineamhsiar ar na coinníollacha aimsire a bhí ann letamall roimhe.

Tá titim sneachta ann agus feicimid titheclúdaithe le sneachta.

Bhí an teocht an-íseal, ocht gcéim Celsiusfaoin reophointe sa dara pictiúr.

Tarlaíonn an-chuid fadhbanna mar gheall aran drochaimsir seo.

Phléasc na píobáin uisce mar go raibh siadreoite.

Déanann an t-uisce seo an-chuid damáistesa teach.

Chuir úinéirí an tí fios ar phluiméir. Gearrann an pluiméir táille dhá chéad euro.

Bhí uirlisí ina lámha aige chun an fhadhb aréiteach.

Ciallaíonn sé sin go méadaíonn costas anárachais d’úinéirí an tí.

Tharla stoirmeacha láidre freisin thar namíonna i rith an gheimhridh.

Titeann crainnte ar charranna timpeall natíre.

Bhí gálaí gaoithe ag séideadh. Tarlaíonn an-chuid damáiste i gcathairChorcaí.

Thit an méid sin báistí go raibh tithe agusforignimh eile faoi uisce.

Tagann an bád tarrthála amach chun daoinea shábháil.

Tharla tuillte i ngach áit mar gheall ar anmbáisteach throm.

Tá carr amháin taobh leis an teach beagnach go hiomlán faoi uisce.

I mBaile Átha Cliath bhí carranna le feiceáilar phríomhshráid na cathrach ag tiomáintfaoi uisce.

Seachas carr nó dhó atá i dtrioblóíd sanuisce níl mórán eile le feiceáil timpeall ancheantair sin.

Bhí poll sa tsraith ózóin. Mar is eol do chách tá fadbh leis an tsraithózóín.

Mar gheall air seo bhí níos mó uisce náriamh ann timpeall an domhain.

Tá na cnapáin oighir ag leá mar gheall ar anngrian ag taitneamh tríd an tsraith ózóín.

Aontaíonn an bheirt arís ag an deireadh gobhfuil an timpeallacht i mbaol.


19


1 (a) Cén t-ábhar a bhí á phlé ar angclár teilifíse seo?

2 (a) Cá bhfios dúinn go raibh anaimsir go dona le tamall anuas?

3 (a) Cén fhadhb a bhí ann maidir lecostas an árachais?

4 (a) Cén damáiste a rinneadh igCorcaigh?

5 (a) Cad a bhí ag tarlú do na cnapáinoighir?

(b) Cén radharc den teach a fheiceannsiad ar an gclár?

(b) Cé a thagann chun na píobáin adheisiú?

(b) Cén damáiste a dhéantar nuair abhíonn stoirmeacha fíochmhara arsiúl?

(b) Cén fhadhb mhór atá sa domhan?

(b) Cad a deir an bheirt ag deireadh anchláir seo?

7. An Fhoireann ag cruthú gohiontach

20

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachMí Mheán Fómhair a bhí ann. Coláiste Eoin is ainm don scoil seo.

Bhí na buachaillí ag caint le chéile ag amlóin.

Tá Seán agus Proinsias i gclós na scoile.

Léigh siad ar an bhfógra go raibh sraithiomána ar siúl.

Feiceann siad fógra ar bhalla na scoile.

Bhí suim ag na buachaillí páirt a ghlacadhsa chomórtas seo.

Tá suim ag an mbeirt acu san iomáint.

Dúirt Proinsias go bhfiosródh sé an scéalagus go labhródh sé leis an múinteoircorpoideachais.

Tá imreoirí nua ag teastáil don tsraithiomána seo.

Chuir siad ceist ar thraenálaí na foirne agusfuair siad na sonraí go léir uaidh.

Faigheann said na sonraí ón traenálaí.

Chiath said na míonna ag cleachtadh tar éisscoile.

Caitheann siad na tráthnónta ag cleachtadh.

Chuir siad feabhas ar a gcuid scileanna. Ansin i mí Aibreáin éiríonn leis an bhfoireannan chraobh a bhaint amach.

D’éirigh leo an craobh a bhaint amach. Tagann bus speisialta lá na craoibhe chun anlucht féachana a thabhairt go dtí an cluiche.

Dúirt an traenálaí leo go raibh éacht déantaacu an chraobh a bhaint amach.

Tá Coláiste Eoin chun tosaigh ag deireadhan chluiche.

D’fhág an bus ar a dó a’chlog. Buann Coláiste Eoin an cluiche.

Bhí dhá chúilín idir na foirne. Buann siad an cluiche le dhá chúl agus ochtgcúilín i gcoinne dhá chúl agus sé chúilín.

Bhuaigh said an craobh. Ceiliúrann an fhoireann an bua.

D’ardaigh captaen na foirne an corn in airde. Tá an fhoireann ar mhuin na muice.Ardaíonn captain na foirne an corn.

Cheiliúir an fhoireann an bua. Filleann an fhoireann ar an scoil. Tápríomhoide na scoile ann chun bualadh leisan bhfoireann.

Bhí an príomhoide ann sa scoil chun fáiltea chur rompu.

Gabhann sé buíochas speisialta leis antraenálaí.

Dúirt sé go raibh moladh mór tuillte acu. Tá cóisir eagraithe ag an bpríomhoide donfhoireann.

Ghabh an príomhoide comhghairdeas leisan bhfoireann.

Tá an-bhród ar choláiste Eoin as anbhfoireann iomána.


21


1 (a) Cad a chonaic na daltaí ar anmballa?

2 (a) Cá ndeachaigh siad ansin? Cénfáth?

3 (a) Conas a chaith siad na laethantatar éis na scoile?

4 (a) Cad a tharla i Mí Aibreáin?

5 (a) Cé a bhuaigh an cluiche?

(b) Cé eile a bheartaíonn dul go dtí ancluiche?

(b) Conas a théann siad ann?

(b) Cé a bhuann an cluiche?

(b) Cad a dhéanann an fhoireann anoíche tar éis an chluiche?

(b) Cad a dhéanann an Príomhoide?

22

8. Fadhbanna ar Saoire

23

24

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachLabhair tuismitheoirí na bpáistí leo oícheamháin sa chistin.

Tá dea-scéal acu go bhfuil sé ar intinn acudul ar saoire.

Ní raibh saoire acu anuraidh mar bhí duinede na páistí ag déanamh scrúduithe.

Tá sé ar intinn acu dul go dtí an gníomhairetaistil an lá ina dhiaidh sin.

Gan amhras chuir an dea-scéal seo gliondarar na páistí.

Téann an teaghlach go léir go dtí angníomhaire taistil an lá dár gcionn.

Chabhraigh an freastalaí go mór leo marchuir sí comhairle orthu.

Socraíonn siad ar Malaga na Spáinne marcheann scríbe.

Lá breá gréine thuirling siad i Malaga indeisceart na Spáinne.

Buaileann siad leis an ionadaí taistil.

Bhí sé ann chun cabhrú leo ar saoire. Ach faraor nuair a shroicheann an chlann ant-árasán tá díomá an domhain orthu.

Ní raibh an seomra glan nó réidh dóibh. Déanann an fear céile géarán leis anbhfreastalaí láithreach bonn agus cuireannan bhean chéile glaoch teileafóin ar anionadaí taistil.

Ní raibh siad sásta leis an óstan. Gabhann sé leithscéal leo agus miníonn ségo bhfuil stailc ar siúl sa bhloc árasáin agussin an fáth nach bhfuil an seomra ullamhdóibh.

Réitigh an t-ionadaí an fhadhb a bhí acu marthug sé lóistín eile dóibh.

Gan dabht tá an teaghlach an-sásta leis ansocrú nua mar tá áiseanna iontacha san áitnua.

Chomh maith leis sin thug sé uasghrádúdóibh i mbloc árasáin eile.

Caitheann tuismitheoirí na bpáistí a gcuidama ina luí faoin ngrian ag sú na gréineagus ag ligean a scíthe.

Bhí an lóistín nua suite cois farraige in áitálainn.

Smaoiníonn athair na bpáistí ar anseanfhocal ‘Is olc an ghaoth nách séideanndo dhuine éigin’.

Is léir go raibh na páisti an-sona freisin agsnámh sa linn snámha.

Chaith Daidí agus Mamaí na laethanta agluí faoin ngrian.

25


1 (a) Cén dea-scéal a bhí agtuismitheoirí na bpáistí?

2 (a) An ndeachaigh siad ar saoireanuraidh? Cén fáth?

3 (a) An raibh na páistí sásta ledea-scéal na dtuismitheoirí?

4 (a) Cá ndeachaigh siad ar saoire?5 (a) Cén fáth a raibh díomá orthu

nuair a shroich siad an lóistín?

(b)Cén dea-scéal atá ag tuismitheoirí nabpáistí?

(b)Cá dtéann siad an lá dár gcionn?

(b)Cé a thugann cabhair dóibh in oifigan ghníomhaire taistil?

(b)Cé a bhuaileann leo sa Spáinn?(b)Cén fáth a bhfuil an teaghlach sásta

leis an lóistín eile a fhaigheann siad?

9. Ag Téacsáil sa Rang

26

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachBhí rang matamaitice ar siúl lá amháin. Seasann an múinteoir ag barr an tseomra ag

múineadh.

Bhí fadhb matamaitice scríofa ar an gclárbán.

Tá rang matamaitice ar siúl.

Bhí an múinteoir ina seasamh ag barr anranga.

Tá na daltaí ag obair go dian.

Bhí na buachaillí agus cailíní ag éisteacht leisan múinteoir.

Fad is atá na daltaí eile ag obair tá fón pócaina lámha ag buachaill amháin i ngan fhiosdon mhúinteoir.

Bhí buachaill amháin ina shuí sa dara líne. Beireann an múinteoir air leis an bhfón póca.

Bhí a fhón póca ina lámha aige. Baineann sí an fón póca de.

Fuair sé téacsteachtaireacht ó chara leisfaoi chóisir ar an Aoine.

Tá air dul chuig oifig an Phríomhoide.

Go tobann shiúil an múinteoir síos chuige. Deir sí go bhfuil sé ag cur isteach ar obair anranga.

Rug sí ar an bhfón póca. Tuigeann sé go bhfuil sé i dtrioblóid mhór.

Ní raibh sí sásta leis. Tugann an Príomhoide léacht dó faoirialacha na scoile.

Bhí ionadh ar na daltaí eile. Cuireann an Príomhoide fios ar mháthair anbhuachalla.

Thaispeáin an Príomhoide rialacha na scoiledó.

Is léir go bhfuil díomá an domhain ar anmáthair.

Bhí a fhios ag an mbuachaill gur amadán abhí ann.

Tá cruinniú aige in oifig an Phríomhoide lenamháthair.

Chuir an Príomhoide glaoch teileafóin armháthair an bhuachalla.

Níl sí sásta leis an drochiompar seo ar chor arbith.

D’aontaigh sí teacht go dtí an scoilláithreach.

Cuireann an Príomhoide ar fionraí é.

Thug sí íde béil dó. Tá brón an domhain ar an mbuachaill.

Bhí brón ar an mbuachaill. Tá ceacht foghlamtha aige.


27

28


1 (a) Cad a bhí ar siúl ag anmúinteoir ag barr an ranga?

2 (a) Cad a bhí ar siúl ag anmbuachaill?

3 (a) Cad a chonaic an múinteoirmata?

4 (a) Cad a léigh an Príomhoideamach dó?

5 (a) Cad a tharla san oifig ansin?

(b)An bhfuil gach duine ag tabhairtairde ar an obair ranga?

(b)An bhfuil an múinteoir sásta leis anmbuachaill?

(b)An bhfuil an buachaill sásta leis féin?

(b)Cad a dhéanann an Príomhoideansin?

(b)Cé a thagann go dtí an scoil?

10. An Ghéarchéim Eacnamaíochta

29

30

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachLá amháin bhí drochscéal le cloisteáil ag nafir oibre seo.

Tá siad ag fágáil an ionaid oibre mar tádrochscéal faighte acu.

Bhí poist caillte acu an lá sin mar bhí cúlúeacnamaíochta ar siúl.

Tá ciorruithe déanta ag an gcomhlacht agusníl aon dul as.

Bhí na fir dífhostaithe ón lá sin. Feicimid cuma bhrónach ar na fir gan dabht.

Chuir an drochscéal seo isteach go mórorthu.

Téann Seán abhaile an lá seo.

D’inis Seán an drochscéal dá bhean chéile. Mothaíonn a bhean chéile trua dó.

Lánúin óg phósta ab ea iad. Tá siad craite leis an scéal seo.

Chaith Seán an-chuid ama ag cur isteach arphoist áirithe timpeall na cathrach.

Cuireann sé iarratais isteach ar phoist ag lorgoibre.

Thug sé cuairt ar ionaid oibre sa cheantar. Ach faigheann sé an freagra céanna i ngacháit, is é sin nach bhfuil folúntais ar fáil in áitar bith.

Bhí díomá an domhain ar Sheán timpeall anama sin.

Anois níl rogha ag Seán mar tá air dul chuigoifig an phoist chun cúnamh dífhostaíochtaa fháil.

Bhí airgead ag teastáil uaidh ach ní raibhpost aige.

Seasann sé sa scuaine fhada in oifig anphoist.

Bhí idir óg agus aosta sa scuaine. Oíche amháin suíonn Seán agus a bheanchéile ar an tolg ag féachaint ar an nuacht arTG4.

Luaigh an léitheoir nuachta go raibh ceithrechéad caoga míle duine dífhostaithe sa tír.

Deir Seán go bhfuil an milleán go hiomlán aran rialtas.

Ní raibh sé sásta le cruachás na tíre. Sa phictiúr deireanach tá Seán agus a bheanchéile ag Aerfort na Sionainne.

Sheas siad ag deasc Aer Lingus. Is léir go bhfuil siad ag dul ar imirce goMeiriceá.

Bhí áiféala orthu go raibh orthu an tír afhágáil.

Tá an dífhostaíocht chomh dona sin gobhfuil orthu an tír a fhágáil.

Ba léir go raibh brón ar an mbeirt acu an lásin.

Is léir go bhfuil brón ar an mbeirt acu.


31


1 (a) Cén drochscéal a fuair na fir seo?

2 (a) Cén iarracht a rinne Seán ansinchun post eile a fháil?

3 (a) Cén fáth a ndeachaigh Seán godtí oifig an phoist?

4 (a) An raibh Seán sásta leis anrialtas?

5 (a) Cá raibh Seán agus a bheanchéile ag dul?

(b) Cad a insíonn Seán dá bhean chéilean tráthnóna sin?

(b) An bhfaigheann sé post nua in aonáit?

(b) Cén t-eolas a chloiseann siad ar annuacht?

(b) Cá bhfuil Seán agus a bhean chéile ibpictiúr a sé?

(b) An bhfuil an bheirt acu sásta an tír afhágáil?

32

11. Cúrsa Gaeilge sa Ghaeltacht

33

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachBhailigh na daltaí le chéile lá amháin. Bailíonn daltaí Choláiste Sheosaimh le chéile

go luath maidin amháin.

Bhí siad ag dul ar thuras go dtí anGhaeltacht.

Tá siad ag dul ar thuras scoile go dtí iartharna hÉireann.

Bhí siad ag dul ann chun feabhas a chur ara gcuid Gaeilge.

Tá turas fada le taisteal acu.

D’eagraigh an scoil bus speisialta don turas. Eagraíonn an scoil bus speisialta do nadaltaí.

Faoi dheireadh thug an bus aghaidh arGhaillimh.

Fágann siad Baile Átha Cliath go luath.

Shroich siad Gaillimh agus lean siad araghaidh go dtí Baile na hAbhann.

Sroicheann siad an Coláiste i gConamara antráthnóna sin.

Bhí clár leagtha amach do na laethanta. Bunscoil Bhaile na hAbhann is ainm donscoil seo.

D’fhoghlaim siad Gaeilge sna rangannagach maidin.

Téann siad go léir go dtí na tithe chun lóistína fháil.

Ansin gach tráthnóna bhí cluichí páirce acu. Bíonn ranganna ar siúl acu gach maidin.

Ansin chuaigh siad go dtí céilí gach oíche. Baineann siad taitneamh as na céilithe gachoíche.

Bhain siad an-taitneamh as na céilithe. Itheann siad lón le chéile i mbialann ancholáiste.

Bhí cead acu dul go dtí an trá ar laethantaáirithe.

Baineann siad taitneamh as na laethanta sin.

Chomh maith leis sin thug siad cuairt arTheach an Phiarsaigh i Ros Muc.

Tá an aimsir go breá inniu agus téann siadag snámh.

Bhí brón orthu ag imeacht abhaile. Tugann siad cuairt ar cheanncheathrú TG4.

D’aontaigh siad gur saoire iontach a bhí ann. Filleann na scoláirí ar an scoil arís.

Bhain siad taitneamh as an tréimhse saGhaeltacht.

Tá brón orthu go bhfuil an tréimhse saGhaeltacht thart.

Chuir siad feabhas ar a gcuid Gaeilge. Ach tá siad an-sásta go bhfuil feabhas ar agcuid Gaeilge anois.

Geallann siad go bhfillfidh siad an bhliaindar gcionn.

Is fíor gur beatha teanga í a labhairt.


34


1 (a) Cá raibh na scoláirí seo ag dul?2 (a) Cérbh iad na rudaí a rinne na

scoláirí nuair a bhí siad as baile?3 (a) Cad a bhí á dhéanamh acu ar an

trá?4 (a) Cad eile a bhí sa cheantar?

5 (a) Cad a bhí á dhéanamh ag nascoláirí ag an mbus?

(b) Cad tá ar siúl ag na scoláirí?(b) Cad iad na himeachtaí a dhéanann

siad gach lá?(b) An bhfuil trá ann?

(b) An bhfuil áiteanna cáiliúla eile sacheantar seo?

(b) Cén fáth go bhfuil siad ag bailiú lechéile sa séú pictiúr?

35

12. Timpiste

36

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachLá fuar, fliuch a bhí ann. Gan dabht tá an aimsir go hainnis.

Bhí sé ag stealladh báistí ó mhaidin gohoíche.

Tá na bóithre gnóthach le trácht an lae.

Bhí an trácht go dona an lá sin mar gheall aran mbáisteach.

Sa dara pictiúr feicimid carr ag tiomáint satrácht seo.

Fear agus bean a bhí sa charr seo. Tá an tiománaí ag caint ar an bhfón pócaagus ag tiomáint ag an am céanna.

Fuair sé glaoch teileafóin ó chara leis agusbhí sé ag caint ar an bhfón póca.

Níl sé seo ceadaithe.

Ní fhaca an tiománaí an fear. Níl an tiománaí ag tabhairt airde ar anmbóthar.

Leagadh an fear. Go tobann siúlann fear trasna an bhóthair.

Bhí sé gan aithne gan urlabhra. Buaileann an carr é.

Gortaíodh go dona é. Titeann sé ar an talamh.

Baineadh geit as an tiománaí agus a bheanchéile.

Gortaíodh go dona é.

Chuir fear amháin fios ar na seirbhísíéigeandála.

Tá sé ina luí ar an mbóthar gan aithne ganurlabhra.

Níor chreid siad a raibh tarlaithe. Tá an fear i mbaol báis.

Gan a thuilleadh moille chuir na fir an fearar shínteán.

Bailíonn slua timpeall ar an bhfear.

As go brách leo go dtí an t-ospidéal ar luaslasrach.

Léimeann an tiománaí agus a bhean chéileamach as an gcarr.

Thug an tiománaí na sonraí don Gharda. Ansin i bpreabadh na súl tagann an t-otharcharr.

D’inis an tiománaí don Gharda go raibh séag tiomáint agus ag caint ar an bhfón póca.

Cuireann siad isteach san otharcharr é.

Ba é ba chúis leis an timpiste gan dabht. Ceistíonn na Gardaí an tiománaí.

Cailleann sé a cheadúnas tiomána ansin. Ansin téann an tiománaí agus a bhean chéilego dtí stáisiún na nGardaí.

Bhí ceacht foghlamtha aige.


37


1 (a) Cén sórt aimsire a bhí ann?2 (a) Cé a bhí sa charr?3 (a) Cad a tharla gan choinne?4 (a) Cad ba chúis leis an timpiste

seo?5 (a) Cá ndeachaigh an tiománaí

ansin?

(b) Déan cur síos ar an aimsir.(b) Cad tá á dhéanamh ag an tiománaí?(b) Cén timpiste a tharlaíonn?(b) Cé a chuireann fios ar an

otharcharr?(b) Cad tá ar siúl sa séú pictiúr

38

13. Seó Faisin sa Scoil

39

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachLá amháin bhí scoláirí ón séú bliain bailithele chéile sa seomra caidrimh.

Insíonn an múinteoir do na cailíní go bhfuileaspa airgid sa scoil.

Bhí a fhios ag gach duine go raibh ríomhairínua ag teastáil sa scoil.

Caitheann siad a gcuid ama ansin le chéileag lorg smaointe faoi bhealaí ar féidir leoairgead a fháil chun na ríomhairí acheannach.

Bhí an-chuid tuairimí difriúla ag gach duine. Ní lia duine ná tuairim.

Ansin sa dara pictiúr dúirt an múinteoir goraibh smaointe iontacha faighte aici ó nascoláirí.

Faoi dheireadh socraíonn siad ar sheó faisina eagrú.

D'aontaigh gach duine seó faisin a eagrú. Tosaíonn gach duine ag caint agus agsmaoineamh faoin seó faisin seo.

Bhí na daltaí ar bís faoin bplean seo. Tá an-chuid oibre le déanamh ag an gcoistechun é a eagrú.

Chuir siad plean oibre le chéile. Fógraíonn an coiste an t-eolas faoin seófaisin ar fhógraí ar bhalla na scoile.

Ansin chuaigh coiste na ndaltaí thart arshiopaí difriúla ag lorg éadaí don seó faisin.

Tá na siopaí éagsúla an-fhlaithiúil agustugann siad éadaí do na cailíní don seófaisin.

Faoi dheireadh tháinig an oíche mhór. Caitheann siad laethanta fada ag obair godian chun an oíche speisialta a eagrú.

Bhí stíl na n-éadaí an-deas an oíche sin. Siúlann na mainicíní suas agus síos ag léiriúna n-éadaí.

Tháinig pobal na scoile amach an oíche sinchun tacaíocht a thabhairt don scoil.

Tá slua mór ann sa halla.

Ag deireadh na hoíche nuair a bhí an seófaisin thart sheas an príomhoide suas ar anardán.

Gabhann sí buíochas le gach duine atá salucht féachana.

Thug sí moladh mór do gach duine ad’oibrigh go dian chun an seó faisin a eagrúdon scoil.

Gabhann sí buíochas freisin leis natuismitheoirí agus le muintir na háite athacaigh leis an ócáid.

D’fhógair an príomhoide an dea-scéal goraibh go leor airgid acu chun na ríomhairínua a cheannach.

Geallann an príomhoide go gcabhraíonn naríomhairí le hoideachas na ndaltaí.

Ghabh sí buíochas le gach duine.


40


1 (a) Cá raibh na cáilíní bailithe?

2 (a) Cén t-eolas a chuir siad snafógraí timpeall na scoile?

3 (a) Cá ndeachaigh na cailíní ansin?

4 (a) Cén costas a bhí ar na ticéid donchrannchur?

5 (a) Déan cur síos ar éadaí namainicíní.

(b) Cad atá á phlé ag daltaí an séúbliain?

(b) Cén fáth a socraíonn siad ar seófaisin a eagrú?

(b) An bhfuil slua mór i láthair ar anoíche?

(b) Cad a dhéanann na mainicíní?

(b) Cad a dhéanann an Príomhoide agdeireadh na hoíche?

41

14. Buntáistí Móra na hIdirbhliana

42

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachBhailigh na scoláirí le chéile i halla na scoilechun éisteacht leis an bPríomhoide.

Pléann sí an idirbhliain leis na scolairí.

Bhí cruinniú ar siúl chun eolas a thabairt dona daltaí faoin idirbhliain.

Míníonn sí an fhealsúnacht atá taobh thiarden idirbhliain.

Mhol sí dóibh go raibh an-tábhacht ag baintle rudaí áirithe an bhliain sin, mar shampla,comhoibriú, ceannaireacht, féinfhoghlaim,féinmheas, neamhspleáchas agus obairghrúpa.

Is dócha go bhfuil an t-ábhar seo an-suimiúildo na daltaí scoile.

D’éist na daltaí go géar le gach rud a dúirt sí. Ansin caitheann na scoláirí na míonna sanidirbhliain ag déanamh eachtraí suimiúla.

Chaith siad go leor ama amuigh faoin aer agbaint trialach as eachtraí nua.

Tá deireadh seachtaine acu as baile ag bainttrialach as imeachtaí nach mbíonn deis acua dhéanamh de ghnáth, mar shampla,caitheann siad tamall ag curachóireachtagus ag dreapadóireacht.

Léirigh na scoláirí ceoldráma iontach. Feicimid duine de na scoláirí ina shuí i mbádagus clogad ar a cheann.

Chaith siad an-chuid ama ag cleachtadh dona rincí difriúla a bhí le foghlaim.

Feicimid na daltaí gléasta in éadaíseanaimseartha de chuid na seascaidí,b’fhéidir.

Chuir an múinteoir an-bhéim ar cé chomhtábhachtach is a bhí sé a bheith cúramach arna bóithre ag tiomáint.

Tugann an scoil deis eile dóibh foghlaim faoirialacha an bhóthair agus faoi shábháilteachtar na bóithre.

Thug siad cuairt ar Dáil Éireann,ceanncheathrú na bPolaiteoirí agus bhuailsiad le Taoiseach na tíre, Enda Kenny.

Feiceann siad grianghraf de thimpisteuafásach.

Dúirt sé leo gurbh fhiú bualadh le daoineóga agus éisteacht lena gcuid tuairimí.

Tá an carr sa ghrianghraf ina phraiseachiomlán.

Bhí seans acu dul isteach sa ghailearaí aguséisteacht le gnó na Dála agus na bpolaiteoirí.

Fear meánaosta is ea é agus tá culaith dheasair.

Mar bharr ar sin shocraigh an scoil turas tharlear go dtí Barcelona na Spáinne.

Staid ollmhór atá ann agus tá an t-ádh orthumar faigheann siad ticéid chun cluiche sacairde chuid Barcelona a fheiceáil.


43

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachThug siad cuairt ar an staid sacair NouCamp.

Is léir go n-aontaíonn siad gur bliain denscoth atá ann.

Ag deireadh na bliana thug an scoilquestionnaire do na daltaí maidir lena gcuidtuairimí faoin idirbhliain.

Baineann siad taitneamh agus tairbhe as nahimeachtaí go léir.

Ba léir nach raibh raibh nóiméad saor acu irith na bliana.

Bíonn neart deiseanna acu san idirbhliain.

Bhain gach duine taitneamh as anidirbhliain.

Scríobhann na daltaí tuairisc ag deireadh nabliana faoin idirbhliain.

Bhí bliain den scoth acu.


1 (a) Cad a phléigh an príomhoide anlá sin ar scoil?

2 (a) Cad iad na rudaí a luaigh sí a bhítábhachtach san idirbhliain?

3 (a) Cén sórt imeachtaí a bhí ar siúlag daltaí na hidirbhliana?

4 (a) Cén rud a chuir uafás ar nadaltaí?

5 (a) Cén tuairim a bhí ag anTaoiseach maidir le daoine óga?

(b) Luaigh cuid na na himeachtaí scoilea nglacann na scoláirí páirt iontu.

(b) Déan cur síos ar na scoláirí agus iadag léiriú an cheoldráma.

(b) An bhfuil turas thar lear ar siúl imbliana?

(b) Cad a dhéanann na daltaí agdeireadh na hIdirbhliana?

(b) An fiú an bhliain seo a dhéanamhdar leo?

44

15. Cóisir gan Chead

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachLá deas amháin bhí tuismitheoirí na bpáisitíag ullmhú i gcomhair saoire.

Níl Seán nó Aoife ag dul as baile lenadtuismitheoirí.

Bhí siad ag dul as baile ar feadh deireadhseachtaine.

Fágann Aoife agus Seán slán leo.

Bhí Daidí agus Mamaí ag súil go mór lecúpla lá saor.

Tá an-chuid staidéir le déanamh ag Seánagus Aoife.

Ach chomh luath is a d’imigh adtuismitheoirí bhí sé soiléir nach raibh sé arintinn acu aon obair scoile a dhéanamh.

Tá siad an-sásta go bhfuil teach saor acu.

Bheartaigh siad cóisir a bheith acu sa teach. Tugann siad cuireadh dá gcairde teachtchuig cóisir.

Chaith siad an tráthnóna iomlán ag eagrúgach ruda.

Ansin sa tríú pictiúr feicimid an chóisir faoilánseoil.

Thosaigh an chóisir ar a naoi a chlog. Tá slua mór ann ag an gcóisir.

Níorbh fhada go raibh an teach lán ledaoine.

Tá gach duine ag baint an-taitneamh as angcóisir.

Bhí neart bia agus dí ann. Tá tuismitheoirí Aoife agus Seán ina suí imbialann an óstáin.

Ag an am céanna bhí Mamaí agus Daidí agbaint taitnimh as an deireadh seachtaine.

Sa cheathrú pictiúr dúisíonn Aoife agus Seánan mhaidin dár gcionn.

Bhí béile blasta agus gloine fíona acu. Tá an teach ina phraiseach ón gcóisir aréir.

A haon a’chlog a bhí ann agus bhí siadtuirseach traochta.

Teastaíonn ó Aoife an teach a ghlanadh.

Chonaic siad go raibh cannaí, bia agusbruscar scaipthe timpeall an tí.

Beartaíonn sé é a dhéanamh níos déanaí satráthnóna.

Ach bhí tinneas cinn ar Sheán agus níorghlan sé an teach.

Tá ar na tuismitheoirí an t-óstán a fhágáil.

Faraor bhí fadhb san óstán. Níl rogha acu ach dul abhaile mar táfadhbanna ag an óstán.

Bhí fadhb ag an óstán le huisce agus bhí anleictreachas gearrtha.

Beartaíonn siad teacht ar ais oíche eile.

Bhí díomá orthu mar bhí orthu filleadhabhaile.

Feiceann siad go bhfuil an teach trína chéile.


45

46

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachAnsin shroich siad an teach. Ní chreideann siad a bhfeiceann siad.

Ní raibh siad sásta le Seán ná le hAoife. Tá ceacht foghlamtha ag Aoife agus Seán.

D’inis Seán an scéal go léir dóibh ó thús godeireadh.


1 (a) Cá raibh na tuismitheoirí ag dul?

2 (a) An ndearna na déagóirí staidéarnuair a d’imigh a dtuismitheoirí?

3 (a) Déan cur síos ar an gcóisir anoíche sin?

4 (a) Cén chuma a bhí ar an teachnuair a chríochnaigh an chóisir?

5 (a) Cad a bheartaigh natuismitheoirí?

(b) Cé tá ag fágáil slán leis natuismitheoirí?

(b) Cad a dhéanann na déagóirí sa darapictiúr?

(b) Cad tá ar siúl ag tuismitheoirí nabpáistí?

(b) Cad tá ar siúl san óstán?

(b) An bhfuil na páistí i dtrioblóid sa séúpictiúr i do thuairim?

47

16. Tine sa Teach

48

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachOíche fhuar sneachta a bhí ann. Feicimid Aoife ar a bealach abhaile tar éis

dioscó.

Bhí sé ag cur sneachta go trom. Gan dabht tá an teocht an-íseal.

Bhí Aoife gléasta i gcóta geimhridh agus bhíhata ar a ceann.

Nuair a shroicheann sí a teach suíonn sí inaice na tine.

Bhí tine dheas ar lasadh chun an teach agusAoife a théamh.

Tá sé a haon a chlog ar maidin.

Bhí an seomra beagáinín seanaimseartha. Tá gréithre le feiceáil ar an drisiúr.

Bhí pictiúr ar crochadh os cionn na tine. Suíonn Aoife ar chathaoir uillinn atá in aicena tine.

Tar éis tamaill bhí ocras uirthi. Socraíonn sí rud éigin a ullmhú di féin sachistin.

Theastaigh sceallóga uaithi. Cuireann sí sáspan lán d’ola ar an sorn.

Las sí an sorn and d’fhág sí an pota ola air. Cuireann sí ciseán sceallóga isteach san olathe.

Fad is a bhí sí ag fanacht ar an mbia luigh síar a leaba.

Is léir go bhfuil tuirse uirthi.

Tar éis tamaill bhig thit sí ina codladh ar anleaba.

I ngan fhios di tá an sáspan ar an sorn ag éirí níos teo in aghaidh an nóiméid.

Sa chistin chuaigh an pota trí thine ar ansorn.

Léimeann lasracha amach as an bpota.

Bhí deatach dubh ar fud na cistine. Níl aon duine sa chistin chun an pota abhaint den sorn.

I seomra eile dhúisigh tuismitheoirí Aoife. Tá an deatach dubh tiubh i ngach áit.

Thosaigh máthair Aoife ag casacht. Beireann an t-athair greim ar an bhfón agusé ina shuí ag bun na leapa.

Chuir athair Aoife fios ar na seirbhísídóiteáin.

Insíonn sí dóibh go bhfuil tine sa teach.

Ansin gan a thuilleadh moille rith máthairAoife isteach go dtí a seomra leapa.

Feiceann sí í ina luí ar an leaba.

Bhí sí gan aithne gan urlabhra. Thug sé análú tarrthála di.

I bpreabadh na súl tháinig an bhriogáiddóiteáin go dtí an teach.

Scaipeann na lasracha ar fud an tí.

Thosaigh na fir ag stealladh uisce ar nalasracha.

Ag an am céanna cuireann na fir dhóiteáinAoife ar shínteán.


49


1 (a) Cén sórt aimsire a bhí ann? 2 (a) Cad a rinne Aoife nuair a shroich

sí an teach?3 (a) Cad a rinne sí nuair a bhí sí ag

fanacht?4 (a) Cad a dhúisigh na daoine eile sa

teach?5 (a) Cad a rinne na fir dhóiteáin?

(b) Cén sórt éadaí atá ar Aoife?(b) Cén fáth a dtéann sí isteach sa

chistin?(b) Cad a tharlaíonn sa chistin?

(b) Cad a dhéanann fear an tí?

(b) Cá dtéann Aoife?

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachD’iompair siad í isteach san otharcharr. Tá a tuismitheoirí an-bhuartha fuithi.

Dúirt siad léi go mbeadh sí ceart go leor,áfach.

An lá dár gcionn tá an ghrian ag taitneamharís.

Bhí an teach go hiomlán scriosta. Thíos staighre tá deatach fós ag teachtamach as na fuinneoga.

Bhí Aoife san ospidéal agus bhí an dochtúirina seasamh in aice leis an leaba.

Duine meánaosta is ea an dochtúir agus tágruaig dhubh uirthi.

Chuir siad líne leighis inti. Molann sí di aire a thabairt di féin.

Labhair an dochtúir léi agus dúirt sí léi a scítha ligean ar feadh cúpla lá sa leaba.

50

17. Samhradh Iontach

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachBhuail Síle agus Aoife le chéile lá amháin. Lá breá grianmhar atá ann agus tá an ghrian

ag spalpadh anuas ón spéir.Ní raibh scamall le feiceáil sa spéir an lá sin. Buaileann siad le chéile taobh amuigh den

séipéal ag ceathrú tar éis a trí san iarnóin.Bhí éadaí samhraidh orthu an lá deas sin. Is léir go bhfuil siad ag baint taitnimh as

laethanta saoire an tsamhraidh.Bhí Síle dóchasach go mbeadh samhradhden scoth acu.

Aontaíonn Aoife agus tosaíonn siad agdéanamh machnimh ar na rudaí adhéanfaidís i rith an tsamhraidh.

Sa dara pictiúr d’fhreastail siad ar agallamhle bainisteoir an óstáin áitiúil.

Fear óg tanaí atá ann agus ta sé ina shuí arthaobh amháin den bhord agallaimh ag curceiste ar an mbeirt acu.

Chuir sé ceisteanna ar an mbeirt acu agusd’fhreagair siad na ceisteanna sin.

Tá an bheirt acu ag cur isteach ar phoistsamhraidh.

Bhí siad ag súil go mór go bhfaighfidís postsamhraidh.

Teastaíonn uathu poist samhraidh a fháilchun airgead a thuilleamh don chuid eileden samhradh.

Bhí an t-ádh orthu agus d’éirigh leis anmbeirt acu poist samhraidh a fháil san óstán.

Tuigeann an bheirt acu go bhfuil an t-ádhorthu go bhfuil na poist sin acu.

Bhí na mílte daoine eile ar fud na tíredífhostaithe.

Tá ganntanas oibre sa tír mar gheall ar angcúlú eacnamaíochta.

Bhí cúraimí tí orthu san óstán. Tá orthu seomraí an óstáin a ghlanadh nuaira imíonn na haíonna.

Sa phictiúr seo chonaiceamar Síle agglanadh leis an bhfolúsghlantóir agus Aoifeag cabhrú léi.

Téann an bheirt acu ar saoire go dtí anRóimh.

Ansin ba léir gur chaith siad tamall agsaothrú airgid.

Caitheann siad na laethanta ar a sáimhín sóag dul timpeall ag féachaint ar na radhairccháiliúla.

Chuaigh an bheirt acu go dtí an Róimh marthurasóirí.

Aontaíonn siad gur chathair ghleoite í anRóimh.

B’fhiú an turas sin a eagrú dar leis an mbeirtacu mar bhain siad taitneamh as an tréimhsesa Róimh.

Imríonn an bheirt acu mar bhaill ar anbhfoireann peile seo.

Chomh maith leis sin d’éirigh leis anbhfoireann peile an corn a bhaint amach sachraobh.

Feicimid na cailíní gléasta in éadaí spóirt agceiliúradh.

Ba léir go raibh siad go léir ar mhuin namuice leis an mbua.

Caitheann siad laethanta eile an tsamhraidhsin ag déanamh rudaí taitneamhacha.

Thug siad cuairt ar phictiúrlann lá amháinchun scánnáin nua a fheiceáil.

Tugann siad cuairt ar an bpictiúrlann áitiúil.


51

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachCheannaigh siad grán rósta agus deoch lelinn an scannáin.

Déanann Naomh Uinseann de Pól an-obairar son na mbochtán timpeall na tíre.

Rinne an bheirt acu obair dheonach ar sonNaomh Uinseann de Pól freisin.

Bíonn daoine ar an ngannchuid snacathracha agus sna mbailte ar fud na tíre.

Bhí siad an-ghnóthach mar bhí cúlúeacnamaíochta ar siúl.

Sa phictiúr seo feicimid Síle ag tabhairtbosca earraí do sheanbhean ar thaobh nasráide.

Bhí cabhair ag teastáil uathu. Feiceann na cailíní í agus tugann siad cabhairagus bia di.

Bhí bean ina suí ag lorg déirce. Tá neart déanta acu le chéile.

Bhí an bheirt acu gléasta i mbeibí de chuidNaomh Uinseann de Pól ionas go mbeadh afhios ag daoine go raibh siad ag obair gohoifigiúil don eagraíocht.

Faraor tuigeann siad go bhfuil deireadh antsamhraidh ann ach tá siad ag súil lesamhradh na bliana ina dhiaidh sin.

Ag deireadh an tsamhraidh d’aontaigh siadgo raibh samhradh sen scoth acu ansamhradh sin.

Bhí siad saor ó bhrú scrúduithe agus bhíneart am saor acu.


1 (a) Cad a bhí á phlé ag an mbeirt sachéad phictiúr?

2 (a) Cén fáth a ndearna siadagallamh?

3 (a) Conas a chaith siad an t-airgeada thuill siad an samhradh sin?

4 (a) Cén obair dheonach ar ghlac siadpáirt inti?

5 (a) Cad a mheas siad faoin samhradha bhí acu?

(b) Cad a bheartaíonn an bheirt sachéad phictiúr?

(b) Conas a éiríonn leo poistpháirtaimseartha a fháil?

(b) Cad atá tar éis tarlú sa chéad chuidden cheathrú pictiúr?

(b) Cad atá ar siúl ag an tseanbhean sachúigiú pictiúr?

(b) Cad leis a bhfuil siad ag súil anois?

52

18. Filleann an Fón

53

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachLá amháin bhailigh Eoin, Aoife, Barra agusSinéad le chéile.

Tá ocras an domhain orthu agus beartaíonnsiad dul chun rud éigin a ithe.

Chuaigh siad isteach go dtí an bhialannPasta.

Tá an bhialann gnóthach ach faigheann siadbord don cheathrar acu.

Shuigh siad síos agus léigh siad an biachlár. Tá siad ag súil go mór le béile deas blasta.

Bhí ocras an domhan orthu. Go tobann feiceann Eoin fón póca ar anurlár.

Bhí fear an tí an-chairdiúil leo. Piocann sé suas an fón póca.

Go tobann chonaic Eoin fón póca ar an urlárin aice leis.

Níl Eoin cinnte cad ba cheart dó a dhéanamhleis an bhfón.

Ní raibh úinéir an fhóin le feiceáil in aon áit. Insíonn sé an scéal don bhainisteoir.

Ní raibh Eoin cinnte cad ba cheart dó adhéanamh leis an bhfón.

Itheann siad agus ólann siad a ndóthain sabhialann ansin.

Labhair Eoin leis an mbainisteoir sabhialann.

Tá na daoine óga an-sásta leis an mbia afhaigeann siad.

Is dócha gur chaill duine éigin an fón póca. Níl an bia daor agus cuireann é seo an-áthasar na daoine óga.

Bhí siad an-sásta leis an gcaighdeán biaagus bhí an bia an-bhlasta.

Ansin tagann fear isteach sa bhialann.

D’ith siad a ndóthain. Feicimid an fear ag cuardach sa bhialann.

Go tobann tháinig fear isteach sa bhialann. Ceapann sé go bhfuil sé tar éis a fhón pócaa fhágáil ina dhiaidh sa bhialann.

Bhí sé trína chéile toisc gur chaill sé an fón. Insíonn sé an scéal do na daoine óga sabhialann.

Cheap sé gur fhág sé an fón sa bhialann. Insíonn Eoin dó go bhfuil an fón póca acu.

Thug Eoin an fón póca do fhear an tí. Tá sé an-bhuíoch d’Eoin a thugann an fóndó.

Bhí áthas an domhain ar an bhfear nuair achuala sé go raibh an fón faighte acu.

Ceannaíonn an fear milseog so gach duine.

Cheannaigh an fear seo milseog donceathrar acu chun buíochas a ghabháil leo.

Gan dabht tá na déagóirí an-sásta leis sinagus roghnaíonn siad uachtar reoite marmhilseog.

Tháinig an freastalaí go dtí an bord lehuachtar reoite do gach duine.


54


1 (a) Cá ndeachaigh na déagóirí anoíche sin?

2 (a) Cad a chonaic Cormac ar anurlár?

3 (a) Cad a bhí le hithe acu?4 (a) Conas a tharla gur chaill sé an

fón póca seo?5 (a) Cad a roghnaigh siad mar

mhilseog?

(b) Cad tá ar siúl ag na déagóirí?

(b) Cad a dhéanann Cormac leis anbhfón póca?

(b) Cén sórt bia a thaitníonn leo?(b) Cad a cheannaíonn an fear dóibh?

(b) An bhfuil siad sásta sa phictiúrdeireanach?

55

56

19. Cuairt an Uachtaráin

57

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachBhailigh Comhairle na nDaltaí le chéile láamháin.

Bíonn cruinniú acu gach Máirt ag am lóin ag1.15 i.n.

Bhí ochtar ar an gcoiste seo. Déanann siad obair ar son na scoile.

Bheartaigh siad cead a lorg ón bPríomhoidecuireadh a thabhairt d’Uachtarán na tíre.

Pléann siad na smaointe difriúla a bhíonnacu.

Cúpla seachtain ina dhiaidh sin fuair nadaltaí litir.

Tugann an Príomhoide cead dóibh é seo adhéanamh.

Bhí dea-scéal sa litir mar gur ghlac antUachtarán leis an gcuireadh a sheol siadchuige.

Faigheann an coiste litir agus feiceann siadstampa oifigiúil ar an litir.

Ansin chuir siad plean glantacháin le chéilechun an scoil a ghlanadh.

Tá áthas an domhain ar gach duine.

D’ullmhaigh siad an stáitse don ócáid mhór. Oibríonn gach duine le chéile agus tácomhoibriú le sonrú idir gach duine.

D'oibrigh daltaí eile ar urlár an halla. Cuireann siad seastán agus micreafón ar anstáitse agus cathaoireacha do na haíonna.

Gan dabht bhí an t-uafás oibre ar siúl acu. Toisc go bhfuil obair dhian ar siúl acuullmhaíonn duine éigin sólaistí do nahoibrithe go léir.

Thosaigh sé ag stealladh báistí go trom aran lá mór.

Faraor ar lá na cuairte tá an aimsir gohainnis.

Chuir Príomhoide na scoile fáilte roimh anUachtarán.

Tagann an tUachtarán i gcarr mór speisialta.

Bhí scáth báistí ag gach duine ar an gcoiste an lá sin mar go raibh an bháisteachan-trom.

Tagann oifigeach cuideachta leis anUachtarán.

Ba mhór an onóir don scoil é cuairt ónUachtarán a fháil.

Cuireann cathaoirleach Chomhairle nanDaltaí fáilte mhór roimh an Uachtarán sahalla.

Ghabh sé buíochas leo. Ansin seasann an tUachtarán suas agus deirsé gur mhór an onóir dó cuireadh a fháil ónscoil.

Labhair sé le daltaí na scoile ar feadh tamaill. Cuireann an scoil taispeántas ar siúl donUachtarán ansin.

Sheinn ceoltóirí traidisiúnta ceol bríomhardon Uachtarán.

Déanann beirt rinceoirí damhsa Gaelach aran stáitse.


58

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachShuigh an tUachtarán ag féachaint ar gachrud.

Cuireann an scoil sólaistí ar fáil tar éis nacuairte.

Bhailigh tuismitheoirí agus múinteoirí lechéile chun cupán tae a ól agus chunimeachtaí an lae a phlé.

Aontaíonn gach duine gur ócáid stairiúil atáann don scoil.

Ócáid den scoth a bhí ann. Baineann gach duine taitneamh as an ócáidseo.


1 (a) Cé a bhí ag an gcruinniú seo?

2 (a) Cén smaoineamh a bhí acu?

3 (a) Cén scéal a bhí sa litir a fuairsiad?

4 (a) Conas mar a bhí an aimsir lá nacuairte?

5 (a) Déan cur síos ar an taispeántas abhí acu don Uachtarán.

(b) Cad a cheapann an príomhoidefaoin tuairim atá acu?

(b) Cén t-ullmhúchán atá ar siúl donchuairt?

(b) Cé a chuireann fáilte roimh anUachtarán?

(b) Cad a itheann siad ag am lóin?

(b) Cad a chuireann an scoil ar fáil taréis na cuairte?

59

20. Gadaíocht ar an Traein

An Aimsir Chaite An Aimsir LáithreachBhí na cailíní ag an stáisiún traenach agfágáil slán lena dtuismitheoirí.

Tá siad ag dul as baile don deireadhseachtaine.

Bhí siad ag dul as baile don deireadhseachtaine go Gaillimh.

Tá an traein ar ardán amháin ag dul goCorcaigh agus an traein eile ag dul goGaillimh.

Bhí siad ag tnúth go mór leis an deireadhseachtaine.

Téann na cailíní isteach sa traein eile atá agdul go Gaillimh.

Mhol a dtuismitheoirí dóibh a bheith aireachi gcónaí.

Tá an bheirt acu ag dul go Gaillimh le chéile.

Bhí radhairc áille le feiceáil ón bhfuinneog. Suíonn an bheirt acu in aice le paisinéir eile.

Bhí Sinéad, an cailín eile, ag obair ar anríomhaire glúine.

Caitheann Mairéad, duine de na cailíní, acuid ama ag léamh.

Bhí fear in shuí in aice leo. Tá geansaí riabhach air agus tá gruaigfhionn air.

Fear meánaosta a bhí ann agus bhí sé agcaitheamh spéaclaí.

Tar éis tamaill titeann na cailíní ina gcodladh.

Shuigh an fear ansin ag éisteacht le comhrána gcailíní.

Fad is atá na cailíní ina gcodladh goideannan fear an sparán as mála an chailín.

Fad is a bhí na cailíní ina gcodladh ghoid anfear sparán an chailín a bhí ina codladh inaice leis.

Dúisíonn na cailiíní tar éis tamaill.

Tar éis tamaill dhúisigh na cailíní. Tuigeann na cailíní go bhfuil an sparán ariarraidh.

Bhí uafás ar an mbeirt acu agus thosaighsiad ag cuardach.

Tá díomá an domhain ar an mbeirt acu.

Ní raibh an sparán ná an gadaí le feiceáil inaon áit.

Téann na cailíní chuig an gcigire traenachagus déanann siad gearán leis faoin sparán.

Thug siad na sonraí go léir dó faoin sparán. Sa deireadh beireann na Gardaí ar anrobálaí.

Rug na Gardaí ar an bhfear a ghoid ansparán.

Cuireann an cigire an scéal ar aghaidh chuigstáisiún eile.

Bhí na cailíní an-sásta mar bhí an t-airgeadfós sa sparán.

Tugann na Gardaí an sparán ar ais do nacailíní.

Bhí ceacht foghlamtha acu.


60

61


1 (a) Cá raibh na cailíní ag dul?

2 (a) An raibh siad ina suí le chéile?

3 (a) Conas mar a bhí an fear seogléasta?

4 (a) Cá raibh an fear nuair a dhúisighan cailín?

5 (a) Cá ndeachaigh na cailíní ansin?

(b) Conas a théann an bheirt seo goGaillimh?

(b) Cé a fhágann slán leo ag anstáisiún?

(b) Cad a dhéanann an fear nuair athiteann an cailín ina codladh?

(b) Cad atá imithe ó mhála an chailín?

(b) An mbeireann na Gardaí ar anngadaí seo?

ar aghaidh libh! pictiuir... · 2015-05-12 · bhí sé ag obair go dian arís. ansin téann sé ar...

Documents