aralar
TRANSCRIPT
YAIZA, IZOTZ, YAIZA, IZOTZ, NURIA, NAGORE NURIA, NAGORE
ETA SOFIAETA SOFIA
ZER DA EKOSISTEMA?ZER DA EKOSISTEMA?
• Ekosistema da, biozenosioa eta biotopoaren artean dagoen harremanak eta horien arteko oreka dauden lekuan.
• Lehorreko eta uretako ekosistemak daude.
• Ekosistemaren atalak biozenosioa eta biotopoa dira .
• Biozenosioa: izaki bizidunak, hau da, animaliak, landareak eta onddoak. Adibidez:satorra, barraskiloa, azeria, belarra, zuhaitzak, zizareak,ontzak eta perretxikoa.
• Biotopoa : izaki bizigabeak dira, hau da, ura, harriak, airea...
• Ekosistemaren elementu guztiak naturakoak dira.
ARALARARALAR
AURKEZPENAAURKEZPENA
Aralar Gipuzkoa eta Nafarroaren Aralar Gipuzkoa eta Nafarroaren tartean dagoen mendilerro bat da.tartean dagoen mendilerro bat da.
• Aralar mendilerroa duela 40.000.000 urte sortu zen.
• Aralar mendilerroa n dagoen gainurririk garaienak 1.431metro ditu.
AURKEZPENAAURKEZPENA
Aralar Gipuzkoa eta Nafarroaren Aralar Gipuzkoa eta Nafarroaren tartean dagoen mendilerro bat da.tartean dagoen mendilerro bat da.
BIOZENOSIABIOZENOSIA
ARALAREKO ANIMALIAKARALAREKO ANIMALIAK
• Aralarreko animaliak hauxe dira :
• Ugaztunak: ardí latxa, behorrak, zaldi pottoka, bisoi europearra, muturluze piriniar, orkatzak eta basurdeak.
• Hegaztiak :saiek, alimotxeak, ugatzak eta arrano erreala.
• Narrastiak eta urlehortak : horma-sugandila, gailurretako uhandre, baso- igel jauzkari, zuhaitz-igel arrunt eta eskalapioren sugea.
ARALAREKO LANDAREDIAARALAREKO LANDAREDIA
• Aralarreko landaredia hauxe da :
• Zuhaitz nagusiak pagoak dira, ere daude haritzak , arteak, lizarrak eta zumarrak.
ARALAREKO ONDDOAKARALAREKO ONDDOAK
• Aralar dauden onddoak hauxe dira :
• Perretxikoa, Boletus edulis, onddo beltza, onttoak ,amanita muscaria eta gibelurdina.
BIOTOPOABIOTOPOA
Aralar mendian elementu biotopo desberdinak daude, hainbat arroka mota Desberdinak : Dolomitak eta kareharriak, ere daude mota desberdineko fosilak. Adibidez :amoniteak, belemniteak eta brakipodoak eta askenez daude harri mota desberdinak.Adibidez : silexa eta glaukonita. Eta ere bai ibai
bat badago deitzen dena Iriarte.
ELIKATE-KATEAELIKATE-KATEA
• EKOIZLEAK: Autotrofoak ekoizleak dira karbono dioxidoa ura eta mineralak erabiltzen dituzte bere janaria egiteko Adibidez : Landareak eta bakteria batzuk
• DESKOMPOZATZAILEAK: heterotrofoak dira. Izaki bizidunen hondakinak deskonposatzen duten bitartean elikatzen dira. Adibidez : onddoak eta bakteria asko.
• KONTSUMITZAILEAK: heterotrofoak eta kontsumitzaileak dira.
• Fitofagoak : landareak jaten dituzte
• Harrapariak : animaliak jaten dituzte
• Orojaleak : denetarik jaten dituzte
• Sarraskijaleak : animaliaren gorputzak jaten dituzte
• ADIBIDEZ: saiak
ESPEZIE BEREKO IZAKI ESPEZIE BEREKO IZAKI BIZIDUNEN ARTEKO BIZIDUNEN ARTEKO
HARREMANAKHARREMANAKEspezie bereko izaki bizidunen arteko
harremanetan bi atal daude, taldeak eta
sozietateak.Taldeak dira : izaki asko
elkartzen diren taldeetan adibidez arrain
talde bat deitzen da sarda.Sozietateak dira :
Beste talde bat baina bakoitzak bere
betebeharra du adibidez erleek.
ESPESIE DESBERDINEKO IZAKI ESPESIE DESBERDINEKO IZAKI BIZIDUNEN ARTEKO BIZIDUNEN ARTEKO
HARREMANAKHARREMANAK• Hiru desberdinak dira:parasitismoa,
kometsalismoa eta mutualismoa :
• Parasitismoa:biarteko artean daukate
• harremanak. Batetzan onerako eta bestea
kaltegarria
adibides:gizaki eta zorriak
• Kumentsalismoa:bi espezie artean daukate arremanak:batentzan onerako eta bestea ez dio kalterik.
Adibidez:orki eta zuhaitza
Mutualismoa:bi espezie artean daukate arremanak:bientzat onerako
Adibidez : anemonak eta pailazo arraina .
PARASITISMOAPARASITISMOA
komentsalismoakomentsalismoa
mutualismoamutualismoa
GIZAKIAREN ALDAKETAKGIZAKIAREN ALDAKETAK
Aralar mendian gizakiak egin duen
aldaketak izan dira : museoa eta albergeak
egin dituzte.