arap devrimleri iii

8/3/2019 Arap Devrimleri III

1/61

DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

HAZIRLAYAN:

ERTURUL AYDIN 2011ARAPDEVRMLERIII


2/61


2

Genel Yayn Ynetmeni

Akif Emre

Yayn Koordinatr

Erturul Aydn

Temmuz 2011

DBAM Yaynlar

Kresel letiim Merkezi

Barbaros Bulvar, Balmumcu / Beikta

Tel: (0212) 274 80 21274 80 22

www.dunyabulteni.net


3/61


3

Sunu

Muhammed Buazizinin Tunustaki yoz kamu ynetimi yznden kendini yakt 17 Aralk2010 tarihinden bu yana Arap dnyasnda yaanan gelimeleri izliyoruz. zne konumundaki

siyasetilerin hi deilse olaylarn banda planl bir eylem yrtemediklerini idd ia edebiliriz.Gelimeleri onlar da seyrettiler ve sras geldiinde, karlar erevesinde lke-lkegelimelere mdahil olmaya altlar, alyorlar.

Buradaki analizcilerin, gzlemcilerin ve yorumcularn yapabilecekleri, asgari, gzlemcikulesinden bu gelimeleri tahlil etmek, tasvir etmek-aklamak ve yorumlamak, azami, yolgstermektir ancak gzlemcikulesi de akntda yzdnden dolaygeriye dnp bakan birtarihinin konforuna sahip deiller. Bu dosyadaki metinler, seyir halinde olan gzlemcikulelerinden yazld iin tarihte ileriye veya geriye doru deerlendirme yaparken buayrnty da dikkate almaldr.

Arap lkelerindeyaananlar nce Arap Devrimleri sonra Arap Uyan en son da ArapBahar, olarak nitelendirildi. Yaanmakta olanlar devrim mi deil mi? sorusu nemli birsorudur vebu soruyu soranlar arasnda gelimelerin adn doru koyma abasnda olanlar varphesiz. Ancak bu isimlendirmeler-nitelendirmelerbelirli baz taraflarn bulunduklar nokta-inazardan ne grdklerini deil neyi, nereden grmek istediklerini de ifa etmektedir. Biz,henz tartmal da olsa ilk nitelendirmeye sdk kaldk ve Dnya Blteni evirilerinden,haber analiz metinlerinden, makalelerinden oluan bu dosyann adn 2011 Arap Devrimlerikoyduk.

Toplam be blmden oluan dosya, 117 makalenin yansra 2 rportajdan oluuyor. Metinlersrf Arap Devrimlerini deil onun Trkiye dhil blgesel veuluslararas politik etkilerini dekonu edinmektedir. Baka kaynaklardan da istifade ederek geriye dnk inceleme yapanlarnilerini kolaylatrmak amacyla metinler tarihi srasna gre dizilmitir. Bylelikle, okuyucuolaylar gn be gn tarihi sreklilii ierisinde takip edebilecektir. Ancakceteris paribus, heriinba iyi niyettir ve bu kaidedoru bir okuma iin de geerlidir.

Faydal olmas dileiyle

Erturul Aydn

DBAM


4/61


4

indekilerLibya iin diplomatik seferberlik- Sinan zdemir..............................................................................5

Kaddafinin Barbaros kodlar Mustafa zcan ...................................................................................7

Libya i savanda yeni dnem - Abdullah Aydoan Kalabalk...........................................................9

Bahreyn'de skynetimin ardndan kanl mdahale - Yusuf zhan................................................... 11

Mezhep atmas m, menfaat akmas m? - Metin nl.............................................................. 13

Mumyalar ve Ortadouya yeni modeller - Pepe Escobar .................................................................. 15

Sudanda reform dnemi geti ve devrim saati mi geldi? - Abdulvahab el-Efendi .............................. 21

Sarkozy Libya mdahalesinden ne bekliyor? - Sinan zdemir........................................................... 25

Saldry niin Fransa balatt? Kongre niin atland? -Erturul Aydn ............................................... 27

De Gaulle m? O yapmazd - Arthur Goldhammer ............................................................................ 29

Libyadaki savan perde arkas - Peter Beinart ................................................................................. 32

Amerika, zgrlk ve igal! Ali Bula............................................................................................. 34

Libya, son Neocon Bakanmz ifa etti - Richard M. Salsman ......................................................... 36

Baz Araplar ve timsah stnde parasz gei - Erturul Aydn .......................................................... 39

Bahreyn'de Amerika ve Arabistan'n rol - Yusuf zhan ................................................................... 42

Suriyedeki krizin blgesel sonular Patrick Seale......................................................................... 44

Yeni smrgecilik- Paul Craig Roberts ............................................................................................ 47

Suriye rejimi etin ceviz ama..- Erturul Aydn ................................................................................. 49

ran, Suriyeyi kaybedebilir- Erturul Aydn .................................................................................... 52

Despot rejimleri Trkiye mi kurtaracak? - Abdullah Aydoan Kalabalk........................................... 54

Bahreyn 'Ortadounun Kbas' m Oluyor? - Yusuf zhan ............................................................ 56

Arap Devriminden sonra slamclar Mustafa zcan........................................................................ 57

Yeni bir hal saldrs: Bu kez Libyaya - Zafer Banga.................................................................... 59


5/61


5

Libya iin diplomatikseferberlik - Sinan zdemir

Libya i sava drdnc haftasn doldurdu. Uluslararas toplum "zm" ararken, Kaddafihem askeri hem de diplomatik seferberlik balatt. Kaddafi gibi Bingazi'de muhalefetin

kurduu Libya Milli Konseyi'de Avrupa bakentlerini ikna etmek iin yollara dt.Brksel'de Perembe gn hem NATO yeleri hem de AB Dileri Bakanlar Libyakonusunu grmek iin bir araya geldi. Cuma gn Devlet ve Hkmet Bakanlar konuyugrecekler. Cumartesi gn de Arap Birlii toplanacak.

ABD Bakan Yardmcs Biden de, Fransa ve ngiltere'nin uua yasak blge ve mdahaleizni konularnda Gvenlik Konsey'ine sunulacak karar tasla zerinde alrken, GvenlikKonseyi yesi Rusya'y ikna etmek iin Moskova'da. Amerika, Rusya'nn sunulacak karartaslan veto etmemesi karlnda Grcistan ve Dnya Ticaret rgt yelii konularnda

pazarlk yapt gelen haberler arasnda. Moskova'dan sonra Pekin ynetiminin de iknaedilmesi gerekecek. Arap Birlii'nin mdahaleyi desteklemesi durumunda Pekin ynetimininyumuaca dnlyor. Bu youn diplomasinin amac btn taraflar kabul edilebilir birzmde buluturmak. Ne var ki yaananlar 2003 Irak sava ncesinde yaanan manzaradanok farkl deil.

Lady Ashton aramba gn yapt aklamada mdaheleye kar olduunu , nerilen uuayasak blge konusunda ekinceleri olduu ve Bingazi'de muhalefetin kurduu Libya MilliKonseyi'nin Avrupa Birlii'nden istedii meru hkmet olarak tannma isteini red etti.Alman ve ngiliz Dileri Bakanlar Barones Ashton'a sunduklar mektupta, AvrupaBirlii'nin gney snrlarnda yaananlarn Berlin Duvar'nn yklmasndan sonra ortaya kan

belirsizliklerle ayn deerde olduunu ifade ettikten sonra, Birliin ortak bir deklarasyon

yaynlayarak Kaddafi'nin istifa etmesi gerektiini deklare etmesini istediler.

Akdeniz'de yaananlar, baka bir tarihi hadiseyi hatrlattn da syleyebiliriz. bin yl boyunca Akdeniz'de egemenlik savalar yaand. Bir dnem Yunanllar, Romallar,Hristiyanlar, Mslmanlar, spanyollar, ksmi olarak Osmanllar ve ngiltere-Amerikahakimiyet kurdu. Bat Roma mparatorluu'nun yklmasndan sonra paralanan Avrupa , 8.

Yz ylda Frank ve Lombard kral arlman (742-814) tarafndan tekrar bir araya getirildi. Nevar ki kurulan Kutsal Roma Cermen mparatorluu , Akdeniz'de Mslmanlarn ksmiegemenlii karsnda , Akdeniz'de birliini salayamayacan anlaynca (mare nostrum) ,siyasi ve iktisadi birliini Kuzey Avrupa'da yeniden ekillendirmek durumunda kald.

Kreselleen dnyada, Avrupa Birlii'nin Kutsal Roma Cermen mparatorluu gibi Akdeniz'esrtn evirmesi g grnyor. Svey Kanal Akdeniz'in jeopolitik nemini artryor.Akdenzi'den Orta Dou'ya ve Asya'ya ulamak mmkn. Tanger'den Beyrut'a 4000 kilometreCenova'dan Bizerte'ye 850 kilometre var. eitli adalaryla bir kydan dier bir kyya enfazla 350 kilometre sonra ulalyor. zellikle son yirmi ylda Akdeniz'in nemi bir kat dahaartt. Dnya ticaretinin yzde 30'u ve petrol'un yzde 25'i Akdeniz'den geerek Avrupa'ya veAmerika'ya ulayor. Bat Avrupa'da kullanlan petrol ve doal gazn yzde 65'i buradangeiyor. Man denizinden sonra trafiin en youn yaand ve dnyann en fazla limannn

bulunduu blge.

Deien dengeler karsnda Avrupa Birlii zm yollar aryor. Almanya ve ngiltere'nin

dengeli siyasetlerine karn, Fransa perembe gn Kaddafi ile btn iplerini kopard.


6/61


6

Bingazi'den gelen delegasyonla grtkten sonra, yaplan aklamada, Sarkozy'nin LibyaMilli Konseyi'ni Libyallarn yegane meru temsilcisi olarak kabul ettiini ve yakn zamandaBingazi'ye Bykeli atayaca duyruldu. anslye Merkel, Sarkozy'nin bu tutumuna anlamveremediini ve askeri mdahaleye kar olduunu bir kere daha hatrlatt.

Libya iin istenilen ve Gvenlik Konsey'ine sunulan "uusa yasak blge" tasarsnn ancakLibya savunma sistemlerinin kertilmesiyle salanabilecei dnlyor. Bunun dadorudan mdahale etmeden gerekleemiyecei ifade ediliyor. NATO'nun mdahaleyigerekletirmesi iin Amerika iin artn yerine gelmesi gerekiyor: (1) tehdidin, mdahalencesinde geerliliini korumas, (2) Gvenlik Konsey'i karar ve (3) blge lkelerininmdahaleyi desteklemesi. Amerika'nn ileri srd ikinci art Srbistan ve Irak mdahalelerigz nnde bulundurulduunda, Amerika'nn kararlarn her zaman uluslararas hukuka uygunolmasn beklemedii ve ifade edilse de gerektiinde aramayaca ok ak .

ABD Savunma Bak Gates iki hafta nce oluacak koalisyonun ban talya ve Fransa'nn

ekmesini nermiti. Ancak her iki lkeninde ekinceleri var. talya'nn ekinceleri g veenerjiye ilikin. Fransa askeri mdahaleyi destekliyor grnse de evdeki hesabn aryauymamasndan korkuyor.

Diplomatik hareketlilik yalnzca BM, NATO , AB ve Arap Birlii cephesinde yaanmyor.Bunlar etkilemek iin Libya'dan Kaddafi'nin zel ve Libya Milli Konseyi'nin temsilcileriLizbon'dan Atina'ya , Akdeniz'in kuzey lkelerini kendi saflarna ekmek iin mekikdiplomasisi balattlar. Kaddafi 22 ubat'tan bu yana verdii btn syleilerde ve yaptkonumalarda altn izdii Akdeniz'de istikrar, korsanlk ve g konularn bir kere dahatemsilcileri araclyla hatrlatarak, verecekleri karar etkilemeyi hedefliyor.

Lady Ashton'un Libya Milli Konseyi'ni Libya'nn yegane meru temsilcisi olarakgrmediklerini ifade etmesinin ardndan Kaddafi'nin zel temsilcisi Brksel'e ulat. AncakParis'in akam saatlerinde muhaliflerin kurduu Libya Milli Konseyi'ni Libya halknn yeganemeru temsilcisi olarak tandn duyurmas AB diplomasisini bir anda zor durumda brakt.

AB yesi 27 devletin 21'i ayn zamanda NATO yesi. Kaddafi, Yunanistan, talya, Potekizve spanya'y safna ekmeyi baaramasa da ekimser kalmalarn salayabilir ; ancak bu da

mdahaleyi engellemeye yetmeyecektir. Trkiye'nin Libya'ya mdahale konusunda ki tutumubiliniyor. Tutumunda bir deiiklik olmazsa Birlemi Milletler'in kararna ihtiya duyulacakveya Amerika Irak mdahalesinde olduu gibi bamsz bir koalisyonla mdahalle etmeye

seeneini gndeme getirecektir.

11 Mart 2011, Dnya Blteni


7/61


7

Kaddafinin Barbaros kodlar Mustafa zcan

Kaddafi giderayak dosta ve dmana ne menem bir adam olduunu gsterdi ve aktanBatllara ve sraile snd. Libyann yani kendi rejiminin Akdeniz barn ve dnya barn

koruduunu ve aksi taktirde kaos ve istikrarszln ve devrim kvlcmlarnn Akdenizzerinden Bat ve sraile kadar uzanabileceini savundu. TRT Trke konumas ElCezire.net gibi haber sitelerinde Kaddafinin koltuunu korumak iin Bat ve sraile kuryapt eklinde algland ve yorumland. Dolaysyla oklarna yabanc olan Kaddafiningerek sureti ve foyas olaylarn aynasnda tamamen anlalm ve vuzuha kavumu oldu.Kaddafi srarla Barbarosu korsan olarak takdim ederken korsan devlet olan ve son olarakMavi Marmara ile korsanln bir kez daha tescillemi bulunan sraili kuzu postundagsterdi. Yani hem tarihi hem de hakikatleri tersyz etti. Halbuki, Babaros kurt postunda birkuzu iken srail kuzu postunda bir kurttur. Tersini dnenin kimyas bozuktur. Biz gidersekBarbaros gelir diyen Kaddafi esasen panzehirini sylemitir. Kaddafinin hitab nedendamardan ve uur altna hitaptr? Zira, Batllarn uur altna Barbaros korkusu ve nefretisinmitir. O ki, Akdenizi ellerinden alan ve Kuzey Afrikann Hristiyanlatrlmasnn yaniyeni bir Endls olmasnn nne geen elik adamlardan ve kahramanlardan birisidir.Barbaros arkadalaryla birlikte Kuzey Afrikann yeni bir Endls olmasna meydanvermemitir. yleyse, Kaddafinin szleri ne anlama geliyor? Koltuunu kurtarmanntesinde bir Hal valyesi veya neferi midir? Bu da cevaplandrlmas gereken esrarengiz birsorudur.

*

Barbaros ve elik arkadalar o dnemin kresel gc olan Portekiz ve spanyollarn denizhakimiyetini krm ve Kuzey Afrikaya sarkmalarnn nne gemitir. Onlar adeta yerlerine

mhlamtr. Kprdatmamtr. Bu lkeler erken dnemlerin Fransas ve ngilteresi ve dier bir zamanlarn da SSCBsi ve ABDsidir. Durum byle iken Kaddafinin Batllarn uuraltlarna hitap etmesi anlamldr. Kaide gibi ne id belirsiz bir korkuluk sarmaln bir yana

brakacak olursak Barbaros tarihin en nemli gereklerinden birisidir. Akdenizde ve KuzeyAfrikada Hal dalgalarn kran bir dalgakrandr. Sakallar kzl olduundan dolaykendisine Barbaros Hayrettin Paa demilerdir. ki lakapla anlm ve tarihe gemitir.Bunlardan birisi korsanlkdieri de barbaros/kzl lakabdr. Korsanlk kendisine tekilerinatfettii bir lakaptr. Hr bir serdengeti olduundan dolay ona bu lakab takmlardr.Elbette bhtandr. Byle bir levent Batllarn elinde olsayd korsan deil kendisine haklolarak tarihin yatan deitiren adam payesi verirlerdi. Tarihe Barbaros olarak gemitir

bunda da Batllarn kendisine ynelik kini etkili olmutur. Esasen, Batllar nazarnda bizim

btn dalgakranlarmz korsan ve barbarostur. Misal mi istiyorsunuz? Yine Batya geit veaman vermeyen dalg kranlarmzdan birisi merhum cennetmekan kinci AbdulhamitHandr. Ermeni etelere pabu brakmadndan dolay ona da Barbaros lakab verilmi veKzl Sultan lakabyla anlmtr. Maalesef iimizde krma ve devirme aydnlar da Ermenileritakliden ona Kzl Sultan demilerdir. Halbuki, mazlum sultan olan ve Kzl Sultan dediklerikinci Abdulhamit Han, alm olduu tedbirlerle Osmanlnn mrne mr katm ve mrnuzatmtr.

*

Maalesef bizim mefahirlerimiz yani vn kaynaklarmza benzeri kulp ve lakap takmaktaBatllar ok mahirdir. Bunlardan birisi de Napolyana aman vermeyen ve Akka nlerinde

durduran ve bozguna uratan Ahmet Paadr ki, ona da cezzar yani kasap demilerdir.


8/61


8

Napolyon ilk hamlede bozguna uratlmam olsayd smrgecilik tarihi 100 yl ne ekilmiolacakt. Kimilerine gre, bu lakap ona heybetinden dolay verilmise de teki ihtimaller devarittir. Halbuki, teki milletler mefahirlerine nem vermi, sahip km ve bizim delidediklerimize onlar byk demilerdir. Ccelerini bile bytmlerdir. Deli Petro buna en

arpc misaldir. Biz ona Deli Petro derken kendileri ve Batllar Byk Petro demektedirler.imdi Kaddafi kalkm koltuunu salama alabilmek iin Barbarosu kendisine siper yapyorve Barbaros stresiyle Batllar korkutmaya ve onun tesinde mterek dman vurgusuzerinden yaltaklanmaya ve rvetle siyasi mrn uzatmaya alyor. Lakin devrimbaznyani dzenbazn takkesi dm keli grnmtr.



9/61


9

Libya i savanda yeni dnem - Abdullah Aydoan Kalabalk

Muhalifler tarafndan Kaddafi'ye kar 17 ubatta balatlan isyan, son gnlerde iyicealevlendi. Son bir hafta iinde yaanan atmalar lkeyi bir i savan eine getirdi. Bu

srecin uzun srmesinden endie ediliyor.

Kaddafi'ye bal silahl birlikler, muhalifler tarafndan ele geirilen ehirleri geri almak iinharekete geti. Kaddafi'nin askerleri Petrol ehri Ras Lanuf ve Sirte Krfezi'nin en nemliehri Brega'y ele geirmiti, dn ise Zuvara ve Ecdabya'ya bomba yadrmaya balad.

Kaddafi'ye bal askeri glerin, baz cephelerde stndk salad grlyor. Uzmanlar, budurumun orantsz gten kaynakland, bir sonraki aamada atmalarn daha farkl bir

boyut kazanarak, sokak aralarnda gerilla sava eklinde devam edeceini ngryor. Budurum lkede haliyle ciddi oranda can ve mal kaybna neden olacaktr.

Kaddafi'nin paral askerlerinin muhaliflerin ana merkezi konumundaki Bingazi'ye dahigirmelerinin ihtimal dahilinde olduunu syleyebiliriz. Ancak klasik askeri yntemlerleKaddafi'nin, lkenin tamamnda kontrol salmasnn mmkn olmad gzkyor.Bingazi'nin Kaddafi askerleri tarafndan igal edilmesi durumunda bile kontroln sadecenemli devlet binalar, spor salonlar ve havaalanlar gibi stratejik blgelerle snrl ve ksasreli olaca tahmin ediliyor.

Gvenlik Konseyi'nden Libya'ya uu yasa getirilmemesi durumunda, bu hafta ierisindeKaddafi'ye balk kuvvetlerin Bingazi'ye hava saldrs dzenleyebilecei ngrlyor. nkdn Ecdebya'yasava uaklaryla saldr dzenlendi.

Kaddafi'nin Bingazi'yi ele geirmesi durumunda, muhalifler ve halka kar ciddi bir katliamgerekletirilmesinden endie ediliyor. Byle bir durumda NATO'nun mdahalesi tekrargndeme gelebilir.

12 ubat 2011 tarihinde Msr'n bakenti Kahire'de toplanan Arap Birli lkeleri dileri bakanlar, BM'den sorumluluunu yerine getirerek, Libya'ya uu yasa uygulanmasnistedi.

Arap Birlii Genel Sekreteri Amr Musa toplantdan sonra yapm olduu aklamada, uuyasa uygulanamasn BM Gvenlik Konseyi'nden resmen istediklerini ve muhalifler

tarafndan kurulan geici Milli Konsey ile de temas kurma ve i birlii yapmaykararlatrdklarn syledi.

in ve Rusya'nn bu konudaki tutumu henz netlik kazanm deil. Arap Birlii'nintalebinden sonra bu iki lkenin de uu yasana yeil k yakabilecei dikkate alndnda,nmzdeki gnlerde Libya'ya uu yasa gibi baz yaptrmlarn balatlabileceisylenebilir.

atmalarn iddetinin artmas ve askeri mdahalenin kanlmaz hale gelmesi durumunda,Arap lkeleri artl olarak mdahaleyi de onaylayabilir. Bu arlar: Libya'da NATO askeristlerinin kurulmamas, sivil halka ve lke altyapsna zarar verilmemesi, lke btnlnn

korunmas ve belli bir zaman srecinden sonra NATO birliklerinin lkeden ayrlmas.


10/61


10

Kaddafi'nin muhaliflere kar kulland sava uaklarnn devre d braklmas iin Libyahava sahasnn uua yaaklanmas arsna kar kan Suriye gibi baz Arap lkeleriynetimleri, haliyle olas NATO mdahalesine de itiraz edeceklerdir.

Muhalifler son bir haftadr ciddi mevzi kaybna uratld. Uu yasann balatlmasdurumunda bu lkedeki bakaldr ve atmalar yeni bir boyut ve haliyle direniimuhaliflere ciddi bir moral kayna olacaktr.

Tunus ve Msr'da gerekletirilen devrimler dikkate alndnda, Libya'da Kaddafi'ninmuhaliflere kar son derece acmasz ve farkl bir tutum izledii grlyor. Ayn uygulamay1982 ylnda baba Esed Suriye'de Hama ehri halkna kar yapmt.

Kaddafi'nin deiime fazla direnmesi mmkn gzkmyor. Artk ok yaydan km, 42yllk Kaddafi ynetimi ve her ehirde Kaddafi tarafndan kurulan Devrim Konseyleri eliyle

uygulanan bask ve infazlara Libya halk hayr demitir.



11/61


11

Bahreyn'de skynetimin ardndan kanl mdahale - Yusuf zhan

Bahreyn'de sular ne yazk ki durulmuyor. Pazartesi gn alt Arap lkesinden oluan Krfezbirlii Konseyi (GCC), adada ykselen tansiyon nedeniyle 2000 kadar askerini Bahreyn'e

sevketmiti. Ayn gn anamuhalefet partisi Al-Wefaq'in lideri Ali Salman, bu mdaheleninBahreyn'in egemenliini ihlal ettiini; bunun "apak igal" olarak kabul edileceini

bildirerek, direni arsnda bulunmutu. Aradan iki gn geti ve bu sabah saatlerinde debeklenen mdahele Bahreyn "isyan polisi" tarafndan gerekletirildi.

Snn rejimin lavedilmesini; yerine cumhuriyet demokrasisi kurulmasn isteyen iiprotestocular, 14 ubat'ta lkedeki ana eylem noktas olarak setii nci Kava'ndan tank vehelikopterler eliinde alandan uzaklatrld. Mdahele srasnda gstericilerden lenolmazken, Bahreyn ileri Bakanl 2 polisin kaan kiilerce otomobillerin altnda kalarakcan verdiini aklad. Aslnda nci Kava dzenlenen operasyonlarn son safhasyd.nceki gece saatlerine kadar, zellikle adann stratejik yerlerinde bulunan irili ufakl iiyerleim birimlerinde onlarca protestocu kan atmalarda ldrld, yzlercesi deyaraland. Buralarn kontrol salandktan sonra ana stratejinin protestocularn nci Kavave yerleim birimleri arasndaki balanty koparmak olduu daha net anlalm oldu.Kurulan yzlerce kontrol noktasyla, nce bu semtler kontrol altna alnd, ardndan da nciKava tamamen gstericilerden "arndrld". 16 Mart gn leden sonra geerli olmakzere, akam saat 16 ile sabah 4 arasnda zellikle protestolarn adada ticari hayat vurduu vediplomatik misyonlarn yer ald noktalarda sokaa kma yasa ilan edildi.

BAHREYN: MEZHEP MCADELESNDE 20 YIL

Adada aslnda yaanan problemler yeni deil. 90'larda da buna benzer ayaklanmalaryaanm; bir ok ii lider hapsedilmi ya da srlmt. Bunlardan birisi de bugnkhareketin liderlerinden Wefaq Partisi Genel Sekreteri eyh Ali Salman. ran'n Kum kentinde"12 mam" ekolne gre eitim gren Salman, zellikle gen ya ve liderlik zellikleri ilegenlerin benimsedii nemli bir kiilik. Ali Salman adann gayri resmi olarak ran

politikalarn yrtyor da denilebilir. ubat aynn ortasnda patlak veren eylemlerden ncepolitik zeminde yrtlen tm aktivitelerde kar kt genel konu; iilerin lke ynetimindedaima ifte standarda urad ve babakann kendilerine ynelik yaptrmlar noktasndayd.Fakat Afrika ve Orta Dou'da esen "zgrlk rzgarlar" ile Wefaq da eylemlerini dierhareketlerle birlikte siyaset tabanndan uzaklatrnca askeri mdahale devreye sokuldu.

BAHREYN'N SYAS AKTRLER

u an lkedeki en nemli direni lideri ise hi phesiz Haq Hareketi'nin lideri v e Al-Wefaq'in da kurucusu Hasan Mushaima. '94 ayaklanmalarnn lideri konumundaki Mushaima;Lbnan'la ve dolaysyla Hizbullah'la yakn ilikiler ierisinde olan Bahreynli ii lider olarak

biliniyor. Akcier kanseri nedeniyle ngiltere'de tedavi grrken, salk masraflar nceBahreyn tarafndan karlanyordu. Ancak artan "ayrlk" almalar nedeniyle bu denekkesildi. Bunun zerine ran salk masraflarn stlendiini aklad. 26 ubat 2011'de iseKral'n affyla tekrar adaya geri dn yapt. Bugn ise tutuklanacaklar listesinde en bata

bulunanlardan birisi olacana kesin gzyle baklyor.


12/61


12

te yandan sekler muhalif kanadn lideri, Waad Partisi bakan brahim erif var. O dagler dengesinde yer bulan bir dier protestocu lider. Ancak Mushaima ve Salman'n aksine;monarinin lavedilmesini deil, ngiltere'yi model alan ve tam demokratik seimle i banagelecek bir hkmetin kurulmas fikrini savunuyor o. erif, dier iki isme gre lke ii

siyasette arl en az olan isim durumunda.

BUNDAN SONRA NE OLACAK?

aramba gn itibar ile Bahreyn artk 3 ay boyunca srecek "skynetim" gnlerine geridnd. Bahreyn Anayasas'nda aslnda tam bir skynetim ilannn bir alt derecesine tekableden bu "ulusal gvenlik hali"; skynetimden anayasann askya alnmamas noktasndaayryor. Yani pratikte kolluk kuvvetlerinin ataca admlarda deien bir ey yok. Bundansonra rejim istedii herkesin kolundan tutup asker ve polis marifetiyle diledii tasarrufta

bulunabilecek. Amerika Birleik Devletleri asndan adann jeostratejik nemi ise; ABD'nin pozisyonunu en bandan ortaya koymutu zaten. Geen Cuma gn ani bir kararla aday

ziyaret eden ABD Savunma Bakan ile bu konunun grlmediini dnmek ise okakllca olmaz. Bu nedenle, apak ihlaller yaanmad srece, yani askeri birliklerin nfusyapsna dorudan ve insan haklarn yok sayacak ekilde mdahele etmedii srece ABD'ninduruma yaptrm derecesinde mdahele etmesi olasl dk bulunmakta. Bir ka uyarmesaj ve geiin salanmas temennisi ile kartlar almaya balanr; ileriki gelimelere greABD'nin de tavr farkl boyutlara doru tanr.

Ancak zellikle Suudi Arabistan'n Bahreyn'e gnderdii askeri yardm karlnda, ABD'ninkendisinden zellikle Libya'ya dnk ne gibi karlklar talep edebileceinin zerinde kafayormak gerekiyor. Her ne kadar ABD iin Bahreyn'in Krfez'deki nemi, Trkiye iinKbrs'n Akdeniz'deki nemi birbirine yakn olsa da; Amerika hi bir zaman bu kartn buekilde oynamad. Her zamangarantr sfatyla, kendisinin Bahreyn'e olan ihtiyacndan ok,Bahreyn'in ABD'ye olan ihtiyac siyasete hakim klnd. ayet ran herhangi bir ekilde adayadnk ciddi bir hamlede bulunursa, bunun ne kadar hakl olduunu snama frsatmz olur. uana kadar yalnzca ran Parlamentosu'nun Bahreyn mdahelesini inceleme karar dnda rankanadndan ciddi bir aklama gelmemi olsa da, nmzdeki gnlerde bunun naslgeliebileceini kestirmek epey g. Ak bir sava ihtimali bulunmasa da, her ihtimalin gznnde tutulmas gerekiyor. kinci bir Pearl Harbor vakasna ok yakn bir stratejik nokta

buras...



13/61


13

Mezhep atmas m, menfaat akmas m? - Metin nl

Krfez birlii Konseyi emsiyesi altnda Bahreyn'e giren Suudi Arabistan ve Birleik ArapEmirlikleri birlikleri blgede yeni bir dnemin temellerini atm oldu. Bu adm kanlmaz

olarak problemin ulusal olmaktan kp uluslararas bir hal almasn salayacaktr. Kkresim ran'la Krfez lkeleri arasnda askeri seenee kadar varabilecek bir gerginlie iaretederken, byk resim iin ierisine ABD, AB, Rusya, in ve Trkiye'nin de dahil olduukaotik bir manzaray yanstyor.

Krfez lkelerinin zellikle de Suudi Arabistan'n Bahreyn'de bylesi bir askeri inisiyatifekalkmas aslnda birok insan artt. nk Suudilerin ok yzeye kmasa da benzeri bir

problemle ciddi bir biimde kar karya olduu biliniyor. Dou blgesindeki gerginlik yeryer gsterilere dnyor. Bahreyn'deki olaylara bu ekildeki bir mdahale kendi ierisindekigerginlii tetikleyecektir.

Anlalan lkelerinde yaadklar gerginliin kayna olarak Bahreyn'deki gstericilerigryor Suudi Arabistan devleti. Burada iilerin dominant olduu muhalefet susturulursa,kendi ierisindekilerin bundan dersler karacan dnyor. Ayrca Krfezdeki iiaznlk/ounlukla ran'n ilikisi bilinmeyen bir ey deil. Bu admla ran'a ne denli 'ciddi'olduklarnn mesajn da ulatrmak istemi olabilirler.

ran'n reaksiyonu gecikmedi doal olarak. Dileri bakan Ali Ekber Salihi BM'yigstericilerin taleplerinin yannda durmaya ard ve olanlar karsnda eli baldurmayacaklarn aklarken Meclis bakan Ali Laricani ise 'Amerikann ynlendirmesiyleBahreyn'e girenler bedelini deyeceklerdir' ifadelerini kulland. Yani durum olduka ciddi ve

blgeyi mezhebi anlamda ate emberine evirme potansiyeline sahip. Temenni etmeyiz amatutumas durumunda bu ate herkesi ierisine ekecektir. Byle bir konjonktr de blgeyiyeniden dizayn etmek isteyen glere bulunmaz bir frsat salayacaktr.

Krfez lkeleri bu kritik mdahale kararn salt kendi iradeleriyle mi aldlar? Yoksa fotorafngrnmeyen taraflarnda baka eyler mi var? ran meclis bakannn 'Amerikannynlendirmesiyle' ifadesi ne anlama geliyor?

Suudi birliklerinin 14 Martta Bahreyn'e girmesinden iki gn nce (12 Mart Cumartesi) ABDsavunma bakan Robert Gates bu lkeye bir ziyaret gerekletirdi ve kral Hamd bin sa El-Halife ile grt. Bu bilgi, blgede yaananlarn daha dikkatli okunmasn tekrar hatrlatyor

herkese.

Krfezdeki Amerikan mttefiki, petrol zengini emirlerin kibirli ve kukucu yaklamlar btnuyarlara ramen blgeyi sonucunu kimsenin kestiremeyecei ama kazanannn emperyalistgler olaca imdiden bellibir kosa ortamna srklyor. Snnilik maskesi altnda saltanatve zulmlerini gerekelendirmeye alanlar yeni bir ihanete imza atyorlar. ii tehlikesiniiaret ederek acziyet ve irenliklerini rtmeye alanlar Snni ya da ii hibir vicdanlMslman yanlarna ekemeyeceklerdir.

Olaylarn gerek sebebi; insanlarn en temel hak ve zgrlklerinin yok saylmas ve hattartl bir biimde kast sistemi uygulanmasdr. Meseleyi dini ve etnik temelden okumaya

kalkmak kesinlikle yanltcdr. Ancak zlerek sylemek gerekir ki birilerinin de


14/61


14

ynlendirmesiyle hakim alg bu ynde ekillenmeye balad. Bu algnn ortadan kaldrlmasadna zellikle Arap dnyasndaki bamsz alim ve aydnlara byk bir grev dmektedir.Tabii olarak ran devletinin ve aydnlarnn olaylara yaklamda izleyecekleri yol vetaknacaklar slup da ok belirleyici olacaktr.

Suudi birliklerinin lkeye girmesinden sonra olaylar yatmak yerine artt ve daha da kanl birboyut kazand. Gerginlik arttka blge ve uluslararas aktrlerin mdahalesine daha ak halegelecek Bahreyn. Mezhebi klf altnda blgesel ve uluslar aras atmann yeni alanolacakm gibi grnyor.



15/61


15

Mumyalar ve Ortadouya yeni modeller - Pepe Escobar

Msrda Luksordaki bir yeralt tapnanda mumya bulundu. Tercme edilenhiyerogliflerde mumyalarn Medeniyetler atmas, Tarihin Sonu ve slamofobi olduklar

tespit edildi. Mumyalanmadan evvel 20. Yzyln ikinci on ylna kadar Bat blgelerinehkim olmulard.

in bu ksm halledildi. Ortadou, onlar olmakszn, yeni bir ekilde anlalmas gerekenyepyeni bir dnya. Evvelce can ekien istikrar lkesi Msr, ki Washingtonda her kim olursaolsun can cier kuzu sarmas olmutur, Ortadounun yeni Byk Oyununa savruldu. Soruu: Msrn ve Ocak-ubat aylarnda sarsc, iddet d gsteriler iin sokaklara dklenmilyonlarca Msrllarn kaderi ne olacak?

Sylemesi zor tabi zira glge oyunu bir kural; ve kuraln gereklerini ayrt etmek zor.Siyasetin onlarca yl ordu anlamna geldii bir lkede demokrasiye geii gyakoordine eden kilit ahsiyetin Firavun Hsn Mbarekin atad Yksek Askeri Konseyyesi Mareal Muhammed Hseyin Tantavi olduunu kaydedelim. Halk basks hi deilseTantavinin askeri cuntasn gei dnemi babakan olarak Tahrir Meydan dostu eskiulatrma bakan Essam erefi atamaya mecbur etti.

Unutmayn, Mbarek dneminin nefret edilen olaanst hal kanunlar Msrdakiayaklanmay tevik eden unsurlardan biridir halen yrrlkte ve lke aydnlar, siyasi

partiler, sendikalar ve medya, hepsi de bir kar devrimden korkuyorlar. Ayn zamanda,frsatlarn Tahrir Meydan devrimini ele geirmeyeceklerinde veya isim deiikliinegidemeyeceklerinde srar ediyorlar. lkedeki psikolojik Korku Duvar ktnde

Liberalizm, seklerizm ve slamclk arasnda blnme zldnden dolay hukukular,doktorlar, tekstil iileri yani sivil toplum yelpazesi bir hususta mutabk: Bir teokrasiyeveya askeri diktatrle raz olmayacaklar. Tam demokrasi istiyorlar.

Bunun zmnen ifade ettii eylerin Batl diplomatik evreleri titretmesine armayn.Seilmi sivil bir hkmete kar az da olsa hesap veren bir Msr ordusu srailin GazzeliFilistinlileri kuatmasnaveya CIAnin terr zanllarn Msr hapishanelerine atmasna yahutda srail-Filistin bar sreci denilen ucube maskarala kr krne itirak etmeyecektir.

Ayrca, halledilmesi gereken pek ok skc mesele var. Mesela Eyll seimlerine doru Orduynetiminde ilerleyen gei sreci, ekonomik gstergeleri nasl etkileyecek? Msrn ithalat

faturas 2009 ylnda 56 milyar dolar iken ihracat sadece 29 milyar dolard. Turizm, dyardm ve borlanma yoluyla aradaki boluk kapand. Ayaklanma, turizmi bunalma soktu vegelecek aylarda kimin, ne tr bor ve yardm vereceini bilen yok.

Bu arada, lke, halk yar a yar tok da olsa beslemek iin 2011 ylnda en az 10 milyon ton(eer fiyatlar ykselmeye devam etmezse 3,3 milyar dolarlk) tahl ithal etmek zorunda.Mbarekin baya mirsnn kk bir parasdr bu; gnde 2 dolardan daha az bir gelirleyaayan 40 milyon Msrlnn yani nfusun yarsnn da iinde bulunduu bu mirstan birgecede kurtulunmaz.

Ortadou ve Kuzey Afrikadaki (ksaltmas: ORKA) barl devrimlerin silindir gibi

zerinden getii Washington ve yalanan Avrupa Kalesi, korku dolu ve kafa bulankl


16/61


16

ierisinde debeleniyor. Ortadouyu aklamak iin onlarca senedir kullanlagelen kltrelablonlarn nasl olup da kayplara karmay baardn Kuzey Afrikadaki toz dumandurulduktan sonra bile anlayacaklar phelidir.

20111 Byk Arap Devrimiyle ilgili en sevdiim szler Tunuslu Sarhan Duibe aittir: Budevrimler, Bushun Arap dnyasn iddet kullanarak demokratikletirme niyetine bircevaptr.

Kiralk veya satlk modeller

TESEV yedi Arap lkesi ve randa yaplm bir kamuoyu aratrmasnn sonularn 3ubatta aklad. Katlmclarn yzde 66s Ortadou iin ideal model olarak ran deilTrkiyeyi gryor. Le Mondedan Financial Timesa kadar medya kalabal hemfikir imdi.

Neticede Trkiye cmi ve devlet ayrmnn hkm srd, ounluu Mslman bir lke,ileyen bir demokrasidir.

Oxforddaki yldz lim Tark Ramazan, Mslman Kardelerin kurucusu Hasan el Bennanntorunudur, Trk tarzn bir ilham kayna olarak grdn syledi. Trk DileriBakan Ahmet Davutolu ubat ay sonlarnda yeni Trkiyenin emellerini g bela gizleyenar bir tevazyla, lkesinin Ortadou iin bir model olmak istemediinde srar edip amailham kayna olabiliriz diyerek Tark Ramazana katld.

Msrl Marksist ekonomist Samir Amin gelimekte olan dnyada sayg duyulan bir isimdirTrklerin, Msrllarn ve dierlerinin midi her ne olursa olsun, Msrn kaderi hakkndaWashingtonn baka bir fikri olduundan phelendiini syledi. Samir Amin,Washingtonn Trk modeli deil Pakistan modeli yani slami iktidar ve askeri diktatrlkkarmas bir model istediine inanyor. Amin, Msr halk artk iyice politize olduundandolay bu modelin tutmayacana kani.

Trkiyede 1950lerde balayan gerek demokratikleme sreci, uzun bir yol olduunuispatlad. Ama dnemsel askeri darbelere ve Trk ordusunun devam eden siyasi gcneramen, seimler serbeste yaplmay srdrd. u an iktidarda olan Adalet ve KalknmaPartisi 2001 yl Austos aynda Mslman Kardelerinkine benzer daha muhafazakr slamc

bir grup olan Refah Partisinin eski yelerince kuruldu.

AK Parti yumuadka, slamclarn i dnyas ve Avrupa Birlii yanls kanad merkez

siyasetilerle kart ve en nihayet 2002de iktidara geldi. 1920lerden beri gc elindebulunduran ordunun ve stanbul merkezli geleneksel laik sekinlerin boucu elleri ite ancakbundan sonra yavaa gevetilmeye baland.

AK Parti, 1924te Mustafa Kemal Atatrkn getirdii laik sistemi paralama ryas grmedi.Atatrkn yerletirdii medeni hukuk svireden alnmt. lke arlkl olarak Mslmanama halk Humeyni ran gibi dinin klavuzluk ettii bir sistemden hazzetmeyecektir.

AK Parti, Avrupadaki 1950 sonras Hristiyan Demokratlarn muadili olarak grlmelidir dinamik, i-ticaret odakl, dini kkenli muhafazakrlar. Msrda, Mslman Kardelerinlml kanad ile AK Parti arasnda pek ok benzerlikler var ve ilham iin AK Partiye


17/61


17

bakmaktadrlar. Yeni Msrda, en nihayet meru bir siyasi parti olacaklar ve ou uzman,yeni dnemin ilk seimlerinde yzde 25-30 aras oy alacaklarna inanyor.

Her yol Tahrire kar

Trk eletirmenler genelde Bat ynelimli teknik ve idri bir kasttr slam ve demokrasininrtt modelin baarl bir pazarlama dalaveresi olduu, daha kts, RusyannOrtadoulu versiyonu olduu sulamasn yapyorlar. Her eyden evvel ordu, devle tin laikvasfnn garantr olarak perde gerisinde orantsz bir g kullanmaktadr. lkedeki Krtaznlk ise (Hristiyanlara ve Krtlere daha fazla haklar veren anayasa deiikliklerine Eyll2010da yaplan referandumda evet dediler ama) sisteme gerekte entegre edilmi deillerdir.

2006da Nobel Edebiyat dl alan Orhan Pamuk, muhteem Osmanl gemii olanTrkiyenin hibir dnya gc tarafndan smrgeletirilemediini, dolaysyla da Ortadouve Kuzey Afrikann byk bir ksmnda Baty yceltmenin veya Baty taklit etmenin

Frantz Fanon veya Edward Saidin tanmlad kmseyici armlarnn bulunmadnkaydediyor.

2002de Trkiyenin askerden arndrlm demokrasi yolu ile Msrn gen gstericilerininve yeni doan siyasi partilerinin nndeki yol arasnda byk farkllklar var. Trkiyedekikilit aktrler i dnyasndaki slamclar, muhafazakrlar, yeni-liberaller ve sac ulusulardr.Msrda ise i yanls slamclar, solcular, liberaller ve sol ulusalclardr.

Tahrir Meydan devrimi esasen iki genlik grubu tarafndan balatld: 6 Nisan GenlikHareketi (grevlerde iilerle dayanma iine girmilerdir) ve Hepimiz Halid Saidiz (polisingaddarlna kar seferber etmitir). Daha sonra Mslman Kardeler eylemcileri ve oknemlidir rgtl emek, IMFnin yapsal ayarlamalar zehrinden ok ekmi ii (ve isiz)kitleler de onlara katld (Bir IMF heyeti Nisan 2010da Kahireyi ziyaret etmi veMbarekin kaydettii ilerlemeleri vmt).

Tahrir Meydanndaki devrim, gayet anlalabilir bir ekilde gerekli tm balantlarkurmutur. Acnas derecede dk cretleri, kitlesel isizlii ve -Mbarekin ahbapavularnn (ayn zamanda messes askeri nizmn) kendilerini zenginletirmelerine frsatveren bir - yoksullamay birbirine balayarak meselenin zne varmtr. Er ya da gekatlar aldnda, ordunun ekonomiyi bu ekilde ve bu denli denetim altnda tutuyor olmaskanlmaz olarak gndeme gelecektir; mesela orduya ait irketler su, zeytin ya, imento,

inaat, otelcilik sektrnde ve petrol sanayisinde voliyi vurmaya devam ediyor; NilDeltasnda ve Kzl Denizde byk arazi paralar - rejimin istikrarn garanti altna alanhediyeler - yine ordunun elindedir.

Batdaki kilit sektrlerin Msrda gvenli bir Trk modeli iin bastrmalarnda alacak bir yn yoktur. Ancak lkedeki seflete baknca, gen gstericilerin ve onlara destek verenii snfnn Trk tarz neoliberal, slamo-demokratik sistem ihtimaliyle yattrlmalar bileolas deil. Bu solcu/slamc koalisyonu ii dostu, bamsz, bihhakn egemen bir demokrasiuruna arpmaktadr. Bu yeni bamsz manzarann mevcut statsko adna nasl da sarscolabileceini grmek iin Seyfl slamn satn ald gibi London School of Economicstendoktora almaya ihtiya yoktur.


18/61


18

Ayna, ayna syle bana

Yanl anlamayn: Tahrir Meydanndaki eylemciler Trk sistemini Msrda retmeyiistesinler veya istemesinler, Trkiye Msrda ve Arap dnyasnda mthi popler bir lkedir.

George W. Bushun Irak igal iin Trk topraklarn kullanma talebini geri evirerekbamszlklarn tesis ettiklerinden dolaylkenin 2003 ylndan beri ykselite olan blgeselliderliini pekitirmek iin Ankara siyasetilerine mkemmel bir tablo sunmaktadr. srailkomandolarnn zgr Gazze Filosu fiyaskosunda ldrd dokuz kurbandan sekizi Trkktnda bu poplarite daha da artt. Babakan Recep Tayyip Erdoan kanl katliamdandolay sraili iddetle knad anda artk Gazze Kralyd. Mbarek, 2011 cumhurbakanlseimlerine katlmayacan ilan ederek Tahrir Meydan gsterilerine karlk verdiindeBakan Obama pek bir ey sylemedi; ngiltere eski babakan Tony Blair Msr aceleyleseime koturmama ynnde zorlad. Erdoana gelince, El Ceziredeki canl yaynda tmslam dnyasnn gz nnde Mbareke cumhurbakanlndan ekilmesini deta emretti.

Washington, gnlszce ve karmakark ekilde de olsa, Mbarekin salam savunucularsrail ve S. Arabistann yannda, tarihin yanl tarafnda oyalanrken, blge siyasetininakllca bir deerlendirmesini yapan Erdoan kendi kaderlerini izmek isteyen Msrllardesteklemeyi tercih etti. Ve amorti etti.

Mesele Amerikann Trkiyeyi kaybetme meselesi deildir; baz eletirmenlerin ithamettii gibi Erdoan yeni-Osmanl halifesi (o da ne demekse) olma ryas gryor da deildir.Burada anlalmas gereken, yeni bir Trk kavramdr: Stratejik derinlik. Bunun iin birkitabn kapan evirmemiz lazm: Stratejik Derinlik: Trkiyenin Uluslararas Konumu.2001 ylnda stanbulda yaynlanan kitab u an Dileri Bakan olan Ahmet DavutoluMarmara niversitesi uluslararas ilikiler blmnde hocalk yapt zamanda kalemealmt.

Davutolu bu kitapta artk iyice yaklaan bir gelecee bakm veTrkiyeyi emerkezli halkann merkezine yerletirmiti: 1) Balkanlar, Karadeniz havzas ve Kafkaslar; 2) Ortadouve Dou Akdeniz; 3) Basra Krfezi, Afrika ve Orta Asya. Trkiyenin gelecekteki nfuzalanlarnn en az sekiz tane olduuna henz 2001 ylnda bile inanyordu: Balkanlar,Karadeniz, Kafkaslar, Hazar, Orta Asya, Basra Krfezi, Ortadou ve Akdeniz. Trkiye

bugn kilit bir oyuncu ve bu blgelerin byk bir ounluunda halklar gzn gerekten deTrkiyeye evirmi bir haldeler. Ankarann Ortadouda dikkate alnacak bir g olacanakni olan Davutolu iin fekalde bir andr bu. Yeterince basit ifade ettii zere buras bizim

evimizdir.

Trkiyenin stratejik derinlik fikrini aln ve 2011 Byk Arap Devrimiyle birletirin;Erdoann sadece Trk modelini Msrn hatta Ortadounun modeli yapmaya deil aynzamanda blge ve Bat arasnda mstakbel arac olarak Msr sahne gerisine atmaya niinteebbs ettiini anlayacaksnz. Erdoan ve Davutolunun bu ynde ilerledikleri kendilerin iSuriye ve srail arasnda arac olarak yerletirmeye almalarndan ve rana ynelikkarmak bir siyasi, diplomatik ve ekonomik alm balatmalarndan bellidir.

Tarihi ironilerden bahsedersek, rann kktenci liderleri kendilerine derin bir husmet besleyen Msr rejiminin yok olup gitmesini izlerken, rann Yeil Hareketi protesto

gsterileriyle Tahran aniden sarmaya balad - tam da Trkiye Cumhurbakan Abdullah


19/61


19

Gln lkeyi ziyareti srasnda. Gsterilere (Tahran standartlarna gre) kadife eldivenlemuamele edildi zira molla diktatrl, Arap kitle hareketleri iin bir numaral ilham kaynaolma hususunda kendisini Trk mttefiki karsnda kaybedebilecei bir rekabette buldu.

Java: Kahvenizin yannda Demokrasi ister misiniz?

ayet Msrllar demokrasinin tesisi hakknda ders karmak istiyorsa, Trkiye hi de tekilham kayna deildir. rnein, Latin Amerikaya bakabilirler. Gney Amerika 500 yldr ilkkez tam demokratik. Souk sava dneminde Msrda olduu gibi Latin Amerikada dadiktatrler ve askeri dzen hkimdi. Mesela Brezilyada askeri diktatrl geride brakanyava, tedrici ve gvenli siyasi alm uygulamada bir on yl ald.

Yani sabr gerekir. Ayn ey bir baka model iin de geerlidir: Endonezya. 32 yl iktidarsren Amerika destekli yal bir diktatr, uharto, Kahireye yapt ziyaretten dndktensadece birka gn sonra istifa etti. Endonezya o vakitler 2011in Msrna benziyordu: Bat

dostu, arlkl olarak mslman, solcu entelektelleri ve siyasi slam ezmi mega-yolsuz biraskeri diktatrn fakirletirdii ve ondan yaka silken bir ulus.

Aradan geen 13 yl sonra, Endonezya bugn dnyann nc byk demokrasisi veGneydou Asyann en zgr; sekler bir hkmeti, hzla byyen bir ekonomisi var veordusu siyaset dnda duruyor.

Hl canl anlarm var; 1998 Maysnda bir gn bakent Jakarta kelimenin tam anlamylayanyorken, ykselen duman stunlarnda fke patlamas yaanrken bisiklete biniyordum.Washington o vakitler mdahale etmemiti; in veya ASEANn 10 yesi de. Endonezyallarkendi balarnn aresine baktlar. Gei sreci daha nce byk lde gzard edilenanayasay takip etti. (Msrda ise anayasann referandumla deitirilmesi gerekiyor.) Doru,Endonezyallar bir sre uhartonun kendi elleriyle setii bakan yardmcs B.J.Habib ile

birlikte yaamak zorunda kaldlar (Mbarekin kendi elleriyle setii kence eyhimeymenetsiz mer Sleymann tam aksine cana yaknd o.) Seim almalar, seimkanunlarnn deitirilmesi, meclisteki atanm vekillerden kurtulmak bir yl ald. lk

bakanlk seiminin yaplmas iin alt yl gemesi gerekti. Ve evet, yolsuzluk halen byk birsorun; zenginlik ve hak (bazlarnn da dedii gibi, benzer ey ABD iin de geerlidir)konusunda daha krk frn ekmek yemek lazm. Ama bugn hukukun stnl hkimdir.

Bir slam devletinin hi ans olmad. Bugn Endonezyallarn sadece yzde 25i oylarn

slamc partilere veriyor; Mslman Kardelerin ideolojisinden olan ama resmi olarak gayriMslimlere de ak tutulan Refah ve Adalet Partisi, Bakan Yudhoyononun kab inesindeki 37sandalyeden sadece drdn elinde bulunduruyor ve 2014 ylnda yaplacak seimlerdeoylarn yzde 10nundan fazlasn da ummuyor.

Endonezyallar ABDye yakn duruyor ve Washington, ine kar arlk olmas iinEndonezyaya kur yapyorsa da, Brezilya byk bir poplaritesi olan Lula da Silvadneminde daha bamsz bir yol tutturdu (Latin Amerikann byk bir kesimi iin dedorudur bu). Bu sre yaklak 10 yl ald ve gelecekteki tarihiler tarafndan BerlinDuvarnn ykl kadar nemli grlebilecek bir olaydr.


20/61


20

1989, Dou Avrupada, kresel pazara erimek isteyen insanlarn ayaklanma zinciri olarakgrlebilir ksmen de olsa. Byk Arap Devrimine gelince, o daha ziyde ayn pazarndiktatrlne kar bir ayaklanmadr. Tunustan Bahreyne kadar tm gstericiler sosyalkatlm, yeni daha iyi sosyal ve ekonomik szlemeler lehine yola dtler. Latin Amerikada

bu sarsc ayaklanmalara mthi bir sempatiyle ve biz yaptk, imdi de onlar yapyorhissiyle baklmasna amamaldr.

Gelecek elbette ki bilinmiyor fakat on veya yirmi yl sonra Msrllarn ve dier Araphalklarn Trk modeline veya Brezilya yahut Endonezya modeline deil de yepyeni bir yolakoyulduklarn syleyebiliriz. Gelecek, Kahireden Tunusa, Bingaziden Manamaya ,Cezayirden (Allahn izniyle) Suud hanedan sonras bir Arabistana kadar, yeni bir siyasikltrn icdna ve yerli ve mit o ki, yeni ve artc ekillerde demokratik yeni ekonomikszlemelere gebe olabilir.

Bu bizi tekrar Trkiyeye getiriyor. slamn yepyeni, bugnden hi kimsenin bir ipucuna bile

sahip olmad, Avrupadaki din ve siyaset ayrmna benzeyecek eyin yapta olmas peklammkndr. 1968 ruhuyla, bir Arap Banksy [Banksy, duvar resimleriyle nl bir sanatdr]bile resmedebiliriz. Boydan boya Arap bakentlerine nakediyor: ktidarda Muhayyile

Kaynak: Tomdispatch, 18 Mart 2011

eviren: M. Alpaslan Balc


21/61


21

Sudanda reform dnemi geti ve devrim saati mi geldi? - Abdulvahab el-Efendi

90'l yllarn banda 'Sudan'da devrim ve siyasal reform' kitabmn yaynlanmasndanyaklak iki ay sonra bir Avrupa bakentinde Afrika ktasnn liderlerinden biriyle karlatm.

Konumamzda sz Etiyopya ve Eritre'deki devrimlere geldi. Bu anlamda Afrikal lider,Etyopya'da birka devrimin meydana gelmesinden sonra uzun bir mddet Mengistu HaileMariam rejimiyle diyalog kurmak iin ciddi bir ekilde abaladklarn ve ondan gelecekherhangi bir grme talebine hemen cevap vereceklerini hatta byle bir ary zafer olarakkabul ettiklerini syledi. Ancak Etiyopya diktatr yz evirdi ve salt diyalog fikrini bilereddetti. Mengistu'nun inat kibri devrimciler pe pee zaferler kazanp bakentAdisababa'nn kaplarna dayanncaya kadar devam etti. Tam bu noktada Mengistu grmeyapmak iin bir arac gnderdi! Devrimciler olumlu cevap vermeyince devreye ABD girdi veEtyopya'y terk etmesini ve yetkilerini nispeten daha lml olan babakanna devretmesinidayatt. Amerikann bu tasarrufunun hedefi tarihi olarak Amhara etnik hegemonyasna dayaleski sitemin iskeletini korumak ve en az hasarla deiimi gerekletirmekti. Ancakdevrimciler Amerika'nn yeni hkmetle Londra'da grme teklifini reddettiler ve haftaiinde alternatif hkmeti drdler.

Yemen Devlet Bakan Ali Abdullah Salih'in muhalefetin talep ettiklerinden hatta hayalettiklerinden kat kat fazlasn verdii plann dinlerken bu olay aklma geldi. Uzun yllar

boyunca muhalefetin en ileri talebi iktidar partisinin basksnn hafifletilmesi ve aibesizseimlere izin verilmesiydi. Ancak bakan ve partisi geen yl bu talepleri daha da ulalmaszor hale getirmek iin kanuni ve anayasal deiiklikler yapmada srar etti. Halk devriminin

patlak vermesinden sonra devlet bakan daha nce kulak tkad muhalefetle diyalogudillendirmeye balad. Sonra tekrar devlet bakanlna aday olmayacandan balayarak

grevi oluna devretmeyeceine (bunu planladn itiraf ederek) kadar pe pee tavizlervermeye balad. Son olarak, devlet bakannn yetkilerinin snrlandrlmasyla birlikte

parlamenter cumhuriyet ynnde anayasal deiiklik plann aklad. Anayasa deiikliklerive seimleri yapacak milli uzla hkmeti de bu kapsamdayd.

Muhalefet ve sokak, devlet bakannn hemen istifas talebinde srar ederek btn bu nemli planlar reddetti. Bu ayn zamanda dier Arap hkmetlerinin de durumuydu. MeselaBahreyn; muhalefetin talepleri uzun sre 1975 ylnda askya alnan anayasann tekraryrrle girmesi ile snrlyd. Ancak taleplerin seviyesi gerek bir demokrasinin kurulmasseviyesine ykseldi, hatta bazlar cumhuriyet rejimi kurulmas ve krallk ailesinin

gnderilmesini dillendirmeye balad. Libya, Tunus ve Msr'da da durum bu ekildeydi.Bugn Suriye, Suudi Arabistan ve Kuveyt'te de byle... Ancak Tunus, Msr ve Libya'dakiolaylar hzl bir ekilde reform taleplerinin tesine geti. Kitleler ve siyasi gler sistemiykmakla sonulanacak mull bir devrimden bakasn kabul etmez hale geldi.

Yukarda zikrettiklerimiz herhangi bir reform abasnda zamanlama unsurunun neminivurguluyor. Burada nemli bir soru soralm: Bu anlamda Sudan nerede duruyor. Sistem halareformlar yrtebilecek bir pozisyonda m? Yoksa bu merhale geti ve kabul edilebilirreform iin alan kalmad m?

Bana ulaan ya da basl ve elektronik gazetelerde yaynlanan ve Sudan'da reform talep eden

yorumlarda arlkl akm, Sudan rejiminin reform niyeti ve kabiliyetinin olmad ve her


22/61


22

halkarda reform vaktinin getii nk kkl ve devrimci bir deiimin kanlmaz biimdeyolda olduunu syleyen akmd. te yandan hala sistem ierisinden deiik dzey veheyecanda acil ve nemli reformlar ars yapan sesler ykselmektedir.

Kiisel deerlendirmeme gelince; sistemin kendisini slah etme gc ile ilgili beklentimsrekli bir biimde azalmakta, hatta sfra yaklamaktadr. Burada unu hatrlatmakta yararvar: Biz 1995 ylnda 'Sudan'da devrim ve siyasal reform' kitabn yazarak ak bir ekildereform ars yapmaya baladmzda, bunun ncesinde var olan i diyalog kanallaryoluyla anlaml bir deiimin gerekletirilmesinin mmkn olmad ve ynetimi elindetutanlarn durumun nemini kavrayamadklar ya da srecin hatasn kabullenmediklerinoktasna varmtk. Bundan dolay katkda bulunma abas ierisindeki daha ok saydakivatandan tartmaya katkda bulunmasn salamak ve dolaysyla reform ynnde baskyapmak iin diyalog dairesini geniletmeyi kararlatrdk.

O zamanlar unu sylemitik: Sudan'n ada tecrbeleri ve halihazrdaki tehditler nda

lkeyi doru istikametekoyacak herhangi bir proje sonu itibariyle demokratik olmaldr ve bu temel zerinde program yrtmeyen hibir siyasi hareketin gelecei yoktur. Ancak ozamanlar partilerin kapatlmas, slami hareketin bastrlmas ve ar bir biimde devletaygtna ve gvenlie yaslanma politikalar uyguland. Bunlarn hepsi lkeyi yanl ynegtryordu. Gney sorununun ada devlet temellerinde zlmesi, ekonomik reformlar veyarg bamszl iin hzl ve kararl bir ekilde harekete geilmesini talep ettik. Aynekilde baz siyasi glerin Sudan'n sorunlarnn barl zm iin sunduklar plandan yzevrilmesini eletirmitik.

Bu merhalede reform alannn hala ak olduunu gryorduk. O zamanlar krizin zmnhedefleyen (zellikle de gneydeki savan sona ermesi iin) birok plan ortaya atmtk.Zamanla konjonktr daha da karmak bir hal ald. Ve birka olumlu gelime yaanmasnaramen reform arlarna cevap alma midi giderek zayflamaya balad. Mesela 1979'dagneydeki gruplarla imzalanan ksmi bar anlamas ve bunun mucibince (en azndan katzerinde) blgesel ynetim, kendi geleceini kararlatrma ve ynetime ortak olma gibiGneyin nemli btn taleplerine cevap verilmesi bu olumlu gelimelere rnektir. Buanlama temelinde anayasa 1998 ylnda zellikle de basnda ve siyasal alanda hrriyetleredaha fazla yer verecek ekilde yeniden yazld. 1999 ylnda mmet Partisi'yle Cibutianlamas imzaland. Ayn yl petrol ihracat balad. Bu gelimenin geri kalm blgelerdegeliimi hzlandrmas ve vatandalara hizmetlerin iyiletirilmesine yol amas beklenirdi.1999'da ynetimin en st dzeyinde yaanan blnmelerin zellikle zgrlkler alannda

olumsuz etkileri oldu. Ancak Sudann d ilikilerinde alma yol at. Gneyde bar plannn aklanmasna, 2002'de Maaksu ve daha sonra 2005'te Nafaa anlamalarnnimzalanmasna yol at.

Bu anlamalar btn eksiklerine ramen arzulanan reform yolunda nemli kazanmlard.zellikle mmet partisi ve sonrasnda Demokratik Birlik ile imzalanan anlamalar... Dahasonra 2006 ylnda Darfurla ilgili Abuja Anlamas son olarak da doudaki bar anlamas...Bu anlamalarn ats altnda Sudan halk ilk kez raz olduklar bir siyasi sistem etrafndatopland. Bu uzla, eer tam olarak uyulsayd lkenin birliini koruyan, btn blmlerindeadaleti gerekletiren istikrarl bir demokratik sistemle ilk defa lkeyi selamete karacak

potansiyeli tayordu. Ancak fiiliyatta siyasi gler arasndaki atma devam etti, ilikiler

ktleti, Darfur'da sava yeniden balad, siyasi glerin ounluu seimleri boykot etti ve


23/61


23

katlanlar da hilelerden ikyet ettiler. Son olarak da Gneyin ayrlmas, hkmetlemuhalefetin arasndaki ilikilerin kmaz sokaa girmesine neden oldu.

Btn bu uyarc iaretlere ramen krizin devam etmesi konusunda taraflar birbirini suluyor.

Ancak ne olursa olsun son tahlilde sorumluluk ynetimi elinde bulunduranlarn zerindedir.Bu durumda sorumlular Ulusal Kongre Partisi'nin liderleridir. nk sonuta krizi zmek,ynetimi elinde bulunduranlarn iidir. Bizim kanaatimize gre problemin sebebi uygulananyntemdir. Bu ise, ynetimin tamamen komplocu bir zihin tayan kk bir topluluuntekelinde olmasdr. Bunlarn ierisinde iktidar partisinin 'lider' ve yardmclar da vardr.Dier siyasi glere sunduklar her hangi bir tavizde ondan bu tekellerine dokunmamasnbekliyorlar.

Ancak iktidara bu ekilde yapma, halk tabannn genileyerek glenmesini ve kitlelerin politikalarn ve liderlerini desteklemesini salamyor. Tam tersi oluyor. Partinin kendiierisine daha ok kapandn gryoruz. Bunun yannda slamclar arasnda bile desteinin

gerilediini gryoruz. Ynetimin artan bir ekilde gvenlik uygulamalarna dayanmas,srekli olarak ittifak ve taahhtlere snmas yirmi iki yllk tekelden sonra ynetiminkrizinin hafiflemek yerine gittike derinletiine iaret etmektedir. Ynetimde bu denli uzunkalndktan sonra beklenen olumlu iaretlerin, geni halk kitlelerinin desteini almas,ynetimin meruluunu pekitirmesi ve olaanst her hangi bir gvenlik tedbirini ortadankaldrmas gerekir. Ama eer tersi gerekleirse bu inie geiin bir kantdr.

Daha nce birok platformda birok konumamda rejimin gerekli lde reforma cevapvermesi konusundaki mitsizliimi dile getirdim ve "durumlarn u haliyle devamnnmmkn olmamasndan dolay kkl deiim kanlmaz hale geldi." dedim. Bu sonuca uzunyllar nasihat, diyalog, tevik ve proje eklinde sren reform mcadelemizden ve dahafazlasn yapacak alan kalmamasndan sonra vardk. Bunun zerine oklarnn, aksini gsteren

btn delillere (Biz de bunlar kabul ediyorduk ve bunlara ilk dikkat ekenlerdendik) ramenreform arlar yapmamdaki srar sorgulayan yorumlar meru yorumlardr. Bunlarsyleyenler adeta baz sebt ehlinin t verenlere syledikleri sylemi tekrar ediyorlar: "NiinAllahn helak edecei ya da iddetli bir azaba urataca kavme vazediyorsunuz?" Tabii bizimcevabmz, Allah'n kendilerini baarl kld gibi bizi de baarl klmasn temenni ettiimizkiilerin cevab oldu: "Rabbimize sunacamz bir mazeret olmas iin. Kim bilir belki deonlar dnerler." (Kuran- Kerim Araf suresi 164. ayet)

Daha nceleri rahmetli arkadamz Tayyip Salih sistemin banda aklllar da var ama daha

ok meczuplar var, demiti. Onlardan hangisiyle daha nce yzleeceini bilmiyordu.Maalesef uzun sre galibiyet ikinci snfn elindeydi. Ancak biz sistemin destekilerinin azolan akil adamlarnn grlerine kulak vermesini ve gelen tsunaminin iki kesimi de alpgtrmeden durumlarn dzeltmelerini temenni ediyoruz. Eer reform yapma gc olanlarharekete gemezse, iki durum bizi endieye sevk ediyor: lki lkenin Libya ve Somalisenaryolar arasnda gidip gelmesi, lkemizin ykma maruz kalmas, paralanmas ve ykmnyaygnlamas. kincisi ise dinin cevaz vermedii uygulamalardan dolay islamn imajnnarptlmaya maruz kalmas. Bu, imdiki durumun devamnn slam'a kar olduunu ortayakoyuyor. Ve onun muhtemel ykl btn slami ynelimler iin byk bir gerileme olacak.nk kamuoyu nezdinde slamclarn btn sembolleri bu kt uygulamalarlailikilendirildi.


24/61


24

Dolaysyla dierlerinden nce sistemin slamc destekileri reform iin harekete gemeli vesaflarn yolsuzluk yapan, byk hatalar irtikp etmi olanlardan temizlemelidirler.Kendilerini slam davetisi olarak vasflandranlar brakn Mslmanlar; kafirler, mrikler,fasklar ve isyankarlarn indinde bile kt karlanan ilerle anld bir durumda ileri nasl

doru yapabilirler ki?

Bunu yapmazlarsa uradklar cezadan dolay sadece kendilerini knamaldrlar. Zalimler veonlara yaslananlar iin ahiretteki azap daha iddetli ve kalcdr.

Kaynak: El Kuds'l Arabi, 18 Mart 2011

eviren Metin nl


25/61


25

Sarkozy Libya mdahalesinden ne bekliyor? - Sinan zdemir

Libyaya mdahale Cumartesi gn balad. lk sahneye kan Fransa, ardndan ngiltere veAmerika oldu. Fransa uzun zamandr mdahalenin gereklemesi iin aba sarfediyordu. BM

Gvenlik Konseyindengiltere ile birlikte youn aba gstererek kartt kararn ardndan,Trablus ynetimiyle btn ipleri kopararak ve Bingazide bulunan geici Konseyi Libyanntek meru temsilcisi olduunu kabul ettiini deklare ettikten sonra btn niyetini ortayakoydu. yleki Brkselden toplanan Avrupa Birlii Devlet ve Hkmet Bakanlarnn konuyailikin daha dengeli bir karar almasn bu ekilde engelledi.

Yar bakanlk sistemiyle ynetilen Fransada Cumhurbakannn grev ve yetkileri birmonarktan ok farkldeil. Cumhurbakan ieride hkmete bakanlk eder, darda lkesinitemsil eder. Eer hkmetin bandaki kii cumhurbakanyla ayn siyasi partiye mensupdeilse, son olarak Chirac-Jospin dneminde olduu gibi, bu durumda taraflarn uzlamayoluyla devlet ilerini yrtmeleri gerekiyor. 2004ten bu yana sa, iktidarda olduu iincumhurbakan btn yetkileri kendi elinde topluyor. Fransz d politikasnda son yllaradaciddi krlmalar yaand. Son olarak Fransz diplomatlar tepkilerini yaynladklar yazlarla ,ieride yaanan huzursuzlu, kamuoyuyla paylama gerei duydular. Fransann d

politikasndan sz ederken, aslnda anlalmas gereken, Cumhurbakannn dpolitikasndan baka birey deil.

Sarkozynin Chiracl yllardan ve de Gaulledan miras kalan d politika anlayndanuzaklamay tercih ettii anlalyor. Fransa,2003 Irak sava ncesinde taknd tavrsebebiyle Amerikann hmna uramt. De Gaulle izgisinde olan bu durutan, SarkozyninFransann tekrar NATOya dnmesini istemesiyle vazgetii anlalyor. Sarkozy, ayn

ekilde ngiltere ile olan ilikilerinde de yeni bir sayfa amakta kararl. Gvenlik Konseyinesunulan ve kabul edilen 1973 nolu kararn ardndan Fransann yan sra ngilterenin de bulunmas bu sebepten. Fransa ve ngiltere arasnda Kasm 2010da imzalanan savunmaantlamas ncesinde ve sonrasnda bakanlklar ve askeriye arasndaki iletiim kanallarnnsays artrld.

Fransann Almanya ile olan ilikilerini Fransadan ok Almanya belirliyor. Almanya,Fransann kibirli diplomasisinden rahatszlk duyuyor. Son olarak Libyada tutulan Bulgarhemireler davasnda Libya ile mzakereleri yapan Almanyann Franszlar tarafndan saf d

braklmalar ve Cecilia Sarkozynin Fransa adna uakla hemireleri almas Almanlartarafndan kzgnlkla takip edilmiti.

Alman diplomasisinin, Fransz diplomasisiyle mukayese edildiinde daha gizli ve gsterii pek sevmeyen bir diplomasi olduunu syleyebiliriz. Libyaya mdahale konusundaAlmanyann tutumunu daha en bandan ok ak idi. Gvenlik Konseyinde ekimserkalmas da bu tutumunu srdrdn gsteriyor. Almanyann Kuzey Afrikada en nemliilikileri Cezayir ve Msrla. Merkel 2005-2010 tarihleri arasnda her iki lkeyi ziyaret ederek

bu ilikiyi pekitirmeye alt. Buna karlk Libyadan petrol almasna ramen Libyayziyaret etmedi.

Sarkozynin Kuzey Afrikaya ama zellikle Marib lkelerine dnk zel bir ilgisi var. Sonolarak Kaddafinin olu Seyflislam verdii bir syleide, Sarkozynin seim kampanyasna

maddi yardmda bulunduklarn belirtti, ama bu, gndemin younluu sebebiyle geitirildi.


26/61


26

Ancak Akdenizde sular durulduktan sonra konunun gndeme gelecei ok ak.Cumhurbakanl seimlerine giden Fransada konunun yakn zamanda yenidentartlacan dnyoruz.

Sarkozy 2008de Akdeniz iin Birlik projesini ortaya attnda da Akdenizde kendinclnde, Brkseli by pass ederek, bir birlik kurmay dnmt. Ancak Merkel'in,Paris merkezli bir birlik fikrine scak bakmadn ve bunun ancak AB ats atndagerekleebilecek bir proje olduunu sylemesinin ardndan, projede, Avrupa BirliiBarselona srecine dahil edildi. Ne var ki Sarkozynin Fransann Akdenizde merkezi golma dncesinden vaz getiini sylemek zor.

Fransann Kuzey Afrika lkeleriyle olan ilikilerinde zayf halkann Libya olduunusylemek gerekiyor. Fransann Fas, Cezayir ve Tunusla kurduu tarihi ilikiler Libya iingeerli deil. Kaddafi her ne kadar 2008de Fransada aal bir ekilde karlandysa da, heriki lkenin ilikilerinin belirli bir al-veri anlay iinde ekillendiini sylemek gerekiyor.

Fransann kprleri kolaylkla havaya uurmas da bu sebepten. Tunus ve Cezayir szkonusu olunca grmezden gelmesi, Msr dosyasnda ntr kalmas ama Libya konusundaahin kesilmesi, nceki tutumlarnda ki yanl kavradndan veya Benard Henri Levyninifadesiyle insan haklar geleneine bal kalmasyla balantl deil. ekillenen yeniAkdeniz haritasnda , kullanlmaya msait yeni bir ynetim beklentisi iinde olmasyla izahedilebilir.

Fransa operasyonlarn ban ekmekten mutlu. Ancak Amerikann sahnenin gerisindekalmas mdahaleye ksmi destek vermesinden deil. Irak ve Afganistandan sonra Libyamdahalesinde en nde grnmeyi istememesinden kaynaklanyor. Fransa ve ngiltereninAmerika olmakszn gerekletirmeleri mmkn olmayan bir mdahale olduunudnyoruz. Fransann mdahaleye katlmasn da da baz analistlerin aksine Avrupa Birlii

projesini fiilen sonlandrd yorumlarna katlmyoruz. Avrupann NATOnun dndaoluturmaya alt ordunun hayatiyet bulmas iin ok ciddi engellerin ortadan kalkmas, en

banda, Kbrs meselesinin zlmesi gerekiyor.

Fransann Libyada ahin kesilmesi Fransann Akdenizde varln artrmay istemesiyleilintili. Fransa Akdeniz iin bir ekim merkezi olmak istiyor. Ancak Libya mdahalesininArap basnndaki yansmalarna baklrsa , Fransann zgrlk ve hrriyet adna banektii operasyon, petroln kana bulunmas olarak yorumlanyor. Operasyonun hedeflerikonusunda yaanan belirsizlikve zamana yaylmas, bu kany glendirecektir. Bu da

Sarkozynin Akdenizde merkezi lke olma beklentisini bir kere daha boa karacaktr.



27/61


27

Saldry niin Fransa balatt? Kongre niin atland? -Erturul Aydn

Libyaya saldrnn balangc hakknda ilgi ekici iki nokta var. Birincisi, allmn aksine,saldry Fransann balatmas. kincisi Fransann aceleyle saldrmas ve rmorkr gibi

Amerikay peinden ekmesi. Radikal'e bilgi veren diplomatik kaynaklara gre Trk bykelisi de durumu anlamaya deer bulup "Fransa'nn mdahalesi, NATO planlamasnnneresinde? Fransa, NATO danma mekanizmasndan habersiz mdahale etti. Bunu, ani kyznden planlarn hayata geiremeyen NATO'ya izah etmeli" demi.

Saldry Fransann balatmas, sivil bir Mslman Bat Asyalya Amerikann yeni birazmanla imza atmak zere olmadn, askeri harektn bir igal niyeti tamadn telkinediyor. Libya saldrs, her ne kadar Amerika itirak etse de, tarihte Amerikann balatt birdier saldr olarak yer almayacak bu yzden. Katld ama hi deilse balatmad. Dilersenizglebilirsiniz ama Amerikann tektarafl saldrgan savalar sicili kabarmam olduu gibiniyet bakmndan harektn gvenilirlii de artm oluyor.

Ancak Washington Postta Pazar gn yaynlanan kzgn bayazy okuduumda hepsi bukadar deilmi dedim. Obamann gayrimeru sava balkl yaz, Libyaya kar askeri gkullanm yetkisini BMin deil Kongrenin verebileceini hatrlatyordu.

in Kongre tarafn unutmuuz. Hadi biz unuttuk. Obamaya ne oluyor da unutuyor? Obamaok-taraflla, uluslararas kurumlara ve kurallara nem verirken artk nedense Kongreyiatlam. George W. Bush tam tersini yapyordu. Sava kararn Kongreden alyor ve bakanolarak sava yrtyordu. O, uluslararas kurumlar atlyor, atlatyordu.

ABD bakanlar bu ikisinin ortasnda bir yol tutturamyor bir trl. Belki de bu ikisi arasndabir tr gerilim vardr da o yzden byledir.

Obamann BMi nemseyip Kongreyi atla/t/mas azmsanacak bir ey midir? Dorusu,George W. Bushunki kadar nemli bir usulszlktr. Bush, uluslararas ok-tarafllktanvazgemiti nk bunu salayamayacan biliyordu. Obama niin Kongreden savakarar kmasn beklemedi peki? Kavgac tiplerle dolu Amerikan Kongresinden bir savakarar kmaz diye mi korktu?

Pek ihtimal vermiyorum. Sen yeter ki saldrmak iste, Kongre onaylasn. Libyaya mdahalekonusu haftalardr tartlyor. BM gndemine tanrken Kongrenin de gndemine

alnabilirdi elbette ama namazda gz olmayann ezanda da kula olmuyor ite. Pazarlklargerei. Galiba gvence vermek iin.

nk Kongrenin Libyaya sava ilan etmesi ve Amerikan bakanna sava yetkileritanmas, slam dnyasn yeniden telaa srklerdi. Mslmanlarn bile iten ie KaddafiLibyasna uluslararas mdahaleye scak bakt bir zamanda ABD bakannn bu yetkilerinereye kadar kullanaca hakknda duyulan kukular diplomatik mzakereleri daha yolun

banda kilitler ve Obama BMden, Arap Birliinden ve Trkiyeden bu destei alamazd.

Destei aldna gre kukular hafifletmeyi baarm. Nasl? Muhteris Sarkozynin havalbaklarna aldrmayn, Kongreyi atlatarak ve saldry balatma srasn Fransaya vererek.


28/61


28

Pazarlklar belli ki sk gemi. Kafamdakikurguya gre Obamann Mslman muhataplarmeraklanmayn dostum, igal etmeyiz szyle yetinmemi, ilave gvenceler istemiler.Obama, Kongreden sava karar almayarak asla bir igal niyeti tamadn pazarlklarsrasnda teyid etmi oluyor bylece. Libya topraklarna bir igal gc karmak iin en

nihayetinde Kongrenin sava ilan etmesi gerekirdi; sava yetkisi olmayan bir ABDbakanna gvenilmeyecek de kime gvenilecek? Bylelikle Babakan Recep TayyipErdoann harektn snrl tutulmas ve Libyann igal edilmemesi artlar yzde yzolmasa da yeterince teminat altnda grnyor. ABD bakan yapt konumada da neleryapmayacaklarn dnyaya aka izah ederek Amerikann niyetini bu kez alenen yenidenteyid etti. Amerika Libyaya kara ordusu konulandrmayacak. Sivilleri koruma amactesinde g kullanlmayacak.

in Kongreyi atlatma formlne gelince, gzmzn nnde gerekleti. Sivil muhaliflerbirdenbire geriledi, Kaddafiye bal gler ilerlemeye balad; hatta bir generalin kathaberi geldi; Kongreyi atlatmak iin bu kadar ciliyet yeterli gelirdi ama hayrola herkes

nereye gitti diye sormayan, zaferin bazen kaybetmek olduunu unutan Kaddafi sarho gibiacmak yok diye nra atp sokak sokak, ev ev arama yaplacak diye anons edinceyreklere bir kym korkusu da dt. Obama bu ikinci frsat tepmedi ve Kaddafininnralarna konumasnda yer verdi.

Yeterince ciliyet vard ve Fransann habersiz ve ani k yznden zaman da kalmad.Bunlara bir de bu iin stesinden gelmek iin gerekli benzersiz ate gcnn yalnzcaABDde olduu aklamalarn ekleyin, ortada Obamann bakanlk yetkilerini birazsndrerek saldrya hava destei vermesi gerektii fiili bir durum var demektir.

Gerekli ate gc ABDnin elinde var diyen yetkililer istemeden de olsa Fransay kifayetsizmuhteris olarak nitelemi oluyorlar. in orasn Sarkozyi dnsn.



29/61


29

De Gaulle m? O yapmazd - Arthur Goldhammer

Libyadaki ayaklanma, Fransa Cumhurbakan Nicolas Sarkozyye uzun zamandr can att bir frsat sundu: Nihi zafer vaad eden riskli bir uluslararas harekta liderlik etmek.

Franszlarn la grandeur (ihtiam) dedikleri eyin peinde olmak, beinci cumhuriyetinkurucusu General Charles de Gaulle nazarnda bir devlet bakannn balca var olmasebebidir. Fransa ulusal karlarn ve bamszln inatla savunan halefleri, generalin bugrn byk lde paylatlar.

Ancak Sarkozynin ihtiam fikri, de Gaulle veya Mitterandn ihtiam fikrinden bakadr.nceki iki cumhurbakan kendilerini tarih rencisi olarak, ulusal karlar hakknda uzakgrl adamlar olarak grrlerdi. Sarkozy ise nn yaratdr, gnlk haber evrimleriyleyaar. Risk, nabzn artrr ve itahn aar. Sarkozy, Neuilly belediye bakan iken bombacdelinin teki bir anaokulu snfn rehin aldnda ne kmt. Sarkozy odaya girdi,

bombacdan teslim olmasn istedi ve elinde bir ocukla bekleen kameralarn nne kt.Kriz onun parasdr.

2008 ylnda Rusyann Gney Osetyay igal etmesiyle balayan kriz srasnda AB dnem bakanlyla megulken kendisini krizin ortasna att, mekik diplomasisi estirdi, Grcistanhkmetini devirme tehditlerini yerine getirmemeleri iin Ruslar ikna etti. Ancak riskstlenme hrs her zaman sonu getirmedi. Sarkozy, Muammer Kaddafinin can dmanolmazdan evvel, 2007 Aralk aynda onu Parise davet ederek Kaddafiyi yeniden uluslararastopluma kazandrmaya almt. Bu jest, Sarkozynin insan haklarndan sorumluyardmcsnn eletirisini ekti ve Kaddafinin dengesiz davranlar yznden bir utan haliniald. Daha kts, Sarkozynin bu giriimi ayn yln balarnda Kaddafinin Libyada

mahkum bulunan Bulgar hemireleri serbest brakma kararna karlkt galiba. Kaddafi bultfu karlnda Fransadan 100 milyon avroluk silah sat vaadi ve nkleer santral inasgibi baka haralar da almt. Libya lideri, bu tekliflerine ramen, Sarkozynin biricik projesiAkdeniz Birliine katlmay Arap Birliini enkaza evirecei gerekesiyle daha sonrareddetmiti. Kaddafi, Sarkozyi kayal krklna urattysa, Arap Birliide bu askeri harektakatlarak Kaddafiyi kesinlikle hayal krklna uratm olmaldr.

Fransa Cumhurbakannn Libya diktatrne kar askeri harekt desteklemek iin hayalkrklndan baka nedenleri de var. Sarkozy, tamamen meru olan insni nedenleri ve -ayaklanmaclarn taraftar olduklar ya da olmadklar - ortak demokratik deerlerivurgulamay sever. Fakat hkmetinin Arap baharna verdii ilk tepkideki dankl

rtbas etmeyi de mit ediyor. Tunustaki gstericiler bir dier diktatrn, Zeynel Abidin binAlinin silahl gleriyle kar karya geldiklerinde o zamann dileri bakan MichleAlliot-Marie Tunuslu meslektalarna, kitle kontrol tekniklerini retmek iin TunusaFransz evik kuvvet polisi gndermeyi teklif etmiti. Ayaklanmann ilk gnlerinde Tunustatatil yapyordu ve yal ebeveyninin i anlamas yapt Zeynel Abidinin bir ahbabna aitzel jetiyle umay kabul etmiti.

Bu ifaatlar nihayetinde Alliot-Marieyi istifaya mecbur etti ve hem geni bir tecrbesi bulunan hem de Sarkozynin eski rakibi olan Alain Jupp dileri bakan oldu. FakatSarkozy, Alain Jupp Brkselde Avrupal ortaklaryla grrken ayaklanmaclar tanma veLibya hava limanlarn bombalama karar alarak dileri bakann afallat. Jupp bu karardan

habersizdi ve durumu gazetecilerden rendiinde kk dilini yutmutu. Yaraya tuz


30/61


30

basarcasna, Fransann politikas lyse Saraynn merdivenlerinde playboy filozof ve avareinsancl Bernard-Henri Lvy tarafndan duyuruldu; Lvy, Sarkozynun dostu veayaklanmaclar kampnda kendi zel balantlarn kurmu. Haberlere gre Jupp makamnakar yaplan bu tahkir zerine istifa tehdidinde bulunmutu ama bu tarihe kadar koltuunda

oturmay srdryor.

Sarkozy 2012 ylnda yeniden seilmek iin zorlu bir mcadeleyle kar karya. Sarkozyninald destek zirvesinde: Yzde 25. eitli kamuoyu aratrmalar, ar sac Ulusal Cephenin yeni lideri Marine Le Penin ve baz Sosyalist adaylarn gerisinde nc srada

bulunduunu gsteriyor. Sarkozynin partisi, Libya saldrsnn yolda olduu geen hafta sonuyaplan kanton seimlerinde byk bir malubiyet ald. Bylesi artlaraltnda, lkesini savaasokan bir liderin sandkta avantaj elde etmeye altndan phelenilir. Fransa sava uaklarLibyaya saldrdnda cumhurbakannn ald oylarda farkedilir bir destek dalgasolumad.

Sarkozynin gerek amalar hakknda phe varsa, bizzat cumhurbakan mesuliyetini kabuletmelidir. eitli yetkililer, Fransa hkmetinin Libyadaki kargaa hakknda duyduuendielerden birinin de devlet inkraz durumunda teknelerle Avrupaya girmeye teebbsedecek mlteci akn olduuna iaret ettiler. Le Pen, bu endieyi abartmak iin talyannLibya kylarna kkrtc derecede yakn olan Lampedusa adasna gitti amacumhurbakannn partisi de benzer korkulara oynad. Geen hafta, iktidar partisi milletvekiliChantal Brunel, Kuzey Afrikal mlteciler Avrupa sahillerine ktklarnda onlar tekrarteknelere bindirmekle tehdit etti. Daha nce ise Avrupa leri Bakan Laurent WauquiezTunustaki ayaklanmalar sonrasnda yasad ge msamaha gsterilmemesi uyarsnda

bulumutu. Bu tr beyanatler, cumhurbakannn yksek insni sylemine zarar vermekte veart niyetli olduuna dair phelere yol amaktadr.

Dahas, ldeki sava planland gibi gitmezse de Gaulc ihtiam kolay kolay elegemeyebilir. Bingazi evresindeki hedefleri ilk nce Fransa uaklar bombalad elbette; hattaAmerika cruise fzeleri hava savunma sistemlerini vurmadan nce. Fakat gerek u ki,saldrnn ar ksmn tadklar varsaylan Fransa ve ngiltere, ABDnin kuvvet intikalyeteneklerine sahip deildir. Askeri arpma, uua yasak blge kararn uygulamanntesine geti ve Libya zrhllarna ve ar silahlarna saldrmaya vard. Askeri mdahale,Kaddafinin paral askerlerini savamann risklerinin faydasndan daha fazla olduuna iknaetmedii takdirde eitimsiz ayaklanmaclar daha yakn bir destee ihtiya hissedebilirler.Fakat paral askerler ekip gitseler bile sdk Libya askerleri muharebe sahasnda kalacaklar

ve hava destei alan ayaklanmaclarn askerleri malup edip edemeyeceklerini bekleyipgrmek gerekecektir. Son olarak da Kaddafi devrilse bile, Libyann gelecei onundevrilmesinden sonra belirlenecek ve Fransa o sre zerinde sz sahibi olmak isteyen diertaraflarla uramak zorunda kalacaktr. Ksacas, Fransann mdahalesi, Fransann kreseleriiminin hatta bir zamanlar hkim oyuncu olduu blgedeki eriiminin snrlarngstermeye hizmet edebilir.

Bu bizi Sarkozynin kumarndaki nemli bir dier cihete gtryor. Fransada ouAfrikadan gelmi byk bir gmen nfus var. Fransz mslmanlar, zellikle de genmslmanlar kendilerini Tunus ve Kahiredeki genlikle ve sekler protestolarlazdeletirdiler. Bingazide bir kym nleme abas holarna gitmi olabilir ama askeri


31/61


31

trmanma protestolara yol aabilir. Askeri mcera yanl bir dnemece girdiinde, Franszemperyalizminin ac htralar kolaylkla ak bir muhalefete dnebilir.

Bir de Sarkozy inisiyatifinin sorunlu olduunu ispatlad bir Avrupa Birlii meselesi var.

Brkselde Avrupal ortaklarla yaplan grmeler srerken Sarkozynin ayaklanmaclaraceleyle tanmas ve ayaklanmaclarn liderlerinin tam olarak kimler olduu ve hangi siyasikuvvetleri temsil ettikleri hakknda ak gstergelerin olmay Sarkozynin LizbonAnlamas uruna hal mcadelesi verdii gnlerde mdaafa ettii - ortak Avrupa d

politikas fikrini gln duruma drd. D mceralarnn pek ounda Avrupannhassasiyetlerine umursamaz bir tavr taknd ve Libyaya askeri harekta evkle yaklamayananslye Angela Merkeli olumsuz duygu ve dncelere itti. Sarkozynin abucak bir askeriharekta balama eilimi Avrupa ibirliini ksa veya orta vadede berbat etmi olabilir.

Fransa ve ingilterenin bir uak gemisini paylamalarndan belli olan uzlamalar, Libyameselesiyle ilerledi; her ne kadar NATOnun operasyondaki rol hakknda geici

anlamazla dseler de ngiltere Babakan David Cameron ve Sarkozy genelde hemfikirler.Kaydetmeye deer olan bir fark ise u: Cameron, savaa gitmeden nce Avam Kamarasndangvenoyu arayna girdi. Sarkozy ise bu tr ayrntlarla urama zahmetine girmedi. O,Fransa parlamentosunu kontrol ediyor. Gemiin de son bon plaisir Borboun krallar gibikeyfine gre hareket etti. Bakanl Fransadaki yrtme makamna yarar nin vealmetleri tamad varsaylan Barack Obama da aynsn yapt. Egemenliin olaanst halilan etme gc olduu sylenir. Eer yleyse, Libya mdahalesi Sarkozynin Muhteem Uluszerindeki egemenliinin arpc bir gstergesidir. Libyada bat mdahalesi iin bastrarakkendisini riske att ve imdi de askeri operasyonu tamamlamaya alyor her ne kadar bu,Fransa ordusunun yeteneklerini krlma noktasna kadar pekla zorlayabilecek de olsa.

Kaynak: Foreign Policy, 23 Mart 2011

eviren: M. Alpaslan Balc


32/61


32

Libyadakisavan perde arkas - Peter Beinart

yle bir dndnz zaman durum gerekten tuhaf. ABD, halihazrda Irak veAfganistan'da derinden hayal krklklarna yol aan iki sava veriyor. Halk, tecrit politikastaraftar bir halet-i ruhiye iinde; bakan tabiat gerei ihtiyatl, federal hkmet ise neredeysemetelie kurun skar vaziyette. Libya, temel Amerikan karlarnn dnda ve ouAmerikal, zerinde ismi yazl olsa bile onu haritada bulmakta glk eker.

yleyse niin orada savayoruz? Tamamen Bosna'dan dolay, baka bir ey deil. ouAmerikalya sorun, Bosna sava konusunda hep, Jay Leno'nun ngiltere Sava'n kiminkazandna dair yoldan geenlere sorduu sorulara benzer cevaplar alrsnz. Halbuki dpolitika genelde elit bir meseledir ve Bosna, Amerikal ve Avrupal elitlerin kendi dnyagrlerini ekillendirdikleri bir potayd. Batl liberallerin, Saygon'un dnden 20 senesonra Bat'nn askeri mdahalelerinin hem ahlaki hem de tesirli olabildiine karar verdikleriyerdi Bosna. Bosna, sivil elitlerin, snrl savan mmkn olmadna dair Pentagon'dan gelenuyarlardan phe duymay rendikleri yerdi. NATO'nun Bosna'daki baars, ou kiideBat'nn Ruanda'ya baarl bir ekilde mdahale edebilecei kanaatine yol at ve 1 999'daKosova'da insani gerekelerle gerekletirilen savaa ortam hazrlad.

Hkmetlerinin Libyada uua yasak blge kararn desteklemelerinde etkisi olduu ifadeedilen insanlara bir bakn: Beyaz Sarayda Samantha Power, meslek hayatna Bosnadamuhabirlik yaparak balad. Fransada Bernard-Henri Levy, 1994te Slobodan Miloeviekar askeri mdahale isteyen bir belgesel yapt. The Economist de Avrupann Balkanlarda

soykrm nlemedeki utan verici baarszl, ngiliz bakanlarda komple bir nesil iingelecee ekil verecek bir tecrbe olmutur. Balkanlardaki aclar yakndan gzlemleyen bazlar imdi gnmz koalisyon hkmetinde nemli pozisyonlarda bulunuyorlaraklamasnda bulundu.

Bosnada da olduu gibi Batnn Libyaya mdahalesi de sadece insani gayelerle olmad.1990larn balar ve ortalarnda ABD ve Avrupadaki liderler, Balkanlarda olanlarn, DouAvrupay yeniden ekillendiren daha geni devrimin akbetini belirleyebileceine kararverdiler. Miloeviin ehliletirilmesinin sadece eski Sovyet Blokunda demokrasi ve insanhaklarnn akbeti iin deil, Batnn gcnn yaylmas iin de hayati ehemmiyette olduunakarar verdiler. Bugn de Araplarn demokrasi mcadelesinde doru tarafta durmak isteyen

ABD iin de kaderleri Kuzey Afrikayla derinden bal olan Fransa ve talya gibi bilhassaAkdeniz lkeleri iin de durum ayn. Libya, Bosna gibidir fakat mesela Kongo gibi deildir, NATOnun kapsnn eiinde durur. Yine Libya, Bosna gibidir fakat mesela Bahreyn gibideildir, dman bir blge gcnn yrngesinin yaknnda bulunmaz.

Peki Bosna ve bunu takip eden Bat'nn hava savalarndan alnacak dersler nelerdir?Birincisi, insani gerekelerle yaplan savalar sadece havada kazanlmyor. Bosna'da olaylarngidiatn deitiren - en azndan NATO bombardmanlar kadar etkili olan-, silah sevkyat veaskeri eitimdi. Bunlar, Bonak ve Hrvatlarn karada Srp kuvvetlerini alt etmelerine imkanverdi. Vietnam'da ise aksine, Saygon ABD hava saldrlarna kar, yeterince motive olmuaskerlerini hi cepheye srmedi, bu da Amerikan askerlerinin byk lde kazanl

kmasna yol at. Libya'da da isyanclar ok motive olmu grnyorlar. Mesele, Amerika


33/61


33

ve mttefiklerinin ksa zaman iinde onlara ne kadar silah ve eitim ulatrabileceidir.ABD'nin ansna Msr, bu transferi kolaylatryor grlyor. Eer Batl lkelerin Libya'dazaten askeri eitimcileri yoksa bu beni artr.

kincisi, hava saldrs ne kadar baarlysa Amerikann karadaki mttefikleri zerindekikontrol o kadar az olur. ABD, Kosova Kurtulu Ordusu'nun Srp blgelerini temizlemesi yada bamszlk ilan etmesini istemedi. Fakat onlar her ikisini de yapt. Biz, Taliban ehirdenkaarken Kuzey ttifak'nn Kabil'de durmasn istedik. Kulak asmadlar. Talihimiz yavergiderse Libya'daki isyanclar yaknda ok daha gl bir kuvvet olurlar, yine talihimizgerekten yaver giderse bunlar Libya'y makul bir insani rejim altnda birletirmeyi baaracak

bir kuvvet olurlar. Fakat ikincisi byk lde bizim dmzda bir olay.

Sonuncusu, Bat uaklar masum insanlar ldrecek ve sava, Batl liderlerin arzu ettiindendaha uzun srecek. Ve er ya da ge, Barack Obama ve Avrupal mevkidalar muhtemelen busoruyla kar karya kalacaklar: Kaybetmektense kara savana girsek daha m iyi olur?

Obama'nn ikinci kk darda brakm olmasnn ise gerekte hibir nemi yok. nksylentilere gre, Tony Blair'in Miloevi'in Kosova'nn elden gitmesine msaade edeceidncesiyle Bill Clinton da Kosova'da aynsn yapmt.

Bir yere kadar mesele u ki, Bosna'daki ahinler (kendimi de bu kategoriye dahil ediyorum)bir ekilde hep kurtulmay baarmlardr. Miloevi Balkanlar'da iki kez tam zamannda pesetti. Hepimiz Kaddafi'nin de aynsn yapmas iin dua etmeliyiz. nk, pes etmezse insanlkadna ahin olanlar u ac hakikatle yzlemek zorunda kalacaklar: Amerikallar insanigayelerle yaplan savata ok sayda kayp verilmesine tahamml edebilirler, ancak bukayplardan hi birinin Amerikal olmamas artyla.

Kaynak: The Dailybeast, 23 Mart 2011

Dnya Blteni iin eviren: Emin Arvas


34/61


34

Amerika, zgrlk ve igal! Ali Bula

Libyay igale hazrlanan Amerika, imdilik kendini ikinci planda tutmaya alyor. Asliortaklar ngiltere, Kanada ve dier lkelerin itahn gz nne aldmzda bunu pek

yrtmeyecei anlalyor. Libya krizi aslnda Amerikann gizlemeye alt yzn ortayakard. Dnyada her ne savunuyorsa aslnda pek de bu deerlere sadk deil.

Pek gerilere gitmeye gerek yok. 2005 ylnda deifre edilen bilgilere gre CIAnn paravanirketlerine bal ikence uaklar lkeden lkeye uuyordu. ABD, hukukun eklini ihlaletmemek amacyla ikenceyle sorgulamak istedii insanlar uaklara doldurup nclkelere gtryordu. Uaklar sadece nakliye grevini yapmyor, ikence mekan olarak dakullanlyordu. Pek medyada yer almasa da bu yz kzartc uaklarn en sk uradklarlkelerden biri Trkiye idi. Bir iki kere deil, defaatle bu uaklar Trk hava limanlarnkullanm. Uaklarn gzergah zerinde sekiz lke var. Avrupa Konseyi soruturma

balatmt, Hollanda byk tepki gstermiti. Trkiyeden baka belirgin ekilde zan altndaolan dier lkeler Romanya ve Polonyayd. Avrupa sz konusu olduunda bu lke aynligde. Yani nc lig. Bu lkeler (Trkiye, Romanya, Polonya) Amerikann u veya buyndeki isteklerine - bunlarn bir blm hukuk d da olsa- kar koyabilecek durumdadeiller.

2005ten sonra ABD ikence yapmak iin zorlanmyor, ikenceci ve ikence maduruinsanlar uaklara doldurup lke dolamak zorunda kalmyor. nk Bush zamanndaAmerikada ikence hukuki (?) ereve iine alnd. Bu sayede ikence ABD iin birsulama arac veya bir yaktrma olmaktan kt. Hararetli tartmalara ramen ABDynetimi, sorguda ikence yaplabileceine ilikin bir yasay kabul etmiti. Dick

Ceheneyin ban ektii ve elbette ynetimde en etkili ekip, aka Gvenlik sz konusuolduunda ikencenin tolere edilebilecei tezini savunuyordu. Yeni yasa ikencede argitmeye izin vermiyordu (!) Tasar halinde iken yasa mesela Gunatanamo ve bakayerlerdeki tutuklular ikenceye maruz brakmay yasal hale getiriyor, buna mukabil itirazhaklarn ellerinden alyordu. Yeni ekliyle bunun nispeten nne geilmeye alld, ne varki yasa aka uluslar aras tanma gre ikence saylan davranlar yasal (!) halegetiriyordu.

Obama, balangta bu konuyu ele ald ve ikenceye kar tavr koydu. Fakat sorun kktenzlmedi, iddialara baklrsa bir tr yeni Guantanemolar yasa dekilde ve yollarla devamediyor. Amerika bu konuda sicilibozuk nemli lkelerden biri. Baz iddialara gre 1970 -1990

yllar zarasnda Amerika istihbarat rgtleri ve elemanlar dnyada kendilerine muhalifolarak tehis ettikleri 3 milyon insann ya ldrmler ya da sakat brakmlar.

Baz siyaset bilimcilerin ve dnrlerin zihnini megl eden bir soru var: Amerika, lke igaletmeye devam ettike acaba hzla bir faizme doru mu kayyor? Tabii ki i siyasi sistemi veileyen demokrasisi asndan bakldnda byle bir hkme varmak mmkn deil. Ama ddnyaya gsterdii yz son derece rktc. Bunun vahim bir gelime olduunudneneler var ve ABDde Irakn igali dahil olmak zere kiz Kulelerin saldrya urad2001 ylndan beri ynetimin icraatlarna iddetle kar koyan gl gruplar, sivil toplumkurulular, siyasetiler, aydnlar var. Ancak ynetim kademelerinde bu ynde eilimlergiderek gleniyor. Obamann Amerikan demokrasisine herhangi bir derinlik getirdiini

kimse dnmyor.


35/61


35

Herkesin zerinde ittifak ettii noktalardan biri u: Amerikada son 50 ylda arlatrlmyorumlaryla Hristiyanlk hzla geliti. Evanjeliklerin etkisi bariz olarak hissediliyor.Bunlarn yrngesinde iki dnem grev yapan Bakan Bush, Tanr tarafndangrevlendirildiini sylyordu. Huntingtonn ina etmeye alt yeni Amerikan kimlii

baskn dini izgiler tayordu. Sosyal bilimciler de kabul eder ki, eer dnyada gerekanlamda bir dini fundamentalizmden sz etmek gerekirse, bu geen yzyln ilk eyreindeABDde teekkl eden Portestan Hristiyanlar iin sz konusudur. Dinin bu ekildefundamentalizm olarak formle edilmesi politik, ekonomik ve askeri gler tarafndansuistimal edilmesini kolaylatryor. Fundamentalizm, kabul grmedii yerde zorunlu olarakiddete bavuruyor.

Askeri igal, yasallatrlm ikence, dlayc ve baskc yeni kimlik tanm ile hogrszlkelele verdiinde i karartc bir tablo ortaya kmaktadr. lgin olan u ki, Irak igaletmeden nce Kutsal Hal savandan sz eden Bushu, imdi Libyay igale hazrlananFransann tekrar etmesidir. Fransa ileri Bakan Claude Gueant yle dedi: Tanrya kr

ki Sarkozy, Hal Seferinin nderliini yapt. Radikal laikliiyle n yapan Fransann birMslman lkenin igali dolaysyla Hal Seferlerini hatrlamas atlanmamas gereken birnoktadr.



36/61


36

Libya, son Neocon Bakanmz ifa etti - Richard M. Salsman

Bakan Obama Amerikan Anayasasn ihlal ederek Libyaya kar, Amerikaya saldrmam,onun karlarna veya ulusal gvenliine bir tehdit tekil etmemi bir ulusa kar yar-sava

ilan etti. Fakat Obama ve onun haksz askeri harektna ilham veren neocon savartkanlar Amerikay ilk sraya koyarm gibi bile yapmyorlar. Amerikann karlarn,servetini, askerlerini ve hatta ulusal gvenliini feda ettii takdirde d politikann ahlakenasil olduunu farzediyorlar. Bylesi deerler ne kadar ok feda edilirse, baar da o kadarfazladr diye dnyorlar.

Amerikan anayasas bakan Amerikan ordusunun bakomutan olarak tyin ediyorsa da savailann yalnzca yasamaya yani Amerikan Kongresine vermitir (I. Madde, sekizinci fkra);meru ekilde alm savalara kaynak salamak iin hazine tasarruf yetkisi de Kongreyeaittir. Ayn fkrada, isyanlar bastrma ve igalleri pskrtme gc de Kongreye verilmitir;dier uluslar da benzer eyi yapabilirler anlamna gelir bu.

Fakat Obama gene de Libyaya hcum etti, Kongreden sava karar almakszn; ve edeerdegayri liberal Araplar arasndaki bir sivil savaa mdahale ediyor ki taraflardan biri sadeceisyan bastrmann derdinde. Amerikada gayri liberal Obamaya kar bir isyan, dglerin (mesela Kanadann) bombalama harektyla Amerikan savunma sistemlerini krp,Dou kylarnda uua yasak blge ilan edip meru ekilde desteklenebilecektir anlamna mgeliyor bu?

Obamann askeri harekt BM, NATO veya Arap Birliinden izin ald gerekesiylerasyonelletirmesi glntr. Amerikan anayasas bunu ne talep eder ne de izin verir;

Obamann Amerikan Kongresinden izin almasn ak bir sava ilann art koar.Obama ise bunu yapmad. Selefleri ayn yanl yapsn ya da yapmasn, mazur deildir.

Bu kurumlar ya zararsz ya da tehlikelidirler zira ya Amerikann karlarn balca amalarolarak savunmazlar (NATO) veya Amerikan karlarna, gvenliine ve Anayasasna kardururlar (BM, Arap Birlii). Truman, Bush I, Bush II ve Clinton gibi Obama da bu gzergha

bu yzden girdi. Hepsi de Amerikay ikinci sraya ve son sraya koydular, gya ahlkidurutu bu. Bylesi bir belay daha nce de grmtk Demokrat bakanlar - bkz. WoodrowWilson (I. Dnya Sava), FDR (II. Dnya Sava), Truman (Kore sava), JFK and LBJ(Vietnam) - yalnzca Amerikan karlar adna deil dnyay demokrasi iin gvenli bir yerklmak adna yani Amerikann kurucu babalarnn istemedii ve faal bir ekilde kar

ktklar bir siyasi sistemi emniyete almak adna Amerikay feci savalara srklediler.

Obama, Weekly Standarddaki Neocon amigolarn, The New Republicteki solcu savakart bahane reticilerin alklar arasnda ve grnte Amerikan halknn yzde 70ninonayn alarak Libyay igalini ve istilasn savunuyor: Gerek bir sava deil de insnimisyon diyerek. Demek istiyor ki vahi bir siyasi rejimin kendi vatandalarna zarar vermesiniveya onlar ldrmesini engellemek iin Amerikan can ve mal feda edilmeli meerki orejimin vatandalar eit ya da daha byk bir vahiliin ayaklanmaclar olsun. nsniveya ahlki deil bu; erli bir nermeye (yani fedkarlk asildir nermesine) dayanan erli

bir eylemdir; karlnda bencil hibir kazanmn olmakszn Amerikan cannn vezgrlklerinin pis bir istismardr.


37/61


37

Obamann bu politikasn savunanlar Kaddafinin gemite Amerikann dman olduunuhatrlatyorlar bize. Yeterince dorudur bu ama Kaddafinin veya rejiminin hakkndan gelmekiin hibir ey yaplmad deil mi? Niin? imdi niin balamal? Obama, Bushun (2003ylndan beri) Amerikann dman listesinden kard ve meru diye niteledii Kaddafi

ynetimine bir ay ncesine kadar yine bu sfatlarla yaklat. Birdenbire saldrmak neden?Libyada kurbanlarn varl gzlemlendii iin mi?

in, Kuzey Kore, Kba,

arap devrimleri iii

Documents