architektura xviii - xxi wieku
TRANSCRIPT
ARCHITEKTURAXVIII- XXIWIEKU
PrezentacjęprzygotowałamgrMagdalenaJędrzejczak
Jacques-AngeGabriel
PetitTrianon1762-1768
Jaques Ange Gabriel,PetitTrianon,fasada południowa,1762-68,Wersal,wielkiporządek
Jaques Ange Gabriel,PetitTrianon,fasada północna,1762-68,Wersal
Petittrianon,fasadawschodnia
Petit Trianon, plan parteru
Jacques-GermainSoufflot –kościół św.Genowefy(Panteon)wParyżu,1758-89
Jacques- Germain Soufflot – kościół św.Genowefy (Panteon)wParyżu,1758-89
Panteon,wnętrzemauzoleum Plan
BudowęŁukurozpoczętow1806nazlecenieNapoleonaizprzerwamiprowadzonodoukończeniaw1836,zapanowaniaLudwikaFilipaI.ProjektantemarchitekturyjestJeanFrançoisChalgrin,dekoracjęrzeźbiarskąwykonałFrançoisRude.
ŁUKTRIUMFALNYPARYŻ
PodŁukiemznajdujesięGróbNieznanegoŻołnierza,któregoPłomień Pamięci(fr.– FlammeduSouvenir)[1] jestsymbolicznie rozpalanykażdegowieczoraNaŁukuwyrytonazwiska386oficerównapoleońskich, wtym7Polaków
JeanFrancoisChalgrin, Łuk triumfalny na Placu Charlesa deGaule’a wParyżu,1806-36
Bryłanawiązujedoarchitekturyantyku.Budowękościoła rozpoczętow1764r.
wedługprojektuPierre’a Contanta d’Ivry,nawiązującegodoarchitekturykościołaInwalidów.W1790r.,powybuchu
rewolucji,pracewstrzymano.KazałjewznowićNapoleon,planującurządzenie tuświeckiejŚwiątyniChwałyWielkiejArmii.Nowyprojekt sporządziłPierreVignon,wzorującsięnaświątyniachantycznych.
Ostatecznie,w1815r.,władzezadecydowałyoutworzeniukościoła
katolickiego,którykonsekrowanodopierow1842r.Charakterystycznąfasadęzdobi„las”52korynckichkolumn owysokościblisko20m.Nadportykiemznajdujesię
rzeźbionyfryz,awyżej– trójkątnyfrontonzrzeźbąHectoraLemaire’a z1828r.,
przedstawiającąrozgrzeszenieśw.MariiMagdalenynaSądzieOstatecznym.DrzwizbrązuzdobiąpłaskorzeźbydziesięciorgaprzykazańHenriego deTriquetiego.
Jednonawowewnętrzejestutrzymanewklasycystycznejstylistyce.
PierreVignon,kościółŚw.MariiMagdaleny,Paryż
Kościół Marii MagdalenywParyżu,neoklasycyzm
Claude Nicolas Ledoux, neoklasycyzm, projekt Chaux
C.N. Ledoux, miasto idealne Chaux
C. N. Ledoux, idealny dom, architektura utopijna
C.N. Ledoux, kuźnie
Późny klasycyzm – styl empire, styl cesarstwa, XIX w.odmianapóźnego klasycyzmupowstaławeFrancjiwlatach1800-1815rozszerzonapodczaspanowaniaNapoleonawEuropie(zwłaszczawPolsceiwRosji);dominowałwmodzie,architekturze,malarstwieisztuceużytkowej.WzorowanosięnasztucestarożytnejGrecji,RzymuiEgiptu.
ŁukTriumfalnynaplacuduCarroussel
KarlSchinkel,Odwach straży królewskiej,1816-1818,Berlin
KarlFriedrichSchinkel,Sala koncertowawBerlinie,1818-21
AltesMuseumnaWyspieMuzeów(1823–1830), pierwszemuzeumotwartedlapublicznościwBerlinie,
KarlFriderich Schinkel–MuzeumwBerlinie,1825-28
Nazewnątrzkopułaukrytawprostopadłościanie – byniekonkurowałazkatedrą
KarlFriderich Schinkel,Pałac wKórniku,1843
KarlGotthardLanghans,Brama Brandenburska ,1788-91.
Budowapowojniesiedmioletniej,wczasieumacnianiaPrus,upamiętnienieFryderykaII.Rzeźby:JohannGotfrydSchadow.
KwadrygazWiktorią.Wzorem– Propylejeateńskie
CHISWICKHOUSE,rezydencjaearlaBurlingtona (RichardBoyle),dziśnaterenieLondynu,projektwłaściciela(Boyle)orazarchitektaWilliamaKent,1726-29,Burlington inspirował sięantykiempoprzezPalladia– totypwillipalladiańskiej.Zostałazbudowananapomieszczeniekolekcji(niematukuchnianisypialni,zresztąbudynekmieszkalnyjużwposiadłościbył),Willęotaczaogród romantyczny(prototypogrodu angielskiego)– kaskada,świątynkietc,jednazteoriimówi,żeCh.H.miałbyćświątyniąmasońską.
Chiswick House 1725-29
Capitol,WashingtonDC,1793-1830,rzutpoziomy
Łazienki Królewskie,Pałac naWodzie,DominikMerlini
Belweder - dodatkowepiętrolubnadbudówkanadnajwyższąkondygnacjąbudynku,stosowanagłówniewpałacach,zwykle
ztarasem.
Biały Domek,Merlini
Nowa Kordegarda,Merlini
Pałac Myślewicki,Merlini
Królikarnia – klasycystycznypałacwWarszawieJegonazwapochodzi zczasówsaskich,kiedytoznajdowałsiętuzwierzyniec,wktórympolowanonakróliki.PierwotnienaterenieKrólikarniznajdowałysiębrowar,cegielnia,karczma,młyn istodoła,atakżepołożony nazboczuwąwozubudynek kuchni,dlaktóregoinspiracjąbyłrzymskigrobowiecCecyliiMetelli.ObiektzostałzaprojektowanyprzezarchitektaDominikaMerliniego,którywzorowałsięnasłynnej renesansowejrezydencjiVillaRotondakoło Vicenzy,autorstwaAndreiPalladio.Budowęprowadzonowlatach1782–1786.
KuchniaKrólikarni
KuchniaKrólikarni
SzczytowymmomentemjegotwórczościiarchitekturyneoklasycznejwPolscejestgmachTeatruWielkiego
BUDOWLANIEPOWSTAŁAWKRĘGUMECENATUPONIATOWSKIEGO
Wkompozycjiarchitektonicznej teatruwystępująwszystkiezasadygłoszoneprzezkierunekneoklasyczny,próczjednościporządkuarchitektonicznego.
TeatrWielkiOperaNarodowawWarszawie(1825-1833)
BUDOWLANIEPOWSTAŁAWKREGUMECENATUPONIATOWSKIEGO
TeatrWielkiOperaNarodowawWarszawie(1825-1833)
BUDOWLANIEPOWSTAŁAWKREGUMECENATUPONIATOWSKIEGO
TeatrWielkiOperaNarodowawWarszawie(1825-1833)
PałacStaszica wWarszawieznajdujesięprzyulicyNowyŚwiat72.
Muryzrujnowanego klasztorunabyłw1818ksiądzStanisławStaszic.Pałaczostałzbudowanywlatach1820-1823wstyluklasycystycznymwedługprojektuAntonioCorazziegodlaTowarzystwaPrzyjaciółNauk.
PałacKomisjiRządowejPrzychoduiSkarbuwWarszawieAntonioCorazzi,1825
Pałaczostałzniszczonyprzezniemieckiebombyw1939roku.Odbudowano gopowojnie.ObecniemieścisięwnimsiedzibaPrezydentaWarszawyiUrządMiastaStołecznegoWarszawyorazMazowieckiUrządWojewódzki.
SzymonBogumiłZug,kościółśw.Trójcy(zbórewangelicko-augsburski)wWarszawie,1777-81
]
Reprezentowałdojrzałąfazęklasycyzmuzwpływamipalladianizmu ijestonautoremtypowegopolskiegodworu-pałacu.
JakubKubicki,Belweder,Warszawa
RogatkagrochowskaRogatkamokotowska
Charakterystycznącechąbudynków sąwgłębneportyki zwieńczonegładkimtympanonem, opartenakolumnach wstylujońskim.Zarównownętrzaportyków, jakiboczneścianyrogatek,zdobionesąlicznymipłaskorzeźbami.
Rogatkiwarszawskiebyłysiedzibąmiejskichwładzskarbowych,którychzadaniembyłopobieranieopłatcelnychidrogowych.ZostałyzaprojektowaneprzezKubickiegowlatach1816-18.
ArkadyKubickiego – budowlawykonanawlatach1818-1821wedługprojektupolskiegoarchitektaJakubaKubickiego,usytuowananaskarpieodwschodniejstronyZamkuKrólewskiegowWarszawie.ArkadyKubickiegobyłyintegralnączęściąkrólewskiejrezydencji,komponującsięzzałożeniemkrajobrazowymogrodówkrólewskichodstronyWisły.
PAŁACWBEJSCACH
Klasycystycznypałacwybudowanyw1802r.przezJakubaKubickiegodlaMarcinaBadeniego,późniejszegoministrasprawiedliwościKrólestwaPolskiego.Wpałacu(dzisiaj:DomuOpiekidlaDorosłych)oglądaćmożnazdobionem.in.technikąchiaroscuro – owalnysalonorazgabinety.Pałacznajdujesięwparkukrajobrazowym,wedługzałożeńFrancuzaAugustynaDenizot,zpołowyXIXw.
Architektura Księstwa Warszawskiego, Piotr Aigner, Pałac Namiestnikowski
Piotr Aigner, kościół św. Aleksandra w Warszawie, 1818-25
ŚwiątyniaSybilliwPuławach – budowlawkształcierotundywchodzącawskład zespołupałacowo-parkowegoprzyPałacuCzartoryskichwPuławach;pierwszepolskiemuzeumnarodowe.Wybudowanazostaławlatach1798-1801 jakoŚwiątyniaPamięcinastromejskarpiewiślanejprzezChrystianaPiotraAignera.Posiadadwieokrągłesale.Doreprezentacyjnejsaligórnejwchodzisięposzerokichschodach, którychstrzegąkamiennelwy(prezentodcaraRosjiAleksandraIzokazjijegopobytuwPuławachw1805).Nadwejściemjestnapis:”Przeszłość-Przyszłości”.Wokół salibiegnieganek,któregodachwpostacikopuły zokrągłym świetlikiempośrodku izmniejszającymisiękugórzekasetonamiwspierasięnakorynckich kolumnach zpiaskowca.Podkopułąbiegniefryzzmotywamigryfówikandelabrów.Saladolna, zwejściemodstronyskarpy,makopułęwspartąnadziewięciuarkadach,zaktórymiznajdujesięwąskieobejście.WŚwiątyniSybilli księżnaIzabelaCzartoryskagromadziłapamiątkirodzinneSieniawskich,Lubomirskich iCzartoryskichorazpamiątkipowielkichPolakach(np.wdolnejkondygnacjipoksięciuJózefiePoniatowskim),któremiałyprzypominaćporozbiorachPolskipełnąchwałyprzeszłośćnarodową.W1830r.,jeszczeprzedpowstaniemlistopadowym,zbioryzostałyewakuowanedoParyża.PotemwróciłydoKrakowa,stającsięzalążkiemMuzeumKsiążątCzartoryskich.
DomekGotyckiwogrodzie IzabelliCzartoryskiejwPuławachPrzeznaczonynakolekcjędziełsztuki:obrazów,porcelany,zbiorówwschodnichCelkolekcji:podtrzymywanie ideałówwalkowolnośćiideałurycerskiego
Dwórszlachecki,wiejskidommieszkalny.Formawykształconawarchitekturzepolskiejokresurenesansu,przetrwaładoXXwieku.
PolskidwórXVIIIwiekuwLusławicach
SECESJA
Victor Horta, Maison Tassel -klatka schodowa, 1892-3 Bruksela
Art Nouveau - Hector Guimardwejścia do stacji paryskiego metra.
Wykonanie fabryczne
z żelaza pomalowanego na zielono,
Hecor Guimard, wejście do metra (Porte Dauphine)
WcałejswojejtwórczościGaudiprojektowałgłówniedomymieszkalne.Początkowyokresjegopraccechowałpopularnywówczaseklektyzm,czylimieszaniecechwszystkichpoprzednich stylów.Jużwtedytworzyłonejednakpewnąswojąodmianęeklektyzmu.Przykładem jestCasaVincens(Vincens tonazwiskowłaściciela)- domzaprojektowanyprzezGaudiego,któregobudowatrwaławlatach1878do1880.Sprawiaonwrażenie,jakbybyłwykonanyzmałych,zlepionychkamienialboczegośwtymstylu.Jesttoprzykładeklektyzmu"gaudiowskiego".
Casa Batlló, 1905-1907.
Budynekjestbogatozdobiony,anajegofasadęskładająsięliczneelementynawiązującedomotywówzwierzęcych,takichjak:kości(formabalkonów),łusek(dach),rybiełuski(płytkipokrywająceściany).Ponadtołuskowanydachprzypominasmoka,conawiązujebyćmożedolegendyośw.Jerzymismoku,stanowiącejelementnarodowejtożsamościKatalończyków.DodekoracjizewnętrznychścianbudynkuGaudíwykorzystałnietypowemateriały– różnokolorowekawałkiceramikiipotłuczonychkafli
DrzwipoprawejprowadziłydoprywatnejkaplicyrodzinyBatllo.
11-4-7
Kaplica,dziśołtarzprzeniesionydomuzeumkościołaSagradaFamilia,drzwiwprywatnejkolekcjiwNowymJorku
DomwcześniejnależącydorodzinyBatllózostałsprzedanyw1954rokudoIberyjskiegoTowarzystwaUbezpieczeńnatomiastw1994rokuzakupiłagorodzinaBernat(właścicielsieciChupaChups),którzynabylijąza75milionóweuro.
Casa Milà (La Pedrera) - znaczy Dom Milí - to budynek w Barcelonie powstały w latach 1906-1910. Zaprojektował go i wykonał Antoni Gaudí dla przedsiębiorcy Pere Milí i jego żony
WprojekcietymGaudínieużywał,lubużywałminimalnie,prostejkreski.Powodujeto,żefasadabudynkuprzypominawzburzonemorze.Wyglądaciężkoimonumentalniechoćwzniesionajestzcienkichwapiennychpłyt.Balkonyzdobiąkutezżelazabalustradyprzybierającekształtdzikichchaszczy.Ozdobąfasadygłównejsąrównieżspecjalnierozmieszczoneptaki,któremajasprawiaćwrażenieszykującychsiędoodlotu.WśrodkubudowliwidaćdbałośćGaudíegooszczegóły;każdysufitposiadawłasnąformęgipsową.Godneuwagisąteżlicznemozaikiistolarka.Nadachuarchitektstworzyłkominyprzypominającekształtemdym.Całośćwzniesionazostałananowatorskiejkonstrukcjisłupowo-belkowej,którajestwykonanawtakisposób,abyzmniejszyćilośćprzekrojów(spowodowanebyłotoniemożliwościąopłaceniadroższychmateriałów)CasaMilàniezostałaskończonazpowodówzatargówzinwestorem.PomimotouważasięjąpowszechniezanajpełniejszedziełoGaudíego,wktórymzastosowałwpełniowoceswegodoświadczenia.
CASA MILA - PATIO
Casa Mila
11-4-7
Kościół Sagrada Família w Barcelonie, 1882-1920
PARK GÜELL1900-1914
DużyogródzelementamiarchitektonicznymizaprojektowanynażyczenieEusebioGűella,przemysłowcabarcelońskiego, który- zauroczonyangielskimi "miastami-ogrodami" -przedsięwzięciesfinansował.Projektwzałożeniumiałbyćosiedlemdlabogatejburżuazji,obejmującym60działek.Projektu tegoGaudínigdynieukończył.Powstałojedyniepięćbudynków: dwapawilonypodwóchstronachgłównego wejściaoraztrzyinnewsamymparku.Wjednymznichodroku1906mieszkałsamGaudí.W1922rokuwładzeBarcelonywykupiłytereniprzekształciłygowparkmiejski.Parkjestotoczonymurem,zbudowanymzkamienionieregularnymkształcie.Znajdujesięwnimsiedembram.
11-4-7
1897 stowarzyszenie artystyczne "Sezession”
j gmach SECESJI - Joseph Maria Olbrich 1898-9;
Stowarzyszenie - wydawało pismo "Ver Sacrum".
AUSTRIA
Joseph Olbrich, budynek wiedeńskiej Secesji
SECESJA WIEDEŃSKA
linie proste
formy geometryczne,
kwadrat
rezygnacja z ornamentu i motywuroslinnego
Willa Leopolda Kindermanna, 1901-03, Łódź
Zaprojektowanazostałaokoło1901rokuprzezjednegowwybitnychłódzkicharchitektów,głównegopropagatoranagrunciełódzkimsecesji– Gustawa
Landau-Gutentegera.
Stylehistoryczneieklektyzm
Po1830rokukontynuowanoformy,dlaktórychźródłeminspiracjibyłantykisztukaśredniowieczna.Nastałateżnowamodana
naśladowanieinnychkierunkówhistorycznych.Itakwykształciłysię:neoromanizm,neorenesans,neobarok,neorokoko.
Budowanotakżeobiektywzorowanenaarchitekturzearabskiej,egipskiej czy
bizantyjskiej.
Stylehistoryczneieklektyzm
Zczasemzaczęłypowstawaćbudowle,któreczerpałyzkilkustylówrównocześnie(kompilacjęróżnychelementów
dekoracyjnych).Takiebudowlenazwanoeklektycznymi.Estetycyuznawali,żepięknomacharakterwielorakiiposzczególnejegoprzejawynależyzesobąkonfrontować.
CharlesGarnier– OperawParyżu(eklektyzm),1875
CharlesGarnier– OperawParyżu(eklektyzm),1875
Strawberry Hill(neogotyk),1750
rezydencjapisarzaHoracegoWalpole.W1750rokuprzebudowałonswojąrodowąsiedzibęwstylunawiązującymdoepokigotyku.
Budynekzostałozdobionym.in.licznymiwieżyczkami,maswerkamiiostrymiłukami.Uważanyzapierwsząneogotyckąrezydencję,szybko
stałsięwzoremdlainnychposiadłościwcałejEuropie.
Strawberry Hill(neogotyk),1750
CharlesBarry– ParlamentwLondynie(PałacWestminsterski),1834(neogotyk)
JohnNash – PawilonkrólewskiwBrighton(stylindosaraceński,połączenieneogotykuzarchitekturąpaństw
WielkichMogołów),1815-22
JohnNash – PawilonkrólewskiwBrighton(stylindosaraceński,połączenieneogotykuzarchitekturąpaństw
WielkichMogołów),1815-22
ImreSteindl,parlamentwBudapeszcie(neogotyk),1881-1905
ZamekNeuchswenstein (neoromanizm),1892
PaulAbadie - BazylikaSacré-Cœur (BazylikaNajświętszegoSerca),1876-1914,stylromańsko-
bizantyński
KarlFriedrichSchinkel– ZamekGórkówiDziałyńskichwKórniku(neogotyk),połowaXIXwieku
KarlFriedrichSchinkel– ZamekGórkówiDziałyńskichwKórniku(neogotyk),połowaXIXwieku
KarlFriedrichSchinkel– ZamekGórkówiDziałyńskichwKórniku(neogotyk),połowaXIXwieku
GottfriedSemper, GaleriaObrazówStarychMistrzówwDreźnie,1847-1854
GottfriedSemper, OperaSempera wDreźnie,1838-41,spłonąłw1869,
odbudowany,neorenesans
GottfriedSemper, OperaSempera wDreźnie,1838-41,spłonąłw1869,
odbudowany,neorenesans
AdamIdźkowski,Bazylika
archikatedralnaśw.JanaChrzciciela w
Warszawie,(neogotyk),XIXwiek
JanZawiejski,Teatrim.SłowackiegowKrakowie,1889-93(eklektyzmzprzewagą
neobaroku)
JanZawiejski,Teatrim.SłowackiegowKrakowie,1889-93(eklektyzmzprzewagą
neobaroku)
Architekturainżynieryjna- nowetechnologie
RewolucjaprzemysłowawAngliiinakontynencieobudziłazapotrzebowanienabudowlenowegotypu:fabryki,
urządzeniakomunikacyjne,jak:mosty,tunele,dworce.Migracjaludnościdomiastwymusiłarównieżzmianyw
urbanistyce.Powstałonowebudownictwomieszkanioweorazgmachyużytecznościpublicznejwznoszoneprzyużyciunowychtechnologii,alejużztendencjądoodsłanianiakonstrukcji.Przytymoddzielanowyraźniebudowle
inżynieryjneodarchitektury.
GustawEiffel– wieża(1889)
WieżęzbudowanospecjalnienaparyskąWystawęŚwiatowąw1889roku.Miałaupamiętnićsetnąrocznicęrewolucjifrancuskiejorazzademonstrowaćpoziomwiedzyinżynierskiej imożliwościtechniczneepoki,byćsymbolemówczesnejpotęgigospodarczejinaukowo-technicznej Francji.Projektpodkreślałarchitektonicznewaloryżelaza,wbrewdominującemuwXIXwiekuakademizmowi,któryuważałżelazozaprostymateriałbudowlany.Po20latachbudowlamiałabyćrozebrana,jednakEiffelniechciałdotegodopuścićizałożyłnawieżylaboratoriumaerodynamiczne imeteorologiczne. Jednakdopieroudaneeksperymentyzumieszczonymnaszczycietelegrafem„bezdrutu”ocaliływieżęiodstąpionoodjejdemontażu.Wprzededniu Iwojnyświatowejstałasięobiektemmilitarnym:zapewniałaParyżowiłącznośćzposterunkamiwojskowyminagranicyzNiemcami.
GustawEiffel– wiaduktGarabit (1880-84)
JosephPaxton – PałacKryształowywLondynie,1851
JosephPaxton – PałacKryształowywLondynie,1851
JosephPaxton – PałacKryształowywLondynie,1851
niezachowanydodziśbudynekzżelaznychiszklanychprefabrykatów,pierwotniewzniesionywHydeParkuwLondynienaWielkąWystawę
(1851).Wśródatrakcjipałacunajbardziejwidowiskowebyłymodeledinozaurównaturalnejwielkościzbudowaneprzezrzeźbiarza
Waterhouse’a HawkinsaprzyścisłejwspółpracyanatomaRichardaOwena,twórcyokreślenia„dinozaur”.
Powystawie(1854)pałaczostałprzeniesionydodzisiejszegoUpperNorwood,gdziezostałpowiększony.Byłwielkąatrakcjąturystyczną
Londynuimiejscem,gdzieodbywałosięwieleimprezażdo1936,gdyspłonął.
Szkołachicagowska
Pierwszymzwiastunemnowoczesnejarchitekturystałysięwysokościowce,którepowstaływChicago.Ichtwórca
– LouisSullivan–porazpierwszywwielopiętrowychgmachach
wykorzystywałstaliszkło.Budynkitecechowałołączeniewcałośćkonstrukcjiiformy.Ichdekoracja,którazasadniczo
wynikazkonstrukcjinosiłajeszcześladymyśleniasecesyjnego,coprzejawiałosięwdekoracjigzymsówi
przestrzenimiędzyokiennych.
TheGuarantyBuilding (PrudentialBuilding),Dankmar Adler&LouisSullivan,
1896,Buffalo,NewYork
AuditoriumBuilding,Dankmar Adler&LouisSullivan,1899,funkcja:scena
operowa,biurowiec,hotel
AuditoriumBuilding,Dankmar Adler&LouisSullivan,1899,funkcja:scena
operowa,biurowiec,hotel
AuditoriumBuilding,Dankmar Adler&LouisSullivan,1899,funkcja:scena
operowa,biurowiec,hotel
STANISŁAW WITKIEWICZ
STYL ZAKOPIAŃSKI W ARCHITEKTURZE(STYL NARODOWY)
WillaPodJedlami (lubteżDomPodJedlami)
NazwaPodJedlami pochodziodjodełrosnącychkiedyśwogrodzie.WillazbudowanazostaładlarodzinyPawlikowskichinadal
pozostajewrękachtejżerodziny.Miejscepodbudowęwybrałsamarchitekt.Budynekuchodzizanajpełniejsząrealizacjęstylu
Witkiewicza.Uwagęzwracają:solidnakamiennapodmurówkasięgającawnajwyższymmiejscu4metrów,rzeźbioneelementykonstrukcji(np.balustrady),skrywającaschody(północnastrona)werandaczyprzyłap(odkrytaweranda)odstronypołudniowej.W
środkuzachowanezabytkowewnętrzaozdobionegóralskąornamentyką,oryginalnemeblewstyluzakopiańskim,malowidłai
dziełasztuki.WWillimieszkałaitworzyłapoetkaMariaPawlikowska-
Jasnorzewska(wówczasżonaJanaGwalberta Pawlikowskiego,inwestora).Bywałatutakżejejsiostra- MagdalenaSamozwaniec.
Zwiedzaniemożliwejesttylkoodzewnątrz.
ZAKOPANE – WILLA POD JEDLAMI, 1897
11-4-7
Willapod Jedlami,bawialnia
11-4-7
jadalnia
Atma– willaKarolaSzymanowskiego
KaplicaNajświętszegoSercaJezusawJaszczurówce(Zakopane),1904-1907
Świątyniaowidocznejkonstrukcji zrębowejopierasięnawysokiej,kamiennejpodmurówce.Zprzoduposiadaarkadowepodcienie.Nadachukrytymgontemumieszczononiewielką
wieżyczkę,mieszczącądzwon.Wnętrzeskładasięzprostokątniezamkniętegoprezbiteriumorazjednejnawy.
Drewnianyołtarzgłównyprzypominagóralskąchatę.WnętrzezdobiąwitrażeprojektowaneprzezS.WitkiewiczaprzedstawiająceM.B.
CzęstochowskąiOstrobramskąorazherbyPolskiiLitwy.Ołtarzeboczne,równieżwykonanezdrewnapochodzązlat50.XXwieku.
ChryslerBuilding ,NowyJork,1928-30.WieżowiecartdecozaprojektowanyzostałprzezWilliamvanAlen,Reinhard,Hofmeister&Walquist.
EmpireStateBuilding,NowyJork,1931
ZostałzaprojektowanyprzezShreve,Lamb &Harmon Associates.
Rozpoznawalnaiglicabudynku wstyluartdéco,pierwotniebyłazaprojektowanajakoprzystańiportdlaZeppelinów. Jednakwykonane testyzesterowcamidowiodły, żejestonniepraktycznyiniebezpiecznyzewzględunapotężnepodmuchy wiatruorazzsamejracjiwielkościbudynku.Pomimotegoprzystańpozostałanaswoimmiejscu.
TheDailyExpressBuilding,Londyn,1932projekt EllisandClark
ARCHITEKTURAEKSPRESJONIZMUNIEMIECKIEGO– PRZEDSTAWICIELE:
• HansPoelzig – PawilonCzterechKopułweWrocławiu,WidowniaTeatruWielkiegowBerlinie
• ErichMendelsohn– ObserwatoriumEinsteinawPoczdamie
ErichMendelsohnObserwatoriumwPoczdamie
MAXBERG,Halastulecia,Wrocław,1911-13
MAXBERG,Halastulecia
HANSPOELZIG,PawilonCzterechKopułweWrocławiu
HANSPOELZIG
HANSPOELZIG,WidowniaTeatruWielkiegowBerlinie
Hans Poelzig,Budynek Ligi Narodów wGenewie,1919-20
PeterBehrens,FabrykafarbwHochst
Peter Behrens,Fabryka turbin AEG,1908-1909
AntonioSant’Elia,Lacitta nuovaZainspirowanyznanąsobietylkozksiążekiczasopismarchitekturąwielkichmiastamerykańskich,stworzyłwlatach1912-1914serięrysunkówperspektywicznychpod tytułemLaCittà Nuova,rozwiązującychwmodelowysposóbnowoczesnąorganizacjęzabudowy ikomunikacjiMediolanu.Przedstawiłnanichpiętrzącesiętarasowowieżowce,napowietrznekolejeaglomeracyjne,jakrównieżwielkiport lotniczyzlokalizowanynadachudworcakolejowego wcentrummiasta.Rysunkitezostaływ1914przedstawionenawystawiegrupyarchitektonicznejNuove Tendenze,szerokokolportowane stałysięinspiracjądlanowoczesnycharchitektówwlatach20.,m.in.LeCorbusiera.
BarbaraBrukalska (grupaPraesens),Dom“Podorłami”,Warszawa1939,budynekzniszczonypodczaspowstania
warszawskiego,odbudowanyw1948-50
Władimir Tatlin
Pomnik IIIMiędzynarodówki,SanktPetersburg–Leningrad;konkurencjadlawieżyEiffla
1919-20Drewno,żelazo,szkło
Wieżamiałamieć400mwysokości,ajejposzczególneczęścimiałystalesięporuszać,obracaćwokółwłasnejosi.Wnętrzebudynku-pomnika miałostaćsięsiedzibąMiędzynarodówki Komunistycznej.
Wewnątrzstalowejspirali,małyznaleźćsięczteryoszklonestrukturyprzestrzenne:Sześcian,ostrosłup, walec,połówkakuli.TatlinwybierająctebryływzorowałsięnastrukturzeprzestrzennejCerkwiChrystusaZbawicielawMoskwie.
ElLissitzky,makietamostu,1924
TrybunaLenina
ElLissitzky,Wygładzacz chmur,1923-25
Dom“Podorłami”,BankTowarzystw Spółdzielczych,(widok 2005)
Gerrit Rietveld– DomSchroederawUtrechcie,1942(neoplastycyzm)
Gerrit Rietveld– DomSchroederawUtrechcie,1942(neoplastycyzm)
TheovanDoesburg – salakinowo-tanecznawStrasburgu,CafeAubette
WalterGropius– BudynekBauhausu wDessau,1925-26
WalterGropius– BudynekBauhausu wDessau,1925-26
WalterGropius,HansMeyer– FabrykaFagus wAlfeld,1911-14,ukończonaw1925
WalterGropius,HansMeyer– FabrykaFagus wAlfeld,1911-14(ukończonaw1925)
Uniwersytet Łomonosowa,LewRudniew,1949-53pierwowzór Pałacu Kultury wWarszawie
Pałac Kultury i Nauki,LewRudniew,1952-55
LeCorbusier– Unité d'Habitation (Jednostkamieszkaniowa),Marsylia,1947-52
LeCorbusier– DomstudentówSzwajcarskich,Paryż,1930-32
LeCorbusier– Kaplica NotreDameduHaut,Ronchamp,1950
LeCorbusier– Kaplica NotreDameduHaut,Ronchamp,1950
LeCorbusier– Kaplica NotreDameduHaut,Ronchamp,1950
LeCorbusier– WillaSavoye [sawła],Poissy[płasi],Francja,1929-1931
Domstoiwwolnejprzestrzeni– powiązanyzprzyrodąpoprzezotwarciesięnakrajobraz.Oknatakzaprojektowanejakkadrkameryipokazująkolejneobrazy,arównocześniedownętrzawpuszczająświatło,którerównieżdajezaprogramowaneefektywewnętrzach.Samaarchitekturadomumimootwarcianaprzyrodę, formalniesięjejprzeciwstawia.Bryładomu jestprostaiprostokątna,ustawionanasłupachodrywasięodpodłoża, amiękkieizróżnicowaneformynaturalnenapotykająnatwardeigeometryczne formyprzestrzenne.
LudwigMies vanderRohe,Seagram Building,1954-58,NowyJork
LudwigMies vanderRohe,DompaniFarnsworth,Plano(wstanieIllinois),1945-50
FrankLloydWright,TheFrederickC.RobieHouse,Chicago,1908-10(dompreriowy)
FrankLloydWright– WillaKaufmanna(Domnadwodospadem),70kmodPittsburgha,1935
FrankLloydWright– WillaKaufmanna(Domnadwodospadem),70kmodPittsburgha,1935
FrankLloydWright– MuzeumGuggenheimawNowymJorku,1959
FrankLloydWright– MuzeumGuggenheimawNowymJorku,1959
FrankLloydWright,zespółfabrycznychemicznejfirmyS.C.JohnsonwRacine,1936-39
Tuzastosowanezostałynajnowszekonstrukcje.Halabiurowanakrytajestszkłemnażelbetonowychelementachstropówgrzybkowych orazwieżalaboratoryjnasześciopiętrowa,nacałymniemalobwodziekażdegopiętraprzeszklona.Oświetleniezapewniałyświetlikoweruryzeszkłapyreksowegoorazprzeszkloneścianywewnętrzne,przezktóreświatłoprzenikało łagodnie,aleskutecznie,zapewniającdobrewarunkipracy
FrankLloydWright,zespółfabrycznychemicznejfirmyS.C.JohnsonwRacine,1936-39
Jørn Oberg Utzon – OperawSydney,1957-73
HugoAlvarHenrikAalto(modernizm)TechnicznyUniwersytetHelsińskiwEspoo koło
Helsinek,1949-1974
HugoAlvarHenrikAalto(modernizm)TechnicznyUniwersytetHelsińskiwEspoo koło
Helsinek,1949-1974
HugoAlvarHenrikAalto(modernizm) teatrwEssen,1988
HugoAlvarHenrikAalto(modernizm) teatrwEssen,1988
HugoAlvarHenrikAalto(modernizm) gmachkongresowyFinladia TalowHelsinkach,1967-71
EeroSaarinen – TerminalTransWorld AirlinesnaLotniskuKennedy'egowNowymJorku,1956-62
EeroSaarinen – kaplicaMassachusettsInstituteofTechnologyw Cambridge, Massachusetts, 1955
EeroSaarinen – Kresge AuditoriumMassachusettsInstituteofTechnologyw Cambridge,1955
EeroSaarinen – Gateway Arch wSt.LouiswstanieMissouri,1947-1965
Félix Candela Outeriño,oceanariumwWalencji,1994-2002
Félix Candela byłtwórcąhypar (hiperboloidaparaboliczna),cienkościennychłupinowychkonstrukcjizżelbetuopowierzchni
zakrzywionejwdwóchpłaszczyznach.
Félix Candela Outeriño,restauracjaLosManantiales wXochimilco (Meksyk),1958
Kenzō Tange – KatedraNMPwTokio,1955
Kenzō Tange – CentrumPokojuwHiroshimie,1949-1956
OskarNiemeyer– KatedraNMPwBrasilii,1970
OskarNiemeyer– budynekparlamentuwBrasilii,1960
OskarNiemeyer– MuzeumSztukiWspółczesnejwNiterói,1996
PierLuigiNervi – PałacSportuwRzymie,1956
PierLuigiNervi – Palazzetto dello Sport(MałyPałacSportu)wRzymie,1958-60(modernizm)
MaciejNowicki– Dorton Arena(Paraboleum)wRaleigh(PółnocnaKarolina),1952
TadeuszTołwiński,MuzeumNarodowewWarszawie,1924(modernizm)
RichardBuckminsterFuller– Dymaxion House
RichardBuckminsterFuller– Union Car TankDome,Baton Rouge,1958
RichardBuckminsterFuller– PawilonUSAnaExpo’67wMontrealu
Ieoh Ming Pei – PiramidawLuwrze,1988
JohannOttovonSpreckelsen – WielkiŁukwParyżu,1982-90
PhilipJohnson,AT&T BuildingwNowymJorku(ob.SonyBuilding),1984(postmodernizm)
Piazzad'Italia,NowyOrlean,CharlesMoore,1975
najsłynniejszyprzykładpostmodernizmuwarchitekturzeświatowej
zamówienieimigrantówzSycylii,
kumulacjawłoskich,tradycjonalnychsymboli:barokowefontannyzRzymu,konturmapyWłochzkamienia,łukodwołującysiędoserliany,kolumny.
Kapitelekolumnzwieńczoneneonowąopaską(świecąwnoc)
dużyżółtyłukprowadzidoniemieckiejrestauracji
nastrójbardziejjarmarkuaniżeliklasyki
JamesStirling,Clore Gallery(częśćTateBritain Gallery),Londyn,1980-87
(postmodernizm)
Renzo PianoiRichardRogers– CentrumPompidou,Paryż,1972-77(stylhightech)
Renzo PianoiRichardRogers– CentrumPompidou,Paryż,1972-77(stylhightech)
FrankO’Gehry – MuzeumGuggenheimawBilbao,1997(dekonstruktywizm)
FrankO’Gehry – MuzeumGuggenheimawBilbao,1997(dekonstruktywizm)
FrankO’Gehry – TańczącydomwPradze,1995
DanielLibeskind (ur.1946),dekonstruktywizm,MuzeumŻydowskiewBerlinie,2001
NormanRobertFoster,LordFosterofThamesBank,przebudowagmachuReichstaguwBerlinie,1991-99
NormanRobertFoster,LordFosterofThamesBank,ratuszwLondynie,2002
NormanRobertFoster,budynekTowarzystwaReasekuracyjnegoSwissRe(potocznieGherkin –
ogórek)wLondynie,2001-04
NormanRobertFoster,
przebudowagmachuBritishMuseumw
Londynie,2000
NormanRobertFoster,LordFosterofThamesBank,centrumbiurowo-handlowe
MetropolitanwWarszawie,2003
MuzeumHistoriiŻydówPolskichPOLIN,2013,Warszawa,RainerMahlamäki
(Finlandia)