ARCHIVING NG DATOS

KOMISYON SA WIKANG FILIPINO

Paano ba magsinop ng datos?

MGA DATOS NA SISINUPIN

•Primaryang datos• Panayam • Obserbasyon• Focus group discussion

(FGD)• Talâ sa fildwork• Wordlist• Transkripsiyon • artifacts

• Sekundaryang datos• Aklat• Journal • Artikulo• Diksiyonaryo• Grammar sketch

ARCHIVING NG DATOS

ESTADO NG MGA WIKA SA MUNDO

(UNESCO Ad Hoc Expert Group on Endangered Languages, 2003)

DOKUMENTASYON NG WIKA

Ayon kay Himmelmann (2006) angdokumentasyon ng wika ay “Lasting and multipurposerecord of a language” (p. 2).

DOKUMENTASYON NG WIKA

•Ano ang nagbunsod sa multipurpose language documentation?

Language endangerment (Grenoble and Whaley 1998; Hagège 2000; Crystal 2000; Bradley & Bradley 2002)

PROSESO NG DOKUMENTASYON

ARCHIVING

Pagtitipon at pagsisinop ng mga koleksiyon lalo na ng mga dokumento o kasulatang pampubliko, pangkasaysayan, o mga makasaysayang bagay.

ARCHIVING

•Himmelman (1998) • 3 basic task in language documetation

• Compile, Comment, Archive

•Austin (2006)• Recording, capture, analysis, archiving, mobilization

URI NG ARCHIVE

• Tradisyonal na archiving• Mga lumang aklat• Eskultura• Larawan• Talâ• Manuskrito• Manifesto• Analog

• Tape

• Cassette

• Black disc

National Museum ng Brazil

UP Faculty Center

National Archives of the Philippines

DIGITAL ARCHIVING

Tumutukoy sa paghahanda sa mga nakalap na datos, metadata,at mga pagsusuri sa datos sa layuning lubusang mapakinabanganang mga impormasyong taglay ng mga ito, at mailipat sapangmatagalang anyo at ligtas na nakaimbak sa isang iginagalangna archive na magtitiyak ng pangmatagalang pagsasaayos ng mgaito.

Digital Archives sa Mundo Higit 60 archives sa kasalukuyan

▪ https://www.linguisticsociety.org/content/finding-archive-your-endangered-language-research-data

▪ http://www.language-archives.org/archives

Halimbawang archives:

• Pacific and Regional Archive for Digital Sources in Endangered Cultures

• Archive of the Indigenous Languages of Latin America

• Alaska Native Language Archive

• Endangered Languages Archive

• Kaipuleohone

GAWAIN SA DIGITAL ARCHIVING

Review• Pagsusuri ng mga nakalap na datos

Bundle• Pagsasama ng mga datos na may iisang tema o genre o paksa

Metadata (recording, at field notes)• Ano, kailan, saan, sino

Renaming• Paglalagay ng angkop na file name sa bawat datos (depende sa nilalaman

ng datos)

GAWAIN SA ARCHIVING

Anotation and Transcription• Pagsasatitik ng mga panayam at iba pang audio recordings

Format• Pag-convert ng raw files sa angkop na format sa archive (.wav;

mts/mp4; jpeg/tiff…)

Backup• Tatlong lokasyon (online storage, at hard drive)

FILE NAMES

Mga Angkop na Simbolo

• Titik (A-Z)

• Bílang (0-9)

• Gitling

• underscore

Mga di-angkop na Simbolo

• May tuldik (diacritics)

• Espasyo (empty spaces)

GABAY SA PAGPAPANGALAN (RENAMING) NG DATOS

• Hindi pabago-bago (consistent)

• Mainam na hanggang 32 simbolo lamang kabuoang bilang ng file name

FILE NAME NG MGA DATOSFILE NAME KOWD KAHULUGAN

Inete_Damit_PMediano.wav

Inete Wika

Damit Tema o paksa

PMediano Pedro Mediano (informant)

.wav Audio recording

Inete_Damit_PMediano_01.jpg

Inete Wika

Damit Tema o paksa

PMediano Pedro Mediano (informant)

01 Unang larawan ng Pedro Mediano sa Panayam

.jpg Larawan

FORMAT NG MGA DATOS

• Audio: .wav

• Video: .mts, .mp4

• Larawan: .jpeg, .tiff, .png

• Dokumento: pdf, word

KEY PLAYER (SANGKOT) SA ARCHIVING

Depositor – sinong nagrekord, nagtala, at nangalap ng datos?

User – sinong makikinabang o gagamit ng archive?

Archivist – sino ang magsisinop at maghahanda ng pangmatagalang preserbasyon ng datos?

KEY PLAYER (SANGKOT) SA ARCHIVING

IBA PANG POSIBLENG PAGLAGAKAN NG MGA DATOS

Social Media• Facebook• Twitter• YouTube• Google drive• iba pa

FACEBOOK

YouTube

GOOGLE DRIVE

Social Media• Facebook• Twitter• YouTub

Hamon, Etika at Usapin sa Digital

Archiving

• Access

• Format at compatibility

• Intellectual property Rights

SOFTWARE NA MAAARING GAMITIN SA MGA GAWAIN SA ARCHIVING

PAGBUO NG METADATA at BUNDLE NG MGA DATOS

• Saymore

CONVERSION• Saymore

AUDIO EDITOR• Audacity

VIDEO EDITOR• Avidemux, TsMuxer, WinFF,

Moviemaker

TRANSKRIPSIYON at PAGSASALIN• Saymore, at ELAN

ANOTASYON at PAGHAHATI NG PANAYAM (voice record)

• Saymore, at ELAN

MARAMING SALAMAT PO!