บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

งานวจยเรองการพฒนาบทเรยนมลตมเดยเพอการเรยนรเรองเพศศกษารอบดาน ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 3 ผวจยไดท าการคนควาเอกสารและงานวจยทเกยวของ เสนอตามล าดบดงน สวนท 1 แนวคดเกยวกบมลตมเดยเพอการเรยนร

1.1 ความรเบองตนเกยวกบมลตมเดยเพอการเรยนร 1.2 ความหมายและคณลกษณะของมลตมเดยเพอการเรยนร 1.3 รปแบบการน ามลตมเดยเพอการเรยนรไปใช 1.4 โครงสรางและสวนประกอบของมลตมเดยเพอการเรยนร 1.5 หลกการออกแบบเนอหา 1.6 หลกการออกแบบการเรยนการสอน 1.7 หลกการออกแบบหนาจอ

สวนท 2 แนวคดเกยวกบเพศศกษารอบดาน 2.1 ท าไมตองพฒนาการเรยนรเพศศกษารอบดาน 2.2 จดมงหมายของการจดเพศศกษารอบดาน 2.3 เพศศกษารอบดานครอบคลมเรองใดบาง 2.4 ทศนะและความเชอในเรองเพศ สวนท 3 แนวคดเกยวกบความพงพอใจ 3.1 ความหมายของความพงพอใจ 3.2 ประโยชนของความพงพอใจ 3.3 แนวคดทฤษฎเกยวกบความพงพอใจ 3.4 การวดความพงพอใจ สวนท 4 งานวจยทเกยวของ

13

สวนท 1 แนวคดเกยวกบมลตมเดยเพอการเรยนร

1.1 ความรเบองตนเกยวกบมลตมเดย มลตมเดยเปนเทคโนโลยคอมพวเตอรทมการพฒนาตอเนองมาโดยตลอดทงดานฮารดแวรและซอฟตแวร ตนทนในการผลตและจดหามลตมเดยถกลงอยางมากเม อเทยบกบในอดต ในขณะทประสทธภาพการแสดงผลทงภาพและเสยงถกพฒนาใหมคณภาพสงขน ผใชกสามารถเขาถงไดงายจากสถานทตาง ๆ หรอแมแตทบานซงมเครองคอมพวเตอรระบบมลตมเดยอยแทบจะทกบาน อกทงในดานของซอฟตแวรกสามารถท างานไดงายและสะดวกขน ความเปนมาของมลตมเดย มเดย” หรอ “สอ” ในอดต มกเปนสอรปแบบเดยว (Single Form) ทมการถายทอดเนอหาไปยงผรบสารเพยงชองทางเดยวไมวาจะผานทางการมองเหน ทางการฟง หรอการสมผส ซงบอยครงไมนาสนใจ และอาจสรางความนาเบอหนายแกผใช บางเนอหากไมสามารถถายทอดใหผใชเกดการรบรทดได แนวคดเรองการผสมผสานสอจงเกดขน โดยค าวา Multimedia ถกใชครงแรกในป ค.ศ. 1965 ในรปแบบของการแสดงทผสมผสานระหวางแสง ส ดนตร ศลปะการแสดง ทเรยกวา “The Exploding Plastic Inevitable” ตอมาในชวงป ค.ศ. 1970 นยามของมลตมเดยไดถกน ามาใชในลกษณะการน าเครองฉายหลายเครอง (Multi-projector) มาใชรวมกนกบเทปเสยง หรอการน าวสด อปกรณประเภทตาง ๆ เชน เครองฉายสไลด เครองฉายภาพโปรงใส เครองเลนวดทศน เทปเสยง มาใชงานรวมกนดวยวธการตาง ๆ อาจใชทละอยางเปนขนตอนไปหรอใชพรอมกนทเดยวกได ซงในระยะแรกใชมนษยในการควบคมการท างาน ตอมาจงน าเอาระบบคอมพวเตอรมาเปนตวชวยควบคมการท างานของอปกรณแตละชน โดยวตถประสงคของมลตมเดยกเพอเราใหเกดความนาสนใจมากขน และชวยใหผชมเกดการรบรทหลากหลายทงการมองเหนและไดยนไปพรอม ๆ กน แมมลตมเดยในยคแรกจะชวยเพมศกยภาพในการสอสารไดมาก แตขอจ ากดกคอกระบวนการผลตและการใชงานทยงยากซบซอนเนองจากตองท างานกบเครองมอทหลากหลาย อนเนองจากความกาวหนาดานเทคโนโลยคอมพวเตอรในปจจบน ทสามารถน ามาชวยในการผลตและเผยแพรสอไดอยางสะดวก รวดเรว สวยงาม และมประสทธภาพ คอมพวเตอรเพยงเครองเดยวกสามารถสรางสอไดแทบทกรป เชน การออกแบบ จดหนา ตกแตงภาพส าหรบสอสงพมพ การตดตอ และแตงเสยงหรอภาพส าหรบรายการวทยโทรทศน รวมทงการสรางชนงานทสามารถน าเสนอไดอยางหลากหลายรปแบบตามแนวคดของมลตมเดย ค าวา “มลตมเดย” หรอ

14

ตามศพทบญญตของราชบณฑตยสถานวา “สอประสม” หรอ “สอหลายแบบ” จงมความหมายทเปลยนแปลงไปจากการใชวสดอปกรณรวมกนหลายชนในการน าเสนอ กลายเปนการใชสออเลกทรอนกสโดยเฉพาะคอมพวเตอรทงในสวนของฮารดแวรและซอฟตแวร เปนเครองมอในการผลตหรอเปนเครองมอในการแสดงผล เพอถายทอดขอมลขาวสารทผสมผสานกนในหลายรปแบบ เชน ขอความ เสยง ภาพนง ภาพเคลอนไหว วดทศน ซงกอใหเกดการรบรทหลากหลาย (Multisensory) ตอกลมเปาหมาย ไมวาจะเปนการไดเหน (Visual) การไดยน (Auditory) หรอแมกระทงความสามารถในการปฏสมพนธโตตอบ (Interactive) กบสอ รปแบบของมลตมเดย จากแนวคดของมลตมเดยขางตน สามารถสรปไดวา มลตมเดยแบงออกไดเปน 2 ประเภทใหญ ๆ ดงตอไปน 1. มลตมเดยเพอการน าเสนอ (Presentation Multimedia) มลตมเดยรปแบบนมงสรางความตนตาตนใจ นาสนใจ นาตดตาม และถายทอดผานประสาทสมผสทหลากหลายผานตวอกษร ภาพและแสง ซงในปจจบนพฒนาถงขนใหผชมสมผสไดถงความรสกตาง ๆ เชน ความรอน ความเยน การสนสะเทอน หรอสมผสผานจมกดวยการใหกลน เปนตน เนนการน าไปใชงานเพอเสนอขอมลขาวสารทผผลตวางแผนการน าเสนอเปนขนตอนไวเรยบรอยแลว เชน มลตมเดยแนะน าองคกร การแสดงแสงสเสยง โฆษณาเปดตวสนคา หรอในลกษณะประกอบการบรรยาย สวนใหญมกใชไดทงการน าเสนอเปนรายบคคลและการเสนอตอกลมใหญ ผใชจะท าหนาทเปนเพยงผชมสอ โดยทผใชและสอแทบจะไมมปฏสมพนธโตตอบกน อาจจะมบางในลกษณะการกดปม Play หรอ Stop แตกไมถอวาเปนการมปฏสมพนธโตตอบ ซงหากมองในรปของการสอสารแลว มลตมเดยลกษณะนจดเปนการสอสารแบบทางเดยว (One way Communication) 2. มลตมเดยปฏสมพนธ (Interactive Multimedia) เปนรปแบบทเนนใหผใชสามารถโตตอบสอสารกบสอไดโดยตรงผานโปรแกรมมลตมเดยทมลกษณะของสอหลายมตหรอไฮเพอรมเดย (Hypermedia) ทเนอหาภายในสามารถเชอมโยง (Link) ถงกน มลตมเดยรปแบบนนอกจากผใชจะสามารถดขอมลไดหลากหลายลกษณะเชนเดยวกบรปแบบมลตมเดยเพอการน าเสนอแลว ผใชยงสามารถสอสารโตตอบกบบทเรยนผานการคลกเมาส แปนพมพ หรออปกรณอน ๆ เพอสอสารกบคอมพวเตอรวาผใชตองการอะไร เชน หากตองการทราบขอมลเพมเตมกคลกหวขอทสนใจหรอสญลกษณรปทท าเปนปมในการเชอมโยง โปรแกรมกจะแสดงภาพ เสยง หรอค าอธบายเพอใหศกษารายละเอยดได หรอหากตองการวด

15

ความเขาใจของตนเองเกยวกบสงทไดศกษา กสามารถท าการทดสอบผานแบบฝกหด เกม ขอสอบ และใหโปรแกรมค านวณผลการทดสอบ หรอใหขอเสนอแนะเพมเตมแกเราได มลตมเดยรปแบบนจงจดเปนการสอสารแบบสองทาง (Two way Communication) มลตมเดยปฏสมพนธในระยะแรกมกเปนโปรแกรมคอมพวเตอรทบนทกลงในแผนซดรอมและน ามาใชงานบนเครองคอมพวเตอรเครองใดเครองหนงเพยงล าพง ซงเรยกวา แบบแสตนดอะโลน (Stand Alone) ผใชงานจะศกษาเนอหาจากขอความ ภาพผานทางหนาจอ และฟงเสยงจากล าโพง โดยโตตอบผานอปกรณพนฐานคอ เมาสและคยบอรด ปจจบนมลตมเดยปฏสมพนธไดพฒนาไปถงลกษณะของความเปนจรงเสมอน (Virtual Reality) ทเสรมอปกรณตาง ๆ เพอใหผใชมองเหนเสมอนหลดเขาไปอยในสภาพแวดลอมนนจรง ๆ เชน เครองจ าลองการขบเครองบน เครองจ าลองการฝกผาตด เครองจ าลองการฝกเลนกฬา เปนตน นอกจากนมลตมเดยปฏสมพนธในปจจบน ยงเพมความสามารถในการตดตอสอสารทนอกเหนอจากการโตตอบกบโปรแกรมแลว ผใชยงสามารถโตตอบสอสารกบผใชคนอน ๆ ทใชโปรแกรมเดยวกนผานทางเทคโนโลยระบบเครอขายคอมพวเตอรทงในระบบเครอขายขนาดเลก (LAN) หรอแมกระทงเครอขายอนเทอรเนต (Internet) ทเชอมโยงโลกเขาดวยกน ท าใหการใชงานมลตมเดยปฏสมพนธในปจจบนมประสทธภาพสงขน

สวนประกอบของมลตมเดย โดยทวไปมลตมเดยประกอบดวยสอการรบรในรปแบบตาง ๆ ดงน 1. วดทศน (Video) เปนสออกรปแบบหนงทนยมใชกบมลตมเดยเนองจากสามารถแสดงผลไดทงภาพเคลอนไหว และเสยงไปพรอมกน ท าใหเกดความนาสนใจในการน าเสนอ แตเดมการน าวดทศนเขามาใสในงานมลตมเดยมขอจ ากดหลายอยาง เชน ขนาดของไฟลทมขนาดใหญซงเปลองพนท และอาจท าใหเกดการกระตกเวลาแสดงภาพ แตดวยเทคโนโลยในปจจบนท าใหสามารถบบอดขนาดไฟลใหเลกลงโดยคงความคมชดเหมอนเดม และประสทธภาพของเครองคอมพวเตอรทสงขนท าใหลดอาการกระตกลงได 2. เสยง (Sound) หมายถง เสยงซงบนทกและเกบไวในรปแบบดจทล ทสามารถน ามาเลนซ าได การใชเสยงในมลตมเดยกเพอน าเสนอขอมล เชน เสยงพด เสยงบรรยาย ประกอบขอความหรอภาพ หรอสรางความนาสนใจใหมากขน เชน การใชเสยงเพลงบรรยาย เสยงประกอบ (Sound Effect) ใหตนเตน เราใจ เปนตน

16

3. ตวอกษร (Text) รวมทงตวเลขและสญลกษณพเศษตาง ๆ นบเปนองคประกอบพนฐานของมลตมเดย ซงมรปแบบ ขนาด และสทมากมาย โดยทมาของตวอกษรอาจไดมาจากการพมพ จากการสแกนมาหรอสรางเปนภาพขนมาดวยโปรแกรมคอมพวเตอร และลกษณะของตวอกษรทใชในเชอมโยงไปสขอมลอน ๆ ซงเรยกวา Hypertext 4. ภาพนง(Still Images)ไดแก ภาพทไมมการเคลอนไหว ซงมความส าคญตอมลตมเดยมาก เพราะสามารถถายทอดความหมายไดดกวาขอความหรอตวอกษร ภาพนงสามารถผลตไดหลายวธ เชน ภาพทไดจากการถายภาพ ภาพลายเสนและกราฟกทไดจากการวาดดวยมอหรอโปรแกรมคอมพวเตอร ภาพทไดจากการสแกน เปนตน 5. ปฏสมพนธ (Interactive) หมายถง การทผใชสามารถโตตอบสอสารกบโปรแกรมมลตมเดยได ไมวาจะเปนการเลอกดขอมลทสนใจ หรอการสงงานใหโปรแกรมแสดงผลในรปแบบทตองการ โดยผใชสอสารผานอปกรณพนฐาน เชน การคลกเมาส การกดแปนพมพหรออปกรณขนสง เชน การสมผสหนาจอ การสงงานดวยเสยง เปนตน ในขณะทโปรแกรมสอสารกลบมาดวยการแสดงผลทางหนาจอ หรอเสยงผานล าโพง เปนตน ซงองคประกอบขอนนบเปนคณลกษณะส าคญทมอยเฉพาะในมลตมเดยปฏสมพนธ 6. ภาพเคลอนไหว (Animation) หมายถง การน าภาพกราฟกมาท าใหมการเคลอนไหว เชน การเคลอนทของรถยนต การกอก าเนดของฝน การเปลยนแปลงของเปลอกโลก เปนตน ซงเหมาะกบการน าเสนอเนอหาขอมลทตองการใหเหนขนตอน หรอการเปลยนแปลง การสรางภาพเคลอนไหวนนมตงแตการสรางภาพอยางงายโดยใชลายเสนธรรมดา จนถงการสรางเปนภาพ 3 มตเพอใหเหนรายละเอยดไดอยางชดเจน มลตมเดยทสมบรณควรมสวนประกอบดงกลาวทงหมดเขามาผสมผสานกนอยางครบถวนและลงตวแตไมใชวามลตมเดยทดจะตองเปนมลตมเดยทเตมรปแบบเทานน บางครงการมแคขอความกบภาพกอาจเพยงพอแลวตอการเปนมลตมเดยทมประสทธภาพได การพยายามยดเยยดทกสงทกอยางลงไปเพอหวงวาจะเปนมลตมเดยทนาตนตา ตนใจ อาจสงผลเสยมากกวาผลดหากสงทใสเขาไปนนมนเกนความจ าเปน จนท าใหรบกวนเนอหาหรอประเดนทตองการน าเสนอ เชน การน าเสนอพรอมกนทงขอความและเสยงบรรยายทเหมอนกนลงในหนาจอเดยวกน หรอการใสทงวดโอ และภาพเคลอนไหวลงไปพรอมกน อาจท าใหผใชแยกประสาทการรบรไมไดวาจะอาน จะฟง หรอจะดสวนไหนกอนด ฉะนนมลตมเดยทดและมประสทธภาพจงไมไดขนอยกบปรมาณของสวนประกอบตาง ๆ แตตดสนกนทสวนประกอบทน ามาใชนนตองท าหนาทของมนไดอยางเหมาะสม ลงตว และสนบสนนสงเสรมซงกนและกน

17

1.2 ความหมายและคณลกษณะของมลตมเดยเพอการเรยนร เทคโนโลยเขามามบทบาทในการเรยนการสอนนานกวาศตวรรษ นบตงแตยคของวทย ภาพยนตร สไลด จนถงโทรทศน สยคการสอนแบบโปรแกรม (Programmed Instruction) และพฒนาตอมาถงยคดจทลทคอมพวเตอรเขามาเปนเครองมอทส าคญในการเรยนการสอน จนปจจบนทเปนยคของ E-learning ทเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารสามารถเชอมโยงโลกแหงการเรยนรเขาไวดวยกน เทคโนโลยกยงมบทบาททส าคญตอวงการศกษา เพราะมนท าใหโลกกลายเปนหองเรยนขนาดใหญทอดแนนไปดวยขอมลและสอการเรยนการสอนหลากหลายรปแบบทใครกสามารถเรยนรไดอยางอสระตามความตองการขอบตนเอง มลตมเดยนบเปนเทคโนโลยคอมพวเตอรรปแบบหนงทถกน ามาใชประโยชนในการเรยนการสอนอยางกวางขวาง พฒนาการของมลตมเดยทกาวหนาขนกวาในอดตท าใหสงนกลายเปนสออนดบตน ๆ ทมประสทธภาพสงตอการเรยนรของผเรยนในยคปจจบน

ความหมายของมลตมเดยเพอการเรยนร จากนยามของ “มลตมเดย” ทหมายถง การใชคอมพวเตอรผสมผสานรปแบบการน าเสนอขอมลขาวสารเพอกอใหเกดการรบรทหลากหลายตอกลมเปาหมาย ไมวาจะเปนการมองเหนขอความ ภาพ การไดยนเสยง หรอแมกระทงความสามารถในการโตตอบกบสอ ท าใหมลตมเดยถกน ามาประยกตใชเปนสอการเรยนการสอนอยางแพรหลาย ทงในลกษณะสอประกอบการบรรยายของผสอนในชนเรยน และสอส าหรบผเรยนน าไปใชเพอการเรยนรดวยตนเอง ในอดตเมอพดถงค าวา “มลตมเดยเพอการเรยนร” (Multimedia for Learning) นกการศกษามกจะใหความหมายวาเปนโปรแกรมมลตมเดยทพฒนาในรปแบบบทเรยนคอมพวเตอรชวยสอน (Computer-assisted Instruction: CAI) ซงน าเสนอเนอหาและกจกรรมการเรยนการสอนทผเรยนสามารถศกษาเรยนรไดดวยตนเองจากแผน CD-ROM โปรแกรมบทเรยนผานเครองคอมพวเตอรสวนบคคลระบบมลตมเดย ตอมาเมอระบบเครอขายคอมพวเตอรโดยเฉพาะอนเทอรเนตไดรบการพฒนาใหมประสทธภาพสงขนและใชกนอยางแพรหลาย วงการศกษากไดน ามาใชเปนชองทางในการเผยแพรบทเรยนมลตมเดย เพราะสามารถเขาถงกลมเปาหมายไดกวางและสะดวกกวา CD-ROM อกทงยงเพมความสามารถในการตดตอสอสารระหวางผสอนกบผเรยน หรอระหวางผเรยนดวยกนเอง ท าใหมลตมเดยเพอการเรยนรถกน าไปใชในรปแบบตาง ๆ ไมวาจะเปนการเรยนการ

18

สอนผานเวบ (Web-based Instruction: WBI) การเรยนการสอนอเลกทรอนกส (E-Learning) คอรสแวร (Courseware) หรอเลรนนง ออปเจก (Learning Object) เปนตน แตไมวาจะรปแบบใด “มลตมเดยเพอการเรยนร” ยงคงหมายถง การใชโปรแกรมคอมพวเตอรถายทอดหรอน าเสนอเนอหาและกจกรรมการเรยนการสอน ทบรณาการหรอผสมผสานสอหลากหลายรปแบบ (Multiple Forms) เขาไวดวยกน ไดแก ขอความ กราฟก ภาพนง ภาพเคลอนไหว เสยง วดทศน หรอรปแบบอน ๆ ทนอกเหนอจากขอความเพยงอยางเดยว โดยมเปาหมายเพอสงเสรมสนบสนนใหเกดกระบวนการเรยนรทมประสทธภาพตอผเรยน

ความส าคญของมลตมเดยเพอการเรยนร มลตมเดยเพอการเรยนรเปนการสงเสรมการเรยนการสอนทมลกษณะการบรณาการสอตาง ๆ เขาดวยกน สามารถน าเสนอเนอหาไดลกซงกวาการบรรยายแบบปกต จงอาจกลาวไดวามลตมเดยจะกลายมาเปนสอทมบทบาทส าคญยงตอการเรยนการสอนในปจจบนและอนาคต ซงกอใหเกดประโยชนตอการเรยนการสอน ดงน 1. สรางแรงจงใจ และกระตนใหเกดการเรยนร โดยการใชเทคนคการน าเสนอทหลากหลาย สวยงาม สามารถดงดดและคงความสนในของผเรยน ชวยใหเกดความคงทนในการจดจ า เพราะรบรไดจากหลายชองทางทงภาพและเสยง 2. ชวยใหเกดการเรยนรและสามารถเขาใจเนอหาไดด อธบายสงทซบซอนใหงายขน ขยายสงทเปนนามธรรมใหเปนรปธรรมขน สามารถทบทวนบทเรยนซ าไดตามความตองการและความแตกตางในแตละบคคล 3. มการออกแบบการใชงานทงาย โดยผใชไมจ าเปนตองมทกษะการใชงานคอมพวเตอรอยางช านาญ แคมพนฐานคอมพวเตอรเบองตนกสามารถใชงานได หรอเพยงไดรบค าแนะน าเลกนอยกสามารถใชงานได 4. การไดโตตอบ ปฏสมพนธกบบทเรยน มโอกาสเลอก ตดสนใจและไดรบการเสรมแรงจากการไดขอมลปอนกลบทนท เปรยบเสมอนกบการเรยนรจากตวครผสอนเอง 5. สงเสรมใหผเรยนฝกความรบผดชอบตอตนเอง สามารถวางแผนการเรยน แกปญหา และฝกคดอยางมเหตผล 6. การทสามารถทราบผลสมฤทธทางการเรยนไดทนท เปนการทาทายผเรยนและเสรมแรงใหอยากเรยนตอ

19

7. ประหยดก าลงคน เวลา และงบประมาณ โดยลดความจ าเปนทจะตองใชผสอนทมประสบการณสงหรอในสาขาทขาดแคลน หรอเครองมอราคาแพงหรออนตราย ท าใหครมเวลามากขนในการชวยเหลอผเรยนทประสบปญหา 8. เขาถงกลมเปาหมายไดในวงกวาง ลดชองวางระหวางผเรยนในเมองและชนบท เพราะสามารถสงโปรแกรมบทเรยนไปยงทกสถานททมคอมพวเตอรได หรอในชนบททหางไกลกสามารถสงไปยงศนยกลางของชมชนตาง ๆ

คณลกษณะส าคญของมลตมเดยเพอการเรยนร ในการผลตมลตมเดยเพอเปนสอประกอบการพดการน าเสนอนน เนนการออกแบบสอดวยรปแบบทหลากหลาย ผสมผสานขอความ ภาพนง กราฟก ภาพเคลอนไหว เสยง วดทศน เขาดวยกนเพอใหนาสนใจ นาตดตาม และงายตอการสอความหมาย หากใชประกอบการบรรยายของครผสอนกจะท าหนาทชวยขยายเนอหาการบรรยายใหสามารถเขาใจไดชดเจนขน สวนการผลตในรปแบบบทเรยนมลตมเดยเพอการเรยนรดวยตนเองนนจะออกแบบการน าเสนอเนอหาและกจกรรมในบทเรยนตามหลกทฤษฎการเรยนร เนนใหบทเรยนมลกษณะการโตตอบมปฏสมพนธกบผใชหรอผเรยนมากขน มการใชงานทงาย สะดวก และเหมาะสมกบลกษณะของผเรยน ถนอมพร เลาหจรสแสง (2541. หนา 36) ไดกลาวถงคณลกษณะส าคญของบทเรยนคอมพวเตอรชวยสอน (Computer-assisted Instruction: CAI) ซงเปนมลตมเดยเพอการเรยนรรปแบบหนงทไดรบความนยมอยางมากในอดตและยงคงมการศกษาและพฒนาอยางตอเนองมาถงปจจบน คณลกษณะดงกลาวถอเปนหลกการพนฐานทสามารถน ามาใชเปนเกณฑเบองตนทจะพจารณาวาสอใดเปนหรอไมเปนมลตมเดยเพอการเรยนร ซงแบงออกเปน 4 ประการ (4Is) ไดแก

1) สารสนเทศ (Information) บทเรยนมลตมเดยเพอการเรยนรจะประกอบดวยขอมลสารสนเทศทไดรบการเรยบเรยง

แลวเปนอยางด มประโยชนและตรงตามความตองการของผเรยน ท าใหผเรยนเกดการเรยนรหร อไดรบทกษะตามวตถประสงคทก าหนดไว โดยการน าเสนอเนอหาในรปแบบตาง ๆ เปนไปในลกษณะทางตรงหรอทางออมกได

2) ความแตกตางระหวางบคคล (Individualization) บทเรยนมลตมเดยเพอการเรยนรสามารถตอบสนองความแตกตางระหวางบคคล ซงเกด

จากเพศ อาย บคลกภาพ สตปญญา ความสนใจพนฐานความรทแตกตางกนออกไป บทเรยนควร

20

มความยดหยนมากพอทผเรยนจะมอสระในการควบคมการเรยนของตน รวมทงการเลอกรปแบบการเรยนทเหมาะสมกบตนได คนเกงคนออนกสามารถเรยนรไดไมตางกน

3) ปฏสมพนธ (Interaction) บทเรยนมลตมเดยเพอการเรยนรมการโตตอบปฏสมพนธกนระหวางผเรยนกบโปรแกรม

บทเรยน โดยอาศยการคลกเมาสทสวนตาง ๆ ในหนาจอ หรอการพมพขอความลงไป เพอใหผเรยนรสกวาตนเองมสวนรวมกบบทเรยน ไมใชแคดตามเนอหาทเลนไปเรอย ๆ เหมอนการชมวดทศน บทเรยนมลตมเดยทออกแบบมาอยางดจะตองเอออ านวยใหเกดการโตตอบระหวางผเรยนกบโปรแกรมอยางตอเนองและตลอดทงบทเรยน การอนญาตใหผเรยนเพยงแตคลกเปลยนหนาจอไปเรอย ๆ ทละหนา ไมถอวาเปนปฏสมพนธทเพยงพอส าหรบการเรยนร แตตองมการใหผ เรยนไดใชเวลาในสวนของการสรางความคดวเคราะหและสรางสรรคเพอใหไดมาซงกจกรรมการเรยนนน ๆ ในปจจบนความหมายของปฏสมพนธครอบคลมไปถงการมปฏสมพนธตดตอสอสารระหวางผเรยนดวยกน หรอผเรยนกบผสอน ผานระบบเครอขายคอมพวเตอร

4) ผลปอนกลบโดยทนท (Immediate Feedback) บทเรยนมลตมเดยเพอการเรยนรมการใหผลปอนกลบโดยทนทหลงจากผ เรยนม

ปฏสมพนธกบบทเรยน เชน การกลาวตอนรบหลงจากผเรยนพมพซงของตนเองลงไปในหนาลงทะเบยน การเฉลยค าตอบหลงจากท าแบบฝกหดหรอแบบทดสอบ เปนตน ซงถอเปนการเสรมแรงอยางหนงทชวยกระตนใหผเรยนอยากทจะเรยนร การใหผลปอนกลบนเปนสงทท าใหมลตมเดยสวนใหญ ซงไดมการน าเสนอเนอหาเกยวกบเรองราวของสงตาง ๆ แตไมไดมการประเมนความเขาใจของผเรยนไมวาจะอยในรปแบบการทดสอบ แบบฝกหด หรอการตรวจสอบความเขาใจในรปแบบใดรปแบบหนง จงท าใหมลตมเดยเหลานนถกจดวาเปนมลตมเดยเพอการน าเสนอขอมล (Presentation Media) ไมใชมลตมเดยเพอการเรยนร (Multimedia for Learning) อยางแทจรง

ลกษณะของบทเรยนมลตมเดยเพอการเรยนรทด แฮนนาฟน และเพค (Hannafin and Peck, 1988 อางองจาก สขเกษม อยโต, 2540) ได

กลาวถงลกษณะของบทเรยนคอมพวเตอรทดไว 12 ประการ ซงสามารถใชเปนแนวคดในการพจารณาลกษณะทเหมาะสมของบทเรยนมลตมเดยเพอการเรยนร ดงตอไปน

21

1. บทเรยนทดควรสรางขนตามวตถประสงคของการสอน เพอใหผเรยนมความร และทกษะ ตลอดจนทศนคตตามทผสอนก าหนดไว โดยตวผเรยนเองสามารถประเมนผลไดวาบรรลวตถประสงคแตละขอหรอไม

2. บทเรยนทดควรเหมาะสมกบลกษณะผเรยน สอดคลองกบระดบความร ความสามารถพนฐานของผเรยน ไมยากหรองายจนเกนไป

3. บทเรยนทดควรมปฏสมพนธกบผเรยนใหมากทสด การเรยนจากบทเรยนคอมพวเตอรควรมประสทธภาพมากกวาเรยนจากหนงสอ เอกสาร ต าราตาง ๆ เพราะสามารถสอสารกบผเรยนได 2 ทาง (Two Way Communication)

4. บทเรยนทดควรมลกษณะเปนการเรยนการสอนรายบคคล โดยผเรยนสามารถเลอกเรยนหวขอทตนเองตองการและขามบทเรยนทตนเองเขาใจแลวได แตถาเรยนไมเขาใจกสามารถเลอกเรยนซอมเสรมจากขอแนะน าของคอมพวเตอรได

5. บทเรยนทดควรค านงถงความสนใจของผเรยน ควรมลกษณะเราความสนใจตลอดเวลา เพราะจะท าใหผเรยนเกดความกระตอรอรนทจะเรยนอยเสมอ

6. บทเรยนทดควรสรางความรสกในทางบวกกบผเรยน ควรใหผเรยนเกดความรสกเพลดเพลนเกดก าลงใจและควรหลกเลยงการลงโทษ

7. บทเรยนทดควรมการแสดงผลปอนกลบไปยงผเรยนใหมาก โดยเฉพาะการแสดงปอนกลบในทางบวกจะท าใหผเรยนชอบและไมเบองาย

8. บทเรยนทดควรเหมาะสมกบสภาพแวดลอมทางการเรยนการสอน บทเรยนควรปรบเปลยนใหงายตอกลมผเรยน เหมาะสมกบการจดตารางเวลาเรยน สถานทตดตงเครองเหมาะสม และควรค านงถงการใสเสยง ระดบเสยงหรอดนตรประกอบควรใหเปนทดงดดความสนใจของผเรยนดวย

9. บทเรยนทดควรมการประเมนผลการปฏบตงานของผเรยนอยางเหมาะสม ควรหลกเลยงค าถามทงายและตรงเกนไป ควรหลกเลยงค าหรอขอความในค าถามทไมมความหมาย การเฉลยค าตอบควรชดเจนไมคลมเครอและไมกอใหเกดความสบสน

10. บทเรยนควรใชคณลกษณะของคอมพวเตอรอยางชาญฉลาด ไมควรเสนอบทเรยนในรปแบบตวอกษรเพยงอยางเดยว ควรใชสมรรถนะของคอมพวเตอรอยางเตมท เชน การเสนอดวยภาพเคลอนไหวผสมตวอกษร หรอใชแสง เสยง เนนค าส าคญทวลตาง ๆ เพอขยายความคดของผเรยนใหกวางไกลยงขน

22

11. บทเรยนทดตองอยบนพนฐานของการออกแบบการสอน ซงประกอบดวย การตงวตถประสงคของบทเรยน การส ารวจทกษะทจ าเปนตอผเรยน การจดล าดบขนตอนของการสอนอยางเหมาะสม มแบบฝกหดอยางพอเพยง มการวดผลและแสดงผลปอนกลบใหผเรยนไดทราบ และใหมการประเมนผลการเรยนรขนสดทาย เปนตน

12. บทเรยนทดควรมการประเมนผลทกแงมม ไมวาจะเปน การประเมนคณภาพดานเนอหาของบทเรยน การประเมนคณภาพดานการออกแบบ การประเมนผลสมฤทธทางการเรยนของผเรยน รวมทงการประเมนทศนคตของผเรยน เปนตน

ขอจ ากดของบทเรยนมลตมเดยเพอการเรยนร แมบทเรยนมลตมเดยจะมคณลกษณะทเออตอการเรยนรทด แตในทางปฏบตโดยเฉพาะ

ในแวดวงการศกษาไทย ยงพบวามขอจ ากดอย ดงน 1. บทเรยนมลตมเดยทมคณภาพในปจจบนนบวายงนอย เนองจากผผลตสวนใหญไมได

ค านงถงหลกการเรยนรและการออกแบบทเหมาะสม อกทงสวนใหญเปนการผลตดวยตนเองโดยน าเนอหาทตนถนดหรอจากหนงสอมาสรางเปนโปรแกรมและน าไปใชกบกลมเปาหมาย ขาดกระบวนการประเมนคณภาพและปรบปรงแกไข จงท าใหไมมประสทธภาพตอการเรยนรของผเรยนเทาทควร

2. การพฒนาบทเรยนมลตมเดยทมคณภาพเปนงานทตองใชระยะเวลา งบประมาณ และทมงานทมทกษะความรความสามารถในหลายดาน สถาบนการศกษาขนาดใหญอาจมความพรอม แตในโรงเรยนขนาดเลกโดยเฉพาะตางจงหวด แมวาราคาของเครองคอมพวเตอรและคาใชจายอนๆ ทเกยวของจะลดลงมากแลวกตาม แตกยงขาดแคลน อกทงบคลากรกนอย ล าพงครผสอนเพยงคนเดยวคงยากทจะท าไดเนองจากตองมภาระทางการเรยนการสอนมากมายทตองรบผดชอบ ฉะนนการสนบสนนจากสวนกลางจงควรกระจายไปสระดบภมภาคทงงบประมาณ อปกรณ หรอการฝกอบรมใหความรความเขาใจ โดยสงเสรมใหครในโรงเรยนท างานรวมกนเปนทมตามความสามารถและความถนดของตนเองเพอใหบทเรยนทผลตออกมามคณภาพอยางแทจรง

3. เทคโนโลยทเกยวของกบบทเรยนมลตมเดยมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวมาก โดยเฉพาะโปรแกรมทใชในการสรางและน าเสนอบทเรยน ท าใหผผลตบทเรยนมลตมเดยตองคอยตรวจสอบ เพมพนความรใหทนตอการเปลยนแปลงเสมอ และทส าคญคอควรพจารณาแนวโนมในอนาคตเพอใหสอทผลตออกมาสามารถใชไดในระยะเวลานาน คมคากบการผลต

23

4. แมในขณะน หลายหนวยงานจะใหความส าคญและสนบสนนการพฒนาบทเรยนมลตมเดยมาใชในหนวยงาน แตกเปนลกษณะตางคนตางท า ใชแตเฉพาะในหนวยงานของตนเอง หรอในสถาบนอดมศกษาบางแหง ทแตละคณะมรายวชาทมเนอหาใกลเคยงกน แตกแยกกนผลตออกมา ท าใหเกดความซ าซอนและสนเปลองงบประมาณ ฉะนนจงควรมหนวยงานทท าหนาทประสานงานรวมกนอยางแทจรง ในการรวบรวมบทเรยนมาแลกเปลยนใชรวมกน เพอใหคมคาตอการลงทนและเกดประโยชนในวงกวาง

5. แมบทเรยนมลตมเดยทมคณภาพจะชวยสงเสรมการเรยนรไดดเพยงใด แตดวยขอจ ากดหลายเรอง เชน การใชงานทซบซอนกวาสออน ๆ และตองใชรวมกบเครองคอมพวเตอร การทตองอาศยไฟฟา หรอบางครงตองมระบบเครอขาย รวมถงมาตรฐานทไมแนนอนของอปกรณทใชในแตละครงแตละสถานท อาจท าใหผใช ไมวาจะครอาจารย หรอผเรยนรสกไมพงพอใจในการใชงาน และหนไปใชสอรปแบบอนแทน

1.3 รปแบบการน ามลตมเดยเพอการเรยนรไปใช ศกยภาพของมลตมเดยในปจจบนท าใหสอประเภทนมประสทธภาพสงตอการเรยนรของ

ผเรยน อกทงความสะดวกทงในแงของการผลตและการใชทไมยงยากซบซอนเหมอนแตกอน ครผสอนสามารถผลตไดดวยตนเอง ผเรยนสามารถน ามาศกษาไดอยางสะดวก ความตองการน ามลตมเดยไปใชในการเรยนการสอนหรอการฝกอบรมจงมแนวโนมสงขนเรอย ๆ ในสถานศกษาหลายแหงมหองเรยนมลตมเดยโดยเฉพาะ และรายวชาสวนใหญในปจจบนกใชมลตมเดยเปนสอในการเรยนการสอน ทงเพอเสรมความรและใชสอนความรใหมแทนการนงฟงการบรรยายในชนเรยน ดวยเหตนมลตมเดยจงเปนเครองมอทส าคญทางการศกษาในอนาคต

เมอพจารณาจากรปแบบและคณลกษณะทกลาวมาแลว มลตมเดยสามารถน ามาประยกตใชเพอเพมประสทธภาพในการเรยนการสอนไดทงในรปแบบสอมลตมเดยเพอการน าเสนอส าหรบการสอนกลมใหญ และรปแบบบทเรยนมลตมเดยปฏสมพนธทผใชสามารถเรยนรไดดวยตนเองในลกษณะรายบคคล ดงน

การใชมลตมเดยเพอการน าเสนอเปนกลมใหญ ทผานมาการบรรยายแบบกลมใหญ นอกจากสอพนฐาน เชน กระดานด า หรอไวทบอรด

แลว ผสอนอาจใชการน าเสนอขอมลดวยแผนใน สไลด หรอสไลดประกอบเสยง ซงแมจะยงมการใชอยบางในปจจบน แตนบวนจะนอยลงไป เนองจากการน าเสนอในรปแบบของมลตมเดยไดเขามาแทนท ดวยรปแบบการผลตและวธการน าเสนอทงาย สะดวก และประหยด ท าใหผบรรยาย

24

สวนมากหนมาใชมลตมเดยในการน าเสนอขอมล ภาพตาง ๆ ทเคยถายดวยกลองฟลมสามารถบนทกและเกบเปนแฟมขอมล ภาพในระบบดจทล และน าไปใชกบระบบคอมพวเตอรเพอการน าเสนอไดโดยตรง การจดองคประกอบภาพรวมกบขอความ การตกแตงตดตอภาพ การท าภาพใหเคลอนไหว การใส Effect เพอประกอบการน าเสนอ ลวนท าไดอยางงายและรวดเรว รปแบบการน าเสนอจากเดมคอน าเสนอขอมลทางเดยวในลกษณะของเสนตรง (Linear) กสามารถออกแบบใหมการแตกกงกานสาขาของขอมล (branching) ไดอยางมประสทธภาพอกดวย จดเดนดงกลาวเหลานลวนเปนพนฐานของมลตมเดย ซงผใชคอมพวเตอรทวไปสามารถฝกท าได

แมเครองถายทอดสญญาณคอมพวเตอร หรอทเรยกกนทวไปวา Projector ซงเปนอปกรณประกอบการน าเสนอระบบคอมพวเตอรมลตมเดยทส าคญจะมราคาแพงกวาเครองฉายสไลด หรอเครองฉายแผนใส เปนเทาตว แตการออกแบบฟงกชนการใชงานทงาย สะดวก และมประสทธภาพตอการน าเสนอนบวาไดเปรยบกวาในทกดาน ดงนนจงเปนเหตผลเพมเตมส าคญทท าใหสถานศกษาตาง ๆ หนมาใชมลตมเดยเพอการน าเสนอในการด าเนนการเรยนการสอน

ลกษณะของมลตมเดยเพอการน าเสนอ (สกร รอดโพธทอง, 2546. หนา 12) 1) เปาหมายคอ การน าเสนอขอมลประกอบการคด การตดสนใจ ใชไดกบทกสาขาอาชพ 2) รบขอมลอาจเปนรายบคคล กลมยอย จนถงกลมใหญ 3) มวตถประสงคทวไปเพอเนนความรและทศนคต 4) เปนลกษณะการสอสารทางเดยว 5) ใชมากในโฆษณา ประชาสมพนธงานดานธรกจ 6) อาจตองใชอปกรณตอพวงอน ๆ เพอน าเสนอขอมลทมความซบซอน หรอเพอตองการ

ใหผชมไดชนชม และคลอยตาม 7) เนนโครงสรางและรปแบบการใหขอมลเปนขนตอน ไมจ าเปนตองตรวจสอบความร

ของผรบขอมล 8) โปรแกรมสวนมากจะควบคมดวยระบบคอมพวเตอรหรอผน าเสนอ โปรแกรมการน าเสนอมลตมเดยมมากมายหลายโปรแกรม แตทใชงานงายและทไดรบ

ความนยมมากทสด คงเปนโปรแกรม PowerPoint ของบรษทไมโครซอฟต และโปรแกรมทก าลงไดรบความนยมเพมมากขนเรอย ๆ คอ Flash ของบรษท Adobe โปรแกรมเหลานสามารถตอบสนองความตองการในการน าเสนอแบบมลตมเดยไดทงสน และยงสามารถใชงานรวมกบโปรแกรมสรางกราฟกอน ๆ ไดอยางมประสทธภาพอกดวย ดวยเหตนผสอนจงควรฝกฝนการใชโปรแกรมคอมพวเตอรเหลานเพอน ามาใชในการเพมประสทธภาพการบรรยายของตนเอง

25

การใชมลตมเดยเพอการเรยนรดวยตนเองเปนรายบคคล มลตมเดยเพอการเรยนรดวยตนเอง เปนมลตมเดยทเนนการมปฏสมพนธโตตอบทงการม

ปฏสมพนธระหวางผเรยนกบบทเรยน หรอการมปฏสมพนธกบผเรยนดวยกนหรอกบผสอนผานเครอขายคอมพวเตอร โดยทเนนผเรยนสามารถควบคมล าดบขนตอนการเรยนร การเลอกเนอหาบทเรยน การก าหนดเสนทางศกษาบทเรยน (Navigation) การท ากจกรรมทมในบทเรยน การตรวจสอบความกาวหนา และการทดสอบความรดวยตนเอง โดยใชความกาวหนาดานเทคโนโลยคอมพวเตอรบรณาการเขากบแนวคด ทฤษฎการเรยนรและจตวทยาการเรยนร เพอใหผเรยนสามารถเรยนรไดดวยตนเองไมแพการเรยนจากครผสอน ซงเมอเปรยบเทยบกบการเรยนการสอนในชนเรยนปกตทมครเปนศนยกลางและเปนผควบคมกจกรรมการเรยนการสอนแลวจะเหนไดวา จดเดนของการเรยนการสอนโดยใชมลตมเดยปฏสมพนธอยทการตอบสนองความแตกตางระหวางบคคล โดยผเรยนแตละคนสามารถควบคมกจกรรมการเรยน ควบคมเวลาเรยนไดดวยตนเอง ซงจะสงผลดตอการเรยนเปนรายบคคล และสอดคลองกบแนวคดทเนนผเรยนเปนศนยกลาง จงเหมาะอยางยงกบการน าไปประยกตใชในการใหผเรยนเรยนรไดดวยตนเองเปนรายบคคลตามความสามารถความถนดของแตละคน

ลกษณะของมลตมเดยเพอการเรยนร (สกร รอดโพธทอง, 2546) 1) เปาหมายคอ การสอน อาจใชชวยในการสอนหรอสอนเสรมกได 2) ผเรยนใชเรยนดวยตวเอง หรอเรยนเปนกลมยอย 2-3 คน 3) มวตถประสงคทวไปและวตถประสงคเฉพาะ โดยครอบคลมทกษะความร ความจ า 4) ความเขาใจ และเจตคต สวนจะเนนอยางใดมากนอย ขนอยกบวตถประสงคและ

โครงสรางเนอหา 5) เปนลกษณะการสอสารแบบสองทาง 6) ใชเพอการเรยนการสอน แตไมจ ากดวาตองอยในระบบโรงเรยนเทานน 7) ใชระบบคอมพวเตอรในการสงและรบขอมล 8) รปแบบการสอนจะเนนการออกแบบการสอน การมปฏสมพนธ การตรวจสอบความร

โดยประยกตทฤษฎจตวทยา และทฤษฎการเรยนรเปนหลก 9) โปรแกรมไดรบการออกแบบใหผเรยนเปนผควบคมกจกรรมการเรยนทงหมด 10) การตรวจสอบประสทธภาพของสอ นบวาเปนขนตอนทตองกระท า

26

โปรแกรมการผลตบทเรยนมลตมเดยมมากมายหลายโปรแกรมเชนเดยวกน เชน โปรแกรม Flash ของบรษท Adobe ทนอกจากจะผลตมลตมเดยเพอการน าเสนอแลว ยงเหมาะกบการสรางงานมลตมเดยปฏสมพนธ หรอ โปรแกรม Authorware ของบรษทเดยวกนเปนอกโปรแกรมทไดรบความนยมเพราะเปนโปรแกรมทรองรบการสรางบทเรยนมลตมเดยปฏสมพนธโดยเฉพาะ แตการใชงานอาจยงยากกวาการผลตมลตมเดยเพอการน าเสนอหลายเทาตวขนอยกบการออกแบบความซบซอนของบทเรยน ดงนน ในการผลตบทเรยนมลตมเดยเพอการเรยนรนน ครผสอนหรอผทท าหนาทผลตจ าเปนตองมความสามารถทางโปรแกรมคอมพวเตอรทดในระดบหนง หรออาจจ าเปนตองใชทมงานทมความเชยวชาญมากกวาเขามารวมดวยเพอใหบทเรยนมความสมบรณและมประสทธภาพ

รปแบบของมลตมเดยเพอการเรยนร เมอพจารณาจากรปแบบการน ามลตมเดยไปใชในการเรยนการสอนจะพบวา มลตมเดย

เพอการน าเสนอทใชเปนสอประกอบการบรรยายของผสอนนนยงไมถอวาเปนรปแบบมลตมเดยเพอการเรยนรอยางแทจรง แมจะใชคณลกษณะของมลตมเดยในการน าเสนอเนอหา แตกจกรรมการเรยนการสอนยงตองพงพาผสอนเปนผด าเนนการ ผสอนยงเปนแหลงของความรและท าหนาทถายทอดความรนนไปยงผเรยนดวยตนเอง โดยทผเรยนไมจ าเปนตองขวนขวายเพมเตมและรบขอมลไปตามล าดบทผสอนสงมา ซงไมสอดคลองกบแนวคดของมลตมเดยเพอการเรยนรทเนนใหผเรยนสามารถเรยนรไดดวยตนเองและพงพาผสอนนอยลง โดยผสอนตองเปลยนบทบาทจากการท าหนาทสอนมาเปนผก ากบความร (Director of the knowledge) ทสามารถใชการผสมผสานทหลากหลายของสอเพอสรางสรรคเนอหาบทเรยนทจะใหความร และถายทอดไปสผเรยนผานชองทางตาง ๆ เพอใหผเรยนสามารถเกดกระบวนการเรยนรไดดวยตนเอง ฉะนน มลตมเดยปฏสมพนธจงเปนรปแบบทเหมาะสมทสดในการน ามาใชมลตมเดยเพอการเรยนรดวยตนเอง ซงวธทนยมใชคอ การบรรจโปรแกรมบทเรยนลงในแผน CD-ROM และการบรรจโปรแกรมบทเรยนไวในระบบเครอขายแลวใหผเรยนศกษา Online ผานเวบ

นโอ และนโอ (Neo & Neo, 2001) ไดท าการศกษาเกยวกบรปแบบของมลตมเดยเพอการเรยนร และไดเสนอแบบจ าลองกรอบแนวคดในการน ามลตมเดยปฏสมพนธไปใชในการเรยนการสอนโดยแสดงใหเหนวา มลตมเดยปฏสมพนธ (Interactive multimedia content) เกดจากการผสมผสานกนของเนอหาบทเรยนของครผสอน (Teacher’s educational content) กบเทคโนโลยและมลตมเดย (Technology & Multimedia) ทสามารถสงตอไปยงนกเรยนใน 3 รปแบบ คอ

27

รปแบบท 1 มลตมเดยแบบครเปนศนยกลาง (Teacher-centered mode) รปแบบแรก ครจะเปนผควบคมขอมลเนอหาทนกเรยนจะไดรบรวมทงปรมาณของขอมลท

จะเผยแพรไปยงนกเรยน รปแบบนประกอบดวยการน าเสนอ (Presentations) และการสาธต (Demonstrations) ขอมลโดยนกเรยนสามารถจดจ าและระลกขอมลเหลานนไดดวยการฝกฝนและปฏบต (Drills and Practices) รวมทงการสอนเนอหา (Tutorials) ดวยปฏสมพนธขนสง ซงโปรแกรมมลตมเดยรปแบบนสามารถบรรจลงในแผน CD-ROM/DVD-ROM และสงไปยงผเรยน โดยนกเรยนจะเปดโปรแกรมและปฏบตตามทครบรรยายในเครองคอมพวเตอรของพวกเขาเอง

รปแบบท 2 มลตมเดยแบบนกเรยนเปนศนยกลาง (Student-centered mode) รปแบบน นกเรยนจะสรางความรของพวกเขาขนมาเองและน าประสบการณทเกดขนจรง

ไปสกระบวนการเรยนร โดยทครจะท าหนาทเปนผอ านวยความสะดวก บทเรยนสามารถบรรจลงในเวบและสงผานอนเทอรเนตในรปแบบหลกสตรออนไลนทนกเรยนเขาถงบทเรยนผานเบราเซอรในเครองคอมพวเตอร นกเรยนจะมอสระในการเรยนตามเวลาและอตราความกาวหนาของตน ดงนนรปแบบการเรยนรแบบนจงยดนกเรยนเปนศนยกลาง โดยสอมลตมเดยจะถกใชประโยชนในการดแลกระบวนการกลมและลกษณะการเรยนรเชงรก (Active Learning) อยางเชน วธการเรยนรรวมกนแบบ Collaborative และ Cooperative รปแบบนถอเปนการเรยนรระดบสง ทสนบสนนใหผเรยนสามารถประเมนตนเอง (Self-accessed) และควบคมการเรยนรดวยตนเอง (Self-directed Learning)

รปแบบท 3 มลตมเดยแบบผสมผสาน (Hybrid mode) รปแบบผสมผสานน มความยดหยนในการมสวนรวมทงวธการสอนโดยครผสอนและการ

ใหนกเรยนสามารถเรยนรดวยตนเอง ครจะเขาไปมบทบาทในสวนทคดวานาจะชวยเพมหรอพฒนากระบวนการเรยนรของนกเรยน บทเรยนมลตมเดยรปแบบนสามารถน าเสนอผานดาวเทยมหรอเทคโนโลยส าหรบการศกษาทางไกล โดยทนกเรยนเรยนรดวยตนเองผานสอตามเวลาและอตราความกาวหนาของตนเอง และสามารถมปฏสมพนธแบบ Real-time กบครหรอเพอนผานชองทางการสอสารทางไกล เชน Video-conferencing หรอ Chat เปนตน

นอกจากรปแบบการน าไปใชดงกลาวแลว อเลสซ และโทรลลป (Alessi and Trollip, 2001) ยงไดกลาวถงวธการใชบทเรยนมลตมเดยในรปแบบตาง ๆ เพอสนบสนนกระบวนการเรยนการสอน (Phases of Instruction) ซงประกอบไปดวย 4 ขนตอนหลก คอ 1) การน าเสนอเนอหาหรอขอมล (Presenting Information) 2) การแนะน าผเรยน (Guiding the Learner) 3) การฝกฝน

28

ปฏบต (Practicing) และ 4) การประเมนผลการเรยนร (Assessing Learning) ซงบทเรยนมลตมเดยสามารถเขามาชวยสนบสนนขนตอนตาง ๆ

แตอยางไรกตาม บทเรยนมลตมเดยหนง ๆ ไมจ าเปนจะตองใชงานไดครอบคลมท ง 4 ขนตอน บางบทเรยนอาจสนบสนนเพยงแคขนตอนใดขนตอนหนงในขณะทอกบทเรยนสามารถสนบสนนไดครบทกขนตอน หรอแมกระทงการใชงานรวมกบหองเรยนแบบปกต เชน ใหผเรยนศกษาดวยตนเองจากบทเรยนมลตมเดยในตอนแรก และเมอศกษาเสรจแลวใหท าแบบทดสอบทเปนกระดาษในหองเรยน เปนตน ทงนขนอยกบการออกแบบวธการของบทเรยน ในทนจะขอกลาวถงรปแบบของบทเรยนมลตมเดยทนยมน ามาใชเพอสนบสนนกระบวนการเรยนการสอนดงกลาว โดยมรายละเอยดดงน

1. มลตมเดยแบบน าเสนอเนอหา (Tutorials) มลตม เ ดยรปแบบน เปนรปแบบทนยมพฒนามากทสด เนองจากความเชอทวา

คณลกษณะของคอมพวเตอรมลตมเดยนาจะเปนสอทชวยใหการเรยนการสอนมประสทธภาพใกลเคยงกบการเรยนในชนเรยน โดยจะท าหนาทเสมอนครผสอนในหองเรยนหรอเปนบทเรยนทใชน าเสนอเนอหา ซงเนอหานนอาจเปนเนอหาใหมทผเรยนไมเคยศกษามากอนเลย หรออาจเปนการทบทวนเนอหาเดมทไดศกษาจากชนเรยนปกตแลวกได

การน าเสนอเนอหาบทเรยนจะถกออกแบบอยางมโครงสรางทชดเจนเปนหมวดหมหรอเปนบท ๆ และน าเสนอในลกษณะผสมผสานขอความ ภาพ หรอเสยงเพอใหผเรยนเกดการเรยนรไดอยางมประสทธภาพ พรอม ๆ กบการหาวธแนะน าและชวยเหลอผ เรยนเพอใหบรรลวตถประสงคของการเรยน นอกจากนบทเรยนอาจท าหนาทในการประเมนผลการเรยนรโดยการทดสอบผเรยนดวยค าถามแบบตาง ๆ พรอมทงบนทกค าตอบเพอประเมนผลวาผเรยนเกดผลสมฤทธทางการเรยนแลวหรอไม ซงขนอยกบค าตอบของนกเรยนวามความรความเขาใจในเนอหาทสอนมากนอยเพยงใด คอมพวเตอรกจะตดสนใจวาผเรยนควรจะเรยนเนอหาสวนตอไป หรอควรจะมการทบทวนเนอหาทเพงเรยนมา รวมทงอาจใหมการสอนซอมเสรมใหกบผเรยน

2. มลตมเดยแบบไฮเพอรมเดย (Hypermedia) มลตมเดยรปแบบนเปนวธการใชเพอน าเสนอเนอหาหรอขอมลเชนเดยวกน แตออกแบบ

มาเพอใหผเรยนสรางกระบวนการเรยนรไดดวยตนเองโดยอาศยคณลกษณะของไฮเพอรมเดยซงจะมโครงสรางทไมชดเจนเทารปแบบแรก เนองจากไฮเพอรมเดยเปนแนวคดการน าเสนอขอมลทไมเปนเสนตรง เพอใหผเรยนสามารถก าหนดเสนทางการศกษาเนอหาดวยตนเอง ผานจดการเชอมโยง (Node) ของขอมลสวนตาง ๆ ซงจะกระจายอยทวไปในเนอหา ผเรยนสามารถเลอก

29

สบคนเนอหาตาง ๆ ไดอยางอสระโดยไมจ าเปนตองเรยนตามล าดบหรอเรยนจบเนอหาบทใดบทหนงกอน

ตวอยางของมลตมเดยแบบไฮเพอรมเดยมกอยในรปแบบของแหลงขอมลหรอฐานขอมลตาง ๆ เชน สารานกรม (Encyclopedic Reference) ฐานขอมลเฉพาะดาน (Specific Subject Matter Reference) กรณศกษา (Case Study) พพธภณฑ (Museum) จดหมายเหต (Archive) เปนตน ซงผเรยนสามารถเลอกทจะศกษาคนควาขอมลสวนใดกอนหลงกไดเพอตอบสนองความตองการทแตกตางกนระหวางบคคล

3. มลตมเดยแบบการฝกฝน (Drills) เปนรปแบบทชวยใหผเรยนไดทบทวนสงทไดเรยนมาแลว ดวยการมโอกาสไดฝกฝนทกษะ

หรอฝกปฏบตซ า ๆ จนเกดความจ าและความช านาญ วตถประสงคหลกของการฝกฝนกเพอเสรมแรงในสงทไดเรยนแลว ซงหากเปนมลตมเดยเพอการฝกฝนโดยเฉพาะกจะใชประกอบกบการศกษาเนอหาจากวธการอน เชน หลงจากการเรยนในหองเรยนมาแลว ผเรยนจะฝกฝนจากคอมพวเตอรซงจะน าเสนอสงเราซงอาจจะเปนในรปของค าถาม ใหผเรยนไดมโอกาสตอบสนองหรอตอบค าถาม และมการเสรมแรงหรอใหขอมลยอนกลบแกผเรยนไดทนท ลกษณะของค าถามทนยมใช ไดแก การใหผเรยนจบค การเตมค า ค าตอบแบบตวเลอก ค าตอบถกผด เปนตน

มลตมเดยทพบสวนมากจะเปนเนอหาดานภาษา คณตศาสตร และวทยาศาสตร ซงเนนการฝกปฏบตเพอใหเกดทกษะเฉพาะอยาง เชน ทกษะดานค าศพท ทกษะการบวกเลข ทกษะการอานแผนททางภมศาสตร เปนตน นอกจากนเรามกพบมลตมเดยรปแบบนแฝงอยในรปแบบอน ๆ เชน เปนแบบฝกหดทแทรกอยระหวางการน าเสนอเนอหาของมลตมเดยรปแบบแรก เปนตน

4. มลตมเดยแบบสถานการณจ าลอง (Simulation) มลตมเดยรปแบบนมความซบซอนมากกวารปแบบอนๆ เนองจากเปนการจ าลอง

สถานการณจรง โดยคอมพวเตอรจะเลยนแบบหรอสรางสถานการณเพอทดแทนสภาพจรงในชวตประจ าวน เนองจากในบางครงการฝกและทดลองจรงอาจมราคาแพง หรอมความเสยงอนตรายสง เชน การจ าลองสถานการณการขบเครองบน การจ าลองการเกดปฏกรยาของนเคลยร หรอการจ าลองการท างานของแผงวงจรไฟฟา เปนตน สถานการณจ าลองนใหโอกาสผเรยนไดวเคราะห และตดสนใจจากขอมลทจดให เพอทจะท าการอยางใดอยางหนง เนองจากสถานการณจ าลองมลกษณะทคอนขางซบซอน ดงนนจงตองใชเวลาและทกษะระดบสงในการเขยนโปรแกรมเพอสรางบทเรยน

สถานการณจ าลองอาจใชการสอนโดยตรงทมขนตอนชดเจน หรอใชในรปแบบการสรางความรดวยตนเอง โดยใหผเรยนใชงานโดยอสระภายใตสภาพแวดลอมทควบคมไว ยกตวอยางเชน

30

โปรแกรมสถานการณจ าลองการทดลองทางเคม ผเรยนจะสามารถใชเครองมอและสารเคมตาง ๆ ทใหไวเพอท าการทดลองได หรอในสถานการณจ าลองทางดานฟสกสเกยวกบการผลตเครองยนต ผเรยนสามารถเลอกเครองมอทหลากหลายส าหรบการผลตโครงงานได เปนตน

5. มลตมเดยแบบเกมส (Games) การใชมลตมเดยแบบเกมสก าลงเปนทนยมใชกนมาก เนองจากเปนวธการททาทายและ

กระตนนกเรยนใหเกดความอยากเรยนรไดโดยงาย มลตมเดยแบบเกมสมความคลายคลงกบแบบสถานการณจ าลอง แตแตกตางกนโดยการเพมบทบาทของนกเรยนเขาไป ยกตวอยางเชน เกมผจญภย เกมการตอส เกมตรรกะ เกมฝกทกษะ เกมสวมบทบาท เกมค าศพท เปนตน

โดยปกตมกจะน าเกมสเขาไปใชในขนตอนท 3 ของกระบวนการเรยนการสอน นนกคอการฝกปฏบต โดยอาจใชรวมกบมลตมเดยแบบการฝกฝนเพอวตถประสงคในการกระตนความสนใจ หรออาจใชรวมกบสถานการณจ าลองเพอสนบสนนการเรยนรดวยการคนพบดวยตนเอง

6. มลตมเดยแบบเครองมอและสภาพแวดลอมแบบเปดกวาง (Tools and Open-ended Learning Environments)

เครองมอในทนหมายถงโปรแกรมคอมพวเตอรเขามาชวยเสรมบทเรยนหรอกจกรรมอน ๆ เพอใหบรรลเปาหมายบางอยาง เชน เครองมอทางกราฟกชวยในการวาดภาพทางศลปะหรอสรางกราฟทางคณตศาสตร เครองมอค านวณชวยสนบสนนการเรยนดานวทยาศาสตรหรอธรกจ เครองมอเหลานจะใชเปนสวนหนงของแตละขนตอนตาง ๆ ของการเรยนการสอน

สวนสภาพแวดลอมแบบเปดกวาง หมายถง การใชมลตมเดยเพอสรางสภาพแวดลอมทสนบสนนการคนควาส ารวจ เพอใหผเรยนเกดการสรางความรดวยตนเอง เชน โปรแกรมมการน าเสนอสถานการณทเปนปญหา แลวมอบหมายใหผเรยนศกษาคนควาหาสาเหตและแนวทางการแกปญหานน ๆ โดยโปรแกรมจะมเครองมอสนบสนน แหลงขอมลส าหรบศกษาคนควา หรอแมกระทงระบบผเชยวชาญเพอขอค าแนะน าปรกษา ซงสงตาง ๆ เหลานจะชวยสนบสนนใหผเรยนเกดกระบวนการเรยนรและสรางความรดวยตนเอง

7. มลตมเดยแบบการทดสอบ (Tests) เปนรปแบบทใชเพอวดความรของผเรยน การทดสอบอาจแบงออกได 2 ลกษณะ ไดแก

การทดสอบผลยอย และการทดสอบผลรวม การทดสอบผลยอยมวตถประสงคเพอวดความพรอมและวดระดบความสามารถของผเรยน จดสภาพแวดลอมและกจกรรมการเรยนการสอนใหเหมาะสมกบผเรยน รวมทงการวนจฉยปญหาและขอบกพรองของผเรยนวา ตองการซอมเสรมทกษะและความรในดานใด สวนการทดสอบเพอประเมนผลรวม มวตถประสงคเพอสรปการตดสนผลวาผานหรอไม รวมทงการใหเกรดในขนสดทายของกระบวนการเรยนร

31

มลตมเดยรปแบบนสามารถน ามาชวยในการทดสอบได 2 ลกษณะ คอ 1) การชวยสรางแบบทดสอบ ซงปจจบนโปรแกรมคอมพวเตอรสามารถใชชวยสรางแบบทดสอบไดแทบทกประเภท ทงแบบเลอกตอบ แบบถกผด แบบจบค และแบบเตมค า และ 2) การชวยด าเนนการทดสอบ ซงเราสามารถเกบขอสอบไวในธนาคารขอสอบ (Test Bank) เพอสะดวกตอการเลอกใชไมใหเกดความซ าซอน โดยการสมขอค าถามหรอตวเลอกขนมาแสดงผลได

8. มลตมเดยแบบการเรยนรผานเวบ (Web-based Learning) มลตมเดยรปแบบสดทายนอาจเรยกไดวาเปนการผสมผสานมลตมเดยรปแบบตาง ๆ โดย

ใชเวบเปนชองทางในการเผยแพรและตดตอสอสาร ดวยคณลกษณะของไฮเพอรมเดยทเชอมโยงขอมลในระบบอนเทอรเนตซงมมากมายมหาศาลและเทคโนโลยเวลด ไวด เวบทเปนมาตรฐานเดยวกนทวโลก ท าใหปจจบนมผนยมพฒนาเวบเพอเปนมลตมเดยทสนบสนนกระบวนการเรยนรทครอบคลมทกขนตอน โดยผเรยนสามารถศกษาเนอหา ฝกฝน และทดสอบผานหนาเวบ สามารถสบคนขอมลเพมเตมไดจากแหลงขอมลภายนอก ในขณะเดยวกนกสามารถตดตอสอสาร กบผสอน ผเรยน และบคคลภายนอกผานทาง E-mail, Web board, Blog เพอปรกษาหรอท ากจกรรมแลกเปลยนเรยนรรวมกนได

ในความเปนจรง การเรยนการสอนในเนอหาเรองใดเรองหนง ผสอนตองออกแบบกระบวนการเรยนการสอนใหครบทง 4 ขนตอน เพอใหมนใจไดวาผเรยนเกดการเรยนรอยางแทจรง ฉะนนมลตมเดยเพอการเรยนรทดจงควรเปนการผสมผสานรปแบบตาง ๆ เขาดวยกน ยกตวอยางเชน บทเรยนอาจเรมดวยรปแบบการน าเสนอเนอหา แลวตามดวยการฝกฝน หรอใชการฝกฝนในรปแบบเกมสหรอสถานการณจ าลองเพอกระตนความสนใจและสรางความสนกสนานในการเรยนจนผเรยนเกดความช านาญจากนนจงคอยทดสอบเพอวดผลการเรยน หรออาจใชวธสนบสนนผเรยนใหสามารถสรางความรไดดวยตนเอง ดวยการมอบหมายใหผเรยนท ากจกรรมหรอโครงการทสามารถสะทอนความรความเขาใจในเนอหาวชา เปนตน

1.4 โครงสรางและสวนประกอบของมลตมเดยเพอการเรยนร ภายในบทเรยนมลตมเดยเพอการเรยนรแตละเรองจะมโครงสรางและสวนประกอบตาง ๆ

ทท าหนาทสงเสรมกระบวนการเรยนรภายในตวผเรยน บทเรยนแตละเรองอาจมความแตกตางกนทงโครงสรางหรอแคสวนประกอบบางสวนในบทเรยน ทงนขนอยกบเนอหาและกจกรรมทผสอนหรอผพฒนาบทเรยนออกแบบไว ในบทนจะกลาวถงโครงสรางของบทเรยน รวมทงสวนประกอบทว ๆ ไป ทอยภายในพรอมตวอยางหนาจอของสวนประกอบนนๆ เพอใหเขาใจลกษณะของบทเรยนมลตมเดยเพอการเรยนรไดชดเจนยงขน

32

โครงสรางของบทเรยนมลตมเดยเพอการเรยนร บทเรยนมลตมเดยเพอการเรยนรนน สามารถแบงโครงสรางภายในบทเรยนออกได 2

ลกษณะใหญ ๆ คอ บทเรยนทมโครงสรางแบบเสนตรง และบทเรยนทมโครงสรางแบบไมเปนเสนตรง

1. โครงสรางแบบเสนตรง (Linear Structure) โครงสรางแบบเสนตรงนเปนการจดโครงสรางของบทเรยนตามล าดบความคดทผสอนหรอ

ผพฒนาบทเรยนเหนวาควรจะใหผเรยนเรยนอยางไร หวขอใดควรเรยนกอนเรยนหลง การน าเสนอเนอหาและแบบฝกจะน าเสนอเรยงตอกนไปเปนล าดบขนตอนไปตามทโปรแกรมก าหนด สวนใหญโครงสรางแบบน มกใชกบเนอหาทตองเรยนเรองหนงใหเขาใจกอนแลวจงจะเรยนอกเรองหนงได เชน ตองเรยนเรองการบวกเลขใหเขาใจกอนแลวจงเรมเรยนการลบ การคณ และการหา ร ตามล าดบ หรอเนอหาทมปรมาณนอย สามารถเรยนจบไปภายในไมกเฟรม

เมอเขาสบทเรยนแลวผเรยนจะศกษาหนาจอเนอหาตาง ๆ เปนล าดบ จากงายไปหายากตงแตเรมตนจนจบ อาจมการประเมนการเรยนรโดยแทรกหนาจอค าถามหรอแบบฝกหดเปนชวงสน ๆ ทงนเพอใหเกดความแนใจวา ผเรยนเขาใจเนอหาในหนาจอแรกกอนทจะศกษาในหนาจอตอไป โครงสรางแบบเสนตรงน จะไมคอยตอบสนองความแตกตางระหวางบคคล เนองจากผเรยนทกคนจะศกษาเนอหาและท าแบบฝกหดเปนล าดบขนตอนเดยวกนทงหมด บทเรยนแบบเสนตรงนจะไมเปดโอกาสใหผเรยนเลอกเรยนเนอหาเองได เชน ผเรยนไมสามารถขามเนอหาหรอการท าแบบทดสอบไปได หรออยากจะยอนกลบไปท าใหมกท าไมได ขอจ ากดดงกลาวนท าใหการสรางบทเรยนแบบเสนตรงไมไดรบความนยมในปจจบน (สกร รอดโพธทอง, 2546)

2. โครงสรางแบบไมเปนเสนตรง (Non-Linear Structure) โครงสรางแบบนมชอเรยกอกอยางหนงวาโครงสรางแบบสาขา (Branching Structure)

เปนการจดโครงสรางทไมบงคบผเรยน โดยใหความยดหยนในการเลอกรปแบบการเรยน และกจกรรมการเรยนมากขน ผเรยนสามารถเลอกศกษาเนอหาและกจกรรมในบทเยนไดหลากหลายวธตามความสนใจหรอความตองการของตน จะเลอกเรยนไปตามล าดบหรอเลอกเรยนหวขอหรอเนอหาใดกอนหลงได หรอแมแตจะขามไปไมศกษากได

ในการก าหนดเสนทางการเรยน ผเรยนอาจทดสอบพนความรตนเองดวยขอสอบวดระดบความร เพอก าหนดเสนทางการศกษาเนอหาใหเหมาะสมกบระดบความรของตน ผเรยนทมระดบความรเดมสงอาจกาวกระโดดขามเนอหาบางสวนทไมจ าเปนไปได ในขณะทผเรยนทมระดบพนความรต าอาจตองศกษาเนอหามากกวาผ อน และอาจมเฟรมเนอหาเพมเตมเพออธบาย

33

ยกตวอยางเพอเสรมความเขาใจใหผเรยน หรอมการแสดงผลปอนกลบทหลากหลายรปแบบ เพอกระตนใหผเรยนไดคดคนแสวงหาหนทางทจะไปสจดหมายปลายทางทคาดหวงไวได บทเรยนมลตมเดยเพอการเรยนรสวนใหญมกใชโครงสรางแบบนเนองจากเหมาะกบบทเรยนทมปรมาณเนอหามาก และแบงเนอหาเปนหมวดหม อกทงสรางความยดหยนใหแกผเรยน เพอไมใหผเรยนรสกวาถกบบบงคบมากเกนไป จนอาจท าใหเบอหนายการเรยนได

สวนประกอบในบทเรยนมลตมเดยเพอการเรยนร ภายในบทเรยนมลตมเดยทเนนการเรยนรดวยตนเอง จะประกอบดวยสวนยอยทท าหนาท

แตกตางกน ซงโดยทวไปสามารถแบงออกเปนสวนตาง ๆ ดงน สวนน า (Title) เปนสวนทน าเสนอชอเรองของบทเรยนนน ๆ ซงเปนสวนแรกของบทเรยน

ทจะสรางความนาสนใจ และกระตนใหผเรยนตดตามบทเรยน มกออกแบบใหนาสนใจดวยภาพเคลอนไหว กราฟก ส เสยง ผสมผสานกน และการน าเสนอในเวลาอนสน กระชบและตรงจด เพอเรงเราความสนใจของผเรยนและเกดความกระตอรอรนทจะเรยนร

สวนชแจงบทเรยน (Introduction) เปนสวนทแจงใหผเรยนทราบถงวธการใชบทเรยนและการควบคมบทเรยน เชน การใชงานปมควบคมตาง ๆ การใชแปนพมพ การใชเมาส การออกจากโปรแกรม เปนตน ซงเปนสงจ าเปนทควรชแจงใหผเรยนเกดความเขาใจและมนใจในการใชโปรแกรมบทเรยนและเครองคอมพวเตอรกอนทจะเรมเขาสการศกษาเนอหาในบทเรยน สวนวตถประสงค (Objectives) เพอแจงวตถประสงคของบทเรยน หรอความคาดหวงของบทเรยน ซงมกเปนพฤตกรรมทผเรยนจะแสดงออกเมอสนสดบทเรยน นอกจากนวตถประสงคยงชวยแสดงถงปรมาณของเนอหาภายในและชวยใหผเรยนทราบเคาโครงเรองหรอประเดนส าคญของเนอหาทจะเรยน สวนเมน (Menu) ท าหนาทเชอมโยงไปสเนอหายอยบทตางๆทงหมดในบทเรยนเพอผเรยนไดมโอกาสเลอกหวขอทสนใจจะศกษากอนหลงไดตามความตองการของตนเอง อาจอยในรปแบบของหนาทรวบรวมตวอกษรหวขอบทตางๆ หรอเปนภาพทสอความหมายถงหวขอแตละบทหรอเปนลกษณะแผนภาพแสดงหวขอทสมพนธกนโดยทผเรยนสามารถคลกสวนตางๆเพอเขาไปศกษารายละเอยดในสวนนนๆได แตในกรณทบทเรยนมปรมาณเนอหาไมมากนก หรอผออกแบบตองการใหผเรยนศกษาเปนขนตอนเรยงล าดบกนไป หนาเมนนกอาจจะเปนแคแสดงใหเหนภาพรวมของเนอหาแตไมสามารถเลอกคลกเขาไปดสวนตางๆไดอยางอสระ แตกตองคลกเรมจากหนาแรกหรอบทแรกแลวคอยๆศกษาตอไปตามล าดบ

34

1.5 หลกการออกแบบเนอหา การออกแบบเนอหาถอวามความส าคญมากตอการออกแบบบทเรยนมลตมเดยเพอการ

เรยนร เพราะเปรยบเสมอนการคดเลอกวตถดบทใชในการปรงอาหาร ทแมผปรงจะมฝมอในการปรงหรอสามารถสรางสรรครปรางหนาตาของอาหารใหสวยงามดนารบประทานเพยงใดกตาม แตหากใชวตถดบทไมมคณภาพ อาหารจานนนกแทบจะกลายเปนขยะในทนท แมจะพยายามแกไขอยางไรกยงใชไมไดอยด ฉะนนกอนการออกแบบมลตมเดยในสวนอน ผออกแบบตองออกแบบเนอหาใหดและมความเหมาะสมเสยกอนทจะด าเนนการในขนตอไป

แนวทางการออกแบบเนอหา ประกอบดวย 3 สวน คอ การเตรยมเนอหา การออกแบบเนอหาประเภทตาง ๆ และการออกแบบขอค าถามส าหรบการประเมน

การเตรยมเนอหา 1. วางโครงสรางของเนอหา สงส าคญประการแรกในการเตรยมเนอหาเพอน าไปใชในการสรางบทเรยนมลตมเดย คอ

การจดโครงสรางของเนอหาใหเปนระบบ แบงเนอหาออกเปนหมวดหมอยางชดเจน และในภาพรวมตองมความเปนเอกภาพ (Unity) ค าวาเอกภาพ หมายถง เนอหาทงหมดของบทเรยนตองมความเปนอนหนงอนเดยวกน มความตอเนองทจะไปสเปาหมายเดยวกน นอกจากนยงตองพจารณาแบงน าหนกเนอหาแตละหวขอใหมปรมาณทใกลเคยงกน

การวางโครงสรางของเนอหาใหชดเจนตงแตแรกนนอกจากจะงายตอการสรางบทเรยน และน าเสนอเนอหาไดอยางครอบคลมแลวนน ยงชวยใหผเรยนสามารถเหนภาพรวมของเนอหาไดดยงขน ชวยใหผเรยนสามารถเชอมโยงความสมพนธของหวขอตาง ๆ ในบทเรยนได เสรมสรางความมนใจในการเรยนและคงความสนใจของผเรยนไดด

2. คดเลอกเนอหาทจะน าเสนอ การน าเสนอเนอหาในบทเรยนมลตมเดย ควรเปนการน าเสนอทกระชบ ไดใจความ เนน

เฉพาะประเดนส าคญ ทงนเนองจากขอจ ากดในเรองของพนทแสดงผลท าใหไมสามารถแสดงรายละเอยดไดมากเหมอนในหนงสอหรอสงพมพอน ๆ ผออกแบบจงควรพจารณาจากเปาหมายและวตถประสงคของการเรยนการสอนวาตองการใหผเรยนเกดความรความเขาใจเรองใด กเลอกเนอหาสวนนนมาใชในการน าเสนอสวนเนอหาใดหากไมมความจ าเปนกควรจะตดทงไป หรออาจจดท าเปนสวนขอมลหรอเอกสารเพมเตมเพอใหผเรยนศกษาหาความรเพมเตมไดหากตองการ

นอกจากน เนอหาทน าเสนอนนควรน าเสนอในแงมมทหลากหลาย มทงทางดานบวกและลบ เพอใหผเรยนพจารณาและตดสนใจดวยตนเอง เชน แสดงใหเหนทงขอดและขอจ ากด โดยอาจ

35

ใชการอปมาอปมยหรอการเปรยบเทยบ การใชตวอยางหรอแบบฝกหดทมความสมพนธกนในการน าเสนอเนอหาแตละเรองทก าลงศกษาอย จะท าใหผเรยนสามารถเชอมโยง หรอน าความรทไดรบไปประยกตใชไดในอนาคตได หรอบางวชาอาจใชบทบาทของตวละครตาง ๆ ทมคณคา เปนแบบอยางทด เปนประโยชนและนาสนใจ

3. เรยงล าดบหวขอเนอหา การล าดบเนอหาทเหมาะสมจะท าใหสามารถคงความสนใจของผเรยนไดอกทางหนง

โดยทวไปการล าดบหวขอเนอหาอาจเรยงตามล าดบในการสอน หรอเรยงตามความยากงายของเนอหา ไชยยศ เรองสวรรณ (2533. หนา 26) ไดเสนอแนวทางในการล าดบหวขอเนอหาไว 2 วธ คอ

1) วธนรนย (Deductive Method) เรมตนดวยขอสรป ซงไดแก มโนทศนและหลกการแลวอธบายขอเทจจรง ดวยการสงเกต การประยกตใชและการแกปญหา

2) วธอปนย (Inductive Method) เรมตนดวยการสงเกต รายละเอยดขอเทจจรงเพอน าไปสการหาขอสรป การก าหนดมโนทศนและหลกการ ตลอดจนการน าไปประยกตใชและแกปญหา

4. ใชภาษาใหเหมาะสม ภาษาทใชในบทเรยนมลตมเดยนนเปนสวนส าคญซงควรค านงถง โดยพจารณาจาก

ลกษณะของกลมเปาหมาย โดยเฉพาะระดบการศกษา หากเปนระดบเดกเลกภาษาทใชตองอานงาย ใชค ากรยาทแสดงการกระท า ค าทผเรยนคนเคย และควรใชประโยคทถกตองตามหลก ไวยากรณคอมประธาน กรยา กรรม ควรใชค าทมความเปนรปธรรมเฉพาะเจาะจงและหลกเลยงการใชค ายาก ๆ หรอศพทเฉพาะสาขาอาชพ เชน ค าศพททางวทยาศาสตรหรอเชงเทคนคมากเกนไป เพราะจะท าใหผ เรยนไม เขาใจ แตหากจ าเปนตองใชอาจใชสญลกษณ หรอการอปมาอปไมยชวยเพอท าใหผเรยนเขาใจไดงายขน

การออกแบบเนอหาประเภทตาง ๆ 1. เนอหาดานความร ความจ า ความเขาใจ เนอหาดานความร ความจ า ความเขาใจเปนเนอหาทพบไดในบทเรยนมลตมเดยทว ๆ ไป

หลกการส าคญในการออกแบบบทเรยนคอ การก าหนดโครงสรางของเนอหาใหชดเจน โดยแบงเนอหาออกเปนหวขอยอย พยายามใหมปรมาณเนอหาในแตละหวขอพอ ๆ กน แตอาจจะมมากบางนอยบางในบางสวนขนอยกบความยากงายของเนอหา ถาเนอหาไมยาก ไมซบซอน และผเรยนเปนเดกกลมปกต อาจน าเสนอไปทเดยวแลวคอยมการตรวจสอบความรดวยแบบฝกหด แต

36

หากเนอหามความยากและผเรยนมความจ าเปนตองเรยนรเปนขนเปนตอน อาจแบงเนอหาเปนสวนสน ๆ และมแบบฝกหดแทรกอยเปนชวง ๆ

2. เนอหาดานทกษะและการปฏบต มกเปนเนอหาทเกยวของกบการสอนกฎเกณฑ ทฤษฎ และทกษะตาง ๆ เชน เนอหาวชา

คณตศาสตร วทยาศาสตร ภาษาไทย ภาษาองกฤษ และคอมพวเตอร ซงนยมน าไปใชกบมลตมเดยทเปนเนนการฝกทกษะ (Drill) การออกแบบเนอหาสวนใหญจะเนนไปทการสรางโจทยค าถาม ซงอาจมรปแบบค าถามไดหลายลกษณะ ตงแตรปแบบทวไป เชน แบบเลอกตอบ แบบเตมค า หรออน ๆ รวมถงการออกแบบสถานการณเพอการแกปญหา และการแขงขนในรปแบบของเกมคอมพวเตอรเพอการฝก นอกจากนผออกแบบควรมการสรปกฎเกณฑและแนวคดหลกของเนอหาเพอเปดโอกาสใหผเรยนไดทบทวนหากผเรยนตองการ การทบทวนนอาจกระท ากอนการฝกหรอระหวางการฝกกได

เพอใหไดผลดในการฝกในสถานการณทตาง ๆ กน ผออกแบบจงควรสรางค าถาม หรอสถานการณปญหาทใชในการฝกปฏบตหลาย ๆ ขอในลกษณะของคลงขอสอบ เพอทคอมพวเตอรจะไดท าการสมโจทยตามเนอหาทผเรยนตองการฝก รวมทงจ านวนขอค าถาม ระดบความยากงายของค าถาม ก าหนดเวลาในการฝก อยางไรกตาม การออกแบบเนอหาประเภทนมความยดหยน ขนอยกบแนวคดในการออกแบบของผออกแบบบทเรยนวาตองการเนนการฝก การเสรมความร หรอการทดสอบความรมากนอยเพยงใด

3. เนอหาดานทศนคต การเปลยนทศนคตจะตองท าใหผเรยนเหนวาทศนคตใหมสอดคลองกบความตองการของ

ผเรยนมากกวาทศนคตเดม ผเรยนอาจสนบสนนแนวคดใหมหรอปฏเสธแนวคดใหมกได ดงนนจงจ าเปนตองค านงวาจะน าเสนอในรปแบบใดจงจะท าใหผเรยนสนใจและคลอยตาม การเปลยนทศนคตอาจจะท าไดยากส าหรบบคคลทมจดยนทแนนอน ปจจยทจะท าใหบทเรยนหรอเนอหามความนาสนใจ ไดแก ความคลายคลงหรอความใกลเคยงกบเหตการณทคนเคยของผเรยน หากแหลงขอมลมลกษณะทคลายคลงหรอใกลเคยงกบผเรยน เชน คานยม ความเชอ ภา จะท าใหผเรยนมความสนใจในบทเรยนนน ๆ และอาจจะกอใหเกดการเปลยนแปลงดานความคด น าไปสการเรยนรทดได นอกจากนการเพมความสนใจโดยการใชเรองราวหรอวรรณกรรมสน ๆ หรอความโดดเดนของบคคลตาง ๆ มาใชในการเรยนการสอน เชน การน าตวละครหรอบคคลตวอยางทเปนทรจกทวไป หรอบคคลทมบคลกภาพด มความนาเชอถอ มาใชประกอบการออกแบบเนอหาในการจดท า บทเรยนมลตมเดย กเปนสงทดงดดความสนใจของผเรยนได และอาจสรางแรงจงใจใหผเรยนปรบเปลยนความคด และพฤตกรรมตามบทบาทหรอแบบอยางทไดเหนหรอไดฟงมาก

37

การออกแบบขอค าถามส าหรบการประเมน 1. การสรางแบบทดสอบกอนเรยนและหลงเรยน แบบทดสอบจะตองออกแบบใหสอดคลองกบเนอหาระดบความยากงายของวตถประสงค

สาระการเรยนร และกจกรรมการเรยนร และควรมลกษณะเปนขอสอบแบบคขนาน ซงหมายถงขอสอบทใชวตถประสงคเดยวกน แตมรปแบบของขอสอบ ขอค าถามหรอตวเลอกตอบแตกตางกน ทงนเพอใหมความหลากหลายของค าถามและไมตองการใหผเรยนจ าค าถามหรอค าตอบได ในการปฏบตจรงผออกขอสอบอาจเขยนขอสอบมากกวา 2 ขอในแตละวตถประสงคกไดและใหโปรแกรมท าการสมค าถามลงไปในแบบทดสอบกอนเรยนและหลงเรยน แตตองหาวธการตรวจสอบเพอใหแนใจวาขอสอบคขนานแตละคทสรางขนนนวดวตถประสงคเดยวกน และมความยากงายใกลเคยงกน

2. การสรางแบบฝกหด ในบทเรยนมลตมเดยควรแบงขอค าถามเปนเรอง ๆ เมอผเรยนท าแบบฝกหดเรองแรกจบ

จงจะสามารถท าแบบฝกชดตอไปได โดยในแตละขอเมอผเรยนตอบค าถามในบทเรยนแตละขอบทเรยนจะมผลปอนกลบทนทวาผเรยนตอบค าถามถกหรอผด ถาผเรยนตอบผด จะมค าอธบายและบอกขอทถกตองทนท หรอแนะน าใหผ เรยนกลบไปอานเนอหาเพมเตมอกครงกอนทจะเรยนบทเรยนอน ๆ ตอไป และเมอผเรยนสามารถท าแบบฝกหดไดถกตองตามระดบทแบบฝกหดในบทเรยนมลตมเดยก าหนดไว ขอค าถามในแบบฝกหดกจะมความยากขนตามความสามารถของผเรยนเชนกน หรอมการแบงระดบความยากไวใหผเรยนเลอกวาตนเองตองการจะท าแบบฝกหดในระดบใด ซงเปนการทาทายความสามารถของผเรยนอยางหนง

3. ค าถามทใชในบทเรยนมลตมเดย โดยทวไปค าถามจะม 2 รปแบบดวยกน คอ ค าถามทใหผเรยนเลอกค าตอบทถกตอง โดย

โปรแกรมจะก าหนดตวเลอกใหค าถามกลมนไดแก ค าถามแบบถกผด ค าถามแบบจบค ค าถามแบบหลายตวเลอก และค าถามแบบกาเครองหมาย ค าถามรปแบบท 2 คอ ค าถามทออกแบบใหผเรยนพมพค าตอบหรอประโยคสน ๆ ในบรเวณหนาจอ แตมขอจ ากดทไมสามารถประเมนค าตอบยาว ๆ ไดอยางมประสทธภาพ

เทคนคการสรางค าถาม (สกร รอดโพธทอง, 2546. หนา 32) มดงตอไปน 3.1 ค าถามควรตองตรวจสอบความเขาใจตรงตามวตถประสงคทตงไว 3.2 การเขยนค าถามไมควรเขยนเลยนแบบการเขยนในเนอหา โดยการใชค าส าคญของ

ค าถามเหมอนค าตนแบบในบทเรยน เพราะจะท าใหผเรยนใชวธการจ ามาตอบมากกวาคดเอง โดยวธเขยนค าถามเพอตรวจสอบความเขาใจม 3 วธ

38

1) ใชค าอนทมความหมายเหมอนกนในการถามค าถาม (Paraphrase Question) 2) ถามเพอใหผเรยนประยกตกฎเกณฑหรอหลกการเพอใชกบสถานการณใหม (New-Application Question) 3) ถามเพอใหผเรยนประยกตกฎเกณฑหรอหลกการกบกลมเดยวกนแตกตางระดบกน (Categorical Question)

3.3 ความยากของการใชค าหรอวธการเขยนทวางรปแบบค าถามไมเหมาะสมอาจท าใหผตอบเขาใจประเดนผดพลาด หรอตองใชเวลาในการท าความเขาใจมากกวาทควรจะเปน นอกจากนนความยากงายของการใชค าตองสอดคลองกบระดบความสามารถในการอานของผตอบค าถามดวย

3.4 การใชค ายอตาง ๆ แมจะไดมการใชมาแลวในบทเรยน แตควรพจารณาใหรอบคอบทางทดควรหลกเลยง

3.5 การใชค าถามเชงปฏเสธ เชน “ขอใดไมใชขอไดเปรยบของการใชคอมพวเตอร” 3.6 ไมควรใชค าถามเพอเจตนาลวงใหเขาใจผด โดยไมเนนทความรของผตอบ

1.6 หลกการออกแบบการเรยนการสอน การออกแบบการเรยนการสอน (Instructional Design) เปนหวใจหลกของการพฒนาสอ

การเรยนการสอนทกประเภท บทเรยนมลตมเดยทมประสทธภาพตองมผออกแบบการเรยนการสอน (Instructional Designer) เขามาท าหนาทในการน าเนอหาทไดเตรยมไวอยางดแลว มาออกแบบวธการน าเสนอ รวมทงกจกรรมทจะเสรมใหผเรยนเกดกระบวนการเรยนรเนอหาเหลานนไดอยางมประสทธภาพ โดยสามารถดงคณลกษณะของมลตมเดยมาใชใหเกดประโยชนอยางเตมท

ในปจจบน มบทเรยนมลตมเดยจ านวนมากในทองตลาดทพฒนาขนโดยขาดการออกแบบการเรยนการสอนทด เพราะคดวามเนอหาทมคณภาพอยแลว ไมจ าเปนตองออกแบบอะไรใหยงยาก ซงเปนแนวคดทผดพลาดอยางรายแรง ท าใหสญเสยทรพยากรอยางเปลาประโยชน จนถงมผกลาวไววาอานจากหนงสอยงจะดกวาการเรยนจากบทเรยนทไรประสทธภาพเหลานน

มแนวคดและหลกการดานการเรยนการสอนมากมายทมผน ามาประยกตใชในการออกแบบการเรยนการสอนในบทเรยนมลตมเดย ซงขนอยกบบรบทของการพฒนาวาจะเลอกหลกการใดมาใชเปนแนวทาง แตส าหรบบทเรยนมลตมเดยทใชสอนเนอหาทว ๆ ไป กระบวนการเรยนการสอนทมผนยมน ามาเปนหลกการเพอประยกตใชในการออกแบบบทเรยนมลตมเดยเพอ

39

การเรยนร ไดแก “The Events of Instruction” ของ กาเย (Gagne, 1992) ซงเสนอล าดบขนตอนกระบวนการเรยนการสอนรวม 9 ขน ดงน

1. การกระตนความสนใจ (Gaining Attention) 2. การแจงวตถประสงคบทเรยนใหผเรยนทราบ (Informing Learner of lesson

objective) 3. การกระตนใหระลกถงความรเดม (Stimulating Recall of Prerequisite Learning) 4. การน าเสนอสงเราหรอเนอหาใหม (Presenting the Stimulus Materials) 5. การแนะแนวทางการเรยนร (Providing Learning Guide) 6. การกระตนใหแสดงความสามารถ (Eliciting the Performance) 7. การใหขอมลปอนกลบ (Providing Feedback about Performance Correctness) 8. การประเมนผลการแสดงออก (Assessing the Performance) 9. การสงเสรมความคงทนและการถายโอนการเรยนร (Enhancing Retention and

Transfer) จากกระบวนการดงกลาว สามารถประยกตใชเปนหลกการในการออกแบบกระบวนการ

เรยนรในบทเรยนมลตมเดยเพอการเรยนรไดดงน 1. เราความสนใจใหพรอมเรยน (Gain Attention) ตามหลกจตวทยาแลวผเรยนทมแรงจงใจในการเรยนสงยอมจะเรยนไดดกวาผเรยนทม

แรงจงใจนอยหรอไมมแรงจงใจเลย ดงนน กอนทจะเรมการน าเสนอเนอหาบทเรยน ควรมการจงใจและเรงเราความสนใจใหผเรยนอยากเรยน ดวยการใชภาพ แสง ส เสยง หรอใชสอประกอบกนหลาย ๆ อยาง โดยสอทสรางขนมานนตองเกยวของกบเนอหาและนาสนใจ ซงจะมผลโดยตรงตอความสนใจของผเรยน นอกจากเรงเราความสนใจแลวยงเปนการเตรยมความพรอมใหผเรยนพรอมทจะศกษาเนอหาตอไปในตวอกดวย

ตามลกษณะของบทเรยนมลตมเดย การเรงเราความสนใจในขนตอนแรกนคอ การน าเสนอบทน าเรอง (Title) ของบทเรยน ซงหลกส าคญประการหนงของการออกแบบนนกคอ ควรใหสายตาของผเรยนอยทจอภาพ โดยไมพะวงอยทแปนพมพหรอสวนอน ๆ แตถาหากน าเรองดงกลาวตองการการตอบสนองจากผเรยนโดยการปฏสมพนธผานอปกรณปอนขอมล กควรเปนการตอบสนองทงาย ๆ เชน กดแปน Enter คลกเมาส หรอกดแปนพมพตวใดตวหนง เปนตน

40

การเราความสนใจใหพรอมเรยนในบทเรยนมลตมเดย มขอเสนอแนะดงน 1. เลอกใชภาพกราฟกทเกยวของกบเนอหา เพอเรงเราความสนใจในสวนของบทน าเรอง

โดยมขอพจารณาดงน 1.1 ใชภาพกราฟกทมขนาดใหญชดเจน งาย ไมซบซอน 1.2 ใชเทคนคการน าเสนอทปรากฏภาพไดเรว เพอไมใหผเรยนเบอ 1.3 ควรใหภาพปรากฏบนจอภาพไวระยะหนง จนกระทงผเรยนกดแปนพมพใด ๆ จงเปลยนไปสเฟรมอน ๆ เพอสรางความคนเคยใหกบผเรยน 1.4 เลอกใชภาพกราฟกทเกยวของกบเนอหา ระดบความร และมความเหมาะสมกบวยของผเรยน

2. ใชภาพเคลอนไหวหรอใชเทคนคพเศษเขาชวย เพอเปนการแสดงการเคลอนไหวของภาพแตควรใชเวลาสน ๆ และงาย

3. เลอกใชสทตดกบฉากหลงอยางชดเจน โดยเฉพาะสเขม 4. เลอกใชเสยงทสอดคลองกบภาพกราฟก และเหมาะสมกบเนอหาของบทเรยน 5. ควรบอกชอเรองบทเรยนไวดวยในสวนของบทน าเรอง และอาจมการแนะน าชอ

หนวยงาน หรอผสรางบทเรยน แนะน าตวด าเนนเรองในบทเรยน (ถาม) หรอแนะน าเนอหาทวไปในบทเรยน เปนตน

2. แจงวตถประสงคของการเรยน (Specify Objective) วตถประสงคบทเรยนนบวาเปนสวนส าคญยงตอกระบวนการเรยนรทผเรยนจะไดทราบถง

ความคาดหวงของบทเรยน นอกจากผเรยนจะทราบถงพฤตกรรมขนสดทายของตนเองหลงจบบทเรยนแลว ยงเปนการแจงใหทราบลวงหนาถงประเดนของเนอหารวมทงเคาโครงของเนอหาดวย การทผ เรยนทราบขอบเขตของเนอหาอยางคราว ๆ จะชวยใหผ เรยนสามารถผสมผสานแนวความคดในรายละเอยด หรอสวนยอยของเนอหาใหสอดคลองและสมพนธกบเนอหาในสวนใหญได ซงมผลท าใหการเรยนรมประสทธภาพยงขน จากหลกฐานทางการวจยพบวา ผเรยนททราบวตถประสงคของการเรยนกอนเรยนบทเรยน จะสามารถจ าแนกและเขาใจในเนอหาไดดขนอกดวย นอกจากนตามทฤษฎ ARCS ของเคลเลอร และซซก (Keller and Suzuki, 1988) แลวการทผเรยนไดทราบถงเปาหมายของตน จงเกดความพยายามมากขนในการทจะไปถงเปาหมายนนเอง

41

การบอกวตถประสงคอาจจะอยในรปของวตถประสงคทวไปเพอแจงใหผเรยนทราบถงเคาโครงเนอหาแบบกวาง ๆ แตโดยทวไปวตถประสงคของบทเรยนมลตมเดยมกก าหนดเปนวตถประสงคเชงพฤตกรรม เนองจากเปนวตถประสงคทชเฉพาะสามารถวดและสงเกตได ซงงายตอการตรวจวดผเรยนในขนสดทาย

การแจงวตถประสงคในบทเรยนมลตมเดย มขอเสนอแนะดงน 1. บอกวตถประสงคโดยเลอกใชประโยคสน ๆ แตไดใจความอานแลวเขาใจโดยไม

ตองการมแปลความอกครง 2. หลกเลยงการใชค าทยงไมเปนทรจกและเปนทเขาใจของผเรยนโดยทวไป 3. ไมควรก าหนดวตถประสงคหลายขอเกนไปในเนอหาแตละสวน ๆ เพราะจะท าใหผเรยน

เกดความสบสน หากมเนอหามาก ควรแบงบทเรยนออกเปนหวขอเรองยอย ๆ 4. ควรบอกการน าไปใชงานใหผเรยนทราบดวยวา หลงจากจบบทเรยนแลวจะสามารถ

น าไปประยกตใชท าอะไรไดบาง 5. ถาบทเรยนนนประกอบดวยบทเรยนยอยหลายหวเรอง ควรบอกทงวตถประสงคทวไป

และวตถประสงคเชงพฤตกรรม โดยบอกวตถประสงคทวไปในบทเรยนหลกและตามดวยรายการใหเลอกหลงจากนนจงบอกวตถประสงคเชงพฤตกรรมของแตละบทเรยนยอย

6. อาจน าเสนอวตถประสงคใหปรากฏบนจอภาพทละขอ ๆ กได แตควรค านงถงเวลาการเสนอใหเหมาะสม หรออาจจะใหผเรยนกดแปนพมพเพอศกษาวตถประสงคตอไปทละขอกได

7. เพอใหการน าเสนอวตถประสงคนาสนใจยงขน อาจใชกราฟกอยางงาย ๆ เขาชวย เชน ใชกรอบ ลกศร และใชรปทรงเรขาคณต แตไมควรใชการเคลอนไหวเขาชวย โดยเฉพาะกบตวหนงสอ

3. ทบทวนความรเดม (Active Prior Knowledge) ตามหลกของโครงสรางทางปญญา (Schema) ผเรยนจะเรยนรไดดเมอสามารถเชอมโยง

ความรใหมเขากบความรเดม ดงนน การปความรพนฐานทจ าเปนหรอการทบทวนความรเดมกอนทจะน าเสนอความรใหมแกผเรยนจงเปนสงจ าเปน วธปฏบตโดยทวไปส าหรบบทเรยนมลตมเดยกคอ การทดสอบกอนเรยน (Pre-test) ซงเปนการประเมนความรของผเรยน เพอทบทวนเนอหาเดมทเคยศกษาผานมาแลวและเพอเตรยมความพรอมในการบเนอหาใหม นอกจากจะเปนการตรวจวดความรพนฐานแลวบทเรยนบางเรองอาจใชผลจากการทดสอบกอนบทเรยนมาเปน

42

เกณฑจดระดบความสามารถของผเรยน เพอจดบทเรยนใหตอบสนองตอระดบความสามารถทแทจรงของผเรยนแตละคน

อยางไรกตาม ในขนการทบทวนความรเดมนไมจ าเปนตองเปนการทดสอบเสมอไป หากบทเรยนมลตมเดยทสรางขน เปนชดบทเรยนทเรยนตอเนองกนไปตามล าดบ การทบทวนความรเดม อาจอยในรปแบบของการกระตนใหผเรยนคดยอนหลงถงสงทเรยนรมากอนหนานกได การกระตนดงกลาวอาจแสดงดวยค าพด ขอความ ภาพ หรอผสมผสานกนแลวแตความเหมาะสมปรมาณมากหรอนอยขนอยกบเนอหา

การทบทวนความรเดมในบทเรยนมลตมเดย มขอเสนอแนะดงน 1. ควรมการทดสอบความรพนฐาน หรอน าเสนอเนอหาเดมทเกยวของ เพอเตรยมความ

พรอมผเรยนในการเขาสเนอหาใหมโดยตองไมคาดเดาวาผเรยนมพนความรเทากน 2. แบบทดสอบตองมคณภาพทสามารถแปลผลได โดยวดความรพนฐานทจ าเปนกบ

การศกษาเนอหาใหมเทานน มใชแบบทดสอบเพอวดผลสมฤทธทางการเรยนแตอยางใด 3. การทบทวนเนอหาหรอการทดสอบ ควรใชเวลาสน ๆ กระชบ และตรงตามวตถประสงค

ของบทเรยนมากทสด 4. เปดโอกาสใหผเรยนออกจากเนอหาใหมหรอการทดสอบ เพอไปศกษาทบทวนได

ตลอดเวลา 5. ถาบทเรยนไมมการทดสอบความรพนฐานเดม บทเรยนตองน าเสนอวธการกระตนให

ผเรยนยอนกลบไปคดถงสงทผานมาแลว หรอสงทมประสบการณผานมาแลว โดยอาจใชภาพประกอบในการกระตนใหผเรยนยอนคด จะท าใหบทเรยนนาสนใจยงขน

4. น าเสนอเนอหาและความรใหม (Present New Information) หลกส าคญในการน าเสนอเนอหาใหมของบทเรยนมลตมเดยกคอ ใชตวกระตน (Stimuli)

ทเหมาะสมในการเสนอเนอหาใหม ทงนเพอชวยใหการรบรนนเปนไปอยางมประสทธภาพ รปแบบในการน าเสนอเนอหานนมดวยกนหลายลกษณะ ตงแตการใชขอความ ภาพนง ตารางขอมล กราฟ แผนภาพ กราฟก ไปจนถงการใชภาพเคลอนไหว จากงานวจย พบวาการน าเสนอเนอหาโดยใชสอหลายรปแบบ หรอทรวมเรยกวา มลตมเดยนนนบเปนการน าเสนอทมประสทธภาพ เพราะนอกจากจะเราความสนใจของผเรยนแลว ยงชวยในการเรยนรของผเรยนใหดขน กลาวคอ ท าใหผเรยนเขาใจเนอหางายขนและท าใหผเรยนมความคงทนในการจ า (Retention) มากขนอกดวย แม

43

ในเนอหาบางชวงจะมความยากในการทคดลกษณะการน าเสนอแบบมลตมเดย แตกควรพจารณาวธการตาง ๆ ทจะน าเสนอใหได แมจะมจ านวนนอยแตกยงดกวาค าอธบายเพยงอยางเดยว

อยางไรกตามการใชภาพประกอบอาจไมไดผลเทาทควร หากภาพเหลานนมรายละเอยดมากเกนไป ใชเวลามากไปในการปรากฏบนจอภาพ ไมเกยวของกบเนอหา ซบซอน เขาใจยากและไมเหมาะสมในเรองเทคนคการออกแบบ เชน ขาดความสมดล องคประกอบภาพไมด เปนตน

การน าเสนอเนอหาและความรใหมในบทเรยนมลตมเดย มขอเสนอแนะดงน 1. เลอกใชภาพประกอบการน าเสนอเนอหาใหมากทสด โดยเฉพาะอยางยงในสวนทเปน

เนอหาส าคญ ๆ แตตองเปนภาพทเกยวของกบเนอหา อาจใชการประกอบกบค าอธบายสน ๆ งาย แตไดใจความ

2. เลอกใชภาพเคลอนไหว ส าหรบเนอหาทยากและซบซอนทมการเปลยนแปลงเปนล าดบขน หรอเปนปรากฏการณตอเนอง

3. ใชแผนภม แผนภาพ แผนสถต สญลกษณ หรอภาพเปรยบเทยบในการน าเสนอเนอหาใหม แทนขอความค าอธบาย

4. การเสนอเนอหาทยากและซบซอน ใหเนนในสวนของขอความส าคญซงอาจใชตวชแนะ (Cue) เชน การขดเสนใต การตกรอบ การกระพรบ การเปลยนสพน การโยงลกศร การใชส หรอการชแนะดวยค าพด เชน สงเกตทดานขวาของภาพ เปนตน

5. ไมควรใชกราฟกทเขาใจยากและไมเกยวของกบเนอหา 6. ค าอธบายทใชในตวอยาง ควรกระชบและเขาใจงาย 7. เครองคอมพวเตอรทวไป มกแสดงภาพกราฟกไดชา ฉะนนควรน าเสนอเฉพาะ

ภาพกราฟกทจ าเปน 8. ไมควรใชสพนสลบไปสลบมาในแตละเฟรม และไมควรเปลยนสไปมาโดยเฉพาะสหลก

ของตวอกษร 9. ค าทใชควรเปนค าทผเรยนระดบนน ๆ คนเคย และเขาใจความหมายตรงกน 10. ขณะน าเสนอเนอหาใหมควรใหผเรยนไดมโอกาสท าอยางอนบาง แทนทจะใหกดแปน

หรอคลกเมาสเพยงอยางเดยว เชน ปฏสมพนธกบบทเรยนโดยการพมพ หรอตอบค าถาม

44

5. ชแนะแนวทางการเรยนร (Guide Learning) การออกแบบบทเรยนมลตมเดยในขนนคอ พยายามคนหาเทคนคทจะกระตนใหผเรยนน า

ความรเดมมาใชในการศกษาความรใหม และหาวถทางทจะชวยใหการศกษาความรใหมของผเรยนนนมความกระจางชดทสดเทาทจะท าได บทเรยนควรกระตนใหผเรยนคนหาค าตอบดวยตนเอง โดยการเปดโอกาสใหผเรยนรวมคด รวมกจกรรมตาง ๆ เชน การถามใหผเรยนตอบ การแสดงใหผเรยนเหนวาสวนยอยมความสมพนธกบสวนใหญอยางไร และสงใหมมความสมพนธกบความรเดมของผเรยนอยางไร หรอการใชเทคนคการใหตวอยาง (Example) และตวอยางทไมใชตวอยาง (Non – Example) การใชภาพในการน าเสนอตวอยางตาง ๆ ซงบางครงอาจใหตวอยางทแตกตางออกไปบาง ถาเนอหายากควรใหตวอยางทเปนรปธรรม จนผเรยนสามารถคนพบแนวคดดวยตนเอง กอนทบทเรยนจะมการสรปแนวคดใหผเรยนอกครงหนง เปนตน สรปแลวในขนนผออกแบบบทเรยนจะตองยดหลกการจดการเรยนรจากสงทเปนประสบการณเดมไปสเนอหาใหม จากสงทยากไปสสงทงายตามล าดบขน

การชแนะแนวทางการเรยนรในบทเรยนมลตมเดย มขอเสนอแนะดงน 1. บทเรยนควรแสดงใหผเรยนไดเหนถงความสมพนธของเนอหาความร และชวยใหเหนวา

สงยอยนนมความสมพนธกบสงใหญอยางไร 2. ควรแสดงใหเหนถงความสมพนธเกยวโยงของสงใหมกบสงทผเรยนมความร หรอม

ประสบการณผานมาแลว 3. น าเสนอตวอยางทแตกตางกน เพอชวยอธบายความคดรวบยอดใหมใหชดเจนขน เชน

ตวอยางการเปดหนากลองหลาย ๆ คา เพอใหเหนความเปลยนแปลงของขนาดรรบแสง 4. น าเสนอตวอยางทไมใชตวอยางทถกตอง เพอเปรยบเทยบกบตวอยางทถกตอง เชน

น าเสนอภาพไม พลาสตก และยาง แลวบอกวาภาพเหลานไมใชโลหะ 5. การน าเสนอเนอหาทยากควรใหตวอยางทเปนรปธรรมไปนามธรรม แตถาเปนเนอหาท

ไมยากนก ใหน าเสนอตวอยางจากนามธรรมไปรปธรรม 6. บทเรยนควรกระตนใหผเรยนคดถงความรและประสบการณเดมทผานมา นอกจากน การชแนวทางการเรยนรในบทเรยนมลตมเดยอาจอยในรปของการให

ค าแนะน าในการเรยนจากบทเรยนซงค าแนะน าสวนใหญกเหมอนกนกบค าแนะน าในการเรยนจากต าราทวไป กลาวคอ เปนการแนะน าเกยวกบล าดบของการเรยนรทผสอนคดวาดทสดส าหรบผเรยน ซงจะแตกตางกนไปตามลกษณะและโครงสรางเนอหา นอกจากนแลว ยงมค าแนะน าในบทเรยนมลตมเดยอยอกลกษณะหนง ซงไดแก ค าแนะน าในลกษณะของค าชแจงในการใช

45

บทเรยน ซงถอวาเปนองคประกอบหลกอยางหนงของบทเรยนมลตมเดย เนองจากผใชบทเรยนสามารถใชประโยชนจากสวนของค าแนะน าในการใชบทเรยนเพอการศกษาบทเรยนอยางมประสทธภาพได ดงนนจงควรทจะจดใหมค าแนะน าในการใชบทเรยนเพอใหผใชสามารถเรยกดขอมลค าแนะน าไดโดยสะดวกดวย

6. กระตนการตอบสนอง (Elicit Responses) หลงจากทผเรยนไดรบการชแนวทางการเรยนรแลว ขนตอไปกคอการอนญาตใหผสอนได

มโอกาสทดสอบวาผเรยนเขาใจในสงทตนก าลงสอนอยหรอไม และผเรยนกจะไดมโอกาสทดสอบความเขาใจของตนในเนอหาทก าลงศกษาอย ในบทเรยนมลตมเดยนน การกระตนใหเกดการตอบสนองนมกจะออกมาในรปของกจกรรมตาง ๆ ทใหผเรยนไดมสวนรวมในการคดและการปฏบตในเชงโตตอบ โดยมวตถประสงคหลกเพอใหผเรยนแสดงถงความเขาใจในสงทก าลงเรยน ดงนน การออกแบบบทเรยนมลตมเดยเพอการเรยนรนน ผออกแบบจงควรทจะจดใหมกจกรรมตาง ๆ ทเกยวของกบเนอหาอยางตอเนอง เพอกระตนใหเกดการตอบสนองจากผเรยน

บทเรยนมลตมเดยมขอไดเปรยบกวาโสตทศนปกรณอน ๆ เชน วดทศน ภาพยนตร สไลด เทปเสยง ซงสอการเรยนการสอนเหลานจดเปนแบบปฏสมพนธไมได (Non – Interactive Media) แตกตางจากการเรยนดวยบทเรยนมลตมเดย ผเรยนสามารถมกจกรรมรวมในบทเรยนไดหลายลกษณะ ไมวาจะเปนการตอบค าถาม แสดงความคดเหน เลอกกจกรรม และการปฏสมพนธกบบทเรยน กจกรรมเหลานจะท าใหผเรยนไมรสกเบอหนาย การทผเรยนมสวนรวมกบบทเรยน ยอมสงผลใหโครงสรางของการจ าดขน

การกระตนการตอบสนองในบทเรยนมลตมเดย มขอเสนอแนะดงน 1. สงเสรมใหผเรยนไดมโอกาสตอบสนองตอบทเรยนดวยวธใดวธหนงตลอดบทเรยน เชน

ตอบค าถาม ท าแบบทดสอบ รวมทดลองในสถานการณจ าลอง เลนเกม เปนตน 2. ควรใหผเรยนไดมโอกาสพมพค าตอบ หรอเตมขอความสน ๆ เพอเรยกความสนใจ แต

ไมควรใหผเรยนพมพค าตอบยาวเกนไป 3. ถามค าถามเปนชวง ๆ สลบกบการน าเสนอเนอหา ตามความเหมาะสมของเนอหา 4. เรงเราความคดและจนตนาการดวยค าถาม เพอใหผเรยนเกดการเรยนรโดยใชความ

เขาใจมากกวาจ า 5. ไมควรถามครงเดยวหลาย ๆ ค าถามหรอถามค าถามเดยวแตตอบไดหลายค าตอบ ถา

จ าเปนควรเลอกใชค าตอบแบบตวเลอก

46

6. หลกเลยงการตอบสนองซ าหลาย ๆ ครง เมอผเรยนตอบผดหรอท าผด 2-3 ครง ควรใหผลตรวจสอบทนท และเปลยนกจกรรมเปนอยางอนตอไป เพอไมใหผเรยนเกดความเบอหนาย

7. เฟรมตอบสนองของผเรยน เฟรมค าถาม และเฟรมผลตรวจสอบ ควรอยบนหนาจอภาพเดยวกนเพอสะดวกในการอางอง กรณนอาจใชเฟรมยอยซอนขนมาในเฟรมหลกกได

8. ควรค านงถงการตอบสนองทมขอผดพลาดทเกดจากความเขาใจผด เชน การพมพตว L กบเลข 1 การเคาะเวนวรรคในประโยคยาว ๆ ขอความเกนหรอขาดหายไป ตวพมพใหญหรอตวพมพเลก เปนตน

7. ใหขอมลปอนกลบ (Provide Feedback) หลงจากกระตนใหผเรยนไดมโอกาสตอบสนอง เชน การตอบค าถามแลว ในขนตอนน

บทเรยนควรใหผลปอนกลบหรอการใหขอมลยอนกลบไปยงผเรยนเกยวกบความถกตองและระดบความถกตองของค าตอบนน ๆ การใหผลปอนกลบถอวาเปนการเสรมแรงอยางหนงซงท าใหเกดการเรยนรในตวผเรยน

มผลการวจยพบวา บทเรยนมลตมเดยจะกระตนความสนใจจากผเรยนไดมากขน ถาบทเรยนนนทาทาย โดยการบอกเปาหมายทชดเจนและแจงใหผเรยนทราบวาขณะนนผเรยนอยทสวนใดหางจากเปาหมายเทาใด การใหขอมลปอนกลบดงกลาว ถาน าเสนอดวยภาพจะชวยเรงเราความสนใจไดดยงขน โดยเฉพาะอยางยงถาภาพนนเกยวของกบเนอหาทเรยน อยางไรกตามการใหขอมลปอนกลบดวยภาพหรอกราฟก อาจมผลเสยอยบางตรงทผเรยนอาจตองการดผลวาหากท าผดมาก ๆ แลวจะเกดอะไรขน ตวอยางเชน เกมการสอนแบบแขวนคอส าหรบสอนค าศพทภาษาองกฤษ ผเรยนอาจตอบดวยวธการกดแปนเรอย ๆ โดยไมสนใจเนอหา เนองจากตองการดผลการถกแขวนคอ วธหลกเลยงคอเปลยนเปนการน าเสนอภาพในทางบวก เชน ภาพรถวงเขาสเสนชย คนขามสะพานหรอปนตนไม เปนตน ซงจะไปถงจดหมายไดดวยการตอบถกเทานน หากตอบผดจะไมเกดอะไรขน อยางไรกตาม ถาเปนบทเรยนทใชกบกลมเปาหมายระดบสงหรอเนอหาทมความยาก การใหขอมลปอนกลบดวยขอความหรอกราฟจะเหมาะสมกวา

การใหขอมลปอนกลบในบทเรยนมลตมเดย มขอเสนอแนะดงน 1. ใหขอมลปอนกลบทนท หลงจากผเรยนโตตอบกบบทเรยน 2. ควรบอกใหผเรยนทราบวาตอบถกหรอผด โดยแสดงค าถาม ค าตอบ และขอมล

ปอนกลบบนเฟรมเดยวกน

47

3. ถาใหขอมลปอนกลบ โดยใชภาพควรเปนภาพทงายและเกยวของกบเนอหา ถาไมสามารถหาภาพทเกยวของได อาจใชภาพกราฟกทไมเกยวของกบเนอหากได

4. หลกเลยงการใชผลทางภาพ (Visual Effects) หรอการใหขอมลปอนกลบทตนตาเกนไปในกรณทผเรยนตอบผด

5. อาจใชเสยงส าหรบการใหขอมลปอนกลบ เชน ค าตอบถกตองและค าตอบผดโดยใชเสยงทตางกน แตไมควรใชเสยงลกษณะการเหยยดหยามในกรณทผเรยนตอบผด

6. เฉลยค าตอบทถกตอง หลงจากผเรยนตอบผด 2-3 ครงไมควรปลอยเวลาใหเสยไป 7. อาจใชวธการใหคะแนนหรอแสดงภาพ เพอบอกความใกล-ไกลจากเปาหมาย 8. พยายามสมการใหขอมลปอนกลบ เพอเรยกความสนใจตลอดบทเรยน 8. ทดสอบความร (Assess Performance) การทดสอบความรเปนการประเมนวาผเรยนนนไดเกดการเรยนรตามทไดตงเปาหมาย

หรอไมอยางไร การทดสอบความรนนอาจเปนการทดสอบหลงจากทผเรยนไดเรยนจบจากวตถประสงคหนง ซงอาจเปนชวงระหวางบทเรยนหรออาจจะเปนการทดสอบหลงจากผเรยนไดเรยนจบทงบทแลวกได การทดสอบจะแตกตางกนกบสวนของการฝกหรอแบบฝกหดระหวางเรยนในแงของการคดคะแนน ผลของแบบทดสอบจะตดสนวาผเรยนผานการทดสอบหรอไม สวนแบบฝกหดจะไมนยมน าคะแนนมาตดสน แตจะพยายามชวยใหผเรยนเขาใจเนอหาไดดขน ขอแตกตางอกสวนคอแบบฝกหด มกจะเฉลยค าตอบใหทราบถาผ เรยนตอบไมได ในขณะทแบบทดสอบไมนยมเฉลยค าตอบ แตอาจบอกเพยงแควาถกหรอผดเทานน การทดสอบความรนนนอกจากจะเปนการเปดโอกาสใหผเรยนไดประเมนตนเองแลว ผสอนยงสามารถน าประโยชนของการทดสอบความรไปใชในการประเมนวาผเรยนนนไดรบความรและความเขาใจเพยงพอทจะผานไปศกษาบทเรยนตอไปไดหรอไม อยางไร

นอกจากจะเปนการประเมนผลการเรยนรแลว การทดสอบยงมผลตอความคงทนในการจดจ าเนอหาของผเรยนดวย แบบทดสอบจงควรถามเรยงล าดบตามวตถประสงคของบทเรยน ถาบทเรยนมหลายหวเรองยอย อาจจะแยกแยะแบบทดสอบออกเปนสวน ๆ ตามเนอหา โดยมแบบทดสอบรวมหลงบทเรยนอกชดหนงกได ทงนขนอยกบผออกแบบบทเรยนวาตองการแบบใด

48

การทดสอบความรในบทเรยนมลตมเดย มขอเสนอแนะดงน 1. ชแจงวธการตอบค าถามใหผเรยนทราบกอนอยางชดเจน รวมทงคะแนนรวม คะแนน

รายขอ และรายละเอยดทเกยวของอน ๆ เชน เกณฑในการตดสนผล เวลาทใชในการตอบโดยประมาณ

2. แบบทดสอบ ตองวดพฤตกรรมตรงกบวตถประสงคเชงพฤตกรรมของบทเรยนและควรเรยงล าดบจากงายไปยาก

3. ขอค าถาม ค าตอบและผลปอนกลบ ควรอยบนเฟรมเดยวกนและน าเสนออยางตอเนองดวยความรวดเรว

4. หลกเลยงแบบทดสอบแบบอตนยทใหผเรยนพมพค าตอบยาว ยกเวนขอสอบทตองการทดสอบทกษะการพมพ

5. ในแตละขอควรมค าถามเดยวเพอใหผเรยนตอบครงเดยว ยกเวนในค าถามนนมค าตอบยอยอยดวย ซงควรแยกเปนหลาย ๆ ค าถาม

6. แบบทดสอบควรเปนขอสอบทมคณภาพ มคาอ านาจจ าแนกด มคาความยากงาย และมคาความเชอมนเหมาะสม

7. อยาตดสนค าตอบวาผด ถาการตอบไมชดเจน เชน ถาค าตอบทตองการเปนตวอกษรแตผเรยนพมพตวเลข ควรบอกใหผเรยนตอบใหม ไมควรชวาค าตอบนนผด และไมควรตดสนค าตอบวาผด หากผดพลาดหรอเวนวรรคผด หรอใชตวพมพเลกแทนทจะเปนตวพมพใหญ เปนตน

8. แบบทดสอบชดหนงควรมหลาย ๆ ประเภท ไมควรใชเฉพาะขอความเพยงอยางเดยว ควรเลอกใชภาพประกอบบาง เพอเปลยนบรรยากาศในการสอบ

9. สงเสรมความจ าและการน าไปใช (Promote Retention and Transfer) ขนตอนสดทายคอ การชวยใหผเรยนเกดความคงทนในการจ าและสามารถน าความรทได

ไปใช สงส าคญทจะชวยใหผเรยนมความคงทนในการจ าขอมลความรนน กคอ การท าใหผเรยนตระหนกวาขอมลความรใหมทไดเรยนรนนมสวนสมพนธกบขอมลความรเดม หรอประสบการณทผเรยนมความคนเคยอยางไร ส าหรบในสวนของการน าไปใชนน ผสอนตองมการจดหากจกรรมใหม ๆ หลากหลายไวส าหรบผเรยน โดยกจกรรมทจดหามานจะตองเปนกจกรรมทเปดโอกาสใหผเรยนไดประยกตใชความรทเพงเรยนรมาทแตกตางไปจากตวอยางทใชในบทเรยน

49

การสงเสรมความจ าและการน าไปใชในบทเรยนมลตมเดย มขอเสนอแนะดงน 1. สรปองคความรเฉพาะประเดนส าคญ ๆ พรอมทงชแนะใหเหนถงความสมพนธกบ

ความร หรอประสบการณเดมทเรยนผานมาแลว 2. ทบทวนแนวคดทส าคญของเนอหา เพอเปนการสรป 3. เสนอแนะสถานการณทความรใหมสามารถน าไปใชประโยชนได 4. บอกผเรยนถงแหลงขอมลทเปนประโยชนในการศกษาเนอหาตอไป

ขนตอนการเรยนการสอนทง 9 ประการของกาเย แมจะดเปนหลกการทกวางแตกสามารถน าไปประยกตใชไดทงบทเรยนส าหรบการสอนปกตและบทเรยนมลตมเดย เทคนคอยางหนงในการออกแบบบทเรยนมลตมเดยทใชเปนหลกพจารณาทวไปคอ การท าใหผเรยนเกดความรสกใกลเคยงกบการเรยนรโดยผสอนในชนเรยน โดยปรบเปลยนกระบวนการเรยนรใหสอดคลองกบสมรรถนะของคอมพวเตอรในปจจบน อยางไรกตามขนตอนการออกแบบทง 9 ขนตอนนไมใชขนตอนทตายตว แตเปนขนตอนทมความยดหยน กลาวคอ ผออกแบบไมจ าเปนตองเรยงล าดบตายตวตามทไดก าหนดไว และไมจ าเปนตองใชครบทงหมดโดยผออกแบบสามารถน าขนตอนทง 9 ขนนไปใชเปนหลกการพนฐานและดดแปลงใหสอดคลองกบปจจยตาง ๆ ทมอทธพลตอการเรยนรของผเรยนในเนอหาหนง ๆ

1.7 หลกการออกแบบหนาจอ (Interface Design) หากเปรยบเทยบกบการสรางบาน ขนตอนของการออกแบบหนาจอกคอ การออกแบบ

ตกแตงบาน ซงบานทดตองมความสวยงามและเหมาะสมตอการพกอาศย ไมใชดดแตไมเหมาะกบการอยอาศย หรอพกอาศยไดแตไมดงดดใจใหใครเขามาพก

การออกแบบหนาจอของบทเรยนมลตมเดยเพอการเรยนรเปนการใหความส าคญกบองคประกอบตาง ๆ ทเหนในหนาจอคอมพวเตอร ซงนอกจากจะตองออกแบบใหสวยงามตามหลกศลปะเพอท าใหผเรยนเกดแรงจงใจทจะเรยนแลว ยงตองตอบสนองตอการน าเสนอเนอหาและกจกรรมการเรยนการสอน รวมทงเหมาะสมตอการใชงานบทเรยน ซงนกออกแบบตองผสมผสานกนทงศาสตรและศลปใหไดอยางลงตว

เมอกลาวถงการออกแบบหนาจอส าหรบบทเรยนมลตมเดยเพอการเรยนร หลกการทน ามาเปนแนวทางออกแบบสามารถแบงออกเปน 3 สวน คอ

50

1. หลกการออกแบบพนฐาน ไดแก ความเรยบงาย ความสม าเสมอ ความชดเจน และความสวยงาม

2. หลกการออกแบบสวนประกอบของมลตมเดย ไดแก ขอความ ภาพ เสยง และวดทศน 3. หลกการออกแบบการควบคมบทเรยนและปฏสมพนธ ไดแก ปมการใชงาน

Navigation หลกการออกแบบพนฐาน ในการออกแบบหนาจอส าหรบบทเรยนมลตมเดยเพอการเรยนร ผออกแบบควรจะเขาใจ

หลกพนฐานของการออกแบบกอนทจะลงรายละเอยดไปทสวนตาง ๆ ซง สกร รอดโพธทอง (2546) ไดแนะน าหลกการออกแบบพนฐานส าหรบบทเรยนคอมพวเตอร 4 ประการ ประกอบดวย 1) ความเรยบงาย 2) ความสม าเสมอ 3) ความชดเจนในประเดนน าเสนอ 4) ความสวยงามนาด

1. ความเรยบงาย (Simplicity) ความเรยบงายไมไดหมายความวาใหท าบทเรยนออกมาแบบงาย ๆ หรอธรรมดา

จนเกนไป มฉะนนกไมตางอะไรไปจากการอานหนงสอ แตตองออกแบบใหเหมาะสมกบคณลกษณะของมลตมเดย ซงผสมผสานขอความ ภาพ เสยงอยางลงตวสามารถเขาใจไดงาย สงส าคญคอตองพยายามไมใสสงตาง ๆ ใหมากเกนไป เชน รปภาพทมากเกนไป สทฉดฉาดเกนไป หรอการใชรปประโยคทยาวเกนไป ซงอาจท าใหผเรยนไมเขาใจเนอหาหรออาจท าใหการสอสารกบผเรยนไมตรงกบความตองการ ความเรยบงายเกยวของกบปจจยหลายประการ คอ ปรมาณของขอมล จ านวนของชนงาน ขนาดของชนงาน รปแบบการปรากฏ และจ านวนส 1) ปรมาณของขอมล ไมควรมปรมาณของขอความ ภาพ กราฟก ภาพเคลอนไหว เสยง และองคประกอบอน ๆ ทปรากฏบนหนาจอมากหรอนอยจนเกนไป ควรจดใหมพนทวาง (White Spacing) ทพอเหมาะในหนาจอเพอใหผเรยนรสกสบายตา 2) จ านวนของชนงาน หากมภาพ ขอความ กราฟก และเสยงมากไปจะท าใหการจดเรยงการน าเสนอล าบากและสบสน หากชนงานมมาก กตองมการจดวางใหดด เขาใจงาย 3) ขนาดของชนงาน ไมควรมความหลากหลายมากเกนไป เชน ขอความ (Text) ไมควรมการเลนขนาดมากไป รปแบบของตวพมพไมควรเปลยนไปเปลยนมาภาพไมควรใชภาพใหญเกนความจ าเปน เพราะนอกจากจะเปลองหนวยความจ าแลว ยงท าใหการแสดงภาพชาอกดวย

51

2. ความสม าเสมอ (Consistency) ความสม าเสมอเปนหลกการส าคญของการออกแบบสอเกอบทกประเภท มลตมเดยทใช

รปแบบและองคประกอบตาง ๆ ไปในทศทางเดยวกนตลอดทงบทเรยน จะท าใหเกดความคนเคยหรอสนองตอความคาดหวงของผเรยน ความสม าเสมอในการออกแบบบทเรยนนแบงออกไดเปนหลายประเภท ดงตวอยาง 1) ความสม าเสมอดานสสน หมายถง การใชสเดยวกนขององคประกอบบนหนาจอ เชน การใชตวอกษรสเขยวเขมส าหรบหวขอใหญ การขดเสนใตค าส าคญ หรอการก าหนดสพนหลงเปนสเดยวกนทงหนวยการเรยนร เปนตน 2) ความสม าเสมอของขนาดและรปทรง เชน ทกครงทแสดงขอมลหวขอจะมขนาดใหญกวารายละเอยด หรอการก าหนดใหลกศรสเขยวปรากฏทตวเลอกทกครงเมอผเรยนเลอก เปนตน 3) ความสม าเสมอของรปแบบการน าเสนอ เชน การน าเสนอลกษณะปฏสมพนธ ถาคลกเมาสทตวเลอกจะมขอมลแสดงรายละเอยดเพมเตมบรเวณดานขาง หรออาจใชวธ pop up รายละเอยดขนมา 4) ความสม าเสมอของเสยง เชน เสยงสงเมอตอบถก และเสยงต าเมอตอบผด หรอใชเสยงเดยวตลอด เมอมการคลกทปมเดนหนาหรอถอยหลงเฟรม เปนตน 5) ความสม าเสมอของการชแนะ เชน รปแบบและต าแหนงของ Cursor จากรปแบบปกตเปนรปมอ ทกครงทผเรยนเลอนเมาสเขาไปในบรเวณทก าหนด 6) ความสม าเสมอของรปแบบการใชค า/ประโยค เชน การใชค าสรรพนาม (นอง ๆ / นกเรยน) ค าปดทายประโยค (คะ/ครบ) ค ากรยา (คลก/click) ตลอดการศกษาบทเรยน 7) ความสม าเสมอของต าแหนงทปรากฏ เชน ต าแหนงขอความทสอสารกบผเรยน ต าแหนงของปม หรอผลปอนกลบทเปนขอความจะอยดานลางของหนาจอตลอดการเรยน 8) ความสม าเสมอของเทคนค เชน เมอคลกเมาสทตวเลอก จะคอย ๆ ปรากฏรายละเอยดขนมาหรอถาตอบผด 2 ครงจะมค าเฉลยขนมาดานลางหนาจอ

3. ความชดเจนในประเดนน าเสนอ (Clarity) ความชดเจนในประเดนน าเสนอเกยวของกบการวเคราะหงาน (Task analysis) การ

วเคราะหเนอหา (Content analysis) และวเคราะหการสอน (Instructional analysis) ซงจะชวยใหผออกแบบการสอนรวาผเรยนตองรหรอนาจะรอะไรบาง การวเคราะหการสอนจะชวยชแนวทางการสอนวาควรตองสอนอยางไร น าเสนออยางไร เพอใหเกดการเรยนรในเรองนน ๆ

52

ความชดเจนในประเดนดงกลาวขางตนยงเกยวของกนการใชค า การเรยงรอยค าและประโยค ไมวาจะเปนขอความหรอเปนเสยงบรรยายกตาม การเขยนบท (Script Writing) ในบทเรยนมลตมเดยนนมความแตกตางไปจากการเขยนบทความหรอการเขยนต ารา การใชถอยค าตาง ๆ ตองใชใหเหมาะกบกลมผเรยน ค าพดหรอค าสอนตาง ๆ ควรตองออกแบบใหใกลเคยงกบค าสอนจรงในชนเรยน หากเปนเสยงบรรยายประกอบการสอน กจะตองเปนการบรรยายทเนนการใชเสยงใหนาสนใจ นาฟง และควรตองเตรยมบทบรรยายไวเปนอยางด ค าศพทตาง ๆ ทใชควรตองเปนค าทผเรยนเขาใจ ใชประโยคทสนกะทดรดและตรงประเดน ทส าคญคอการพจารณาวยของผเรยน ผ เรยนแตละวยจะมความชอบไมชอบตางกน ผออกแบบควรออกแบบการใชค าใหสอดคลองกบพนฐานและความตองการไมวาจะเปนขอความค าพด การใหผลปอนกลบตาง ๆ

4. ความสวยงามนาด (Aesthetic Considerations) ความสวยงามนาดตองออกแบบควบคไปกบคณภาพของการออกแบบการสอนในแตละ

หนาจอ แตหากจะเปรยบเทยบความส าคญระหวางความสวยงามนาดกบเนอหาการสอน การออกแบบเนอหาการสอนนาจะมความส าคญมากกวา อยางไรกตาม ผเรยนมความคาดหวงทจะไดเรยนจากบทเรยนทมเนอหาและรปแบบการน าเสนอทนาสนใจไปพรอม ๆ กนอยแลว ดงนนบทเรยนทมเนอหานาสนใจแตขาดความสวยงามนาดกอาจดงดดใจผเรยนไดไมนานนก

การออกแบบหนาจอใหสวยงามนาดเปนเรองของการออกแบบงานศลป โดยมพนฐานจากธรรมชาตการรบรของมนษยซงเกยวของกบหลกการดงตอไปน 1) ความสมดล (Balance) หมายถง ความรสกทเทากนในการมองเหนภาพบนเฟรม หรอหนาจอคอมพวเตอร ความรสกเทากนดงกลาวนจะมองในภาพรวมระหวางซายกบขวา บนกบลาง และใกลกบไกล ความสมดลนอาจเปนความรสกทเหนสงตาง ๆในภาพไมเลอนออกจากจอ หรอรสกวาน าหนกซายขวาของจอภาพเทากนนนเอง ความสมดลในแงการออกแบบจะม 2 รปแบบ คอ สมดลแบบซายขวาเทากน และความสมดลแบบความรสกเทากน ความสมดลแบบซายขวาเทากน (Formal Balance) หมายถง ความเทากนทกประการของสงของหรอการจดวางสงของนน ๆ บนหนาจอ ความสมดลแบบความรสกเทากน (Informal Balance) ความสมดลดงกลาวนเกดจากความรสกวาในภาพรวมแลวมความเทากนทง ๆ ทวตถหรอชนงานตาง ๆ บนจอคอมพวเตอรหรอทปรากฏอยในเฟรมมขนาดสสน ความลก ขนาดรปแบบและต าแหนงไมเหมอนกน แตเมอมองโดยรวมแลวรสกวาเทากน

53

2) ความกลมกลน (Harmony) มการออกแบบบนจอภาพจ านวนมากทใหความรสกขดแยงความรสกดงกลาวนเกดขนจากการใชตวพมพ ใชภาพและเสยงทขดกน อาท การใชรปแบบหรอตวพมพทดขดตากบภาพเนอเรอง เชน ใชตวพมพลายมอในขณะทก าลงเขาสบทเรยนเรองพระมหากษตรยไทย การใชภาพทไมเกยวของกบเนอหาทเรยน เชน ภาพยานอวกาศในบทเรยนเรองพทธศาสนา การใชเสยงประกอบบทเรยนทขดกบความรสก เชน เพลงจงหวะเศราสรอยประกอบในบทเรยนเรองประเพณสงกรานต การใชสคสทดแลว ไมสบายตา เชน เขยวกบแดง เปนตน ฉะนนการเลอกรปแบบตวพมพ ภาพ เสยง จงควรพจารณาเลอกทสอดคลองกบเนอหาใหมากทสด 3) ความเปนหนวยเดยวกน (Unity) ความเปนหนวยเดยวกนหรอความเปนกลมเดยวกนเปนรปแบบทเนนใหผเรยนมองเหนความสมพนธเกยวของของขอมลทปรากฏบนจอภาพในเรองใดเรองหนง ความเปนหนวยเดยวกนอาจแสดงไดหลายอยาง เชน เนอหาประเดนเดยวกน รปรางคลายกน คณสมบตคลายกน ลกษณะการใชงานคลายกน สโทนเดยวกน จดแบงเปนหมวดหมเดยวกน เปนตน ผออกแบบบทเรยนสามารถประยกตใชหลกการออกแบบดงกลาวนในการก าหนดเนอหา ในการออกแบบภาพประกอบการสอน ในการใชเสยงประกอบการสอน และในบางครงสามารถน าไปประยกตใชในการออกแบบหนาจอโดยรวมเพอใหเกดความเปนหนงหนวยของหนาจอทกหนาจอทงนขนอยกบผออกแบบจะมองภาพในระดบใด 4) การเวนชองวาง (White Spacing) โดยพนฐานและหลกการออกแบบนน การเวนชองวางทเหมาะสมจะชวยใหเกดความยดหยนในการรบร ชวยใหเกดการแบงกลมของขอมล ชวยเนนความส าคญของขอมล การเวนชองวางอาจชวยเปนเชอมโยงและแสดงล าดบของขอมล นอกจากนการเวนชองวางยงเปนองคประกอบรวมของการออกแบบเพอความสมดล (Balance) ความกลมกลน (Harmony) และความเปนหนวยเดยวกน (Unity) การออกแบบชองวางบนจอคอมพวเตอรนนไมมหลกเกณฑตายตว แตทส าคญคออยาใชการเวนชองวางมากเกนไปจนท าใหเกดการกระจายของขอมลจนยากตอการรบร หรอเวนชองวางนอยเกนไปจนดอดอด และไมทราบวาจะเนนความส าคญไปทจดใดในหนาจอ 5) เสนทางตอเนองของการมองภาพ (Visual Flow)

โดยปกตต าแหนงเรมตนในการมองภาพหรออานขอความของคนเรา จะเรมจากมมซายบนของหนาจอ ตอจากนนจะขนอยกบการชน าของภาพหรอขอความ เราอาจมองตอไปทางขวามอ

54

ของจดเรมคอมองตอไปในแนวนอน หรออาจมองลงดานลางของจดเรมคอมองลงในแนวตง ดงนน การมองหนาจอของคนทวไปจะมองในลกษณะเสนโคงตามตวอยาง การออกแบบจงควรวางเนอหาหรอขอความสวนส าคญไวในระหวางเสนโคงดงกลาว ซงต าแหนงทดทสดกคอ พนทดานซายบนของหนาจอ สวนต าแหนงทไมเหมาะสมในการวางเนอหาหรอขอความส าคญกคอต าแหนงขวาบนและซายลาง ซงควรเปนต าแหนงทวางเนอหาหรอขอความทไมส าคญลงไปแทน (Fenrich, 2005) 6) ต าแหนงการแสดงภาพ (Displaying Visual) เพอใหเออตอการเรยนรและลดเวลาในการคนหาเนอหา ต าแหนงทเหมาะสมในการวางภาพกคอ ดานขางของขอความ (ยกเวนหากมเหตผลหรอความจ าเปนอยางอน) โดยทวไปนยมวางภาพไวทางซายของขอความเพราะวาผอานสวนใหญเรมอานเนอหาในหนาจอจากดานซายดงทกลาวมาในขอทแลว การวางต าแหนงเชนน ผอานจะมองเหนและพจารณารายละเอยดของรปภาพกอนทจะอานขอความเพออธบายเพมเตม นอกจากนยงชวยลดการเคลอนทของสายตาผอาน สวนการวางวางภาพไวในต าแหนงอนไมวาจะเปนทางดานขวา ดานบน หรอดานลางขอความกสามารถทจะกระท าได แตอยางไรกตามต าแหนงทไมแนะน ากคอ การวางภาพไวตรงกลางระหวางขอความ แทน (Fenrich, 2005)

นอกจากนผทจะออกแบบบทเรยนมลตมเดย ควรท าความเขาใจเกยวกบการเลอกใชสใหเหมาะสมกบอารมณ ความรสก เนองจากสแตละสสามารถสอความหมายไดแตกตางกน ดงน

สแดง เปนสทมความหมายไดหลากหลายทงสงทดอยางความรกและก าลงใจจนถงสงเลวรายอยางสงครามและความอนตราย สแดงมความเดนและรอนแรงมากกวาสอน ๆ มกเปนทสะดดตาไดงายจงเหมาะสมทจะใชเนนความส าคญของสวนตาง ๆ ดงนน จงไมควรใชสแดงในบรเวณกวาง ๆ เพราะจะรบกวนสายตาและท าใหสายตาเมอยลาไดงาย สแดงจะขดแยงกบสเขยว น าเงน และมวงขณะทมแดงออนจะเขากนไดดกบสโทนรอน เชน น าตาล และเหลอง

สน าเงน เปนสทสอถงความสงบ เยอกเยน ความซอสตย และความมนใจ เขากนไดดกบสออนในชดสเยน เชน สเขยวและเหมาะสมกบสทเปนกลางอยางสเทาหรอน าตาลออน แตควรระวงเมอใชรวมกบสสม เพราะจะตดกนอยางเดนชดเปนการรบกวนสายตา สน าเงนออนเหมาะทจะเปนสพนหลงของบทเรยนทใหความสนกสนานราเรง และมชวตชวา สน าเงนยงมความหมายถงเทคโนโลยและความรอบรในทางตรงกนขาม สน าเงนเปนสทควรหลกเลยงในบทเรยนทเกยวกบอาหาร เนองจากแทบไมมอาหารชนดใดเลยทมสน าเงน และยงเปนทรกนอกวาเปนสทชวยลดความอยากอาหารอกดวย

55

สเขยว สามารถสรางความรสกรอนหรอเยนกได โดยทสเขยวแกคอนขางเปนสทสงบ เยน ขณะทสเขยวออนใหความอบอน แขงขนและสะดดตา ควรหลกเลยงการใชสเขยวใกลกบสแดง เพราะทงสองนรบกวนกน ท าใหอานยาก สเขยวจงเปนทางเลอกทดส าหรบบทเรยนทเกยวกบการเงนหรอสงแวดลอม ซงแสดงถงความสมบรณเจรญเตบโต

สเหลอง แสดงถง ความสดใส ตอนรบ สามารถดงดดความสนใจไดมาก จนบางครงอาจมากกวาสแดงเสยอก แตวาสเหลองจะไมสามารถสรางแรงจงใจไดดวยตวเอง เหมาะกบการใชสรางความแตกตางรวมกบสอนโดยใชความสวางสดใสทมท าใหเกดประโยชนตอองคประกอบทมสมด นอกจากนนยงเปนตวเลอกทดของสพน ซงจะชวยเพมความสามารถในการอานไดเมอใชสตวอกษรทตดกน

สสม เปนสทใหความสบายกบสายตามากกวาสเหลองและสแดง แสดงถงความสดใสราเรงหรอเรยกรองความสนใจได เนองจากเปนสทเดนจงเหมาะกบการเนนบางสวน แตไมควรใชเปนสพน หรอใชมากเกนไป

สน าตาล ใหความรสกถงความเกาแก โบราณ แสดงถงความม นคง เรยบงาย และสะดวกสบาย แตอาจจะดมดทบหรอหนาเบอไดถาใชอยางไมเหมาะสม

สเทา เปนสพนฐานของสทเปนกลาง แสดงถงความสภาพและสรางสรรค แตอาจท าใหรสกเบอหนาย ขาดชวตชวา สเทาเขากนไดดกบสโทนเยน เชน น าเงนหรอมวง ซงจะใหเกดความรสกสงางาม ช านาญ มนคง

สขาว เปนสทนยมมากทสดในการใชเปนสพนหลง เพราะเปนสพนทไมมส จงสามารถเขากนไดดกบทกส และยงชวยเพมความสามารถในการอานขอความบนหนาจอ แตสขาวไมไดมแตความหมายทดเสมอไป สทจดจางหรอซดขาวมความเกยวเนองกบความเจบปวยและความใจออน

สด า ปกตแลวสอถงความโศกเศรา ความรนแรง ความหดห ตามทฤษฎแลวจะมความหมายตรงขามกบสขาวเปนสวนใหญ แตเมอสด ามาอยคกบสขาวกท าใหมความหมายดขน เชน ความฉลาด และความมนคง และเมอใชรวมกบสอน กสามารถสรางความซบซอนลกลบไดเปนอยางด อยางไรกตามการใชสด าเปนสหลกควรพจารณาอยางรอบคอบ เชน ไมควรใชกบบทเรยนเกยวกบเดก

56

หลกการออกแบบสวนประกอบของมลตมเดย การน าสวนประกอบตาง ๆ ของมลตมเดย ไมวาจะเปนขอความ ภาพและกราฟก

ภาพเคลอนไหวเสยง และวดทศน มาใชในการน าเสนอบนหนาจอของบทเรยนมลตมเดยเพอการเรยนร มแนวทางการออกแบบดงน

การใชขอความ ขอความนบเปนองคประกอบหลกพนฐานทส าคญทสดในการออกแบบบทเรยนมลตมเดย

ซงผออกแบบตองค านงถงองคประกอบยอยหลาย ๆ ดาน ไมวาจะเปนรปแบบตวอกษร ขนาดตวอกษร ความหนาแนนของตวอกษร สของขอความ รวมทงการจดขอความรวมกบภาพในหนาจอ

การน าเสนอดวยขอความในบทเรยนมลตมเดย มหลกการดงน 1) เมอเลอกใชตวอกษรชนดใด ควรแนใจวาตวอกษรทเราระบไว จะสามารถปรากฏตอผ

ใชไดตามทเราตองการ เพราะวา โปรแกรมจะเรยกใชตวอกษรทมอยในคอมพวเตอร ดงนน หากเราก าหนดตวอกษรทไมแพรหลายนกอาจท าใหโปรแกรมหาตวอกษรนนไมพบ จงท าใหผใชไมสามารถอานขอความตามทตองการได

2) ใชตวอกษรทมขนาดเหมาะกบหนาจอ โดยไมควรเลกเกนไป ใหญเกนไป และใชตวอกษรทมขนาดใหญพอตอการอานหนาจอ เลยงตวหนงสอภาษาองกฤษทเขยนดวยตวพมพใหญทงหมด

3) ไมควรบรรจขอความเตมหนาจอ เพราะท าใหยากตอการอาน ท าใหรสกนาเบอและลดประสทธภาพการเรยนรลงได อาจใชวธวางรปประกอบไวดานขางของขอความ หรอแบงเนอหาออกเปนสวนยอย การใสขอความในหนงหนาจอนน ควรค านงถงความหนาแนนขององคประกอบอนบนจอภาพดวย ผลการวจยพบวา ผเรยนจะชอบจอภาพทมความหนาแนนปานกลาง หรอประมาณ 40% ของพนทหนาจอมากทสด และจะเลอกจอภาพทมความหนาแนนสง หรอประมาณ 50% ของพนทหนาจอ มากกวาจอภาพทมความหนาแนนต า นอกจากนยงพบวาในวชาทมเนอหายาก ผ ใชจะชอบจอภาพทมความหนาแนนสง เนองจากจอภาพทมความหนาแนนขององคประกอบตาง ๆ สง จะมขอมลทชวยใหความเขาใจเนอหา และแนวคดหลก ๆ ชดเจนและตอเนองขน

4) ในแตละบรรทดไมควรใหมค ามากจนเกนไป และไมควรใชขนาดตวพมพทเลกจนเกนไป เพราะจะท าใหตวอกษรเบยดกน และสงผลใหผเรยนไมสนใจเพราะดเนอหาคอนขางเยอะ

57

5) เลอกลกษณะของตวอกษรใหเหมาะสม เพราะจะท าใหมลตมเดยของเราดทนสมยนาเชอถอหรอสนกสนานยงขน โดยมขอควรพจารณาดงน คอ ความคงเสนคงวาทไมควรใชตวอกษรเกนกวา 2 รปแบบในภาวะปกต ไมเจตนาเนนค าจนเกนควร จดขอความใหอยในรปแบบทอานงาย และก าหนดชองวาง หรอชองไฟใหเหมาะสม

6) หวเรอง หวขอยอย รวมทงเนอหาทมความส าคญควรเนนใหเดนชดดวยการท าใหมขนาดใหญขนเพราะตวหนงสอทมขนาดแตกตางจากตวหนงสออนยอมดงดดความสนใจผเรยน หรอใชลกษณะทแตกตางออกไป เชน ตวหนา ตวเอยง การใสเงา การขดเสนใต การใชสทตางออกไป การเวนชองวางปม หรอใชเครองหมายลกศร สญรป เปนตน

7) การจดต าแหนงของตวอกษรในแตละสวนมผลตอความรสกของเอกสาร โดยทการจดต าแหนงแตละแบบใหความรสกทตางกน ดงน

- จดชดซาย (Align Left) ตวอกษรทจดใหชดซาย จะมปลายดานขวาไมสม าเสมอ เนองจากตวอกษรในแตละ

บรรทด มความยาวไมเทากน แตผอานกจะสามารถหาจดเรมตนของแตละบรรทดไดงาย - จดชดขวา (Align Right) แมวาการจดตวอกษรใหชดขอบขวา จะดนาสนใจ แตจดเรมตนในแตละบรรทดไม

สม าเสมอ ท าใหอานไดยาก เนองจากผอานตองหยดชะงกเพอหาจดเรมตนของแตละบรรทด - จดกงกลาง (Center) การจดตวอกษรใหอยกงกลาง ใชไดผลดกบขอมลทมปรมาณไมมาก เหมาะกบรปแบบท

เปนทางการ อยางเชน ค าประกาศ หรอค าเชอเชญ - จดชดขอบซายและขอบขวา (Justify) เมอจดคอลมนของตวอกษรแบบชดขอบขวา จะมพนทวางเกดขนระหวางค า สงทควร

ระวง คอ การเกดชองวางทเปนเสมอนทางของสายน า ซงจะรบกวนความสะดวกในการอาน แตเปนเรองยากทจะหลกเลยง ในคอลมนทมขนาดแคบ

8) การใชสทเหมาะสมจะชวยใหอานงาย และสบายตา การก าหนดสขอความตองพจารณาสพนหลงประกอบเสมอ ซงจะเรยกวาคส คสบางคสามารถใชรวมกนได บางคไมควรน ามาใชรวมกน ซงมแนวทางปฏบตในการเลอกใชสตวอกษรและสพนหลงใหเหมาะสมกน ดงน

ถาพนหลงสเขมใหเลอกสตวหนงสอสออน หรอถาพนหลงสออนกใหเลอกสตวหนงสอสเขม เชน ตวอกษรขาว หรอเหลองบนพนน าเงน อกษรสเขยวบนพนด าและอกษรด าบนพนเหลอง นอกจากนยงมงานวจยพบวาควรใชพนหลงเปนสเขมมากกวาสออน เนองจากสเขมจะชวยลดแสง

58

สวางจากจอภาพ ท าใหรสกสบายตามากกวาการใชสออนเปนพนหลง ชวยลดความลาของสายตา ในการอานจอภาพ

หลกเลยงการจบคสขอความกบพนหลงทตดกนหรอกลนกนจนมากเกนไป เชน แดงกบเขยว น าเงนกบแดง น าเงนกบเขยว เพราะจะท าใหอานยากและปวดสายตา

ในกรณทสพน และสตวอกษรใกลเคยงกน อาจท าการเพมขอบตวอกษร หรอใชสฟงกระจายรอบตวอกษรเขาชวย เปนตน

แมการใชสตวอกษรทแตกตางไปจากขอความอน ๆ จะเปนการเนนใหผเรยนสนใจบรเวณนนมากขน แตไมควรใชสมากเกนกวา 3 ส รวมสพนดวย แตตองระวงใหสทงหมดไปดวยกนไดด โดยไมขดแยงกน

การใชภาพนงและกราฟก ภาพนงและกราฟกเปนองคประกอบทส าคญอกตวหนงของมลตมเดย เพราะชวยสอ

ความหมายใหผใชเขาใจไดเปนอยางด การใชภาพนงและกราฟกนนนอกจากจะใชเพอสอความเขาใจเนอหาแลว ยงชวยเพมความสวยงามและสสนใหมลตมเดยดนาสนใจยงขน ในการเลอกใชกราฟกในแตละหนาของบทเรยนมลตมเดยนนจงตองแนใจวาตองการน ามาใชเพออะไร เพอความสวยงามหรอเพอใชสอน เพอไมใหใชภาพเกนความจ าเปน ซงนอกจากจะรบกวนการเรยนรแลว ยงท าใหไฟลบทเรยนมขนาดใหญเกนความจ าเปน ซงนอกจากจะรบกวนการเรยนรแลว ยงท าใหไฟลบทเรยนมขนาดไฟลใหญเกนความจ าเปนอกดวย

การน าเสนอดวยภาพนงและกราฟกในบทเรยนมลตมเดย มหลกการดงน 1) ควรน าเสนอภาพทสอดคลองกบจดมงหมาย และเนอหา มความชดเจน สงเกตงายและ

สอความหมายไดด ควรหลกเลยงการใชภาพทไมเกยวของแมจะน ามาเพอการตกแตงใหสวยงาม หรอภาพทอาจจะท าใหสอความหมายผดไปจนผเรยนสบสนได

2) ภาพ ๆ หนงควรใชเพอเสนอแนวคดหลกเพยงแนวคดเดยว หลกเลยงการใชภาพจ านวนมาก ๆ หรอภาพทมรายละเอยดมากหรอนอยเกนไป

3) ลกษณะของภาพตองมความนาสนใจ ชวนมอง และมขนาดพอเหมาะกบหนาจอ หรอสภาพแวดลอมอน ๆ

4) ระวงการใชภาพเปนพนหลง (Background image) หรอใชกราฟกทเปนลวดลาย เพอใหบทเรยนดสวยงาม เพราะอาจท าใหอานไดล าบาก ถาตองใชพนหลงทมลายใหใชสพนเรยบเปนพนรองรบสวนทเปนขอความและกราฟกนนอกครง

59

5) ในกรณทตองการใชรปแบบตวอกษรทมความสวยงามเปนหวขอ (Heading) อาจใชรปแบบขอความทเปนภาพหรอกราฟก เพอลดปญหาการไมมรปแบบอกขระในเครองคอมพวเตอรของผใช โดยอาจใชสหรอความหนาของเสนขอบเพมความชดเจนของภาพหรอขอความ

6) การออกแบบหนาจอไมควรมการเสรมแตงมากเกนไป และควรพจารณาความเหมาะสมในการตกแตงภาพประกอบทตองค านงถงความเปนจรงมากกวาความสวยงามเพยงอยางเดยว เพราะอาจท าใหสอความหมายผดไปจากทตงไว

7) ควรใชภาพทผเรยนคนเคย ใกลเคยงกบชวตจรงหรอประสบการณของผเรยน เพอใหมพนฐานการเขาใจทตรงกน ในกรณทการรบรภาพภายในสมองของผเรยนไมตรงกบขอความหรอค าพดทสอออกไปรปภาพจะสามารถชวยกระตนความจ า ท าใหผเรยนระลกถงขอมลทใกลเคยงกน เพอการปรบใหเหมาะสม

8) รปภาพทใชเพอชวยการตความหมายควรใชรปแบบทงายไมซบซอนและมขอความก ากบเพอใหผเรยนรบรเฉพาะสงทตองการใหตความ โดยเฉพาะส าหรบเดกเลก ควรมการอธบายวารปทใชมความหมายอยางไรดวยค าบรรยาย หรอขอความ

9) วตถประสงคของการใชสม 2 ประกร คอ แสดงสตามความจรงของสงนน ๆ และการใชสเพอเนนความส าคญ หรอเราความสนใจ ฉะนนในการใชสตามวตถประสงคแรกจงควรใชเหมอนของจรงตามธรรมชาต เชน ผลสมควรมสสม ผมคนไทยควรมสด า เปนตน เพอปองกนการสบสน

10) การใชแผนภม (Chart) แผนสถต (Graph) หรอแผนภาพ (Diagram) สามารถชวยท าใหขอมลนามธรรมเปนรปธรรมและงายตอการเขาใจมากนน ขณะเดยวกนควรออกแบบใหผเรยนไดเหนสวนทส าคญหรอเหนความสมพนธไดงายขน เชน การใชลกศรชเชอมโยง หรอจดวางขอมลไวใกลไกลเพอแสดงความสมพนธ

11) ควรใชภาพทเหมาะสมกบวยของผเรยน เชน เดก ๆ จะชอบภาพประกอบทงภาพนงและภาพเคลอนไหวทเปนสมากกวาขาวด า เดกเลกจะชอบภาพทเรยบงาย มรายละเอยดนอย แตเดกโตขนจะตองการรายละเอยดของภาพมากขน เดกชายและเดกหญงชอบภาพทมลกษณะเดยวกน ภาพการตนควรใชกบเดกเลกมากกวาผใหญ ผเรยนจะชอบภาพทมสออนลงตามวยทมากขน เปนตน

การใชภาพเคลอนไหว เปนการน าภาพนงหรอภาพกราฟกมาแสดงตอเนองกนใหเกดลกษณะการเคลอนไหว ซงม

ทงแบบ 2 มต และ 3 มต สวนใหญการน าภาพเคลอนไหวมาใชในบทเรยนมลตมเดยนนกเพอ

60

น าเสนอเนอหาทมความซบซอน อกทงยงท าใหเกดความนาสนใจขน เชน การแสดงทศทางการเคลอนทของวตถ การแสดงความตอเนองของสงทเปลยนแปลงไปตามกาลเวลา การแสดงความสมพนธขององคประกอบตาง เปนตน

การน าเสนอดวยภาพเคลอนไหวในบทเรยนมลตมเดย มหลกการดงน 1) ควรใชภาพเคลอนไหวเมอไมสามารถใสขอมลทงหมดลงในภาพนงภาพเดยวได แตกไม

ควรใชภาพเคลอนไหวมากจนเกนความจ าเปน ควรค านงถงเหตผลและความเหมาะสม 2) ภาพเคลอนไหวมอทธพลตอการมองสงตาง ๆ ทอยในหนาจอ การทตองอานอะไรใน

สภาพทมสงเคลอนไหวไปมาโดยรอบ จะท าใหรสกร าคาญ จงไมควรมภาพเคลอนไหวถาวรในหนาบทเรยน เพราะจะท าใหผเรยนไมมสมาธในการอานขอความ

3) กอนจะใชภาพเคลอนไหวควรตรวจสอบใหดกวาสามารถใชงานไดดกบเครองคอมพวเตอรทว ๆ ไปหรอไม เพราะภาพเคลอนไหวอาจใชเวลาการปรากฏทแตกตางกนในแตละเครอง และภาพเคลอนไหวบางชนดจ าเปนตองตดตงโปรแกรมเพมเตม

4) การใชภาพเคลอนไหวเปนไตเตล ผเรยนในระดบชนอนบาล-ประถมตน ตองการไตเตลทมสสนสวยงาม และมเสยงประกอบทเราใจ ในขณะทผเรยนระดบมธยมหรอสงกวามธยมตองการไตเตลทสนกระชบ และสอความหมายดวยการออกแบบภาพหรอขอความทเรยบงาย

5) ในบางครงเราสามารถสรางภาพเคลอนไหวดวยเทคนค Effect งาย ๆ เชน การน าภาพนงมาแสดงในลกษณะ Pan Left/ Pan Right, Tilt Up/Tilt Down และ Zoon in/Zoon Out เปนตน ซงจะท าใหการน าเสนอภาพมความนาสนใจขน แตกไมควรจะมมากเกนไป เพราะจะท าใหลายตา

การใชวดทศน วดทศนถกน ามาใชในลกษณะทใกลเคยงกบภาพเคลอนไหว แมเนอหาบางอยาง

ภาพเคลอนไหวทเปนกราฟกจะเหมาะสมกวา แตการน าเสนอดวยวดทศนกไดเปรยบในแงของการถายทอดภาพแหงความเปนจรงไดอยางชดเจน

การน าเสนอดวยวดทศนในบทเรยนมลตมเดย มหลกการดงน 1) การใชวดทศนบนบทเรยน อาจเกดปญหาเกยวกบขนาดของไฟลขอมลทมขนาดใหญ

จงควรมใหนอยทสด ถามความจ าเปนตองใช ควรใชเวลาในการแสดงผลทสนและใชพนทนอย ใชเพอเปนสวนเสรมขอความและภาพ มากกวาการใชสวนหลกของเนอหาในบทเรยน

61

2) หากมความจ าเปนตองน าเสนอเนอหาเปนวดทศนตลอดทงเรอง เชน การสอนเตนลลาศ การสอนซอมเครองยนต ควรแบงการน าเสนอวดทศนเปนตอน ๆ เพอไมใหนาเบอเกนไป

3) ผเรยนควรควบคมการท างานของวดทศน โดยการใชแผงควบคมการท างานเพอเลน หยด เดนหนา ถอยหลง เพมลดเสยงของวดทศนได

การใชเสยง การใชเสยงไมวาจะเปนเสยงพดบรรยาย เสยงดนตร และเสยงประกอบ (Sound Effect)

ชวยในการน าเสนอบทเรยนนาสนใจ เชน เสยงพดใชเพอเสรมการชวยเหลอ หรอใหค าแนะน า เสยงดนตรชวยเพมความเราใจและบรรยากาศในการน าเสนอเนอหา เสยงประกอบฉากชวยกระตนใหผเรยนเกดจนตนาการ เปนตน การใชเสยงกเชนเดยวกบการใชขอความและภาพ ทจะตองมการเลอกใชใหเหมาะสมกบเวลาและการน าเสนอดวยเสยงในบทเรยนมลตมเดย มหลกการดงน

1) ควรหลกเลยงการบรรยายตามขอความทปรากฏบนจอภาพ นอกจากมวตถประสงคเฉพาะ เชน การสอน การอาน หรอการสอนเดกเลกดวยขอความสน ๆ เพราะผเรยนแตละคนมพฤตกรรมในการอานไมเหมอนกน ความเรวในการอานกแตกตางกน การปรบอตราการอานของตนเองใหพอดกบเสยงบรรยายจงกลายเปน “ตวกวน” (Noise) ในการรบร

2) หากจ าเปนทจะตองมขอความเพออธบาย หรอใหความรบนจอภาพ ผออกแบบควรก าหนดปมควบคมเสยง เพอใหผเรยนสามารถควบคมระดบความดงของเสยง รวมทงเลอกไดวาตองการจะศกษาในรปแบบใด จะฟงเสยงบรรยายหรอจะอานเอง หรอฟงซ า ตามความสนใจและความถนดของผเรยนเอง

3) การน าเสนอดวยเสยงประกอบกบภาพ ความยาวของเสยงควรสอดคลองกบระยะเวลาการแสดงภาพ

4) เสยงไมวาจะเปนเสยงพด เสยงบรรยาย หรอเสยงดนตร ตองชดเจน มคณภาพ ถกตอง และเหมาะสม โดยเฉพาะเสยงของผบรรยายควรมน าเสยงแจมใส มโทนเสยงทเหมาะสมกบเนอเรอง เชน เมอนกเรองทตนเตน กใชเสยงเรวขน หรอเมอเนอหาตองการการสรางอารมณควรทอดเสยงใหเขากบเนอหานนดวย

5) ไมควรใชเสยงประกอบ หรอเสยงดนตรมากจนเกนไป เพราะจะรบกวนการเรยนรเนอหาของผเรยนโดยเฉพาะหากผเรยนตองอานเนอหาจากหนาจอ

62

6) ไมควรบนทกเสยงบรรยาย และเสยงแบคกราวดซอนไวดวยกน เพราะหากการบนทกมความดงคอย ไมเหมาะสม การควบคมความดงของเสยงหนงจะสงผลกระทบตออกเสยงหนง

7) การใหโจทยทเกยวกบตวเลข หรอการค านวณทางคณตศาสตรทจ าเปนตองใชระยะเวลา ควรใชตวหนงสอมากกวาเสยงพด

8) การใชเสยงเปนตวปอนกลบเมอตอบค าถามถกหรอผดนน เมอผใชตอบถกควรใชเสยงสง และเราใจ หากตอบผดควรใชเสยงสนและต า หรออาจแสดงวาผดดวยค าพด หรอเครองหมายผด หรอรปแบบอน ๆ ทผเรยนไมชอบ

9) การบนทกเสยงอาน ผบนทกเสยงควรตองจดบนทกคาตาง ๆ เชน ระดบความดง Sampling Rate และอน ๆ ตลอดจนการตดตงอปกรณทเกยวกบการบนทกใหละเอยด ทงนเสยงจะไดไมผดเพยนเมอมการแกไขเสยงภายหลง

หลกการออกแบบการควบคมบทเรยนและปฏสมพนธ การออกแบบการควบคมบทเรยนมลตมเดยและปฏสมพนธมจดมงหมายเพอใหผเรยน

สามารถเขาไปมสวนรวมในการเรยนไดอยางอสระ สามารถจดการล าดบขนของการเรยนรวมทงกจกรรมตาง ๆ ไมวาจะเปนการเดนหนา ถอยหลง หรอขามหวขอทไมจ าเปนหรอไมตองการ และผเรยนสามารถโตตอบกบบทเรยนเสมอนการเรยนจากพดคยซกถามจากครผสอน แตค าถามส าคญส าหรบนกออกแบบคอ ในการออกแบบกาควบคมบทเรยนนน ควรใหผเรยนควบคมอยางไรในขอบเขตมากนอยเพยงใด บางคนเชอวาผเรยนจะควบคมการเรยนไดดกวาคร จงออกแบบบทเรยนโดยใหสทธแกผเรยนเตมท ผเรยนเปนผตดสนใจไดเองทงหมดแมกระทงการก าหนดเกณฑการทดสอบ แตจากการศกษาพบวา ผเรยนไมใชผทตดสนไดดทสด ยงใหสทธการควบคมมาก การเรยนกยงไมมประสทธภาพ ฉะนนแนวทางทถกตองจงควรออกแบบบทเรยนทใชวธประสานการควบคมทงจากฝายผเรยน และฝายผสอน (ผานการควบคมโดยโปรแกรม) ใหอยในลกษณะทเหมาะสม ซงหลกเกณฑทวไปทควรใชในการใหสทธควบคมบทเรยนแกผเรยน คอ ใหสทธผใหญมากกวาเดก ใหสทธในการเลอกเดนหนาบทเรยนไดเสมอ และใหสทธในการยอนกลบไปทบทวนบทเรยนเกาไดทกเวลาหากตองการ รวมทงใหสทธตดสนใจยตการเรยนไดตลอดเวลา (วภา อตมฉนท, 2544)

การออกแบบการควบคมบทเรยนและปฏสมพนธในบทเรยนมลตมเดย มหลกการดงน 1) การควบคมบทเรยนในชวงแรกตงแตการน าเสนอชอเรอง (Title) หรอการแนะน า

บทเรยน ควรใชรปแบบการควบคมดวยเวลา หรอการตอบสนองทงาย เชน คลกเมาส กดแปนพมพ

63

ตวใดตวหนง การพมพชอตนเอง เปนตน เพอไมใหผเรยนรสกวายงยากในการใชงาน หลงจากเขาสหนารายการหลก (Menu) แลวจงจะใชรปแบบทแตกตางออกไป

2) การออกแบบหนารายการหลก (Menu) ทเชอมโยงไปสเนอหาสวนตาง ๆ ควรพจารณา 2 สวน คอ ระดบความลกและความตนของขอมล ทหากผเรยนตองเลอกรายการหลายครงกวาจะไปถงขอมลทตองการกจะท าใหผเรยนเบอได หรอหากมรายการมากเกนไปเพอใหครบทกหวขอเนอหา กจะท าใหหนารายการอดแนนไปดวยหวขอทจะใชเชอมโยง ฉะนนจงควรแบงหมวดหมและระดบชนของรายการเชอมโยงใหเหมาะสม ในการวจยครงนผวจยไดพฒนามลตมเดยเพอการเรยนรเรองเพศศกษารอบดาน ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 3 เพอใชประกอบการอบรมใหความรเรองเพศศกษารอบดาน ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 3 โดยผวจยไดแบงเนอหาของมลตมเดยเพอการเรยนรเรองเพศศกษารอบดาน เปน 3 บทเรยน คอ บทท 1 แตกเนอสาว บทท 2 เขาวยหนม และบทท 3 เรยนรเรองเพศศกษารอบดาน โดยไดด าเนนการสรางมลตมเดยเพอการเรยนรโดยใชหลกการและทฤษฎเกยวกบการสรางมลตมเดยเพอการเรยนรและด าเนนการหาประสทธภาพ ทดลองใช และประเมนความพงพอใจตามกระบวนการศกษาวจยตอไป สวนท 2 แนวคดเกยวกบเพศศกษารอบดาน เพศศกษาเปนกระบวนการจดการเรยนร เกยวกบเพศ (Sexuality) ทครอบคลมพฒนาการทางรางกาย จตใจ และการท างานของสรระและการดแลสขภาพอนามย ทศนคต คานยม สมพนธภาพ พฤตกรรมทางเพศ มตทางสงคมและวฒนธรรมทมผลตอวถชวตทางเพศ เปนกระบวนการพฒนาทงดานความร ความคด ทศนคต อารมณ และทกษะทจ าเปนส าหรบบคคลทจะชวยใหสามารถเลอกด าเนนชวตออยางเปนสขและปลอดภย สามารถพฒนาและด ารงความสมพนธกบผอนไดอยางมความรบผดชอบและสมดล 2.1 ท าไมตองพฒนาการเรยนรเพศศกษา อะไรเปนสาเหตทท าใหตองหนกลบมาพฒนากระบวนการเรยนรเพศศกษาใหกบเยาวชน ทงทความจรงการจดการเรยนการสอนในเนอหาเกยวเนองกบเรองเพศนนมอยกอนแลว แตเมอพจารณาการใชชวตทางเพศและผลกระทบทเกดขนเปรยบเทยบกบเนอหาวธการอยางเดม พบวาเยาวชนจ านวนมากไดกาวออกไปจากรอบการใชชสตในแบบทสงคมวฒนธรรมไทยไดเคย

64

ก าหนดไว การเรยนการสอนเพศศกษาตามกรอบความคดเดมจงไมไดอยในสถานะทจะชน าเยาวชนไดอกตอไป โดยเฉพาะอยางยงเมอน าไปเปรยบเทยบกบอทธพลของเศรษฐกจสงคม ซงประการหลงนไมเพยงแคเปดทาง หากยงสงเสรมชกน าใหเยาวชนไดรบรและมโอกาสในเรองเพศมากยงกวายคกอน เราตองยอมรบความจรงวา ยงมชองวางระหวางเรองทครสอนกบสงทนกเรยนปฏบตในชวตจรง เมอพจารณาถงสถตการตงครรภ การท าแทง และการตดเชอเอชไอวในวยรน การลวงละเมดและความรนแรงทางเพศ การใชจายและผลกระทบทางสขภาพกายใจอนเนองมากจากความพยายามตางๆทจะเปลยนรปรางหนาตาตางๆใหสวยงามและดงดดทางเพศ ขอเทจจรงเหลานเปนแรงผลกดนการพฒนาหลกสตรเพศศกษาใหสอดคลองและตรงกบวถเพศ เพอทผเรยนจะไดประโยชนและสามารถน าไปปรบใชไดอยางแทจรง 2.2 จดมงหมายของการจดเพศศกษารอบดาน เมอเราค านงถงผลลพธสดทายทเราตองการ คอ การสรางเยาวชนใหมคณลกษณะทพงประสงคทจะน าไปสสขภาวะทางเพศ จดมงหมายของเพศศกษารอบดานควรครอบคลมถงเรองตอไปน 1. เพอใหขอมลทถกตองและรอบดานกบเยาวชนในเรองวถเรองเพศของมนษย รวมถงการเจรญเตบโต และพฒนาการตามชวงวย การเจรญพนธ การเรยนรเกยวกบสรระรางกาย การจดการอารมณ การชวยตวเอง ชวตครอบครว การตงครรภ การใหก าเนดทารก การเลยงดเดก การตอบสนองทางเพศ อตลกษณทางเพศ การคมก าเนด การยตการตงครรภ การใชความรนแรงทางเพศ เอดส และโรคตดตอทางเพศสมพนธอนๆ 2. เพอจดโอกาสทเปดกวางและปลอดภยใหกบเยาวชนไดตงค าถาม ส ารวจ แลกเปลยนความคด และประเมนทศนคตของตนเองและสงคมในเรองเพศ เพอบมเพาะทศนคตทเปดกวาง ยอมรบความแตกตาง ไมดวนตดสน และเพอท าความเขาใจการใหคณคาในเรองตางๆจากครอบครว การพฒนาวธคดในการใหคณคาของตนเอง การสรางคณคาในตวเอง การพฒนาความเขาใจในเรองความสมพนธกบสมาชกในครอบครว และความสมพนธกบคนแตละเพศ รวมทงการเรยนรและท าความเขาใจถงหนาทและความรบผดชอบของตนเองทมตอครอบครวและผอน 3. เพอพฒนาทกษะตางๆ ทจ าเปนในการสรางความสมพนธ มปฏสมพนธ และการอยรวมกบผอน ไดแก ทกษะการสอสาร การตดสนใจ การบอกความตองการของตนเอง การยนยนความคดเหน การตอรอง การจดการความขดแยงทอาจม การปฏเสธ รวมถงความสามารถในการ

65

สราง พฒนา และรกษาสมพนธไมตรททกฝายพงพอใจ การแกปญหา รวมทงการหาความชวยเหลอ 4. เพอพฒนาและฝกฝนความรบผดชอบในเรองสมพนธภาพ และความสมพนธทางเพศตอตนเองและผอนในทกแงมม ไมวาจะเปนการเลอกทจะไมมเพศสมพนธหรอการมเพศสมพนธโดยมการปองกนโรคและการตงครรภโดยไมพรอม รวมถงการคาดการณและจดการแรงกดดนทจะน าไปสเพศสมพนธทไมไดเกดจากความยนยอมพรอมใจ การใหการศกษาเรองเพศศกษาแบบรอบดาน ควรเตรยมเยาวชนใหเขาใจเรองวถชวตทางเพศเมอเขาสวยผใหญอยางสรางสรรคและมประสทธภาพ ซงรวมถงการชวยใหเยาวชนเรยนรและพฒนาศกยภาพในการดและคนอน การสนบสนนชวยเหลอ การไมใชความรนแรง หรอก าลงบงคบคนอน และการพฒนาความสมพนธใกลชดและสมพนธภาพทางเพศททงสองฝายตางพงใจ ยนยอม เคารพกน นอกจากนน การจดการศกษาเรองเพศ ควรเปนการสวนหนงของการออกแบบการเรยนรเพอชวยใหลดผลกระทบในทางลบจากเพศสมพนธ ไดแก การตงครรภเมอไมพรอม การตดโรคตดตอทางเพศสมพนธ การตดเชอเอชไอว ตลอดจนการใชความรนแรงทางเพศ 2.3 เพศศกษารอบดานครอบคลมเรองใดบาง ไมวาเราจะจดการเรยนรเรองเพศศกษาหรอไม วยรนสวนใหญกสนใจและพรอมทจะเรยนรเรองเพศจากเพอน สงพมพ ภาพยนตร วซด และอนเตอรเนตอยแลว แตเราไมอาจแนใจเลยวาสงทเยาวชนเรยนรจากชองทางเหลานนเปนขอมลหรอขอเทจจรงแบบใด สงผลตอการรบรและทศนคตในเรองเพศของเยาวชนอยางไร การจดการเรยนรเรองเพศศกษาจงเปนการโอกาสทจะแกไขความเขาใจทผด ใหความรทถกตองอยางเพยงพอ และครอบคลมเกยวกบเรองตางๆตอไปน

1. การพฒนาการของมนษย (Human Development) การเปลยนแปลงทางสรระเมอ เขาวยหนมสาว พฒนาการทางเพศ การสบพนธ ภาพลกษณตอรางกาย (Body image) ตวตนทางเพศและรสนยมทางเพศ 2. สมพนธภาพ (Relationships) ในมตของครอบครว เพอน การคบเพอนตางเพศ ความรก การใชชวตค การแตงงาน การเลยงลก 3. ทกษะจ าเปนในการด าเนนชวต (Personal Skills) เพราะความรและขอมลทไดรบเกยวกบเพศนนไมเพยงพอทจะชวยใหเยาวชนสามารถรบมอกบเหตการณและแรงกดดนตางๆท

66

ประสบในชวตจรง เพศศกษาควรน าไปสการพฒนาใหเยาวชนเกดกระบวนการวเคราะหและทกษะทจ าเปนในการด าเนนชวต ไดแก 3.1 การใหคณคากบสงตางๆ ซงระบบการใหคณคาน เปนตวชน าพฤตกรรม เปาหมายและการด าเนนชวตของเรา 3.2 การสอสาร การรบฟง การแลกเปลยนความรสกนกคดทสอดคลองหรอแตกตางกน 3.3 การตดสนใจ การตอรอง การท าความตกลงเพอบรรลความตงใจหรอทางเลอกทตนสามารถรบผดชอบได 3.4 การรกษาและยนยนในความเปนตวของตวเอง สามารถแสดงความรสก ความตองการของตนเองโดยเคารพในสทธของผอน 3.5 การจดการกบแรงกดดนจากเพอน สงแวดลอม และอคตทางเพศ 3.6 การแสวงหาค าแนะน า ความชวยเหลอ การจ าแนกแยกแยะขอมลทถกตองออกจากขอมลทไมถกตอง 4. พฤตกรรมทางเพศ (Sexual Behavior) ทพฒนาไปตามชวงชวต การเรยนรอารมณทางเพศ การจดการทางอารมณ การชวยตวเอง จนตนาการทางเพศ การแสดงออกทางเพศ การละเวนการมเพศสมพนธ การตอบสนองทางเพศ การเสอมสมรรถภาพทางเพศ 5. สขภาพทางเพศ (Sexual Health) เพอหลกเลยงผลกระทบทไมพงประสงคจากความสมพนธทางเพศ เพศศกษาควรใหความรเกยวกบการมเพศสมพนธทปลอดภย วธการคมก าเนด การท าแทง การปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธและเอดส การลวงละเมดทางเพศ ความรนแรงทางเพศ และอนามยเจรญพนธ 6. สงคมและวฒนธรรม (Society and Culture) วธการเรยนรและการแสดงออกในเรองเพศของบคคลไดรบอทธพลจากสงแวดลอมและบรรยากาศทางสงคมและวฒนธรรม เพศศกษาจงควรเปดโลกทรรศนใหเขาใจบทบาททางเพศ เรองเพศในบรบทของสงคม วฒนธรรม 2.4 ทศนะและความเชอในเรองเพศ แตละครอบครว แตละบคคล ตางมทศนะตอเรองเพศและใหคณคาตอพฤตกรรมทเกยวของซงอาจจเหมอนหรอแตกตางกน การสอนเรองเพศศกษาควรเปดโอกาสใหเยาวชนไดรบร ทบทวนและตรวจสอบความคด ความเชอในเรองเพศอยางเปดกวาง ไมดวนตดสนทจะคลอยตามความคดใดๆโดยปราศจากขอมลและการคดไตรตรอง การะบวนการเชนนจะชวยใหเยาวชนม

67

ความคดเหนทเปนตวของตวเอง สามารถดแลตนเองตามวถเพศทตนเลอกใหมผลทางบวกทงดานสขภาพกาย ใจ สงคม ของตนเองและคนทเกยวของ การจดการเรยนรเรองเพศศกษาทจะใหผลเชนน จงเปนเรองจ าเปนทผจดการเรยนรตองตระหนกและระมดระวง ไมน าทศนะ ความเชอเกยวกบเพศของตนเองมาก าหนดและชน าผเรยนซงจะมผลเชงลบตอการจดการเรยนร เชน แมวาครมความเชอสวนตววาไมควรมเพศสมพนธกอนแตงงาน การเปนเกยหรอเลสเบยนเปนเรองผด เปนตน แตครยงคงตองใหขอมล เกยวกบการมเพศสมพนธทปลอดภยและวธการคมก าเนด ไมใชหรอแสดงทาทเชงลบตอพฤตกรรมดงกลาว (ทขดแยงกบความเชอสวนบคคลของคร) เราตองไมลมวาสงทส าคญทสดของการยดผเรยนเปนศนยกลางคอ การจดการเรยนรทเกดประโยชนตอผเรยน มากกวาทจะมงเนนหลอหลอมเยาวชนใหมวถชวตตามทศนะความเชอของเรา ซงไมสอดคลองกบสภาพความเปนจรงในสงคมและภาวะแวดลอมทผเรยนตองเผชญ เพศศกษาทมงเนนขอหามทางสงคมและความผดบาปนนพบวา ไมประสบความส าเรจในการชวยเยาวชนใหมชวตทางเพศทปลอดภย ดงจะเหนไดจากสถตอายเมอเรมมเพศสมพนธ จ านวนคนอนโดยเฉลย อตราการตงครรภและการท าแทงทไมปลอดภยของเยาวชน อตราการตดเชอเอชไอวทเพมขนในกลมเยาวชน ขอมลเหลานสามารถชชดไดวาเราไมสามารถจดการเรยนรเพศศกษาแบบเดมไดอกแลว ในการวจยครงนเปนการพฒนามลตมเดยเพอการเรยนรเรองเพศศกษารอบดาน ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 3 เพอใชเปนสอการเรยนรเรองเพศศกษา โดยมงหวงวามลตมเดยดงกลาวจะเปนสอการเรยนรเรองเพศศกษาทเหมาะสมกบสภาวะสงคมปจจบน เพอเปนการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธและการตงครรภทไมพงประสงค สวนท 3 ความพงพอใจ 3.1 ความหมายของความพงพอใจ ความพงพอใจ ตรงกบค าในภาษาองกฤษวา “SatiSfaction” เปน ความรสก ทศนคตเปนความรสกของบคคลทมตองานทท า ถามความพงพอใจมากจะสงผลใหสละแรงใจ แรงกาย และสตปญญาใหแกงานอยางเตมท ไดมนกการศกษา และนกวชาการใหความหมายไว ดงน กาญจน เรองมนตร (2543. หนา 1) กลาวถงความหมายของความพงพอใจไววา เปนความรสกทชอบ ภมใจ สขใจ อนจะมผลใหเกดความพงพอใจในการท างาน มการเสยสละทง แรงกายแรงใจ และสตปญญาใหกบงานอยางจรงจง

68

ชยตพงศ สจรตรานนท(2542. หนา 20) ไดกลาวถงความหมายของความพงพอใจไววา เปนความรสกทชอบ ทพอใจของบคคลแตละคนทมตองานทท าอยมนปจจบน หากมความพงพอใจมากทจะเสยสละ อทศแรงกายแรงใจใหแกงาน สงผลใหเกดประสทธภาพในการท างานสง ตอบสนองความตองการและบรรลจดมงหมายขององคกร พมพสภา ศรพลดน (2541. หนา 31) ไดใหความหมายความพงพอใจไววา เปนความรสกหรอทศนคตของบคคลทมตอการปฏบตงาน ถาคนเรามความรสกหรอทศนคตทดตอการปฏบตงานในทางบวก จะมผลใหเกดความพงพอใจในการท างาน มความเสยสละและอทศแรงกายแรงใจ และสตปญญาใหแกงานมาก ถาคนเรามความรสกหรอทศนคตทดตอการท างานในทางลบจะมผลท าใหเกดความไมพอใจในการท างาน ไมกระตอรอรนในการปฏบตงาน แตท าหนาทไปวน ๆ ทงนขนอยกบองคประกอบทเปนสงจงใจทมอยในงานนน ๆ ความพงพอใจในการท างานจงเปนผลมาจากการสรางแรงจงใจ เพอกระตนใหผปฏบตงานเกดความพงพอใจทจะใชพลงปฏบตงานใหประสบผลส าเรจตามเปาหมายขององคกรหรอหนวยงาน อศยาพร สวรรณกฏ (2541. หนา 16) ไดกลาววา ความพงพอใจ หมายถง สภาพความรสกพงพอใจของบคคลทมตองานและสงแวดลอมในการท างาน เกดจากการไดรบการตอบสนองความตองการทงทางดานรางกาย และจตใจ กอใหเกดความเตมใจทจะปฏบตงานใหบรรลเปาหมายทวางไวอยางมประสทธภาพ สรปไดวา ความพงพอใจเปนความรสก หรอทศนคตของบคคลทมตอสงหนงสงใด ความพงพอใจจะเกดขนเมอไดในสงทตองการ หรอบรรลเปาหมายทางรางกายและจตใจในระดบหนง ความรสก หรอทศนคตดงกลาวจะลดลงหรอไมเกดขน หากความตองการ หรอจดหมายนนไมไดรบการตอบสนอง 3.2 ประโยชนของความพงพอใจในการเรยน

พมลรตน ธนรตนพมลกล (2541.หนา 10) ไดกลาววา ในจดการเรยนการสอนนนความพงพอใจเปนสงทมความส าคญ และมประโยชนเปนอยางยง เพราะถานกเรยนมความพงพอใจในการเรยน กจะเปนแรงหนนใหนกเรยนตงใจเรยนอยางเตมท มความสขในการเรยน มความขยนขนแขงในการเรยน มความคดรเรมสรางสรรค มการเรยนอยางสนกสนาน ผลสมฤทธ ทางการเรยนกสงตามไปดวย ตรงกนขาม หากนกเรยนไมมความพงพอใจในการเรยน กจะเปนมลเหตทท าใหไมสนใจในการเรยน ผลสมฤทธในการเรยนต า

69

นอกจากน ลวน สายยศ และคณะ (2543. หนา 5) ไดกลาวถงประโยชนของความพงพอใจไววา เปนค ายอของการอธบายความรสกเปนอยาง ๆ คมพฤตกรรมตาง ๆ ไดมาก เชน พดวาเขามความพงพอใจในการเรยน มความหมายวาเขารกการเรยน มความสขสนกสนานทไดเรยน ท าอะไรไดหลายอยางเพอการเรยน ความพงพอใจใชพจารณาเหตของพฤตกรรมของบคคลทมตอบคคลอนหรอสงอนนน คอความพงพอใจของคน สามารถสงเสรมหรอยบยงสงทเขาจะแสดงออกได สวน ศนชา เลศการ (2547. หนา 44) ไดกลาวถงประโยชนของความพงพอใจไววา ความพงพอใจในการเรยนของนกเรยนมความส าคญ และมประโยชนมาก หากนกเรยนมความพงพอใจในการเรยนแลว ยอมกอใหเกดผลดงนคอ ผเรยนเกดความกระตอรอรนในการท างาน มความคดรเรมสรางสรรคในการเรยน สนใจ เหนคณคาของการเรยน มผลสมฤทธทางการเรยนสง จากแนวคดเกยวกบประโยชนของความพงพอใจในการเรยน สรปไดวา ถานกเรยนมความพงพอใจในการเรยนเขาจะมความสข สนกกระตอรอรนกบการเรยน ผลสมฤทธทางการเรยนจะสงขน และมความตงใจในการเรยนอยางเตมก าลงความสามารถ 3.3 แนวคดทฤษฎเกยวกบความพงพอใจ ในการปฏบตงานใด ๆ กตาม การทผปฏบตงานจะเกดความพงพอใจตอการท างานมากหรอนอย ขนอยกบสงจงใจในงานทมอย การสรางแรงจงใจ หรอแรงกระตนใหเกดกบผปฏบตงานนน ๆ เพอใหการปฏบตงานน ๆ เปนไปตามวตถประสงคทวางไว มนกการศกษา ในสาขาตาง ๆ ท าการศกษาคนควา และตงทฤษฎเกยวกบการจงใจในการงาน ทท าใหเกดความพงพอใจ ดงน สกอตต (Scott.1970 p.124) ไดเสนอแนวคดในเรองการจงใจใหเกดความพงพอใจตอการท างาน ทจะใหผลเชงปฏบต มลกษณะดงน 1. งานควรมสวนสมพนธกบความปรารถนาสวนตว งานนนจะมความหมาย ส าหรบผท า 2. งานนนตองมการวางแผน และวดความส าเรจได โดยใชระบบการท างาน และการควบคมทมประสทธภาพ 3. เพอใหไดผลในการสรางสงจงใจภายใน เปาหมายของงานจะตองมลกษณะ ดงน คนท างานมสวนในการตงเปาหมาย ผปฏบตไดรบทราบผลส าเรจในการท างานโดยตรง และงานนนสามารถท าใหส าเรจได

70

เมอน าแนวคดนมาประยกตใชกบการจดกจกรรมการเรยนการสอน นกเรยนมสวนในการเลอกเรยนตามความสนใจ และมโอกาสรวมกนตงจดประสงค หรอความมงหมาย ในการท ากจกรรม ไดเลอกวธการแสวงหาความรดวยวธทผเรยนถนด และสามารถคนหาค าตอบได มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช (2540. หนา 141-144) ไดกลาวถงการแบงความตองการของมนษยตามทฤษฎแมคคลแลนด (David McClelland) ออกเปน 3 ประเภท คอ 1. ความตองการสมฤทธผล (Needs for Achievement) เปนพฤตกรรมท จะกระท าการใด ๆ ใหเปนผลสมฤทธเลศ มาตรฐาน เปนแรงขบทน าไปสความเปนเลศ 2. ความตองการสมพนธ (Needs for Affiliation) เปนความปรารถนาทจะสราง มตรภาพและมความสมพนธอนดกบผอน 3. ความตองการอ านาจ (Need for Power) เปนความตองการควบคมผอน มอทธพลตอผอน และตองการควบคมผอน มาสโลว (Maslow. 1977. p.46, อางองจาก ศนชา เลศการ 2547. หนา 40) ไดเสนอล าดบความตองการของมนษย (Hierarchy of needs) ม 5 ระดบ ไดแก 1.ความตองการทางรางกาย (The Physiological Needs) เปนความตองการ เบองตนเพอความอยรอดของชวต เชน ความตองการในเรองของอาหาร น า อากาศ เครองนงหม ยารกษาโรค ทอยอาศย ความตองการทางเพศ ความตองการทางดานกายจะมอทธพลตอพฤตกรรมของตนกตอเมอความตองการทงหมดของคน ยงไมไดรบการตอบสนอง 2. ความตองการความปลอดภย (Safety Needs) เปนความรสกทตองการความ มนคงปลอดภย ในปจจบน และอนาคต ซงรวมถงความกาวหนาและความอบอนใจ 3. ความตองการทางสงคม (Social or Belohging Needs) ไดแก ความตองการ ทจะเขารวม และไดรบการยอมรบทางสงคม ความเปนมตร และความรกจากเพอน 4. ความตองการทจะไดรบความยกยองหรอมชอเสยง (The Esteem Needs) เปนความตองการระดบสง ไดแก ความตองการอยากเดนในส งคม รวมถงความส าเรจ ความรความสามารถ ความเปนอสระ และเสรภาพ และการเปนทยอมรบนบถอของคนทงหลาย 5. ความตองการทจะตองไดรบความส าเรจในชวต (Self Actualization) เปนความตองการระดบสงของมนษย สวนมากจะเปนการอยากเปนอยากได ตามความคดของตวเองแตไมสามารถเสาะแสวงหาได

71

จากทกลาวมาเกยวกบแนวคดทฤษฎเกยวกบความพงพอใจสรปไดวา ทฤษฎเกยวกบความพงพอใจนน ไดชใหเหนวา ความพงพอใจนนมสาเหตมาจากผลของการตอบสนองตอความตองการทางดานรางกาย ความตองการดานจตใจ และสงผลตอการกระท าทม ตองาน ชวยใหผลงานดมประสทธภาพ และผท างานกท างานอยางมความสข 3.4 การวดความพงพอใจ อเวนส ( Evans. 1971 pp. 31-38, อางองจาก ถนอมทรพย มะลซอน.2540. หนา 42-43) กลาววา การวดความพงพอใจทางการเรยนอาจท าไดหลายวธ ดงน 1. การใชแบบสอบถาม ซงเปนวธการทนยมกนอยางแพรหลายวธหนง โดยการขอรองหรอความรวมมอจากกลมของบคคลทตองการวด แสดงความคดเหนลงในแบบฟอรม ทก าหนดค าตอบไวใหเลอกตอบหรอเปนค าตอบอสระ โดยค าถามทถามถงความพงพอใจ ในดานตาง ๆ ของการจดกจกรรมการเรยนการสอน 2. การสมภาษณ เปนอกวธทวดระดบความพงพอใจ ซงเปนวธการทตองอาศยเทคนค และความช านาญพเศษของผสมภาษณ ทจะจงใจใหผถกสมภาษณตอบค าถามใหตรงกบขอเทจจรง การสมภาษณเปนการวดระดบความพงพอใจ โดยวธการทประหยด และมประสทธภาพวธหนง 3. การสงเกต เปนอกวธหนงทจะท าใหทราบถงระดบความพงพอใจได โดยวธการสงเกต พฤตกรรมกอนการจดกจกรรมการเรยนการสอน ขณะการจดกจกรรมการเรยนการสอน และหลงการจดกจกรรมการเรยนการสอนแลว เชน การสงเกตกรยา ทาทาง การพด สหนา การโตตอบ การรวมกจกรรมการวดความพงพอใจโดยวธน ผวดตองท าอยางจรงจง และม แบบแผนทแนนอน จงจะสามารถประเมน ไปถงความพงพอใจไดอยางถกตอง ศรชย กาญจนาส (2542. หนา 22-73) ไดกลาววา การสรางแบบสอบถามวดความพงพอใจ หรอวดทศนคตทนยมกนในปจจบน มหลายวธ ดงน 1. การวดทศนคตโดยใชวธ Summatec Rationg หรอ Liker Method วธการนสรางขนโดยเรนส ลเคอรท (Renis Likert) กระบวนการของการสรางแบบสอบถามกโดยการสรางขอความ(Attitude statements) ขนมาหลาย ๆ ขอความใหครอบคลมหวขอทเราจะศกษา การตอบแบบสอบถามนมขอใหเลอก 5 ขอ คอ 1) เหนดวยอยางมาก 2) เหนดวย 3) ไมแนใจ 4) ไมเหนดวย และ 5) ไมเหนดวย อยางมาก การใหคะแนนนนขนอยกบชนดของขอความวาเปน positive หรอ negative statement

72

2.การวดทศนคตโดยใชวธ Equal Appearing intervals วธการนสรางขนโดย Thurstone ซงมขนตอนในการสรางสเกลวดทศนคต ดงน ขนแรกจะตองสรางขอความหรอประโยค (Statement or items) ทเกยวกบสงทเราตองการจะวด อาจจะไดมาจากขอมลจากการท าโครงการทดลองหรอจากบทความการวจยอน ๆ ทเกยวของหรอจกแหลงอน ๆ ซงแสดงใหเหนวาขอความเหลานนจะแทนความรสกทมตอ วตถ สงของ บคคล หรอสถานการณทเราตองการจะวดทศนคต ทมตอสงนน เมอไดขอความทมากทสดแลว กลมบคคลทตองการ คอกลมบคคลทจะใหความคดเหนตอขอความทสรางขนมา ขอความเหลานจะแยกพมพไวในบตร โดยในแตละบตรจะประกอบดวยขอความหนงขอความ นอกจากบตรนแลว ผตอบยงไดบตรอก 11 บตร ซงตวอกษร A ถง K บตร A หมายถง ความรสกทไมแนใจ ซงแทนดวยบตร F หมายถง ความรสกทไมแนใจ ซงแทนดวยบตร F และจะเพมขนเรอยจนถงบตร K ซงแทนความรสกเหนดวยมากทสด โดยผตอบทไดรบบตรเหลานจะตองพจารณา ล าดบความมากนอย ของขอความ หรอไมชอบ ความเหนดวยหรอไมเหนดวย ความพอใจหรอไมพอใจของแตละขอความในบตรทไดรบโดยน าไปรวมกลมกบบตร A ถงบตร K 11 บตร ดงกลาว หรออาจจะใสตวอกษรลงในบตรทบรรจขอความกได 3. การวดทศนคตโดยใชวธ Semantic Differential เปนการศกษาเกยวกบความคดรวบยอด ของสงตาง ๆ ผคดวธนเปนคนแรกคอ ชารล อ ออสกด (Charles E. Osgood) และผรวมงานซงเปนการศกษาถงความหมายของสงตาง ๆ ตามความคดเหนของกลมทจะศกษาโดยวธทวไป สเกลแบบนจะประกอบดวยขอใหเลอก 7 ขอ ศกษาจะใหกลมบคคลทจะศกษาประเมนคา (rate) เกยวกบสงใดสงหนง ซงอาจจะเปนสถานท บคคล เหตการณ การประเมนคานนใชค าคณศพทซงตรงกนขาม และมล าดบของความมากนอย (degree) จากดานหนงไปสอกดานหนงรวมทงหมด 7 อนดบ แบบสอบถามแบบนเปนแบบสเกลทใหตอบโดยการใหผตอบประเมนคามาก/ นอย และสามารถจะใชวดความคดเหน ความรสก หรอทศนคตของบคคลตาง ๆ ไมวาเชอชาตใดหรอกลมใด ทมตอสงตาง ๆ ได และสามารถจะเปรยบเทยบทศนคตทมตอสงใดสงหนงของกลมตาง ๆ ได อมรรตน เชงหอม (2544. หนา 37) กลาววา มาตราวดความพงพอใจสามารถกระท าไดหลายวธ ไดแก 1. การใชแบบสอบถาม โดยผสอบถามจะออกแบบสอบถามเพอตองการทราบความคดเหน ซงสามารถท าไดในลกษณะทก าหนดค าตอบใหเลอก หรอตอบค าถามอสระ ค าถามดงกลาวอาจถามความพงพอใจในดานตาง ๆ เชน การบรหาร การควบคมงานและเงอนไขตาง ๆ เปนตน ซงเปนวธการทนยมกนอยางแพรหลายวธหนง

73

2. การสมภาษณ เปนวธวดความพงพอใจทางตรงทางหนง ซงตองอาศยเทคนค และวธการทด จงจะท าใหไดขอมลทเปนจรงได 3. การสงเกต เปนวธการวดความพงพอใจ โดยสงเกตพฤตกรรมของบคคลเปาหมายไมวาจะแสดงออกจาการพด กรยาทาทาง วธนจะตองอาศยการกระท าอยางจรงจง และการสงเกตอยางมระเบยบแบบแผน จากทกลาวมาทงหมดในเรองเอกสารทเกยวของกบความพงพอใจ ในดานความหมายของความพงพอใจ ประโยชนของความพงพอใจในการเรยน แนวคดทฤษฎเกยวกบความพงพอใจและการวดความพงพอใจ สรปไดวา ความพงพอใจ หมายถง ความรสกมความสขเมอไดรบผลส าเรจตามความมงหมาย ขณะปฏบตกจกรรมการเรยนรกมความกระตอรอรน สนก เปนสข เกดความคดสรางสรรค ความพงพอใจวดไดหลายวธ คอ การสมภาษณ การสงเกต แตแบบทดทสดและสะดวกทสดส าหรบผประเมนคอ การวดความพงพอใจ คอความสขทเกดจากการตอบสนองความตองการทางกาย ทางจตใจ ดานความส าเรจของงาน สวนท 5 งานวจยทเกยวของ

สธาทพย แสงวฒนกล (2546) ไดศกษาเรองทศนคตของนกศกษามหาวทยาลยรามค าแหง ตอการปลอยตวทางเพศกอนสมรส กลาววา ทศนคตของมารดา และทศนคตของบดาทมการปลอยตวทางเพศกอนสมรสตามการรบรของนกศกษา มความสมพนธกบทศนคตของนกศกษาทมตอเรองดงกลาว นาจะเปนเครองยนยนถงความส าคญของสถาบนครอบครว ในฐานะของปจจยพนฐานทมอทธพลตอการสรางทศนคตของบตร ซงการสรางทศนคตดงกลาวยอมไมไดเรมเมอบตรเปนวยรนแลวหากแตตองเรมสงสมกนมาตงแตวยเดก

ณฐพร สายพนธ (2546) ศกษาพฤตกรรมทางเพศและปจจยทมความสมพนธกบการมเพศสมพนธของวยรนในสถานศกษา สงกดกรมอาชวศกษา อ าเภอเมอง จงหวดยโสธร พบวา ปจจยทมความสมพนธกบการมเพศสมพนธของวยรนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 คอ ระดบชนปของนกศกษา ลกษณะทพกอาศย ทศนคต การนดและอยตามล าพงกบเพศตรงขาม และการเปดรบขอมลขาวสารจากสอมวลชนในเรองเพศ

จารรตน เจยมประชานรากร (2547) ศกษาปจจยทสมพนธกบพฤตกรรมในการปองกนโรคเอดสของนกเรยนอาชวศกษาชาย กลมตวอยางเปนนกเรยนชายชนประกาศนยบตรวชาชพชนป 1-3 จ านวน 514 คน พบวากลมตวอยางเคยมประสบการณทางเพศสมพนธแลว รอยละ 33.07 บคคลทเคยมสมพนธทางเพศมากทสด คอ คนรก รอยละ 50.00 รองลงมาคอ เพอน

74

หญง และหญงบรการทางเพศ สวนชวงอายทมเพศสมพนธครงแรกมากทสด คอ ชวงอาย 13-15 ป รอยละ 47.65 และบคคลอนทมเพศสมพนธครงแรกสวนใหญ คอ คนรก รอยละ 50.00 รองลงมาคอ เพอนหญง และหญงบรการ รอยละ 31.80, 16.40 ตามล าดบ

กลยา สหรายพรหม (2548) ศกษาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมปองกนการตดเชอโรคเอดสของนกเรยนมธยมศกษาตอนปลาย สายสามย สายอาชพ ในเขตอ าเภอเมอง จงหวดอดรธาน จ านวน 2,212 คน เปนนกเรยนสายสามญเพศชาย 568 คน เพศหญง 575 คน และนกเรยนสายอาชพเพศชาย 386 คน เพศหญง 683 คน พบวานกเรยนหญงสายสามญ และนกเรยนหญงสายอาชพเคยมเพศสมพนธกบครก รอยละ 2.70 โดยสวนใหญมคนอนเพยง 1 คน ยกเวนนกเรยนสายอาชพเทานนท รอยละ 0.50 มจ านวนคนอนถง 2 คน โดยรอยละ 1.10 จะไมมการใชถงยางอนามยกบครกเลย ส าหรบนกเรยนชายทงสายสามญ และสายอาชพ เคยมเพศสมพนธกบเพอนหญงหรอครก รอยละ 25.00โดยสวนใหญนกเรยนชายสายสามญ รอยละ 6.90 และนกเรยนชายสายอาชพ รอยละ 19.40 มจ านวนคนอนทเคยมเพศสมพนธตงแต 3 คน ขนไปซง รอยละ 11.60 จะมการใชถงยางอนามยเพยงบางครง รองลงมา คอไมใชเลย รอยละ 9.20 ธรรมนญ กตกล (2550) ไดศกษาเรอง คานยมการมเพศสมพนธกอนสมรสของ นกเรยนนายรอย ชนปท 1 – 4 กลมตวอยางจ านวน 302 คน พบวา วธการเลยงดของบดามารดาและการยอมรบการมเพศสมพนธกอนการสมรสในกลมเพอน มความสมพนธกบคานยมการมเพศสมพนธกอนสมรส และสามารถท านายคานยมการมเพศสมพนธของนกเรยนนายรอยต ารวจได จากการทบทวนวรรณกรรมทกลาวมาทงหมด สรปเปนกรอบแนวคดการวจยไดดงตอไปน ภาพ 1 แสดงกรอบแนวคดการวจย (Conceptual Framework)

1. แนวคดเกยวกบเพศศกษารอบดาน 2. แนวคดเกยวกบการพฒนา มลตมเดยเพอการเรยนร

บทเรยนมลตมเดยเพอการเรยนร เรองเพศศกษารอบดาน

75