aristotle spiro, albanian and modern greek, a short contrastive study (in greek)

•

¢ •

A Z

T ç

F

ë

Ç

Q

RW

g

§

H

H

ëL

Ë V

A§BANIKH KAI

NEOE§§HNIKH

¶ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ÙˆÓ ·Ï‚·ÓÔÊÒÓˆÓ Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÎÌ¿ıËÛË ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÁÏÒÛÛ·˜

GHU

•

Aı‹Ó· 2003

¢IA¶O§ITI™MIKH A°ø°H™ÂÈÚ¿ ıÂˆÚËÙÈÎÒÓ Î·È Ú·ÎÙÈÎÒÓ ÌÂÏÂÙÒÓ

ø

∞§µ∞¡π∫∏ ∫∞π

¡∂√∂§§∏¡π∫∏

¶ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ÙˆÓ ·Ï‚·ÓoÊÒÓˆÓ Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÎÌ¿ıËÛË ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÁÏÒÛÛ·˜

∂¶∂∞∂∫ - °’ ∫¶™ÕÍÔÓ·˜ 1ª¤ÙÚÔ 1. 1∂Ó¤ÚÁÂÈ· 1. 1.1. ¶ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ¤ÓÙ·ÍË˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÌÂ ÔÏÈÙÈÛÌÈÎ¤˜ Î·È ÁÏˆÛÛÈÎ¤˜È‰È·ÈÙÂÚfiÙËÙÂ˜ ÛÙÔ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ·¶ÚfiÁÚ·ÌÌ·: «∂Î·›‰Â˘ÛË ¶·ÏÈÓÓÔÛÙÔ‡ÓÙˆÓ Î·È ∞ÏÏÔ‰·ÒÓ ª·ıËÙÒÓ»ÃÚËÌ·ÙÔ‰fiÙËÛË: ∂˘Úˆ·˚Î‹ ŒÓˆÛË - ∂∫∆

ÀÔ˘ÚÁÂ›Ô ∂ıÓÈÎ‹˜ ¶·È‰Â›·˜ Î·È £ÚËÛÎÂ˘Ì¿ÙˆÓºÔÚ¤·˜ ·Ú·ÎÔÏÔ‡ıËÛË˜: À¶∂¶£ ∂È‰ÈÎ‹ °Ú·ÌÌ·ÙÂ›· ¶.√.¢.∂.

∂È‰ÈÎ‹ °Ú·ÌÌ·Ù¤·˜: ™Ù. ¶ÚÈfi‚ÔÏÔ˘¢ÈÂ‡ı˘ÓÛË °’ ∫¶™

ºÔÚ¤·˜ ˘ÏÔÔ›ËÛË˜: ∂ıÓÈÎfi Î·È ∫·Ô‰ÈÛÙÚÈ·Îfi ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ∞ıËÓÒÓ∂ÈÙÚÔ‹ ∂ÚÂ˘ÓÒÓ∆Ì‹Ì· º.¶.æ.∫¤ÓÙÚÔ ¢È·ÔÏÈÙÈÛÌÈÎ‹˜ ∞ÁˆÁ‹˜¶·ÓÂÈÛÙËÌÈÔ‡ÔÏË ∑ˆÁÚ¿ÊÔ˘πÏ›ÛÈ· 15784∆ËÏ.: 210-7277522∂-mail: [email protected]: http//www.keda.gr

∂ÈÛÙËÌÔÓÈÎfi˜ ÀÂ‡ı˘ÓÔ˜: £Âfi‰ˆÚÔ˜ ¶··ÎˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘

™˘ÁÁÚ·ÊÈÎ‹ ÔÌ¿‰·: AÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ™‡ÚÔ˘ ∂ÔÙÂ›· ‰È‰·ÎÙÈÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡: ª·Ú›·-§Ô˘›˙· ªÔÚÏfi˙-ª¿ÚÎÔ˘°ÏˆÛÛÈÎ‹ ÂÈÌ¤ÏÂÈ·: KÏÂÔ¿ÙÚ· º¿ÎÏ·ÚË

To ‚È‚Ï›Ô «ƒø™π∫∏ ∫∞π ¡∂√∂§§∏¡π∫∏» ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËÎÂ ÛÙÔ ·ÙÂÏÈ¤ ∏§∂∫∆ƒ√¡π∫∂™ ∆∂Ã¡∂™ ∂¶∂.∂ÎÙ‡ˆÛË - µÈ‚ÏÈÔ‰ÂÛ›·: µπµ§π√™À¡∂ƒ°∞∆π∫∏ ∞∂¶∂∂

ISBN: 960-8468-54-X

∂£¡π∫√ ∫∞π ∫∞¶√¢π™∆ƒπ∞∫√ ¶∞¡∂¶π™∆∏ªπ√ ∞£∏¡ø¡ ºπ§√™√ºπ∫∏ ™Ã√§∏

∆ª∏ª∞ º.¶.æ. - ∆√ª∂∞™ ¶∞π¢∞°ø°π∫∏™

∫∂¡∆ƒ√ ¢π∞¶√§π∆π™ªπ∫∏™ ∞°ø°∏™

∞§µ∞¡π∫∏ ∫∞π

¡∂√∂§§∏¡π∫∏

¶ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ÙˆÓ ·Ï‚·ÓÔÊÒÓˆÓ Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÎÌ¿ıËÛË ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÁÏÒÛÛ·˜

∞ı‹Ó· 2003

Aris

Typewritten Text

Aris

Typewritten Text

Aris

Typewritten Text

Aris

Typewritten Text

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΣΠΥΡΟΥ

Aris

Typewritten Text

Aris

Typewritten Text

¶ƒ√§√°√™

∏ Û˘ÁÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ ÌÂÏÂÙÒÓ ‘AÏ‚·ÓÈÎ‹ Î·È NÂÔÂÏÏËÓÈÎ‹’ Î·È ‘PˆÛÈÎ‹ Î·ÈNÂÔÂÏÏËÓÈÎ‹’ ·Ó·Ù¤ıËÎÂ ÛÂ ‰›ÁÏˆÛÛÔ˘˜ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓÂ˜ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘ ÙÔÌ¤·µã (¢È‰·ÎÙÈÎfi YÏÈÎfi Î·È ™¯ÔÏÈÎfi ¶ÚfiÁÚ·ÌÌ·) ÙÔ˘ ¶ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ ∂Î·›‰Â˘-ÛË˜ ¶·ÏÈÓÓÔÛÙÔ‡ÓÙˆÓ Î·È ∞ÏÏÔ‰·ÒÓ ª·ıËÙÒÓ. ºÈÏÔ‰ÔÍÔ‡Ó Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿-ÛÔ˘Ó ÛÙÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ ‚·ÛÈÎ¿ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎ¿ ÙË˜ ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜ Î·È ÙË˜ÚˆÛÈÎ‹˜ ÁÏÒÛÛ·˜ Î·È Ó· ÙÔ˘˜ ÂÓËÌÂÚÒÛÔ˘Ó ÁÈ· È‰È·›ÙÂÚÂ˜ ‰˘ÛÎÔÏ›Â˜ ÛÙËÓÂÎÌ¿ıËÛË ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÁÏÒÛÛ·˜ Ô˘ Â›Ó·È Èı·Ófi Ó· ÂÌÊ·Ó›ÛÔ˘Ó ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜Ô˘ ÌÈÏÔ‡Ó ÙË ÌÈ· ‹ ÙËÓ ¿ÏÏË ÁÏÒÛÛ· ˆ˜ ÌËÙÚÈÎ‹ ÁÏÒÛÛ·.

ªÂÙ·ÊÔÚ¿ ÁÓÒÛÂˆÓ ·fi ÙËÓ ÚÒÙË ÛÙË ‰Â‡ÙÂÚË ÁÏÒÛÛ·

∏ ·Ó·ÁˆÁ‹ ÛÂ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÂ˜ ÁÏˆÛÛÔÌ·ıËÛÈ·Î¤˜ ÂÌÂÈÚ›Â˜ Î·È Ë ÌÂÙ·ÊÔÚ¿‰ÂÍÈÔÙ‹ÙˆÓ Î·È ÁÓÒÛÂˆÓ ·fi ÙËÓ ÚÒÙË ÁÏÒÛÛ· ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ‚·ÛÈÎfi ÁÓÒÚÈÛÌ·ÙË˜ ÂÎÌ¿ıËÛË˜ ÌÈ·˜ ‰Â‡ÙÂÚË˜ ‹ ÌÈ·˜ Í¤ÓË˜ ÁÏÒÛÛ·˜.

∏ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙÈ˜ ‰ÔÌÈÎ¤˜ È‰È·ÈÙÂÚfiÙËÙÂ˜ ÙË˜ ÚÒÙË˜ ÁÏÒÛÛ·˜ Î·È Ë ·ÓÙÈ·-Ú·‚ÔÏ‹ ÙË˜ ÌÂ ÙË ÁÏÒÛÛ·-ÛÙfi¯Ô Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·Ó ·Ï·ÈfiÙÂÚ· Î˘Ú›ˆ˜ ÌÂ ÙËÓ Úfi-‚ÏÂ„Ë Î·È ÙËÓ ·Ó¿Ï˘ÛË Ï·ıÒÓ. ™ÙËÓ ·ÎÚ·›· ÙÔ˘˜ ÂÎ‰Ô¯‹ ÔÈ ı¤ÛÂÈ˜ ÙË˜ ‘·ÓÙÈ-·Ú·‚ÔÏÈÎ‹˜ ·Ó¿Ï˘ÛË˜’, fiÙÈ ‰ËÏ·‰‹ ÔÈ ‰È·ÊÔÚ¤˜ ÌÂÙ·Í‡ ÚÒÙË˜ Î·È ‰Â‡ÙÂÚË˜ÁÏÒÛÛ·˜ ÚÔÎ·ÏÔ‡Ó ‰˘ÛÎÔÏ›Â˜ Î·È Ï¿ıË ÂÓÒ ÔÈ ÔÌÔÈfiÙËÙÂ˜ ‰ÈÂ˘ÎÔÏ‡ÓÔ˘Ó ÙËÌ¿ıËÛË, ‰ÂÓ Â·ÏËıÂ‡ÙËÎ·Ó, Î·ıÒ˜ Ù· ÂÌÂÈÚÈÎ¿ ‰Â‰ÔÌ¤Ó· ·Ó¤‰ÂÈÍ·Ó ÌÈ·ÛËÌ·ÓÙÈÎ¿ ÈÔ ÂÚ›ÏÔÎË Û¯¤ÛË Â›‰Ú·ÛË˜. ∂›Ó·È ‰˘Ó·Ùfi ÌÂÓ Ó· ÚÔÛ‰ÈÔÚÈ-ÛÙÔ‡Ó Î·È Ó· ÂÚÈÁÚ·ÊÔ‡Ó ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎ¿ ‰ÔÌÈÎ¤˜ ·ÔÎÏ›ÛÂÈ˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙËÓÚÒÙË ÁÏÒÛÛ· Î·È ÙË ÁÏÒÛÛ·-ÛÙfi¯Ô, ·ÏÏ¿ ÔÈÂ˜ ·fi ·˘Ù¤˜ ÂÈ‰ÚÔ‡Ó Ú¿ÁÌ·-ÙÈ ÛÙËÓ ÂÎÌ¿ıËÛË ÙË˜ ‰Â‡ÙÂÚË˜ ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ·fi ÙÈ˜ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎ¤˜ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂÈ˜ÙÔ˘ Î¿ıÂ Ì·ıËÙ‹, fiˆ˜ ÙÔ ÁÓˆÛÙÈÎfi Â›Â‰Ô Î·È ÙÈ˜ ÁÏˆÛÛÔÌ·ıËÛÈ·Î¤˜ ÂÌÂÈ-Ú›Â˜ ÙÔ˘.

√È Û‡Á¯ÚÔÓÂ˜ ıÂˆÚ‹ÛÂÈ˜ ÙÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜ Ê·›ÓÂÙ·È ¿ÓÙˆ˜ Ó· Û˘ÁÎÏ›ÓÔ˘Ó ÛÙËÓ¿Ô„Ë fiÙÈ ÔÈ ÌÂÙ·ÊÔÚ¤˜ ·fi ÙËÓ ÚÒÙË ÁÏÒÛÛ· ‰Â ‰ÚÔ˘Ó ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ‹ ·ÓÙ·-ÁˆÓÈÛÙÈÎ¿ ÛÂ Û¯¤ÛË ÌÂ ÙË ÁÂÓÈÎ‹ ‰È·‰ÈÎ·Û›· ÂÔÈÎÔ‰fiÌËÛË˜ ÙË˜ ‰Â‡ÙÂÚË˜ÁÏÒÛÛ·˜, ·ÏÏ¿ ÛÂ Û˘Ó¿ÚÙËÛË ÌÂ ·˘Ù‹Ó, Î·ı˘ÛÙÂÚÒÓÙ·˜ ‹ ÂÈÙ·¯‡ÓÔÓÙ¿˜ ÙËÓ,fi¯È fiÌˆ˜ ·ÏÏ¿˙ÔÓÙ·˜ ÚÈ˙ÈÎ¿ ÙËÓ ÔÚÂ›· ÙË˜.

∆· Ï¿ıË Û˘Ó‹ıˆ˜ ‰ÂÓ ÔÊÂ›ÏÔÓÙ·È ÛÂ ÌÈ· ÌfiÓÔ ·ÈÙ›·. ¶ÔÏÏ¤˜ ÊÔÚ¤˜ Ì¿ÏÈÛÙ·Â›Ó·È ·‰‡Ó·ÙÔ Ó· ÍÂ¯ˆÚÈÛÙÔ‡Ó ÔÈ ·ÚÂÌ‚ÔÏ¤˜, ‰ËÏ·‰‹ ÔÈ ·ÚÓËÙÈÎ¤˜ ÌÂÙ·ÊÔÚ¤˜·fi ÙËÓ ÚÒÙË ÁÏÒÛÛ·, ·fi ÙÈ˜ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚÂ˜ ‘·Ó·Ù˘ÍÈ·Î¤˜’ ‰˘ÛÎÔÏ›Â˜ Ô˘

5

·Ú·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È ÛÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ ÌÈ·˜ ÁÏÒÛÛ·˜-ÛÙfi¯Ô˘ ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·fi ÙËÓÚÒÙË ÙÔ˘˜ ÁÏÒÛÛ· ·ÏÏ¿ Î·È ·fi Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ô˘ Î·ÌÈ¿ ÊÔÚ¿ ‰ËÌÈÔ˘Ú-ÁÔ‡Ó ÔÈ ‰È‰·ÎÙÈÎ¤˜ Ú·ÎÙÈÎ¤˜ Î·È ÙÔ ›‰ÈÔ ÙÔ ‰È‰·ÎÙÈÎfi ˘ÏÈÎfi.

°È· Ó· ˘¿Ú¯ÂÈ ÌÂÙ·ÊÔÚ¿, Ú¤ÂÈ Ó· ˘Ê›ÛÙ·Ù·È Î¿ÔÈ· ·ÓÙÈÛÙÔÈ¯›· ‹ ÔÌÔÈ-fiÙËÙ· ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙË ‰ÔÌ‹ ÙË˜ ÁÏÒÛÛ·˜-ÛÙfi¯Ô˘ Î·È ÙË ‰ÔÌ‹ ÙË˜ ÚÒÙË˜ ÙÔ˘ÁÏÒÛÛ·˜. √È ÌÂÙ·ÊÔÚ¤˜ ·fi ÙËÓ ÚÒÙË ÁÏÒÛÛ· ‰ÂÓ ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ÛÙÔÓ ›‰ÈÔ‚·ıÌfi ÛÂ fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÙÔÌÂ›˜ ÙË˜ ÁÏÒÛÛ·˜. ¶·Ú·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÛÙËÓÚÔÊÔÚ¿, ÙÔ ÏÂÍÈÏfiÁÈÔ Î·È ÙË ÊÚ·ÛÂÔÏÔÁ›·, ÛÂ ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ ‚·ıÌfi ÛÙË ÛÂÈÚ¿ ÙˆÓÏ¤ÍÂˆÓ, Î·È ·ÎfiÌ· ÏÈÁfiÙÂÚÔ ÛÙË ÌÔÚÊÔÏÔÁ›·.

√È ÌÂÙ·ÊÔÚ¤˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ¿ÚÔ˘Ó Î·È ·ÚÔÛ‰fiÎËÙÂ˜ ÌÔÚÊ¤˜, fiˆ˜ ÙËÓ·ÔÊ˘Á‹ ÌÈ·˜ ‰ÔÌ‹˜ ÙË˜ ÁÏÒÛÛ·˜-ÛÙfi¯Ô˘, Ë ÔÔ›· ·Ô˘ÛÈ¿˙ÂÈ ·fi ÙËÓ ÚÒÙËÁÏÒÛÛ·, ‹ ÙËÓ ·ÓÙÈÎ·Ù¿ÛÙ·Û‹ ÙË˜ ÌÂ ÌÈ· ¿ÏÏË ÈÔ ÁÓÒÚÈÌË ‰ÔÌ‹ ÙË˜ ÁÏÒÛÛ·˜-ÛÙfi¯Ô˘. ∞˘Ùfi Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Ï.¯. fiÙ·Ó ÚˆÛfiÊˆÓÔÈ, Ô˘ ‰Â ‰È·ı¤ÙÔ˘Ó ¿ÚıÚ· ÛÙËÓÚÒÙË ÙÔ˘˜ ÁÏÒÛÛ·, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó Î¿ÔÈÔ ‰ÂÈÎÙÈÎfi ÛÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ ÔÚÈÛÙÈÎÔ‡¿ÚıÚÔ˘.

∞ÍÈÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ ÁÏˆÛÛÈÎÔ‡ ˘fi‚·ıÚÔ˘ ÛÙËÓ ÂÎÌ¿ıËÛË ÙË˜ ‰Â‡ÙÂÚË˜ÁÏÒÛÛ·˜

∂ÓÙÔ‡ÙÔÈ˜ Ë ·ÊÂÙËÚ›· ÁÈ· ÙÈ˜ Û˘ÁÎÚÈÙÈÎ¤˜ ÂÈÛËÌ¿ÓÛÂÈ˜ Ô˘ ÚÔÙÂ›ÓÔ˘ÌÂÛÙÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ Â›Ó·È Ï›ÁÔ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ‹. ¶¤Ú· ·fi ÙËÓ ÂÎÙ›ÌËÛË ÙˆÓÙÔÌ¤ˆÓ ÂÎÂ›ÓˆÓ ÛÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Â›Ó·È Èı·Ófi Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ·ÛÙÔ‡Ó È‰È·›ÙÂÚÂ˜ ‹Â›ÌÔÓÂ˜ ‰˘ÛÎÔÏ›Â˜ ÏfiÁˆ ·fiÎÏÈÛË˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙËÓ ÚÒÙË ÁÏÒÛÛ· Î·È ÙËÁÏÒÛÛ·-ÛÙfi¯Ô, Ì·˜ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÂÈ ÏÈÁfiÙÂÚÔ Ë Úfi‚ÏÂ„Ë ·ÚÂÌ‚ÔÏÒÓ Î·È ÂÚÈÛ-ÛfiÙÂÚÔ Ë ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· Î·Ï‡ÙÂÚˆÓ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂˆÓ ÁÈ· Ó· ÌÔÚÂ› Ô Ì·ıËÙ‹˜ Ó··ÍÈÔÔÈ‹ÛÂÈ ıÂÙÈÎ¿ ÙËÓ ÚÒÙË ÁÏÒÛÛ· ÁÈ· ÙËÓ ÂÎÌ¿ıËÛË ÙË˜ ‰Â‡ÙÂÚË˜.

Ÿˆ˜ ÌÔÚÂ› Î·ÓÂ›˜ Ó· Û˘ÌÂÚ¿ÓÂÈ ·fi ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÔÈ Û˘ÁÁÂÓÈÎ¤˜ ÁÏÒÛ-ÛÂ˜ Ì·ı·›ÓÔÓÙ·È ÈÔ ÁÚ‹ÁÔÚ· ·’ fi,ÙÈ ÔÈ ‰ÔÌÈÎ¿ ·ÔÌ·ÎÚ˘ÛÌ¤ÓÂ˜, Ô ÂÓÙÔÈ-ÛÌfi˜ ·ÚfiÌÔÈˆÓ ‰ÔÌÒÓ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙËÓ ÚÒÙË ÁÏÒÛÛ· Î·È ÙË ÁÏÒÛÛ·-ÛÙfi¯Ô‰ÈÂ˘ÎÔÏ‡ÓÂÈ ÙÔÓ ·Ú¯ÈÎfi ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛÌfi ÛÙÔ ÍÂÓfiÁÏˆÛÛÔ ˘ÏÈÎfi Î·È ÂÈÙ·¯‡-ÓÂÈ Ù· ÚÒÙ· ÛÙ¿‰È· Ì¿ıËÛË˜. √È ÔÌÔÈfiÙËÙÂ˜ ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ ÁÏˆÛÛÒÓ ‰ÂÓ ·ÔÙÂ-ÏÔ‡Ó ‰ÈÂ˘ÎfiÏ˘ÓÛË ÌfiÓÔ - «‰˘Ó¿ÌÂÈ» ¤ÛÙˆ - ÁÈ· ÙËÓ ·fiÎÙËÛË Û˘ÓËıÂÈÒÓ. ªÔ-ÚÔ‡Ó ·Ú¿ÏÏËÏ· Ó· ·ÍÈÔÔÈËıÔ‡Ó ıÂÙÈÎ¿ Î·È ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË Î·È ÙË ÌÓË-ÌÔÓÈÎ‹ ·Ôı‹ÎÂ˘ÛË ÛÙÔÈ¯Â›ˆÓ Î·È ‰ÔÌÒÓ ÙË˜ ‰Â‡ÙÂÚË˜ ÁÏÒÛÛ·˜. ∏ ‰˘Ó·ÙfiÙË-Ù· ·ÍÈÔÔ›ËÛË˜ ÙË˜ ÚÒÙË˜ ÁÏÒÛÛ·˜ ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ·fi ÙÔ ÛÙ¿‰ÈÔ ·Ó¿Ù˘Í‹˜ ÙË˜Î·È ÙÔ Â›Â‰Ô ÙÔ˘ ÂÈÁÏˆÛÛÈÎÔ‡ Û˘ÏÏÔÁÈÛÌÔ‡. ŒÓ· ÌÈÎÚfi ·È‰›, Ô˘ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ

6

·Ó·Ù‡ÍÂÈ Ï‹Úˆ˜ ÙË ÌËÙÚÈÎ‹ ÙÔ˘ ÁÏÒÛÛ·, ÂÌÊ·Ó›˙ÂÈ ÏÈÁfiÙÂÚ· ÛËÌ¿‰È· ÌÂÙ·-ÊÔÚ¿˜, ÂÓÒ ¤Ó·˜ Ì·ıËÙ‹˜ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË˜ ËÏÈÎ›·˜ ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ÛÙËÓ ÚÒÙË ÙÔ˘ÁÏÒÛÛ· ·ÎfiÌ· Î·È fiÙ·Ó ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÌÈ· ÁÏÒÛÛ· ‰ÔÌÈÎ¿ ÔÏ‡ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ‹·fi ÙË ÁÏÒÛÛ·-ÛÙfi¯Ô, ÌÂ ÂÓ‰Â¯fiÌÂÓÔ Â·ÎfiÏÔ˘ıÔ Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂÈ ·ÚÎÂÙ¤˜·ÚÂÌ‚ÔÏ¤˜.

∂¿Ó fiÌˆ˜ ÙÔ ÛÙ¿‰ÈÔ ·Ó¿Ù˘ÍË˜ ÙË˜ ÚÒÙË˜ ÁÏÒÛÛ·˜ ·ÔÙÂÏÂ› ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈ-Îfi ·Ú¿ÁÔÓÙ· Ô˘ ‰ÂÓ ÌÔÚÂ› Ó· ÂËÚÂ·ÛÙÂ› ¿ÌÂÛ·, ÎÚ›ÓÔ˘ÌÂ fiÙÈ Â›Ó·È ‰˘Ó·-Ùfi Ó· ‚ÂÏÙÈˆıÂ› ÙÔ Â›Â‰Ô ÂÈÁÏˆÛÛÈÎÔ‡ Û˘ÏÏÔÁÈÛÌÔ‡ ÛÙËÓ Ù¿ÍË. √È Û˘ÁÎÚÈ-ÙÈÎ¤˜ ÂÈÛËÌ¿ÓÛÂÈ˜ Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó ÚÔÛ‚Ï¤Ô˘Ó Î˘Ú›ˆ˜ ÛÂ ·˘Ùfi ÙÔ ÛÎÔfi.ÕÔ„‹ Ì·˜ ‹Ù·Ó fiÙÈ Î¿Ùˆ ·fi ÙËÓ ¤ÓÙÔÓË ¯ÚÔÓÈÎ‹ ›ÂÛË Ô˘ ˘Ê›ÛÙ·ÓÙ·È Ù··È‰È¿ ÌÂÙ·Ó·ÛÙÒÓ, ·ÏÈÓÓÔÛÙÔ‡ÓÙˆÓ Î·È ÚÔÛÊ‡ÁˆÓ, ÚÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Ó· ÚÔ-Û·ÚÌÔÛÙÔ‡Ó ÁÏˆÛÛÈÎ¿ ÛÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi Û¯ÔÏÂ›Ô, ÂÈ‚¿ÏÏÂÙ·È ÁÈ· ÙÔÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ-Îfi Ó· ÂÎÌÂÙ·ÏÏÂ˘ÙÂ› fiÛÔ Á›ÓÂÙ·È Î·Ï‡ÙÂÚ· ÙÔ ÁÓˆÛÙÈÎfi Î·È ÁÏˆÛÛÈÎfi ˘fi‚·-ıÚÔ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ ÙÔ˘. ™Â ·˘Ùfi ÌÔÚÂ› Ó· Û˘Ì‚¿ÏÂÈ Î·ıÔ‰ËÁÒÓÙ·˜ ÙÔ˘˜Î·Ù¿ÏÏËÏ· fiÙ·Ó ÚÔÛ·ıÔ‡Ó Ó· Û˘Ó‰˘¿ÛÔ˘Ó ‰ÔÌ¤˜ ÙË˜ ÁÏÒÛÛ·˜-ÛÙfi¯Ô˘ ÌÂ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Â˜ ‰ÔÌ¤˜ ÙË˜ ÚÒÙË˜ ÁÏÒÛÛ·˜ Î·È ·Ú¤¯ÔÓÙ¿˜ ÙÔ˘˜ ÁÓÒÛÂÈ˜ Ô˘‰ÈÂ˘ÎÔÏ‡ÓÔ˘Ó ÙËÓ ·˘ÙfiÓÔÌË ÂÂÍÂÚÁ·Û›· ÁÏˆÛÛÈÎÒÓ Ê·ÈÓÔÌ¤ÓˆÓ.

∏ ÁÓÒÛË ‚·ÛÈÎÒÓ ÁÓˆÚÈÛÌ¿ÙˆÓ ÙË˜ ÚÒÙË˜ ÁÏÒÛÛ·˜ ÙÔ˘ Ì·ıËÙ‹ ÂÓ‰¤¯ÂÙ·ÈÓ· ‚ÔËı‹ÛÂÈ ÙÔÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi:

ñ Ó· ÂÈÛÙ‹ÛÂÈ ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ ÙÔ˘ Ì·ıËÙ‹ ÛÂ Û˘ÁÎÚ›ÛÈÌÂ˜ ‰ÔÌ¤˜ ÙË˜ ÚÒÙË˜ÁÏÒÛÛ·˜, ÂÎÂ› Ô˘ ·fi ÌfiÓÔ˜ ÙÔ˘ ‰ÂÓ Î¿ÓÂÈ ÙÔ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi Î·È ‰˘ÛÎÔÏÂ‡Â-Ù·È Ó· ·ÓÙÈÏËÊıÂ› ÌÈ· ‰ÔÌ‹

ñ Ó· ÂÈÏ¤ÍÂÈ Î·Ï‡ÙÂÚ· ÌÂ ÔÈÔÓ ÙÚfiÔ Î·È ÛÂ Û¯¤ÛË ÌÂ ÔÈ· ÁÏˆÛÛÈÎ¿ ÛÙÔÈ-¯Â›· ı· ÂÈÛ·Á¿ÁÂÈ ¤Ó· Î·ÈÓÔ‡ÚÈÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ

ñ Ó· ÂÎÙÈÌ‹ÛÂÈ Ô‡ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· ÂÈÎÂÓÙÚˆıÂ› È‰È·›ÙÂÚ· Î·Ù¿ ÙË ÁÏˆÛÛÈÎ‹‰È‰·ÛÎ·Ï›· Î·È ·ÓÙÈı¤Ùˆ˜ Ô‡ Â›Ó·È Èı·Ófi Ó· ÌË ¯ÚÂÈ·ÛÙÂ› È‰È·›ÙÂÚË ÂÈ-ÌÔÓ‹ ÂÊfiÛÔÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ·Ú¿ÏÏËÏË ‰ÔÌ‹ ÛÙËÓ ÚÒÙË ÁÏÒÛÛ·

ñ Ó· ·ÔÊ‡ÁÂÈ Ì·ÎÚÔÛÎÂÏÂ›˜ ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎ¤˜ ÂÍËÁ‹ÛÂÈ˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ ÁÓÒ-ÚÈÌÔ˘˜ ÌÂÙ·ÁÏˆÛÛÈÎÔ‡˜ fiÚÔ˘˜ Î·È ÂÛÙÈ¿˙ÔÓÙ·˜ ÛÂ ÁÓÒÚÈÌ· ÛÙÔÈ¯Â›·.

M·Ú›· - §Ô˘›˙· MÔÚÏfi˙ - M¿ÚÎÔ˘

7

¶∂ƒπ∂Ã√ª∂¡∞

¶PO§O°O™ ........................................................................................................... 50. ∂π™∞°ø°∏ ........................................................................................................ 111. ∞§µ∞¡π∫∏ ∫∞π ∂§§∏¡π∫∏ °§ø™™∞.................................................... 112. ºø¡∏∆π∫√ ∫∞π ºø¡√§√°π∫√ ™À™∆∏ª∞ ∆∏™ ∞§µ∞¡π∫∏™ ...... 143. ∆√¡π™ª√™ ....................................................................................................... 204. °ƒ∞º∏ - √ƒ£√°ƒ∞ºπ∞ ∞¡∞°¡ø™∏ - √ƒ£√∂¶∂π∞ .......................... 225. °ƒ∞ªª∞∆π∫∏................................................................................................. 256. ∞ƒπ£ª√™........................................................................................................... 307. ¶∆ø™∂π™........................................................................................................... 338. ∂¶π£∂∆∞ ........................................................................................................... 389. ∞¡∆ø¡Àªπ∂™................................................................................................. 4210. ∞ƒπ£ª∏∆π∫∞ ................................................................................................ 4511. ƒ∏ª∞∆∞.......................................................................................................... 4612. ∞§§∂™ ™À¡∆∞∫∆π∫∂™ ∂¶π™∏ª∞¡™∂π™............................................ 6513. §∂•π§√°π√..................................................................................................... 69¶π¡∞∫∞™ ∂§§∏¡π∫ø¡ ¢∞¡∂πø¡ ∆∏™ ∞§µ∞¡π∫∏™........................... 80¶Ú·ÎÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ÌÂÙ·ÁÏÒÙÙÈÛË˜ ·fi Ù· ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈÎ¿ ÛÙ· ·Ï‚·ÓÈÎ¿. 90¶Ú·ÎÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ÌÂÙ·ÁÏÒÙÙÈÛË˜ ·fi Ù· ÓÂÔÂÏÏËÓÈÎ¿ ÛÙ· ·Ï‚·ÓÈÎ¿........ 92°§ø™™∞ƒπ√ °§ø™™π∫ø¡ √ƒø¡ .................................................................... 94µπµ§π√°ƒ∞ºπ∞..................................................................................................... 111∞¡∞§À∆π∫√™ ¶π¡∞∫∞™ ¶∂ƒπ∂Ã√ª∂¡ø¡............................................... 115

9

0. ∂π™∞°ø°∏

√È ÛËÌÂÈÒÛÂÈ˜ ·˘Ù¤˜ ÚÔÔÚ›˙ÔÓÙ·È ÁÈ· ÙÔ˘˜ ‰·ÛÎ¿ÏÔ˘˜ Ô˘ ‰È‰¿ÛÎÔ˘Ó ÛÂ·Ï‚·ÓfiÊˆÓÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ Á˘ÌÓ·Û›ˆÓ Î·È Ï˘ÎÂ›ˆÓ. °Ú¿ÊÙËÎ·ÓÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ «∂Î·›‰Â˘ÛË ¶·ÏÈÓÓÔÛÙÔ‡ÓÙˆÓ Î·È ∞ÏÏÔ‰·-ÒÓ ª·ıËÙÒÓ», ÛÙÔ ÔÔ›Ô Û˘ÓÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È Ë °ÂÓÈÎ‹ °Ú·ÌÌ·ÙÂ›· ¶·È‰Â›·˜ √ÌÔ-ÁÂÓÒÓ Î·È ¢È·ÔÏÈÙÈÛÌÈÎ‹˜ ∂Î·›‰Â˘ÛË˜ ÙÔ˘ ÀÔ˘ÚÁÂ›Ô˘ ∂ıÓÈÎ‹˜ ¶·È‰Â›·˜Î·È £ÚËÛÎÂ˘Ì¿ÙˆÓ ÌÂ ÙÔ ∫¤ÓÙÚÔ ¢È·ÔÏÈÙÈÛÌÈÎ‹˜ ∞ÁˆÁ‹˜ (∫Â.¢.∞.) ÙÔ˘ ¶·È-‰·ÁˆÁÈÎÔ‡ ∆Ì‹Ì·ÙÔ˜ ÙË˜ ºÈÏÔÛÔÊÈÎ‹˜ ™¯ÔÏ‹˜ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ.∂ÈÛÙËÌÔÓÈÎfi˜ ˘Â‡ı˘ÓÔ˜ ÙÔ˘ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ Â›Ó·È Ô Î‡ÚÈÔ˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜ ¶.ª¿ÚÎÔ˘. ¶ÚÔËÁ‹ıËÎ·Ó ÌÂÚÈÎ¤˜ ‰È·Ï¤ÍÂÈ˜ ÌÂ ÙËÓ ÔÌ¿‰· ÂÚÁ·Û›·˜ ÙË˜ Î˘Ú›·˜ª·Ú›·˜ ª¿ÚÎÔ˘ Î·È ËÌÂÚ›‰Â˜ ÌÂ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ Û¯ÔÏÒÓ fiÔ˘ ÊÔÈÙÔ‡Ó ·ÏÏÔ-‰·Ô› Î·È ·ÏÈÓÓÔÛÙÔ‡ÓÙÂ˜ Ì·ıËÙ¤˜. ∫·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓ ‰È·Ï¤ÍÂˆÓ Î·È ÙË˜ËÌÂÚ›‰·˜ ÙÔÓ›ÛıËÎÂ Ë ·Ó¿ÁÎË ÂÓfi˜ ÂÁ¯ÂÈÚÈ‰›Ô˘ fiÔ˘ Ó· Û˘ÁÎÚ›ÓÔÓÙ·È Ù·Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· ÙˆÓ ‰‡Ô ÁÏˆÛÛÒÓ Î·È ÔÈ ·Ó·fiÊÂ˘ÎÙÂ˜ ·ÚÂÌ‚ÔÏ¤˜ ÛÙÈ˜ Û˘Óı‹ÎÂ˜ÙË˜ ‰ÈÁÏˆÛÛ›·˜, ÚÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Ó· Î·Ù·ÓÔËıÔ‡Ó Ù· ·›ÙÈ· ÙˆÓ Î˘ÚÈfiÙÂÚˆÓ Ï·ıÒÓÔ˘ Î¿ÓÔ˘Ó ÔÈ ∞Ï‚·ÓÔ› Ì·ıËÙ¤˜ Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÎÌ¿ıËÛË Î·È ÙË ¯Ú‹ÛË ÙË˜ ¡∂.

0.1 ∞ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓÔ

√È ÛËÌÂÈÒÛÂÈ˜ ·Ú¤¯Ô˘Ó ÌÈ· Û˘ÓÔÙÈÎ‹ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ Î˘ÚÈfiÙÂÚˆÓ ¯·Ú·-ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ ÙË˜ ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜ ÁÏÒÛÛ·˜, Û˘ÁÎÚÈÓfiÌÂÓˆÓ ÌÂ Ù· ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯· ¯·Ú·-ÎÙËÚÈÛÙÈÎ¿ ÙË˜ ¡∂. ∏ Û‡ÁÎÚÈÛË Á›ÓÂÙ·È ÛÂ fiÏ· Ù· Â›Â‰· (ÊˆÓËÙÈÎ‹-ÊˆÓÔ-ÏÔÁ›·, ÌÔÚÊÔÏÔÁ›·, Û‡ÓÙ·ÍË, ÏÂÍÈÏfiÁÈÔ, Ú·ÁÌ·ÙÔÏÔÁ›·). °›ÓÔÓÙ·È Â›ÛË˜ ÂÈ-ÛËÌ¿ÓÛÂÈ˜ (‰È·)ÔÏÈÙÈÛÌÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·.

1. ∞§µ∞¡π∫∏ ∫∞π ∂§§∏¡π∫∏ °§ø™™∞

1.1 KÔÈÓ¿ ÁÂÓÈÎ¿ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎ¿ ÙË˜ ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜ Î·È ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜

ñ πÓ‰ÔÂ˘Úˆ·˚Î¤˜ ÁÏÒÛÛÂ˜. ∆fiÛÔ Ë ·Ï‚·ÓÈÎ‹ fiÛÔ Î·È Ë ÂÏÏËÓÈÎ‹ ·ÔÙÂÏÔ‡ÓÍÂ¯ˆÚÈÛÙ¤˜ ÔÌ¿‰Â˜ ÛÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· ÙˆÓ ÈÓ‰ÔÂ˘Úˆ·˚ÎÒÓ ÁÏˆÛÛÒÓ. ∫¿ıÂ«ÔÌ¿‰·» ·ÔÙÂÏÂ›Ù·È ·fi Ì›· ÌfiÓÔ ÁÏÒÛÛ·, ÙËÓ ·Ï‚·ÓÈÎ‹ Î·È ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯·.

ñ µ·ÏÎ·ÓÈÎ¤˜ ÁÏÒÛÛÂ˜. ∏ ·Ï‚·ÓÈÎ‹ Î·È Ë ÂÏÏËÓÈÎ‹ ıÂˆÚÔ‡ÓÙ·È ÔÈ ·Ú¯·ÈfiÙÂ-

11

ÚÂ˜ ÁÏÒÛÛÂ˜ ÙË˜ µ·ÏÎ·ÓÈÎ‹˜ ¯ÂÚÛÔÓ‹ÛÔ˘. ∫·È ÛÙÈ˜ ‰‡Ô ÁÏÒÛÛÂ˜ ·Ú·ÙË-ÚÔ‡ÓÙ·È ÎÔÈÓ¿ ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎ¿ Ê·ÈÓfiÌÂÓ·, Ô˘ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙Ô˘Ó ÙÈ˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂ-ÚÂ˜ ‚·ÏÎ·ÓÈÎ¤˜ ÁÏÒÛÛÂ˜, fiˆ˜: Ù‡ÔÈ ÌÂÏÏÔÓÙÈÎÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ (ÌÂ ÙÔ ı· / do),ÂÍ·Ê¿ÓÈÛË ÙÔ˘ ··ÚÂÌÊ¿ÙÔ˘ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ Î·È ÂÍ·Ûı¤ÓÈÛË ÛÙËÓ ·Ï‚., Â·-Ó¿ÏË„Ë ÙÔ˘ ¿ÌÂÛÔ˘ ·ÓÙÈÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Î·È ÛÙÈ˜ ‰‡Ô ÁÏÒÛÛÂ˜.

ñ ∫ÏÈÙÈÎ¤˜ ÁÏÒÛÛÂ˜. ∫·È ÔÈ ‰‡Ô ÁÏÒÛÛÂ˜ ¤¯Ô˘Ó ÏÔ‡ÛÈÔ ÎÏÈÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ·ÙfiÛÔ ÛÙ· ÔÓfiÌ·Ù· fiÛÔ Î·È ÛÙ· Ú‹Ì·Ù· (Î·Ù·Ï‹ÍÂÈ˜ Ô˘ ‰ËÏÒÓÔ˘Ó Á¤ÓÔ˜,·ÚÈıÌfi, ÙÒÛË, ÚfiÛˆÔ, ¯ÚfiÓÔ, ¤ÁÎÏÈÛË, ÊˆÓ‹ Î.Ï.). ¶·Ú·ÙËÚÔ‡ÓÙ·ÈÂ›ÛË˜ ÔÈ ›‰ÈÂ˜ Ù¿ÛÂÈ˜ ·Ó·Ï˘ÙÈÎfiÙËÙ·˜ (‰‹ÏˆÛË ÙˆÓ ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎÒÓ Û¯¤ÛÂˆÓ‰È¿ Ì¤ÛÔ˘ ÚÔı¤ÛÂˆÓ, ¿ÚıÚˆÓ, Û˘Ó‰¤ÛÌˆÓ Î.Ï.).

1.2 ∂ÏÏËÓÔ·Ï‚·ÓÈÎ¤˜ ÁÏˆÛÛÈÎ¤˜ Û¯¤ÛÂÈ˜

∏ ·Ï‚·ÓÈÎ‹ Î·È Ë ÂÏÏËÓÈÎ‹ ¤¯Ô˘Ó ·Ó·Ù‡ÍÂÈ ÂÈÏ¤ÔÓ Î·È ¿ÌÂÛÂ˜ Û¯¤ÛÂÈ˜ÛÙËÓ ÚÔ˚ÛÙÔÚÈÎ‹ Î·È ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚÈÎ‹ ÂÚ›Ô‰Ô. ∞Ï‚·ÓÔÏfiÁÔÈ ÂÚÂ˘ÓËÙ¤˜ ¤¯Ô˘ÓÂÈÛËÌ¿ÓÂÈ ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· ·Ú¯·ÈÔÂÏÏËÓÈÎÒÓ ‰·ÓÂ›ˆÓ ÛÙËÓ ·Ï‚. ÁÏÒÛÛ·.

§fiÁˆ ÙË˜ ÁÂÈÙÓ›·ÛË˜ Î·È ÙË˜ ·ÚÔ˘Û›·˜ ÙË˜ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ‰ÈÔ›ÎËÛË˜ ·ÏÏ¿ Î·ÈÙË˜ ∂ÏÏËÓÔÚıfi‰ÔÍË˜ ∂ÎÎÏËÛ›·˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· Â›Ó·È Ù· ‚˘˙·ÓÙÈÓ¿, ÌÂÛ·ÈˆÓÈÎ¿Î·È ÚÔ·ÓÙfi˜ Ù· ¡∂ ‰¿ÓÂÈ·. ™ÙÔ ∞Ï‚·ÓÈÎfi §ÂÍÈÎfi ÙË˜ ∞Ï‚·ÓÈÎ‹˜ ∞Î·‰ËÌ›·˜(1984) ·ÚÈıÌÔ‡ÓÙ·È (Ì·˙› ÌÂ Ù· ·Ï‚·ÓÈÎ¿ ·Ú¿ÁˆÁ¿ ÙÔ˘˜) ÂÚ›Ô˘ 2600 Ï¤ÍÂÈ˜ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÚÔ¤ÏÂ˘ÛË˜, Ô˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙÔ 7,5 % ÙÔ˘ ÁÂÓÈÎÔ‡ ÏÂÍÈÏÔÁ›Ô˘ ÙË˜·Ï‚·ÓÈÎ‹˜.

™ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Â›ÛË˜ ·ÚÎÂÙ¿ ·Ï‚·ÓÈÎ¿ ‰¿ÓÂÈ·, Ô˘ ÛÙÈ˜ fiÌÔÚÂ˜ÂÚÈÔ¯¤˜ Â›Ó·È È‰È·›ÙÂÚ· ÛËÌ·ÓÙÈÎ¿. Œ¯Ô˘Ó fiÌˆ˜ ‰È·ÏÂÎÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Î·È‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ÂÂÎÙ·ıÂ› ÛÂ fiÏÔ ÙÔÓ ÂÏÏ·‰ÈÎfi ¯ÒÚÔ. §fiÁˆ ÙË˜ ·ÚÔ˘Û›·˜ ÙÔ˘·Ú‚·Ó›ÙÈÎÔ˘ ÛÙÔÈ¯Â›Ô˘ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, ¤¯Ô˘Ó ‰ÈÂÈÛ‰‡ÛÂÈ ÛÙË ¡∂ ÌÂÚÈÎ¤˜ Ï¤ÍÂÈ˜(‚Ï¿ÌË˜, ÁÎ¤ÎÂ, ÁÎÈfiÓË˜, ÁÎÈfiÛ·, ÁÎÔÚÈÙÛÈ¿, ÁÔ‡‚·, Î·ÚÔ‡Ù·, ÎÔÎÔÚ¤ÙÛÈ, ÎÔ˘-Ú·Ì¿Ó·, ÎÔ¤Ï·, ÏÈ¿Ë˜, ÏÔ‡ÙÛ·, Ì·ÚÎ·ÏÒ, Ì¿ÏÈ˙· (Â›‰Ô˜ Ô˘ÏÈÔ‡), Ì·-Ì¤ÛË˜, Ì¤Û·, Ì·˜ (Î·È), ›È˙·, ÏÈ¿ÙÛÈÎÔ, Û‚¤ÚÎÔ˜, ÙÛÔ‡Ú·, Ê¿Ú·, ÊÏÔ-Á¤Ú· Î.Ï.) Î·È ÔÚÈÛÌ¤Ó· ·Ú·ÁˆÁÈÎ¿ ÌÔÚÊ‹Ì·Ù· (-ÂÛ-, -Â˙-, -È˙-) ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜ÚÔ¤ÏÂ˘ÛË˜. ÕÊıÔÓ· Â›Ó·È ·ÂÓ·ÓÙ›·˜ Ù· ÔÈÎÔÁÂÓÂÈ·Î¿ ÔÓfiÌ·Ù· Î·È Ù· ÙÔˆ-Ó‡ÌÈ· (‚. µ¿ÚË, µ·ÚÈÌfiÌË, µ¿ÚÎÈ˙·, µ›ÏÈ·, °ÎÔ‡Ú·, ∫·ÏÔÁÚ¤˙·, ∫·ÙÛÈ-Ì¿Ú‰Ë˜, ∫È¿Ê·, ∫›ÎÈ˙·, ∫Ô‡ÎË˜, ∫ÏÈ¿Ê·˜, ∫ÚÂÎÔ‡ÎÈ, ∫ÚÈÂ˙‹˜, §ÈfiÂÛÈ,§ÈfiÛÈ·, §ÈÔ‡ÌË, ª¿‰Ë˜, ª¿˙È, ª·ÏÂ‚fi˜, ªÂÓ›‰È, ª¿Ú‰Ë˜, ™Ô‡ÏÈ, ™˘Ì¿Ú-‰Ë˜, ∆·ÙfiÈ Î.Ï.).

™ÙËÓ ·Ï‚. Î·È ÙË ¡∂ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Â›ÛË˜ ÎÔÈÓ¿ ‰¿ÓÂÈ· ·fi ÙÚ›ÙÂ˜ ÁÏÒÛÛÂ˜.

12

¶ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· Â›Ó·È Ù· ÙÔ˘ÚÎÈÎ¿Ø ˘¿Ú¯Ô˘Ó Â›ÛË˜ ÂÓÂÙÈÎ¿, ÛÏ·‚ÈÎ¿, Ï·ÙÈÓÈÎ¿Î·È, ‚¤‚·È·, Ù· ÈÔ Û‡Á¯ÚÔÓ· ·ÁÁÏÈÎ¿, Á·ÏÏÈÎ¿ Î·È ÈÙ·ÏÈÎ¿.

1.3 ∫·Ù·ÁˆÁ‹ ÙË˜ ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜

À¿Ú¯Ô˘Ó ‰È¿ÊÔÚÂ˜ ıÂˆÚ›Â˜ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÁˆÁ‹ ÙË˜ ·Ï‚., ·fi ÙÈ˜ ÔÔ›Â˜ ËÂÁÎ˘ÚfiÙÂÚË Â›Ó·È Ë ÈÏÏ˘ÚÈÎ‹. ¢ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó fiÌˆ˜ ÈÏÏ˘ÚÈÎ¿ ÁÏˆÛÛÈÎ¿ ÌÓËÌÂ›·Ô˘ ı· ‚ÔËıÔ‡Û·Ó ÛÙËÓ ÙÂÎÌËÚ›ˆÛË ÙË˜ ÈÏÏ˘ÚÈÎ‹˜ ÚÔ¤ÏÂ˘ÛË˜. ÕÏÏÂ˜ ıÂˆÚ›Â˜Â›Ó·È ÂÎÂ›ÓË ÙË˜ ıÚ·ÎÈÎ‹˜ ÚÔ¤ÏÂ˘ÛË˜ Î·È ÙË˜ ÌÈÎÙ‹˜ ÚÔ¤ÏÂ˘ÛË˜ (ÈÏÏ˘ÚÈÎ‹˜Î·È ıÚ·ÎÈÎ‹˜).

1.4. ¢È¿ÏÂÎÙÔÈ ÙË˜ ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜

H ·Ï‚. ‰È·ÈÚÂ›Ù·È ÛÂ ‰˘Ô Î‡ÚÈÂ˜ ‰È·Ï¤ÎÙÔ˘˜: ÙË ‚ÔÚÂÈÔ·Ï‚·ÓÈÎ‹ ‰È¿ÏÂÎÙÔ ‹ ÙËÁÎÂÎÈÎ‹, Î·È ÙË ÓÔÙÈÔ·Ï‚·ÓÈÎ‹ ‰È¿ÏÂÎÙÔ ‹ ÙËÓ ÙÔÛÎÈÎ‹, Ô˘ Â›Ó·È Î·È Ë ‚¿ÛË ÙË˜ÎÔÈÓ‹˜ ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜. ø˜ ‰È·¯ˆÚÈÛÙÈÎ‹ ÁÚ·ÌÌ‹ ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ ÁÂˆÁÚ·ÊÈÎÒÓ ÂÚÈÔ¯ÒÓÙˆÓ ‰‡Ô ‰È·Ï¤ÎÙˆÓ ¯ÚËÛÈÌÂ‡ÂÈ Ô ™ÎÔ‡ÌË˜ ÔÙ·Ìfi˜ (Shkumbin) ÛÙËÓ KÂÓÙÚÈÎ‹AÏ‚·Ó›·. ¢ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ‚·ıÈ¤˜ ‰È·ÊÔÚ¤˜ ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ ‰˘Ô ‰È·Ï¤ÎÙˆÓ Ô˘ ı·Î·ıÈÛÙÔ‡Û·Ó ‰‡ÛÎÔÏË ÙËÓ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· ÂÓfi˜ ‚fiÚÂÈÔ˘ ∞Ï‚·ÓÔ‡ ÌÂ ¤Ó·Ó ÓfiÙÈÔ.™ÙËÓ ÎÔÈÓ‹ ·Ï‚·ÓÈÎ‹ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Î·È ·ÚÎÂÙ¿ ÛÙÔÈ¯Â›· ÙË˜ ÁÎÂÁÎÈÎ‹˜ ‰È·Ï¤ÎÙÔ˘.

™Ù· ·Ï‚·ÓÈÎ¿ Û¯ÔÏÂ›· Ù· Ì·ı‹Ì·Ù· Û‹ÌÂÚ· ‰ÈÂÍ¿ÁÔÓÙ·È ÛÙËÓ ÎÔÈÓ‹ ·Ï‚·-ÓÈÎ‹, Ë ÔÔ›· Î·ıÈÂÚÒıËÎÂ ÛÙÔ ™˘Ó¤‰ÚÈÔ √ÚıÔÁÚ·Ê›·˜ ÙË˜ ∞Ï‚·ÓÈÎ‹˜ °ÏÒÛ-Û·˜ (20-25 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘ 1972), Ô˘ ¤Ï˘ÛÂ ÔÚÈÛÙÈÎ¿ ÙÔ ÁÏˆÛÛÈÎfi ˙‹ÙËÌ· ÛÙËÓ∞Ï‚·Ó›·. ∏ ÎÔÈÓ‹ ·Ï‚·ÓÈÎ‹ Â›Ó·È Ë ÁÏˆÛÛÈÎ‹ ÌÔÚÊ‹ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó Î·È ÔÈ∞Ï‚·ÓÔ› ÙÔ˘ ∫ÔÛfi‚Ô˘ ÛÙËÓ ÂÎ·›‰Â˘ÛË Î·È ÛÙË ‰ÈÔ›ÎËÛË.

1.5 ¶ÚÒÙ· ÁÚ·Ù¿ ÌÓËÌÂ›· ÙË˜ ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜

∆Ô ÚÒÙÔ ÁÚ·Ùfi ÌÓËÌÂ›Ô ÙË˜ ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜ Â›Ó·È ¤Ó·˜ Ù‡Ô˜ ‚·Ù›ÛÂˆ˜ ÂÓÛˆ-Ì·ÙˆÌ¤ÓÔ˜ ÛÙÔ Ï·ÙÈÓÈÎfi ÎÂ›ÌÂÓÔ ÌÈ·˜ ÂÁÎ˘ÎÏ›Ô˘ ÙÔ˘ ·Ú¯ÈÂÈÛÎfiÔ˘ ¢˘ÚÚ·¯›-Ô˘ ¶·‡ÏÔ˘ ∞ÁÁ¤ÏÔ˘. ∏ ÂÁÎ‡ÎÏÈÔ˜ Ê¤ÚÂÈ ÙËÓ ËÌÂÚÔÌËÓ›· 8 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘ 1462. ∆Ô1497 Ô °ÂÚÌ·Ófi˜ ÈfiÙË˜ ÕÚÓÔÏÓÙ ÊÔÓ Ã·ÚÊ Î·Ù¤ÁÚ·„Â ÁÈ· ÙÈ˜ Ú·ÎÙÈÎ¤˜·Ó¿ÁÎÂ˜ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜ ÙÔ˘ 26 Ï¤ÍÂÈ˜, 8 ÊÚ¿ÛÂÈ˜ Î·È ÌÂÚÈÎ¿ ·ÚÈıÌËÙÈÎ¿ ÛÙËÓ·Ï‚·ÓÈÎ‹ ÁÏÒÛÛ·. ∆ÔÓ ÈÂã ·ÈÒÓ· ÁÚ¿ÊÙËÎÂ (ÌÂ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ·ÏÊ¿‚ËÙÔ) ¤Ó··fiÛ·ÛÌ· ·fi ÙÔ ∂˘·ÁÁ¤ÏÈÔ Î·Ù¿ ª·Ùı·›ÔÓ.

2. ºø¡∏∆π∫√ ∫∞π ºø¡√§√°π∫√ ™À™∆∏ª∞ ∆∏™ ∞§µ∞¡π∫∏™

13

2.1 ∞Ï‚·ÓÈÎfi ·ÏÊ¿‚ËÙÔ Î·È ÊˆÓËÙÈÎ‹ ·ÓÙÈÛÙÔÈ¯›·

14

2.2 ∆Ô ·Ï‚·ÓÈÎfi ·ÏÊ¿‚ËÙÔ

A a, B b, C c, Ç ç, D d, Dh dh, E e, Ë ë, F f, G g, Gj gj, H h, I i, J j, K k, L l, Ll ll, M m, N n, Nj nj, O o, P p, Q q, R r, Rr rr,

S s, Sh sh, T t, Th th, U u, V v, X x, Xh xh, Y y, Z z, Zh zh

™ÙÔ ·ÏÊ¿‚ËÙÔ ÙË˜ ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜, Î·ıÒ˜ ‚Ï¤Ô˘ÌÂ, ˘ÔÏÔÁ›˙ÔÓÙ·È ˆ˜ ÍÂ¯ˆÚÈ-ÛÙ¿ ÁÚ¿ÌÌ·Ù· Î·È Ù· ‰›„ËÊ· dh, gj, ll, nj, rr, sh, th, xh, zh, Î·ıÒ˜ Î·È Ù· ç, ë ÌÂÙ· ‰È·ÎÚÈÙÈÎ¿ ÙÔ˘˜. ™ÙÔ ·ÏÊ¿‚ËÙÔ Î·Ù·ÁÚ¿ÊÔÓÙ·È Ù· 36 ÊˆÓ‹Ì·Ù· ÙË˜ ·Ï‚·-ÓÈÎ‹˜ ÁÏÒÛÛ·˜, Ù· ÁÚ·Ê‹Ì·Ù· ÙË˜ ÔÔ›·˜ Â›Ó·È ÏÈÁfiÙÂÚ·. ÀÔÏÔÁ›˙ÔÓÙ·È ‰ËÏ·-‰‹ Î·Ù·¯ÚËÛÙÈÎ¿ ˆ˜ ÍÂ¯ˆÚÈÛÙ¿ ÁÚ¿ÌÌ·Ù· Î·È ÔÈ ÚÔ·Ó·ÊÂÚfiÌÂÓÔÈ Û˘Ó‰˘·-ÛÌÔ› ‰‡Ô ÁÚ·ÊËÌ¿ÙˆÓ. ∆Ô ·ÚfiÓ ·ÏÊ¿‚ËÙÔ ÙË˜ ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜ ÂÈÛ‹¯ıË Î·ÙfiÈÓ·ÔÊ¿ÛÂˆ˜ ÙÔ˘ ™˘ÓÂ‰Ú›Ô˘ ÙÔ˘ ªÔÓ·ÛÙËÚ›Ô˘ (14-22 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘ 1908), Ô˘Â›Ó·È ÁÓˆÛÙfi ˆ˜ ÙÔ ™˘Ó¤‰ÚÈÔ ÙÔ˘ ∞Ï‚·ÓÈÎÔ‡ ∞ÏÊ¿‚ËÙÔ˘.

À¿Ú¯ÂÈ, ÏÔÈfiÓ, ÌÈ· Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎ‹ ‰È·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ·Ï‚·ÓÈÎÔ‡ ·ÏÊ¿‚ËÙÔ˘ ·fiÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi Î·È ·fi Ù· ˘fiÏÔÈ· Â˘Úˆ·˚Î¿ ·ÏÊ¿‚ËÙ·, ÛÙ· ÔÔ›· Î·Ù·ÁÚ¿-ÊÂÙ·È ÙÔ ÁÚ·ÊËÌ·ÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ÙˆÓ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯ˆÓ ÁÏˆÛÛÒÓ ÛÂ ·ÓÙÈ‰È·ÛÙÔÏ‹ÚÔ˜ ÙÔ ·Ï‚·ÓÈÎfi, ÙÔ ÔÔ›Ô ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÈ ÙÔ ÊˆÓËÌ·ÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ÙË˜ ÁÏÒÛÛ·˜·˘Ù‹˜.

2.3 ºˆÓËÂÓÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ÙË˜ ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜ Î·È ÙË˜ ¡∂

ºˆÓËÂÓÙÈÎ¿ ÊˆÓ‹Ì·Ù· ÙË˜·Ï‚.: /a/, /o/, /u/, /i/, /y/, /e/, /ë/.

ºˆÓËÂÓÙÈÎ¿ ÊˆÓ‹Ì·Ù· ÙË˜¡∂: /a/, /o/, /u/, /i/, /e/.

∞fi ÙË Û‡ÁÎÚÈÛË ÚÔÎ‡ÙÂÈfiÙÈ Ë ·Ï‚. ‰È·ı¤ÙÂÈ, ÂÎÙfi˜ ·fi Ù· 5·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯· ÊˆÓ‹ÂÓÙ· ÙË˜ ¡∂, Î·È‰‡Ô ÂÈÏ¤ÔÓ ÊˆÓ‹ÂÓÙ·: ÙÔ Ô›-ÛıÈÔ ¯ÂÈÏÈÎfi /y/ Î·È ÙÔ ÌÂÛ·›Ô /ë/.

∞˘Ùfi ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈÎ·Ì›· ‰˘ÛÎÔÏ›· ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·Ï‚·Ófi-ÊˆÓÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓÚÔÊÔÚ¿ ÙˆÓ ÊˆÓË¤ÓÙˆÓ ÙË˜ ¡∂.

i KNE u

ºˆÓËÙÈÎ¿ ÙÚ›ÁˆÓ· ÙË˜ NE Î·È ÙË˜ ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜

i,y u

a

eoe

a

oë

A§BANIKH

15

¢˘ÛÎÔÏ›Â˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ‰È·ÈÛÙˆıÔ‡Ó ÛÙËÓ ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹ ÙÔ˘ ÊˆÓËÙÈÎÔ‡ ÔÚÁ¿-ÓÔ˘ ÁÈ· ÙË ÛˆÛÙ‹ ÚÔÊÔÚ¿ ÙˆÓ ÊˆÓË¤ÓÙˆÓ. ∆· ÊˆÓ‹ÂÓÙ· ÙË˜ ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜ ÙÂ›-ÓÔ˘Ó Ó· Â›Ó·È ÈÔ ÚfiÛıÈ· Î·È ÈÔ ·ÓÔÈÎÙ¿ ·fi Ù· ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯· ÙË˜ ¡∂ (‚Ï.Û¯‹Ì·).

2.4 ™˘ÌÊˆÓÈÎ¿ Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· ÙË˜ ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜ Î·È ÙË˜ ¡∂

™˘ÌÊˆÓÈÎ¿ ÊˆÓ‹Ì·Ù· ÙË˜ ·Ï‚.: /p/, /b/, /f/, /v/, /t/, /d/, /ı/, / /, /s/, /z/, /®/, /©/,/ts/, /dz/, /t®/, /d©/, /q/, / /, /j/, /k/, /g/, /h/, /l/, /ll/, /m/, /n/, /ñ/, /r/, /R/.

™˘ÌÊˆÓÈÎ¿ ÊˆÓ‹Ì·Ù· ÙË˜ ¡∂: /p/, /b/, /f/, /v/, /t/, /d/, /ı/, / /, /s/, /z/, /ts/, /dz/,/k/, /g/, /Á/, /¯/, /l/, /m/, /n/, /r/.

2.5 ¶›Ó·Î·˜ Û˘ÌÊÒÓˆÓ ÙË˜ ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜

16

™∆π°ªπ∞π∞ ∂•∞∫√§√À£.∂ƒƒ.

∞∏Ã∞ ∏Ã∏ƒ∞ ∞∏Ã∞ ∏Ã∏ƒ∞

Ã∂π§π∫∞ ¢πÃ∂π§π∫∞ /p/ /b/ /m/Ã∂π§√¢√¡∆π∫∞ /f/ /v/

√¢√¡∆π∫∞ ª∂™√¢√¡∆π∫∞ /ı/ / /°§ø™™√¢√¡∆π∫∞ /t/ /d/

º∞∆¡π∞∫∞ ∞¶§∞ /s/ /z/ /n/¶∞Ãπ∞

¶ƒ√™∆ƒπµ∏ ∞¶§∞ /ts/ /dz/¶∞Ãπ∞

ƒ∞Ãπ∞π∞ À¶∂ƒøπ∫∞ /k/ /g/√Àƒ∞¡π∫∞ /c/ / / /j/ /ñ/

°§ø™™π¢π∫√

ºATNIA∫√ /l/∞∫ƒ√°§ø™™π∫∞ OYPANπ∫√ / /

¶∞§§√ª∂¡∞ /r/

/®/ /©/

/t®/ /d©/

/h/

/R/

6

6

6

l~

2.6 ¶›Ó·Î·˜ Û˘ÌÊÒÓˆÓ ÙË˜ ÓÂÔÂÏÏËÓÈÎ‹˜

2.7 ™‡ÁÎÚÈÛË ÙÔ˘ Î·Ù·ÏfiÁÔ˘ Û˘ÌÊÒÓˆÓ

∞fi ÙË Û‡ÁÎÚÈÛË ÙˆÓ Û˘ÌÊˆÓÈÎÒÓ Û˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ ÙˆÓ ‰‡Ô ÁÏˆÛÛÒÓ ÚÔÎ‡ÙÂÈfiÙÈ: 1) ∏ ·Ï‚. ¤¯ÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· Û˘ÌÊˆÓÈÎ¿ ÊˆÓ‹Ì·Ù· (29) ·fi ÙË Ó¤· ÂÏÏËÓÈÎ‹

(21). 2) ªÂÚÈÎ¿ Û˘ÌÊˆÓÈÎ¿ ÊˆÓ‹Ì·Ù· ÙË˜ ·Ï‚. ÛÙË Ó¤· ÂÏÏËÓÈÎ‹ ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ˆ˜

·ÏÏfiÊˆÓ· ([c], [ ], [ ], [ ]). ™ÙÔÓ ›Ó·Î· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È Ì¤Û· ÛÂ ·ÁÎ˘-ÏˆÙ¤˜ ·ÚÂÓı¤ÛÂÈ˜ [ ].

2.8 ¢È·ÎÚÈÙÈÎ¤˜ ‰È·ÊÔÚ¤˜

2.8.1 ™˘ÌÊˆÓÈÎ¿ ÊˆÓ‹Ì·Ù· ÙË˜ ·Ï‚. Ô˘ ‰ÂÓ ·ÓÙÈÛÙÔÈ¯Ô‡Ó ÛÂ Î·Ó¤Ó· Û‡ÌÊˆ-ÓÔ ÙË˜ Ó¤·˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ Â›Ó·È: 1) ∆· ÁÏˆÛÛÔÊ·ÙÓÈ·Î¿ (/®/, /©/). 2) ∆· Ô‰ÔÓÙÔÁÏˆÛÛÔÊ·ÙÓÈ·Î¿ (/t®/, /d©/). 3) ∆Ô ÈÛ¯˘Úfi ·ÏÏfiÌÂÓÔ ([R]).

™∆π°ªπ∞π∞ ∂•∞∫√§√À£.∂ƒƒ.

∞∏Ã∞ ∏Ã∏ƒ∞ ∞∏Ã∞ ∏Ã∏ƒ∞

Ã∂π§π∫∞ ¢πÃ∂π§π∫∞ /p/ /b/ /m/Ã∂π§√¢√¡∆π∫∞ /f/ /v/

√¢√¡∆π∫∞ ª∂™√¢√¡∆π∫∞ /ı/ / /°§ø™™√¢√¡∆π∫∞ /t/ /d/

º∞∆¡π∞∫∞ /s/ /z/ /n/

¶ƒ√™∆ƒπµ∏ /ts/ /dz/

ƒ∞Ãπ∞π∞ À¶∂ƒøπ∫∞ /k/ /g/√Àƒ∞¡π∫∞ [c] [ ] [ ]

ºATNIA∫√ /l/∞∫ƒ√°§ø™™π∫∞ OYPANπ∫√ [ ]

¶∞§§√ª∂¡√ /r/

/x/ / /[ç] [j]

6

l~

l~

17

18

2.8.2 ™˘ÌÊˆÓÈÎ¿ ÊˆÓ‹Ì·Ù· ÙË˜ Ó¤·˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ Ô˘ ‰ÂÓ ·ÓÙÈÛÙÔÈ¯Ô‡Ó ÛÂ Î·Ó¤-Ó· Û‡ÌÊˆÓÔ ÙË˜ ·Ï‚. Â›Ó·È: 1) ∆· ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıËÙÈÎ¿ Ú·¯È·›· ˘ÂÚˆÈÎ¿ (/x/, /Á/). 2) ∆· ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıËÙÈÎ¿ Ú·¯È·›· Ô˘Ú·ÓÈÎ¿ ([ç], [j]).

2.8.3 ∆Ô Ô˘Ú·ÓÈÎfi [j] ÙË˜ Ó¤·˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ Â›Ó·È Û‡ÌÊˆÓÔ Ë¯ËÚfi, ÂÓÒ ÙÔ ·ÓÙ›-ÛÙÔÈ¯Ô ÙË˜ ·Ï‚. Â›Ó·È ËÌ›ÊˆÓÔ.

2.8.4 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜∆Ô ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıËÙÈÎfi [j] ÙË˜ ¡∂ ÂÚÌËÓÂ‡ÂÙ·È ˆ˜ ÛÙÈÁÌÈ·›Ô [ ]. ¶.¯. Ë Ï¤ÍË Á˘Ó·›Î· ÁÚ¿ÊÂÙ·È ÛˆÛÙ¿, ·ÏÏ¿ ÚÔÊ¤ÚÂÙ·È ˆ˜ *[ iãneka]. ∂›ÛË˜ Á‡Úˆ *[ã iro]

Á˘Ú›˙ˆ *[ iãrizo].

2.9 ∂ÚÌËÓÂ›· ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıËÙÈÎÔ‡ [ç] ˆ˜ ÛÙÈÁÌÈ·›Ô˘ [c]

2.9.1 ∆Ô ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıËÙÈÎfi [ç] ÂÚÌËÓÂ‡ÂÙ·È ˆ˜ ÛÙÈÁÌÈ·›Ô [c] Î·È ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ˆ˜Ù¤ÙÔÈÔ Î·È ÛÙÔ ÁÚ·Ùfi ÏfiÁÔ. *¤ÎÂÈ (·ÓÙ› ¤¯ÂÈ) *fiÎÈ (·ÓÙ› fi¯È) *Î·›ÚÔÌ·È (·ÓÙ› ¯·›ÚÔÌ·È) *Î¤ÚÈ (·ÓÙ› ¯¤ÚÈ) *∫›Ô˜ (·ÓÙ› Ã›Ô˜)

2.10 ∂ÚÌËÓÂ›· ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıËÙÈÎÔ‡ [x] ˆ˜ ÛÙÈÁÌÈ·›Ô˘ [k]

2.10.1 ∆Ô ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıËÙÈÎfi [x] ÂÚÌËÓÂ‡ÂÙ·È ˆ˜ ÛÙÈÁÌÈ·›Ô [k] Î·È ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ˆ˜Ù¤ÙÔÈÔ Î·È ÛÙÔ ÁÚ·Ùfi ÏfiÁÔ. *¤Îˆ (·ÓÙ› ¤¯ˆ) *ÎÔÚÂ‡ˆ (·ÓÙ› ¯ÔÚÂ‡ˆ) *ÎˆÚ›˙ˆ (·ÓÙ› ¯ˆÚ›˙ˆ)

2.11 §¿ıË Î·Ù¿ ÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ· Î·Ù¿ÎÙËÛË˜ ÙË˜ ÛˆÛÙ‹˜ ÚÔÊÔÚ¿˜

2.11.1 ∆¿ÛË ÁÈ· ÚÔÊÔÚ¿ Î·È ÁÚ·Ê‹ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıËÙÈÎÔ‡ ([x], [ç]) ÛÂ ı¤ÛË ÛÙÈÁÌÈ-·›Ô˘ ([k], [c]).

*¯·ÈÚfi˜ (·ÓÙ› Î·ÈÚfi˜) *¯¤ÚÌ· (·ÓÙ› Î¤ÚÌ·) *¯ÈÌ¿˜ (·ÓÙ› ÎÈÌ¿˜)

2.12 ∞ÛÎ‹ÛÂÈ˜ ÛˆÛÙ‹˜ ÚÔÊÔÚ¿˜ ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ [x], [ç], [Á], [j]

2.12.1 ¢È·ÊÔÚÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ˘ÂÚˆÈÎÒÓ¶ÚÔÊ¤ÚÔ˘ÌÂ ÙÔ [x] fiˆ˜ ÙÔ [k], ¯ˆÚ›˜ fiÌˆ˜ Ó· ÎÏÂ›ÛÔ˘ÌÂ ÙÔ ÂÌfi‰ÈÔ.∞ÏÒ˜ ·Ê‹ÓÔ˘ÌÂ ÙÔÓ ·¤Ú· Ó· ÂÚ¿ÛÂÈ ·fi ÙÔ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁËÌ¤ÓÔ ÂÌfi‰ÈÔ.ŒÙÛÈ, ·fi ÛÙÈÁÌÈ·›Ô, ı· ·Ú¿ÁÔ˘ÌÂ ¤Ó· ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıËÙÈÎfi Û‡ÌÊˆÓÔ. ∆Ô ÂÏÏËÓÈÎfi [j] ÙÔ ÚÔÊ¤ÚÔ˘ÌÂ fiˆ˜ ÙÔ ·Ï‚·ÓÈÎfi [ ], ¯ˆÚ›˜ fiÌˆ˜ Ó·ÎÏÂ›ÛÔ˘ÌÂ ÙÔ ÂÌfi‰ÈÔ. ∞Ê‹ÓÔ˘ÌÂ ÎÈ Â‰Ò ÙÔÓ ·¤Ú· Ó· ÂÚ¿ÛÂÈ ·fi ÙÔÂÌfi‰ÈÔ. ∞ÓÙ› ÁÈ· ÛÙÈÁÌÈ·›Ô ı· ·Ú·¯ıÂ› ¤Ó· ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıËÙÈÎfi Û‡ÌÊˆ-ÓÔ.

2.12.2 ¢È·ÊÔÚÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ Ô˘Ú·ÓÈÎÒÓ¶ÚÔÊ¤ÚÔ˘ÌÂ ÙÔ [ç] fiˆ˜ ÙÔ [c], ¯ˆÚ›˜ fiÌˆ˜ Ó· ÎÏÂ›ÛÔ˘ÌÂ ÙÔ ÂÌfi‰ÈÔ.∞ÏÒ˜ ·Ê‹ÓÔ˘ÌÂ ÙÔÓ ·¤Ú· Ó· ÂÚ¿ÛÂÈ ·fi ÙÔ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁËÌ¤ÓÔ ÂÌfi‰ÈÔ.ŒÙÛÈ, ·fi ÛÙÈÁÌÈ·›Ô, ı· ·Ú¿ÁÔ˘ÌÂ ¤Ó· ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıËÙÈÎfi Û‡ÌÊˆÓÔ.∆Ô ÂÏÏËÓÈÎfi [Á] ÙÔ ÚÔÊ¤ÚÔ˘ÌÂ fiˆ˜ ÙÔ ·Ï‚·ÓÈÎfi [g], ¯ˆÚ›˜ ÂÓ ÙÔ‡ÙÔÈ˜Ó· ÎÏÂ›ÛÔ˘ÌÂ ÙÔ ÂÌfi‰ÈÔ. ∞Ê‹ÓÔ˘ÌÂ ÎÈ Â‰Ò ÙÔÓ ·¤Ú· Ó· ÂÚ¿ÛÂÈ ÌÂ‰˘ÛÎÔÏ›· ·fi ÙÔ ÂÌfi‰ÈÔ (ˆ˜ ÙÚÈ‚fiÌÂÓÔ). ∞ÓÙ› ÁÈ· ÛÙÈÁÌÈ·›Ô, ı· ·Ú·-¯ıÂ› ¤Ó· ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıËÙÈÎfi Û‡ÌÊˆÓÔ.

2.13 ¶·ÚÂÌ‚ÔÏ¤˜ ÛÂ ·ÓÙ›ıÂÙË Î·ÙÂ‡ı˘ÓÛË

2.13.1 °ÂÓÈÎ¿ ªÔÚÂ› Ó· ˘¿Ú¯ÂÈ Â›ÛË˜ ·ÚÂÌ‚ÔÏ‹ ÛÂ ·ÓÙ›ıÂÙË Î·ÙÂ‡ı˘ÓÛË. ¶·Úfi-ÌÔÈ· ÊˆÓ‹Ì·Ù· ÙË˜ ·Ï‚. Î·È ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·ÏÏ¿ÍÔ˘Ó ı¤ÛËÛÙ· ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯· ÊˆÓËÌ·ÙÈÎ¿ Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· Î·Ù¿ ÙË ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘˜.¶.¯. ÌÔÚÂ› Ó· ÂÌÊ·ÓÈÛÙÂ› ¤Ó· [¯] ÛÙËÓ ·Ï‚. (¯·p «·ÓÔ›Áˆ», ·ÓÙ› ÁÈ·hap), ÂÓÒ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ Ó· ÂÌÊ·ÓÈÛÙÂ› ¤Ó· ÁÏˆÛÛÈ‰ÈÎfi [h], Ô˘ Â›Ó·ÈÛÙËÓ Ô˘Û›· ·ÏÒ˜ ‰·Û‡ÙËÙ· (h¿Óˆ ·ÓÙ› ÁÈ· ¯¿Óˆ).

2.13.2 TÔ ıÂÌ·ÙÈÎfi Û‡ÌÊˆÓÔ ÙÔ˘ Ú‹Ì·ÙÔ˜ ÙË˜ NE ÂËÚÂ¿˙ÂÙ·È ·fi ÙÔ ÊˆÓ‹ÂÓÙË˜ Î·Ù¿ÏËÍË˜. ŒÙÛÈ, ÛÙÔ Ú‹Ì· ¤¯ˆ ÙÔ -¯- ÙÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜ ÚÔÊ¤ÚÂÙ·È

19

¿ÏÏÔÙÂ ˆ˜ [x] Î·È ¿ÏÏÔÙÂ ˆ˜ [ç], ·Ó¿ÏÔÁ· ÌÂ ÙËÓ È‰ÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÊˆÓ‹Â-ÓÙÔ˜ Ô˘ ¤ÂÙ·È (ÚfiÛıÈÔ ‹ Ô›ÛıÈÔ). ™ÙËÓ ·Ï‚. ÙÔ ıÂÌ·ÙÈÎfi Û‡ÌÊˆÓÔ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ·ÌÂÙ¿‚ÏËÙÔ.

2.13.3 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜∆¿ÛË ÁÈ· ÔÌÔÈÔÌÔÚÊ›· Û’ ÔÏfiÎÏËÚÔ ÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÎÏ›ÛË˜. ™ÙË ı¤ÛË ÙÔ˘Ú·¯È·›Ô˘ [x] Ú·ÁÌ·ÙÒÓÂÙ·È ÙÔ Ô˘Ú·ÓÈÎfi [ç]. ¶.¯.: *Â›¯È·, Â›¯Â˜, Â›¯Â,*Â›¯È·ÌÂ, *Â›¯È·ÙÂ, *Â›¯·Ó

3. ∆√¡π™ª√™

3.1 Ã·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ ÙfiÓÔ˘

À¿Ú¯ÂÈ ÛËÌ·ÓÙÈÎ‹ ‰È·ÊÔÚ¿ ÌÂÙ·Í‡ ÙË˜ ·Ï‚. Î·È ÙË˜ ¡∂ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙË ı¤ÛËÎ·È ÙÔ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙÔ˘ ÙfiÓÔ˘.

√ ÙfiÓÔ˜ ÛÙËÓ ·Ï‚. Â›Ó·È ÛÙ·ıÂÚfi˜ (ÌÂ ÂÏ¿¯ÈÛÙÂ˜ ÌfiÓÔ ÂÍ·ÈÚ¤ÛÂÈ˜). √ ÙfiÓÔ˜ ÛÙË ¡∂ Â›Ó·È ÎÈÓËÙfi˜.

3.2 £¤ÛË ÙfiÓÔ˘

3.2.1 ™ÙËÓ ·Ï‚. ÔÈ Ï¤ÍÂÈ˜ ÙÂ›ÓÔ˘Ó Ó· ÙÔÓ›˙ÔÓÙ·È ÛÙËÓ ·Ú·Ï‹ÁÔ˘Û·. djali «ÙÔ ·ÁfiÚÈ», vajza «ÙÔ ÎÔÚ›ÙÛÈ», kali «ÙÔ ¿ÏÔÁÔ», qeni «Ô ÛÎ‡ÏÔ˜»,qyteti «Ë fiÏË», njeriu «Ô ¿ÓıÚˆÔ˜»

3.2.2 ™ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ Ô ÙfiÓÔ˜ Â›Ó·È ÂÏÂ‡ıÂÚÔ˜. vajzë «ÎÔÚ›ÙÛÈ», vajzave «ÙˆÓ ÎÔÚÈÙÛÈÒÓ», kuajve «ÙˆÓ ·ÏfiÁˆÓ», qenve«ÙˆÓ ÛÎ‡ÏˆÓ», det «ı¿Ï·ÛÛ·», deteve «ÙˆÓ ı·Ï·ÛÛÒÓ», njeri «¿ÓıÚˆ-Ô˜», njerëzve «ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ»

3.2.3 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜3.2.3.1 ¶ÚÔ·ÚÔÍ‡ÙÔÓÂ˜ Ï¤ÍÂÈ˜ ÙË˜ ¡∂ ÙÂ›ÓÔ˘Ó Ó· ÚÔÊ¤ÚÔÓÙ·È ˆ˜ ·ÚÔÍ‡ÙÔ-

ÓÂ˜ ·fi ÙÔ˘˜ ·Ï‚·ÓfiÊˆÓÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜.

20

§¤ÍË §¿ıÔ˜ ÚÔÊÔÚ¿ÎfiÎÎÈÓÔ *[koãcino] Ì¤Á·ÚÔ *[meãgaro] fiÚÂÍË *[oãreksi] Úfi·ÏÔ *[roãpalo] Ù›ÔÙ· *[tiãpota] ∆›Ú·Ó· *[tiãrana] ™‡ÓÙ·ÁÌ· *[sinãtagma]¶¤Ú·Ì· *[peãrama]

3.2.3.2 ∆¿ÛË ÁÈ· ÌË ÌÂÙ·‚ÔÏ‹ ÙÔ˘ ÙfiÓÔ˘ ÛÙÈ˜ Ï¿ÁÈÂ˜ ÙÒÛÂÈ˜, È‰È·›ÙÂÚ· ÛÙËÁÂÓÈÎ‹ ÂÓÈÎÔ‡ Î·È ÏËı˘ÓÙÈÎÔ‡. ∂›Ó·È ¤Ó· Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ Ô˘ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Î·È ÛÂ¿ÏÏÔ˘˜ ÂÏÏËÓÔÌ·ıÂ›˜, Î·ıÒ˜ Î·È ÛÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜. ¶.¯.:

√ÓÔÌ·ÛÙÈÎ‹ °ÂÓÈÎ‹ ∂ÓÈÎÔ‡ °ÂÓÈÎ‹ ¶ÏËı˘ÓÙÈÎÔ‡ ı¿Ï·ÛÛ· ı¿Ï·ÛÛ·˜ *ı¿Ï·ÛÛˆÓ ¯¤ÚÈ *¯¤ÚÈ *¯¤ÚÈˆÓ ÎÔÚ›ÙÛÈ *ÎÔÚ›ÙÛÈ *ÎÔÚ›ÙÛÈˆÓ ¿ÏÔÁÔ *¿ÏÔÁÔ˘ *¿ÏÔÁˆÓ

3.3 ¢˘Ó·ÌÈÎfiÙËÙ· ÙfiÓÔ˘

√ ÙfiÓÔ˜ ÛÙËÓ ·Ï‚. Â›Ó·È ÈÔ ‰˘Ó·ÌÈÎfi˜ Û˘ÁÎÚÈÙÈÎ¿ ÌÂ ÙË ¡∂. À¿Ú¯ÂÈ ‰ËÏ·-‰‹ ÈÔ ¤ÓÙÔÓË ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· Î·Ù¿ ÙËÓ ¿ÚıÚˆÛË. ∆· ÊˆÓËÙ‹ÚÈ· fiÚÁ·Ó· Â›Ó·ÈÈÔ ·ÓÔÈ¯Ù¿ ÛÙËÓ ÚÔÊÔÚ¿ ÙË˜ ·Ï‚. Î·È ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÔÛfiÓ ·¤ÚÔ˜Î·È ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙˆÓ ·Ó·ÓÂ˘ÛÙÈÎÒÓ ÔÚÁ¿ÓˆÓ ÁÈ· ÙËÓ ¿ÚıÚˆÛË ÙˆÓÊˆÓËÌ¿ÙˆÓ.

√È ∞Ï‚·ÓÔ› ÌÈÏÔ‡Ó ÁÂÓÈÎÒ˜ ÈÔ ‰˘Ó·Ù¿ ·fi ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜.

21

4. °ƒ∞º∏ - √ƒ£√°ƒ∞ºπ∞ ∞¡∞°¡ø™∏ - √ƒ£√∂¶∂π∞

4.1 ¢È·ÊÔÚ¤˜ ÛÙËÓ ÔÚıÔÁÚ·Ê›·

4.1.1 °ÂÓÈÎ¿ À¿Ú¯ÂÈ ÛËÌ·ÓÙÈÎ‹ ‰È·ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ ÔÚıÔÁÚ·Ê›· ÙˆÓ ‰‡Ô ÁÏˆÛÛÒÓ. ∏ ÔÚıÔ-

ÁÚ·Ê›· ÙË˜ ¡∂, ·Ú¿ ÙË ÌÂÙ·ÚÚ‡ıÌÈÛ‹ ÙË˜, ¤¯ÂÈ Û˘ÓÙËÚËÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, ÂÓÒË ·Ï‚. ÔÚıÔÁÚ·Ê›· ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ÁÂÓÈÎÒ˜ ÛÙËÓ ·ÓÙÈÛÙÔÈ¯›· ÂÓfi˜ ÊˆÓ‹Ì·ÙÔ˜ ÌÂ¤Ó· ÁÚ¿ÊËÌ·. (∏ Û¯ÂÙÈÎ‹ ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· Î¿ÓÂÈ ÏfiÁÔ ÁÈ· ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÙË˜ ÊˆÓËÙÈ-Î‹˜ ·Ú¯‹˜ ÛÙËÓ ·Ï‚·ÓÈÎ‹ ÔÚıÔÁÚ·Ê›·, ÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ‰ËÏ·‰‹ ÙfiÛ· ÁÚ¿ÌÌ·Ù·,fiÛÔÈ Â›Ó·È Î·È ÔÈ «‹¯ÔÈ» Ô˘ ·ÎÔ‡ÁÔÓÙ·È.)

4.2 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï·ıÒÓ

4.2.1 ∆· ÁÚ¿ÌÌ·Ù· Í Î·È „ ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÂÌÊ·ÓÈÛÙÔ‡Ó Î·Ù¿ ÙÔ«ÊˆÓËÙÈÎfi» ÚfiÙ˘Ô ÔÚıÔÁÚ·Ê›·˜ ˆ˜ ÎÛ Î·È Û ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯·.

4.2.2 ÃÚ‹ÛË ÂÓfi˜ ÌfiÓÔ ÁÚ·Ê‹Ì·ÙÔ˜ ÂÎÂ› Ô˘ ·Ú·‰ÔÛÈ·Î¿ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È¿ÏÏÔ ÁÚ¿ÊËÌ· ÌÂ ÙËÓ ›‰È· ÊˆÓËÙÈÎ‹ ·Í›·. °ÓˆÛÙ¿ Ï¿ıË Î·È ÁÈ· ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜Ì·ıËÙ¤˜, Ô˘ ÛÙÔ˘˜ ·Ï‚·ÓfiÊˆÓÔ˘˜ ÂÓÈÛ¯‡ÔÓÙ·È ÏfiÁˆ ÙË˜ ›ÂÛË˜ ÙË˜ ·Ï‚·ÓÈ-Î‹˜ ÔÚıÔÁÚ·Ê›·˜ (ÁÚ¿ÊÂÙ·È È ·ÓÙ› ÁÈ· Ë, ˘, ÔÈ, ÂÈØ Â ·ÓÙ› ÁÈ· ·ÈØ Ô ·ÓÙ› ÁÈ· ˆ).

4.2.3 §¿ıË Î·Ù¿ ÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ· Î·Ù¿ÎÙËÛË˜ ÙˆÓ Î·ÓfiÓˆÓ∂ÌÊ¿ÓÈÛË ÂÓfi˜ ¿ÏÏÔ˘ ÁÚ·Ê‹Ì·ÙÔ˜ ÂÎÂ› Ô˘ ·Ó·Ì¤ÓÂÙ·È ÙÔ ÛˆÛÙfi ÁÚ¿ÊËÌ·

(.¯. *ÁÚ¿ÊÔÈ, *ÂÈÁ‡·, *Ú·›ÂÈ).

4.3 ¢È·ÎÚÈÙÈÎ¿ ÛËÌÂ›·

4.3.1 ŒÏÏÂÈ„Ë ÚÔÛˆ‰È·ÎÒÓ ‰È·ÎÚÈÙÈÎÒÓ ÛËÌÂ›ˆÓ ÛÙËÓ ·Ï‚·ÓÈÎ‹ ™ÙËÓ ·Ï‚. ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ‰È·ÎÚÈÙÈÎ¿ ÛËÌÂ›· Ô˘ Ó· ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙËÓ ÚÔ-

Ûˆ‰›·. √ ÙfiÓÔ˜ ‰Â ÛËÌÂÈÒÓÂÙ·È. ∂¿Óˆ ÛÙÔ i Ù›ıÂÙ·È ÌÈ· ÙÂÏÂ›·.

4.3.2 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï·ıÒÓ4.3.2.1 ŒÏÏÂÈ„Ë ÙfiÓÔ˘ ÛÙË ÁÚ·Ê‹. 4.3.2.2 ∂ÌÊ¿ÓÈÛË ÙÂÏÂ›·˜ ÛÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi È. 4.3.2.3 ™ËÌÂ›ˆÛË ÙË˜ ÙÂÏÂ›·˜ ˆ˜ ÙfiÓÔ˘ (i).

22

4.4 ÕÓˆ ÙÂÏÂ›·

4.4.1 ∏ ¿Óˆ ÙÂÏÂ›· ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ˆ˜ ÛËÌÂ›Ô ÛÙ›ÍË˜ ÛÙËÓ ·Ï‚.∞ÓÙ› ÁÈ’ ·˘Ù‹ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ÙÔ ËÌ›ÎÔÏÔ, Ô˘ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ Â›Ó·È ÂÚˆÙËÌ·-ÙÈÎfi.

4.4.2 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜ ÃÚ‹ÛË ÂÚˆÙËÌ·ÙÈÎÔ‡ ˆ˜ ¿Óˆ ÙÂÏÂ›·˜.

4.5 ∂ÚˆÙËÌ·ÙÈÎfi

4.5.1 ø˜ ÂÚˆÙËÌ·ÙÈÎfi ÛÙËÓ ·Ï‚. ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ·˘Ùfi ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ Â˘Úˆ-·˚ÎÒÓ ÁÏˆÛÛÒÓ (?).

4.5.2 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜ ∂ÚÌËÓÂ›· ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÂÚˆÙËÌ·ÙÈÎÔ‡ ˆ˜ ËÌÈÎfiÏÔ˘ (ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ¿Óˆ ÙÂÏÂ›-

·˜).

4.6 ÃÚ‹ÛË ÎÂÊ·Ï·›ˆÓ

™ÙËÓ ·Ï‚. Ù· ÎÂÊ·Ï·›· ÁÚ¿ÌÌ·Ù· ‰Â ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÙfiÛÔ Û˘¯Ó¿ fiˆ˜ÛÙË ¡∂.

4.6.1 ¢Â ÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ÌÂ ÎÂÊ·Ï·›Ô: ñ Ù· ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ÌËÓÒÓ (janar «π·ÓÔ˘¿ÚÈÔ˜», shkurt «ºÂ‚ÚÔ˘¿ÚÈÔ˜»,

mars «ª¿ÚÙÈÔ˜», prill «∞Ú›ÏÈÔ˜», maj «ª¿ÈÔ˜», qershor «πÔ‡ÓÈÔ˜»,korrik «πÔ‡ÏÈÔ˜», gusht «∞‡ÁÔ˘ÛÙÔ˜», shtator «™ÂÙ¤Ì‚ÚÈÔ˜», tetor«√ÎÙÒ‚ÚÈÔ˜», nëntor «¡Ô¤Ì‚ÚÈÔ˜», dhjetor «¢ÂÎ¤Ì‚ÚÈÔ˜»)

ñ Ù· ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ËÌÂÚÒÓ ÙË˜ Â‚‰ÔÌ¿‰·˜ (e hënë «¢Â˘Ù¤Ú·», e martë«∆Ú›ÙË», e mërkurë «∆ÂÙ¿ÚÙË», e enjte «¶¤ÌÙË», e premte «¶·Ú·-ÛÎÂ˘‹», e shtunë «™¿‚‚·ÙÔ», e diel «∫˘ÚÈ·Î‹»)

ñ Ù· ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ıÚËÛÎÂ˘ÙÈÎÒÓ ÂÔÚÙÒÓ (krishtlindjet «Ù· ÃÚÈÛÙÔ‡ÁÂÓ-Ó·», pashkët «ÙÔ ¶¿Û¯·», karnavalet «ÔÈ ∞fiÎÚÈÂ˜»)

ñ Ù· ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ÁÂˆÏÔÁÈÎÒÓ Î·È ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ ÂÔ¯ÒÓ Î·È ÙˆÓ ıÚË-ÛÎÂ˘Ì¿ÙˆÓ (jurasiku «Ô πÔ˘Ú¿ÛÈÔ˜», mesjeta «Ô ªÂÛ·›ˆÓ·˜»,krishterimi «Ô ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌfi˜»)

23

ñ Ù· ÂıÓÈÎ¿ ÔÓfiÌ·Ù· Î·È Ù· ÔÓfiÌ·Ù· Î·ÙÔ›ÎˆÓ ÌÈ·˜ fiÏË˜ ‹ ÂÚÈÔ¯‹˜(shqiptar «∞Ï‚·Ófi˜», grek «ŒÏÏËÓ·˜», italian «πÙ·Ïfi˜», amerikan«∞ÌÂÚÈÎ·Ófi˜», athinas «∞ıËÓ·›Ô˜», selanikas «™·ÏÔÓÈÎÈfi˜», banor iPatrës «¶·ÙÚÈÓfi˜», banor i Kallamatës «∫·Ï·Ì·ÙÈ·Ófi˜», banor iJaninës «°È·ÓÓÈÒÙË˜»)

ñ Ù· ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ, ÙˆÓ Û¯ÔÏÈÎÒÓ Ì·ıËÌ¿ÙˆÓ Î·È ÙˆÓ ÁÏˆÛ-ÛÒÓ (matematika «Ù· ª·ıËÌ·ÙÈÎ¿», fizika «Ë º˘ÛÈÎ‹», letërsia «Ë§ÔÁÔÙÂ¯Ó›·», historia «Ë πÛÙÔÚ›·», gjeografia «Ë °ÂˆÁÚ·Ê›·», shqipja«Ù· ∞Ï‚·ÓÈÎ¿», greqishtja, «Ù· ∂ÏÏËÓÈÎ¿», anglishtja «Ù· ∞ÁÁÏÈÎ¿»,frëngjishtja «Ù· °·ÏÏÈÎ¿»)

ñ Ù· ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ÚËÌ·ÙÈÎÒÓ ÂÁÎÏ›ÛÂˆÓ Î·È ¯ÚfiÓˆÓ (dëftore «√ÚÈÛÙÈ-Î‹», lidhore «ÀÔÙ·ÎÙÈÎ‹», urdhërore «¶ÚÔÛÙ·ÎÙÈÎ‹», e tashme «∂ÓÂ-ÛÙÒÙ·˜», e pakryer «¶·Ú·Ù·ÙÈÎfi˜», e kryer e thjeshtë «∞fiÚÈÛÙÔ˜», ekryer «¶·Ú·ÎÂ›ÌÂÓÔ˜»).

™ËÌÂ›ˆÛË: ™Â ÔÚÈÛÌ¤ÓÂ˜ ÚfiÛÊ·ÙÂ˜ ÂÏÏËÓÈÎ¤˜ ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ Ù· ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓÁÏˆÛÛÒÓ, ÙˆÓ ÚËÌ·ÙÈÎÒÓ ÂÁÎÏ›ÛÂˆÓ Î·È ¯ÚfiÓˆÓ ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ÌÂ Â˙fi ÙÔ·Ú¯ÈÎfi ÙÔ˘˜ ÁÚ¿ÌÌ·. A˘Ùfi ·ÔÙÂÏÂ› ÚÔÊ·Ó‹ Ù¿ÛË ÔÚıÔÁÚ·Ê›·˜, ÙËÓ ÔÔ›·ÂÓÛÙÂÚÓÈ˙fiÌ·ÛÙÂ Î·È ÛÙÔÓ ·ÚfiÓ ÂÁ¯ÂÈÚ›‰ÈÔ.

4.7 ¶·ÚÂÌ‚ÔÏ¤˜ ÛÙËÓ ·Ó¿ÁÓˆÛË

4.7.1 ∆¿ÛË ÁÈ· ÌË ¤ÚÚÈÓË ÚÔÊÔÚ¿ ÙˆÓ Ì, ÓÙ, ÁÎ, ÁÁ∏ ÚÔÊÔÚ¿ ·˘Ù‹ ¿ÓÙˆ˜ ÙÂ›ÓÂÈ Ó· ÁÂÓÈÎÂ‡ÂÙ·È ÛÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜

Ì·ıËÙ¤˜, ·ÔÙÂÏÒÓÙ·˜ Ù·˘ÙÔ¯ÚfiÓˆ˜ ¤Ó· ‰È·ÎÚÈÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÙÔ˘ ·ıË-Ó·˚ÎÔ‡ È‰ÈÒÌ·ÙÔ˜. ¶.¯.:

ÎÔ˘ÌÒÓˆ [kuãbono]·ÓÙ› [aãdi]¤ÓÙÂ [ãpede]·ÁÎ¿ıÈ [aãgaıi]Î·ÁÎÔ˘Úfi [kaguãro]ÊÂÁÁ¿ÚÈ [feãgari]

4.7.2 √ ÛÔ˘‰·ÛÙ‹˜ ı¤ÙÂÈ ·ÓÙÈÛÙÔÈ¯›· ÌÂÙ·Í‡ ÂÓfi˜ ÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ Î·È ÂÓfi˜ÊıfiÁÁÔ˘. ∫¿ıÂ ÁÚ¿ÌÌ· Î·Ù¤¯ÂÈ ÁÈ’ ·˘ÙfiÓ ÌfiÓÔ ÌÈ· ÊˆÓËÙÈÎ‹ ·Í›·.

24

4.7.3 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜ƒ·¯È·›· ÚÔÊÔÚ¿ ÙˆÓ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ¯, Á, Î Î·È ÙÔ˘ ÁÎ ÚÔ ÙˆÓ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ

Ô˘ ·Ô‰›‰Ô˘Ó Ù· ÚfiÛıÈ· ÊˆÓ‹ÂÓÙ·. ¶.¯.:

¯·›ÚÔÌ·È [ãxerome] (Â›ÛË˜ [ãherome])Á¤ÚÔ˜ [ãgeros] (Â›ÛË˜ [ã eros])ÎÂÚ› [keãri]Ê¤ÁÁÂÈ [ãfegi]

5. °ƒ∞ªª∞∆π∫∏

5.1 √ÚÈÛÙÈÎ¿ ¿ÚıÚ· ÛÙËÓ ·Ï‚·ÓÈÎ‹ Î·È ÛÙË ¡∂

∏ Î·ÙËÁÔÚ›· ÙË˜ ÔÚÈÛÙÈÎfiÙËÙ·˜ ÛÙË ¡∂ Î·È ÛÙÈ˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÂ˜ Â˘Úˆ·˚Î¤˜ÁÏÒÛÛÂ˜ ‰ËÏÒÓÂÙ·È Ì¤Ûˆ ÙÔ˘ ÚÔÙÈı¤ÌÂÓÔ˘ ÔÚÈÛÙÈÎÔ‡ ¿ÚıÚÔ˘. ™ÙËÓ ·Ï‚. (Î·ÈÛÂ ÂÏ¿¯ÈÛÙÂ˜ ¿ÏÏÂ˜ ÁÏÒÛÛÂ˜, fiˆ˜ ‚Ô˘ÏÁ·ÚÈÎ‹, ÚÔ˘Ì·ÓÈÎ‹, ‰·ÓÈÎ‹) ÙÔ ÔÚÈÛÙÈ-Îfi ¿ÚıÚÔ Â›Ó·È ·fi ‰ÔÌÈÎ‹˜ ¿Ô„Ë˜ ÌÈ· ÔÚÈÛÙÈÎ‹ Î·Ù¿ÏËÍË ÂÓÛˆÌ·ÙˆÌ¤ÓËÛÙÔ ı¤Ì· ÙË˜ Ï¤ÍË˜, ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏÂ›, ‰ËÏ·‰‹, ÍÂ¯ˆÚÈÛÙ‹ Ï¤ÍË, fiˆ˜ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈ-Î‹ Î·È ÛÂ ¿ÏÏÂ˜ Â˘Úˆ·˚Î¤˜ ÁÏÒÛÛÂ˜ (ÙÔ ¿ÚıÚÔ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙË Ï¤ÍË Ô‡ÙÂÙ›ıÂÙ·È ÚÔ ÙÔ˘ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎÔ‡, fiˆ˜ ÛÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙÔ ·È‰›, ·ÏÏ¿Ù›ıÂÙ·È ÌÂÙ¿ ÙÔ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi Î·È Â›Ó·È ·Ó·fiÛ·ÙÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÌÔÚÊÔÏÔÁÈÎÔ‡ı¤Ì·ÙÔ˜Ø Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÔ ÚfiÙ˘Ô ·˘Ùfi, ·˜ Ê·ÓÙ·ÛÙÔ‡ÌÂ ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ÌÂ ÌÈ·˘ÔÙÈı¤ÌÂÓË ÔÚÈÛÙÈÎ‹ ÌÔÚÊ‹ *·È‰›ÙÔ «ÙÔ ·È‰›»).

∆· ÔÚÈÛÙÈÎ¿ ¿ÚıÚ· ÛÙËÓ ·Ï‚., fiˆ˜ Î·È ÛÙË ¡∂, ‰È·Ê¤ÚÔ˘Ó Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ Ù·Á¤ÓË.

∏ ÂÓÛˆÌ¿ÙˆÛË ÙÔ˘ ÔÚÈÛÙÈÎÔ‡ ¿ÚıÚÔ˘ ÛÙÔ ı¤Ì· ÙË˜ ·fiÚÈÛÙË˜ ÌÔÚÊ‹˜ ¤¯ÂÈˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙÔ ‰ÈÏfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÎÏ›ÛË˜, ·fiÚÈÛÙÔ Î·È ÔÚÈÛÙÈÎfi (lakim ipashquar Î·È lakim i shquar). À¿Ú¯ÂÈ, ‰ËÏ·‰‹, ÍÂ¯ˆÚÈÛÙfi˜ Ù‡Ô˜ ÔÓÔÌ·ÛÙÈÎ‹˜ÁÈ· ÙËÓ ·fiÚÈÛÙË ÌÔÚÊ‹ (trajtë e pashquar) Î·È ÍÂ¯ˆÚÈÛÙfi˜ ÁÈ· ÙËÓ ÔÚÈÛÙÈÎ‹(trajtë e shquar).

5.2 °¤ÓË ÛÙËÓ ·Ï‚·ÓÈÎ‹ Î·È ÛÙË ¡∂

∫·È Ë ·Ï‚. Î·È Ë ¡∂ ¤¯Ô˘Ó ÙÚ›· Á¤ÓË: ·ÚÛÂÓÈÎfi, ıËÏ˘Îfi Î·È Ô˘‰¤ÙÂÚÔ. ™ÙËÓ·Ï‚. fiÌˆ˜ ÙÔ ·›ÛıËÌ· ÙÔ˘ Ô˘‰¤ÙÂÚÔ˘ Á¤ÓÔ˘˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ÂÍ·ÛıÂÓÈÛÌ¤ÓÔ Î·È

25

ÂÚÈÔÚÈÛÌ¤ÓÔ ÛÂ ÌÂÚÈÎ¿ ÌfiÓÔ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎ¿ Î·È ÛÙ· ÏÂÁfiÌÂÓ· ÚËÌ·ÙÈÎ¿ Ô˘ÛÈ·-ÛÙÈÎ¿. ¢ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌÔ› (Â›ıÂÙ·, ·ÓÙˆÓ˘Ì›Â˜, ·ÚÈıÌËÙÈÎ¿) ÛÙÔÔ˘‰¤ÙÂÚÔ Á¤ÓÔ˜. ÕÚ·, ÌÔÚÔ‡ÌÂ ÛÙËÓ Ú¿ÍË Ó· ÌÈÏ¿ÌÂ ÁÈ· ‰‡Ô ÌfiÓÔ Á¤ÓË.

5.3 ¢Â›ÎÙÂ˜ ·fiÚÈÛÙË˜ ÌÔÚÊ‹˜

∆· Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎ¿ Ô˘ ÛÙËÓ ·fiÚÈÛÙË ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘˜ Ï‹ÁÔ˘Ó ÛÂ Û‡ÌÊˆÓÔ Â›Ó·ÈÛ˘Ó‹ıˆ˜ ·ÚÛÂÓÈÎ¿ (.¯. kanal [kaãnal] «Î·Ó¿ÏÈ», mur [mur] «ÙÔ›¯Ô˜», vend[vend] «¯ÒÚ·», ekuator [ekuaãtor] «ÈÛËÌÂÚÈÓfi˜» Î.Ï.).

∆· Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎ¿ Ô˘ ÛÙËÓ ·fiÚÈÛÙË ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘˜ Ï‹ÁÔ˘Ó ÛÂ ÊˆÓ‹ÂÓ Â›Ó·È Û˘Ó‹-ıˆ˜ ıËÏ˘Î¿ (.¯. nënë [ãnÂn ] «ÌËÙ¤Ú·», vajzë [ãvajz ] «ÎÔ¤Ï·», Greqi[greãci] «∂ÏÏ¿‰·», Athinë [aãıin ] «∞ıËÓ¿», Shqipëri [∫cip ãri] «∞Ï‚·Ó›·»,Tiranë [tiãran ] «∆›Ú·Ó·» Î.Ï.).

5.4 ¢Â›ÎÙÂ˜ ÔÚÈÛÙÈÎ‹˜ ÌÔÚÊ‹˜

¢Â›ÎÙË˜ ÙË˜ ÔÚÈÛÙÈÎ‹˜ ÌÔÚÊ‹˜ (Î·È ÙÔ˘ Á¤ÓÔ˘˜) ÛÙËÓ ·Ï‚. Â›Ó·È Ë ÔÚÈÛÙÈÎ‹Î·Ù¿ÏËÍË (mbaresa e shquarsisë). ∞Ó¿ÏÔÁ· ÌÂ ÙËÓ Î·Ù¿ÏËÍË, Á›ÓÂÙ·È Î·È ËÎ·Ù¿Ù·ÍË ÛÂ ÔÌ¿‰Â˜ ÎÏ›ÛË˜. À¿Ú¯Ô˘Ó ÙÚÂÈ˜ ÎÏ›ÛÂÈ˜. ™ÙËÓ ∞ã ÎÏ›ÛË Î·Ù·Ù¿Û-ÛÔÓÙ·È Ù· ·ÚÛÂÓÈÎ¿ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎ¿ Ô˘ ·›ÚÓÔ˘Ó ÙËÓ ÔÚÈÛÙÈÎ‹ Î·Ù¿ÏËÍË -i. ™ÙËÓµã ÎÏ›ÛË Î·Ù·Ù¿ÛÛÔÓÙ·È Ù· ·ÚÛÂÓÈÎ¿ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎ¿ Ô˘ ·›ÚÓÔ˘Ó ÙËÓ ÔÚÈÛÙÈÎ‹Î·Ù¿ÏËÍË -u. ∂ÓÒ ÛÙËÓ °ã ÎÏ›ÛË Î·Ù·Ù¿ÛÛÔÓÙ·È Ù· ıËÏ˘Î¿ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎ¿ Ô˘·›ÚÓÔ˘Ó ÙËÓ ÔÚÈÛÙÈÎ‹ Î·Ù¿ÏËÍË -a/-ja. À¿Ú¯ÂÈ Î·È ÌÈ· Ù¤Ù·ÚÙË ÎÏ›ÛË ÙˆÓÔ˘‰¤ÙÂÚˆÓ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎÒÓ, Ô˘ Ê·›ÓÔÓÙ·È Ì¿ÏÏÔÓ Û·Ó ·ÓÒÌ·Ï· Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎ¿ (ÌÂÙËÓ ÔÚÈÛÙÈÎ‹ Î·Ù¿ÏËÍË -t, -të).

¶·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù·: ∞ÚÛÂÓÈÎ¿-i, -u mal ~ mali [ãmali] ‚Ô˘Ófi ~ ÙÔ ‚Ô˘Ófi, djalë ~ djali [ãdjali] ·ÁfiÚÈ ~ ÙÔ

·ÁfiÚÈ, breg ~ bregu [ãbregu] ·ÎÙ‹ ~ Ë ·ÎÙ‹, njeri ~ njeriu [ eãriu]¿ÓıÚˆÔ˜ ~ Ô ¿ÓıÚˆÔ˜

£ËÏ˘Î¿ - a (-ja) fushë ~ fusha [ãfu∫a] Î¿ÌÔ˜ ~ Ô Î¿ÌÔ˜, lule ~ lulja [ãlulja] ÏÔ˘ÏÔ‡-

‰È ~ ÙÔ ÏÔ˘ÏÔ‡‰È

26

e eee

e

√˘‰¤ÙÂÚ· -t (-it, -të) ujë ~ ujët [ãuj t] ÓÂÚfi ~ ÙÔ ÓÂÚfi, të punuar ~ të punuarit [t puãnuarit]

«ÂÚÁ¿˙ÂÛı·È» ~ «ÙÔ ÂÚÁ¿˙ÂÛı·È», të zi ~ të zitë [t ãzit ] Ì·˘Ú›Ï· ~ Ë Ì·˘-Ú›Ï·

5.5 ™˘ÓÔÙÈÎfi˜ ›Ó·Î·˜ ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎÒÓ ‰ÂÈÎÙÒÓ ·fiÚÈÛÙË˜ Î·È ÔÚÈÛÙÈ-Î‹˜ ÌÔÚÊ‹˜ ÙˆÓ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎÒÓ ÛÙËÓ ·Ï‚·ÓÈÎ‹

* ™ÙÈ˜ ·Ï‚·ÓÈÎ¤˜ ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎ¤˜ ÔÈ ÙˆÙÈÎÔ› Ù‡ÔÈ ÌÂ -sh- ÂÚÌËÓÂ‡ÔÓÙ·È ˆ˜Ù‡ÔÈ ·Ê·ÈÚÂÙÈÎ‹˜, ·ÏÏ¿ ÛÙÔ Û‡Á¯ÚÔÓÔ Û‡ÛÙËÌ· ÙË˜ ·Ï‚. ¤¯Ô˘Ó ÙËÓ ·Í›·ÙË˜ ÁÂÓÈÎ‹˜ ÏËı˘ÓÙÈÎÔ‡ ·fiÚÈÛÙË˜ ÌÔÚÊ‹˜.

5.6 ¶·ÚÂÌ‚ÔÏ¤˜ Û¯ÂÙÈ˙fiÌÂÓÂ˜ ÌÂ Ù· ÔÚÈÛÙÈÎ¿ ¿ÚıÚ· ÙË˜ ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜

5.6.1 ∂ÚÌËÓÂ›· ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ Î·Ù¿ÏËÍË˜ -· ˆ˜ ‰Â›ÎÙË ÔÚÈÛÙÈÎ‹˜ ∏ Î·Ù¿ÏËÍË -· ÙˆÓ ıËÏ˘ÎÒÓ ÌÔÚÂ› Ó· ÂÚÌËÓÂ˘ıÂ› ˆ˜ ÔÚÈÛÙÈÎ‹ Î·Ù¿ÏËÍË

(«ÔÚÈÛÙÈÎfi ¿ÚıÚÔ») Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙËÓ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ë Î·Ù¿ÏËÍË ÙˆÓ ·Ï‚·ÓÈÎÒÓıËÏ˘ÎÒÓ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎÒÓ [a]:

¡∂: ª·Ú›· ∂ÏÏ¿‰· fiÚÙ· ∞Ï‚.: Maria (= Ë ª·Ú›·) Greqia (=Ë ∂ÏÏ¿‰·) porta (=Ë fiÚÙ·)

∞ƒ™∂¡π∫∞ £∏§À∫∞ √À¢∂∆∂ƒ∞

∞ã ∫§π™∏ µã ∫§π™∏ °ã ∫§π™∏ ¢ã ∫§π™∏

∞fiÚÈÛÙË √ÚÈÛÙÈÎ‹ ∞fiÚÈÛÙË √ÚÈÛÙÈÎ‹ ∞fiÚÈÛÙË √ÚÈÛÙÈÎ‹ ∞fiÚÈÛÙË √ÚÈÛÙÈÎ‹

√ÓÔÌ. -|ë-/-Ø- -i -Ø- -u -|ë-/-|e- -(j)a -ë-/- Ø- -(ë)t(ë)

°ÂÓÈÎ‹ -i- -t -u- -t -(j)e- -s -i- -t

∞ÈÙÈ·Ù. -|ë-/-Ø- -in -Ø- -(i/u)n -ë-/-e- -n -ë-/- Ø- -(ë)t(ë)

√ÓÔÌ. -a-/-e-/ -a-/-e-/ -a-/-e-/

∞ÈÙÈ·Ù. -ë-/-Ø- -t(ë) -ë-/-Ø- -(i)t(ë) -ë-/-Ø- -t(ë) §Â›ÂÈÎ.Ï. Î.Ï. Î.Ï.

°ÂÓÈÎ‹ -|sh- -ve -|sh- -ve -|sh*- -ve

∂¡π∫√™

¶§H£YNTIKO™

e ee e

27

∞ÓÙÈÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎ¤˜ ¯Ú‹ÛÂÈ˜ ™ËÌ·Û›·*Maria Â›Ó·È Î·Ïfi ÎÔÚ›ÙÛÈ. ∏ ª·Ú›· Â›Ó·È Î·Ïfi ÎÔÚ›ÙÛÈ. *Eladha Â›Ó·È ‚·ÏÎ·ÓÈÎ‹ ¯ÒÚ·. ∏ ∂ÏÏ¿‰· Â›Ó·È ‚·ÏÎ·ÓÈÎ‹ ¯ÒÚ·.*Porta Â›Ó·È ÎÏÂÈÛÙ‹. ∏ fiÚÙ· Â›Ó·È ÎÏÂÈÛÙ‹.

5.6.2 ∂ÚÌËÓÂ›· ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ Î·Ù¿ÏËÍË˜ -Ë ˆ˜ ‰Â›ÎÙË ÔÚÈÛÙÈÎ‹˜∏ Î·Ù¿ÏËÍË -Ë ÙˆÓ ıËÏ˘ÎÒÓ ÌÔÚÂ› Ó· ÂÚÌËÓÂ˘ıÂ› ˆ˜ ÔÚÈÛÙÈÎ‹ Î·Ù¿ÏËÍË

(«ÔÚÈÛÙÈÎfi ¿ÚıÚÔ») Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙËÓ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ë Î·Ù¿ÏËÍË ÙˆÓ ·Ï‚·ÓÈÎÒÓ·ÚÛÂÓÈÎÒÓ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎÒÓ [i]:

¡∂: ∞ÎÚfiÔÏË fiÏË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ∞Ï‚.: Akropoli (= Ë ∞ÎÚfiÔÏË) qyteti (= Ë fiÏË) Thesalloniqi (= Ë £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË)

∞ÓÙÈÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎ¤˜ ¯Ú‹ÛÂÈ˜ ™ËÌ·Û›·*Akropoli ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙËÓ ∞ı‹Ó·. ∏ ∞ÎÚfiÔÏË ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙËÓ ∞ı‹Ó·. *Poli Â›Ó·È Ì·ÎÚÈ¿ ·fi ‰ˆ. ∏ fiÏË Â›Ó·È Ì·ÎÚÈ¿ ·fi ‰ˆ.*Thesalloniqi Â›Ó·È fiÏË ˆÚ·›Ô. ∏ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Â›Ó·È ˆÚ·›· fiÏË.

5.6.3 ∂ÚÌËÓÂ›· ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ Î·Ù¿ÏËÍË˜ -È ˆ˜ ‰Â›ÎÙË ÔÚÈÛÙÈÎ‹˜∏ Î·Ù¿ÏËÍË -È ÙˆÓ Ô˘‰ÂÙ¤ÚˆÓ ÌÔÚÂ› Ó· ÂÚÌËÓÂ˘ıÂ› ˆ˜ ÔÚÈÛÙÈÎ‹ Î·Ù¿ÏËÍË

(«ÔÚÈÛÙÈÎfi ¿ÚıÚÔ») Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙËÓ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ë Î·Ù¿ÏËÍË ÙˆÓ ·Ï‚·ÓÈÎÒÓ·ÚÛÂÓÈÎÒÓ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎÒÓ:

¡∂: ÂÚÈÛÙ¤ÚÈ Ï¿‰È ÎÔÙ¤ÙÛÈ ∞Ï‚.: pëllumbi (= ÙÔ ÂÚÈÛÙ¤ÚÈ) vaji (= ÙÔ Ï¿‰È) koteci (= ÙÔ ÎÔÙ¤ÙÛÈ)

¡∂ ∞Ï‚. ∞ÓÙÈÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎ¤˜ ¯Ú‹ÛÂÈ˜

∆Ô ÂÚÈÛÙ¤ÚÈ Â›Ó·È ¿ÛÚÔ. Pëllumbi është i bardhë. *Peristeri Â›Ó·È ¿ÛÚÔ.∆Ô Ï¿‰È Â›Ó·È ÊÙËÓfi. Vaji është i lirë. *Ladhi Â›Ó·È ÊÙËÓfi. ∆Ô ÎÔÙ¤ÙÛÈ Â›Ó·È ‚ÚfiÌÈÎÔ. Koteci është i pistë. *Koteci Â›Ó·È ‚ÚfiÌÈÎÔ.

√È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÂ˜ ·ÚÂÌ‚ÔÏ¤˜ ·Ú·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È ÛÙ· Î‡ÚÈ· ÔÓfiÌ·Ù·.

5.6.4 §¿ıË ÌË Û¯ÂÙÈ˙fiÌÂÓ· ÌÂ ·ÚÂÌ‚ÔÏ¤˜ §·Óı·ÛÌ¤ÓÂ˜ ¯Ú‹ÛÂÈ˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·Ú·ÙËÚËıÔ‡Ó Î·È ÏfiÁˆ ·Û¿ÊÂÈ·˜. √

28

ÛÔ˘‰·ÛÙ‹˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È Û›ÁÔ˘ÚÔ˜ ÛÂ ÔÈÔ Á¤ÓÔ˜ ·Ó‹ÎÂÈ ÙÔ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi. ÃÚËÛÈ-ÌÔÔÈÂ›Ù·È Û˘Ó‹ıˆ˜ ÙÔ Ô˘‰¤ÙÂÚÔ ¿ÚıÚÔ ÌÚÔÛÙ¿ ·fi Î¿ıÂ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi. ¶.¯.

ÙÔ ÎÔÚ›ÙÛÈ ~ *ÙÔ ÎÔ¤Ï· Tirana ~ *Ë/ÙÔ ∆›Ú·Ó· (·ÓÙ› ÁÈ· Ù· ∆›Ú·Ó·)

5.7 ¶·Ú¿ÏÂÈ„Ë ÔÚÈÛÙÈÎÔ‡ ¿ÚıÚÔ˘

5.7.1 ™ÙË ¡∂ ÌÂÙ·Í‡ ‰ÂÈÎÙÈÎ‹˜ ·ÓÙˆÓ˘Ì›·˜ Î·È ÚÔÛ‰ÈÔÚÈ˙fiÌÂÓÔ˘ Ô˘ÛÈ·-ÛÙÈÎÔ‡ Ù›ıÂÙ·È ÔÚÈÛÙÈÎfi ¿ÚıÚÔ. ™ÙËÓ ·Ï‚. ÙÔ ÔÚÈÛÙÈÎfi ¿ÚıÚÔ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÍÂ¯ˆÚÈ-ÛÙ‹ Ï¤ÍË ·ÏÏ¿ ÂÓÛˆÌ·ÙÒÓÂÙ·È ÛÙÔ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi, ÌÂÙ¿ ÙÔ ı¤Ì· ÙË˜ ·fiÚÈÛÙË˜ÌÔÚÊ‹˜.

5.7.2 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜¶·Ú¿ÏÂÈ„Ë ÔÚÈÛÙÈÎÔ‡ ¿ÚıÚÔ˘. ¶.¯.: ∞Ï‚. ¡∂ ¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË

ky qen(i) ·˘Ùfi ÙÔ ÛÎ˘Ï› *·˘Ùfi ÛÎ˘Ï›kjo vajzë ·˘Ùfi ÙÔ ÎÔÚ›ÙÛÈ *·˘Ùfi ÎÔÚ›ÙÛÈ

5.8 °¤ÓÔ˜ ÔÓÔÌ¿ÙˆÓ ‰¤ÓÙÚˆÓ, Ê˘ÙÒÓ, ·Óı¤ˆÓ Î·È ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯ˆÓ Î·ÚÒÓ

5.8.1 ¢È·ÊÔÚ¤˜ ÌÂÙ·Í‡ ¡∂ Î·È ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜ ™ÙË ¡∂ Ù· ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ‰¤ÓÙÚˆÓ, ÌÂÚÈÎÒÓ Ê˘ÙÒÓ, ÏÔ˘ÏÔ˘‰ÈÒÓ Â›Ó·È Û˘Ó‹-

ıˆ˜ ÛÙÔ ıËÏ˘Îfi Á¤ÓÔ˜, ÂÓÒ Ù· ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯ˆÓ Î·ÚÒÓ ÙÔ˘˜ Â›Ó·ÈÛÙÔ Ô˘‰¤ÙÂÚÔ Á¤ÓÔ˜. ™ÙËÓ ·Ï‚. Ù· ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ‰¤ÓÙÚˆÓ, ÌÂÚÈÎÒÓ Ê˘ÙÒÓ, ÏÔ˘-ÏÔ˘‰ÈÒÓ Î·È ÙˆÓ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯ˆÓ Î·ÚÒÓ ÙÔ˘˜ ¤¯Ô˘Ó ÙËÓ ›‰È· ÌÔÚÊ‹.

5.8.2 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜ÃÚ‹ÛË ÙÔ˘ Ô˘‰¤ÙÂÚÔ˘ Á¤ÓÔ˘˜ ·ÓÙ› ÙÔ˘ ıËÏ˘ÎÔ‡ Î·È ·ÓÙ›ÛÙÚÔÊ·.

29

∞Ï‚. ¡∂ ¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË molla 1. Ë ÌËÏÈ¿ 1. Ë ÌËÏÈ¿ / *ÙÔ Ì‹ÏÔ

2. ÙÔ Ì‹ÏÔ 2. ÙÔ Ì‹ÏÔ / *Ë ÌËÏÈ¿ dardha 1. Ë ·¯Ï·‰È¿ 1. Ë ·¯Ï·‰È¿ / * ÙÔ ·¯Ï¿‰È

2. ÙÔ ·¯Ï¿‰È 2. ÙÔ ·¯Ï¿‰È / * Ë ·¯Ï·‰È¿kumbulla 1. Ë ÎÔÚÔÌËÏÈ¿ 1. Ë ÎÔÚÔÌËÏÈ¿ / *ÙÔ ÎÔÚfiÌËÏÔ

2. ÙÔ ÎÔÚfiÌËÏÔ 2. ÙÔ ÎÔÚfiÌËÏÔ / * Ë ÎÔÚÔÌËÏÈ¿pjeshka 1. Ë ÚÔ‰·ÎÈÓÈ¿ 1. Ë ÚÔ‰·ÎÈÓÈ¿ / *ÙÔ ÚÔ‰¿ÎÈÓÔ

2. ÙÔ ÚÔ‰¿ÎÈÓÔ 2. ÙÔ ÚÔ‰¿ÎÈÓÔ / *Ë ÚÔ‰·ÎÈÓÈ¿karafili 1. Ë Á·ÚÈÊ·ÏÈ¿ 1. Ë Á·ÚÈÊ·ÏÈ¿ / *ÙÔ Á·Ú›Ê·ÏÔ

2. ÙÔ Á·Ú›Ê·ÏÔ 2. ÙÔ Á·Ú›Ê·ÏÔ / *Ë Á·ÚÈÊ·ÏÈ¿trëndafili 1. Ë ÙÚÈ·ÓÙ·Ê˘ÏÏÈ¿ 1. Ë ÙÚÈ·ÓÙ·Ê˘ÏÏÈ¿ / *ÙÔ ÙÚÈ·ÓÙ¿Ê˘ÏÏÔ

2. ÙÔ ÙÚÈ·ÓÙ¿Ê˘ÏÏÔ 2. ÙÔ ÙÚÈ·ÓÙ¿Ê˘ÏÏÔ / *Ë ÙÚÈ·ÓÙ·Ê˘ÏÏÈ¿·ÏÏ¿: domatja 1. Ë ÓÙÔÌ¿Ù· (Ê˘Ùfi)

2. Ë ÓÙÔÌ¿Ù· (Î·Úfi˜) patatja 1. Ë ·Ù¿Ù· (Ê˘Ùfi)

2. Ë ·Ù¿Ù· (‚ÔÏ‚fi˜)

6. ∞ƒπ£ª√™

6.1 ¢Â›ÎÙÂ˜ ·ÚÈıÌÔ‡ – £¤Ì· ÏËı˘ÓÙÈÎÔ‡

ÃÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ‰‡Ô ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎÔ› ·ÚÈıÌÔ› ÙfiÛÔ ÛÙËÓ ·Ï‚. fiÛÔ Î·È ÛÙË¡∂: Ô ÂÓÈÎfi˜ Î·È Ô ÏËı˘ÓÙÈÎfi˜.

™ÙËÓ ·Ï‚. Ô ÏËı˘ÓÙÈÎfi˜ ¤¯ÂÈ ÍÂ¯ˆÚÈÛÙfi ı¤Ì·, ‰ËÏ·‰‹ ‰È·ı¤ÙÂÈ, ÂÎÙfi˜ ·fiÙÈ˜ ÍÂ¯ˆÚÈÛÙ¤˜ Î·Ù·Ï‹ÍÂÈ˜ Ô˘ ‰ËÏÒÓÔ˘Ó ÙË ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎ‹ ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ ÏËı˘ÓÙÈ-ÎÔ‡, Î·È ÙÔ ÍÂ¯ˆÚÈÛÙfi ÌfiÚÊËÌ· ÁÈ· ÙÔ ı¤Ì· ÙÔ˘ ÏËı˘ÓÙÈÎÔ‡.

√ «‰Â›ÎÙË˜» ÙÔ˘ ÏËı˘ÓÙÈÎÔ‡ ÍÂ¯ˆÚ›˙ÂÈ ·fi ÙÔ ‰Â›ÎÙË ÙË˜ ÙÒÛË˜. À¿Ú-¯ÂÈ ÌÂÁ¿ÏË ÔÈÎÈÏ›· ‰ÂÈÎÙÒÓ ÙÔ˘ ÏËı˘ÓÙÈÎÔ‡. ¶·ÚfiÌÔÈ· ÂÚ›ÙˆÛË ·Ú·ÙË-ÚÂ›Ù·È ÛÙË ¡∂ ÛÙ· ÏÂÁfiÌÂÓ· «·ÓÈÛÔÛ‡ÏÏ·‚· Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎ¿». ∏ ‰È·ÊÔÚ¿ fiÌˆ˜Â›Ó·È ÛËÌ·ÓÙÈÎ‹. ∂ÓÒ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ·˘Ù‹ Ë Î·ÙËÁÔÚ›· Â›Ó·È ÂÍ·›ÚÂÛË, ÛÙËÓ·Ï‚. ·ÔÙÂÏÂ› Î·ÓfiÓ·.

30

6.2 ∆ÚfiÔÈ Û¯ËÌ·ÙÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘ ÏËı˘ÓÙÈÎÔ‡ (·fiÚÈÛÙË ÌÔÚÊ‹)

6.2.1 ªÂ ÍÂ¯ˆÚÈÛÙ‹ «Î·Ù¿ÏËÍË»

6.2.1.1 ¶·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· - a derr ~ derra [ãdeRa] «ÁÔ˘ÚÔ‡ÓÈ ~ ÁÔ˘ÚÔ‡ÓÈ·», penë ~ pena [ãpena] «¤Ó· ~

¤ÓÂ˜» - e mal ~ male [ãmale] «‚Ô˘Ófi ~ ‚Ô˘Ó¿» - ë shofer ~ shoferë [∫oãfer ]«Ô‰ËÁfi˜ ~ Ô‰ËÁÔ›», drejtor ~ drejtorë [drejãtor ]

«‰ÈÂ˘ı˘ÓÙ‹˜ ~ ‰ÈÂ˘ı˘ÓÙ¤˜», profesor ~ profesorë [profeãsor ] «Î·ıËÁËÙ‹˜ ~Î·ıËÁËÙ¤˜»

- rë tra ~ trarë [ãtrar ] «‰ÔÎ¿ÚÈ ~ ‰ÔÎ¿ÚÈ·» - ër mbret ~ mbretër [ãmbret r] «‚·ÛÈÏÈ¿˜ ~ ‚·ÛÈÏÂ›˜» - ra fshat ~ fshatra [ãf∫atra] «¯ˆÚÈfi ~ ¯ˆÚÈ¿» - nj; - inj; - ij ulli ~ ullinj [uã i ] «ÂÏÈ¿ ~ ÂÏÈ¤˜», kushëri ~ kushërinj [ku∫ ãri ]

«Í¿‰ÂÏÊÔ˜ ~ Í·‰¤ÏÊÈ·», kufi ~ kufij [kuãfij] «Û‡ÓÔÚÔ ~ Û‡ÓÔÚ·» - enj - ej lumë ~ lumenj [luãme ] «ÔÙ·Ìfi˜ ~ ÔÙ·ÌÔ›» - llar + ë baba ~ baballarë [babaã ar ] «Ì·Ì¿˜ ~ Ì·Ì¿‰Â˜», hoxhë ~

hoxhallarë [hod3aã ar ] «¯fiÙ˙·˜ ~ ¯fiÙ˙Â˜» - ler + ë bej ~ bejlerë [bejãler ] «Ì¤Ë˜ ~ Ì¤Ë‰Â˜», kadi ~ kadilerë [kadiãler ]

«Î·Ù‹˜ ~ Î·Ù‹‰Â˜» - Ø muaj ~ muaj [ãmuaj] «Ì‹Ó·˜ ~ Ì‹ÓÂ˜», mësues ~ mësues [m ãsues] «‰¿ÛÎ·-

ÏÔ˜ ~ ‰¿ÛÎ·ÏÔÈ», karamele ~ karamele [karaãmele] «Î·Ú·Ì¤Ï· ~ Î·Ú·Ì¤-ÏÂ˜», lule ~ lule [ãlule] «ÏÔ˘ÏÔ‡‰È ~ ÏÔ˘ÏÔ‡‰È·»

6.2.2 ªÔÚÊˆÓÔÏÔÁÈÎ¤˜ ·ÏÏ·Á¤˜ ÙÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜ªÂÙ·ÊˆÓ›·, Ô˘Ú¿ÓˆÛË ÙÔ˘ ıÂÌ·ÙÈÎÔ‡ Û˘ÌÊÒÓÔ˘, Â›ıËÌ· ÙÔ˘ ÏËı˘ÓÙÈÎÔ‡

(Û˘Ó‹ıˆ˜ ÔÈ ÌÔÚÊˆÓÔÏÔÁÈÎÔ› ‰Â›ÎÙÂ˜ Û˘Ó‰˘¿˙ÔÓÙ·È ÌÂ ÙÔ˘˜ ÌÔÚÊÔÏÔÁÈÎÔ‡˜).

6.2.2.1 ¶·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ka ~ qe [ka] [ce] «‚fi‰È ~ ‚fi‰È·», kalë ~ kuaj [ãkal ] [ãkuaj] «¿ÏÔÁÔ ~ ¿ÏÔÁ·»,derë ~ dyer [ãder ] [ãdüer] «fiÚÙ· ~ fiÚÙÂ˜», grua ~ gra [ãgrua] [gra] «Á˘-Ó·›Î· ~ Á˘Ó·›ÎÂ˜», çakall ~ çakej [t∫aãka ] [t∫aãkej] «ÙÛ·Î¿ÏÈ ~ ÙÛ·Î¿ÏÈ·»,bakall ~ bakej [baãka ] [baãkej] «Ì·Î¿ÏË˜ ~ Ì·Î¿ÏË‰Â˜», plak ~ pleq[plak] [plec] «Á¤ÚÔ˜ ~ Á¤ÚÔÈ», shteg ~ shtigje [∫teg] [ã∫ti e] «ÌÔÓÔ¿ÙÈ ~ ÌÔÓÔ-¿ÙÈ·», breg ~ brigje [breg] [ãbri e] «·ÎÙ‹ ~ ·ÎÙ¤˜»

e ee

ee

l~

l~

e

e

l~ ee e

e

ee

l~

l~

31

6.2.3 √ÚÈÛÙÈÎ‹ ÌÔÚÊ‹ ÏËı˘ÓÙÈÎÔ‡∏ ÔÚÈÛÙÈÎ‹ ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘ ÏËı˘ÓÙÈÎÔ‡ Û¯ËÌ·Ù›˙ÂÙ·È ‰È¿ ÙË˜ Û˘ÁÎfiÏÏËÛË˜ ÙË˜

ÔÚÈÛÙÈÎ‹˜ Î·Ù¿ÏËÍË˜ (ÙÔ˘ ÔÚÈÛÙÈÎÔ‡ ¿ÚıÚÔ˘) ÌÂÙ¿ ÙÔ ı¤Ì· ÙÔ˘ ÏËı˘ÓÙÈÎÔ‡. derrat penat malet shoferët drejtorët profesorët trarët mbretërit fshatrat ullinjtëkushërinjtë kufijtë lumenjtë baballarët hoxhallarët bejlerët kadilerët muajtmësuesit karamelet lulet qetë kuajt dyert gratë çakejtë bakejtë pleqtë shtigjetbrigjet

6.3 Nomina singularia tantum Î·È nomina pluralia tantum

¢ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ¿ÓÙ· ·ÓÙÈÛÙÔÈ¯›· ÛÙË ¯Ú‹ÛË Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎÒÓ Ô˘ ÁÓˆÚ›˙Ô˘ÓÌfiÓÔ ÂÓÈÎfi (nomina singularia tantum) ‹ ÌfiÓÔ ÏËı˘ÓÙÈÎfi (nomina pluraliatantum). ™ÙÈ˜ ÂÚÈÙÒÛÂÈ˜ ·˘Ù¤˜ ÙÔ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi Ú·ÁÌ·ÙÒÓÂÙ·È ÛÂ Ï¿ıÔ˜ ·ÚÈı-Ìfi. ∆· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ÚÔÛÊ¤ÚÔÓÙ·È ·fi Ù· Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎ¿ Ô˘, ÂÓÒÛÙËÓ ·Ï‚. ¤¯Ô˘Ó ÌfiÓÔ ÂÓÈÎfi, ÛÙË NE ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó ÌfiÓÔ ÏËı˘ÓÙÈÎfi.

¡∂ ∞Ï‚. ÙÔ ¶¿Û¯· (ÂÓ.) pashkët (ÏËı.) ÙÔ ‚Ú·Î› (ÂÓ.) brekët (ÏËı.) ÙÔ ·ÓÙÂÏfiÓÈ (ÂÓ.) pantallonat (ÏËı.) Ù· ¿·ÓÙ· (ÏËı.) vepra (ÂÓ.) Ù· µ·ÏÎ¿ÓÈ· (ÏËı.) Ballkani (ÂÓ.) ÔÈ ¢ÂÏÊÔ› (ÏËı.) Delfi (ÂÓ.) ÔÈ ™¤ÙÛÂ˜ (ÏËı.) Speca (ÂÓ.) Ù· ∆›Ú·Ó· (ÏËı.) Tirana (ÂÓ.)Ù· ∆Ú›Î·Ï· (ÏËı.) Tërhalla (ÂÓ.)Ù· ‚·ÊÙ›ÛÈ· (ÏËı.) pagëzimi (ÂÓ.) Ù· Á¤ÓÈ· (ÏËı.) mjekra (ÂÓ.) Ù· ÁÂÚ¿Ì·Ù· (ÏËı.) pleqëria (ÂÓ.) Ù· ‰›‰·ÎÙÚ· (ÏËı.) taksa mësimore (ÂÓ.) Ù· ÂÁÎ·›ÓÈ· (ÏËı.) përurimi (ÂÓ.) Ù· ¯·Ú¿Ì·Ù· (ÏËı.) agimi (ÂÓ.)Ù· ÌÂÛ¿Ó˘¯Ù· (ÏËı.) mesnata (ÂÓ.) Ù· ÂÎ·Ùfi¯ÚÔÓ· (ÏËı.) njëqindvjetori (ÂÓ.) Ù· Ì¿ÁÈ· (ÏËı.) magjia (ÂÓ.) ÔÈ ÚfiÔ‰Â˜ (ÏËı.) rrëza (ÂÓ.)

32

Ù· Ú¤ÛÙ· (ÏËı.) restoja (ÂÓ.) Ù· ·Ï‚·ÓÈÎ¿ (ÏËı.) shqipja (ÂÓ.) Ù· Ó¤· ÂÏÏËÓÈÎ¿ (ÏËı.) greqishtja e re (ÂÓ.) Ù· Ì·ıËÌ·ÙÈÎ¿ (ÏËı.) matematika (ÂÓ.)

7. ¶∆ø™∂π™

7.1 °ÂÓÈÎ‹ ÙÒÛË

7.1.1 ªÔÚÊ‹Ì·Ù· ÁÂÓÈÎ‹˜ ÛÙËÓ ·Ï‚.

* √È Ù‡ÔÈ ÌÂ -sh, fiˆ˜ ÂÈÛËÌ¿Ó·ÌÂ Î·È ·Ú·¿Óˆ, Û˘ÓÂ¯›˙Ô˘Ó Ó· ÂÚÌËÓÂ‡ÔÓÙ·ÈÛÙÈ˜ ·Ï‚·ÓÈÎ¤˜ ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎ¤˜ ˆ˜ ·Ó‹ÎÔÓÙÂ˜ ÛÙËÓ ·Ê·ÈÚÂÙÈÎ‹ ÙÒÛË, fiÌˆ˜ ÏÂÈÙÔ˘Ú-

ÁÈÎ¿ Î·È Ù˘ÈÎ¿ Û˘ÌÂÚÈÊ¤ÚÔÓÙ·È ˆ˜ Ù‡ÔÈ ÙË˜ ÁÂÓÈÎ‹˜.

7.1.2 √È ‰˘ÛÎÔÏ›Â˜ ÙˆÓ ÛÔ˘‰·ÛÙÒÓ ·Ú·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È È‰È·›ÙÂÚ· ÛÙÔ Û¯ËÌ·-ÙÈÛÌfi ÙË˜ ÁÂÓÈÎ‹˜ ÙÒÛË˜.

7.1.3 ∞ÛÎ‹ÛÂÈ˜ Î·Ù¿ÎÙËÛË˜ ªÂıÔ‰ÈÎ¿ ‚ÔËı¿ Ô Ù‡Ô˜ ÙË˜ µã ÎÏ›ÛË˜ ÙˆÓ ·Ï‚·ÓÈÎÒÓ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎÒÓ. ¶‚.:

∞ÚÛÂÓÈÎ¿ £ËÏ˘Î¿

∞ã ÎÏ›ÛË µã ÎÏ›ÛË °ã ÎÏ›ÛË

∞fiÚÈÛÙÔ √ÚÈÛÙÈÎfi ∞fiÚÈÛÙÔ √ÚÈÛÙÈÎfi ∞fiÚÈÛÙÔ √ÚÈÛÙÈÎfi

-i -t -u -t -e / je -s

∞ÚÛÂÓÈÎ¿ £ËÏ˘Î¿

∞fiÚÈÛÙÔ √ÚÈÛÙÈÎfi ∞fiÚÈÛÙÔ √ÚÈÛÙÈÎfi ∞fiÚÈÛÙÔ √ÚÈÛÙÈÎfi

-sh* -ve -sh* -ve -sh* -ve

∂¡π∫√™

¶§H£YNTIKO™

33

¶ÙÒÛË ∞Ï‚. ¡∂√ÓÔÌ·ÛÙÈÎ‹ zog Ô˘Ï›°ÂÓÈÎ‹ zogu Ô˘ÏÈÔ‡

7.2 ™˘ÌÊˆÓ›· Î·ÙËÁÔÚËÌ·ÙÈÎÔ‡ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌÔ‡

7.2.1 ¢ÔÌ‹: Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi + Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi ÛÙË ÁÂÓÈÎ‹ + ˆ˜ + Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi ÛÙËÁÂÓÈÎ‹

™ÙË ¡∂ Ô Î·ÙËÁÔÚËÌ·ÙÈÎfi˜ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌfi˜ Ô˘ ÂÈÛ¿ÁÂÙ·È ÌÂ ÙÔ ÌfiÚÊËÌ·ˆ˜ Û˘ÌÊˆÓÂ› Î·Ù¿ Î·ÓfiÓ· ÌÂ ÙÔ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi Ô˘ ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ÂÈ. ∂ÌÊ·Ó›˙ÂÙ·ÈÛÙË ÁÂÓÈÎ‹. ™ÙËÓ ·Ï‚. ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ¿ÓÙ· ÛÙËÓ ÔÓÔÌ·ÛÙÈÎ‹.

7.2.2 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜ ∂ÌÊ¿ÓÈÛË ÙË˜ ‰ÔÌ‹˜ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi + Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi ÛÙË ÁÂÓÈÎ‹ + ˆ˜ + Ô˘ÛÈ·ÛÙÈ-

Îfi ÛÙËÓ ÔÓÔÌ·ÛÙÈÎ‹.

¡∂ ∏ ·Ó·Î‹Ú˘ÍË ÙË˜ ∞Ï‚·Ó›·˜ ˆ˜ ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ ∞Ï‚. Shpallja e Shqipërisë si shtet i pavarur ¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË *∏ ·Ó·Î‹Ú˘ÍË ÙË˜ ∞Ï‚·Ó›·˜ ˆ˜ ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜

¡∂ ∏ ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ ÂÈı¤ÙÔ˘ ˆ˜ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌÔ‡∞Ï‚. Përdorimi i mbiemrit si përcaktor¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË * ∏ ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ ÂÈı¤ÙÔ˘ ˆ˜ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌfi˜

7.3 ∞ÈÙÈ·ÙÈÎ‹ ÙÒÛË

7.3.1 √ÌÔÙ˘›· ÔÓÔÌ·ÛÙÈÎ‹˜ Î·È ·ÈÙÈ·ÙÈÎ‹˜™ÙËÓ ·Ï‚. Ë ÔÓÔÌ·ÛÙÈÎ‹ Î·È Ë ·ÈÙÈ·ÙÈÎ‹ ÙˆÓ ·fiÚÈÛÙˆÓ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎÒÓ (emra

të pashquar) ¤¯Ô˘Ó ÙËÓ ›‰È· ÌÔÚÊ‹.

34

™ÙË ¡∂ ÌfiÓÔ Ë ·ÈÙÈ·ÙÈÎ‹ ÙˆÓ ıËÏ˘ÎÒÓ Î·È Ô˘‰¤ÙÂÚˆÓ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎÒÓ ‰Â ‰È·-Ê¤ÚÂÈ ·fi ÙËÓ ÔÓÔÌ·ÛÙÈÎ‹, ÂÓÒ Ë ·ÈÙÈ·ÙÈÎ‹ ÙˆÓ ·ÚÛÂÓÈÎÒÓ Ú·ÁÌ·ÙÒÓÂÙ·È‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ¿. ∂ÈÏ¤ÔÓ, ÛÙ· Ô˘‰¤ÙÂÚ· Î·È ÙÔ ¿ÚıÚÔ Ú·ÁÌ·ÙÒÓÂÙ·È ›‰ÈÔ ÛÙËÓÔÓÔÌ·ÛÙÈÎ‹ Î·È ÛÙËÓ ·ÈÙÈ·ÙÈÎ‹.

7.3.2 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜ ¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË ÙË˜ ·ÈÙÈ·ÙÈÎ‹˜ ÌÂ ÙË ÌÔÚÊ‹ ÙË˜ ÔÓÔÌ·ÛÙÈÎ‹˜. ¶.¯.

¡∂ ∞Ï‚. ¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË ÛÙË ¡∂ ¡· ¤Ó·˜ ¿ÓıÚˆÔ˜! Ja një njeri! (ÔÓÔÌ.) ¡· ¤Ó·˜ ¿ÓıÚˆÔ˜!∂›‰· ¤Ó·Ó ¿ÓıÚˆÔ. Pashë një njeri. (·ÈÙ.) *∂›‰· ¤Ó·˜ ¿ÓıÚˆÔ˜.

7.4 ¢ÈÏ·ÛÈ·ÛÌfi˜ ÙÔ˘ ¿ÌÂÛÔ˘ ·ÓÙÈÎÂÈÌ¤ÓÔ˘

7.4.1 Ã·Ú·ÎÙËÚÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ Ê·ÈÓÔÌ¤ÓÔ˘ √ ‰ÈÏ·ÛÈ·ÛÌfi˜ ÙÔ˘ ¿ÌÂÛÔ˘ ·ÓÙÈÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Â›Ó·È ¤Ó· ÁÂÓÈÎfiÙÂÚÔ ‚·ÏÎ·ÓÈÎfi

Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ. ÃÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È fiÙ·Ó Ô ÏÔÁÈÎfi˜ ÙfiÓÔ˜ ÙË˜ ÚfiÙ·ÛË˜ ¤ÊÙÂÈ ÛÙÔÚ‹Ì· (fiÙ·Ó ÂÛÙÈ¿˙ÂÙ·È ÙÔ Ú‹Ì·). ¶‚.:

¡∂ ∞Ï‚. ¡· (ÙÔ) ¿ÚÂÈ˜ ÙÔ ÎÔÚ›ÙÛÈ. Ta marrësh çupën. ∆· ’¯ÂÈ fiÏ· Ù· Î·Ï¿. I ka gjithë të mirat. ∆È Ù· ı¤ÏÂÈ˜ Ù· ˆÚ·›· ÏfiÁÈ·; Ç’i do fjalët e bukura?

7.4.2 ™˘¯ÓfiÙËÙ· ¯Ú‹ÛË˜ ÛÙËÓ ·Ï‚·ÓÈÎ‹ √ ‰ÈÏ·ÛÈ·ÛÌfi˜ ÛÙËÓ ·Ï‚. ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ÂÓÙÔ‡ÙÔÈ˜ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË Û˘¯ÓfiÙËÙ· ·’

fi,ÙÈ ÛÙË ¡∂. ™ÙÈ˜ ÂÚÈÙÒÛÂÈ˜ Ô˘ ÛÙË ¡∂ Ô ‰ÈÏ·ÛÈ·ÛÌfi˜ Â›Ó·È ÚÔ·ÈÚÂÙÈÎfi˜(ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ·fi ÙËÓ ÂÛÙ›·ÛË ÙÔ˘ ÂÓfi˜ ‹ ÙÔ˘ ¿ÏÏÔ˘ fiÚÔ˘), ÛÙËÓ ·Ï‚. ¯ÚËÛÈÌÔ-ÔÈÂ›Ù·È Î·Ù¿ Î·ÓfiÓ· Ô ·‰‡Ó·ÙÔ˜ Ù‡Ô˜ ÙË˜ ÚÔÛˆÈÎ‹˜ ·ÓÙˆÓ˘Ì›·˜. ŒÙÛÈ,ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È ÂÎÂ› Ô˘ ÛÙË ¡∂ ‰ÂÓ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Ô ·‰‡Ó·ÙÔ˜ Ù‡Ô˜ ÙË˜ ÚÔÛˆÈÎ‹˜·ÓÙˆÓ˘Ì›·˜, ÛÙËÓ ·Ï‚. ·ÓÙÈı¤Ùˆ˜ Ë ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ Ó· Â›Ó·È ··Ú·›ÙËÙË.

7.4.3 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜ ÃÚ‹ÛË ·‰‡Ó·ÙˆÓ Ù‡ˆÓ ÙË˜ ÚÔÛˆÈÎ‹˜ ·ÓÙˆÓ˘Ì›·˜ Î·È ÂÎÂ› Ô˘ ‰ÂÓ

Â›Ó·È ··Ú·›ÙËÙÔ (.¯. ÛÙËÓ ÚÔÛÙ·ÎÙÈÎ‹). ∂‰Ò Â›Ó·È Ë ÂÛÙ›·ÛË Ô˘ ÚÔÛ‰ÈÔ-Ú›˙ÂÈ ÙÔ Â›‰Ô˜ ¯Ú‹ÛË˜.

35

¡∂ ∞Ï‚. ¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË ÛÙË ¡∂ ¶¿ÚÂ ÙÔ ·È‰›. Merre fëmijën. *¶¿Ú’ ÙÔ ÙÔ ·È‰›. ∫¿ÓÂ Ù· Ì·ı‹Ì·Ù·. Bëji mësimet. *∫¿ÓÂ Ù· Ù· Ì·ı‹Ì·Ù·. µ¿ÏÂ ÙÔ ÓÂÚfi. Vëre ujin. *µ¿Ï’ ÙÔ ÙÔ ÓÂÚfi.

7.5 ¢È·ÊÔÚ¤˜ ÛÙÔ ¤ÌÌÂÛÔ ·ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓÔ

7.5.1 ¢È·ÊÔÚ¿ ÛÙÔÓ ÙÚfiÔ ‰‹ÏˆÛË˜ ™ÙË ¡∂ ÙÔ ¤ÌÌÂÛÔ ·ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓÔ ‰ËÏÒÓÂÙ·È (Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙÔ Á’ ÚfiÛˆÔ) ÌÂ

Ù‡Ô ÙË˜ ·ÈÙÈ·ÙÈÎ‹˜ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÚÔËÁÂ›Ù·È ÌÈ· ¤Ó·ÚıÚË ÚfiıÂÛË (ÛÙÔÓ, ÛÙËÓ,ÛÙÔ, ÛÙÔ˘˜, ÛÙÈ˜, ÛÙ·). ™ÙËÓ ·Ï‚. ‰ËÏÒÓÂÙ·È ÌÂ ÙÔ ÏÂÁfiÌÂÓÔ Ù‡Ô ÙË˜ ‰ÔÙÈÎ‹˜(ÔÌfiÙ˘Ô˜ ÌÂ ÙË ÁÂÓÈÎ‹). ∂›ÛË˜ Ô ‰ÈÏ·ÛÈ·ÛÌfi˜ ÙÔ˘ ¤ÌÌÂÛÔ˘ ·ÓÙÈÎÂÈÌ¤ÓÔ˘Ì¤Ûˆ ÙÔ˘ ·‰‡Ó·ÙÔ˘ Ù‡Ô˘ ÙË˜ ÚÔÛˆÈÎ‹˜ ·ÓÙˆÓ˘Ì›·˜ ÛÙË «‰ÔÙÈÎ‹» ÙÒÛËÂ›Ó·È ˘Ô¯ÚÂˆÙÈÎfi˜, Ú¿ÁÌ· Ô˘ ‰ÂÓ ÈÛ¯‡ÂÈ ÛÙË ¡∂, fiÔ˘ Ô ·Ó·‰ÈÏ·ÛÈ·ÛÌfi˜Â›Ó·È ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÂÛÙ›·ÛË˜.

7.5.2 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï·ıÒÓ7.5.2.1 ÃÚ‹ÛË ÙË˜ ÁÂÓÈÎ‹˜ ÂÎÂ› Ô˘ ·Ó·Ì¤ÓÂÙ·È Ù‡Ô˜ ÙË˜ ·ÈÙÈ·ÙÈÎ‹˜ ÌÂ

¤Ó·ÚıÚË ÚfiıÂÛË (¯Ú‹ÛË ÁÓˆÛÙ‹ ÁÈ· ÓÂÔÂÏÏËÓÈÎ¤˜ ‰È·Ï¤ÎÙÔ˘˜, ·Û˘Ì‚›‚·ÛÙËfiÌˆ˜ ÌÂ ÙË ÓfiÚÌ· ÙË˜ ¡∂).

7.5.2.2 ¢ÈÏ·ÛÈ·ÛÌfi˜ ÙÔ˘ ·‰‡Ó·ÙÔ˘ Ù‡Ô˘ ÙË˜ ÚÔÛˆÈÎ‹˜ ·ÓÙˆÓ˘Ì›·˜ÛÙË ÁÂÓÈÎ‹ ÙÒÛË.

∞Ï‚. ¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË ÛÙË ¡∂ I dhashë fëmijës dy lodra. *∆Ô˘ ¤‰ˆÛ· ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡ ‰‡Ô ·È¯Ó›‰È·. Thuaji babait të vijë. *¶Â˜ ÙÔ˘ ÙÔ˘ Ì·Ì¿ Ó· ’ÚıÂÈ. Do t’i marrim djalit edhe një libër. *£· ÙÔ˘ ¿ÚÔ˘ÌÂ ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡ Î·È ¤Ó· ‚È‚Ï›Ô.

7.6 ¢ÔÙÈÎ‹ ÙÒÛË

7.6.1 ¶ÙˆÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ÙË˜ ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜ – ¶ÙÒÛÂÈ˜ ÌÂ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· «ÚÔ‚Ï‹-Ì·Ù·»

∆· ÂÁ¯ÂÈÚ›‰È· ÙË˜ ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜ ÂÚÈÁÚ¿ÊÔ˘Ó ¤ÓÙÂ ÙÒÛÂÈ˜: ÙËÓ ÔÓÔÌ·ÛÙÈÎ‹,ÙË ÁÂÓÈÎ‹, ÙË ‰ÔÙÈÎ‹, ÙËÓ ·ÈÙÈ·ÙÈÎ‹ Î·È ÙËÓ ·Ê·ÈÚÂÙÈÎ‹. À¿Ú¯ÂÈ Î·È ÌÈ· ÎÏËÙÈ-Î‹ ÙÒÛË Ô˘ ‰ÂÓ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÙ·È (ÙfiÛÔ ·fi ÙÈ˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ¤˜ fiÛÔ Î·È ·fi ÙÈ˜Û¯ÔÏÈÎ¤˜ ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎ¤˜).

36

7.6.2 √ÌÔÙ˘›· «‰ÔÙÈÎ‹˜» Î·È ÁÂÓÈÎ‹˜ ∂›Ó·È ÈÔ ÛˆÛÙfi Ó· ÌÈÏ¿ÌÂ Î·È ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙË˜ ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜ ÁÈ· ‰ÔÙÈÎ‹

ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·. ¢ÔÌÈÎ¿ Ë ‰ÔÙÈÎ‹ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÛÙËÓ Ô˘Û›· Î·ÌÈ¿ ‰È·ÊÔÚ¿ ·fi ÙË ÁÂÓÈ-Î‹. À¿Ú¯ÂÈ ÌÈ· ÂÍˆÙÂÚÈÎ‹ ‰È·ÊÔÚ¿ Ô˘ ‰Â Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È ˆÛÙfiÛÔ ÌÂ Î¿ÔÈ· È‰È-·›ÙÂÚË ÌÔÚÊ‹ (Û˘Ó‰¤ÂÙ·È ÌÂ ÙËÓ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈ˙fiÌÂÓË Ï¤ÍË Ì¤Ûˆ ÙÔ˘ ÂÌÚfiıÂÙÔ˘¿ÚıÚÔ˘).

°ÂÓÈÎ‹: i, e, të, së djalit ÙÔ˘ ·ÁÔÚÈÔ‡ i, e, të, së vajzës ÙÔ˘ ÎÔÚÈÙÛÈÔ‡i, e, të, së djemve ÙˆÓ ·ÁÔÚÈÒÓ i, e, të, së vajzave ÙˆÓ ÎÔÚÈÙÛÈÒÓ

¢ÔÙÈÎ‹: djalit ÙÔ˘ ·ÁÔÚÈÔ‡ vajzës ÙÔ˘ ÎÔÚÈÙÛÈÔ‡djemve ÙˆÓ ·ÁÔÚÈÒÓ vajzave ÙˆÓ ÎÔÚÈÙÛÈÒÓ

7.6.3 ¶·Ú¿ÏÏËÏÂ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜ ·Ê·ÈÚÂÙÈÎ‹˜ Î·È ÓÂÔÂÏÏËÓÈÎ‹˜ÁÂÓÈÎ‹˜

¢ÔÌ¤˜ Ô˘ ÛÙËÓ ·Ï‚. ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÔÓÙ·È ˆ˜ ·Ê·ÈÚÂÙÈÎ‹ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ·Ô‰›-‰ÔÓÙ·È ÌÂ ÁÂÓÈÎ‹. ¶.¯. Ì‹Ï· ∫Ú‹ÙË˜ ·Ï‚. mollë Krete, ÎÂÚ¿ÛÈ· ∂‰¤ÛÛË˜ ·Ï‚.qershi Edese, ÏfiÁÔ˜ ÙÈÌ‹˜ ·Ï‚. fjalë nderi, ıfiÚ˘‚Ô˜ ˘ÚÔ‚ÔÏÈÛÌÒÓ ·Ï‚. zhurmëtë shtënash Î.Ï.

7.7 ∫ÏËÙÈÎ‹ ÙÒÛË

7.7.1 √ÌÔÙ˘›· ÔÓÔÌ·ÛÙÈÎ‹˜ Î·È ÎÏËÙÈÎ‹˜™ÙËÓ ·Ï‚. ‰ÂÓ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÙ·È ÍÂ¯ˆÚÈÛÙ‹ ÌÔÚÊ‹ ÎÏËÙÈÎ‹˜ ÙÒÛË˜. ªÂ ÙÈ˜

ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ ·˘Ù¤˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È Ô Ù‡Ô˜ ÙË˜ ÔÓÔÌ·ÛÙÈÎ‹˜. ™ÙË ¡∂, ·ÓÙÈı¤-Ùˆ˜, ˘¿Ú¯ÂÈ ÂÚÈÔÚÈÛÌ¤ÓÔ˜ ·ÚÈıÌfi˜ ·ÚÛÂÓÈÎÒÓ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎÒÓ Î·È Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎÔ-ÔÈËÌ¤ÓˆÓ ÂÈı¤ÙˆÓ ÌÂ ÍÂ¯ˆÚÈÛÙ‹ ÌÔÚÊ‹ ÎÏËÙÈÎ‹˜ (‚. ÕÁÁÂÏÂ, ∫ÔÓÙ¤, ¶··-‰fiÔ˘ÏÂ, Î‡ÚÈÂ, Ê›ÏÂ, Î·Ï¤, ¯ÚÈÛÙÈ·Ó¤, ÌÂÁ¿ÏÂ, „ËÏ¤).

7.7.2 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜ ÃÚ‹ÛË ÔÓÔÌ·ÛÙÈÎ‹˜ ·ÓÙ› ÎÏËÙÈÎ‹˜. ¶.¯.:

∞Ï‚. ¡∂ ¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË zotëri (ÔÓ.) 1. Î‡ÚÈÔ˜ 1. Î‡ÚÈÔ˜ /* Î‡ÚÈÔzotëri (·ÈÙ.) 2. Î‡ÚÈÔ 2. Î‡ÚÈÔzotëri (ÎÏ.) 3. Î‡ÚÈÂ 3. *Î‡ÚÈÔ

37

8. ∂¶π£∂∆∞

8.1 ∫·ÙËÁÔÚ›Â˜ ÂÈı¤ÙˆÓ

∞Ó·ÁÓˆÚ›˙ÔÓÙ·È ‰‡Ô Î·ÙËÁÔÚ›Â˜ ÂÈı¤ÙˆÓ: ¤Ó·ÚıÚ· Î·È ¿Ó·ÚıÚ·. ∏ ‰È·›-ÚÂÛË ·˘Ù‹ fiÌˆ˜ Â›Ó·È Û˘ÓÙ·ÎÙÈÎ‹.

∞ÈÙ›·: Ë Ù¿ÛË Û˘ÁÎÂÎÚÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·˜ Ô˘ ‰È¤ÂÈ Î¿ıÂ ÁÏˆÛÛÈÎfi Û‡ÛÙËÌ·,·ÏÏ¿ Ô˘ ÛÙËÓ ·Ï‚. Â›¯Â ‚·ı‡ÙÂÚÂ˜ Û˘Ó¤ÂÈÂ˜.

πÛÙÔÚÈÎ¿ ˆ˜ ÚÒÙÔ ÛÙ¿‰ÈÔ ˘‹ÚÍÂ Ë Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ÂÈı¤ÙˆÓ. ∞ÔÙ¤ÏÂÛÌ·: ™Ù·ıÂÚÔÔÈ‹ıËÎÂ Ë ı¤ÛË ÙÔ˘ ÂÈı¤ÙÔ˘ ÌÂÙ¿ ÙÔ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi.

8.1.1 °Ú·ÌÌ·ÙÈÎ¿ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎ¿ ÙˆÓ ÂÈı¤ÙˆÓ ∆Ô Â›ıÂÙÔ ÛÙË ¡∂ Û˘ÌÊˆÓÂ› ÌÂ ÙÔ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi Î·È ÛÙËÓ ÙÒÛË. ∆Ô Â›ıÂÙÔ ÛÙËÓ ·Ï‚. ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÙÒÛÂÈ˜. ∏ Û˘ÌÊˆÓ›· ÌÂ ÙÔ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi Á›ÓÂ-

Ù·È ‰È¿ ÙÔ˘ ÚÔÙÈı¤ÌÂÓÔ˘ ¿ÚıÚÔ˘. ∞fi ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌÔ‡˜ (·ÓÙˆÓ˘Ì›Â˜, ·ÚÈıÌËÙÈÎ¿), ÌfiÓÔ ÂÎÂ›ÓÔÈ

Ô˘ Û˘ÌÂÚÈÊ¤ÚÔÓÙ·È Û·Ó Ù· Â›ıÂÙ· Ù›ıÂÓÙ·È ÌÂÙ¿ ÙÔ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi. ¶.¯. tjetër «¿ÏÏÔ˜ -Ë -Ô», të tjerë, -a «¿ÏÏÔÈ -Â˜ -·»; i, e tillë «Ù¤ÙÔÈÔ˜ -· -Ô»

·ÏÏ¿ ky «·˘Ùfi˜», kjo «·˘Ù‹», këta «·˘ÙÔ›», këto «·˘Ù¤˜»; ai «·˘Ùfi˜Ø ÂÎÂ›ÓÔ˜»,ajo «·˘Ù‹Ø ÂÎÂ›ÓË», ata «·˘ÙÔ›Ø ÂÎÂ›ÓÔÈ», ato «·˘Ù¤˜Ø ÂÎÂ›ÓÂ˜»Ø i, e parë «ÚÒÙÔ˜-Ë -Ô»; i, e dytë «‰Â‡ÙÂÚÔ˜ -Ë -Ô»Ø i, e tretë «ÙÚ›ÙÔ˜ -Ë -Ô»

8.1.2. ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜ £¤ÛË ÙÔ˘ ÂÈı¤ÙÔ˘ ÌÂÙ¿ ÙÔ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi. ¶.¯. ·È‰› Î·Ïfi, ‚Ô˘Ófi ÌÂÁ¿ÏÔ, ÔÏÈÙÂ›· ˆÚ·›· Î.Ô.Î.

8.2 ∂ıÓÈÎ¿ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎ¿ Î·È ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯· Â›ıÂÙ·

8.2.1 √ÌÔÙ˘›· Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎÒÓ Î·È ÂÈı¤ÙˆÓ ÛÙËÓ ·Ï‚·ÓÈÎ‹ ™ÙËÓ ·Ï‚. Ù· ÂıÓÈÎ¿ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎ¿ Î·È Ù· ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯· Â›ıÂÙ· ¤¯Ô˘Ó ÙËÓ ›‰È·

ÌÔÚÊ‹.

8.2.2 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜ ∫·Ù·¯ÚËÛÙÈÎ‹ ¯Ú‹ÛË ÙˆÓ ÂÈı¤ÙˆÓ ÙË˜ ¡∂. ¶.¯.

38

¡∂ ∞Ï‚. §¿ıÔ˜ Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË ŒÏÏËÓ·˜ Ô‰ÔÛÊ·ÈÚÈÛÙ‹˜ futbollist grek *∂ÏÏËÓÈÎfi˜ Ô‰ÔÛÊ·ÈÚÈ-ÛÙ‹˜∂ÏÏËÓ›‰· ËıÔÔÈfi˜ aktore greke *∂ÏÏËÓÈÎ‹ ËıÔÔÈfi˜°·ÏÏ›‰· ÌÔ˘ÛÈÎfi˜ muzikante franceze *°·ÏÏÈÎ‹ ÌÔ˘ÛÈÎfi˜∞Ï‚·Ófi˜ ˘‹ÎÔÔ˜ nënshtetas shqiptar *∞Ï‚·ÓÈÎfi˜ ˘‹ÎÔÔ˜

8.3 ∂›ıÂÙÔ Î·È ÁÂÓÈÎ‹ ÙÒÛË ÙÔ˘ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎÔ‡

8.3.1 ∂Ó·ÏÏ·Á‹ ÁÂÓÈÎ‹˜ ÌÂ Â›ıÂÙÔ ™Â ÔÏÏ¤˜ ÂÚÈÙÒÛÂÈ˜ ¤Ó· Â›ıÂÙÔ ÙË˜ ¡∂ ·Ô‰›‰ÂÙ·È ÛÙËÓ ·Ï‚. ÌÂ Ô˘ÛÈ·-

ÛÙÈÎfi, Û˘Ó‹ıˆ˜ ÌÂ ¤Ó·Ó Ù‡Ô ÙË˜ ÁÂÓÈÎ‹˜. ¶.¯.

¡∂ (Â›ıÂÙÔ) ∞Ï‚. (Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi) ¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË·Ó‰ÚÈÎfi˜ ÚfiÏÔ˜ rol burrash / për burra *ÚfiÏÔ˜ ·Ó‰ÚÒÓ ‚ÈÔÙÈÎfi Â›Â‰Ô nivel jetese *Â›Â‰Ô ˙ˆ‹˜ Á˘Ó·ÈÎÂ›· ÚÔ‡¯· rroba grash *ÚÔ‡¯· Á˘Ó·ÈÎÒÓ ÂÍÂÙ·ÛÙÈÎ‹ ÂÈÙÚÔ‹ komisioni i provimit *ÂÈÙÚÔ‹ ÂÍ¤Ù·ÛË˜ Ù·ÍÈ‰ÈˆÙÈÎfi ÁÚ·ÊÂ›Ô zyrë udhëtimesh *ÁÚ·ÊÂ›Ô Ù·ÍÈ‰ÈÒÓ Ù·ÍÈ‰ÈˆÙÈÎ¤˜ ÂÓÙ˘ÒÛÂÈ˜ përshtypje udhëtimi *ÂÓÙ˘ÒÛÂÈ˜ Ù·ÍÈ‰ÈÔ‡ ·È‰ÈÎ‹ ÏÔÁÔÙÂ¯Ó›· letërsi për fëmijë *ÏÔÁÔÙÂ¯Ó›· ÁÈ· ·È‰È¿ ÔÈ √Ï‡ÌÈÔÈ ıÂÔ› perënditë e Olimpit *ÔÈ ıÂÔ› ÙÔ˘ √Ï‡ÌÔ˘ ÂÏÁ›ÓÂÈ· Ì¿ÚÌ·Ú· mermeret e Elgjinit Ø·Ï·ÌÈÎ‹ Ô›ËÛË poezi e Palamasit Ø∞Ï‚·ÓÈÎfi ŒÔ˜ Eposi i Shqipërisë ØÊ˘ÛÈÎ‹ ÈÛÙÔÚ›· histori e natyrës *ÈÛÙÔÚ›· ÙË˜ Ê‡ÛË˜ Ê˘ÛÈÎ¤˜ ÂÈÛÙ‹ÌÂ˜ shkenca të natyrës *ÂÈÛÙ‹ÌÂ˜ ÙË˜ Ê‡ÛË˜˙ˆÈÎ¿ Â›‰Ë lloje të kafshëve *Â›‰Ë ÙˆÓ ˙ÒˆÓ

8.3.2 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË Î·Ù¿ ÙÔ ÚfiÙ˘Ô ÙË˜ ·Ï‚. ÌÂ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi ÛÙÔ ÓÂÔÂÏÏËÓÈÎfi

ÏfiÁÔ (ÚfiÏÔ˜ ¿Ó‰Ú·, Â›Â‰Ô ˙ˆ‹˜/ ‰È·‚›ˆÛË˜, ÚÔ‡¯· Á˘Ó·›Î·˜/ ÁÈ· Á˘Ó·›ÎÂ˜,ÒÚÂ˜ ÂÚÁ·Û›·˜/ ‰Ô˘ÏÂÈ¿˜, ÁÚ·ÊÂ›Ô Ù·ÍÈ‰ÈÒÓ, ÂÓÙ˘ÒÛÂÈ˜ Ù·ÍÈ‰ÈÒÓ, ÏÔÁÔÙÂ¯Ó›·ÁÈ· ·È‰È¿) Î·È Î·Ù¿ ÙÔ ÚfiÙ˘Ô ÙË˜ ¡∂ ÌÂ Â›ıÂÙÔ ÛÙÔÓ ·Ï‚·ÓÈÎfi ÏfiÁÔ (rolburrëror, nivel jetesor/ jetik, rroba grarishte/ femërore, orar punëtor, zyrëudhëtuese, përshtypje udhëtuese, letërsi fëminore).

39

8.4 √˘ÛÈ·ÛÙÈÎÔÔÈËÌ¤Ó· Â›ıÂÙ·

8.4.1 ¶ÂÚÈÙÒÛÂÈ˜ ÔÌÔÙ˘›·˜ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎÒÓ Î·È ÂÈı¤ÙˆÓ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ™ÙË ¡∂ ÙÔ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎÔÔÈËÌ¤ÓÔ Â›ıÂÙÔ ‰Â ‰È·Ê¤ÚÂÈ Ù˘ÈÎ¿ ·fi ÙÔ Ô˘ÛÈ·-

ÛÙÈÎfi. ™ÙËÓ ·Ï‚. ÙÔ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎÔÔÈËÌ¤ÓÔ «¤Ó·ÚıÚÔ» Â›ıÂÙÔ ‰È·Ê¤ÚÂÈ Ù˘ÈÎ¿·fi ÙÔ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi, ÏfiÁˆ ÙË˜ ·ÚÔ˘Û›·˜ ÙÔ˘ ÚÔÙÈı¤ÌÂÓÔ˘ ¿ÚıÚÔ˘. ™ÙË ¡∂ ÌÂÙË ÌÔÚÊ‹ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎÔÔÈËÌ¤ÓˆÓ ÂÈı¤ÙˆÓ Î·Ù·ÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ·˘ÙfiÓÔÌ· ÏÂÍ‹Ì·Ù·.

8.4.2 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜ ∂ÚÌËÓÂ›· Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎÒÓ ˆ˜ ÂÈı¤ÙˆÓ. ¶.¯.:

¡∂ ∞Ï‚. ™ËÌ·Û›· ÙÔ˘ ¯Ú‹ÛÙË ·ı¿Ó·ÙÔ agavie «·ı¿Ó·ÙÔ» (Â›ı.)Ù·¯Â›· lokomotivë «Ù·¯Â›·» (Â›ı.) ÚˆÈÓfi mëngjes (ushqim) «ÚˆÈÓfi» (Â›ı.) Î¿ıÂÙÔ˜ fraksion (shenjë) «Î¿ıÂÙÔ˜» (Â›ı.) ÈÂÚfi altar «ÈÂÚfi» (Â›ı.) ÈÂÚÔÁÏ˘ÊÈÎfihieroglif «ÈÂÚÔÁÏ˘ÊÈÎfi» (Â›ı.)

8.5 µ·ıÌÔ› ÂÈı¤ÙˆÓ Î·È ÂÈÚÚËÌ¿ÙˆÓ

8.5.1 ŒÏÏÂÈ„Ë ÌÔÓÔÏÂÎÙÈÎÒÓ ·Ú·ıÂÙÈÎÒÓ ÛÙËÓ ·Ï‚·ÓÈÎ‹ ™ÙËÓ ·Ï‚. ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÌÔÓÔÏÂÎÙÈÎ¿ ·Ú·ıÂÙÈÎ¿. √ Û˘ÁÎÚÈÙÈÎfi˜ ‚·ıÌfi˜

Û¯ËÌ·Ù›˙ÂÙ·È ÌÂ ÙÔ ÌfiÚÊËÌ· më, ÂÓÒ Ô ˘ÂÚıÂÙÈÎfi˜ ÌÂ Ù· ÌÔÚÊ‹Ì·Ù· shumë,fort, tepër, jashtëzakonisht, bukur.

8.5.2 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜¶ÚÔÙ›ÌËÛË ÙˆÓ ÂÚÈÊÚ·ÛÙÈÎÒÓ ·Ú·ıÂÙÈÎÒÓ. ¶.¯.

¡∂ ∞Ï‚. ¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË Î·Ï‡ÙÂÚÔ˜ më i mirë ÈÔ Î·Ïfi˜ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ˜ më i madh ÈÔ ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ¯ÂÈÚfiÙÂÚÔ˜ më i keq ÈÔ Î·Îfi˜ Ì¤ÁÈÛÙÔ˜ më i madhi ÔÏ‡ ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ·ÏÔ‡ÛÙ·ÙÔ˜ shumë i thjeshtë ÔÏ‡ ·Ïfi˜

40

ÂÏ¿¯ÈÛÙÔ˜ më i vogli ÔÏ‡ ÌÈÎÚfi˜ ÁÚËÁÔÚfiÙÂÚ· më shpejt ÈÔ ÁÚ‹ÁÔÚ· ·ÚÁfiÙÂÚ· më vonë ÈÔ ·ÚÁ¿

8.5.3 §¿ıË ÛÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ‰ÈfiÚıˆÛË˜ ÃÚ‹ÛË ÙˆÓ ·Ó·Ï˘ÙÈÎÒÓ ÌÔÚÊËÌ¿ÙˆÓ ÚÔ ÙˆÓ ÌÔÓÔÏÂÎÙÈÎÒÓ ·Ú·ıÂÙÈÎÒÓ

(Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙÔ Û˘ÁÎÚÈÙÈÎfi ‚·ıÌfi). ¶.¯.: *ÈÔ Î·Ï‡ÙÂÚÔ˜, *ÈÔ ‰˘Ó·ÙfiÙÂÚÔ˜, *ÈÔ ˙ÂÛÙfiÙÂÚÔ˜, *ÈÔ Î·ÙÒÙÂÚÔ˜, *ÈÔ„ËÏfiÙÂÚÔ˜

8.5.4 ÃÚ‹ÛË ÌÂÙ·ÊÔÚÈÎÔ‡ ˘ÂÚıÂÙÈÎÔ‡ ÛÙËÓ ·Ï‚·ÓÈÎ‹ Î·È ÙË ¡∂ ∆fiÛÔ ÛÙË ¡∂ fiÛÔ Î·È ÛÙËÓ ·Ï‚. ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È Ô ÌÂÙ·ÊÔÚÈÎfi˜ ˘ÂÚıÂÙÈ-

Îfi˜. ¶‚.

∞Ï‚. borë i bardhë «¿ÛÚÔ˜ ¯ÈfiÓÈ»akull i ftohtë «ÎÚ‡Ô˜ ¿ÁÔ˜» flakë i kuq «ÎfiÎÎÈÓÔ˜ ÊÏfiÁ·»

8.5.5 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜ ªÂÚÈÎ¤˜ ÊÔÚ¤˜ ÂÎÂ› Ô˘ ÛÙË Ì›· ÁÏÒÛÛ· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È Ô ÌÂÙ·ÊÔÚÈÎfi˜

˘ÂÚıÂÙÈÎfi˜, ÛÙËÓ ¿ÏÏË ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È Ë ·ÚÔÌÔ›ˆÛË. ¶.¯.:

∞Ï‚. ¡∂ fat sa një mal (·ÚÔÌ.) Ù‡¯Ë ‚Ô˘Ófi (ÌÂÙ·Ê. ˘ÂÚı.)

41

9. ∞¡∆ø¡Àªπ∂™

9.1 ¶ÚÔÛˆÈÎ¤˜ ·ÓÙˆÓ˘Ì›Â˜

9.1.1 ∫ÔÈÓ¿ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎ¿ ™ÙËÓ ·Ï‚., fiˆ˜ Î·È ÛÙË ¡∂, ‰ÂÓ Â›Ó·È ··Ú·›ÙËÙË Ë ¯Ú‹ÛË ÙË˜ ÚÔÛˆÈÎ‹˜

·ÓÙˆÓ˘Ì›·˜, ÏËÓ fiÌˆ˜ ÙˆÓ ÂÚÈÙÒÛÂˆÓ Ô˘ ·˘Ùfi ÂÈ‚¿ÏÏÂÙ·È ·fi ÛËÌ·-ÛÈÔÏÔÁÈÎÔ‡˜ ·Ú¿ÁÔÓÙÂ˜.

9.2 ∫Ù‹ÛË, ÎÙ‹ÙÔÚ·˜ Î·È ÎÙËÙÈÎ¤˜ ·ÓÙˆÓ˘Ì›Â˜

9.2.1 ¶·Ú¿ÏÂÈ„Ë ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎ‹˜ ‰‹ÏˆÛË˜ ÙÔ˘ ÎÙ‹ÙÔÚ· √ ÎÙ‹ÙÔÚ·˜ ÛÙËÓ ·Ï‚. ‰Â ‰ËÏÒÓÂÙ·È ¿ÓÙ· ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎ¿, ÂÂÈ‰‹ Á›ÓÂÙ·È

Û·Ê‹˜ ·fi ÙÔ Û˘ÁÎÂ›ÌÂÓÔ (context). ¶‚. ∂›Ó·È ·È‰› ÌÔ˘. E kam djalë. (= ÙÔ ¤¯ˆ ·È‰›)

√ Ì·Ì¿˜ ÌÔ˘ Â›Ó·È Ô‰ÔÓÙ›·ÙÚÔ˜. Babai është dentist. (= Ô Ì·Ì¿˜Â›Ó·È Ô‰ÔÓÙ›·ÙÚÔ˜, ÂÓÓÔÂ›Ù·È «Ô Ì·Ì¿˜ ÌÔ˘»)

¡∂ ∞Ï‚. ¶¿ÚÂ ÙËÓ ÙÛ¿ÓÙ· ÛÔ˘. Merre çantën. ¶Ï‡ÓÂ Ù· ¯¤ÚÈ· ÛÔ˘. Laji duart. ¶ÚÔÛ¤ÍÙÂ ÙÈ˜ ·ÔÛÎÂ˘¤˜ Û·˜. Kujdes bagazhet.

9.2.2 ¢ÈÏ‹ ÛÂÈÚ¿ ÎÙËÙÈÎÒÓ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ™ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ˘¿Ú¯ÂÈ ‰ÈÏ‹ ÛÂÈÚ¿ ÎÙËÙÈÎÒÓ: Ì›· ·Ï‹ Î·È Ì›· ÂÌÊ·ÙÈÎ‹

(‚. ÌÔ˘ Î·È ‰ÈÎfi˜-‹-fi ÌÔ˘). ™ÙËÓ ·Ï‚. ˘¿Ú¯ÂÈ ÌfiÓÔ Ì›· ÛÂÈÚ¿ (im).

9.2.3 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜∂ÌÊ¿ÓÈÛË ÙË˜ ÂÌÊ·ÙÈÎ‹˜ ÌÔÚÊ‹˜ ÛÙÔÓ ÎfiÌ‚Ô ÙË˜ ÎÙËÙÈÎ‹˜ ·ÓÙˆÓ˘Ì›·˜ (ÌÂ

‰ÈÎfi˜ -‹ -fi).

9.2.4 ∆fiÓÔ˜ Î·È ÎÙËÙÈÎ¤˜ ·ÓÙˆÓ˘Ì›Â˜ √È ·Ï¤˜ ÎÙËÙÈÎ¤˜ ·ÓÙˆÓ˘Ì›Â˜ ÛÙË ¡∂ Â›Ó·È ÂÁÎÏÈÙÈÎ¤˜ Ï¤ÍÂÈ˜. ¢ÂÓ ·›Ú-

ÓÔ˘Ó ÙfiÓÔ (ÌÔ˘, ÛÔ˘, ÙÔ˘, ÙË˜, ÙÔ˘, Ì·˜, Û·˜, ÙÔ˘˜). ™ÙËÓ ·Ï‚. ÔÈ ÎÙËÙÈÎ¤˜ ·ÓÙˆ-Ó˘Ì›Â˜ ÙÔÓ›˙ÔÓÙ·È.

42

9.2.5 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜ ∂Ó‰¤¯ÂÙ·È Ë ÎÙËÙÈÎ‹ ·ÓÙˆÓ˘Ì›· Ó· ÂÌÊ·ÓÈÛıÂ› ˆ˜ ÙÔÓÈ˙fiÌÂÓË. ¶.¯.: *ÙÔ Û›ÙÈ ÌÔ‡, *Ù· ÙÂÙÚ¿‰È· ÌÔ‡, *Ù· ÌÔÏ‡‚È· Û¿˜, *Ë ·ÙÚ›‰· ÙÔ‡˜, *Ù·

·È¯Ó›‰È· Ì¿˜

9.3 ∫ÙËÙÈÎ‹ È‰ÈÔ·ı‹˜ ·ÓÙˆÓ˘Ì›·

9.3.1 ∫ÙËÙÈÎ¤˜ Û¯¤ÛÂÈ˜ ÛÙ· Ï·›ÛÈ· ÙË˜ ÚfiÙ·ÛË˜ ∂ÎÙfi˜ ·fi ÙÈ˜ ÎÙËÙÈÎ¤˜ ·ÓÙˆÓ˘Ì›Â˜, ÛÙËÓ ·Ï‚. ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È Î·È Ë ÎÙËÙÈ-

Î‹ È‰ÈÔ·ı‹˜ ·ÓÙˆÓ˘Ì›· ÌfiÓÔ ÁÈ· ÙÔ ÙÚ›ÙÔ ÚfiÛˆÔ [i, e vet «‰ÈÎfi˜ -‹ -fiÙÔ˘/ÙË˜»].

∏ ÎÙËÙÈÎ‹ È‰ÈÔ·ı‹˜ ·ÓÙˆÓ˘Ì›· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ÁÈ· Ó· ‰ËÏÒÓÂÈ ÙÈ˜ Û¯¤ÛÂÈ˜ÙÔ˘ ·ÓÙÈÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ ÌÂ ÙÔ ˘ÔÎÂ›ÌÂÓÔ. ¢ËÌÈÔ˘ÚÁÂ› ·ÓÙ›ıÂÛË ÌÂ ÙËÓ ·Ï‹ ÎÙËÙÈÎ‹·ÓÙˆÓ˘Ì›·. ™Â ÌÈ· ÚfiÙ·ÛË fiÔ˘ ˘¿Ú¯ÂÈ ¤Ó· ·ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓÔ (ÎÙ‹Ì·), ¤Ó·˜ ‰Ú¿-ÛÙË˜ (˘ÔÎÂ›ÌÂÓÔ) ÎÈ ¤Ó· ÚfiÛˆÔ Ô˘ ˘Ê›ÛÙ·Ù·È ÙËÓ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·, ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡-ÓÙ·È ‰˘ÛÎÔÏ›Â˜ fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙË ‰‹ÏˆÛË ÙÔ˘ ÎÙ‹ÙÔÚ·. ™ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ¯Ú‹ÛË˜ÙË˜ ÎÙËÙÈÎ‹˜ È‰ÈÔ·ıÔ‡˜ ·ÓÙˆÓ˘Ì›·˜, Â›Ó·È ·˘ÙÔÓfiËÙÔ fiÙÈ Ë ÎÙËÙÈÎ‹ È‰ÈÔ·ı‹˜·ÓÙˆÓ˘Ì›· ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔ ˘ÔÎÂ›ÌÂÓÔ-‰Ú¿ÛÙË ÙË˜ ÚfiÙ·ÛË˜. ∂¿Ó ¯ÚËÛÈÌÔ-ÔÈËıÂ› ·ÏÒ˜ Ë ÎÙËÙÈÎ‹ ·ÓÙˆÓ˘Ì›· ÙÔ˘ ÙÚ›ÙÔ˘ ÚÔÛÒÔ˘ (i, e tij), ‰ËÌÈÔ˘Ú-ÁÔ‡ÓÙ·È ·ÌÊ›ÛËÌÂ˜ ÚÔÙ¿ÛÂÈ˜ Î·È ‰ÂÓ Â›Ó·È Û·Ê‹˜ Ë ·Ó·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ÎÙ‹ÙÔÚ·.

¶.¯. ÛÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· √ ¶·Ó·ÁÈÒÙË˜ ‹ÚÂ ÙËÓ ¤Ó· ÙÔ˘, Ë ¤Ó· ÌÔÚÂ› Ó··Ó‹ÎÂÈ ÛÂ Î¿ÔÈÔÓ ¿ÏÏÔ ‹ ÛÙÔÓ ¶·Ó·ÁÈÒÙË. ™ÙËÓ ·Ï‚. ı· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Û·ÌÂÛÙËÓ ÚÒÙË ÂÚ›ÙˆÛË ÙËÓ ÎÙËÙÈÎ‹ ·ÓÙˆÓ˘Ì›· (Panajoti mori penën e tij), ÂÓÒÛÙË ‰Â‡ÙÂÚË ÂÚ›ÙˆÛË ÙËÓ È‰ÈÔ·ı‹ ÎÙËÙÈÎ‹ ·ÓÙˆÓ˘Ì›· (Panajoti mori penëne vet).

9.3.2 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜ ¢ÂÓ ÚÔ‚Ï¤ÂÙ·È Î›Ó‰˘ÓÔ˜ Ï¿ıÔ˘˜. ∏ ‰ÈÙ˘›· ·˘Ù‹ Ê˘ÛÈÎfi Â›Ó·È Ó· ÌËÓ

ÂËÚÂ¿˙ÂÈ ·ÚÓËÙÈÎ¿ ÙÔÓ ·Ï‚·ÓfiÊˆÓÔ Ì·ıËÙ‹ Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÎÌ¿ıËÛË ÙË˜ ¡∂.

9.4 π‰ÈÔ·ı‹˜ ·ÓÙˆÓ˘Ì›·

9.4.1 °ÂÓÈÎ¿ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎ¿ ∏ È‰ÈÔ·ı‹˜ ·ÓÙˆÓ˘Ì›· ‰ËÏÒÓÂÈ fi¯È È· ÎÙ‹ÛË ·ÏÏ¿ ÙÔ ›‰ÈÔ ÙÔ ˘ÔÎÂ›ÌÂÓÔ.

∞Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔ ˘ÔÎÂ›ÌÂÓÔ-‰Ú¿ÛÙË ÂÛÙÈ¿˙ÔÓÙ¿˜ ÙÔÓ. ™ÙË ¡∂ ·ÓÙÈÛÙÔÈ¯Ô‡Ó

43

·Ó¿ÏÔÁ· ÌÂ ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÙË˜ ÔÌÈÏ›·˜ ÔÈ ·ÓÙˆÓ˘Ì›Â˜ Â·˘Ùfi˜, Â·˘ÙÔ‡, ÌfiÓÔ˜(ÌÔ˘ /ÛÔ˘ /ÙÔ˘ /ÙË˜ /Ì·˜ /Û·˜ /ÙÔ˘˜), (·fi /ÙÔ˘) ÏfiÁÔ˘ (ÌÔ˘ /ÛÔ˘ /ÙÔ˘ /ÙË˜ /Ì·˜/Û·˜ /ÙÔ˘˜) (Ë ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÂÚÌËÓÂ‡ÂÙ·È ˆ˜ ÚÔÛˆÈÎ‹ ·ÓÙˆÓ˘Ì›· ÛÙË ¡°1941:291).

9.4.2 ¶·Ú·ÏÏËÏÈÛÌÔ› ¯Ú‹ÛË˜ ÛÙËÓ ·Ï‚. Î·È ÙË ¡∂ OÈ È‰ÈÔ·ıÂ›˜ ·ÓÙˆÓ˘Ì›Â˜ ÙfiÛÔ ÛÙË ¡∂ fiÛÔ Î·È ÛÙËÓ ·Ï‚. ¤¯Ô˘Ó ÙËÓ ›‰È·

Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿: ÎÏ›ÓÔÓÙ·È Î·È ·Ú¤¯Ô˘Ó ÙÈ˜ ›‰ÈÂ˜ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙÂ˜ ÂÛÙ›·ÛË˜ Ì¤Û·ÛÙËÓ ÚfiÙ·ÛË.

9.5 ∞fiÚÈÛÙÂ˜ ·ÓÙˆÓ˘Ì›Â˜

9.5.1 ∫ÏÈÙ¤˜ Î·È ¿ÎÏÈÙÂ˜ ·ÓÙˆÓ˘Ì›Â˜ ∫ÏÈÙ¤˜ ·ÓÙˆÓ˘Ì›Â˜ ÙË˜ ¡∂ ÛÙËÓ ·Ï‚. Â›Ó·È ¿ÎÏÈÙÂ˜.

9.5.2 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜ ∫ÏÈÙ¤˜ ·ÓÙˆÓ˘Ì›Â˜ ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ÌÂ ÙËÓ ›‰È· ÌÔÚÊ‹ ÙË˜ ¡∂, ÙË Û˘¯ÓfiÙÂÚË

·’ fiÏÂ˜, Ô˘ ˘ÔÏÔÁ›˙ÂÙ·È ˆ˜ ¿ÎÏÈÙË. ¶.¯. ÔÏ‡, Ï›ÁÔ, ÌÂÚÈÎ¿ Î.Ï.

¡∂ ∞Ï‚. ÔÏ‡˜, ÔÏÏ‹, ÔÏ‡ shumë Ï›ÁÔ˜, Ï›ÁË, Ï›ÁÔ pak ÌÂÚÈÎÔ›, ÌÂÚÈÎ¤˜, ÌÂÚÈÎ¿ disa / ca

*Œ¯ÂÈ ÔÏ‡ ·È‰È¿ ÛÙËÓ Ù¿ÍË. (∞ÓÙ›: Œ¯ÂÈ ÔÏÏ¿ ·È‰È¿ ÛÙËÓ Ù¿ÍË.)

44

10. ∞ƒπ£ª∏∆π∫∞

10.1 ∆‡ÔÈ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ ·ÚÈıÌËÙÈÎÒÓ ÙË˜ ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜

1 një «¤Ó·˜, Ì›·, ¤Ó·» 2 dy «‰‡Ô»3 tre, tri «ÙÚÂÈ˜, ÙÚ›·»4 katër «Ù¤ÛÛÂÚÈ˜, Ù¤ÛÛÂÚ·»5 pesë «¤ÓÙÂ»6 gjashtë «¤ÍÈ»7 shtatë «ÂÙ¿»8 tetë «ÔÎÙÒ»9 nëntë «ÂÓÓ¤·»10 dhjetë «‰¤Î·»11 njëmbëdhjetë «¤Ó· Â› ÙÔ˘ ‰¤Î·» 12 dymbëdhjetë «‰‡Ô Â› ÙÔ˘ ‰¤Î·»13 trembëdhjetë «ÙÚ›· Â› ÙÔ˘ ‰¤Î·» 14 katërmbëdhjetë «Ù¤ÛÛÂÚ· Â› ÙÔ˘ ‰¤Î·» 15 pesëmbëdhjetë «¤ÓÙÂ Â› ÙÔ˘ ‰¤Î·» 16 gjashtëmbëdhjetë «¤ÍÈ Â› ÙÔ˘ ‰¤Î· » 17 shtatëmbëdhjetë «ÂÙ¿ Â› ÙÔ˘ ‰¤Î·» 18 tetëmbëdhjetë «ÔÎÙÒ Â› ÙÔ˘ ‰¤Î·» 19 nëntëmbëdhjetë «ÂÓÓ¤· Â› ÙÔ˘ ‰¤Î·»20 njëzet «ÌÈ· ÂÈÎÔÛ¿Ú·» 40 dyzet «‰˘Ô ÂÈÎÔÛ¿ÚÂ˜»

10.1.1 ªÔÚÊÔÏÔÁÈÎ¤˜ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂÈ˜ ∆· ·ÚÈıÌËÙÈÎ¿ ¤Ó·˜, Ì›·, ¤Ó·Ø Ù¤ÛÛÂÚÈ˜, Ù¤ÛÛÂÚ·, ÛÙËÓ ·Ï‚. Â›Ó·È ¿ÎÏÈÙÂ˜

Ï¤ÍÂÈ˜ Î·È ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó Á¤ÓÔ˜. ∆Ô ·ÚÈıÌËÙÈÎfi ÙÚÂÈ˜, ÙÚ›· ¤¯ÂÈ ·ÚÛÂÓÈÎfi Î·È ıËÏ˘-Îfi Á¤ÓÔ˜, ·ÏÏ¿ Â›Ó·È Î·È ·˘Ùfi ¿ÎÏÈÙÔ, ÂÓÒ Ë ‰È¿ÎÚÈÛË ÙÔ˘ Á¤ÓÔ˘˜ Á›ÓÂÙ·È fiÏÔÎ·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÌË-ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÎ‹:

∞Ï‚. ¡∂një ¤Ó·˜, Ì›·, ¤Ó· tre, tri ÙÚÂÈ˜, ÙÚ›·katër Ù¤ÛÛÂÚÈ˜, Ù¤ÛÛÂÚ·

45

10.1.2 ªÂÁ·Ï‡ÙÂÚË Û˘¯ÓfiÙËÙ· ¯Ú‹ÛË˜ ·ÚÈıÌËÙÈÎÒÓ 3, 4 ™ÙË ¡∂ ÔÈ Ô˘‰¤ÙÂÚÔÈ Ù‡ÔÈ ÙˆÓ ·ÚÈıÌËÙÈÎÒÓ 3, 4 ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË

Û˘¯ÓfiÙËÙ· Î·È Â›Ó·È ·ÓÙÈÚÔÛˆÂ˘ÙÈÎfiÙÂÚÔÈ ·fi ÙÔ˘˜ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ô˘˜ ·ÚÛÂÓÈ-ÎÔ‡˜ Î·È ıËÏ˘ÎÔ‡˜.

10.1.2.1 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜ ™¯ÂÙÈÎ¤˜ ·ÚÂÌ‚ÔÏ¤˜ ÛÙË ¯Ú‹ÛË ÙˆÓ ·ÚÈıÌËÙÈÎÒÓ 3, 4 Î·È ÙˆÓ ·Ú·ÁÒÁˆÓ

ÙÔ˘˜:

1. ÃÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È Ô˘‰¤ÙÂÚÔ˜ Ù‡Ô˜ ·ÓÙ› ÁÈ· ·ÚÛÂÓÈÎfi ‹ ıËÏ˘Îfi. *∆Ú›· Á˘Ó·›ÎÂ˜, *Ù¤ÛÛÂÚ· ¿ÓÙÚÂ˜, *ÙÚ›· ÎÔ¤ÏÂ˜, *Ù¤ÛÛÂÚ· ¿ÓıÚˆÔÈ

2. ¢ÂÓ ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È Ï¿ÁÈÂ˜ ÙÒÛÂÈ˜. *ÙˆÓ ÙÚ›· ÎÔÂÏÒÓ / *ÙˆÓ ÙÚÂÈ˜ ÎÔÂÏÒÓ, *ÙˆÓ Ù¤ÛÛÂÚ· ·È‰ÈÒÓ / *ÙˆÓÙ¤ÛÛÂÚÈ˜ ·È‰ÈÒÓ

11. ƒ∏ª∞∆∞

∆· Ú‹Ì·Ù· ÙË˜ ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜ ¤¯Ô˘Ó ÙÚÂÈ˜ Û˘˙˘Á›Â˜. ∂ÓÒ ÁÈ· ÙËÓ ÎÏ›ÛË ÙÔ˘Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎÔ‡ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È Ô fiÚÔ˜ lakim (‚. declension), ÁÈ· ÙËÓ ÎÏ›ÛË ÙÔ˘Ú‹Ì·ÙÔ˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È Ô fiÚÔ˜ zgjedhim (‚. conjugation).

∞ã Û˘˙˘Á›· (Ú‹Ì·Ù· Ï‹ÁÔÓÙ· ÛÂ -j): punoj «ÂÚÁ¿˙ÔÌ·È», mësoj «Ì·ı·›Óˆ»,këndoj «ÙÚ·ÁÔ˘‰Ò», lexoj «‰È·‚¿˙ˆ», qaj «ÎÏ·›ˆ», laj «Ï¤Óˆ»,thaj «ÛÙÂÁÓÒÓˆ», ndaj «¯ˆÚ›˙ˆ»

µã Û˘˙˘Á›· (Ú‹Ì·Ù· Ï‹ÁÔÓÙ· ÛÂ Û‡ÌÊˆÓÔ): marr «·›ÚÓˆ», jap «‰›Óˆ», kap«È¿Óˆ», heq «ÙÚ·‚Ò, ·Ê·ÈÚÒ, ¯·Ú¿ÛÛˆ», flas «ÌÈÏÒ», vras«ÛÎÔÙÒÓˆ», var «ÎÚÂÌÒ»

°ã Û˘˙˘Á›· (Ú‹Ì·Ù· Ï‹ÁÔÓÙ· ÛÂ ÊˆÓ‹ÂÓ): ha «ÙÚÒÁˆ», pi «›Óˆ», rri «Î¿ıÔ-Ì·È», zë «È¿Óˆ», lë «·Ê‹Óˆ», vë «ı¤Ùˆ»

46

11.1 ∫Ï›ÛË ÚËÌ¿ÙˆÓ

11.1.1 ¶·Ú·ÙËÚ‹ÛÂÈ˜ ¶·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È fiÙÈ ÔÈ Ù‡ÔÈ ÙÔ˘ ‚ã Î·È Áã ÚÔÛÒÔ˘ ÛÙÔÓ ÂÓÈÎfi Â›Ó·È ÔÌÒ-

Ó˘ÌÔÈ. ∆· Ú‹Ì·Ù· ÙË˜ Áã Û˘˙˘Á›·˜ Î·È Ì¤ÚÔ˜ ÙˆÓ ÚËÌ¿ÙˆÓ ÙË˜ ‚ã Û˘˙˘Á›·˜Â›Ó·È ÔÌÒÓ˘Ì· Î·È ÛÙ· ÙÚ›· ÚfiÛˆ· ÙÔ˘ ÂÓÈÎÔ‡ ·ÚÈıÌÔ‡.

11.1.2 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜ ∂Ó‰¤¯ÂÙ·È ÔÈ Ù‡ÔÈ ÙˆÓ ÓÂÔÂÏÏËÓÈÎÒÓ ÚËÌ¿ÙˆÓ ÛÙÔ ‚ã Î·È Áã ÂÓÈÎfi Úfi-

ÛˆÔ Ó· Ú·ÁÌ·ÙˆıÔ‡Ó ÔÌÒÓ˘ÌÔÈ. ¶.¯.:

ÂÁÒ ·›ÚÓˆ ËÁ·›Óˆ Í¤Úˆ ÂÛ‡ ·›ÚÓÂÈ˜ ËÁ·›ÓÂÈ˜ Í¤ÚÂÈ˜ ·˘Ùfi˜ *·›ÚÓÂÈ˜ *ËÁ·›ÓÂÈ˜ *Í¤ÚÂÈ˜

¶PO™. Aã ™YZY°IA Bã ™YZY°IA °ã™YZY°IA

mësoj «Ì·ı·›Óˆ» marr «·›ÚÓˆ» kap «È¿Óˆ» pi «›Óˆ»

1Ô mësoj marr kap pi

2Ô mëson merr kap pi

3Ô mëson merr kap pi

1Ô mësojmë marrim kapim pimë

2Ô mësoni merrni kapni pini

3Ô mësojnë marrin kapin pinë

OÚÈÛÙÈÎ‹ EÓÂÛÙÒÙ· (ÂÓÂÚÁËÙÈÎ‹ ÊˆÓ‹)

¶§

H£

.

∂¡

π∫√

™

API

£.

47

11.2 ∫Ï›ÛË ÙˆÓ ÚËÌ¿ÙˆÓ jam «Â›Ì·È» Î·È kam «¤¯ˆ»

11.2.1 TÔ ‚ÔËıËÙÈÎfi Ú‹Ì· jam «Â›Ì·È»

∆Ô Ú‹Ì· «Â›Ì·È» ÙË˜ ¡∂ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÂ› Û¯¤ÛÂÈ˜ ÔÌÔÙ˘›·˜:1. ÛÙÔ Áã ÚfiÛˆÔ ÂÓ. Î·È ÏËı. ÙÔ˘ ÂÓÂÛÙÒÙ· ÔÚÈÛÙÈÎ‹˜ («Â›Ó·È») Î·È ÙˆÓ

¯ÚfiÓˆÓ Ô˘ Û¯ËÌ·Ù›˙ÔÓÙ·È ¿Óˆ Û’ ·˘ÙfiÓ («ı·/Ó· Â›Ó·È»). 2. ÛÙÔ Áã ÚfiÛˆÔ ÂÓ. Î·È ÏËı. ÙÔ˘ ·Ú·Ù·ÙÈÎÔ‡ ÔÚÈÛÙÈÎ‹˜ «‹Ù·Ó» Î·È ÙˆÓ

¯ÚfiÓˆÓ Ô˘ Û¯ËÌ·Ù›˙ÔÓÙ·È ¿Óˆ Û’ ·˘ÙfiÓ («ı·/Ó· ‹Ù·Ó»). 3. ÛÙÔ ·ã Î·È ‚ã ÚfiÛˆÔ ÏËı. ÙÔ˘ ÂÓÂÛÙÒÙ· Î·È ·Ú·Ù·ÙÈÎÔ‡ ÔÚÈÛÙÈÎ‹˜

(‚. Â›Ì·ÛÙÂ Î·È ‹Ì·ÛÙÂ, Â›Û·ÛÙÂ Î·È ‹Û·ÛÙÂ) Î·È ÙˆÓ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯ˆÓ ¯ÚfiÓˆÓÔ˘ Û¯ËÌ·Ù›˙ÔÓÙ·È ¿Óˆ Û’ ·˘ÙÔ‡˜ («ı·/Ó· Â›Ì·ÛÙÂ/ ‹Ì·ÛÙÂ», «ı·/Ó· Â›Û·-ÛÙÂ/ ‹Û·ÛÙÂ»).

11.2.2. ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï·ıÒÓ

11.2.2.1 ∂ÚÌËÓÂ›· ÙÔ˘ ÂÓÈÎÔ‡ ˆ˜ ÏËı˘ÓÙÈÎÔ‡ Î·È ·ÓÙ›ÛÙÚÔÊ·. ∞Û˘ÌÊˆÓ›·ÙˆÓ fiÚˆÓ ÙË˜ ÚfiÙ·ÛË˜. ¶.¯.:

¡∂: ∆Ô ÔÛfi ÙˆÓ ÌÂÙ¿ÏÏˆÓ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÙË Ê‡ÛË ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÂÚÈfiÚÈÛÙÔ. ∞Ï‚.: Sasia e metaleve që ndodhen në natyrë nuk është e pakufizueshme. ¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË: Sasia e metaleve që ndodhen në natyrë nuk janë të pakufizueshme.

48

¶ÚfiÛ. jam «Â›Ì·È» kam «¤¯ˆ»

1Ô jam Â›Ì·È kam ¤¯ˆ

2Ô je Â›Û·È ke ¤¯ÂÈ˜

3Ô është Â›Ó·È ka ¤¯ÂÈ

1Ô jemi Â›Ì·ÛÙÂ kemi ¤¯Ô˘ÌÂ

2Ô jeni Â›ÛÙÂ keni ¤¯ÂÙÂ

3Ô janë Â›Ó·È kanë ¤¯Ô˘Ó

OÚÈÛÙÈÎ‹ EÓÂÛÙÒÙ·

¶§

H£

.

∂

¡π∫

√™

11.2.2.2. ∂ÚÌËÓÂ›· ÙˆÓ Ù‡ˆÓ ÙÔ˘ ·Ú·Ù·ÙÈÎÔ‡ ˆ˜ ÂÓÂÛÙˆÙÈÎÒÓ, ÏfiÁˆ ÙË˜ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË˜ Û˘¯ÓfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›ˆÓ.

11.3 ÃÚfiÓÔÈ Î·È ÔÈfiÓ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·˜

11.3.1 ÃÚÔÓÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜ Î·È ÓÂÔÂÏÏËÓÈÎ‹˜

∏ ·Ï‚. ¤¯ÂÈ ·Ó·Ù‡ÍÂÈ ÏÔ‡ÛÈÔ Û‡ÛÙËÌ· ¯ÚfiÓˆÓ. ∆fiÛÔ ÙÔ ÛÙÈÁÌÈ·›Ô fiÛÔ Î·ÈÙÔ ‰È·ÚÎ¤˜ ‰ËÏÒÓÔÓÙ·È ÌÂ ÙËÓ ›‰È· ÌÔÚÊ‹. ∆Ô ÔÈfiÓ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·˜ ‰ËÏÒÓÂÙ·È Ì¤ÛˆÙË˜ ¿ÊıÔÓË˜ ÔÈÎÈÏ›·˜ ÙˆÓ ‰È¿ÊÔÚˆÓ ¯ÚfiÓˆÓ. ∂›Ó·È ÚÔÊ·Ó‹˜ Ë ‰È·ÊÔÚ¿ ÌÂÙÔ ÚËÌ·ÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ÙË˜ ¡∂. À¿Ú¯ÂÈ ‰È·ÊÔÚ¿ Î·È ÛÙËÓ ÔÚÔÏÔÁ›·. ¶‚. ÛÙË¡∂ ÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ «ÔÚÈÛÙÈÎ‹ ÂÓÂÛÙÒÙ·, ÔÚÈÛÙÈÎ‹ ·ÔÚ›ÛÙÔ˘, ˘ÔÙ·ÎÙÈÎ‹ ·ÔÚ›ÛÙÔ˘Î.Ï.», ÂÓÒ ÛÙËÓ ·Ï‚. (Î·È ÛÂ ¿ÏÏÂ˜ Â˘Úˆ·˚Î¤˜ ÁÏÒÛÛÂ˜) ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·ÈfiÚÔÈ, fiˆ˜ «ÂÓÂÛÙÒÙ·˜ ÔÚÈÛÙÈÎ‹˜, ·fiÚÈÛÙÔ˜ ÔÚÈÛÙÈÎ‹˜, ·fiÚÈÛÙÔ˜ ˘ÔÙ·ÎÙÈÎ‹˜Î.Ï.».

Ã·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎ‹ ·Û˘ÌÊˆÓ›· ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ ‰‡Ô ÁÏˆÛÛÒÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ÛÙÔ ·Ú¿-‰ÂÈÁÌ· ÎÏ›ÛË˜ ÙˆÓ ‚ÔËıËÙÈÎÒÓ ÚËÌ¿ÙˆÓ Â›Ì·È Î·È ¤¯ˆ. ™ÙÔ˘˜ ¤ÓÙÂ ·ÚÂÏıÔ-ÓÙÈÎÔ‡˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜ ÙË˜ ·Ï‚. ·ÓÙÈÛÙÔÈ¯Â› ¤Ó·˜ ÌfiÓÔ ¯ÚfiÓÔ˜ ÙË˜ ¡∂.

11.4 ƒ‹Ì· Â›Ì·È

¶·Ú·Ù·ÙÈÎfi˜ ¶·Ú·Ù·ÙÈÎfi˜ ∞fiÚÈÛÙÔ˜ ¶·Ú·ÎÂ›ÌÂÓÔ˜ ÀÂÚÛ˘ÓÙ¤ÏÈÎÔ˜ ¶·Úˆ¯ËÌ¤ÓÔ˜

ÀÂÚÛ˘ÓÙ¤ÏÈÎÔ˜

‹ÌÔ˘Ó isha qeshë kam qenë kisha qenë pata qenë

‹ÛÔ˘Ó ishe qe ke qenë kishe qenë pate qenë

‹Ù·Ó ishte qe ka qenë kishte qenë pati qenë

‹Ì·ÛÙ·Ó ishim qemë kemi qenë kishim qenë patëm qenë

‹Û·ÛÙ·Ó ishit qetë keni qenë kishit qenë patët qenë

‹Ù·Ó ishit qenë kanë qenë kishin qenë patën qenë

NEOE§§HNIKH A§BANIKH

49

11.5 ƒ‹Ì· ¤¯ˆ

√È ·ÚÂÌ‚ÔÏ¤˜ Û’ ·˘Ùfi ÙÔ ÛËÌÂ›Ô Â›Ó·È ÛÂ ·ÓÙ›ıÂÙË Î·ÙÂ‡ı˘ÓÛË, ‹ÙÔÈ ·fi ÙË¡∂ ÛÙËÓ ·Ï‚., fiÔ˘ ˘¿Ú¯ÂÈ ÌÈ· ÌfiÓÈÌË Ù¿ÛË ÁÈ· ˘Ô¯ÒÚËÛË ÙˆÓ ·ÚÂÏıÔ-ÓÙÈÎÒÓ Ù‡ˆÓ ÚÔ˜ fiÊÂÏÔ˜ ÙˆÓ Ù‡ˆÓ ÙÔ˘ ·Ú·Ù·ÙÈÎÔ‡.

11.6 ∞fiÚÈÛÙÔ˜ Î·È ·Ú·ÎÂ›ÌÂÓÔ˜

11.6.1 ∂ÈÎ¿Ï˘„Ë ·Ú·ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ ·fi ÙÔÓ ·fiÚÈÛÙÔ ÛÙË ¡∂

∏ ¡∂ Î·È Ë ·Ï‚. ‰È·ı¤ÙÔ˘Ó Î·È ÙÈ˜ ‰‡Ô ‰ÔÌ¤˜, Ë ‰Â ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘˜ ‰È·Ê¤ÚÂÈ ·fiÙË Ì›· ÁÏÒÛÛ· ÛÙËÓ ¿ÏÏË. ™ÙË ¡∂ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È Ô Ù‡Ô˜ ÙÔ˘ ·ÔÚ›ÛÙÔ˘ ÁÈ·Ó· ‰ËÏÒÛÂÈ ÙÔ Û˘ÓÙÂÏÂÛÌ¤ÓÔ.

¡∂: ∆ËÓ Â›‰· ÎÈ ÂÁÒ ·˘Ù‹ ÙËÓ Ù·ÈÓ›·. ∞Ï‚.: E kam parë edhe unë këtë film. ¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË: ∆ËÓ ¤¯ˆ ‰ÂÈ ÎÈ ÂÁÒ ·˘Ù‹ ÙËÓ Ù·ÈÓ›·.

¡∂: ∆È Â›‰·Ó Ù· Ì¿ÙÈ· ÌÔ˘ ‰ÂÓ ÌÔÚÒ Ó· ÙÔ ÂÚÈÁÚ¿„ˆ. ∞Ï‚.: Nuk mund ta përshkruaj ç’më kanë parë sytë. ¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË: ∆È ÌÔ˘ ¤¯Ô˘Ó ‰ÂÈ Ù· Ì¿ÙÈ· ‰ÂÓ ÌÔÚÒ Ó· ÙÔ ÂÚÈÁÚ¿„ˆ.

50

¶·Ú·Ù·ÙÈÎfi˜ ¶·Ú·Ù·ÙÈÎfi˜ ∞fiÚÈÛÙÔ˜ ¶·Ú·ÎÂ›ÌÂÓÔ˜ ÀÂÚÛ˘ÓÙ¤ÏÈÎÔ˜ ¶·Úˆ¯ËÌ¤ÓÔ˜


Â›¯· kisha pata kam pasur kisha pasur pata pasur

Â›¯Â˜ kishe pate ke pasur kishe pasur pate pasur

Â›¯Â kishte pati ka pasur kishte pasur pati pasur

Â›¯·ÌÂ kishim patëm kemi pasur kishim pasur patëm pasur

Â›¯·ÙÂ kishit patët keni pasur kishit pasur patët pasur

Â›¯·Ó kishin patën kanë pasur kishin pasur patën pasur

NEOE§§HNIKH A§BANIKH

11.6.2 ∆¿ÛË ÁÈ· ¯Ú‹ÛË ·Ú·ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ ÁÈ· ÙÔ Û˘ÓÙÂÏÂÛÌ¤ÓÔ À¿Ú¯ÂÈ fiÌˆ˜ ÌÈ· Ù¿ÛË ÙË˜ ¡∂ ÁÈ· ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ ·Ú·ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ fiÙ·Ó ÚfiÎÂÈ-

Ù·È ÁÈ· Û˘ÓÙÂÏÂÛÌ¤ÓË ÂÓ¤ÚÁÂÈ· (›Ûˆ˜ Î·È ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÙË˜ Â›‰Ú·ÛË˜ Í¤ÓˆÓ ÁÏˆÛ-ÛÒÓ). √ Ù‡Ô˜ ÙÔ˘ ·ÔÚ›ÛÙÔ˘ ˘Ô¯ˆÚÂ› ÛÙ·ıÂÚ¿ ÛÙÈ˜ ÂÚÈÙÒÛÂÈ˜ ·˘Ù¤˜. ªÔ-ÚÂ›, ÏÔÈfiÓ, fiÙ·Ó ÚfiÎÂÈÙ·È ÂÚ› Û˘ÓÙÂÏÂÛÌ¤ÓË˜ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·˜, Ó· ÌË ıÂˆÚËıÂ›Ï¿ıÔ˜ Ë ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ ·Ú·ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ ÂÎÂ› Ô˘ Ì¤¯ÚÈ ÚfiÛÊ·Ù· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·ÓÔ ·fiÚÈÛÙÔ˜.

11.7 ∆fiÓÔ˜ ÛÙÔÓ ·fiÚÈÛÙÔ

11.7.1 ∞ÌÂÙ¿‚ÏËÙÔ ÙfiÓÔ˘ ÛÙËÓ ·Ï‚·ÓÈÎ‹ ™ÙË ¡∂ Ô ÙfiÓÔ˜ ÛÙÔÓ Ù‡Ô ÙÔ˘ ·ÔÚ›ÛÙÔ˘ ¤ÊÙÂÈ ÛÙËÓ ·‡ÍËÛË ‹ ÛÙËÓ ÚÔË-

ÁÔ‡ÌÂÓË Û˘ÏÏ·‚‹. ™ÙËÓ ·Ï‚. ˘¿Ú¯ÂÈ Ë Ù¿ÛË ÛÙ·ıÂÚfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ÙfiÓÔ˘.

11.7.2 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜ ∆¿ÛË ÁÈ· ÌË ÙÔÓÈÛÌfi ÛÙËÓ ·‡ÍËÛË.

∂ÓÂÛÙÒÙ·˜ ∞fiÚÈÛÙÔ˜ ¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË ÁÚ¿Êˆ ¤ÁÚ·„· *ÂÁÚ¿„· ‰¤Óˆ ¤‰ÂÛ· *Â‰¤Û· Ê¤ÚÓˆ ¤ÊÂÚ· *ÂÊ¤Ú· ÂÙÔÈÌ¿˙ˆ ÂÙÔ›Ì·Û· *ÂÙÔÈÌ¿Û· ÊˆÓ¿˙ˆ ÊÒÓ·Í· *ÊˆÓ¿Í·

11.7.3 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜ ·fi ÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ‰ÈfiÚıˆÛË˜ √ ÙfiÓÔ˜ ·ÓÂ‚·›ÓÂÈ Î·È ÛÂ ÂÚÈÙÒÛÂÈ˜ Ô˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÂÍ·›ÚÂÛË. ¶.¯.:

∂ÓÂÛÙÒÙ·˜ ∞fiÚÈÛÙÔ˜ ¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË ·Ó‹Îˆ ·Ó‹Î· *¿ÓËÎ·

11.8 ¢‹ÏˆÛË ÙË˜ ‡·ÚÍË˜

11.8.1 ∫ÔÈÓ¿ Ì¤Û· ‰‹ÏˆÛË˜ ÙË˜ ‡·ÚÍË˜ ∏ ‡·ÚÍË ÛÙË ¡∂ Î·È ÛÙËÓ ·Ï‚. ‰ËÏÒÓÂÙ·È ÌÂ ÙÚ›· Ì¤Û·: ñ ÌÂ ÙÔ Ú‹Ì· Â›Ó·È ñ ÌÂ ÙÔ Ú‹Ì· ˘¿Ú¯ÂÈ ñ ÌÂ ÙÔ Ú‹Ì· ¤¯ÂÈ.

51

∆Ô Ú‹Ì· Â›Ó·È ¤¯ÂÈ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚË ÛËÌ·Û›·, Ù· Ú‹Ì·Ù· ˘¿Ú¯ÂÈ Î·È ¤¯ÂÈ ·Ó·Ê¤-ÚÔÓÙ·È ÛÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓË ‡·ÚÍË.

À¿Ú¯ÂÈ ‰È·ÊÔÚ¿ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛË˜ ÙˆÓ ÚËÌ¿ÙˆÓ ˘¿Ú¯ÂÈÎ·È ¤¯ÂÈ. ∆Ô Ú‹Ì· ˘¿Ú¯ÂÈ ÛÙËÓ ·Ï‚. Û·Ó›˙ÂÈ. ∏ ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ Â›Ó·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÙ˘ÈÎ‹. ™ÙÔÓ Î·ıËÌÂÚÈÓfi ÏfiÁÔ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ·ÓÙ› ÁÈ’ ·˘Ùfi ÙÔ Ú‹Ì· ¤¯ÂÈ, ÙÔÔÔ›Ô ÁÓˆÚ›˙ÂÈ Â˘ÚÂ›· ¯Ú‹ÛË Î·È ÛÙË ¡∂ ·Ú¿ÏÏËÏ· ÌÂ ÙÔ ˘¿Ú¯ÂÈ.

√È ‰ÔÌ¤˜ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙ¤˜ Î·È ÛÙÈ˜ ‰‡Ô ÁÏÒÛÛÂ˜, ‰È·Ê¤ÚÂÈ fiÌˆ˜ Ë ÁÂÓÈÎ‹ Î·Ù·-ÓÔÌ‹ ÙÔ˘˜ ÛÙÔ ÏfiÁÔ.

¡∂ ∞Ï‚. ˘¿Ú¯ÂÈ + ÔÓÔÌ. = ¤¯ÂÈ + ·ÈÙ. ekziston + ÔÓÔÌ. = ka + ·ÈÙ. ˘¿Ú¯Ô˘Ó + ÔÓÔÌ. = ¤¯ÂÈ + ·ÈÙ. ekzistojnë + ÔÓÔÌ. = ka + ·ÈÙ.˘‹Ú¯Â + ÔÓÔÌ. = Â›¯Â + ·ÈÙ. ekzistonte + ÔÓÔÌ. = kishte + ·ÈÙ.˘‹Ú¯·Ó + ÔÓÔÌ. = Â›¯Â + ·ÈÙ. ekzistonin + ÔÓÔÌ. = kishte + ·ÈÙ.

11.8.2 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï·ıÒÓ

11.8.2.1 ∂ÌÊ¿ÓÈÛË ÙÔ˘ Ú‹Ì·ÙÔ˜ ¤¯ÂÈ ÌÂ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi ÛÙËÓ ÔÓÔÌ·ÛÙÈÎ‹ √ ÛÔ˘‰·ÛÙ‹˜ ÌÂÙ·ÊÚ¿˙ÂÈ ÙÔ ˘¿Ú¯ÂÈ, ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÙË˜ ¡∂ ÌÂ ÙÔ ka ÙË˜ ·Ï‚.

™ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ·˘Ù‹ ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È ÙÔ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi Ó· ÌËÓ ÂÌÊ·ÓÈÛıÂ› ÛÙËÓ ·ÈÙÈ·-ÙÈÎ‹ ·ÏÏ¿ ÛÙËÓ ÔÓÔÌ·ÛÙÈÎ‹, ÂÂÈ‰‹ ·˘Ù¤˜ ÔÈ ‰‡Ô ÙÒÛÂÈ˜ ÛÙÔÓ ·fiÚÈÛÙÔ Ù‡ÔÙÔ˘ ÏËı˘ÓÙÈÎÔ‡ ÙË˜ ·Ï‚. ¤¯Ô˘Ó ÙËÓ ›‰È· ÌÔÚÊ‹. ¶.¯.:

∞Ï‚. ¡∂ ¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË ÛÔ˘‰·ÛÙ‹Ka njeri? À¿Ú¯ÂÈ Î·ÓÂ›˜; *Œ¯ÂÈ Î·ÓÂ›˜; Ka shumë njerëz. À¿Ú¯Ô˘Ó ÔÏÏÔ› ¿ÓıÚˆÔÈ. *Œ¯ÂÈ ÔÏÏÔ› ¿ÓıÚˆÔÈ.

11.8.2.2 ∂ÌÊ¿ÓÈÛË ÙÔ˘ Ú‹Ì·ÙÔ˜ ˘¿Ú¯ÂÈ ÌfiÓÔ ÛÙÔÓ ÂÓÈÎfi ™ÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ¿ ÙÔ˘ Ó· ‰ÈÔÚıÒÛÂÈ ÙÔ Ï¿ıÔ˜ Ô ÛÔ˘‰·ÛÙ‹˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›

ÙÔ Ú‹Ì· ˘¿Ú¯ÂÈ, ·ÏÏ¿ ÙÔ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi Ì¤ÓÂÈ ÛÙËÓ ÔÓÔÌ·ÛÙÈÎ‹. ∏ ‰ÈfiÚıˆÛË ÂÈ-Ù˘Á¯¿ÓÂÙ·È ÂÓ Ì¤ÚÂÈ:

∞Ï‚. ¡∂ ¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË ÛÔ˘‰·ÛÙ‹Ka njeri? À¿Ú¯ÂÈ Î·ÓÂ›˜; À¿Ú¯ÂÈ Î·ÓÂ›˜; Ka shumë njerëz. À¿Ú¯Ô˘Ó ÔÏÏÔ› ¿ÓıÚˆÔÈ. * À¿Ú¯ÂÈ ÔÏÏÔ› ¿ÓıÚˆÔÈ.

52

11.9 ∂ÏÏÈÂ›˜ ‰ÔÌ¤˜ ÛÙË ¡∂

11.9.1 ¶·Ú¿ÏÂÈ„Ë Û˘Ó‰ÂÙÈÎÔ‡ ™ÙË ¡∂ Ë ·Ú¿ÏÂÈ„Ë ÙÔ˘ Û˘Ó‰ÂÙÈÎÔ‡ ÛÂ ÔÚÈÛÌ¤ÓÂ˜ Û˘ÓÙ·ÎÙÈÎ¤˜ ¯Ú‹ÛÂÈ˜

Â›Ó·È Û˘ÓËıÈÛÌ¤ÓÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ. ™ÙËÓ ·Ï‚. Ë ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ Û˘Ó‰ÂÙÈÎÔ‡ Â›Ó·È ˘Ô-¯ÚÂˆÙÈÎ‹.

11.9.2 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜∫·Ù·¯ÚËÛÙÈÎ‹ ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ Û˘Ó‰ÂÙÈÎÔ‡. ∏ ÚfiÙ·ÛË Â›Ó·È ÌÂÓ ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎ‹,

·ÏÏ¿ ‰Â ‰Â›¯ÓÂÈ Ï‹ÚË Î·Ù¿ÎÙËÛË ÙË˜ ÁÏÒÛÛ·˜.

∞Ï‚.: Cila është arsyeja që nuk erdhi?¡∂: ¶ÔÈÔ˜ Ô ÏfiÁÔ˜ Ô˘ ‰ÂÓ ‹ÚıÂ; ¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË: ¶ÔÈÔ˜ Â›Ó·È Ô ÏfiÁÔ˜ Ô˘ ‰ÂÓ ‹ÚıÂ;

11.9.3 ¶·Ú¿ÏÂÈ„Ë Ú‹Ì·ÙÔ˜ Ÿˆ˜ ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙÔ˘ Û˘Ó‰ÂÙÈÎÔ‡, ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·Ú·ÏÂ›ÔÓÙ·È ÌÂ ÙÔÓ

›‰ÈÔ ÙÚfiÔ Î·È ¿ÏÏ· Ú‹Ì·Ù·, ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Ë ¯Ú‹ÛË ÛÙËÓ ·Ï‚. Â›Ó·È ˘Ô¯ÚÂˆÙÈ-Î‹.

11.9.4 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜∫·Ù·¯ÚËÛÙÈÎ‹ ¯Ú‹ÛË Ú‹Ì·ÙÔ˜. √ ÛÔ˘‰·ÛÙ‹˜ ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÂÈ ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎ¤˜

¯Ú‹ÛÂÈ˜, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Î·Ù·ÎÙ‹ÛÂÈ Ï‹Úˆ˜ ÙË ÁÏÒÛÛ·.

∞Ï‚.: Pas tij çfarë vjen? Kaosi? ¡∂: ªÂÙ¿ ·’ ·˘ÙfiÓ ÙÈ; ∆Ô ¯¿Ô˜; ¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË: ªÂÙ¿ ·’ ·˘ÙfiÓ ÙÈ ¤Ú¯ÂÙ·È; ∆Ô ¯¿Ô˜;

11.9.5 ¶ÚÔÙÂÈÓfiÌÂÓÂ˜ ·ÛÎ‹ÛÂÈ˜ ªÂÙ¿ÊÚ·ÛË ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯ˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ ·fi Ù· ·Ï‚·ÓÈÎ¿ ÛÙ· ÂÏÏËÓÈÎ¿.

11.10 ∂ÁÎÏ›ÛÂÈ˜

11.10.1 ∂ÁÎÏ›ÛÂÈ˜ ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜ ∏ ·Ï‚. ¤¯ÂÈ ·Ó·Ù‡ÍÂÈ ÏÔ‡ÛÈÔ Û‡ÛÙËÌ· ÂÁÎÏ›ÛÂˆÓ. À¿Ú¯Ô˘Ó 6 ÂÁÎÏ›ÛÂÈ˜:

ÔÚÈÛÙÈÎ‹, ˘ÔÙ·ÎÙÈÎ‹, ˘ÔıÂÙÈÎ‹, ·ÚÔÛ‰fiÎËÙË, Â˘ÎÙÈÎ‹, ÚÔÛÙ·ÎÙÈÎ‹.

53

11.10.2 ÃÚfiÓÔÈ ÙË˜ ÔÚÈÛÙÈÎ‹˜

11.10.3 ¶·Ú¿ÏÏËÏÂ˜ ‰ÔÌ¤˜ ÂÚÈÊÚ·ÛÙÈÎÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ

54

∂ÓÂÛÙÒÙ·˜ ∞fiÚÈÛÙÔ˜ ¶·Ú·ÎÂ›ÌÂÓÔ˜ ÀÂÚÛ˘ÓÙ¤ÏÈÎÔ˜ ¶·Úˆ¯ËÌ¤ÓÔ˜ ÀÂÚÛ˘ÓÙ¤ÏÈÎÔ˜

lexoj lexova kam lexuar kisha lexuar pata lexuar

¶·Ú·Ù·ÙÈÎfi˜ ¶ÚfiÙÂÚÔ˜ ¶ÚfiÙÂÚÔ˜ ¶ÚfiÙÂÚÔ˜ ¶·Ú·ÎÂ›ÌÂÓÔ˜ ÀÂÚÛ˘ÓÙ¤ÏÈÎÔ˜ ¶·Úˆ¯ËÌ¤ÓÔ˜


lexoja kam pasë lexuar kisha pasë lexuar pata pasë lexuar

ª¤ÏÏÔÓÙ·˜ ¶·ÚÂÏıÔÓÙÈÎfi˜ ¶ÚfiÙÂÚÔ˜ ¶·Úˆ¯ËÌ¤ÓÔ˜Ì¤ÏÏÔÓÙ·˜ Ì¤ÏÏÔÓÙ·˜ Ì¤ÏÏÔÓÙ·˜

do të lexoj do të lexoja do të kem lexuar do të kisha lexuar

¶ÚfiÙÂÚÔ˜ ÚfiÙÂÚÔ˜ ¶ÚfiÙÂÚÔ˜ ·Úˆ¯ËÌ¤ÓÔ˜Ì¤ÏÏÔÓÙ·˜ Ì¤ÏÏÔÓÙ·˜

do të kem pasë lexuar do të kisha pasë lexuar

∂ÓÂÛÙÒÙ·˜ ‰È·ÚÎÂ›·˜

po lexoj ‹ jam duke lexuar

ª¤ÏÏÔÓÙ·˜ ¶·ÚÂÏıÔÓÙÈÎfi˜ Ì¤ÏÏÔÓÙ·˜

kam për të lexuar kisha për të lexuar

¶·Ú·Ù·ÙÈÎfi˜ ‰È·ÚÎÂ›·˜

po lexoja ‹ isha duke lexuar

11.10.4 ∂ÈÎ¿Ï˘„Ë ·Ú·ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ ·fi ÙÔÓ ·fiÚÈÛÙÔ√ ·fiÚÈÛÙÔ˜ ÙË˜ ¡∂ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È Û˘¯Ó¿ ÌÂ ÙË ÛËÌ·Û›· ÙÔ˘ ·Ú·ÎÂÈÌ¤-

ÓÔ˘ ÙË˜ ·Ï‚. (ÁÈ· Ó· ‰ËÏÒÛÂÈ ‰ËÏ·‰‹ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ ÙÂÙÂÏÂÛÌ¤ÓÔ˘).

11.10.5 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜ ÃÚ‹ÛË ·Ú·ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ ·ÓÙ› ÙÔ˘ ·ÔÚ›ÛÙÔ˘.

¡∂: ∆· ‹Á· Î·Ï¿ ÛÙÈ˜ ÂÍÂÙ¿ÛÂÈ˜ (·fiÚ.)∞Ï‚.: Kam dalë mirë në provime (·Ú.)¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË: Œ¯ˆ ¿ÂÈ Î·Ï¿ ÛÙÈ˜ ÂÍÂÙ¿ÛÂÈ˜ (·Ú.)

¡∂: ∆ÔÓ Â›‰· Ó· Î¿ÓÂÈ ‚fiÏÙÂ˜ (·fiÚ.)∞Ï‚.: E kam parë duke shëtitur (·Ú.)¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË: ∆ÔÓ ¤¯ˆ ‰ÂÈ Ó· Î¿ÓÂÈ ‚fiÏÙÂ˜ (·Ú.)

¡∂: ª·˜ Â›·Ó ÔÏÏ¿ (·fiÚ.)∞Ï‚.: Na kanë treguar shumë gjëra (·Ú.)¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË: ª·˜ ¤¯Ô˘Ó ÂÈ ÔÏÏ¿ (·Ú.)

11.11 ÀÔÙ·ÎÙÈÎ‹

11.11.1 ∂Í·Ûı¤ÓÈÛË ¯ÚÔÓÈÎÒÓ Û¯¤ÛÂˆÓ ÛÙËÓ ˘ÔÙ·ÎÙÈÎ‹ ÙË˜ ¡∂ ∂›Ó·È Ë ¤ÁÎÏÈÛË fiÔ˘ Ê·›ÓÂÙ·È Î·ı·Ú¿ Ë ‰È·ÊÔÚ¿ ÙˆÓ ÚËÌ·ÙÈÎÒÓ Û˘ÛÙË-

Ì¿ÙˆÓ ÌÂÙ·Í‡ ·Ï‚. Î·È ¡∂. ™ÙËÓ ·Ï‚·ÓÈÎ‹ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Ô ÂÓÂÛÙÒÙ·˜ (të lexoj), Ô ·Ú·Ù·ÙÈÎfi˜ (të lexoja),

Ô ·Ú·ÎÂ›ÌÂÓÔ˜ (të kem lexuar) Î·È Ô ˘ÂÚÛ˘ÓÙ¤ÏÈÎÔ˜ (të kisha lexuar). ∏ ˘Ô-Ù·ÎÙÈÎ‹ ·ÔÚ›ÛÙÔ˘ ÛÙË ¡∂ Â›Ó·È Ì¿ÏÏÔÓ ¤Ó·˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÌfi˜ Ô˘ ·ÓÙ·ÔÎÚ›-ÓÂÙ·È ÛÙËÓ ¿Ô„Ë ÂÓÂÚÁÂ›·˜ Î·È fi¯È ÛÙÈ˜ ¯ÚÔÓÈÎ¤˜ Û¯¤ÛÂÈ˜.

11.11.2 ∞fi‰ÔÛË ÙË˜ ˘ÔÙ·ÎÙÈÎ‹˜ ÙË˜ ¡∂ ÛÙËÓ ·Ï‚·ÓÈÎ‹ ∏ ˘ÔÙ·ÎÙÈÎ‹ ÙË˜ ¡∂ ·Ô‰›‰ÂÙ·È ÛÙËÓ ·Ï‚. ÌÂ: 1. ÀÔÙ·ÎÙÈÎ‹ 2. ∞·Ú¤ÌÊ·ÙÔ 3. √˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi. ¶.¯. ¡∂ (ÁÈ·) Ó· ‰Ô˘ÏÂ‡ˆ / ‰Ô˘Ï¤„ˆ ∞Ï‚. 1. (që) të punoj; 2. (për) të punuar; 3. (për) punë ∞˜ ·Ú·ÙËÚËıÂ› Î·È Ë ‰È·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ‰Â›ÎÙË ÂÈÛ·ÁˆÁ‹˜ ÛÙËÓ 1Ë ÂÚ›ÙˆÛË

(që) Î·È ÛÙË 2Ë Î·È 3Ë ÂÚ›ÙˆÛË (për).

55

11.11.3 ∂ÈÎÚ¿ÙËÛË ÙË˜ ˘ÔÙ·ÎÙÈÎ‹˜ Â› ÙÔ˘ ··ÚÂÌÊ¿ÙÔ˘ ∏ ÂÍ·Ûı¤ÓÈÛË ÙÔ˘ Ô˘‰¤ÙÂÚÔ˘ Á¤ÓÔ˘˜ ÚÔÎ¿ÏÂÛÂ Î·È ÙËÓ ·ÓÂ¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘

Ù‡Ô˘ ÙÔ˘ ··ÚÂÌÊ¿ÙÔ˘. (√È Ù‡ÔÈ ··ÚÂÌÊ¿ÙÔ˘ ÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·È ÚËÌ·ÙÈÎ¿Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎ¿.) ∆Ô Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ·˘Ùfi ¤‰ˆÛÂ ·ÊÔÚÌ‹ ÛÙÔ˘˜ ÌÂÏÂÙËÙ¤˜ ÙË˜ ·Ï‚.(Í¤ÓÔ˘˜ Î·È ∞Ï‚·ÓÔ‡˜) Ó· ‰È·Ù˘ÒÛÔ˘Ó ÙË ıÂˆÚ›· ÙË˜ ÂÍ·Ê¿ÓÈÛË˜ ÙÔ˘ ··-ÚÂÌÊ¿ÙÔ˘ Û’ ·˘Ù‹ ÙË ÁÏÒÛÛ·. £ÂˆÚ‹ıËÎÂ ˆ˜ ¤Ó· ‚·ÏÎ·ÓÈÎfi Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ, ÂË-ÚÂ·ÛÌ¤ÓÔ Î·È ·fi ÙÔ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ô ·‰È·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ÛÙË ¡∂.

11.12 ÀÔÙ·ÎÙÈÎ‹ Î·È ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ ··ÚÂÌÊ¿ÙÔ˘

11.12.1 ™˘ÓÙ·ÎÙÈÎ‹ Û˘ÓˆÓ˘Ì›· ªÂÚÈÎ¤˜ Û˘ÓÙ·ÎÙÈÎ¤˜ ‰ÔÌ¤˜ ÙË˜ ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜ fiˆ˜ Ú‹Ì· + ··Ú¤ÌÊ·ÙÔ, Ú‹Ì·

+ ˘ÔÙ·ÎÙÈÎ‹ ·Ô‰›‰ÔÓÙ·È ÛÙË ¡∂ ÌÂ ÙË ‰ÔÌ‹ Ú‹Ì· + ˘ÔÙ·ÎÙÈÎ‹. ¢È·ÈÛÙÒ-ÓÂÙ·È, ‰ËÏ·‰‹, Û˘ÓÙ·ÎÙÈÎ‹ Û˘ÓˆÓ˘Ì›· ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ ‰È¿ÊÔÚˆÓ ‰ÔÌÒÓ ÙË˜ ·Ï‚·-ÓÈÎ‹˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÌÂÙ·Í‡ ·Ï‚. Î·È ¡∂.

mendoj + të punoj ÛÎ¤ÙÔÌ·È + Ó· ÂÚÁ·ÛÙÒ/ ÂÚÁ¿˙ÔÌ·È mendoj + për të punuar ÛÎ¤ÙÔÌ·È + (ÁÈ·) Ó· ÂÚÁ·ÛÙÒ/ ÂÚÁ¿˙ÔÌ·È

11.12.2 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜ ∫·Ù·¯ÚËÛÙÈÎ‹ ¯Ú‹ÛË (Ù·ÎÙÈÎ‹ ÂÌÊ¿ÓÈÛË) ÙË˜ ÚfiıÂÛË˜ ÁÈ· ÚÈÓ ·fi ÙÔÓ

Ù‡Ô ÙË˜ ˘ÔÙ·ÎÙÈÎ‹˜ (‚Ï. Î·È ¨ 11.14.4).

¡∂: ◊ÚıÂ Ó· Ì·˜ ÂÈÛÎÂÊıÂ›. ∞Ï‚.: Na ka ardhur për vizitë/ Ka ardhur për të na vizituar. ¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË: ◊ÚıÂ ÁÈ· Ó· Ì·˜ ÂÈÛÎÂÊıÂ›.

11.12.3 ¢‹ÏˆÛË ¿ÏÏˆÓ ÙÚÔÈÎÔÙ‹ÙˆÓ: Èı·ÓÔÏÔÁÈÎ‹ Î·È ‰˘ÓËÙÈÎ‹ ™ÙËÓ ·Ï‚. Ë Èı·ÓÔÏÔÁÈÎ‹ Î·È Ë ‰˘ÓËÙÈÎ‹ ‰ËÏÒÓÔÓÙ·È ÌÂ ÙÔÓ Ù‡Ô ÙÔ˘

·Ú·ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ ÔÚÈÛÙÈÎ‹˜ (do të kem ardhur).

¡∂: ∏ ÈÛÙÔÚ›· Ú¤ÂÈ Ó· ¤ÁÈÓÂ Î¿ˆ˜ ¤ÙÛÈ. ∞Ï‚.: Ngjarja duhet të ketë ndodhur pak a shumë kështu.

11.12.4 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜ÃÚ‹ÛË ÙË˜ Èı·ÓÔÏÔÁÈÎ‹˜ Î·È ÙË˜ ‰˘ÓËÙÈÎ‹˜ Î·Ù¿ ÙÔ ·Ï‚·ÓÈÎfi ÚfiÙ˘Ô.

56

¡∂ ∞Ï‚. ¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË ı· ¤Ê˘ÁÂ do të ketë ikur ı· ¤¯ÂÈ Ê‡ÁÂÈ ı· ‹ÁÂ do të ketë shkuar ı· ¤¯ÂÈ ¿ÂÈ Ó· ‚Ú‹ÎÂ të ketë gjetur Ó· ¤¯ÂÈ ‚ÚÂÈ Ó· ‹ÚÂ të ketë marrë Ó· ¤¯ÂÈ ¿ÚÂÈ

11.13 ™˘ÓÔÙÈÎÔ› Î·È ÌË Û˘ÓÔÙÈÎÔ› ¯ÚfiÓÔÈ

11.13.1 ¢È·ÊÔÚ¤˜ ÌÂÙ·Í‡ ¡∂ Î·È ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜ ∂ÓÒ ÛÙË ¡∂ ÙÔ Û˘ÓÔÙÈÎfi Î·È ÙÔ ÌË Û˘ÓÔÙÈÎfi ‰ËÏÒÓÔÓÙ·È ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎ¿ ÌÂ

ÍÂ¯ˆÚÈÛÙÔ‡˜ ¯ÚÔÓÈÎÔ‡˜ Ù‡Ô˘˜, ÛÙËÓ ·Ï‚. ‰ÂÓ ·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È ÙÔ ›‰ÈÔ Ê·ÈÓfiÌÂ-ÓÔ, Ë ÔÔ›· ‰ËÏÒÓÂÈ ÙÈ˜ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Â˜ ¤ÓÓÔÈÂ˜ ÌÂ ÏÂÍÈÏÔÁÈÎ¿ Ì¤Û·. ™ÙËÓ ·Ï‚.ÙfiÛÔ ÛÙÔ Û˘ÓÔÙÈÎfi fiÛÔ Î·È ÛÙÔ ÌË Û˘ÓÔÙÈÎfi ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÔÈ ›‰ÈÔÈ ¯ÚÔ-ÓÈÎÔ› Ù‡ÔÈ. √ ÛÔ˘‰·ÛÙ‹˜ ‰˘ÛÎÔÏÂ‡ÂÙ·È Ó· ÂÈÏ¤ÍÂÈ ÙÔÓ Î·Ù¿ÏÏËÏÔ Ù‡Ô.

11.13.2 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜ ÃÚ‹ÛË ÌË Û˘ÓÔÙÈÎÔ‡ Ù‡Ô˘ ·ÓÙ› Û˘ÓÔÙÈÎÔ‡.

¡∂: ¶Ú¤ÂÈ Ó· Ê‡Áˆ ÙÒÚ·. ∞Ï‚.: Duhet të iki tani. ¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË: *¶Ú¤ÂÈ Ó· ÊÂ‡Áˆ ÙÒÚ·.

¡∂: √ ‰ÈÂ˘ı˘ÓÙ‹˜ ı¤ÏÂÈ Ó· Û·˜ ÌÈÏ‹ÛÂÈ. ∞Ï‚.: Drejtori dëshiron t’ju flasë. ¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË: *√ ‰ÈÂ˘ı˘ÓÙ‹˜ ı¤ÏÂÈ Ó· Û·˜ ÌÈÏ¿ÂÈ.

11.13.3 ¶ÚÔÙÂÈÓfiÌÂÓÂ˜ ·ÛÎ‹ÛÂÈ˜ 11.13.3.1 ªÂÙ·ÙÚÔ‹ ÚËÌ·ÙÈÎÒÓ ‰ÔÌÒÓ ÛÂ ÔÓÔÌ·ÙÈÎ¤˜. ∞ÛÎ‹ÛÂÈ˜ Ù‡Ô˘

“µÚÂ›ÙÂ Ô‡ ÌÔÚÂ› Ó· ·ÓÙÈÎ·Ù·ÛÙ·ıÂ› ÙÔ Ú‹Ì· ÌÂ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi / ÙÔ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfiÌÂ Ú‹Ì·”. ¶.¯.:

ªÔ˘ ·Ú¤ÛÂÈ Ó· ÂÚ·ÙÒ ÛÙËÓ ·Ú·Ï›· ÙËÓ ¿ÓÔÈÍË. ªÔ˘ ·Ú¤ÛÂÈ ÙÔ ÂÚ¿ÙËÌ· ÛÙËÓ ·Ú·Ï›· ÙËÓ ¿ÓÔÈÍË.

Î·È £¤Ïˆ Ó· ÂÚ·Ù‹Ûˆ.*£¤Ïˆ ÂÚ¿ÙËÌ·.

57

ªÔ˘ ·Ú¤ÛÂÈ Ó· ˙ˆÁÚ·Ê›˙ˆ.ªÔ˘ ·Ú¤ÛÂÈ Ë ˙ˆÁÚ·ÊÈÎ‹.

Î·È £¤Ïˆ Ó· ˙ˆÁÚ·Ê›Ûˆ.* £¤Ïˆ ˙ˆÁÚ·ÊÈÎ‹.

11.13.3.2 ™˘ÌÏ‹ÚˆÛË ÎÂÓÒÓ ÌÂ Ù· Î·Ù¿ÏÏËÏ· Ú‹Ì·Ù· ‹ ÂÈÚÚ‹Ì·Ù· (ÌÔ˘ ·Ú¤ÛÂÈ, ÚÔÙÈÌÒ, ı¤Ïˆ, Ú¤ÂÈ, ÙÒÚ·, ·fi„Â, ·‡ÚÈÔ, Û˘Ó‹ıˆ˜ Î.Ï.)

....…........ÙÔ Î·ÏÔÎ·›ÚÈ .........…...... Ó· (ÙÚÒˆ) ·ÁˆÙ¿. ∑ÂÛÙ·›ÓÔÌ·È. ¶¿ˆ ............... Ó· (·ÁÔÚ¿˙ˆ) ¤Ó· ·ÁˆÙfi. ∆È ÏÂ˜; ...............Ó· Ì·˜ (Ï¤ˆ) ¤Ó· ÙÚ·ÁÔ‡‰È ÙÒÚ·; ...............Ó· ÙÚ·ÁÔ˘‰¿ˆ fiÙ·Ó Â›Ì·È ÌÂ ·Ú¤·.

√È ·ÛÎ‹ÛÂÈ˜ Ó· Â›Ó·È ÚÔÛÂÎÙÈÎ¿ ÂÈÏÂÁÌ¤ÓÂ˜. £· Â›Ó·È ‰‡ÛÎÔÏÔ Ó· ·Ô-ÊÂ˘¯ıÔ‡Ó ·fi ÙËÓ ·Ú¯‹ Ù· Ï¿ıË. ∞ÎfiÌË Î·È ÛÙË ¡∂ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ‰ÔÌ¤˜ Ô˘ ‰ÂÓ˘fiÎÂÈÓÙ·È ÛÙÔÓ Î·ÓfiÓ· (‚. Ë ¯Ú‹ÛË ı¤Ïˆ/Ú¤ÂÈ Ó· ËÁ·›Óˆ ·ÓÙ› ı¤Ïˆ/Ú¤-ÂÈ Ó· ¿ˆ, Ô˘‰ÂÙÂÚÔÔ›ËÛË ÙË˜ ·ÓÙ›ıÂÛË˜ [- Û˘ÓÔÙÈÎfi] ÷ [+ Û˘ÓÔÙÈÎfi] ÛÂÂÏÏÂÈÙÈÎ¿ Ú‹Ì·Ù· fiˆ˜ ·Ó‹Îˆ, ‚Ú›ıˆ, Î¿Óˆ, Ì¿¯ÔÌ·È, Í¤Úˆ, ÙÚ¤Ìˆ, ¯ÚˆÛÙÒÎ.Ï.).

11.14 ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ ‰Â˘ÙÂÚÂ˘Ô˘ÛÒÓ ÂÈ‰ÈÎÒÓ ÚÔÙ¿ÛÂˆÓ™˘ÌÊˆÓ›· ÚËÌ·ÙÈÎÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ

ªÂÙ·Í‡ ‰‡Ô ÚËÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ·Ó‹ÎÔ˘Ó ÛÂ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ¤˜ Î·ÙËÁÔÚËÌ·ÙÈÎ¤˜ ÂÓfi-ÙËÙÂ˜ ÙË˜ Û‡ÓıÂÙË˜ ÚfiÙ·ÛË˜ (ÊÚ¿ÛË˜) ˘¿Ú¯ÂÈ Û¯¤ÛË ¯ÚÔÓÈÎ‹˜ Û˘ÌÊˆÓ›·˜ ‹·Û˘ÌÊˆÓ›·˜.

11.14.1 ¢ÔÌ‹ 1 (Ú‹Ì· + Ú‹Ì· ÛÙËÓ ˘ÔÙ·ÎÙÈÎ‹) ™ÙËÓ ·Ï‚. Ô ¯ÚfiÓÔ˜ ÙÔ˘ Ú‹Ì·ÙÔ˜ ÛÙË ‰Â˘ÙÂÚÂ‡Ô˘Û· ÂÈ‰ÈÎ‹ ÚfiÙ·ÛË (·Ï‚.

fjali ftilluese) ÂËÚÂ¿˙ÂÙ·È ·fi ÙÔ ¯ÚfiÓÔ ÙË˜ Î‡ÚÈ·˜ ÚfiÙ·ÛË˜. ™ÙË ¡∂ ÙÔ Ú‹Ì·Â›Ó·È Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙËÓ ˘ÔÙ·ÎÙÈÎ‹ ÙÔ˘ ÂÓÂÛÙÒÙ·.

11.14.2 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË Î·Ù¿ ÙÔ ·Ï‚·ÓÈÎfi ÚfiÙ˘Ô ¿ÏÏÔ˘ ÚËÌ·ÙÈÎÔ‡ ¯ÚfiÓÔ˘. ¶.¯.

58

¡∂ ∞Ï‚. ¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË◊ıÂÏ· Ó· ¿ˆ ÛÙÔ ı¤·ÙÚÔ. Doja të shkoja në teatër. ◊ıÂÏ· Ó· ‹Á·ÈÓ· ÛÙÔ ı¤·ÙÚÔ.™Î¤ÊÙËÎ· Ó· ÙÔ˘ ˆ Î¿ÙÈ. Mendova t’i thoshja diçka. ™Î¤ÊÙËÎ· Ó· ÙÔ˘ ¤ÏÂÁ· Î¿ÙÈ.∆È ¤ÏÈ˙Â˜ Ó· Î¿ÓÔ˘ÌÂ; Çfarë shpresoje të bënim? ∆È ¤ÏÈ˙Â˜ Ó· Î¿Ó·ÌÂ;

11.14.3 ¢ÔÌ‹ 2 (Ú‹Ì· + ÂÌÚfiıÂÙÔ ÚËÌ·ÙÈÎfi Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi) ∏ ˘ÔÙ·ÎÙÈÎ‹ ÙË˜ ¡∂ ·Ô‰›‰ÂÙ·È ÛÙËÓ ·Ï‚. Î·È ÌÂ ÂÌÚfiıÂÙÔ ÚËÌ·ÙÈÎfi

Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi (··Ú¤ÌÊ·ÙÔ).

11.14.4 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜∫·Ù·¯ÚËÛÙÈÎ‹ ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÙË˜ ÚfiıÂÛË˜ ÚÔ ÙË˜ ÓÂÔÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ˘ÔÙ·ÎÙÈÎ‹˜

(‚Ï. Î·È ¨ 11.12.2).

¡∂ ∞Ï‚. ¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË◊ÚıÂ Ó· ‰È·‚¿ÛÂÈ. Ka ardhur për të lexuar. ◊ÚıÂ ÁÈ· Ó· ‰È·‚¿ÛÂÈ. ªÔ˘ ’Ú¯ÂÙ·È Ó· ÊˆÓ¿Íˆ. Më vjen për të bërtitur. ªÔ˘ ’Ú¯ÂÙ·È ÁÈ· Ó· ÊˆÓ¿Íˆ.

11.15 ƒ‹Ì·Ù· Ô˘ ‰ËÏÒÓÔ˘Ó ¿Ô„Ë Î·È ÙÚÔÈÎfiÙËÙ· ·Ú¯›˙ˆ, Û˘ÓÂ¯›˙ˆ, ÙÂÏÂÈÒÓˆ - Ú¤ÂÈ, ÌÔÚÂ›

11.15.1 ªÔÚÊËÌ·ÙÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ Ú‹Ì·ÙÔ˜ ÛÙË ¡∂ ™ÙËÓ ·Ï‚. ÙÔ ÂÍ·ÚÙÒÌÂÓÔ Ú‹Ì· Û˘ÌÊˆÓÂ› ÛÙÔ ¯ÚfiÓÔ ÌÂ ÙÔ Ú‹Ì· Ô˘ ‰ËÏÒ-

ÓÂÈ ¿Ô„Ë (·Ú¯›˙ˆ, Û˘ÓÂ¯›˙ˆ, ÙÂÏÂÈÒÓˆ). ™ÙË ¡∂ ÙÔ ÂÍ·ÚÙÒÌÂÓÔ Ú‹Ì· ¯ÚËÛÈ-ÌÔÔÈÂ›Ù·È ÛÂ ·ÁÈÔÔÈËÌ¤ÓË ÌÔÚÊ‹.

11.15.2 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜∆¿ÛË ÁÈ· Û˘ÌÊˆÓ›· Î·È ÛÙË ¯Ú‹ÛË ÙË˜ ¡∂.

¡∂ ∞Ï‚. ¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË¿Ú¯ÈÛ· Ó· ÂÚÁ¿˙ÔÌ·È fillova të punoj/së punuari ¿Ú¯ÈÛ· Ó· ÂÚÁ¿˙ÔÌ·È

fillova të punoja/së punuari *¿Ú¯ÈÛ· Ó· ÂÚÁ·˙fiÌÔ˘Ó Û˘Ó¤¯ÈÛ· Ó· ÂÚÁ¿˙ÔÌ·È vazhdova të punoj/së punuari *Û˘Ó¤¯ÈÛ· Ó· ÂÚÁ¿˙ÔÌ·È

vazhdova të punoja/së punuari *Û˘Ó¤¯ÈÛ· Ó· ÂÚÁ·˙fiÌÔ˘Ó

59

11.15.3 ∞ÓÙÈÛÙÔÈ¯›· ÛÙË ¯Ú‹ÛË ÙË˜ ˘ÔÙ·ÎÙÈÎ‹˜ ¡∂ ÌÂ ÙË ÌÂÙÔ¯‹ ÙË˜ ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜ ™ÙË ¡∂, ÙÔ ÂÍ·ÚÙÒÌÂÓÔ ·ıËÙÈÎfi Ú‹Ì· Û˘ÌÊˆÓÂ› ÛÙÔ ¯ÚfiÓÔ, ÛÙÔ ÚfiÛˆÔ

Î·È ÛÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ÌÂ ÙÔ ·ÚfiÛˆÔ Ú‹Ì· Ô˘ ‰ËÏÒÓÂÈ ÙÚfiÔ (Ú¤ÂÈ, ÌÔÚÂ›).™ÙËÓ ·Ï‚. ÛÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ ÂÍ·ÚÙÒÌÂÓÔ˘ Ú‹Ì·ÙÔ˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È:1. Ô Ù‡Ô˜ ÙË˜ ÌÂÙÔ¯‹˜ (Ï.¯. punuar, studiuar Î.Ï.), Ô˘ Â›Ó·È ¿ÎÏÈÙÔ˜, fiÙ·Ó Ë

ÂÓ¤ÚÁÂÈ· ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ˆ˜ ·Ó·ÁÎ·ÈfiÙËÙ·. ™’ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ‰ÂÓ ˘¿Ú-¯ÂÈ Û˘ÌÊˆÓ›·.

2. Ô Ù‡Ô˜ ÙË˜ ˘ÔÙ·ÎÙÈÎ‹˜, fiÙ·Ó Ë ÂÓ¤ÚÁÂÈ· ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ˆ˜ Èı·ÓfiÙËÙ·. ™’·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ˘¿Ú¯ÂÈ Û˘ÌÊˆÓ›·.

11.15.4 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜ÃÚ‹ÛË ˘ÔÙ·ÎÙÈÎ‹˜ ¯ˆÚ›˜ ÙÔ ÌfiÚÊËÌ· Ó·.

¡∂ ∞Ï‚. ¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛËÚ¤ÂÈ Ó· ÌÂÏÂÙËıÂ› duhet studiuar *Ú¤ÂÈ ÌÂÏÂÙËıÂ› Ú¤ÂÈ Ó· ÌÂÏÂÙËıÔ‡Ó duhen studiuar *Ú¤ÂÈ ÌÂÏÂÙËıÔ‡Ó

11.15.5 ƒ‹Ì·Ù· duhet/duhen, mund (Ú‹Ì·Ù· ÙÚÔÈÎfiÙËÙ·˜) ∆· Ú‹Ì·Ù· Ô˘ ‰ËÏÒÓÔ˘Ó ÙÚÔÈÎfiÙËÙ· (·Ó¿ÁÎË, Èı·ÓfiÙËÙ·) ÛÙËÓ ·Ï‚.

·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÙËÓ ·ÁÈÔÔÈËÌ¤ÓË ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘ Áã ÚÔÛÒÔ˘ ÂÓÂÛÙÒÙ·. ∞fi Ù·‰‡Ô Ú‹Ì·Ù·, ÙÔ duhet ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È Î·È ÛÙÔÓ ÏËı˘ÓÙÈÎfi duhen. ™ÙË ¡∂,·ÓÙÈı¤Ùˆ˜, ÙÔ Ú‹Ì· ÌÔÚÂ›, fiÙ·Ó ‰ËÏÒÓÂÈ ÙÚÔÈÎfiÙËÙ·, ÎÏ›ÓÂÙ·È Î·È Û˘ÌÊˆÓÂ›ÌÂÚÈÎÒ˜ ÌÂ ÙÈ˜ ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎ¤˜ Î·ÙËÁÔÚ›Â˜ ÙˆÓ ÚËÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ÂÈÛ¿ÁÂÈ.

11.15.6 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜ ∂ÌÊ¿ÓÈÛË ÙÔ˘ Áã ÚÔÛÒÔ˘ ÛÂ fiÏÂ˜ ÙÈ˜ ÂÚÈÙÒÛÂÈ˜ ¯Ú‹ÛË˜ ÙÔ˘ Ú‹Ì·ÙÔ˜

ÌÔÚÂ›, ÙÔ ÔÔ›Ô ‰ËÏÒÓÂÈ ÙÚÔÈÎfiÙËÙ·. ¶.¯.:

¡∂: ªÔÚÂ› Ó· ÂÍËÁËıÂ› ÔÏ‡ Â‡ÎÔÏ·. ∞Ï‚.: Mund të shpjegohet fare lehtë. ™ˆÛÙ‹ Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË: ªÔÚÂ› Ó· ÂÍËÁËıÂ› ÔÏ‡ Â‡ÎÔÏ·.

¡∂: ªÔÚÒ Ó· ÛÔ˘ ÙÔ ÂÍËÁ‹Ûˆ ÔÏ‡ Â‡ÎÔÏ·. ∞Ï‚.: Mund të ta shpjegoj fare lehtë. §¿ıÔ˜ Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË: *ªÔÚÂ› Ó· ÛÔ˘ ÙÔ ÂÍËÁ‹Ûˆ ÔÏ‡ Â‡ÎÔÏ·.

60

11.16 ∞ÔıÂÙÈÎ¿ Ú‹Ì·Ù·

11.16.1 ∞Ó·ÓÙÈÛÙÔÈ¯›· ÛÙË ¯Ú‹ÛË ¢ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ¿ÓÙ· Û˘ÌÊˆÓ›· ·Ï‚. Î·È ¡∂ ÛÙË ¯Ú‹ÛË ÙˆÓ ·ÔıÂÙÈÎÒÓ ÚËÌ¿-

ÙˆÓ fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙÔ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÌfi ÙÔ˘˜ ˆ˜ [ - ÌÂÙ·‚·ÙÈÎfi] ÷ [ + ÌÂÙ·‚·ÙÈÎfi].

11.16.2 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜ ™¯ËÌ·ÙÈÛÌfi˜ ¿Î˘ÚË˜ ÂÓÂÚÁËÙÈÎ‹˜ ‹ ·ıËÙÈÎ‹˜ ÊˆÓ‹˜.

¡∂ ∞Ï‚. ¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË ‰¤¯ÔÌ·È pranoj *‰¤¯ˆ ÛÎ¤ÙÔÌ·È mendoj *ÛÎ¤Ùˆ Ê·ÓÙ¿˙ÔÌ·È përfytyroj *Ê·ÓÙ¿˙ˆ ¯ÂÈÚ›˙ÔÌ·È trajtoj *¯ÂÈÚ›˙ˆ ‰È·Ì·ÚÙ‡ÚÔÌ·È protestoj *‰È·Ì·ÚÙ‡Úˆ ÙÔÓ Ï˘‹ıËÎ· m’u dhimbs *ÙÔÓ Ï‡ËÛ· ÙÔÓ ·ÚÓ‹ıËÎ· e mohova; refuzova *ÙÔÓ ¿ÚÓËÛ· ÙÔÓ ÂÎÌÂÙ·ÏÏÂ‡ÙËÎ· e shfrytëzova *ÙÔÓ ÂÎÌÂÙ¿ÏÏÂ˘Û· ÙÔÓ ÂÌÈÛÙÂ‡ÙËÎ· i besova *ÙÔÓ ÂÌ›ÛÙÂ„·ÙÔÓ ·ÓÙÚÂ‡ÙËÎ· u martova *ÙÔÓ ¿ÓÙÚÂ„·

∂›ÛË˜

·Ó·ÚÚÒÓˆ shërohem * ·Ó·ÚÚÒÓÔÌ·È Á˘Ú›˙ˆ kthehem * Á˘Ú›˙ÔÌ·È ÔÊÂ›Ïˆ (të/i/ju/u) detyrohem * ÔÊÂ›ÏÔÌ·È

11.16.3 ¢ÔÌ¤˜ ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜ ÌÂ ÌÂÙ·‚·ÙÈÎ¿ Ú‹Ì·Ù· ÛÙËÓ ·ıËÙÈÎ‹ ÊˆÓ‹ ™ÙË ¡∂ Ú‹Ì·Ù· ÛÙËÓ ·ıËÙÈÎ‹ ÊˆÓ‹ Î·ÙÂ˘ı‡ÓÔ˘Ó (Î˘‚ÂÚÓÔ‡Ó) ¿ÌÂÛ· ·ÓÙÈ-

ÎÂ›ÌÂÓ·. ™ÙËÓ ·Ï‚. ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Î·ÌÈ¿ ÂÚ›ÙˆÛË Ú‹Ì·ÙÔ˜ ÛÙËÓ ·ıËÙÈÎ‹ÊˆÓ‹ Ô˘ Ó· Î·ÙÂ˘ı‡ÓÂÈ ¿ÌÂÛ· ·ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓ·. À¿Ú¯Ô˘Ó ÂÓÙÔ‡ÙÔÈ˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈ-ÛÙÈÎ¤˜ ·ıËÙÈÎ¤˜ ‰ÔÌ¤˜ ÌÂ ¤ÌÌÂÛ· ·ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓ·.

™ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ·˘Ù‹ ÙÔ ¤ÌÌÂÛÔ ·ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓÔ ‰ÈÏ·ÛÈ¿˙ÂÙ·È ·fi ÙÔÓ ·‰‡-Ó·ÙÔ Ù‡Ô ÙË˜ ÚÔÛˆÈÎ‹˜ ·ÓÙˆÓ˘Ì›·˜ ÛÙË ‰ÔÙÈÎ‹ ÙÒÛË. ¶.¯.:

Nuk u besonte syve. «¢ÂÓ ›ÛÙÂ˘Â ÛÙ· Ì¿ÙÈ· ÙÔ˘» - Iu përvesh punës. «∞Ó·-

61

ÛÎÔ˘ÌÒıËÎÂ ÛÙË ‰Ô˘ÏÂÈ¿» - lutej e i përgjërohej. «∆ÔÓ ÈÎ¤ÙÂ˘Â Î·È ÙÔÓ ÂÎÏÈ-·ÚÔ‡ÛÂ».

11.16.4 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜

™¯ËÌ·ÙÈÛÌfi˜ ¿Î˘ÚˆÓ È‰ÈˆÙÈÛÌÒÓ Î·Ù¿ ÙÔ ·Ï‚·ÓÈÎfi ÚfiÙ˘Ô.

¡∂ ∞Ï‚. ¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË ·Ó˘ÔÌÔÓÒ nuk më pritet *‰Â ÌÔ˘ ÂÚÈÌ¤ÓÂÙ·È ‰ÂÓ ÌÔÚÒ Ó· Î·ı›Ûˆ nuk më rrihet *‰Â ÌÔ˘ Î¿ıÂÙ·È ·Ú·ÔÓÈ¤Ì·È qahem *ÎÏ·›ÁÔÌ·È ‰ÂÓ ÈÛÙÂ‡ˆ nuk më besohet *‰Â ÌÔ˘ ÈÛÙÂ‡ÂÙ·È

11.16.5 §ÂÎÙÈÎ‹ ·Ó·ÓÙÈÛÙÔÈ¯›·

À¿Ú¯ÂÈ ‰˘ÛÎÔÏ›· ÛÙË ¯Ú‹ÛË ÚËÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ‰Â ÌÂÙ·ÊÚ¿˙ÔÓÙ·È ÌÔÓÔÏÂÎÙÈÎ¿ÛÙËÓ ·Ï‚·ÓÈÎ‹.


™¯ËÌ·ÙÈÛÌfi˜ ¿Î˘ÚˆÓ È‰ÈˆÙÈÛÌÒÓ Î·Ù¿ ÙÔ ·Ï‚·ÓÈÎfi ÚfiÙ˘Ô.

¡∂ ∞Ï‚. ¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË ÊÔ‚Ô‡Ì·È kam frikë *¤¯ˆ Êfi‚Ô ˙ÂÛÙ·›ÓÔÌ·È kam vapë *¤¯ˆ ˙¤ÛÙË Ï˘¿Ì·È më vjen keq *ÌfiÚ¯ÂÙ·È Î·Î¿

11.17 ∞ÚÔÛ‰fiÎËÙË ¤ÁÎÏÈÛË

11.17.1 ∞Ô˘Û›· ÙË˜ ·ÚÔÛ‰fiÎËÙË˜ ¤ÁÎÏÈÛË˜ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹

¢ËÏÒÓÂÈ ·ÔÚ›·, ¤ÎÏËÍË, ¯ÏÂ˘·ÛÌfi ÙÔ˘ ÔÌÈÏËÙ‹ ÁÈ· ÔÚÈÛÌ¤ÓÔ ÁÂÁÔÓfi˜. ∏ÂÈÙ¤ÏÂÛ‹ ÙË˜ ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ·fi ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË˜ ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘. ∂¿Ó ÔÔÌÈÏËÙ‹˜ Û˘ÏÏ·Ì‚¿ÓÂÈ Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ· ˆ˜ ·ÚfiÔÙ· ‹ ‰˘Û¿ÚÂÛÙ·, ÌÔÚÂ› Ó·¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÂÈ ÙËÓ ·ÚÔÛ‰fiÎËÙË ¤ÁÎÏÈÛË. ∏ ÂÚÒÙËÛË ÌÂ ·ÚÔÛ‰fiÎËÙË ‰ÂÓ·ÊÔÚ¿ ¿ÁÓˆÛÙ· ÁÈ· ÙÔÓ ÔÌÈÏËÙ‹ ÁÂÁÔÓfiÙ·, ·ÎfiÌË ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÁÈ· ÙÔÓ Û˘ÓÔ-ÌÈÏËÙ‹ ÙÔ˘, ·ÏÏ¿ ·ÂÓ·ÓÙ›·˜ ÁÓˆÛÙ¿ ÁÂÁÔÓfiÙ· ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜, ÙÔ˘ ·Úfi-ÓÙÔ˜ ‹ ÙÔ˘ Ì¤ÏÏÔÓÙÔ˜, Ù· ÔÔ›· Û˘ÓÔ‰Â‡ÔÓÙ·È ·fi ·ÈÛıËÌ·ÙÈÎ‹ ·ÓÙ›‰Ú·ÛË.

62

∏ ¯Ú‹ÛË ÙË˜ ·ÚÔÛ‰fiÎËÙË˜ ‰›ÓÂÈ ÛÙÔÓ ·Ï‚·ÓÈÎfi ÏfiÁÔ ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎ‹ ÂÎÊÚ·ÛÙÈ-ÎfiÙËÙ·.


§fiÁˆ ÙË˜ ·Ô˘Û›·˜ ÙÔ˘ ÁÂÁÔÓfiÙÔ˜ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹, ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Èı·ÓfiÙË-ÙÂ˜ Â›‰Ú·ÛË˜. ÃÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ÂÓ Ùˆ ÌÂÙ·Í‡ Û˘ÓÂÈ‰ËÙÔÔ›ËÛË ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ ÁÈ· Ù·ÏÂÍÈÏÔÁÈÎ¿ Ì¤Û· Ô˘ ‰È·ı¤ÙÂÈ Ë ¡∂ ÁÈ· ÙË ‰‹ÏˆÛË ·ÔÚ›·˜, ¤ÎÏËÍË˜, ¯ÏÂ˘·-ÛÌÔ‡.

11.18 ∂˘ÎÙÈÎ‹ ¤ÁÎÏÈÛË

11.18.1 ∞Ô˘Û›· ÙË˜ Î·ÙËÁÔÚ›·˜ ÛÙË ¡∂

¢ËÏÒÓÂÈ ÙËÓ ÂÈı˘Ì›· ÙÔ˘ ÔÌÈÏËÙ‹ ÁÈ· ÔÚÈÛÌ¤ÓÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ÛÂ ÌÔÚÊ‹ Â˘¯‹˜,Î·Ù¿Ú·˜.

Rrofsh! «¡· ˙‹ÛÂÈ˜!» (Rrofsh sa malet! « ∂›ıÂ Ó· ˙‹ÛÂÈ˜ Û·Ó Ù· („ËÏ¿) ‚Ô˘Ó¿!»)Mos vdeksh kurrë! «∂›ıÂ Ó· ÌËÓ Âı¿ÓÂÈ˜ ÔÙ¤!» ( Të shpëlaftë mortja! «∂›ıÂ Ôı¿Ó·ÙÔ˜ Ó· ÛÂ ÍÂÏ‡ÓÂÈ!»)

™ÙË ¡∂, ÛÂ ·ÓÙÈ‰È·ÛÙÔÏ‹ ÚÔ˜ ÙËÓ ·Ú¯·›·, ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Ù‡Ô˜ Â˘ÎÙÈÎ‹˜.∞˘Ùfi˜ Â›Ó·È Ô Î˘ÚÈfiÙÂÚÔ˜ ÏfiÁÔ˜ ÙË˜ ‰È·ÊÔÚ¿˜ Ô˘ ‰È·ÈÛÙÒÓÂÙ·È ÌÂÙ·Í‡ ·Ï‚.Î·È ¡∂ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ Â˘¯ÂÙ‹ÚÈÔ˘˜ Ù‡Ô˘˜: ∂ÂÈ‰‹ Ë ·Ï‚. ¤¯ÂÈ ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎÔÔÈ-‹ÛÂÈ ÙËÓ ÂÈı˘Ì›· Ì¤Ûˆ ÂÓfi˜ ÍÂ¯ˆÚÈÛÙÔ‡ ÌÔÚÊÔÏÔÁÈÎÔ‡ Ù‡Ô˘, ÙË˜ Â˘ÎÙÈÎ‹˜¤ÁÎÏÈÛË˜.

11.18.2 Ã·ÈÚÂÙÈÛÌÔ› Î·È Â˘¯¤˜ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Î·È ∞Ï‚·ÓÒÓ

√È ŒÏÏËÓÂ˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ÙÔ˘˜ ÂÍ‹˜ Î˘ÚÈfiÙÂÚÔ˘˜ ¯·ÈÚÂÙÈÛÌÔ‡˜ Î·È Â˘¯¤˜: ∫·ÏËÌ¤Ú·! ∫·ÏËÛ¤Ú·! ∫·ÏËÓ‡¯Ù·! ∫·Ïfi ‚Ú¿‰˘! ∫·Ïfi ·fiÁÂ˘Ì·! ∫·Ï‹fiÚÂÍË! ∫·Ï¿ ÃÚÈÛÙÔ‡ÁÂÓÓ·! ∫·Ïfi ¶¿Û¯·!

ÃÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó Â›ÛË˜ Î·È ¯·ÈÚÂÙÈÛÌÔ‡˜ Î·È Â˘¯¤˜ Ô˘ ÔÈ ∞Ï‚·ÓÔ› ·ÏÏ¿Î·È ÔÏÏÔ› ¿ÏÏÔÈ Ï·Ô› ‰Â ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó, fiˆ˜: ∫·Ï¿ ÛÙ¤Ê·Ó·! ∫·Ï¿ ‚·ÊÙ›ÛÈ·! ∫·Ï‹ ÍÂÎÔ‡Ú·ÛË! ∫·Ïfi Ì‹Ó·! ∫·Ï‹ ‚‰ÔÌ¿-‰·! ∫·Ïfi ¯ÂÈÌÒÓ·! ∫·Ïfi Î·ÏÔÎ·›ÚÈ! ∫·ÏÔ› ·ÁÒÓÂ˜! ∫·Ï‹ ‰È·ÛÎ¤‰·ÛË! ∫·ÏfiÙÚÈ‹ÌÂÚÔ! ∫·Ïfi ÂÓı‹ÌÂÚÔ!

63

™Ù· ·Ï‚·ÓÈÎ¿ ·fi Ù· ÍËÌÂÚÒÌ·Ù· Ì¤¯ÚÈ ÙÈ˜ ‰¤Î· ÙÔ Úˆ› ¯·ÈÚÂÙÔ‡Ó ÌÂ ÙÔÓÙ‡Ô «Mirëmëngjes!» < mirë «Î·Ïfi» Î·È mëngjes «Úˆ›». ∞fi ÙÈ˜ ‰¤Î· ¤ˆ˜ÙÈ˜ ÙÚÂÈ˜ ¯·ÈÚÂÙÔ‡Ó ÌÂ ÙÔÓ Ù‡Ô «Mirëdita!» < mirë «Î·Ïfi» Î·È dita «Ì¤Ú·». °È·ÙÔ ˘fiÏÔÈÔ ÙË˜ ËÌ¤Ú·˜ ¯·ÈÚÂÙÔ‡Ó ÌÂ ÙÔÓ Ù‡Ô «Mirëmbrëma!» < mirë «Î·Ïfi»Î·È mbrëmje «‚Ú¿‰˘».

™ÙËÓ ÔÈÎÂ›· ÔÌÈÏ›·, Î·Ù¿ ÙÔÓ ·Ô¯ˆÚÈÛÌfi ŒÏÏËÓÂ˜ Î·È ∞Ï‚·ÓÔ› ¯ÚËÛÈÌÔ-ÔÈÔ‡Ó ÙÔÓ ›‰ÈÔ Ù‡Ô: «°ÂÈ·»Ø ·Ï‚. «Shëndet». O Ù˘ÈÎfi˜ ·Ô¯·ÈÚÂÙÈÛÌfi˜ Á›ÓÂ-Ù·È ÌÂ ÙÔ «∫·Ï‹ ·ÓÙ¿ÌˆÛË!»Ø ·Ï‚. «Mirupafshim!». ÕÎÚˆ˜ Ù˘ÈÎ¿ Â›Ó·È Ù·«∂È˜ ÙÔ Â·ÓÈ‰Â›Ó!»Ø ·Ï‚. «Lamtumirë!».

∆Ô «ÃÚfiÓÈ· ÔÏÏ¿» ·Ô‰›‰ÂÙ·È Û˘Ó‹ıˆ˜ ÌÂ ÙÔ «Gëzuar!», ÌÂ ÙÔ ÔÔ›Ô ·Ô-‰›‰ÂÙ·È Î·È ÙÔ ÛÙÔÈ¯Â›Ô «∫·Ïfi /∫·Ï¿» ÙˆÓ Â˘¯ÂÙ‹ÚÈˆÓ Ù‡ˆÓ ÙˆÓ ıÚËÛÎÂ˘ÙÈ-ÎÒÓ ÂÔÚÙÒÓ. ¶.¯.:

∫·Ï¿ ÃÚÈÛÙÔ‡ÁÂÓÓ·! Gëzuar krishtlindjet! ∫·Ïfi ¶¿Û¯·! Gëzuar pashkët! ÃÚfiÓÈ· ÔÏÏ¿ (ÁÈ· Ù· ÁÂÓ¤ıÏÈ·)! Gëzuar (ditëlindjen)!

11.18.3 ∫·Ù·ÓÔÌ‹ ¯ÚfiÓÔ˘

À¿Ú¯ÂÈ ‰È·ÊÔÚ¿ Î·È ÛÙËÓ Î·Ù·ÓÔÌ‹ ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ ÙË˜ ËÌ¤Ú·˜. ™ÙÔ˘˜ ∞Ï‚·-ÓÔ‡˜ ÙÔ ÌÂÛËÌ¤ÚÈ Â›Ó·È ÛÙÈ˜ ‰Ò‰ÂÎ· Ë ÒÚ·, ÛÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜ Â›Ó·È ÛÙÈ˜ ÙÚÂÈ˜. ™ÙÔ‰È¿ÛÙËÌ· ‰ËÏ·‰‹ ·fi ÙÈ˜ 12.00 ¤ˆ˜ ÙÈ˜ 15.00 ÔÈ ∞Ï‚·ÓÔ› ‰Â Ï¤ÓÂ«Mirëmëngjes!» ·ÏÏ¿ «Mirëdita!», ÂÓÒ ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ Û˘ÓÂ¯›˙Ô˘Ó Ó· Ï¤ÓÂ «∫·ÏË-Ì¤Ú·!» ∂›ÛË˜ Î·Ù¿ ÙÔÓ ÚÔÛˆÚÈÓfi ·Ô¯ˆÚÈÛÌfi ÚÔ ÌÂÛËÌ‚Ú›·˜ ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜Ï¤ÓÂ «∫·ÏËÌ¤Ú·!», ÂÓÒ ÔÈ ∞Ï‚·ÓÔ› «Ditën e mirë!».

64

12. ∞§§∂™ ™À¡∆∞∫∆π∫∂™ ∂¶π™∏ª∞¡™∂π™

12.1 ¢È·ÊÔÚ¤˜ ÛÙËÓ ÔÚÔÏÔÁ›·

À¿Ú¯Ô˘Ó ÌÂÚÈÎ¤˜ ‰È·ÊÔÚ¤˜ ÛÙËÓ ÔÚÔÏÔÁ›· ÙË˜ Û‡ÓÙ·ÍË˜ ÛÙËÓ ·Ï‚.ÁÏÒÛÛ·. ∏ ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ Û˘ÓfiÏÔ˘ ·Ô‰›‰ÂÙ·È ÌÂ ‰‡Ô fiÚÔ˘˜: tog, ÌÂ ÙÔÓ ÔÔ›ÔÂÓÓÔÂ›Ù·È Î¿ıÂ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi˜ ‰‡Ô Ï¤ÍÂˆÓ, Î·È togfjalësh, ÌÂ ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÂÓÓÔÂ›-Ù·È ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ Ô˘ ·ÔÙÂÏÂ›Ù·È ·fi ‰‡Ô Ï¤ÍÂÈ˜ ÌÂ Ï‹ÚË ÏÂÍÈÎ‹ ÛËÌ·Û›·.ÃÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È Â›ÛË˜ Ô fiÚÔ˜ sintagmë (Û‡ÓÙ·ÁÌ·), ·Ó·ÊÂÚfiÌÂÓÔ˜ ÛÂ Û˘Ó-‰˘·ÛÌÔ‡˜ Ï¤ÍÂˆÓ Ô˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ˘ÂÚ‚·›ÓÔ˘Ó Ù· fiÚÈ· ÙÔ˘ ·ÏÔ‡ Û˘Ófi-ÏÔ˘.

√ ÔÓÔÌ·ÙÈÎfi˜ Î·È ÂÈıÂÙÈÎfi˜ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌfi˜ Î·Ï‡ÙÔÓÙ·È ·fi ÙÔÓ fiÚÔpërcaktor, ÂÓÒ Ô ÂÈÚÚËÌ·ÙÈÎfi˜ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌfi˜ ·fi ÙÔÓ fiÚÔ rrethanor (·fi Ù··Ï‚. rrethanë «ÂÚ›ÛÙ·ÛË»).

™Ù· ·Ï‚·ÓÈÎ¿ ÂÁ¯ÂÈÚ›‰È· Û‡ÓÙ·ÍË˜ ÙÔ ÔÈËÙÈÎfi ·›ÙÈÔ ‰ÂÓ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÙ·È ˆ˜ÍÂ¯ˆÚÈÛÙ‹ Û˘ÓÙ·ÎÙÈÎ‹ Î·ÙËÁÔÚ›·, fiˆ˜ Ï.¯. ÔÈ Î‡ÚÈÔÈ Î·È ÔÈ ‰Â˘ÙÂÚÂ‡ÔÓÙÂ˜fiÚÔÈ ÙË˜ ÚfiÙ·ÛË˜, ·ÏÏ¿ ÂÓÙ¿ÛÛÂÙ·È ÛÙ· ÂÌÚfiıÂÙ· ·ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓ· (kundrinorme parafjalë).

12.2 ¶ÂÚÈÙÒÛÂÈ˜ ÂÚˆÙËÌ·ÙÈÎÒÓ ÚÔÙ¿ÛÂˆÓ

12.2.1 ∂ÚˆÙËÌ·ÙÈÎ‹ ÚfiÙ·ÛË ÛÙ· ·Ï‚·ÓÈÎ¿ – ∂ÚˆÙËÌ·ÙÈÎfi ÌfiÚÈÔ a ∏ ÛÙÂÚÂfiÙ˘Ë ÂÚˆÙËÌ·ÙÈÎ‹ ÚfiÙ·ÛË ÛÙ· ·Ï‚. ·Ú¯›˙ÂÈ ÌÂ ÙÔ ÂÚˆÙËÌ·ÙÈÎfi

ÌfiÚÈÔ a, Ô˘ ‰Â ÌÂÙ·ÊÚ¿˙ÂÙ·È (Ò˜ ı· ÌÔÚÔ‡ÛÂ Ó· ÌÂÙ·ÊÚ·ÛÙÂ›, ¿ÏÏˆÛÙÂ, ÙÔdo-ÂÚˆÙËÌ·ÙÈÎfi ÙË˜ ·ÁÁÏÈÎ‹˜;).

12.2.2 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜ ∂Ó‰Â¯fiÌÂÓÔ ÂÌÊ¿ÓÈÛË˜ ÙÔ˘ ÂÚˆÙËÌ·ÙÈÎÔ‡ ÌÔÚ›Ô˘ a Î·È ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ Úfi-

Ù·ÛË.

∞Ï‚.: A vjen dhe ti me ne? ¡∂: ŒÚ¯ÂÛ·È ÎÈ ÂÛ‡ Ì·˙› Ì·˜; ¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË: A ¤Ú¯ÂÛ·È ÎÈ ÂÛ‡ Ì·˙› Ì·˜;

65

12.2.3 ∂ÚÒÙËÛË ÂÚ› Î·Ù·ÁˆÁ‹˜ / ÚÔ¤ÏÂ˘ÛË˜ ™ÙËÓ ·Ï‚. ÙÔ nga ¤¯ÂÈ ‰ÈÏ‹ ÛËÌ·Û›·: ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ˆ˜ ÚfiıÂÛË («·fi»)

Î·È ˆ˜ Â›ÚÚËÌ· («·fi Ô‡»). 12.2.4 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜

ÃÚ‹ÛË ÙË˜ ÚfiıÂÛË˜ «·fi» ˆ˜ ÂÈÚÚ‹Ì·ÙÔ˜, ·ÓÙ› ‰ËÏ·‰‹ ÙÔ˘ «·fi Ô‡».

∞Ï‚. ¡∂ ¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË Nga je? ∞fi Ô‡ Â›Û·È; *∞fi Â›Û·È;

12.3 ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ ÚËÌ·ÙÈÎÒÓ Ù‡ˆÓ ·fi ›‰ÈÔ˘˜ Û˘Ó‰¤ÛÌÔ˘˜

12.3.1 ™˘ÓÙ·ÎÙÈÎ‹ ‰È·ÊÔÚ¿ ÙË˜ ˘ÔÙ·ÎÙÈÎ‹˜ ÛÂ ¡∂ Î·È ·Ï‚. ∏ ÔÚÈÛÙÈÎ‹ Î·È Ë ˘ÔÙ·ÎÙÈÎ‹ ÂÓÂÛÙÒÙ· ÛÙË ¡∂ ‰Â ‰È·Ê¤ÚÔ˘Ó Ù˘ÈÎ¿. ∏ ‰È·-

ÊÔÚ¿ Â›Ó·È ÌfiÓÔ Û˘ÓÙ·ÎÙÈÎ‹. ™ÙËÓ ·Ï‚., ·ÓÙÈı¤Ùˆ˜, ˘¿Ú¯ÂÈ Î·È ÌÔÚÊÈÎ‹ ‰È·-ÊÔÚ¿ ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ Ù‡ˆÓ ÙÔ˘ ‚ã Î·È Áã ÂÓ. ÙÔ˘ ÂÓÂÛÙÒÙ·.

™ÙË ¡∂ Ô Û‡Ó‰ÂÛÌÔ˜ Â¿Ó/·Ó ÂÈÛ¿ÁÂÈ Ú‹Ì·Ù· ÛÙËÓ ˘ÔÙ·ÎÙÈÎ‹. ™ÙËÓ ·Ï‚.ÔÈ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯ÔÈ Û‡Ó‰ÂÛÌÔÈ në, nëse, në qoftë se ÂÈÛ¿ÁÔ˘Ó Ú‹Ì·Ù· ÛÙËÓ ÔÚÈÛÙÈ-Î‹.

12.3.2 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜ ÃÚ‹ÛË ÛÙËÓ ·Ï‚. ÙË˜ ÔÚÈÛÙÈÎ‹˜ ·ÓÙ› ÙË˜ ˘ÔÙ·ÎÙÈÎ‹˜. ∂ÚÌËÓÂ›· ÙË˜ ˘ÔÙ·ÎÙÈÎ‹˜ ÙË˜ ¡∂ ˆ˜ ÔÚÈÛÙÈÎ‹˜. ¡∂: Â¿Ó + ˘ÔÙ·ÎÙÈÎ‹ ∞Ï‚.: në qoftë se + ÔÚÈÛÙÈÎ‹

12.4 £¤ÛË Ï¤ÍÂˆÓ Î·È Û˘ÓfiÏˆÓ ÌÂ Ê·ÙÈÎ‹ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·

12.4.1 ¢È·ÊÔÚ¤˜ ÛÙË ¯Ú‹ÛË ™ÙËÓ ·Ï‚. ÔÈ Ï¤ÍÂÈ˜ Î·È Ù· Û‡ÓÔÏ· Ô˘ ÙÂÏÔ‡Ó Ê·ÙÈÎ‹ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· (¿Ú·,

·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÔ˜ ¯¿ÚÈÓ, ÏfiÁÔ˘ ¯¿ÚË, ‰ËÏ·‰‹, ÏÔÈfiÓ, ÂÍ¿ÏÏÔ˘, ‚Â‚·›ˆ˜,·Ó·ÌÊ›‚ÔÏ·, ÔˆÛ‰‹ÔÙÂ Î.Ï.) Ù›ıÂÓÙ·È Û˘Ó‹ıˆ˜ ÛÙËÓ ·Ú¯‹ ÙË˜ ÚfiÙ·ÛË˜,ÂÓÒ ÛÙË ¡∂ Ù›ıÂÓÙ·È Û˘Ó‹ıˆ˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ÙË˜ ÚÒÙË˜ Ï¤ÍË˜ ‹ ÌÂÙ¿ÙÔ Î·ÙËÁfiÚËÌ·/Ú‹Ì· ÙË˜ ÚfiÙ·ÛË˜. √ Î·ÓfiÓ·˜, ‚¤‚·È·, Â‰Ò ‰ÂÓ Â›Ó·È·˘ÛÙËÚfi˜. ªÔÚÂ› ÛÙËÓ ·Ï‚. Ë Ï¤ÍË ‹ ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ Ô˘ ‰ËÏÒÓÔ˘Ó Ê·ÙÈÎ‹ ÏÂÈ-

66

ÙÔ˘ÚÁ›· Ó· ÂÌÊ·ÓÈÛıÔ‡Ó ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÙË˜ ÚfiÙ·ÛË˜, fiˆ˜ Â›ÛË˜ ÛÙË ¡∂Ó· ÂÌÊ·ÓÈÛıÔ‡Ó ÛÙËÓ ·Ú¯‹ ÙË˜. ™ÙËÓ ·Ï‚. ÔÈ Ï¤ÍÂÈ˜ ·˘Ù¤˜ ¤¯Ô˘Ó ÌÈ· ¯·Ï·-ÚfiÙÂÚË Û¯¤ÛË ÌÂ ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙË˜ ÚfiÙ·ÛË˜ ·’ fi,ÙÈ ÛÙË ¡∂. ™ÙËÓ ÚÔÊÔÚ¿ Ë‰È·ÊÔÚ¿ Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È ÛÙË ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ·‡ÛË ÌÂ ÙËÓ ÔÔ›· Ú·ÁÌ·ÙÒÓÔÓÙ·ÈÛÙËÓ ·Ï‚., ÂÓÒ ÛÙË ¡∂ Ë ·‡ÛË Â›Ó·È ÚÔ·ÈÚÂÙÈÎ‹. ™ÙË ÁÚ·Ê‹ ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ·˘Ùfi Û˘ÓÔ‰Â‡ÂÙ·È ÌÂ ÙËÓ ÂÍ·›ÚÂÛË ÙË˜ Ï¤ÍÂˆÓ ÛÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙË˜ ÚfiÙ·ÛË˜ ‰È¿ÙË˜ ÛËÌÂ›ˆÛË˜ ÂÓfi˜ ÎfiÌÌ·ÙÔ˜ (ÂÊfiÛÔÓ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÙËÓ ·Ú¯‹ ÙË˜ ÚfiÙ·ÛË˜)‹ ‰‡Ô ÎÔÌÌ¿ÙˆÓ (ÂÊfiÛÔÓ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÙË˜ ÚfiÙ·ÛË˜).

12.4.2 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜ ∆¿ÛË ÁÈ· ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÙˆÓ Ï¤ÍÂˆÓ ÌÂ Ê·ÙÈÎ‹ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÛÙËÓ ·Ú¯‹ ÙË˜ ÚfiÙ·-

ÛË˜. ∆¿ÛË ÁÈ· ÛËÌÂ›ˆÛË ÙÔ˘ ÎfiÌÌ·ÙÔ˜ ÚÈÓ Î·È ÌÂÙ¿ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ Â›‰Ô˘˜ ÙÈ˜ Ï¤ÍÂÈ˜.

¶.¯.:

¡∂: ∏ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ‰ËÏ·‰‹ ·Ú¤ÌÂÓÂ ÂÎÙfi˜ ÂÏ¤Á¯Ô˘. ∞Ï‚.: Domethënë, gjendja vazhdonte të mbetej jashtë kontrollit. ¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË: ¢ËÏ·‰‹, Ë Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ·Ú¤ÌÂÓÂ ÂÎÙfi˜ ÂÏ¤Á¯Ô˘.

¡∂: ™ÙË ƒÒÌË, ÏÔÈfiÓ, Ù¤ıËÎ·Ó ÔÈ ‚¿ÛÂÈ˜ ÙË˜ Û‡Á¯ÚÔÓË˜ ÓÔÌÔıÂÛ›·˜. ∞Ï‚.: Pra, në Romë u vunë bazat e legjislacionit të sotëm. ¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË: §ÔÈfiÓ, ÛÙË ƒÒÌË Ù¤ıËÎ·Ó ÔÈ ‚¿ÛÂÈ˜ ÙË˜ Û‡Á¯ÚÔÓË˜ ÓÔÌÔıÂÛ›·˜.

12.5 ™˘ÌÊˆÓ›· ˘ÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Î·È Î·ÙËÁÔÚ‹Ì·ÙÔ˜

12.5.1 ¶ÂÚ›ÙˆÛË ÚÔÛˆÈÎ‹˜ ·ÓÙˆÓ˘Ì›·˜ ·ã ÚÔÛÒÔ˘ ÛÂ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ˘Ô-ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘

™ÙË ¡∂ ¤Ó· Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi ÌÔÚÂ› Ó· ÂÌÊ·ÓÈÛıÂ› ÌÂ ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ˘ÔÎÂÈÌ¤-ÓÔ˘, ·ÎfiÌ· Î·È fiÙ·Ó ÙÔ Î·ÙËÁfiÚËÌ· ‰ËÏÒÓÂÙ·È ÌÂ Ú‹Ì· ÛÙÔ ·ã ÚfiÛˆÔ ÏË-ı˘ÓÙÈÎÔ‡. ™ÙËÓ ·Ï‚. ÛÂ Ù¤ÙÔÈ· ÂÚ›ÙˆÛË ÙÔ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi ‰Â ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·ÈÌfiÓÔ ÙÔ˘, ·ÏÏ¿ ÌÔÚÂ› Ó· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÂ› ˆ˜ ÔÌÔÈfiÙˆÙÔ˜ ÔÓÔÌ·ÙÈÎfi˜ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈ-ÛÌfi˜, ÂÍÂÈ‰ÈÎÂ‡ÔÓÙ·˜ ÙË ÛËÌ·Û›· ÙË˜ ÚÔÛˆÈÎ‹˜ ·ÓÙˆÓ˘Ì›·˜ (ÂÌÂ›˜) Ô˘ ÏÂÈ-ÙÔ˘ÚÁÂ› ˆ˜ ˘ÔÎÂ›ÌÂÓÔ.

67

12.5.2 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï¿ıÔ˘˜ ¢ÂÓ ÚÔ‚Ï¤ÔÓÙ·È Ï¿ıË ÌÂ ÙËÓ ·˘ÛÙËÚ‹ ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎ‹ ¤ÓÓÔÈ·. ¶·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È

ÂÓÙÔ‡ÙÔÈ˜ Ù·ÎÙÈÎ‹ ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÙË˜ ÚÔÛˆÈÎ‹˜ ·ÓÙˆÓ˘Ì›·˜ ·ã ÚÔÛÒÔ˘ ÛÂÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ˘ÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘.

¡∂: √È ŒÏÏËÓÂ˜ ‰È‰·¯ı‹Î·ÌÂ ·fi ÙËÓ πÛÙÔÚ›· Ó· ÂÎÙÈÌ¿ÌÂ ÙËÓ ›ÛÙË Î·È ÙËÓÂÏÂ˘ıÂÚ›·.

∞Ï‚.: Ne, shqiptarët, historia na ka mësuar ta çmojmë besën dhe lirinë. ¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË: ∂ÌÂ›˜ ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ‰È‰·¯ı‹Î·ÌÂ ·fi ÙËÓ πÛÙÔÚ›· Ó· ÂÎÙÈÌ¿ÌÂ

ÙËÓ ›ÛÙË Î·È ÙËÓ ÂÏÂ˘ıÂÚ›·. (∏ ˘Ô¯ÚÂˆÙÈÎ‹ ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÙË˜·ÓÙˆÓ˘Ì›·˜ Â›Ó·È ·ÚÂÌ‚ÔÏ‹ ÙË˜ ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜ Û‡ÓÙ·ÍË˜.)

¶·Ú·Ù‹ÚËÛË: ∫·È ÛÙË ¡∂ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È Ë ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ë ‰ÔÌ‹ ÙË˜ ·Ï‚. ·ÏÏ¿ÁÈ· ¤ÌÊ·ÛË.

68

13. §∂•π§√°π√

13.1 ∂ÏÏËÓÈÎ¿ ‰¿ÓÂÈ·

™ÙËÓ ·Ï‚. Ù· ÂÏÏËÓÈÎ¿ ‰¿ÓÂÈ· ‰È·ÈÚÔ‡ÓÙ·È ÛÂ:·) ·Ú¯·›· ‚) ÌÂÛ·ÈˆÓÈÎ¿ Î·È Á) Ó¤·.

¢È·ÈÚÔ‡ÓÙ·È Â›ÛË˜ ÛÂ: ·) ¿ÌÂÛ· (‰ËÏ·‰‹ ÂÏÏËÓÈÎ¿ ‰¿ÓÂÈ· Ô˘ ‰ÈÂ›Û‰˘Û·Ó ÛÙËÓ ·Ï‚. ·fi ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ-

Î‹) Î·È ‚) ¤ÌÌÂÛ· (‰ËÏ·‰‹ ÂÏÏËÓÈÎ¿ ‰¿ÓÂÈ· Ô˘ ‰ÈÂ›Û‰˘Û·Ó ÛÙËÓ ·Ï‚. ·fi ¿ÏÏÂ˜ Â˘Úˆ-

·˚Î¤˜ ÁÏÒÛÛÂ˜).™ËÌÂ›ˆÛË: §ÂÙÔÌÂÚ‹˜ ›Ó·Î·˜ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ‰·ÓÂ›ˆÓ ÙË˜ ·Ï‚. ·Ú·Ù›ıÂÙ·È ÛÙÔ

Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ÂÁ¯ÂÈÚÈ‰›Ô˘.

13.2 ¶ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ÛÙËÓ ·fi‰ÔÛË

∏ Ï¤ÍË ÙË˜ ¡∂ ·Ô‰›‰ÂÙ·È ÛÙËÓ ·Ï‚. ÌÂ ‰‡Ô ‹ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÂ˜ Ï¤ÍÂÈ˜. ¶.¯.:

¡∂ ∞Ï‚. §¿ıÔ˜ Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË ·Ó·ÏÔÁ›· 1. analogji 1. analogji

2. raport 2. *analogji ‰È¿ÛÙËÌ· 1. çast; kohë 1. çast

2. interval 2. *çast3. kozmos; hapësirë 3. *çast

ÂÈÎfiÓ· 1. ikonë 1. ikonë2. figurë 2. * ikonë

ÂÍ¤Ù·ÛË 1. provim 1. provim 2. analizë 2. * provim3. shqyrtim 3. * provim

ÂÂÈÛfi‰ÈÔ 1. episod 1. episod2. incident 2. * episod 3. seri (Ù·ÈÓ›·˜) 3. * episod

›‰Ú˘Ì· 1. institucion 1. institucion

69

2. fondacion 2. *institucion3. institut 3. *institucion

Î·ıÔÏÈÎfi˜, -‹, -fi 1. katolik, -e 1. katolik, -e2. universal, -e 2. *katolik, -e

ÎÔÈÓfiÙËÙ· 1. bashkësi 1. *komunë2. komunë 2. komunë3. komunitet 3. *bashkësi

Ì·ÚÌÂÏ¿‰· 1. marmalatë 1. marmalatë2. reçel 2. *marmalatë

·Ú¿‰ÂÈÁÌ· 1. shembull 1. shembull2. paradigmë (gram.) 2. *shembull

Ú˘ıÌfi˜ 1. ritëm 1. ritëm2. stil 2. *ritëm

Ù¤¯ÓË 1. art 1. teknikë2. mjeshtri 2. *teknikë3. teknikë (Î·Ù·¯Ú.) 3. *teknikë

Û·ÚÎÔÊ¿ÁÔ˜ 1. Â›ı. mishngrënës 1. mishngrënës2. Ô˘Û. sarkofag 2. *mishngrënës

Û˘ÏÏÔÁ‹ 1. përmbledhje 1. *koleksion/përmbledhje2. mbledhje 2. *koleksion/përmbledhje3. vjelje 3. *koleksion/përmbledhje4. koleksion 4. koleksion

¯ÔÚfi˜ 1. valle 1. valle2. mbrëmje 2. *valle3. kor 3. *valle

13.3 §¤ÍÂÈ˜ Ô˘ ‰ËÏÒÓÔ˘Ó Û˘ÁÁÂÓÈÎ‹ Û¯¤ÛË

13.3.1 Ã·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎ‹ Â›Ó·È Ë ÂÚ›ÙˆÛË ÙˆÓ Ï¤ÍÂˆÓ ÙË˜ ·Ï‚. Ô˘ ‰ËÏÒ-ÓÔ˘Ó Û˘ÁÁÂÓÈÎ‹ Û¯¤ÛË. °›ÓÔÓÙ·È Û˘Ó‹ıˆ˜ ÏÂÙ¤˜ ‰È·ÎÚ›ÛÂÈ˜ Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿-˙Ô˘Ó ‰˘ÛÎÔÏ›Â˜ ÁÈ· ¤Ó·Ó ÂÏÏËÓfiÊˆÓÔ, Ô ÔÔ›Ô˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÂÍÔÈÎÂÈˆÌ¤ÓÔ˜ ÌÂÙ¤ÙÔÈÂ˜ ¯Ú‹ÛÂÈ˜. ¢ÂÓ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ·ÓÙÈı¤Ùˆ˜ ‰˘ÛÎÔÏ›· ÔÈ Û¯ÂÙÈÎ¤˜ Ï¤ÍÂÈ˜ ÙË˜¡∂ ÁÈ· ÙÔÓ ·Ï‚·ÓfiÊˆÓÔ Ì·ıËÙ‹. ¶‚.:

70

¡∂ ∞Ï‚. ™ËÌ·Û›·ıÂ›Ô˜ xhaxha «·‰ÂÏÊfi˜ ÙÔ˘ ·Ù¤Ú·»

dajë «·‰ÂÏÊfi˜ ÙË˜ ÌËÙ¤Ú·˜» ıÂ›· hallë «·‰ÂÏÊ‹ ÙÔ˘ ·Ù¤Ú·»

teze «·‰ÂÏÊ‹ ÙË˜ ÌËÙ¤Ú·˜» ¶‚. fiÌˆ˜:

¡∂ ∞Ï‚. ™ËÌ·Û›··ÓÂ„Èfi˜ nip «˘Èfi˜ ÙÔ˘ ·‰ÂÏÊÔ‡ ‹ ÙË˜ ·‰ÂÏÊ‹˜»·ÓÂ„È¿ mbesë «ÎfiÚË ÙÔ˘ ·‰ÂÏÊÔ‡ ‹ ÙË˜ ·‰ÂÏÊ‹˜»ÂÁÁÔÓfi˜ nip «˘Èfi˜ ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡» ÂÁÁÔÓ‹ mbesë «ÎfiÚË ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡»

13.3.2 ∏ Ï¤ÍË ÙË˜ ·Ï‚. Â›Ó·È ‰ÈÂıÓÈÛÌfi˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÚÔ¤ÏÂ˘ÛË˜, ·ÏÏ¿ ‰Â ¯ÚË-ÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ÛÙË ¡∂. ¶.¯.:

∞Ï‚. ¡∂ §¿ıÔ˜ Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË antonim ·ÓÙ›ıÂÙÔ *·ÓÙÒÓ˘ÌÔ (gjymtyrë) homogjene ÔÌÔÈfiÙˆÙÔÈ *ÔÌÔÁÂÓÂ›˜ (fiÚÔÈ ÙË˜ ÚfiÙ·ÛË˜)

·Ú·Ù·ÎÙÈÎÔ› fiÚÔÈmikrobus Ì›ÓÈÌ·˜ *ÌÈÎÚÔÌÔ‡˙È

13.3.3 ¢ËÌÈÔ˘ÚÁ›· Û¯¤ÛË˜ ·ÚˆÓ˘Ì›·˜ ÌÂÙ·Í‡ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ Î·È ·Ï‚. Ï¤ÍË˜. ∏·Ï‚. Ï¤ÍË Â›Ó·È ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÚÔ¤ÏÂ˘ÛË˜ ·ÏÏ¿ ÚÔÛ·ÚÌÔÛÌ¤ÓË ÛÙÈ˜ ÚÔÊÔÚÈÎ¤˜Û˘Ó‹ıÂÈÂ˜ ÙË˜ ·Ï‚. ∂Ó‰¤¯ÂÙ·È Û’ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË Ó· Ú·ÁÌ·ÙˆıÂ› Ë Ï¤ÍËÎ·Ù¿ ÙËÓ ·Ï‚. ÚÔÊÔÚ¿. ¶.¯.:

¡∂ ∞Ï‚. §¿ıÔ˜ Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË ‚Ô‡ÚÙÛ· furçë * ÊÔ‡ÚÙÛ· Î·Ì‹Ï· gamile * ÁÎ·Ì‹Ï· ÔÈÎÔÓÔÌ›· ekonomi * ÂÎÔÓÔÌ›· ÛÔ˘‚Ï¿ÎÈ sufllaq * ÛÔ˘ÊÏ¿ÎÈ

71

13.4 ¶ÔÏ‡ÛËÌÂ˜ Ï¤ÍÂÈ˜ π

¶ÔÏ‡ÛËÌÂ˜ Ï¤ÍÂÈ˜ ÙË˜ ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜ Ô˘ ·Ô‰›‰ÔÓÙ·È ÌÂ ÍÂ¯ˆÚÈÛÙ¤˜ Ï¤ÍÂÈ˜ ÛÙË¡∂. ¶.¯.:

∞Ï‚. ¡∂ §¿ıÔ˜ Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË pullë 1. ÁÚ·ÌÌ·ÙfiÛËÌÔ 1. ÁÚ·ÌÌ·ÙfiÛËÌÔ

2. ¯·ÚÙfiÛËÌÔ 2. *ÁÚ·ÌÌ·ÙfiÛËÌÔ / *¤ÓÛËÌÔ3. ¤ÓÛËÌÔ 3. *ÁÚ·ÌÌ·ÙfiÛËÌÔ / *¤ÓÛËÌÔ4. ‚È‚ÏÈfiÛËÌÔ 4. *ÁÚ·ÌÌ·ÙfiÛËÌÔ / *¤ÓÛËÌÔ

fjalor 1. ÏÂÍÈÎfi 1. ÏÂÍÈÎfi (*ÏÂÍÈÏfiÁÈÔ) 2. ÏÂÍÈÏfiÁÈÔ 2. *ÏÂÍÈÎfi (ÏÂÍÈÏfiÁÈÔ)

kuvertë 1. ÎÔ˘‚¤ÚÙ· 1. ÎÔ˘‚¤ÚÙ· 2. Î·Ù¿ÛÙÚˆÌ· 2. *ÎÔ˘‚¤ÚÙ·

13.5 ¶ÔÏ‡ÛËÌÂ˜ Ï¤ÍÂÈ˜ ππ

¶ÔÏ‡ÛËÌÂ˜ Ï¤ÍÂÈ˜ ÙË˜ ¡∂ Ô˘ ·Ô‰›‰ÔÓÙ·È ÌÂ ÍÂ¯ˆÚÈÛÙ¤˜ Ï¤ÍÂÈ˜ ÛÙËÓ ·Ï‚.¶.¯.:

¡∂ ∞Ï‚. ™ËÌ·Û›· ˙ˆ 1. rroj «˙ˆ» (ˆ˜ ‚ÈÔÏÔÁÈÎfi ÔÓ)

2. jetoj «˙ˆ» (ˆ˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ÔÓ) ÛËÌ·Û›· 1. kuptim «ÛËÌ·Û›·»

2. rëndësi «ÛËÌ·Û›·, ‚·Ú‡ÙËÙ·»Î¿ıÔÌ·È 1. rri «Î¿ıÔÌ·È» (‰Ï‰., ‰Â ÊÂ‡Áˆ)

2. ulem «Î¿ıÔÌ·È» (‰Ï‰., ‰Â Ì¤Óˆ fiÚıÈÔ˜)

•Â¯ˆÚÈÛÙ‹ Î·ÙËÁÔÚ›· ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Ù· ÂÏÏËÓÈÎ¿ ‰¿ÓÂÈ· Ô˘ ·Ô‰›‰ÔÓÙ·È ÌÂ‰‡Ô ‹ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÂ˜ Ï¤ÍÂÈ˜ ÛÙËÓ ·Ï‚., Ë Ì›· ÂÎ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÌÔÈ¿˙ÂÈ ÊˆÓËÙÈÎ¿ÌÂ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ‰¿ÓÂÈÔ. ¶.¯.:

¡∂ ∞Ï‚. ™ËÌ·Û›· Ù‡Ô˜ 1. tip «Ù‡Ô˜ (·ÓıÚÒÔ˘)»

2. tip «Â›‰Ô˜»3. formulë «Ù‡Ô˜ (Ì·ıËÌ·ÙÈÎfi˜, ¯ËÌÈÎfi˜ Î.Ï.)»

72

˘ÂÚ‚ÔÏ‹ 1. ekzagjerim «˘ÂÚÌÂÁ¤ı˘ÓÛË» 2. hiperbolë «Â›‰Ô˜ Î·Ì‡ÏË˜»3. hiperbolë «Â›‰Ô˜ ÚËÙÔÚÈÎÔ‡ Û¯‹Ì·ÙÔ˜»

·Ó¿ÏÔÁÔ˜ 1. përkatës 2. analog3. përpjesëtimor, -e; proporcional, -e

13.6 §¤ÍÂÈ˜ ÌÂ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ‹ ÛËÌ·Û›· Î·È ›‰ÈÔ ÛËÌ·›ÓÔÓ

§¤ÍÂÈ˜ ÌÂ ÙÔ ›‰ÈÔ ÛËÌ·›ÓÔÓ ¤¯Ô˘Ó ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ‹ ÛËÌ·Û›· ÛÙË ¡∂ Î·È ÛÙËÓ·Ï‚. ¶.¯.:

™ËÌ·›ÓÔÓ ™ËÌ·ÈÓfiÌÂÓÔ ÛÙËÓ ·Ï‚. ™ËÌ·ÈÓfiÌÂÓÔ ÛÙË ¡∂ [ãarma] «fiÏÔ» «Ù·ÓÎ» [ãdopio] «‰ÈÏfi» «ÂÁ¯ÒÚÈÔ» [iãkona] «ÂÈÎfiÓ·» (ÂÎÎÏ.) «ÂÈÎfiÓ·» ·ÏÏ¿ Î·È «¿Ô„Ë» [ãkufie] «·ÎÔ˘ÛÙÈÎ¿» (ÏËı.) «¿ˆÙÔ˜» (ÎÏËÙ.) [paraãmana] «Î·ÚÊ›ÙÛ·» 1. «ÙÚÔÊfi˜»

2. «Î·ÚÊ›ÙÛ·»

13.7 ¶ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ÙˆÓ ‰·ÓÂ›ˆÓ: ∫ÔÈÓ¿ ‰¿ÓÂÈ· ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ Î·È ·Ï‚·-ÓÈÎ‹˜

™Ï·‚ÈÎ¿, ÂÓÂÙÈÎ¿ / ÈÙ·ÏÈÎ¿ Î·È ÙÔ˘ÚÎÈÎ¿ ‰¿ÓÂÈ· ÌÔÈ¿˙Ô˘Ó ÊˆÓËÙÈÎ¿ ·ÏÏ¿fi¯È ÂÍ ÔÏÔÎÏ‹ÚÔ˘. À¿Ú¯Ô˘Ó ÌÂÚÈÎ¤˜ ÌÈÎÚ¤˜ ‰È·ÊÔÚ¤˜ fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ Ù· ÊˆÓË-Ì·ÙÈÎ¿ Û˘ÛÙ·ÙÈÎ¿.

13.7.1 ™Ï·‚ÈÎ¿ ‰¿ÓÂÈ·

™ÙË ¡∂ ™ÙËÓ ·Ï‚. ¶ÚÔÊÔÚ¿ ÛÙ· ·Ï‚. ‚ÚÈÎfiÏ·Î·˜ vurkollak [vurkoã ak] Ô‚ÔÚfi˜ oborr [oãboR]ÎÔ˘Ó¿‚È kunadhe [kuãna e]ÙÛ¤ÏÈÁÎ·˜ çelnik [t∫elãnik]Û‚¿ÚÓ· zvarrë [ãzvaR ]ÛÙ¿ÓË stan [stan]

6

l~

e

^

73

13.7.2 ∂ÓÂÙÈÎ¿ Î·È ÈÙ·ÏÈÎ¿ ‰¿ÓÂÈ·

™ÙË ¡∂ ™ÙËÓ ·Ï‚. ¶ÚÔÊÔÚ¿ ÛÙ· ·Ï‚.·‚·Ú›· avari [avaãri] ·ÏÈÛ›‚· alisivë [aliãsiv ] ·Ú¿‰· aradhë [aãra ] ·ÚÌ¿‰· armatë [arãmat ] ‚·Î¤Ù· vaqetë [vaãcet ] ‚›‰· vidhë [ãvidh ] ÁÎ·˙fi˙· gazozë [gaãzoz ] ÁÚ·Ó›ÙË˜ granit [graãnit] ÁÚ›‚·˜ grivë [ãgriv ] ‰·ÌÂÙ˙¿Ó· damixhanë [damiãd3an ] ‰fiÁ· dhogë [ã og ] Î¿ÏÔ kallo [ãka o] Î¿ÏÙÛ· kallcë [ka ãts ] Î¿ÌÊÔÚ· kamfur [ãkamfur] Î·Ó¤Ï· kanellë [kaãne ] Î·ÂÙ¿ÓÈÔ˜ kapedan [kapeãdan] Î·ÚfiÙÔ karotë [kaãrot ] Ï¿Ì· llambë [ãllamb ] ÏÂ‚¿ÓÙ· livandë [liãvand ] ÏÂÌfiÓÈ limon [liãmon] Ì·Á·˙› magazinë [magaãzin ] Ì·ÓÔ‡ÚÈ manure [maãnure] Ì·ÓÙ˙Ô˘Ú¿Ó· manxuranë [mandzuãran ]Ì·Ú·ÁÎfi˜ marangoz [maraãngoz] Ì·Î·ÏÈ¿ÚÔ˜ bakalaro [bakaãlaro] Ì·ÚÌ¤ÚË˜ berber [berãber] Ì·ÚÌÔ‡ÓÈ barbun [barãbun] Ì·ÛÙÔ‡ÓÈ bastun [basãtun] ÌÔ˘Î¤ÙÔ buqetë [buãceto] ÌÚÈ˙fiÏ· bërxollë [brãdzo ] ÓÙ·ÌÈÙ˙¿Ó· damixhanë [damiãd3an ] ¿ÎÔ pako [ãpako] ·ÓÙÂÏfiÓÈ pantallona [pantaã ona]

74

6

6

l~

l~

l~

l~

l~

ee

ee

ee

ee

e

e

e

eee

e

e

Æ ee

·ÓÙfiÊÏ· pantofël [panãtof l] ›Ù· pite [ãpite] ÔÏ˘ıÚfiÓ· poltronë [polãtron ] ÔÚÙÔÎ¿ÏÈ portokall [portoãka ] ÛÎ·ÚÏ·Ù›Ó· skarlatinë [skarlaãtin ]ÛÎ¤ÙÔ shqeto [ã∫ceto] ÛÎÔ‡ÊÈ· skufje [ãskufie]Ûfi‰· sodë [ãsod ] ÛÙÔ›‚· stivë [ãstiv ] Ù›ÁÎ· deng [deng] ÙÈÚ¿ÓÙ· tirandë [tiãrand ] ÙÚ¿Ù· tratë [ãtrat ] ÙÚÔÌ¤Ù· trumbetë [truãmbet ] ÊÈfiÁÎÔ˜ fjongo [ãfiongo] ÊÔ˘Á¿ÚÔ fugare [fuãgare] ÊÔ˘ÛÙ¿ÓÈ fustan [fuãstan] ÊÔ˘ÛÙ·Ó¤Ï· fustanellë [fustaãne ]

13.7.3 ∆Ô˘ÚÎÈÎ¿ ‰¿ÓÂÈ·

™ÙË ¡∂ ™ÙËÓ ·Ï‚. ¶ÚÔÊÔÚ¿ ÛÙ· ·Ï‚.·Ì·Ó¿ÙÈ amanet [amaãnet] ·Ù˙·Ì‹˜ axhami [ad3aãmi] ·ÊÈfiÓÈ afion [aãfion] ‚·ÛÈ‚Ô˘˙Ô‡ÎÔ˜ bashibozuk [ba∫iboãzuk] ‚ÂÚÂÛ¤˜ veresie [vereãsie] ÁÈ·Ú¿ÎÈ japrak [jaãprak] ÁÈÔÚÓÙ¿ÓÈ gjerdan [ erãdan] ÁÈÔ˘ÚÔ‡ÛÈ yrysh [üãrü∫] ÁÔ‡ÚÈ ogur [oãgur] Î·‚Ô˘ÚÓÙ›˙ˆ kaurdis [kaurãdis] Î·ÌÙÛ›ÎÈ kamxhik [kamãd3ik] Î·ÚÔ‡˙È karpuz [karãpuz] Î·ÚÛ› karshi [karã∫i] Î·Û¤ÚÈ kasher [kaã∫er] Î·ÛÌ¿˜ kazmë [ãkazm ]

l~

l~

e

e

e

e

ee

ee

e

e

75

ÎÂÌ¤ÚÈ qemer [ceãmer] ÎÂÊÙ¤˜ qofte [ãcofte] ÎÂÙÛ¤˜ qepshe [ãcep∫e] ÎÂ¯ÚÈÌ¿ÚÈ qelibar [celiãbar] ÎÈÛÌ¤Ù kismet [kiãsmet] ÎÔÏ·Ô‡˙Ô˜ kallauz [ka aãuz] ÎÔÓ¿ÎÈ konak [koãnak] ÎÔÙ˙¿Ì goxha [goãd3a] ÎÔ˘Ú·ÌÈ¤˜ gurabie [guraãbie] Ï·ÁÔ‡ÌÈ llagëm [laãgÂm] ÏÈÌ¿ÓÈ liman [liãman] ÏÔ˘Ê¤˜ ylyfe [ülüãfe] Ì·˚ÌÔ‡ majmun [maiãmun]Ì·˚ÓÙ·Ófi˜ majdanoz [maidaãnoz]Ì·ÓÙ¤ÌÈ madem [maãdem] Ì·Ú·Ê¤ÙÈ marifet [mariãfet] Ì·ÚÎÔ‡ÙÛÔ markuç [marãkut∫] Ì·ÛÔ‡ÚÈ masur [maãsur] Ì·ÛÙÚ·¿˜ mashtrapë [maã∫trap ] Ì·¯·Ï¿˜ mëhallë [m ãha ] ÌÂÓÂÍ¤˜ menekshe [meneãk∫e]ÌÂÓÙÂÛ¤˜ menteshë [menãte∫ ]ÌÔ˘Û·Ì¿˜ mushama [mu∫aãma]ÌÔ˘ÛÙÂÚ‹˜ myshteri [mü∫teãri]ÌÔ˘ÊÙ‹˜ myfti [müãfti]Ì·ÁÏ·Ì¿˜ bakllama [bak aãma] Ì·˚ÏÓÙ› bajalldi [baja ãdi]Ì·Í›ÛÈ bakshish [baãk∫i∫]Ì·¯ÙÛ¤˜ bahçe [bahãt∫e]ÌÔ˘Á¿ÙÛ· bugaçe [buãgat∫e]ÌÔ˘ÓÙÚÔ‡ÌÈ bodrum [boãdrum]ÌÔ˘Ú¤ÎÈ byrek [büãrek]ÌÚ›ÎÈ ibrik [iãbrik]ÌÚÈÛ›ÌÈ ibërshim [ibrã∫im]Ó·ÚÁÈÏ¤˜ nargjile [nar iãle] ÓÙÔ˘ÓÈ¿˜ dynja [düã a]

76

l~

ee el~

e

l~

l~

Æ

·ÛÔ‡ÌÈ· pashmagje (ÏËı.) [pa∫ãma e] ·ÙÛ¿˜ paçe [‘pa t∫e] ·ÙÛ·‚Ô‡Ú· paçavure [pat∫aãvure]ÂÚ‚¿˙È parvaz [parãvaz]ÂÙÈÌ¤˙È pekmez [pekãmez]ÏÈÁÔ‡ÚÈ bollgur [bo ãgur]ÔÙ¿Û· potasë [poãtas ] ÔÙÔ‡ÚÈ poture [poãture] Ô‡ÛÙË˜ pusht [pu∫t] ÚÔ˘ÛÊ¤ÙÈ ryshfet [rü∫ãfet] Û·Ï‚¿ÚÈ shallvare [∫alãvare]Û·Ì·Ù¿˜ shamatë [∫aãmat ]Û·Ú¿È saraj [saãraj]Û·ÓÙ˙¿ÎÈ sanxhak [sanãd3ak] ÛÂÎÏ¤ÙÈ siklet [siãklet] ÛÂÚÌ¤ÙÈ sherbet [∫erãbet] ÛÈÚ›ÙÈ shirit [∫iãrit] ÛÈÛÎÂÌ¿ shishqebap [∫i∫ceãbap] ÛÈ¯Ù›Ú sikter [sikãter] ÛÔ(˘)‚¿˜ suva [suãva] ÛÔ˘Ó¤ÙÈ synet [süãnet] ÛÔ˘ÚÁÔ‡ÓË˜ syrgjyn [sürã ün]ÛÔ˘ÚÙÔ‡ÎË˜ syrtyk [sürãtük]Ù¤ÓÙ˙ÂÚË˜ tenxhere [tenãd3ere]ÙÂÚÈ·ÎÏ‹˜ terjaqi [teriaãci] ÙÂÊÙ¤ÚÈ defter [deãfter] Ù˙·Ì¿˙Ë˜ xhambaz [d3amãbaz] Ù˙Ô‚·˝ÚÈ xhevahir [d3evaãhir] ÙËÁ¿ÓÈ tigan [tiãgan]ÙÔÚ‚¿˜ torbë [ãtorb ]ÙÔ˘ÚÏÔ‡ tyrli [türãli]ÙÛ·Î¿ÏÈ çakall [t∫aãka ]ÙÛ·Î›ÚË˜ çakërr [t∫aãkÂR] ÙÛ·Ù¿ÏÈ çatall [t∫aãta ] ÙÛ·¯›ÓË˜ çapkën [t∫apãkÂn] ÙÛ¤Ë xhep [d3ep]

l~

e

e

e

l~

l~

77

ÙÛÈÁÎÔ‡ÓË˜ cingun [tsinãgun] ÙÛÈÁÎ¤ÏÈ çengel [t∫enãgel] ÙÛÈÊÏ›ÎÈ çiflik [t∫iãflik] ÙÛÈÊÔ‡ÙË˜ çifut [t∫iãfut] ÙÛÔÚ‚¿˜ çorbë [ãt∫orb ]ÙÛÔ˘Ú¤ÎÈ çyrek [t∫üãrek]ÊÈÓÙ¿ÓÈ fidan [fiãdan]ÊÈÚÌ¿ÓÈ ferman [ferãman] ÊÈÛÙ›ÎÈ fistik [fiãstik]ÊÈÙ›ÏÈ fitil [fiãtil]ÊÚ·ÓÙ˙fiÏ· franxhollë [franãd3o ] ¯·‚Ô‡˙· hauz [haãuz]¯·˙›ÚÈÎÔ˜ hazër [haãzÂr] ¯·Ï‚¿˜ hallvë [ãha v ] ¯·Ì¿ÚÈ hambar [hamãbar] ¯·ÓÔ‡Ì· hanëme [haãnÂme] ¯·ÚÌ¿ÓÈ harman [harãman] ¯·Û¿Ë˜ kasap [kaãsap] ¯·Ù›ÚÈ hatër [ãhat r]

13.8 ºÚ·ÛÂÔÏÔÁ›·

¢È·ÈÛÙÒÓÔÓÙ·È ·ÚÎÂÙ¿ ·Ú¿ÏÏËÏ· ÊÚ·ÛÂÔÏÔÁÈÎ¿ Û¯‹Ì·Ù· ÛÙËÓ ·Ï‚.Î·È ÙË ¡∂. À¿Ú¯Ô˘Ó, Ê˘ÛÈÎ¿, Î·È ·ÚÎÂÙÔ› È‰ÈˆÙÈÛÌÔ› ÙË˜ ·Ï‚. Ô˘ ‰ÂÛ˘Ì›ÙÔ˘Ó ÌÂ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ô Û¯‹Ì· ÛÙË ¡∂ ÎÈ Â‰Ò ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È Ó· ÂÌÊ·ÓÈÛıÔ‡Ó·ÚÂÌ‚ÔÏ¤˜.

13.8.1 ªÂÙ¿ÊÚ·ÛË È‰ÈˆÙÈÛÌÒÓ ·fi ÙËÓ ·Ï‚. ÛÙË ¡∂¶.¯.

∞Ï‚. ™ËÌ·Û›· ÛÙË ¡∂ ¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË një herë ÚÒÙ· *ÌÈ· ÊÔÚ¿

78

e

l~ e

l~ e

e

13.8.2 ∞Ó·ÓÙÈÛÙÔÈ¯›· È‰ÈˆÙÈÛÌÒÓ ÙÔ˘ÚÎÈÎ‹˜ ÚÔ¤ÏÂ˘ÛË˜ ÛÙËÓ ·Ï‚. Î·È ÙË ¡∂ ¢ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ¿ÓÙ· ·ÓÙÈÛÙÔÈ¯›· ÌÂÙ·Í‡ ·Ï‚. Î·È ¡∂ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ È‰ÈˆÌ·-

ÙÈÛÌÔ‡˜ ÙÔ˘ÚÎÈÎ‹˜ ÚÔ¤ÏÂ˘ÛË˜.

¡∂ ∞Ï‚. ¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË Á›ÓÔÌ·È ÚÂ˙›ÏÈ bëhem qepaze *Á›ÓÔÌ·È ÎÂ¿˙Â Á›ÓÔÌ·È ¯¿ÏÈ· bëhem për ibret *Á›ÓÔÌ·È ÈÌÚ¤Ù Î¿Óˆ ¯¿˙È bëj sehir *Î¿Óˆ ÛÂ˝ÚÈ

13.8.3 ∞Ó·ÓÙÈÛÙÔÈ¯›· ·˘ÙfiÓÔÌˆÓ ÏÂÍËÌ¿ÙˆÓ ÌÂÙ·Í‡ ·Ï‚. Î·È ¡∂ ∞˘ÙfiÓÔÌ· ÏÂÍ‹Ì·Ù· ÙË˜ ¡∂ ·Ô‰›‰ÔÓÙ·È ÌÂ ÛÙÂÚÂfiÙ˘Â˜ ÊÚ¿ÛÂÈ˜ ÛÙËÓ ·Ï‚.

¡∂ ∞Ï‚. ¶Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË Î·Ó›˙ˆ pi cigare / pi duhan *›Óˆ ÙÛÈÁ¿Ú· / *›Óˆ ÓÙÔ˘¯¿ÓÈ

79

80

a- ÛÙÂÚ. ·Ú·Á. aero- ·Ú·Á. aerodinamik aerodrom aeronautikë aeroplan aerostat afendiko ·Ï. aforizëmafratë agnosticist agnosticizëm agoni agro- ·Ú·Á. ÏfiÁ. agrobiologji agrokimi agrokimik agromekanikë agronom agronomi agroteknik agroteknikëaguridh aht ajazmë ajodhimë akademi akademik akoma akrobaci akrobat aksiomatik aksiomë akustik akustikë

albanolog albanologji albanologjik alegori alegorik alergji alfa alfabet alfabetik alkimi alkimist amebë amfib amfiteatër amiant amnezi amnisti amorf anakronik anakronizëm analfabet analfabetizëm analitik analizë analog anarki anarkik anatomi anatomik andart anekdotë anemi anemik anestezi angjinare

anhidrid anodë anofele anomali anonim anormal antagonist antagonizëm anti- ·Ú·Á. antibiotik anticiklon antidemokratik antihistorik antipatiantipatik antitezë antologji antonim antropoid antropologji antropomorf antroponim antroponimi aortë apati apatik apogje apokalips apokaliptik apolitik apologjet apologji apostolik apostrof apostrofë

apostull apoteozë argat argjipeshkëv argjipeshkvi aristokraci aristokrat aristokratik aritmetik aritmetikë aritmi aritmik arkeolog arkeologji arkeologjikarki- ·Ú·Á. arkimandrit arkipelag arkitekt arkitektonik arkitektonikë arkiv arkond arktik armë armirë aromatik aromë arsenik arterie arteriosklerozë artrit asbest asfalt asfiksi

¶π¡∞∫∞™ ∂§§∏¡π∫ø¡ ¢∞¡∂πø¡ ∆∏™ ∞§µ∞¡π∫∏™

asimetri asimetrik asket asketizëm astmë astrit astro- ·Ú·Á. astrobiologji astrobotanikë astrodinamikë astrolog astrologji astronaut astronautikë astronom astronomi ashkëti ateist atlas atlet atletik atmosferë atmosferik atom atomik atrofi autarki autentik auto- ·Ú·Á. auto- ·Ú·Á. autobiografi autodidakt autograf autokraci autokratik autokritik

autokton autoktoni automat automatik autonom autonomi autopsi autoqefal avlli azot azotik bakter bakteriolog bakteriologji balsam balladër ballkanolog ballkanologji ballkanologjik barbar bibël biblik bibliograf bibliografi bibliografik bibliotekë bio- ·Ú·Á. biofizikë biograf biografi biogjenezë biokimi biolog biologji biosferë blasfemi

botanik botanikë bronk bronkit cefalopodë centaur ciklamin ciklon ciklop ciknë cilindër cilindrik cimb cimbidh cinik cinizëm cipë cit citë citrik dafinë daktil daktilik daktilograf daktilografi dekadë dekagram dekalitër dekametër deltë demagog demagogji demagogjik demografi demokraci demokrat

demokratik demon dermatolog dermatologji despot despotat despotik dia- ·Ú·Á. diabet diademë diafragmë diagnozë diagonal diagram diakritik diakroni dialekt dialektik dialektikë dialektolog dialektologji dialektologjik dialog diamant diametër diapazon diarre diatezë didaktik dietë diez diftong dilemë dinamik dinamikë dinamit

81

82

dinamo dinamometër dinast dinasti dinozaur diodë dioptri diplomaci diplomat diplomatik diplomë disk diskotekë distik distrofi dizenteri dogmë drakonian dramatik dramaturg dramaturgji dramë dhaskal dhespot dhiozmë dhiqel dhisk dhjak dhjakonar dhjatë dhokan dhrahmi ego egoist egoizëm eklektik

eklektizëm eklips ekologji ekologjik ekonomi ekonomik ekstazë ekzogami ekzotik elegji elegjiak elektrik elektro- ·Ú·Á. elektrokardiogram elektromagnetik elektron elektronik elektroteknik elips elipsë emblemë embrion emfazë empirik empirizëm enciklopedi enciklopedik endogami energjetik energji energjik engjëll engjëllor enigmë entuziast epidemi

epidemik epidermë epigraf epigrafi epigram epik epikë epilepsi epileptik epilog epiqendër epirot episod epitet epokë epope epos eremit erotik estet estetik estetikë eter etik etikë etimolog etimologji etimologjik etni etnik etnograf etnografi etnografik etnogjenezë eufemizëm eufori

eukalipt eunuk ezofag fanatik fanatizëm fantastik fantazi fantazmë farmaceutik farmaceutikë farmaci farmacist farmak farmakos fasule fazë fazor feks feniks fenomen fidhe filantrop filantropi filarmoni filateli filatelist filik filiqe filo- ·Ú·Á. filokserë filolog filologji filologjik filozof filozofi filozofik

fizarmonikë fizik fizikan fizikë fiziologji fiziologjik fizionomi flegmatik flori -fob ·Ú·Á. -fobi ·Ú·Á. fobi fole fonemë fonetik fonetikë fonogram fonologji fosfor fosforik foto- ·Ú·Á. fotograf fotografi fotografik fotokimi fotosintezë frazeologji frazeologjik frazë galaktikë galeri gama gastrik gastrit gërmë gërnjar

gërnjë gliko glistër glukozë gnoseologji gnoseologjik gomar grafi grafik grafikë grafit gram gramafon gramar gramatikë gremis grindje gunar guvë gjen gjenealogji gjenealogjik gjenetik gjenetikë gjenezë gjeo- ·Ú·Á. gjeobotanikë gjeodezi gjeodezik gjeofizik gjeofizikë gjeograf gjeografi gjeografik gjeokimi gjeolog

gjeologji gjeologjik gjeometër gjeometri gjeometrik gjeopolitikë gjeotektonik gjerak gjeraqinë gjigant gjigant gjimnast gjimnastikë gjimnastikor gjimnaz gjimnazist gjinekolog gjinekologji gjips gjiro hare harmoni harmonik harmonikë harpë harpist hartë hartografi hebre hegjemon hegjemoni hekatombë hektar hekto- ·Ú·Á. hektolitër hektometër

hektogram hekzaklorant helenist helenistikë helikë helikopter helio- ·Ú·Á. heliocentrik heliograf heliografi helioterapi hemisferë hemorragji hemorroide

(ÏËı.) heretik heretik herezi hermafrodit hermetik hermetizëm hero heroik heroikë heterogjen hibrid hidër hidraulik hidrik hidro- ·Ú·Á. hidrobiologjihidroenergjetik hidrografi hidrogjen hidrologji hidrometeorologji

83

84

hidrosferë hidroteknik hidroteknikë hidroterapi hienë hierarki hierarkik hieroglif higjienë himn hiper- ·Ú·Á. hipertrofi. hiperbolë hiperbolik hipizëm hipnotik hipnotizëm hipnozë hipo- ·Ú·Á. hipotension hipodrom hipokrit hipokrizi hipopotam hipotekë hipotenuzë hipotezë histeri histerik histerizëm histologji histori historik historiografi historizëm homogjen

homonim horizont ide ideolog ideologji ideologjik idil idiomë idhull igumen ikonë ikonografi ikonom ikonostas iktiolog iktiologji ipeshkëv ipsilon iridë ironi ironik jalli jamb jambik kaleidoskop kallamar kallame kallogre kallogjer kambanë kameleon kamomil kandil kandillonaft kangjella (ÏËı.)kanonik

kanun kaos kaotik karakter karakteristik karakteristikë kardiak kardiolog kardiologji karficë karfos kataklizëm katakomb katalizë katalog katarakt katastrofë kategori kategorik katekizëm katodë katolik katoq katua këllirë kilo- ·Ú·Á. kilogram kilolitër kilometër kiloton kimi kimik kinematikë kinematografi kinematografik kinetik

kinetikë kino- ·Ú·Á. kirurg kirurgji kirurgjik kitarë klasik kler klerik klimë klinik klinikë klor klorofil kllogjër kodik kolerë kolerik kolesterinë kolibe kolos komb komedi komediograf kometë komik komit konizmë kope korkoreograf koreografi kozmik kozmonaut kozmopolit kozmos

krater krestomaci kripto- ·Ú·Á. kristal kristalografi kriter kritik kritikë kritharaq krizantemë krizë krom kromos kromozom kronik kronikë kronologji kronologjik kronometër ksenofob ksenofobi ksilofon ksistër kufje kunup kunupierë kurm kuvaristër kuvli labirint laik lakonik lastar lehonë lehoni leksik

leksikograf leksikografi leksikolog leksikologji letargji letargjik leucemi levrek lëpjetë lice lig limer limë lirë lirik lirikë litani litar livadh logjik llaç llahtar llambadhe llamje llauz llogari magnet magnetik magnetizëm magnez magjeps magji magjik maj makinë makro- ·Ú·Á.

manastir mandall mandër mani maratonë maratonist margaritar martalloz martir marule mastikë matematikë mballomë mballos mbodhis mbroth medalje mega- ·Ú·Á. megafon megaloman megalomani mekanik mekanikë melankoli melankolik melodi melodik melodramatik melodramë mellan meningjit mermer mes meta- ·Ú·Á. metabolizëm metafizik

metafizikë metaforë metaforik metal metalik metaloid metalurg metalurgji metalurgjik metamorfozë metani metatezë meteor meteorit meteorolog meteorologji meteorologjik metër metodë metodik metodikë metodologji metodologjik metonimi metonimik metrik metrikë metro metropol midhje mikro- ·Ú·Á. mikrob mikrobiolog mikrobiologji mikrobiologjik mikrofon

85

86

mikroklimë mikron mikroorganizëm mikroskop mikroskopik miop miopi miro mister misticizëm mistik mit mitër mitik mitologji mitologjik mitropoli mitropolit mizantrop mizantropi moleps molë monark monarki monarkik monizëm mono- ·Ú·Á.monogami monografi monolit monolog monopat monopol monotip monoton monotoni

more morfemë morfinë morfologji morfologjik mpiks mpikset mpiksje mpleks mpleksem murg murgë muze muzë muzikë muzikolog muzikologji nakatos nakatosem namatis narkotik narkozë navllo nekrologji nekropol nektar neo- ·Ú·Á.neofit neolit neologjizëm neon nerv neurokirurgneurokirurgji neurolog neurologji

neurozë nevralgji nevralgjik nevrasteni nevrastenik nevrik nevrikos nikoqir nimfë nojmë nom nostalgji numizmatikë nun nunë oazë obelisk ode oftikë oksigjen oktapod oligarki olimpiadë olimpik onkologji onkologjik onomastikë onomatope onomatopeik optik optikë oreks orë organ organik organo

orgji oriz orkestër orkide ormis ortodoksortodoksi orto- ·Ú·Á. ortoepi ortografi ortoped ortopedi osmozë oste ovull palavi paleografi paleolit paleontolog paleontologji palestër pan- ·Ú·Á. panair panegjirik panik pankreas panoramë panoramik panteist panteizëm panteon panterë pantomimë papë papirus para- ·Ú·Á.

parabolë paracukël paradigmë paradoks paradoksal parafrazë paragraf paralel paralelepiped paralelogram paralitik paralizë paramanë parametër parantezë parazit parodi pastër pashkë patetik patogjen patolog patologji patologjik patos patriark patrikanë patriot patriotik patriotizëm pauzë pedagog pedagogji pedagogjik pediatër pediatri

pedologji peksimadhe pelikan pellazgpellg pentagram pergamenë periferi periferik perifrazë perigje periodë periodik peripeci periskop periudhë peronë perusti peshkop peshkopatë petrahil petrografi petrokimi petrit pezaul pezul pinakotekë pirg pirit pirografi piromani pitekantrop planet plastik plate plazmë

plejadë pleks pleurë pleurit plithar plug plutokraci pllajë pllakaqe pllakë pllakos poemë poet poetik poetikë poezi polar polemik polemikë poli- ·Ú·Á. policentrizëm polifoni polifonik poligami poliglot poligon poligrafi poliklinikë poliomielit politeist politeizëm politeknik politik pordhë pornografi pornografik

potir pragmatik pragmatist pragmatizëm prakticizëm praktik praktikë prehistori presh prikë prizëm problem problematik problematikë problemë profeci profet profilaksi profilaktik prognozë program programatik prokopi prolog protagonist proton protoplazmë prototip prozodi psal psalm psalt pseudo- ·Ú·Á. pseudonimpsikanalizë psikiatër

87

88

psikiatri psikiatrik psikik psikikë psikolog psikologji psikologjik psikopat psikopati psikozë psonis qefull qelë qeli qendër qeramidhe qeramikë qeras qershi qëndis qëndismë qëndrinë qiparis qiri qitro qivur rapsod rapsodi retorik retorikë retorizëm reumatizëm rigon ritëm ritmik ritmikë

rizomë rotacizëm rozmarinë rrëmujë rrotë rrymë sakarinë sarkastik sarkazëm sarkë sarkofag satirë satirik semantikë semasiologji semiotikë sfakë sferë sferik sfinks sfungjer siderurgji sifilitik sifon silogjizëm simahor simbiozë simbol simbolik simbolist simbolizëm simetri simetrik simfoni simfonik simpati

simpatik simpozium simptomë sinagogë sinap sinekdokë sinkroni sinkronik sinod sinonim sinoptik sinoptikë sinor sintaksë sintaksor sintetik sintezë sirenë sirtar sistem sistematik sit sizmograf sizmolog sizmologji skalit skandal skandaloz skelet skelë skematik skematizëm skemë skenë skenik skenograf

skenografi skeptër skepticizëm skeptik skilak skile skizmë skizofren skizofreni sklerozë skllav skolastik skolastikë skorie skumbri smilar sofist sofistikë sofizëm sorkadh sorkadhe spango spathi spazmë sporadik spore stadium stafidhe stalagmit stalaktit statik statikë stelë stenografi stenogram stere

stereometri stereotip sternë stetoskop stigmatizim stigmatizoj stihi stil stilist stilistik stilistikë stilograf stis stoicizëm stoik stoli stolis stom stomak stomatolog stomatolog stomatologji strall strateg strategji strategjik stratosferë strofë sufllaqe sulinë shpargër shpatë shpellështroj shtromë taks

taktik taktikë talent tautologji tautologjik teatër teknik teknikë teknokraci teknokrat teknokratizëm teknolog teknologji teknologjik tektonikë tektonik tele- ·Ú·Á.telefon telefonik telegraf telegrafi telegrafik telepati teleskop tematik tematikë temë temjan teo- ·Ú·Á. teokraci teokratik teolog teologji teologjik teoremë teori

teorik terapeutik terapi termik termo- ·Ú·Á. termodinamikë termometër termos tërfil timpan tip tipik tipograf tipografi tipografik tipologji tipologjik tipos tiran tirani tiranik titan titanik toksik ton topograf topografi topografik toponim toponimi toponimik tragjedi tragjik tragjikomedi tragjikomik tragjizëm

traumë traumatik trëndafil triçikël trigonometri trigonometrik trilogji trinom trivë troke tropar tropik themel thile ungjill urolog urologji utopi valanidh vare varelë vishnjë vurg xinxife zali zigj zileps zili zodiak zonë zoolog zoologji zoologjik zootekni zooteknik zooteknikë zvol

89

¶ƒ∞∫∆π∫√ ™À™∆∏ª∞ ª∂∆∞°§ø∆∆π™∏™ ∞¶√ ∆∞ ∞ƒÃ∞π∞∂§§∏¡π∫∞

90

¶·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù·

· a a akademi, alegori, amnezi, analizë, anatomi, apati, atlas

‚ b b barbar, bibël, bibliotekë, Beoci, Belerofont, botanikë

Á g g Agamemnon, agora, diafragmë, dogmë, ego, grafi, magnet gj elegji, gjeografi, gjeologji, gjeometrik, gjigant, tragjik

‰ d d Apolodor, dafinë, dekametër, Demetër, Demosten, despot, Dodonë, dramë, Odise, Pandorë, Semiramidë, Teodor

dh ·ÏÏ¿ Aristidhi, Miltiadhi

Â e e ekstazë, eklips, eros, nektar

˙ z z zoologji, kenozoik

Ë e e diademë, elektrik, kler, kometë, krater, Mileti, Kreta, tele-

ı th t Butrot (·ÏÏ¿ Î·È Buthrot), diatezë, diskotekë, ortodoks, Teba, Teokrit, teologji, termo-

th Athinë, Athina, Themistokli

È i i ide, tragjedi, trilogji, iridë j jamb

Î k k asket, kardiak, komik, panik, skelet c Centaur, ciklop, cinik, Circe, enciklopedi, farmaci, leucemi,

rotacizëm, q Maqedonia, Siqelia

Ï l l Apoloni, deltë, melodi, metal

Ì m m dinamo, dramë

Ó n n nimfë, neon

Í ks ks feniks, ksenofob, ksilofon, Kserks, paradoks, leksikkz ekzogami, ekzocentrik, ekzotik, hekzametër

∆Ô

Û‡Ì‚

ÔÏÔ

ÛÙ·

·Ú¯

·›·

ÂÏÏ

ËÓÈÎ

¿

∞Ó·

ÁÚ·

ÌÌ·

ÙÈÛÌ

fi˜

ªÂÙ

·ÁÏ

ÒÙÙ

ÈÛË

Ô o o logjikë, metodë, mikroskop, monotone, oazë, prologe oksigjen, hidrogjenu (Û¿ÓÈ·) numizmatikë, ovull

p p panteon, pedagog, periodë, PlatonÚ r r Karont, Rod

Û, ˜ s s sizmograf, sistemoj, sintetik, stetoskop, kozmosz antitezë, bazileu, diez, entuzianëm, fizikë, muzë, muzikë

Ù t t demokrat, diplomatc demokraci, diplomaci

˘ y i analizë, Babilonia, fizikë, himn, hipnotizoj, kristal, miop, Miron, mister, mit, olimpik, simetri, Sirakuzë, Siri, tip, tip, tirani

y Korkyrë Ê f f filozofi, Fokidë, ¯ h k Akil, distik, epokë, iktiolog, kaos, karakter, mekanikë,

orkide, psikik, teknikë „ ps ps Keops, psikologji, pseudo-ˆ o o anomali, anonim, fonetikë, gjeografi, krom, ode \^ h h harpë, hebre, hekatombë, Helenë, helenist, Herë, Herakli/

Herkul, hidroteknik, histeri, histori, hero ã`~..

·˘ au au autarkik, automat, autografÂ˘ eu eu leukocite, leucemia, pneumatik, Euripid, Zeus

·ÏÏ¿ Evropë, evropian, nevrik (Î·Ù¿ ÙË ¡∂) Ô˘ u u Pluton, Uranˆ˘ ou oi/ oj Moisi / Mojsi ·È e e Egjipt, enigmë, Eskil, Eol, estetikë, anestezi, Ante, pedagogÔÈ e oi Moira, oikonime

e ekonomi, ekologji, ezofag, FebÂÈ ei ei Brizeidë, deiktik, kaleidoskop, Krizeidë

i Epir, idil, Irenë, ironi, kimi, kirurge hipotenuzë

ÁÁ gg ng monoftongim, laring, laringal ÁÎ gk nk onkologjikÁÍ gx nks sfinks, sirinksÁ¯ gch nk Ankiz, bronke, melankoli, Onkezmi

91

™∆∞ ∞§µ∞¡π∫∞¶Ú·ÎÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ÌÂÙ·ÁÏÒÙÙÈÛË˜ ·fi Ù· ÓÂÔÂÏÏËÓÈÎ¿

92

¶·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù·

· a a Andrea, Aristidhi, Artë

‚ b v Veria

Á g g gliko, kallogregj gjips, kallogjer, zigjj Janinë, Jorgo, pllajë

‰ d dh Dhimitër, Dhimosten, dhespot, Odhise, dhogë,dhokan, fidhe (·ÏÏ¿ Dodekanez Î·Ù¿ Ù· ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈÎ¿)

Â e e Eleni/Elena,

˙ z z Zoi s sorkadhe

Ë e i igumen, Iraklio, komit, Mitilini, mitropolit, potire (·ÏÏ¿ Kreta Î·Ù¿ Ù· ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈÎ¿)

ı th th Theodhori, Thiva, plithar, (·ÏÏ¿ Korint, Itakë Î·Ù¿ Ù· ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈÎ¿)

È i i j Justin, Livadhja, Filipjadhë

Î k k Kos, Kostandin, Konicë, Niko q Androniqi, qivur, qitro, dhiqel, autoqefal,

(·ÏÏ¿ Ciklade Î·Ù¿ Ù· ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈÎ¿)

Ï l l Apostol, Larisëll jalli, kallamar, Kallamatë, mellan, pllakë

Ì m m Mari, Melina

Ó n n nakatos, navllo, nevrik, Nikolla

Í x ks Aleksandra, Naksos, oreks

∆Ô

Û‡Ì‚

ÔÏÔ

ÛÙ·

ÓÂÔÂ

ÏÏËÓ

ÈÎ¿

∞Ó·

ÁÚ·

ÌÌ·

ÙÈÛÌ

fi˜

ªÂÙ

·ÁÏ

ÒÙÙ

ÈÛË

Ô o o prokopi,

p p pirun,

Ú r r/rr radhë, qiparis, rrotë

Û, ˜ s s Anastas, Spiro, stafidhez zvol, skizmë

Ù t t Patra

˘ y i Dionis

Ê f f afion, skufje, Follorinë

¯ h h aht, Hari, lehonë, petrahil, stihi, simahorq Andromaqi, arqiomarksist k arkond

„ ps ps Psarë, psonis

ˆ o o zvol

·˘ au av navlloaf Nafplio

Â˘ eu ev Evropë, nevrikef Lefter

Ô˘ u u Urani, nun,

ˆ˘ ou oi Moisi,

·È e e Pire

ÔÈ e i Finiq, prikë, ikonom

ÂÈ ei i Irini, Pire,

ÔË oe oj nojmë

È· ia ia/ja/e Kakome, Pllatare, sporeÁÁ gg ng, vëngoj

ngj Vangjel, angjinare

ÁÎ gk ng, Gjeka, Gjika, Gjoni, ngj/ggj

ÁÍ gx nks ∂›Ó·È Û˘ÌÊˆÓÈÎ¿ Û˘ÌÏ¤ÁÌ·Ù· ÎÏËÚÔÓÔÌËÌ¤Ó· ·fi Ù·

Á¯ gch nk, ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈÎ¿ Î·È ÁÈ’ ·˘Ùfi ¤¯Ô˘Ó ÙËÓ ›‰È· Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ng ÌÂ ·˘Ù¿.

93

94

ÛÙ· ·Ï‚·ÓÈÎ¿abstrakt, -e ·ÊËÚËÌ¤ÓÔ˜, -Ë, -Ô absolut, -e ·fiÏ˘ÙÔ˜, -Ë, -Ô sinonim

absolut ·fiÏ˘ÙÔ Û˘ÓÒÓ˘ÌÔ,sipërore absolute ·fiÏ˘ÙÔ˜˘ÂÚıÂÙÈÎfi˜

afektiv, -e Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈÎfi˜, -‹, -fi aferez/ë, -a ·Ê·›ÚÂÛË (Ë) afiks, -i ÚfiÛÊ˘Ì· (ÙÔ) ‚Ï. Î·È

ndajshtes/ë, -aafon, -e ¿ÊˆÓÔ˜, -Ë, -Ô shkronjë

afone ¿ÊˆÓÔ ÁÚ¿ÌÌ· aglutinim, -i Û˘ÁÎfiÏÏËÛË (Ë) aglutinues, -e Û˘ÁÎÔÏÏËÙÈÎfi˜, -‹, -fi alfabet, -i ·ÏÊ¿‚ËÙÔ (ÙÔ) alfabetik, -e ·ÏÊ·‚ËÙÈÎfi˜, -‹, -fi alternim, -i ÂÓ·ÏÏ·Á‹ (Ë)alveolar, -e Ê·ÙÓÈ·Îfi˜, -‹, -fi ambigjen, -e ·ÌÊÈÁÂÓ‹˜, -‹˜, -¤˜

‚Ï. Î·È dygjinoranalogji, -a ·Ó·ÏÔÁ›· (Ë) andronim, -i ·Ó‰ÚÒÓ˘ÌÔ (ÙÔ) antecedent, -i ËÁÔ‡ÌÂÓÔ (ÙÔ) ‚Ï. Î·È

paraprirës, -i antihiatizues, -e ·ÓÙÈ¯·ÛÌˆ‰È·Îfi˜,

-‹, -fi antroponim, -i ·ÓıÚˆˆÓ‡ÌÈÔ (ÙÔ) apokop/ë, -a ·ÔÎÔ‹ (Ë) apostrof, -i ·fiÛÙÚÔÊÔ˜ (Ë) ardhm/e, -ja (e) Ì¤ÏÏÔÓÙ·˜ (Ô), e

ardhme e përparme ÚfiÙÂÚÔ˜Ì¤ÏÏÔÓÙ·˜, e ardhme epërparme e së shkuarës Úfi-

ÙÂÚÔ˜ ·Úˆ¯ËÌ¤ÓÔ˜ Ì¤ÏÏÔÓÙ·˜artikulim, -i ¿ÚıÚˆÛË (Ë) ‚Ï. Î·È

nyjëtim, -iasnjanës, -e Ô˘‰¤ÙÂÚÔ˜, -Ë, -Ô aspekt, -i ¿Ô„Ë (Ë) Ø ÔÈfiÓ (ÙÔ) aspirim, -i ‰·Û‡ÙËÙ· (Ë) ‚Ï. Î·È

frymëtim, -iaspiruar (i, e) ‰·Û‡˜, -Â›·, -‡ ‚Ï. Î·È

aspiruar (i, e)augment, -i ·‡ÍËÛË (Ë) ‚Ï. Î·È

shtes/ë, -aballkanik, -e ‚·ÏÎ·ÓÈÎfi˜, -‹, -fi ballkanologji, -a ‚·ÏÎ·ÓÔÏÔÁ›· (Ë) barasrrokësh, -e ÈÛÔÛ‡ÏÏ·‚Ô˜, -Ë, -Ô bashkërenditës, -e ·Ú·Ù·ÎÙÈÎfi˜, -‹,

-fi bashkërenditj/e, -a ·Ú¿Ù·ÍË (Ë) ‚Ï.

Î·È pranëvëni/e, -abashkëshqiptim, -i Û˘ÌÚÔÊÔÚ¿ (Ë) bashkëtingëllor/e, -ja Û‡ÌÊˆÓÔ (ÙÔ) bashkim, -i ·Ú¿Ù·ÍË (Ë) ‚Ï. Î·È

pranëvendosj/e, -abjerrj/e, -a ÙÒÛË (Ë) ‚Ï. Î·È rëni/e,

-abuzor, -e ¯ÂÈÏÈÎfi˜, -‹, -fi caktuar (i, e) ÔÚÈÛÙÈÎfi˜, -‹, -fi ·ÓÙ›ı.

pacaktuar (i, e)çastit (i, e) ÛÙÈÁÌÈ·›Ô˜, -·, -Ô dallues, -e ‰È·ÎÚÈÙÈÎfi˜, -‹, -fi dëftor, -e ‰ÂÈÎÙÈÎfi˜, -‹, -fi përemër

dëftor ‰ÂÈÎÙÈÎ‹ ·ÓÙˆÓ˘Ì›·,fjali dëftore ÚfiÙ·ÛË ÎÚ›ÛÂˆ˜

dëftor/e, -ja ÔÚÈÛÙÈÎ‹ (Ë)

°§ø™™∞ƒπ√ °§ø™™π∫ø¡ √ƒø¡ ∞§µ∞¡π∫∞ - ∂§§∏¡π∫∞

deponent, -e ·ÔıÂÙÈÎfi˜, -‹, -fi dëshiror, -e ‚Ô˘ÏËÙÈÎfi˜, -‹, -fi fjali

dëshirore ‚Ô˘ÏËÙÈÎ‹ ÚfiÙ·ÛË dëshiror/e, -ja Â˘ÎÙÈÎ‹ (Ë) dhanor/e, -ja ¢ÔÙÈÎ‹ (Ë) dhëmbor, -e Ô‰ÔÓÙÈÎfi˜, -‹, -fi diakronik, -e ‰È·¯ÚÔÓÈÎfi˜, -‹, -fi dialekt, -i ‰È¿ÏÂÎÙÔ˜ (Ë) dialekti

verior ‚ÔÚÂÈÔ·Ï‚·ÓÈÎ‹ ‰È¿ÏÂ-ÎÙÔ˜ dialekti jugor ÓÔÙÈÔ·Ï‚·-ÓÈÎ‹ ‰È¿ÏÂÎÙÔ˜

dialektaliz/ëm, -mi È‰ÈˆÙÈÛÌfi˜ (Ô)dialektor, -e ‰È·ÏÂÎÙÈÎfi˜, -‹, -fi diatez/ë, -a ‰È¿ıÂÛË (Ë) diftong, -u ‰›ÊıÔÁÁÔ˜ (Ô) diftongim, -i ‰ÈÊıÔÁÁÔÔ›ËÛË (Ë) diftonguar (i, e) ‰ÈÊıÔÁÁÔÔÈËÌ¤-

ÓÔ˜, -Ë, -Ô dinamik, -e ‰˘Ó·ÌÈÎfi˜, -‹, -fi theks

dinamik ‰˘Ó·ÌÈÎfi˜ ÙfiÓÔ˜ dorsal, -e Ú·¯È·›Ô˜, -·, -Ôdrejtë (i, e) Â˘ı‡˜, -Â›·, -‡ rasë e

drejtë Â˘ıÂ›· ÙÒÛË ligjëratëe drejtë Â˘ı‡˜ ÏfiÁÔ˜

drejtim, -i Î·ÙÂ‡ı˘ÓÛË, Î˘‚¤ÚÓËÛË(Ë) ‚Ï. Î·È reksion, -i

drejtshkrim, -i ÔÚıÔÁÚ·Ê›· (Ë) drejtshkrimor, -e ÔÚıÔÁÚ·ÊÈÎfi˜, -‹,

-fi rregulla drejtshkrimoreÔÚıÔÁÚ·ÊÈÎÔ› Î·ÓfiÓÂ˜, Î·Ófi-ÓÂ˜ ÔÚıÔÁÚ·Ê›·˜

drejtshqiptim, -i ÔÚıÔ¤ÂÈ· (Ë) drejtshqiptimor, -e ÔÚıÔÂÈÎfi˜, -‹,

-fi dydhëmbor, -e ‰È-Ô‰ÔÓÙÈÎfi˜, -‹, -fi dyfish, -e ‰ÈÏfi˜, -‹, -fi

dygjinor, -e ·ÌÊÈÁÂÓ‹˜, -‹˜, -¤˜‚Ï. Î·È ambigjen

dyrrokësh, -e ‰ÈÛ‡ÏÏ·‚Ô˜, -Ë, -Ô dyshkronjësh, -i ‰›„ËÊÔ (ÙÔ),

‰›ÁÚ·ÌÌ· (ÙÔ) dysor, -i ‰ÈÙ˘›· (Ë) dytrajtësh, -e ‰›Ù˘Ô˜, -Ë, -Ô, ‰›ÌÔÚ-

ÊÔ˜, -Ë, -Ô elizion, -i ¤ÎıÏÈ„Ë (Ë) em/ër, -ri Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi (ÙÔ), fiÓÔÌ· (ÙÔ) emëror, -e ÔÓÔÌ·ÛÙÈÎfi˜, -‹, -fi rasë

emërore ÔÓÔÌ·ÛÙÈÎ‹ ÙÒÛËkallëzues emëror Î·ÙËÁÔÚÔ‡-ÌÂÓÔ ‚Ï. Î·È kallëzuesor, -i

emëror/e, -ja √ÓÔÌ·ÛÙÈÎ‹ (Ë) emfatik, -e ÂÌÊ·ÙÈÎfi˜, -‹, -fienklitik, -e ÂÁÎÏÈÙÈÎfi˜, -‹, -fi Î·È

ÂÁÎÏÈÙÈÎfi (ÙÔ) epentez/ë, -a Â¤ÓıÂÛË (Ë) eptim, -i ÎÏ›ÛË (Ë) ‚Ï. Î·È fleksionetimolog, -u ÂÙ˘ÌÔÏfiÁÔ˜ (Ô)etimologji, -a ÂÙ˘ÌÔÏÔÁ›· (Ë) etnik, -e ÂıÓÈÎfi˜, -‹, -fi [ÂÚ› Ô˘ÛÈ·-

ÛÙÈÎÒÓ]familj/e, -a ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· (Ë) familje

fjalësh ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· Ï¤ÍÂˆÓ familjar, -e ÔÈÎÔÁÂÓÂÈ·Îfi˜ [ÂÚ›

Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎÒÓ]fatik, -e Ê·ÙÈÎfi˜, -‹, -fi femëror, -e ıËÏ˘Îfi˜, -‹, -fi fishkëllor, -e Û˘ÚÈÛÙÈÎfi˜, -‹, -fi fjal/ë, -a Ï¤ÍË (Ë) fjalëformim, -i ·Ú·ÁˆÁ‹ (Ë), ·Ú·-

ÁˆÁÈÎfi (ÙÔ) fjalëformues, -e ·Ú·ÁˆÁÈÎfi˜, -‹,

-fi

95

96

fjalës, -i ÏÂÍÈÏfiÁÈÔ (ÙÔ), ÁÏˆÛÛ¿ÚÈÔ(ÙÔ)

fjali, -a ÚfiÙ·ÛË (Ë), ÊÚ¿ÛË (Ë)‚Ï. Î·È fraz/ë, -a

fjalor, -i ÏÂÍÈÏfiÁÈÔ (ÙÔ), ÏÂÍÈÎfi (ÙÔ)‚Ï. Î·È leksik, -u

fleksion, -i ÎÏ›ÛË (Ë) ‚Ï. Î·È eptimfokus, -i ÂÛÙ›· (Ë) ‚Ï. Î·È vat/ër, -rafokusim, -i ÂÛÙ›·ÛË (Ë)folj/e, -a Ú‹Ì· (ÙÔ) foljor, -e ÚËÌ·ÙÈÎfi˜, -‹, -fi folur, -it (të) ÔÌÈÏ›· (Ë)fonem/ë, -a ÊÒÓËÌ· (ÙÔ) fonetik, -e ÊˆÓËÙÈÎfi˜, -‹, -fi fonetik/ë, -a ÊˆÓËÙÈÎ‹ (Ë) fraz/ë, -a ÊÚ¿ÛË (Ë), ÚfiÙ·ÛË (Ë)

‚Ï. Î·È fjali, -afrazeologjik, -e ÊÚ·ÛÂÔÏÔÁÈÎfi˜, -‹,

-fi njësi frazeologjike ÊÚ·ÛÂ-ÔÏÔÁÈÛÌfi˜ (Ô), ÊÚ·ÛÂÔÏÔÁÈÎ‹ÂÓfiÙËÙ· (Ë)

frikativ, -e ÚÔÛÙÚÈ‚fiÌÂÓÔ˜, -Ë, -Ô frymëtim, -i ‰·Û‡ÙËÙ· (Ë) ‚Ï. Î·È

aspirim, -ifrymëtuar (i, e) ‰·Û‡˜, -Â›·, -‡

‚Ï. Î·È frymëtuar (i, e)ftillues, -e ÂÈ‰ÈÎfi˜, -‹, -fi fjali

ftilluese ÂÈ‰ÈÎ‹ ÚfiÙ·ÛËfundor, -e ÙË˜ Ï‹ÁÔ˘Û·˜Ø ÙÂÏÈÎfi˜, -‹,

-fi me theks fundor, ÔÍ‡ÙÔÓÔ˜,-Ë, -Ô ·ÓÙ›ı. nistor, -e

funksion, -i ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· (Ë) funksional -e ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÎfi˜, -‹, -fi gegërisht/e, -ja ÁÎÂÁÎÈÎ‹, ‚ÔÚÂÈÔ·Ï-

‚·ÓÈÎ‹ ‰È¿ÏÂÎÙÔ˜gërm/ë, -a ÁÚ¿ÌÌ· (ÙÔ) ‚Ï. Î·È

shkronj/ë, -agjini, -a Á¤ÓÔ˜ (ÙÔ) gjinor/e, -ja °ÂÓÈÎ‹ (Ë) gjuh/ë, -a ÁÏÒÛÛ· (Ë) gjuhësi, -a ÁÏˆÛÛÔÏÔÁ›· (Ë)gjuhësor, -e ÁÏˆÛÛÔÏÔÁÈÎfi˜, -‹, -fi gjuhëtar, -i ÁÏˆÛÛÔÏfiÁÔ˜ (Ô) gjuhor, -e ÁÏˆÛÛÈÎfi˜, -‹, -fi gjymtë (i, e) ÂÏÏÈ‹˜, -‹˜, -¤˜ lakim i

gjymtë ÂÏÏÈ‹˜ ÎÏ›ÛËgjymtyr/ë, -a fiÚÔ˜ (Ô) gjysmëzanor/e, -ja ËÌ›ÊˆÓÔ (ÙÔ) glot/ë, -a ÁÏˆÙÙ›‰· (Ë) ‚Ï. Î·È njerith,

-iglotal, -e ÁÏˆÛÛÈ‰ÈÎfi˜, -‹, -figramatik/ë, -a ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎ‹ (Ë)gramatikor, -e ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎfi˜, -‹, -fi grup, -i ÔÌ¿‰· (Ë) grykor, -e Ï·Ú˘ÁÁÈÎfi˜, -‹, -fi habitor/e, -ja ·ÚÔÛ‰fiÎËÙË (Ë) hapur (i, e) ·ÓÔÈÎÙfi˜, -‹, -fi zanore e

hapur ·ÓÔÈÎÙfi ÊˆÓ‹ÂÓ, rrokjee hapur ·ÓÔÈÎÙ‹ Û˘ÏÏ·‚‹,kategori e hapur ·ÓÔÈÎÙ‹Î·ÙËÁÔÚ›·

hiatus, -i ¯·ÛÌˆ‰›· (Ë) homonim, -i ÔÌÒÓ˘ÌÔ (ÙÔ) homonimi, -a ÔÌˆÓ˘Ì›· (Ë) huazim, -i ‰¿ÓÂÈÔ (ÙÔ) hundor, -e ¤ÚÚÈÓÔ˜, -Ë, -Ô ·ÓÙ›ı.

johundor, -eindoevropian, -e ÈÓ‰ÔÂ˘Úˆ·˚Îfi˜,

-‹, -fi infinitiv, -i ··Ú¤ÌÊ·ÙÔ (ÙÔ) ‚Ï. Î·È

paskajor/e, -jaintensitet, - i ¤ÓÙ·ÛË (Ë)

interferenc/ë, -a ·ÚÂÌ‚ÔÏ‹ (Ë) intonacion, -i ÂÈÙfiÓÈÛË (Ë)johundor, -e ¿ÚÈÓÔ˜, -Ë, -Ô ·ÓÙ›ı.

hundor, -ejokalimtar, -e ·ÌÂÙ¿‚·ÙÔ˜, -Ë, -Ô

·ÓÙ›ı. kalimtar, -ejoshques, -e ·fiÚÈÛÙÔ˜, -Ë, -Ô ·ÓÙ›ı.

shques, -ejosigmatik, -e ¿ÛÈÁÌÔ˜, -Ë, -Ô ·ÓÙ›ı.

sigmatik, -ekalimtar, -e ÌÂÙ·‚·ÙÈÎfi˜, -‹, -fi

·ÓÙ›ı. jokalimtar, -ekallëzor/e, -ja ∞ÈÙÈ·ÙÈÎ‹ (Ë)kallëzues, -i Î·ÙËÁfiÚËÌ· (ÙÔ) kallëzuesor, -e Î·ÙËÁÔÚËÌ·ÙÈÎfi˜, -‹,

-fi përcaktor kallëzuesorÎ·ÙËÁÔÚÔ‡ÌÂÓÔ bërthamakallëzuesore Î·ÙËÁÔÚËÌ·ÙÈÎfi˜˘Ú‹Ó·˜

kallëzuesor, -i Î·ÙËÁÔÚÔ‡ÌÂÓÔ (ÙÔ) karakter, -i ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ (Ô) karakteristik/ë, -a ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi

(ÙÔ) ‚Ï. Î·È veçori, -akatërrokësh, -e ÙÂÙÚ·Û‡ÏÏ·‚Ô˜, -Ë,

-Ô këpuj/ë, -a Û˘Ó‰ÂÙÈÎfi (ÙÔ) këpujor, -e Û˘Ó‰ÂÙÈÎfi˜, -‹, -fi kllap/ë, -a ·Ú¤ÓıÂÛË (Ë)koh/ë, -a ¯ÚfiÓÔ˜ (Ô) kohor, -e ¯ÚÔÓÈÎfi˜, -‹, -fi kompozim, -i Û‡ÓıÂÛË (Ë) ‚Ï. Î·È

përbërj/e, -akomunikativ, -e ÂÈÎÔÈÓˆÓÈ·Îfi˜, -‹,

-fi konkret, -e Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓÔ˜, -Ë, -Ô kontraksion, -i Û˘Ó·›ÚÂÛË (Ë) ‚Ï. Î·È

sinerez/ë, -akrahasim, -i Û‡ÁÎÚÈÛË (Ë) krahasues, -e Û˘ÁÎÚÈÙÈÎfi˜, -‹, -fi krasis, -i ÎÚ¿ÛË (Ë) kryefjal/ë, -a ˘ÔÎÂ›ÌÂÓÔ (ÙÔ) kryefonem/ë, -a ·Ú¯ÈÊÒÓËÌ· (ÙÔ) kryer, -a (e) ·Ú·ÎÂ›ÌÂÓÔ˜ (Ô) e

kryer e thjeshtë ·fiÚÈÛÙÔ˜ (Ô),më se e kryer ˘ÂÚÛ˘ÓÙ¤ÏÈÎÔ˜(Ô), e kryer e tejshkuar ·Úˆ-¯ËÌ¤ÓÔ˜ ˘ÂÚÛ˘ÓÙ¤ÏÈÎÔ˜ (Ô)

kundrin/ë, -a ·ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓÔ (ÙÔ) kundrinor me parafjalë ÂÌÚfiıÂÙÔ

·ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓÔ kundrinor, -e ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfi˜, -‹, -fi kuptimdallues, -e ‰È·ÊÔÚÔÔÈËÙÈ-

Îfi˜, -‹, -fi kuptimor, -e ÛËÌ·ÛÈÔÏÔÁÈÎfi˜, -‹, -fi

‚Ï. Î·È semantik, -ekushtor/e, -ja ˘ÔıÂÙÈÎ‹ (Ë), ‰˘ÓËÙÈ-

Î‹ (Ë) lakim, -i ÎÏ›ÛË (Ë) [ÂÚ› ÔÓÔÌ¿ÙˆÓ]lakuesh/ëm, -me (i, e) ÎÏÈÙfi˜, -‹, -fi lartësi, -a ‡„Ô˜ (ÙÔ) leksem/ë, -a Ï¤ÍËÌ· (ÙÔ) leksik, -u ÏÂÍÈÏfiÁÈÔ (ÙÔ) ‚Ï. Î·È

fjalor, -ileksikor, -e ÏÂÍÈÎfi˜, -‹, -fi njësi

leksikore Ï‹ÌÌ· (ÙÔ)lëngët (i, e) ˘ÁÚfi˜, -‹, -fi lexim, -i ·Ó¿ÁÓˆÛË (Ë) lidhëz, -a Û‡Ó‰ÂÛÌÔ˜ (Ô) lidhor, -e ·Ó·ÊÔÚÈÎfi˜, -‹, -fi

përemër lidhor ·Ó·ÊÔÚÈÎ‹·ÓÙˆÓ˘Ì›·, fjali lidhore ·Ó·-ÊÔÚÈÎ‹ ÚfiÙ·ÛË

97

98

lidhor/e, -ja ˘ÔÙ·ÎÙÈÎ‹ (Ë) ligjërat/ë, -a ÏfiÁÔ˜ (Ô) pjesët e

ligjëratës Ù· Ì¤ÚË ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘ ligjërimi, -i ÏfiÁÔ˜ (Ô) marrëdhëni/e, -a Û¯¤ÛË (Ë)

marrëdhënie gjuhësore ÁÏˆÛ-ÛÈÎ‹ Û¯¤ÛË, marrëdhëniegramatikore ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎ‹Û¯¤ÛË, marrëdhëniesintaksore Û˘ÓÙ·ÎÙÈÎ‹ Û¯¤ÛË

mashkullor, -e ·ÚÛÂÓÈÎfi˜, -‹, -fi matronimik, -e ÌËÙÚˆÓ˘ÌÈÎfi˜, -‹, -fi

Î·È ÌËÙÚˆÓ˘ÌÈÎfi (ÙÔ) mbares/ë, -a Î·Ù¿ÏËÍË (Ë) mbiem/ër, -ri Â›ıÂÙÔ (ÙÔ) mbipërbërë (i, e) ·Ú·Û‡ÓıÂÙÔ˜, -Ë,

-Ô Î·È Ô˘Û. ·Ú·Û‡ÓıÂÙÔ (ÙÔ) mënyr/ë, -a ¤ÁÎÏÈÛË (Ë) mënyra

dëftore ÔÚÈÛÙÈÎ‹, mënyralidhore ˘ÔÙ·ÎÙÈÎ‹, mënyrakushtore ‰˘ÓËÙÈÎ‹, mënyradëshirore Â˘ÎÙÈÎ‹, habitore·ÚÔÛ‰fiÎËÙË, mënyraurdhërore ÚÔÛÙ·ÎÙÈÎ‹

mënyror, -e ÙÚÔÈÎfi˜, -‹, -fi mesor, -e Ì¤ÛÔ˜, -Ë, -Ô modalitet, -i ÙÚÔÈÎfiÙËÙ· (Ë)

modaliteti i mundësisë Èı·-ÓÔÏÔÁÈÎ‹ (Ë)

mohues, -e ·ÔÊ·ÙÈÎfi˜, -‹, -fi ·ÓÙ›ı.pohues, -e

monoftongim, -i ÌÔÓÔÊıÔÁÁÔÔ›ËÛË(Ë)

monoftonguar (i, e) ÌÔÓÔÊıÔÁÁÔ-ÔÈËÌ¤ÓÔ˜, -Ë, -Ô

morfem/ë, -a ÌfiÚÊËÌ· (ÙÔ)

morfologji, -a ÌÔÚÊÔÏÔÁ›· (Ë) morfologjik, -e ÌÔÚÊÔÏÔÁÈÎfi˜, -‹, -fi morfonologji, -a ÌÔÚÊÔÊˆÓÔÏÔÁ›·

(Ë), ÌÔÚÊˆÓÔÏÔÁ›· (Ë) mungesor, -e ÂÏÏÈ‹˜, -‹˜, -¤˜ ndajfolj/e, -a Â›ÚÚËÌ· (ÙÔ) ndajshtes/ë, -a ÚfiÛÊ˘Ì· (ÙÔ)

‚Ï. Î·È afiks, -indërrim, -i ÂÓ·ÏÏ·Á‹ (Ë) ‚Ï. Î·È

kallëzuesor, -indërtim, -i ‰ÔÌ‹ (Ë) ‚Ï. Î·È

struktur/ë, -a ndihmës, -e ‚ÔËıËÙÈÎfi˜, -‹, -fi ndryshuesh/ëm, -me (i, e) ÎÏÈÙfi˜, -‹,

-fi pjesë e ndryshueshme eligjëratës ÎÏÈÙfi Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ÏfiÁÔ˘, ·ÓÙ›ı. pandryshuesh/ëm,-me (i, e)

nënrenditës, -e ˘ÔÙ·ÎÙÈÎfi˜, -‹, -fi nënrenditj/e, -a ˘fiÙ·ÍË (Ë) neutralizim, -i Ô˘‰ÂÙÂÚÔÔ›ËÛË (Ë) ngritj/e, -a ·Ó‡„ˆÛË (Ë) zanore e

ngritjes së ulët ¯·ÌËÏfi ÊˆÓ‹-ÂÓ, zanore e ngritjes sëmesme Ì¤ÛÔ ÊˆÓ‹ÂÓ, zanore engritjes së lartë „ËÏfi ÊˆÓ‹ÂÓ

nistor, -e ·ÚÎÙÈÎfi˜, -‹, -fi, ·Ú¯ÈÎfi˜,-‹, -fi ·ÓÙ›ı. fundor, -e

njëjës, -i ÂÓÈÎfi˜ (Ô) njëjtë (i, e) fiÌÔÈÔ˜, -·, -Ô njerith, -i ÁÏˆÙÙ›‰· (Ë) ‚Ï. Î·È glot/ë,

-a njërrokësh, -e ÌÔÓÔÛ‡ÏÏ·‚Ô˜, -Ë, -Ô njësi ÂÓfiÙËÙ· (Ë) njësi

frazeologjike ÊÚ·ÛÂÔÏÔÁÈ-ÛÌfi˜ (Ô), ÊÚ·ÛÂÔÏÔÁÈÎ‹ ÂÓfiÙË-

Ù· (Ë) njësi leksikore Ï‹ÌÌ· nofk/ë, -a ·Ú·ÙÛÔ‡ÎÏÈ (ÙÔ) num/ër, -ri ·ÚÈıÌfi˜ (Ô) numëror, -i ·ÚÈıÌËÙÈÎfi (ÙÔ) nxitës, -e ÚÔÙÚÂÙÈÎfi˜, -‹, -fi fjali

nxitëse ÚÔÙÚÂÙÈÎ‹ ÚfiÙ·ÛË nyj/ë, -a ¿ÚıÚÔ (ÙÔ) nyjëtim, -i ¿ÚıÚˆÛË (Ë) ‚Ï. Î·È

artikulim, -inyjsh/ëm, -me (i, e) ¤Ó·ÚıÚÔ˜, -Ë, -Ô

·ÓÙ›ı. panyjsh/ëm, -me (i, e)oksiton, -e ÔÍ‡ÙÔÓÔ˜, -Ë, -Ô ‚Ï. Î·È

fundor, -eonomatope, -ja ÔÓÔÌ·ÙÔÔÈ›· ‚Ï.

Î·È tingullimitim, -ipacaktuar (i, e) ·fiÚÈÛÙÔ˜, -Ë, -Ô

·ÓÙ›ı. caktuar (i, e)pakryer, -a (e) ·Ú·Ù·ÙÈÎfi˜ (Ô) palakuesh/ëm, -me (i, e) ¿ÎÏÈÙÔ˜, -Ë,

-Ô palatalizim, -i Ô˘Ú¿ÓˆÛË (Ë) ‚Ï. Î·È

qiellzorizim, -i pandryshuesh/ëm, -me (i, e) ¿ÎÏÈ-

ÙÔ˜, -Ë, -Ô pjesë epandryshueshme e ligjëratës¿ÎÏÈÙÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘, ·ÓÙ›ı.ndryshuesh/ëm, -me (i, e)

panyjsh/ëm, -me (i, e) ¿Ó·ÚıÚÔ˜, -Ë,-Ô ·ÓÙ›ı. nyjsh/ëm, -me (i, e)

parafjal/ë, -a ÚfiıÂÛË (Ë) parafundor, -e ÙË˜ ·Ú·Ï‹ÁÔ˘Û·˜ parantez/ë, -a ·Ú¤ÓıÂÛË (Ë) paraprirës, -i ËÁÔ‡ÌÂÓÔ (ÙÔ) ‚Ï. Î·È

antecedent, -iparashtes/ë, -a ÚfiıËÌ· (ÙÔ) paratheksor, -e ÚÔÙÔÓÈÎfi˜, -‹, -fi

paravendosj/e, -a ÚfiÙ·ÍË (Ë) ‚Ï.Î·È protaks/ë, -a

paravendosur (i, e) ÚÔıÂÙÈÎfi˜, -‹,-fi ‚Ï. Î·È protetik, -e

parmë (i, e) ÚˆÙfiÙ˘Ô˜, -Ë, -Ô paroksiton, -e ÙË˜ ·Ú·Ï‹ÁÔ˘Û·˜Ø

·ÚÔÍ‡ÙÔÓÔ˜, -Ë, -Ô ‚Ï. Î·Èparafundor, -e

paronim, -i ·ÚÒÓ˘ÌÔ (ÙÔ) paronimi, -a ·ÚˆÓ˘Ì›· (Ë)parregullt (i, e) ·ÓÒÌ·ÏÔ˜, -Ë, -Ô

·ÓÙ›ı. rregullt (i, e)pashquar (i, e) ·fiÚÈÛÙÔ˜, -Ë, -Ô

·ÓÙ›ı. shquar (i, e)paskajor/e, -ja ··Ú¤ÌÊ·ÙÔ (ÙÔ) ‚Ï.

Î·È infinitiv, -ipastheksor, -e ÌÂÙ·ÙÔÓÈÎfi˜, -‹, -fi pasthirrm/ë, -a ÂÈÊÒÓËÌ· (ÙÔ) patheksuar (i, e) ¿ÙÔÓÔ˜, -Ë, -Ô patronimik, -e ·ÙÚˆÓ˘ÌÈÎfi (ÙÔ) pauz/ë, -a ·‡ÛË (Ë) ‚Ï. Î·È pushim, -i pavetor, -e ·ÚfiÛˆÔ˜, -Ë, -Ô pazësh/ëm, -me (i, e) ¿Ë¯Ô˜, -Ë, -Ô

‚Ï. Î·È shurdhët (i, e)përbërë (i, e) Û‡ÓıÂÙÔ˜, -Ë, -Ô fjalë e

përbërë Û‡ÓıÂÙÔ (ÙÔ), kohë epërbërë Û‡ÓıÂÙÔ˜ / ÂÚÈÊÚ·-ÛÙÈÎfi˜ ¯ÚfiÓÔ˜

përbërës, -i Û˘ÛÙ·ÙÈÎfi (ÙÔ) përbërj/e, -a Û‡ÓıÂÛË (Ë) ‚Ï. Î·È

kompozim, -ipërcaktor, -e ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÙÈÎfi˜, -‹, -fipërcaktor, -i (ÂÈıÂÙÈÎfi˜) ÚÔÛ‰ÈÔ-

ÚÈÛÌfi˜ (Ô) përcjellor/e, -ja ÁÂÚÔ‡Ó‰ÈÔ (ÙÔ) përem/ër, -ri ·ÓÙˆÓ˘Ì›· (Ë)

99

100

përemëror, -e ·ÓÙˆÓ˘ÌÈ·Îfi˜, -‹, -fi përgjithsh/ëm, -me (i, e) ÎÔÈÓfi˜, -‹,

-fi përkëdhelës, -e ˘ÔÎÔÚÈÛÙÈÎfi˜, -‹,

-fi Î·È ˘ÔÎÔÚÈÛÙÈÎfi (ÙÔ) përmbledhës, -e ÂÚÈÏËÙÈÎfi˜, -‹, -fi përshtatj/e, -a Û˘ÌÊˆÓ›· (Ë) përveç/ëm, -me (i, e) Î‡ÚÈÔ˜, -·, -Ô

[ÂÚ› Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎÒÓ] pësor, -e ·ıËÙÈÎfi˜, -‹, -fi pik/ë, -a ÙÂÏÂ›· (Ë) dy pikat ¿Óˆ Î·È

Î¿Ùˆ ÙÂÏÂ›· pikat veçuese Ù·‰È·Ï˘ÙÈÎ¿

pikëçuditj/e, -a ı·˘Ì·ÛÙÈÎfi (ÙÔ) pikëpresj/e, -a ËÌ›ÎÔÏÔ (ÙÔ) pikëpyetj/e, -a ÂÚˆÙËÌ·ÙÈÎfi (ÙÔ) pikësim, -i ÛÙ›ÍË (Ë) pjesëz, -a ÌfiÚÈÔ (ÙÔ) pjesor/e, -ja ÌÂÙÔ¯‹ (Ë) pohues, -e Î·Ù·Ê·ÙÈÎfi˜, -‹, -fi ·ÓÙ›ı.

mohues, -epragmatologji, -a Ú·ÁÌ·ÙÔÏÔÁ›· (Ë) pranëvendosj/e, -a ·Ú¿Ù·ÍË (Ë)

‚Ï. Î·È bashkim, -ipranëvëni/e, -a ‚Ï. Î·È

bashkërenditj/e, -aprapashtes/ë, -a Â›ıËÌ· (ÙÔ) prejardhj/e, -a ·Ú·ÁˆÁ‹ (Ë)

prejardhja e fjalës Ë Î·Ù·ÁˆÁ‹ÙË˜ Ï¤ÍË˜, prejardhja e gjuhësË Î·Ù·ÁˆÁ‹ ÙË˜ ÁÏÒÛÛ·˜

prejardhur (i, e) ·Ú¿ÁˆÁÔ˜, -Ë, -ÔÎ·È ·Ú¿ÁˆÁÔ (ÙÔ)

presj/e, -a ÎfiÌÌ· (ÙÔ) proklitik, -e ÚÔÎÏÈÙÈÎfi˜, -‹, -fi pronor, -e ÎÙËÙÈÎfi˜, -‹, -fi

proparoksiton, -e ÚÔ·ÚÔÍ‡ÙÔÓÔ˜,-Ë, -Ô ‚Ï. Î·È tejfundor, -e

protaks/ë, -a ÚfiÙ·ÍË (Ë) ‚Ï. Î·Èparavendosj/e, -a

protetik, -e ÚÔıÂÙÈÎfi˜, -‹, -fi ‚Ï. Î·Èparavendosur (i, e)

prozodi, -a ÚÔÛˆ‰›· (Ë) pseudonim, -i „Â˘‰ÒÓ˘ÌÔ (ÙÔ) pushim, -i ·‡ÛË (Ë) ‚Ï. Î·È pauz/ë, -apyetës, -e ÂÚˆÙËÌ·ÙÈÎfi˜, -‹, -fi

përemër pyetës ÂÚˆÙËÌ·ÙÈÎ‹·ÓÙˆÓ˘Ì›·, fjali pyetëse ÂÚˆ-ÙËÌ·ÙÈÎ‹ ÚfiÙ·ÛË

qëllimor, -e ÙÂÏÈÎfi˜, -‹, -fi qiellzorizim, -i Ô˘Ú¿ÓˆÛË (Ë)

‚Ï. Î·È palatalizim, -i ras/ë, -a ÙÒÛË (Ë) rasë e drejtë

Â˘ıÂ›· ÙÒÛË rasë e zhdrejtëÏ¿ÁÈ· ÙÒÛË

reksion, -i Î·ÙÂ‡ı˘ÓÛË, Î˘‚¤ÚÓËÛË(Ë) ‚Ï. Î·È drejtim, -i

rëni/e, -a ÙÒÛË (Ë) ‚Ï. Î·È bjerrj/e, -arregullt (i, e) ÔÌ·Ïfi˜, -‹, -fi ·ÓÙ›ı.

parregullt (i, e)rrënj/ë, -a Ú›˙· (Ë) rrënjor, -e ÚÈ˙ÈÎfi˜, -‹, -fi, ~ Ú›˙· rreshtor, -e Ù·ÎÙÈÎfi˜, -‹, -fi rrethanor, -i (ÂÈÚÚËÌ·ÙÈÎfi˜) ÚÔÛ-

‰ÈÔÚÈÛÌfi˜ (Ô), rrethanori ikohës ¯ÚÔÓÈÎfi˜ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈ-ÛÌfi˜, rrethanori i vendit ÙÔÈ-Îfi˜ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌfi˜, rrethanorii mënyrës ÙÚÔÈÎfi˜ ÚÔÛ‰ÈÔ-ÚÈÛÌfi˜, rrethanori i shkakut·ÈÙÈÔÏÔÁÈÎfi˜ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌfi˜,rrethanori i qëllimit ÙÂÏÈÎfi˜

ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌfi˜, rrethanori isasisë ÔÛÔÙÈÎfi˜ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈ-ÛÌfi˜, rrethanori i lejimit·Ú·¯ˆÚËÙÈÎfi˜ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌfi˜

rrjedhor/e, -ja ∞Ê·ÈÚÂÙÈÎ‹ (Ë) rrokj/e, -a Û˘ÏÏ·‚‹ (Ë) semantik, -e ÛËÌ·ÛÈÔÏÔÁÈÎfi˜, -‹, -fi

‚Ï. Î·È semasiologjik, -ekuptimor, -e

semasiologjik, -e ÛËÌ·ÛÈÔÏÔÁÈÎfi˜,-‹, -fi ‚Ï. Î·È semantik, -ekuptimor, -e

shenj/ë, -a ÛËÌÂ›Ô (ÙÔ) shenjat epikësimit Ù· ÛËÌÂ›· ÛÙ›ÍË˜

shkall/ë, -a ‚·ıÌfi˜ (Ô) [Û˘ÁÎÚ›ÛÂˆ˜]shkallët e krahasimit Ù··Ú·ıÂÙÈÎ¿

shkrim, -i ÁÚ·Ê‹ (Ë) shkronj/ë, -a ÁÚ¿ÌÌ· (ÙÔ) ‚Ï. Î·È

gërm/ë, -ashkurtes/ë, -a Û˘ÓÙÔÌÔÁÚ·Ê›· (Ë) shprehj/e, -a ¤ÎÊÚ·ÛË (Ë) shqiptim, -i ÚÔÊÔÚ¿ (Ë) shquar (i, e) ÔÚÈÛÙÈÎfi˜, -‹, -fi ·ÓÙ›ı.

pashquar (i, e)shques, -e ÔÚÈÛÙÈÎfi˜, -‹, -fi ·ÓÙ›ı.

joshques, -eshtes/ë, -a ·‡ÍËÛË (Ë) ‚Ï. Î·È

augment, -ishumëpikësh, -i ·ÔÛÈˆËÙÈÎ¿ shumëpikësh, -i ·ÔÛÈˆËÙÈÎ¿ (Ù·) shumërrokësh, -e ÔÏ˘Û‡ÏÏ·‚Ô˜,

-Ë, -Ôshumës, -i ÏËı˘ÓÙÈÎfi˜ (Ô) shurdhët (i, e) ¿Ë¯Ô˜, -Ë, -Ô ‚Ï. Î·È

pazësh/ëm, -me (i, e)

sigmatik, -e ¤ÓÛÈÁÌÔ˜, -Ë, -Ô ·ÓÙ›ı.josigmatik, -e

sinalef/ë, -a Û˘Ó·ÏÔÈÊ‹ (Ë)sinerez/ë, -a Û˘Ó·›ÚÂÛË (Ë) ‚Ï. Î·È

kontraksion, -isinkop/ë, -a Û˘ÁÎÔ‹ (Ë) sinkronik, -e Û˘Á¯ÚÔÓÈÎfi˜, -‹, -fi sinonim, -e Û˘ÓÒÓ˘ÌÔ˜, -Ë, -Ô sinonim, -i Û˘ÓÒÓ˘ÌÔ (ÙÔ) sinonimi, -a Û˘ÓˆÓ˘Ì›· (Ë) sintagm/ë, -a Û‡ÓÙ·ÁÌ· (ÙÔ) ‚Ï. Î·È

tog, -usintaks/ë, -a Û‡ÓÙ·ÍË (Ë) sintaksor, -e Û˘ÓÙ·ÎÙÈÎfi˜, -‹, -fi sistem, -i Û‡ÛÙËÌ· (ÙÔ) spirant, -e Û˘ÚÈÛÙÈÎfi˜, -‹, -fi Î·È

Ô˘Û. Û˘ÚÈÛÙÈÎfi (ÙÔ) struktur/ë, -a ‰ÔÌ‹ (Ë) ‚Ï. Î·È

ndërtim, -i strukturor, -e ‰ÔÌÈÎfi˜, -‹, -fi tashm/e, -ja (e) ÂÓÂÛÙÒÙ·˜ (Ô) tejfundor, -e ÙË˜ ·Ú·Ï‹ÁÔ˘Û·˜ me

theks tejfundorproparoksiton, -e ÚÔ·ÚÔÍ‡-ÙÔÓÔ˜, -Ë, - Ô

tem/ë, -a ı¤Ì· (ÙÔ) tematik, -e ıÂÌ·ÙÈÎfi˜, -‹, -fi theks, -i ÙfiÓÔ˜ (Ô) me theks

fundor_ oksiton, -e ÔÍ‡ÙÔÓÔ˜,-Ë, -Ô me theks parafundorØparoksiton, -e, ·ÚÔÍ‡ÙÔÓÔ˜,-Ë, -Ô

theksim, -i ÙÔÓÈÛÌfi˜ (Ô) theksuar (i, e) ÙÔÓÈÛÌ¤ÓÔ˜, -Ë, -Ô themelor, -e ·fiÏ˘ÙÔ˜, -Ë, -Ô thirror/e, -ja ∫ÏËÙÈÎ‹ (Ë)

101

102

thonjëz, -a ÂÈÛ·ÁˆÁÈÎ¿ (Ù·) timb/ër, -ri Ë¯fi¯ÚˆÌ· (ÙÔ) tingullimitim, -i ÔÓÔÌ·ÙÔÔÈ›· ‚Ï.

Î·È onomatope, -jatingullt (i, e) Ë¯ËÚfi˜, -‹, -fi tog, -u Û‡ÓÔÏÔ (ÙÔ)Ø Û‡ÓÙ·ÁÌ· (ÙÔ)

‚Ï. Î·È sintagm/ë, -atogfjalësh, -i Û‡ÓÔÏÔ (ÙÔ) toponim, -i ÙÔˆÓ‡ÌÈÔ (ÙÔ) toskërisht/e, -ja ÙÔÛÎÈÎ‹, ÓÔÙÈÔ·Ï-

‚·ÓÈÎ‹ ‰È¿ÏÂÎÙÔ˜trajt/ë, -a ÌÔÚÊ‹ (Ë) trajta e shquar

ÔÚÈÛÙÈÎ‹ ÌÔÚÊ‹, trajta epashquar ·fiÚÈÛÙË ÌÔÚÊ‹ØÊˆÓ‹ (Ë) trajta veprore ÂÓÂÚ-ÁËÙÈÎ‹ ÊˆÓ‹, trajta pësore·ıËÙÈÎ‹ ÊˆÓ‹

trajtëformues, -e ÌÔÚÊÔÔÈËÙÈÎfi˜,-‹, -fi

transkriptim, -i Î·Ù·ÁÚ·Ê‹ (Ë) trirrokësh, -e ÙÚÈÛ‡ÏÏ·‚Ô˜, -Ë, -Ô urdhëror/e, -ja ÚÔÛÙ·ÎÙÈÎ‹ (Ë) uvular, -e ÛÙ·Ê˘ÏÈÎfi˜, -‹, -fi

vat/ër, -ra ÂÛÙ›· (Ë) ‚Ï. Î·È fokus, -ivazhduar (i, e) Û˘ÓÂ¯‹˜, -‹˜, -¤˜ veçori, -a ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi (ÙÔ) ‚Ï.

Î·È karakteristik/ë, -avelar, -e ˘ÂÚˆÈÎfi˜, -‹, -fi vendor, -e ÙÔÈÎfi˜, -‹, -fi vepror, -e ÂÓÂÚÁËÙÈÎfi˜, -‹, -fi vet/ë, -a ÚfiÛˆÔ (ÙÔ) vetvetor, -e ·˘ÙÔ·ı‹˜, -‹˜, -¤˜ viz/ë, -a ·‡Ï· (Ë) zanor/e, -ja ÊˆÓ‹ÂÓ (ÙÔ) zësh/ëm, -me (i, e) Ë¯ËÚfi˜, -‹, -fizgjatur (i, e) ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıËÙÈÎfi˜, -‹, -fi zgjedhim, -i ÎÏ›ÛË (Ë) [ÂÚ› ÚËÌ¿-

ÙˆÓ]zgjedhj/e, -a ÂÈÏÔÁ‹ (Ë) zhdrejtë (i, e) Ï¿ÁÈÔ˜, -·, -Ô rasë e

zhdrejtë Ï¿ÁÈ· ÙÒÛËligjëratë e zhdrejtë Ï¿ÁÈÔ˜ÏfiÁÔ˜

zmadhues, -e ÌÂÁÂı˘ÓÙÈÎfi˜, -‹, -fi zvogëlues, -e ˘ÔÎÔÚÈÛÙÈÎfi˜, -‹, -fi

Î·È ˘ÔÎÔÚÈÛÙÈÎfi (ÙÔ)

¿Ë¯Ô˜, -Ë, -Ô shurdhët (i, e),pazësh/ëm, -me (i, e) ·ÓÙ›ı. Ë¯Ë-Úfi˜, -‹, -fi

∞ÈÙÈ·ÙÈÎ‹ (Ë) kallëzor/e, -ja ¿ÎÏÈÙÔ˜, -Ë, -Ô palakuesh/ëm, -me (i, e) ¿ÎÏÈÙÔ˜, -Ë, -Ô pandryshuesh/ëm, -me

(i, e) ¿ÎÏÈÙÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘pjesë e pandryshueshme eligjëratës ·ÓÙ›ı. ÎÏÈÙfi˜, -‹, -fi

·ÏÊ·‚ËÙÈÎfi˜, -‹, -fi alfabetik, -e ·ÏÊ¿‚ËÙÔ (ÙÔ) alfabet, -i ·ÌÂÙ¿‚·ÙÔ˜, -Ë, -Ô jokalimtar, -e

·ÓÙ›ı. ÌÂÙ·‚·ÙÈÎfi˜, -‹, -fi ·ÌÊÈÁÂÓ‹˜, -‹˜, -¤˜ dygjinor, -e,

ambigjen, -e·Ó¿ÁÓˆÛË (Ë) lexim, -i ·Ó·ÏÔÁ›· (Ë) analogji, -a ¿Ó·ÚıÚÔ˜, -Ë, -Ô panyjsh/ëm, -me

(i, e) ·ÓÙ›ı. ¤Ó·ÚıÚÔ˜, -Ë, -Ô ·Ó·ÊÔÚÈÎfi˜, -‹, -fi lidhor, -e ·Ó·ÊÔ-

ÚÈÎ‹ ·ÓÙˆÓ˘Ì›· përemërlidhor, ·Ó·ÊÔÚÈÎ‹ ÚfiÙ·ÛË fjalilidhore

·Ó‰ÚÒÓ˘ÌÔ (ÙÔ) andronim, -i ·ÓıÚˆˆÓ‡ÌÈÔ (ÙÔ) antroponim, -i ·ÓÔÈÎÙfi˜, -‹, -fi hapur (i, e) ·ÓÔÈÎÙfi

ÊˆÓ‹ÂÓ zanore e hapur, ·ÓÔÈ-ÎÙ‹ Û˘ÏÏ·‚‹ rrokje e hapur,·ÓÔÈÎÙ‹ Î·ÙËÁÔÚ›· kategori ehapur

·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfi˜, -‹, -fi kundrinor, -e ·ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓÔ (ÙÔ) kundrin/ë, -a ·ÓÙÈ¯·ÛÌˆ‰È·Îfi˜, -‹, -fi antihiatizues,

-e

·ÓÙˆÓ˘Ì›· (Ë) përem/ër, -ri ·ÓÙˆÓ˘ÌÈ·Îfi˜, -‹, -fi përemëror, -e ·Ó‡„ˆÛË (Ë) ngritj/e, -a ·ÓÒÌ·ÏÔ˜, -Ë, -Ô parregullt (i, e)

·ÓÙ›ı. ÔÌ·Ïfi˜, -‹, -fi ·fiÚÈÛÙÔ˜ (Ô) e kryer e thjeshtë·fiÚÈÛÙÔ˜, -Ë, -Ô pacaktuar (i, e)

·ÓÙ›ı. ÔÚÈÛÙÈÎfi˜, -‹, -fi·fiÚÈÛÙÔ˜, -Ë, -Ô ·ÓÙ›ı. shques, -e

joshques, -e ··Ú¤ÌÊ·ÙÔ (ÙÔ) ‚Ï. Î·È paskajor/e,

-ja, infinitiv, -i·ÔıÂÙÈÎfi˜, -‹, -fi deponent, -e ·ÔÎÔ‹ (Ë) apokop/ë, -a ·fiÏ˘ÙÔ˜, -Ë, -Ô themelor, -e ·fiÏ˘ÙÔ˜, -Ë, -Ô absolut, -e ·fiÏ˘ÙÔ˜

˘ÂÚıÂÙÈÎfi˜ sipërore absolute,·fiÏ˘ÙÔ Û˘ÓÒÓ˘ÌÔ sinonimabsolut

·ÔÛÈˆËÙÈÎ¿ (Ù·) shumëpikësh, -i ·fiÛÙÚÔÊÔ˜ (Ë) apostrof, -i ·ÔÊ·ÙÈÎfi˜, -‹, -fi mohues, -e, ·ÓÙ›ı.

Î·Ù·Ê·ÙÈÎfi˜, -‹, -fi ¿Ô„Ë (Ë) Ø ÔÈfiÓ (ÙÔ) aspekt, -i ·ÚÔÛ‰fiÎËÙË (Ë) (¤ÁÎÏÈÛË) habitor/e,

-ja ·ÚfiÛˆÔ˜, -Ë, -Ô pavetor, -e ¿ÚıÚÔ (ÙÔ) nyj/ë, -a ¿ÚıÚˆÛË (Ë) artikulim, -i, nyjëtim, -i·ÚÈıÌËÙÈÎfi (ÙÔ) numëror, -i ·ÚÈıÌfi˜ (Ô) num/ër, -ri ¿ÚÈÓÔ˜, -Ë, -Ô johundor, -e ·ÓÙ›ı.

¤ÚÚÈÓÔ˜, -Ë, -Ô ·ÚÎÙÈÎfi˜, -‹, -fi, nistor, -e ‚Ï. Î·È

∂§§∏¡π∫∞ - ∞§µ∞¡π∫∞

103

104

·Ú¯ÈÎfi˜, -‹, -fi ·ÓÙ›ı. ÙÂÏÈÎfi˜,-‹, -fi

·ÚÛÂÓÈÎfi˜, -‹, -fi mashkullor, -e ·Ú¯ÈÊÒÓËÌ· (ÙÔ) kryefonem/ë, -a ¿ÛÈÁÌÔ˜, -Ë, -Ô josigmatik, -e ·ÓÙ›ı.

¤ÓÛÈÁÌÔ˜, -Ë, -Ô ¿ÙÔÓÔ˜, -Ë, -Ô patheksuar (i, e) ·‡ÍËÛË (Ë) shtes/ë, -a, augment, -i·˘ÙÔ·ı‹˜, -‹˜, -¤˜ vetvetor, -e ·Ê·›ÚÂÛË (Ë) aferez/ë, -a ∞Ê·ÈÚÂÙÈÎ‹ (Ë) rrjedhor/e, -ja ·ÊËÚËÌ¤ÓÔ˜, -Ë, -Ô abstrakt, -e¿ÊˆÓÔ˜, -Ë, -Ô afon, -e ¿ÊˆÓÔ ÁÚ¿Ì-

Ì· shkronjë afone ‚·ıÌfi˜ (Ô) [Û˘ÁÎÚ›ÛÂˆ˜] shkall/ë, -a

Ù· ·Ú·ıÂÙÈÎ¿ ÙˆÓ ÂÈı¤ÙˆÓshkallët e mbiemrave

‚·ÏÎ·ÓÈÎfi˜, -‹, -fi ballkanik, -e ‚·ÏÎ·ÓÔÏÔÁ›· (Ë) ballkanologji, -a ‚ÔËıËÙÈÎfi˜, ‹, -fi ndihmës, -e ‚Ô˘ÏËÙÈÎfi˜, -‹, -fi dëshiror, -e ‚Ô˘ÏË-

ÙÈÎ‹ ÚfiÙ·ÛË fjali dëshirore °ÂÓÈÎ‹ (Ë) gjinor/e, -ja Á¤ÓÔ˜ (ÙÔ) gjini, -a ÁÂÚÔ‡Ó‰ÈÔ (ÙÔ) përcjellor/e, -ja ÁÎÂÁÎÈÎ‹ (‚ÔÚÂÈÔ·Ï‚·ÓÈÎ‹ ‰È¿ÏÂ-

ÎÙÔ˜) gegërisht/e, -ja ÁÏÒÛÛ· (Ë) gjuh/ë, -a ÁÏˆÛÛ¿ÚÈÔ (ÙÔ) fjalës, -i ‚Ï. Î·È ÏÂÍÈ-

ÏfiÁÈÔÁÏˆÛÛÈ‰ÈÎfi˜, -‹, -fi glotal, -e ÁÏˆÛÛÈÎfi˜, -‹, -fi gjuhor, -e ÁÏˆÛÛÔÏÔÁ›· (Ë) gjuhësi, -a ÁÏˆÛÛÔÏfiÁÔ˜ (Ô) gjuhëtar, -i ÁÏˆÙÙ›‰· (Ë) njerith, -i, glot/ë, -aÁÚ¿ÌÌ· (ÙÔ) shkronj/ë, -a, gërm/ë, -a

ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎ‹ (Ë) gramatik/ë, -a ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎfi˜, -‹, -fi gramatikor, -e ÁÚ·Ê‹ (Ë) shkrim, -i ‰¿ÓÂÈÔ (ÙÔ) huazim, -i ‰·Û‡˜, -Â›·, -‡ frymëtuar (i, e),

aspiruar (i, e)‰·Û‡ÙËÙ· (Ë) frymëtim, -i, aspirim, -i‰ÂÈÎÙÈÎfi˜, -‹, -fi dëftor, -e ‰ÂÈÎÙÈÎ‹

·ÓÙˆÓ˘Ì›· përemër dëftor,ÚfiÙ·ÛË ÎÚ›ÛÂˆ˜ fjali dëftore

‰È¿ıÂÛË (Ë) diatez/ë, -a ‰È·ÎÚÈÙÈÎfi˜, -‹, -fi dallues, -e ‰È·ÏÂÎÙÈÎfi˜, -‹, -fi dialektor, -e

‰È¿ÏÂÎÙÔ˜ (Ë) dialekt, -i ‚ÔÚÂÈÔ·Ï‚·-

ÓÈÎ‹ ‰È¿ÏÂÎÙÔ˜, dialekt verior,

gegërishte, ÓÔÙÈÔ·Ï‚·ÓÈÎ‹ ‰È¿-

ÏÂÎÙÔ˜ dialekt jugor, toskërishte‰È·Ï˘ÙÈÎ¿ (Ù·) pikat veçuese ‰È·ÊÔÚÔÔÈËÙÈÎfi˜, -‹, -fi

kuptimdallues, -e ‰È·¯ÚÔÓÈÎfi˜, -‹, -fi diakronik, -e ‰›ÁÚ·ÌÌ· (ÙÔ) dyshkronjësh, -i ‰›ÌÔÚÊÔ˜, -Ë, -Ô dytrajtësh, -e ‚Ï. Î·È

‰›Ù˘Ô˜, -Ë, -Ô‰È-Ô‰ÔÓÙÈÎfi˜, -‹, -fi dydhëmbor, -e ‰ÈÏfi˜, -‹, -fi dyfish, -e ‰ÈÛ‡ÏÏ·‚Ô˜, -Ë, -Ô dyrrokësh, -e ‰ÈÙ˘›· (Ë) dysor, -i ‰›Ù˘Ô˜, -Ë, -Ô dytrajtësh, -e ‚Ï. Î·È

‰›ÌÔÚÊÔ˜, -Ë, -Ô‰ÈÊıÔÁÁÔÔÈËÌ¤ÓÔ˜, -Ë, -Ô diftonguar

(i, e) ‰ÈÊıÔÁÁÔÔ›ËÛË (Ë) diftongim, -i ‰›ÊıÔÁÁÔ˜ (Ô) diftong, -u ‰›„ËÊÔ (ÙÔ) dyshkronjësh, -i

‰ÔÌ‹ (Ë) struktur/ë, -a, ndërtim, -i‰ÔÌÈÎfi˜, -‹, -fi strukturor, -e ¢ÔÙÈÎ‹ (Ë) dhanor/e, -ja ‰˘Ó·ÌÈÎfi˜, -‹, -fi dinamik, -e ‰˘Ó·ÌÈ-

Îfi˜ ÙfiÓÔ˜ theks dinamik ‰˘ÓËÙÈÎ‹ (Ë) modalitet i mundësisë‰˘ÓËÙÈÎ‹ (Ë) kushtor/e, -ja ‚Ï. Î·È

˘ÔıÂÙÈÎ‹¤ÁÎÏÈÛË (Ë) mënyr/ë, -a ÔÚÈÛÙÈÎ‹

mënyra dëftore, ˘ÔÙ·ÎÙÈÎ‹mënyra lidhore, ‰˘ÓËÙÈÎ‹mënyra kushtore, Â˘ÎÙÈÎ‹mënyra dëshirore, ·ÚÔÛ‰fiÎË-ÙË mënyra habitore, ÚÔÛÙ·ÎÙÈ-Î‹ mënyra urdhërore

ÂÁÎÏÈÙÈÎfi (ÙÔ) fjalë enklitike ÂÁÎÏÈÙÈÎfi˜, -‹, -fi enklitik, -e ÂıÓÈÎfi˜, -‹, -fi [ÂÚ› Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎÒÓ]

etnik, -e Ù· ÂıÓÈÎ¿ emratkombëtarë

ÂÈ‰ÈÎfi˜, -‹, -fi ftillues, -e ÂÈ‰ÈÎ‹ Úfi-Ù·ÛË fjali ftilluese

ÂÈÛ·ÁˆÁÈÎ¿ (Ù·) thonjëz, -a ¤ÎıÏÈ„Ë (Ë) elizion, -i ¤ÎÊÚ·ÛË (Ë) shprehj/e, -a ÂÏÏÈ‹˜, -‹˜, -¤˜ mungesor, -e ÂÏÏÈ‹˜, -‹˜, -¤˜ gjymtë (i, e) ÂÏÏÈ‹˜

ÎÏ›ÛË lakim i gjymtëÂÌÚfiıÂÙÔ˜, -Ë, -Ô me parafjalë,

ÂÌÚfiıÂÙÔ ·ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓÔkundrinor me parafjalë

ÂÌÊ·ÙÈÎfi˜, -‹, -fi emfatik, -e ÂÓ·ÏÏ·Á‹ (Ë) alternim, -i, ndërrim, -i ¤Ó·ÚıÚÔ˜, -Ë, -Ô nyjsh/ëm, -me (i, e)

·ÓÙ›ı. ¿Ó·ÚıÚÔ˜, -Ë, -ÔÂÓÂÚÁËÙÈÎfi˜, -‹, -fi vepror, -e

ÂÓÂÛÙÒÙ·˜ (Ô) tashm/e, -ja (e) ÂÓÈÎfi˜ (Ô) njëjës, -i ÂÓfiÙËÙ· (Ë) njësi, -a ¤ÓÛÈÁÌÔ˜, -Ë, -Ô sigmatik, -e ·ÓÙ›ı.

¿ÛÈÁÌÔ˜, -Ë, -Ô ¤ÓÙ·ÛË (Ë) intensitet, - i ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıËÙÈÎfi˜, -‹, -fi zgjatur (i, e) Â¤ÓıÂÛË (Ë) epentez/ë, -aÂ›ıÂÙÔ (ÙÔ) mbiem/ër, -ri Â›ıËÌ· (ÙÔ) prapashtes/ë, -a ÂÈÎÔÈÓˆÓÈ·Îfi˜, -‹, -fi komunikativ, -e ÂÈÏÔÁ‹ (Ë) zgjedhj/e, -a Â›ÚÚËÌ· (ÙÔ) ndajfolj/e, -a ÂÈÙfiÓÈÛË (Ë) intonacion, -i ÂÈÊÒÓËÌ· (ÙÔ) pasthirrm/ë, -a ¤ÚÚÈÓÔ˜, -Ë, -Ô hundor, -e ·ÓÙ›ı. ¿ÚÈ-

ÓÔ˜, -Ë, -Ô ÂÚˆÙËÌ·ÙÈÎfi (ÙÔ) pikëpyetj/e, -a ÂÚˆÙËÌ·ÙÈÎfi˜, -‹, -fi pyetës, -e ÂÚˆ-

ÙËÌ·ÙÈÎ‹ ·ÓÙˆÓ˘Ì›· përemërpyetës, ÂÚˆÙËÌ·ÙÈÎ‹ ÚfiÙ·ÛËfjali pyetëse

ÂÛÙ›· (Ë) vat/ër, -ra, fokus, -iÂÛÙ›·ÛË (Ë) fokusim, -iÂÙ˘ÌÔÏÔÁ›· (Ë) etimologji, -a ÂÙ˘ÌÔÏfiÁÔ˜ (Ô) etimolog, -u Â˘ÎÙÈÎ‹ (Ë) dëshiror/e, -ja ËÁÔ‡ÌÂÓÔ (ÙÔ) paraprirës, -i,

antecedent, -iËÌ›ÎÔÏÔ (ÙÔ) pikëpresj/e, -a ËÌ›ÊˆÓÔ (ÙÔ) gjysmëzanor/e, -ja Ë¯ËÚfi˜, -‹, -fi zësh/ëm, -me (i, e),

tingullt (i, e)Ë¯fi¯ÚˆÌ· (ÙÔ) timb/ër, -ri ı·˘Ì·ÛÙÈÎfi (ÙÔ) pikëçuditj/e, -a ı¤Ì· (ÙÔ) tem/ë, -a

105

106

ıÂÌ·ÙÈÎfi˜, -‹, -fi tematik, -e ıËÏ˘Îfi˜, -‹, -fi femëror, -e È‰ÈˆÙÈÛÌfi˜ (Ô) dialektaliz/ëm, -miÈÓ‰ÔÂ˘Úˆ·˚Îfi˜, -‹, -fi indoevropian,

-e ÈÛÔÛ‡ÏÏ·‚Ô˜, -Ë, -Ô barasrrokësh, -e Î·Ù·ÁÚ·Ê‹ (Ë) transkriptim, -i Î·Ù¿ÏËÍË (Ë) mbares/ë, -a Î·Ù·Ê·ÙÈÎfi˜, -‹, -fi pohues, -e, ·ÓÙ›ı.

·ÔÊ·ÙÈÎfi˜, -‹, -fiÎ·ÙÂ‡ı˘ÓÛË (Ë) reksion, -i, drejtim, -i

‚Ï. Î·È Î˘‚¤ÚÓËÛË Î·ÙËÁfiÚËÌ· (ÙÔ) kallëzues, -i Î·ÙËÁÔÚËÌ·ÙÈÎfi˜, -‹, -fi kallëzuesor,

-e Î·ÙËÁÔÚÔ‡ÌÂÓÔ përcaktorkallëzuesor, Î·ÙËÁÔÚËÌ·ÙÈÎfi˜˘Ú‹Ó·˜ bërthama kallëzuesore

Î·ÙËÁÔÚÔ‡ÌÂÓÔ (ÙÔ) kallëzuesor, -i Î·ÙËÁÔÚÔ‡ÌÂÓÔ (ÙÔ) kallëzuesor, -i,

kallëzues emëror ∫ÏËÙÈÎ‹ (Ë) thirror/e, -ja ÎÏ›ÛË (Ë) 1. eptim, fleksion 2. lakim, -

i [ÂÚ› ÔÓÔÌ¿ÙˆÓ], zgjedhim, -i[ÂÚ› ÚËÌ¿ÙˆÓ]

ÎÏÈÙfi˜, -‹, -fi lakuesh/ëm, -me (i, e) ÎÏÈÙfi˜, -‹, -fi ndryshuesh/ëm, -me (i, e)

ÎÏÈÙfi Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘ pjesë endryshueshme e ligjëratës,·ÓÙ›ı. ¿ÎÏÈÙÔ˜, -Ë, -Ô

ÎÔÈÓfi˜, -‹, -fi përgjithsh/ëm, -me (i, e) ÎfiÌÌ· (ÙÔ) presj/e, -a ÎÚ¿ÛË (Ë) krasis, -i ÎÙËÙÈÎfi˜, -‹, -fi pronor, -e Î˘‚¤ÚÓËÛË (Ë) drejtim, -i, reksion, -i

‚Ï. Î·È Î·ÙÂ‡ı˘ÓÛË Î‡ÚÈÔ˜, -·, -Ô [ÂÚ› Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎÒÓ]

përveç/ëm, -me (i, e) Ï·Ú˘ÁÁÈÎfi˜, -‹, -fi grykor, -e ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· (Ë) funksion, -i ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÎfi˜, -‹, -fi funksional -e Ï¤ÍË (Ë) fjal/ë, -a Ï¤ÍËÌ· (ÙÔ) leksem/ë, -a ÏÂÍÈÎfi (ÙÔ) fjalor, -i leksik, -u ‚Ï. Î·È

ÏÂÍÈÏfiÁÈÔ ÏÂÍÈÎfi˜, -‹, -fi leksikor, -e ÏÂÍÈÏfiÁÈÔ (ÙÔ) leksik, -u, fjalor, -i,

fjalës, -i ‚Ï. Î·È ÏÂÍÈÎfiÏ‹ÌÌ· (ÙÔ) lem/ë, -a, njësi leksikoreÏfiÁÔ˜ (Ô) ligjërimi, -i ÏfiÁÔ˜ (Ô) ligjërat/ë, -a Ù· Ì¤ÚË ÙÔ˘

ÏfiÁÔ˘ pjesët e ligjëratës ÌÂÁÂı˘ÓÙÈÎfi˜, -‹, -fi zmadhues, -e Ì¤ÏÏÔÓÙ·˜ (Ô) e ardhm/e, -ja (e) Úfi-

ÙÂÚÔ˜ Ì¤ÏÏÔÓÙ·˜ e ardhme epërparme

Ì¤ÛÔ˜, -Ë, -Ô mes/ëm, -me (i, e) Ì¤ÛÔÊˆÓ‹ÂÓ zanore e ngritjes sëmesme

Ì¤ÛÔ˜, -Ë, -Ô mesor, -e ÌÂÙ·‚·ÙÈÎfi˜, -‹, -fi kalimtar, -e

·ÓÙ›ı. ·ÌÂÙ¿‚·ÙÔ˜, -Ë, -Ô ÌÂÙ·ÙÔÓÈÎfi˜, -‹, -fi pastheksor, -e ÌÂÙÔ¯‹ (Ë) pjesor/e, -ja ÌËÙÚˆÓ˘ÌÈÎfi (ÙÔ) emër matronimikÌËÙÚˆÓ˘ÌÈÎfi˜, -‹, -fi matronimik, -e ÌÔÓÔÛ‡ÏÏ·‚Ô˜, -Ë, -Ô njërrokësh, -e ÌÔÓÔÊıÔÁÁÔÔÈËÌ¤ÓÔ˜, -Ë, -Ô

monoftonguar (i, e) ÌÔÓÔÊıÔÁÁÔÔ›ËÛË (Ë) monoftongim,

-i ÌfiÚÈÔ (ÙÔ) pjesëz, -a ÌÔÚÊ‹ (Ë) trajt/ë, -a ÔÚÈÛÙÈÎ‹ ÌÔÚÊ‹

trajta e shquar, ·fiÚÈÛÙË ÌÔÚÊ‹trajta e pashquar

ÌfiÚÊËÌ· (ÙÔ) morfem/ë, -a ÌÔÚÊÔÏÔÁ›· (Ë) morfologji, -a ÌÔÚÊÔÏÔÁÈÎfi˜, -‹, -fi morfologjik, -e ÌÔÚÊÔÔÈËÙÈÎfi˜, -‹, -fi trajtëformues,

-e ÌÔÚÊÔÊˆÓÔÏÔÁ›· (Ë), morfonologji,

-a ‚Ï. Î·È ÌÔÚÊˆÓÔÏÔÁ›· ÌÔÚÊˆÓÔÏÔÁ›· (Ë), morfonologji, -a

‚Ï. Î·È ÌÔÚÊÔÊˆÓÔÏÔÁ›· Ô‰ÔÓÙÈÎfi˜, -‹, -fi dhëmbor, -e ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· (Ë) familj/e, -a ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·

Ï¤ÍÂˆÓ familje fjalësh ÔÈÎÔÁÂÓÂÈ·Îfi˜, -‹, -fi familjar, -e Ù·

ÔÈÎÔÁÂÓÂÈ·Î¿ emrat familjarë ÔÌ¿‰· (Ë) grup, -i ÔÌ·Ïfi˜, -‹, -fi rregullt (i, e) ·ÓÙ›ı.

·ÓÒÌ·ÏÔ˜, -Ë, -Ô ÔÌÈÏ›· (Ë) folur, -it (të) fiÌÔÈÔ˜, -·, -Ô njëjtë (i, e) ÔÌˆÓ˘Ì›· (Ë) homonimi, -a ÔÌÒÓ˘ÌÔ (ÙÔ) homonim, -i fiÓÔÌ· (ÙÔ) em/ër, -ri ‚Ï. Î·È Ô˘ÛÈ·-

ÛÙÈÎfi√ÓÔÌ·ÛÙÈÎ‹ (Ë) emëror/e, -ja ÔÓÔÌ·ÛÙÈÎfi˜, -‹, -fi emëror, -e ÔÓÔ-

Ì·ÛÙÈÎ‹ ÙÒÛË rasë emëroreÔÓÔÌ·ÙÔÔÈ›· tingullimitim, -i,

onomatope, -jaÔÍ‡ÙÔÓÔ˜, -Ë, -Ô oksiton, -e, me theks

fundor ÔÚıÔÁÚ·Ê›· (Ë) drejtshkrim, -i ÔÚıÔÁÚ·ÊÈÎfi˜, -‹, -fi drejtshkrimor,

-e ÔÚıÔÁÚ·ÊÈÎÔ› Î·ÓfiÓÂ˜,rregulla drejtshkrimore

ÔÚıÔ¤ÂÈ· (Ë) drejtshqiptim, -i ÔÚıÔÂÈÎfi˜, -‹, -fi drejtshqiptimor, -e ÔÚÈÛÙÈÎ‹ (Ë) dëftor/e, -ja ÔÚÈÛÙÈÎfi˜, -‹, -fi shques, -e, shquar (i,

e), caktuar (i, e) ·ÓÙ›ı. ·fiÚÈ-ÛÙÔ˜, -Ë, -Ô

fiÚÔ˜ (Ô) gjymtyr/ë, -a Ô˘‰ÂÙÂÚÔÔ›ËÛË (Ë) neutralizim, -i Ô˘‰¤ÙÂÚÔ˜, -Ë, -Ô asnjanës, -e Ô˘Ú¿ÓˆÛË (Ë) qiellzorizim, -i,

palatalizim, -iÔ˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi (ÙÔ) em/ër, -ri ‚Ï. Î·È

fiÓÔÌ· ·ıËÙÈÎfi˜, -‹, -fi pësor, -e ·Ú·ÁˆÁ‹ (Ë) prejardhj/e, -a Ë Î·Ù·-

ÁˆÁ‹ ÙË˜ Ï¤ÍË˜ prejardhja efjalës, Ë Î·Ù·ÁˆÁ‹ ÙË˜ ÁÏÒÛÛ·˜prejardhja e gjuhës

·Ú·ÁˆÁ‹ (Ë) fjalëformim, -i ‚Ï. Î·È·Ú·ÁˆÁÈÎfi

·Ú·ÁˆÁÈÎfi (ÙÔ) fjalëformim, -i‚Ï. Î·È ·Ú·ÁˆÁ‹

·Ú·ÁˆÁÈÎfi˜, -‹, -fi fjalëformues, -e ·Ú¿ÁˆÁÔ (ÙÔ) fjala e prejardhur ·Ú¿ÁˆÁÔ˜, -Ë, -Ô prejardhur (i, e) ·Ú·ıÂÙÈÎ¿ (Ù·) shkallët e krahasimit ·Ú·ÎÂ›ÌÂÓÔ˜ (Ô) kryer, -a (e) ·Ú·Û‡ÓıÂÙÔ (ÙÔ) fjalë e mbipërbërë ·Ú·Û‡ÓıÂÙÔ˜, -Ë, -Ô mbipërbërë (i, e) ·Ú·Ù·ÎÙÈÎfi˜, -‹, -fi bashkërenditës,

-e·Ú¿Ù·ÍË (Ë) pranëvëni/e, -a,

bashkërenditj/e, -a·Ú¿Ù·ÍË (Ë) bashkërenditj/e, -a,

pranëvendosj/e, -a, pranëvëni/e,-a, bashkim, -i

107

108

·Ú·Ù·ÙÈÎfi˜ (Ô) pakryer, -a (e) ·Ú·ÙÛÔ‡ÎÏÈ (ÙÔ) nofk/ë, -a ·ÚÂÌ‚ÔÏ‹ (Ë) interferenc/ë, -a ·Ú¤ÓıÂÛË (Ë) kllap/ë, -a ·ÚÔÍ‡ÙÔÓÔ˜, -Ë, -Ô paroksiton, -e,

me theks parafundor·ÚˆÓ˘Ì›· (Ë) paronimi, -a ·ÚÒÓ˘ÌÔ (ÙÔ) paronim, -i ·ÙÚˆÓ˘ÌÈÎfi (ÙÔ) patronimik, -e ·‡Ï· (Ë) 1. viz/ë, -a 2. pushim, -i,

pauz/ë, -aÂÚÈÏËÙÈÎfi˜, -‹, -fi përmbledhës, -e ÂÚÈÊÚ·ÛÙÈÎfi˜, -‹, -fi përbërë (i, e),

perifrastik, -e, ÂÚÈÊÚ·ÛÙÈÎfi˜¯ÚfiÓÔ˜ kohë e përbërë

Èı·ÓfiÙËÙ· (Ë) mundësi, -a Ï¿ÁÈÔ˜, -·, -Ô zhdrejtë (i, e) Ï¿ÁÈ·

ÙÒÛË rasë e zhdrejtë, Ï¿ÁÈÔ˜ÏfiÁÔ˜ ligjëratë e zhdrejtë

ÏËı˘ÓÙÈÎfi˜ (Ô) shumës, -i ÔÈËÙÈÎfi ·›ÙÈÔ (ÙÔ) kundrinor i

vepruesit ÔÏ˘Û‡ÏÏ·‚Ô˜, -Ë, -Ô shumërrokësh, -e Ú·ÁÌ·ÙÔÏÔÁ›· (Ë) pragmatologji, -a ÚfiıÂÛË (Ë) parafjal/ë, -a ÚÔıÂÙÈÎfi˜, -‹, -fi protetik, -e,

paravendosur (i, e)ÚfiıËÌ· (ÙÔ) parashtes/ë, -a ÚÔÎÏÈÙÈÎfi˜, -‹, -fi proklitik, -e ÚÔ·ÚÔÍ‡ÙÔÓÔ˜, -Ë, -Ô proparoksiton,

-e, me theks tejfundorÚÔ·ÚÔÍ‡ÙÔÓÔ˜, -Ë, -Ô proparoksiton,

-e, tejfundor, -eÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌfi˜ (Ô) përcaktor, -e (ÂÈ-

ıÂÙÈÎfi˜), rrethanor, -i (ÂÈÚÚË-Ì·ÙÈÎfi˜), ¯ÚÔÓÈÎfi˜ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈ-

ÛÌfi˜ rrethanor i kohës, ÙÔÈÎfi˜ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌfi˜ rrethanor ivendit, ÙÚÔÈÎfi˜ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈ-ÛÌfi˜ rrethanor i mënyrës,·ÈÙÈÔÏÔÁÈÎfi˜ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌfi˜rrethanor i shkakut, ÙÂÏÈÎfi˜ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌfi˜ rrethanor iqëllimit, ÔÛÔÙÈÎfi˜ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈ-ÛÌfi˜ rrethanor i sasisë, ·Ú·-¯ˆÚËÙÈÎfi˜ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌfi˜rrethanor i lejimit

ÚÔÛÙ·ÎÙÈÎ‹ (Ë) urdhëror/e, -ja ÚÔÛÙÚÈ‚fiÌÂÓÔ˜, -Ë, -Ô frikativ, -e ÚfiÛÊ˘Ì· (ÙÔ) ndajshtes/ë, -a, afiks, -iÚÔÛˆ‰›· (Ë) prozodi, -a ÚfiÛˆÔ (ÙÔ) vet/ë, -a ÚfiÙ·ÍË (Ë) paravendosj/e, -a,

protaks/ë, -a ÚfiÙ·ÛË (Ë), fjali, -a, fraz/ë, -a ‚Ï. Î·È

ÊÚ¿ÛË ÚÔÙÔÓÈÎfi˜, -‹, -fi paratheksor, -e ÚÔÙÚÂÙÈÎfi˜, -‹, -fi nxitës, -e ÚÔ-

ÙÚÂÙÈÎ‹ ÚfiÙ·ÛË fjali nxitëse ÚÔÊÔÚ¿ (Ë) shqiptim, -i ÚˆÙfiÙ˘Ô˜, -Ë, -Ô parmë (i, e) ÙÒÛË (Ë) bjerrj/e, -a ÙÒÛË (Ë) ras/ë, -a Â˘ıÂ›· ÙÒÛË rasë

e drejtë, Ï¿ÁÈ· ÙÒÛË rasë ezhdrejtë

ÙÒÛË (Ë) rëni/e, -a, bjerrj/e, -aÚ·¯È·›Ô˜, -·, -Ô dorsal, -e Ú‹Ì· (ÙÔ) folj/e, -a ÚËÌ·ÙÈÎfi˜, -‹, -fi foljor, -e Ú›˙· (Ë) rrënj/ë, -a ÚÈ˙ÈÎfi˜, -‹, -fi rrënjor, -e ÛËÌ·ÛÈÔÏÔÁÈÎfi˜, -‹, -fi kuptimor, -e,

semantik, -e, semasiologjik, -eÛËÌÂ›Ô (ÙÔ) shenj/ë, -a Ù· ÛËÌÂ›· ÛÙ›-

ÍË˜ shenjat e pikësimit ÛÙ·Ê˘ÏÈÎfi˜, -‹, -fi uvular, -e ÛÙÈÁÌÈ·›Ô˜, -·, -Ô çastit (i, e) ÛÙ›ÍË (Ë) pikësim, -i Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓÔ˜, -Ë, -Ô konkret, -e Û˘ÁÎfiÏÏËÛË (Ë) aglutinim, -i Û˘ÁÎÔÏÏËÙÈÎfi˜, -‹, -fi aglutinues, -e Û˘ÁÎÔ‹ (Ë) sinkop/ë, -a Û‡ÁÎÚÈÛË (Ë) krahasim, -i Û˘ÁÎÚÈÙÈÎfi˜, -‹, -fi krahasues, -e Û˘Á¯ÚÔÓÈÎfi˜, -‹, -fi sinkronik, -e Û˘ÏÏ·‚‹ (Ë) rrokj/e, -a Û˘ÌÚÔÊÔÚ¿ (Ë) bashkëshqiptim, -i Û˘ÌÊˆÓ›· (Ë) përshtatj/e, -a Û‡ÌÊˆÓÔ (ÙÔ) bashkëtingëllor/e, -ja Û˘Ó·›ÚÂÛË (Ë) kontraksion, -i,

sinerez/ë, -a Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈÎfi˜, -‹, -fi afektiv, -e Û˘Ó·ÏÔÈÊ‹ (Ë) sinalef/ë, -a Û‡Ó‰ÂÛÌÔ˜ (Ô) lidhëz, -a Û˘Ó‰ÂÙÈÎfi (ÙÔ) këpuj/ë, -a Û˘Ó‰ÂÙÈÎfi˜, -‹, -fi këpujor, -e Û˘ÓÂ¯‹˜, -‹˜, -¤˜ vazhduar (i, e) Û‡ÓıÂÛË (Ë) ‚Ï. Î·È përbërj/e, -a,

kompozim, -i Û‡ÓıÂÙÔ (ÙÔ) fjalë e përbërëÛ‡ÓıÂÙÔ˜, -Ë, -Ô përbërë (i, e), Û‡ÓıÂ-

ÙÔ˜ ¯ÚfiÓÔ˜ kohë e përbërë Û‡ÓÔÏÔ (ÙÔ) togfjalësh, -i, tog, -u Û‡ÓÔÏÔ (ÙÔ) tog, -u Û‡ÓÙ·ÁÌ· (ÙÔ) sintagm/ë, -a, tog, -u Û˘ÓÙ·ÎÙÈÎfi˜, -‹, -fi sintaksor, -e Û‡ÓÙ·ÍË (Ë) sintaks/ë, -a Û˘ÓÙÔÌÔÁÚ·Ê›· (Ë) shkurtes/ë, -a

Û˘ÓˆÓ˘Ì›· (Ë) sinonimi, -a Û˘ÓÒÓ˘ÌÔ (ÙÔ) sinonim, -i Û˘ÚÈÛÙÈÎfi (ÙÔ) bashkëtingëllore

spirante Û˘ÚÈÛÙÈÎfi˜, -‹, -fi fishkëllor, -e Û˘ÚÈÛÙÈÎfi˜, -‹, -fi spirant, -e Û˘ÛÙ·ÙÈÎfi (ÙÔ) përbërës, -i Û‡ÛÙËÌ· (ÙÔ) sistem, -i Û¯¤ÛË (Ë) marrëdhëni/e, -a ÁÏˆÛÛÈÎ‹

Û¯¤ÛË marrëdhënie gjuhësore,ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎ‹ Û¯¤ÛË marrëdhëniegramatikore, Û˘ÓÙ·ÎÙÈÎ‹ Û¯¤ÛËmarrëdhënie sintaksore

Ù·ÎÙÈÎfi˜, -‹, -fi rreshtor, -e ÙÂÏÂ›· (Ë) pik/ë, -a ¿Óˆ Î·È Î¿Ùˆ

ÙÂÏÂ›· dy pikatÙÂÏÈÎfi˜, -‹, -fi qëllimor, -e ÙÂÏÈÎfi˜, -‹, -fi fundor, -e ·ÓÙ›ı.

·ÚÎÙÈÎfi˜, -‹, -fi, ·Ú¯ÈÎfi˜, -‹, -fi ÙÂÙÚ·Û‡ÏÏ·‚Ô˜, -Ë, -Ô katërrokësh, -e ÙÔÓÈÛÌ¤ÓÔ˜, -Ë, -Ô theksuar (i, e) ÙÔÓÈÛÌfi˜ (Ô) theksim, -i ÙfiÓÔ˜ (Ô) theks, -i ÙÔÈÎfi˜, -‹, -fi vendor, -e ÙÔˆÓ‡ÌÈÔ (ÙÔ) toponim, -i ÙÔÛÎÈÎ‹ (ÓÔÙÈÔ·Ï‚·ÓÈÎ‹ ‰È¿ÏÂÎÙÔ˜)

toskërisht/e, -ja ÙÚÈÛ‡ÏÏ·‚Ô˜, -Ë, -Ô trirrokësh, -e ÙÚÔÈÎfi˜, -‹, -fi mënyror, -e ÙÚÔÈÎfiÙËÙ· (Ë) modalitet, -i ˘ÁÚfi˜, -‹, -fi lëngët (i, e) ˘ÂÚÛ˘ÓÙ¤ÏÈÎÔ˜ (Ô) më se e kryer

·Úˆ¯ËÌ¤ÓÔ˜ ˘ÂÚÛ˘ÓÙ¤ÏÈÎÔ˜e kryer e tejshkuar

˘ÂÚˆÈÎfi˜, -‹, -fi velar, -e ˘ÔıÂÙÈÎ‹ (Ë) kushtor/e, -ja ‚Ï. Î·È

109

110

‰˘ÓËÙÈÎ‹˘ÔÎÂ›ÌÂÓÔ (ÙÔ) kryefjal/ë, -a ˘ÔÎÔÚÈÛÙÈÎfi (ÙÔ) emër përkëdhelës /

zvogëlues ˘ÔÎÔÚÈÛÙÈÎfi˜, -‹, -fi përkëdhelës, -e,

zvogëlues, -e˘ÔÙ·ÎÙÈÎ‹ (Ë) lidhor/e, -ja ˘ÔÙ·ÎÙÈÎfi˜, -‹, -fi nënrenditës, -e˘fiÙ·ÍË (Ë) nënrenditj/e, -a‡„Ô˜ (ÙÔ) lartësi, -a Ê·ÙÈÎfi˜, -‹, -fi fatik, -e Ê·ÙÓÈ·Îfi˜, -‹, -fi alveolar, -e ÊÚ·ÛÂoÏÔÁÈÛÌfi˜ (Ô) njësi / shprehje

frazeologjikeÊÚ·ÛÂÏÔÁÈÛÌfi˜ (Ô) njësi

frazeologjike ÊÚ·ÛÂÔÏÔÁÈÎfi˜, -‹, -fi frazeologjik, -e

ÊÚ·ÛÂÔÏÔÁÈÎ‹ ÂÓfiÙËÙ· njësifrazeologjike ‚Ï. Î·È ÊÚ·ÛÂÔÏÔ-ÁÈÛÌfi˜

ÊÚ¿ÛË (Ë), fraz/ë, -a, fjali, -a ‚Ï. Î·È

ÚfiÙ·ÛËÊˆÓ‹ (Ë) trajt/ë, -a (foljore) ÂÓÂÚÁËÙÈ-

Î‹ ÊˆÓ‹ trajtë veprore, ·ıËÙÈ-Î‹ ÊˆÓ‹ trajtë pësore

ÊˆÓ‹ÂÓ (ÙÔ) zanor/e, -ja ÊÒÓËÌ· (ÙÔ) fonem/ë, -a ÊˆÓËÙÈÎ‹ (Ë) fonetik/ë, -a ÊˆÓËÙÈÎfi˜, -‹, -fi fonetik, -e ¯·ÌËÏfi˜, -‹, -fi ulët (i, e), ¯·ÌËÏfi

ÊˆÓ‹ÂÓ zanore e ngritjes së ulët ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ (Ô) karakter, -i ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi (ÙÔ) veçori, -a,

karakteristik/ë, -a¯·ÛÌˆ‰›· (Ë) hiatus, -i ¯ÂÈÏÈÎfi˜, -‹, -fi buzor, -e ¯ÚÔÓÈÎfi˜, -‹, -fi kohor, -e ¯ÚfiÓÔ˜ (Ô) koh/ë, -a „Â˘‰ÒÓ˘ÌÔ (ÙÔ) pseudonim, -i „ËÏfi˜, -‹, -fi lartë (i, e) „ËÏfi ÊˆÓ‹ÂÓ

zanore e ngritjes së lartë

110

µπµ§π√°ƒ∞ºπ∞

∞¡¢ƒπø∆∏™, ¡. ¶. (1992): ∂∆Àª√§√°π∫√ §∂•π∫√ ∆∏™ ∫√π¡∏™¡∂√∂§§∏¡π∫∏™, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË: π¡™ (πª∆) ∞¶£, °ã ¤Î‰ÔÛË ÌÂ ‰ÈÔÚ-ıÒÛÂÈ˜ Î·È ÚÔÛı‹ÎÂ˜ ÙÔ˘ Û˘ÁÁÚ·Ê¤· [∞ã ¤Î‰ÔÛË: ∞ı‹Ó· 1951]

BUCHHOLZ, O-FIEDLER, W. (1987): ALBANISCHE GRAMMATIK,Leipzig: VEB Verlag

°∫π¡∏, N. (1993): ∂§§∏¡√-∞§µ∞¡π∫√ §∂•π∫√ [N. H. GJINI, FJALORGREQISHT-SHQIP], ÂÈÌ¤ÏÂÈ·: ∫ˆÓÛÙ. ∂˘. √ÈÎÔÓfiÌÔ˘, ¤Î‰ÔÛË ¶·ÓÂ-ÈÛÙËÌ›Ô˘ πˆ·ÓÓ›ÓˆÓ

°∫π¡∏, N. (1998): ∞§µ∞¡√-∂§§∏¡π∫√ §∂•π∫√ [N. H. GJINI, FJALORSHQIP-GREQISHT], ÂÈÌ¤ÏÂÈ·: °ÂÒÚÁÈÔ˜ ¢. ∫·„¿ÏË˜, ¤Î‰ÔÛË ¶·ÓÂÈ-ÛÙËÌ›Ô˘ πˆ·ÓÓ›ÓˆÓ

DEMIRAJ, SH. (1986): GRAMATIKË HISTORIKE E GJUHËS SHQIPE,Tiranë: «8 Nëntori» [π™∆√ƒπ∫∏ °ƒ∞ªª∞∆π∫∏ ∆∏™ ∞§µ∞¡π∫∏™°§ø™™∞™, ∆›Ú·Ó·]

EDENEIER, H. (1976): SPRACHVERGLEICH GRIECHISCH-DEUTSCH,Düsseldorf: Schwann

FJALOR (1984): FJALOR I SHQIPES SË SOTME, Tiranë: AShRPSh, IGjL[§∂•π∫√ ∆∏™ ™À°Ãƒ√¡∏™ ∞§µ∞¡π∫∏™, ∆›Ú·Ó·]

FONETIKA DHE GRAMATIKA (1976): FONETIKA DHE GRAMATIKA EGJUHËS SË SOTME LETRARE SHQIPE (√Ì¿‰·˜ Û˘ÁÁÚ·Ê¤ˆÓ), II,Tiranë: AShRPSh, IGjL [ºø¡∏∆π∫∏ ∫∞π °ƒ∞ªª∞∆π∫∏ ∆∏™™À°Ãƒ√¡∏™ ∞§µ∞¡π∫∏™, II, ∆›Ú·Ó·]

GJINI, N. (1971): §∂•π∫√ ∞§µ∞¡√-∂§§∏¡π∫√ [N. H. GJINI, FJALORSHQIP-GREQISHT], ∆›Ú·Ó·: SHBLSH

GUIRAUD, P. (1989): ™∏ª∂π√§√°π∞, ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË: ™¿‚‚·-µ¿ÛÔ˘ µ·ÛÈÏÂ›-Ô˘, ∞ı‹Ó·: ∑·¯·ÚfiÔ˘ÏÔ˜ [∆›ÙÏÔ˜ ÚˆÙÔÙ‡Ô˘: LA SEMIOLOGIE,PUF, 1971]

HOLTON, D., MACKRIDGE, P., ºπ§π¶¶∞∫∏-WARBURTON, E. (1999):°ƒ∞ªª∞∆π∫∏ ∆∏™ ∂§§∏¡π∫∏™ °§ø™™∞™, ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË: µ·Û›ÏË˜

111

™˘ÚfiÔ˘ÏÔ˜, ∞ı‹Ó·: ¶·Ù¿ÎË˜ [∆›ÙÏÔ˜ ÚˆÙÔÙ‡Ô˘: Greek Grammar,A Comprehensive Grammar of the Modern Language, London: Routledge1997]

£∂ª∞∆∞ ¡∂√∂§§∏¡π∫∏™ ™À¡∆∞•∏™ - £∂øƒπ∞ - ∞™∫∏™∂π™ (1998)(¢ÈÂ˘ı‡ÓÙÚÈ· ÔÌ¿‰·˜ ÂÚÁ·Û›·˜: ¢. £ÂÔÊ·ÓÔÔ‡ÏÔ˘-∫ÔÓÙÔ‡): ¢È·ÙÌË-Ì·ÙÈÎfi ¶ÚfiÁÚ·ÌÌ· ¢È‰·ÛÎ·Ï›·˜ ÙË˜ ¡¤·˜ ∂ÏÏËÓÈÎ‹˜ ˆ˜ •¤ÓË˜ °ÏÒÛ-Û·˜, ºÈÏÔÛÔÊÈÎ‹ ™¯ÔÏ‹, ∂ıÓÈÎfi Î·È ∫·Ô‰ÈÛÙÚÈ·Îfi ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ∞ıËÓÒÓ

KAZAZIS, K. - PENTHEROUDAKIS, J. (1976): «Reduplication of indefinitedirect objects in Albanian and Modern Greek», LANGUAGE, No. 2, 1976:398-403

∫§∞πƒ∏™, Ã - ª¶∞ª¶π¡πø∆∏™, °. (1996): °ƒ∞ªª∞∆π∫∏ ∆∏™ ¡∂∞™∂§§∏¡π∫∏™, ¢ÔÌÔÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÎ‹-∂ÈÎÔÈÓˆÓÈ·Î‹, π. ∆Ô ŸÓÔÌ·. ∞Ó·ÊÔ-Ú¿ ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÙË˜ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜, ∞ı‹Ó·: ∂ÏÏËÓÈÎ¿ °Ú¿ÌÌ·Ù·

MACKRIDGE, P. (1990): ∏ ¡∂√∂§§∏¡π∫∏ °§ø™™∞, ¶ÂÚÈÁÚ·ÊÈÎ‹ ·Ó¿-Ï˘ÛË ÙË˜ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ∫ÔÈÓ‹˜, ªÂÙ¿ÊÚ·ÛË ∫ÒÛÙ· ¡. ¶ÂÙÚfiÔ˘ÏÔ˘,∞ı‹Ó·: ¶·Ù¿ÎË˜ [∆›ÙÏÔ˜ ÚˆÙÔÙ‡Ô˘: PETER MACKRIDGE, THEMODERN GREEK LANGUAGE, Oxford University Press, 1985]

MARTINET, A. (1987): ™∆√πÃ∂π∞ °∂¡π∫∏™ °§ø™™√§√°π∞™, ÌÂÙ¿ÊÚ·-ÛË ∞Á·ıÔÎÏ‹ §. Ã·Ú·Ï·ÌfiÔ˘ÏÔ˘, ‚ã ¤Î‰ÔÛË ·Ó·ıÂˆÚËÌ¤ÓË Î·ÈÛ˘ÌÏËÚˆÌ¤ÓË, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË: ∞¶£ π¡™ (πª∆) [∆›ÙÏÔ˜ ÚˆÙÔÙ‡Ô˘:André Martinet, ELEMENTS DE LINGUISTIQUE GENERALE,Nouvelle édition remaniée et mise à jour, Paris: Armand Colin, 1980]

MIRAMBEL, A. (1988): ∏ ¡∂∞ ∂§§∏¡π∫∏ °§ø™™∞, ÂÚÈÁÚ·Ê‹ Î·È ·Ó¿-Ï˘ÛË, ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ™Ù·Ì. ∫. ∫·Ú·Ù˙¿, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË: ∞¶£ π¡™ (πª∆), 2Ë¤Î‰ÔÛË ÊˆÙÔÙ˘ÈÎ‹ [∆›ÙÏÔ˜ ÚˆÙÔÙ‡Ô˘: LA LANGUE GRECQUEMODERNE, description et analyse, Paris: Klincksieck 1959]

ª∞°√À§∞™, °. (1983): ∂π™∞°ø°∏ ™∆∏ ºø¡√§√°π∞ ∆∏™ ¡∂∞™∂§§∏¡π∫∏™ (·ÓÂÈÛÙËÌÈ·Î¤˜ ·Ú·‰fiÛÂÈ˜), ∞ı‹Ó·

PRING, J. T. (1950): A GRAMMAR OF MODERN GREEK ON APHONETIC BASIS, University of London Press

¶∂∆ƒ√À¡π∞™, ∂. µ. (1984): ¡∂√∂§§∏¡π∫∏ °ƒ∞ªª∞∆π∫∏ ∫∞π

112

™À°∫ƒπ∆π∫∏ («∞¡∆π¶∞ƒ∞£∂∆π∫∏») ∞¡∞§À™∏, ∆fiÌÔ˜ ∞ã, °ÂÓÈ-Î¤˜ ÁÏˆÛÛÈÎ¤˜ ·Ú¯¤˜. ºˆÓËÙÈÎ‹. ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ ÛÙË ºˆÓÔÏÔÁ›·. ª¤ÚÔ˜ ∞ã:£ÂˆÚ›·, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË: USP

™∂∆∞∆√™, ª. (1974): ºø¡√§√°π∞ ∆∏™ ∫√π¡∏™ ¡∂√∂§§∏¡π∫∏™,∞ı‹Ó·: ¶··˙‹ÛË˜

SPIRO, ∞. (1999): Mbi drejtshkrimin shqip të emrave me prejardhje greke(¶ÂÚ› ÙË˜ ÔÚıÔÁÚ·Ê›·˜ ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ‰·ÓÂ›ˆÓ ÙË˜ ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜),ALBANOHELLENICA, 1, 1999: 17-32

∆∑∞ƒ∆∑∞¡√™, ∞. ∞. (1991∞): ¡∂√∂§§∏¡π∫∏ ™À¡∆∞•π™ (∆∏™∫√π¡∏™ ¢∏ª√∆π∫∏™), µã ¤Î‰ÔÛÈ˜ (·Ó·Ù‡ˆÛÈ˜), ∆fiÌÔ˜ ∞ã, £ÂÛÛ·-ÏÔÓ›ÎË: ∫˘ÚÈ·Î›‰Ë˜ [∞ã ¤Î‰ÔÛË: √∂™µ, 1946]

∆∑∞ƒ∆∑∞¡√™, ∞. ∞. (1991µ): ¡∂√∂§§∏¡π∫∏ ™À¡∆∞•π™ (∆∏™∫√π¡∏™ ¢∏ª√∆π∫∏™) °ã ¤Î‰ÔÛÈ˜ (·Ó·Ù‡ˆÛÈ˜ ÙË˜ ‰Â˘Ù¤Ú·˜ ÂÎ‰fi-ÛÂˆ˜ ÙÔ˘ 1963), ∆fiÌÔ˜ µã, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË: ∫˘ÚÈ·Î›‰Ë˜ [∞ã ¤Î‰ÔÛË:√∂™µ, 1953Ø µã ¤Î‰ÔÛË: 1963]

∆ƒπ∞¡∆∞ºÀ§§π¢∏™, ª. (Î·È ÔÌ¿‰·˜ Û˘ÁÁÚ·Ê¤ˆÓ) (1941):¡∂√∂§§∏¡π∫∏ °ƒ∞ªª∞∆π∫∏ (ÙË˜ ‰ËÌÔÙÈÎ‹˜), ·Ó·Ù‡ˆÛË ÙË˜¤Î‰ÔÛË˜ ÙÔ˘ √∂™µ (1941) ÌÂ ‰ÈÔÚıÒÛÂÈ˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË: ∞¶£, π¡™, πª∆

TRIANDAFILIDHIS, ª. A. (1995): GRAMATIKË E VOGËL EGREQISHTES SË RE, përkthyer nga Dhori Q. Qiriazi, UniversitetiAristoteli i Selanikut, Instituti i Studimeve Neohelenike, FondacioniManolis Triandafilidis [∆›ÙÏÔ˜ ÚˆÙÔÙ‡Ô˘: ª∞¡√§∏ ∞.∆ƒπ∞¡∆∞ºÀ§§π¢∏, ªπ∫ƒ∏ ¡∂√∂§§∏¡π∫∏ °ƒ∞ªª∞∆π∫∏, 1Ë¤Î‰ÔÛË ∞ı‹Ó· 1949, 2Ë ¤Î‰ÔÛË (ÌÂ ‚ÂÏÙÈÒÛÂÈ˜) £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1975, £ÂÛ-Û·ÏÔÓ›ÎË]

∆™√¶∞¡∞∫∏™, ∞. (1994): ¡∂√∂§§∏¡π∫∏ °ƒ∞ªª∞∆π∫∏, µã ¤Î‰ÔÛË,£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË: ∫˘ÚÈ·Î›‰Ë˜ - ∞ı‹Ó·: ∂ÛÙ›·

113

∞¡∞§À∆π∫√™ ¶π¡∞∫∞™ ¶∂ƒπ∂Ã√ª∂¡ø¡

¶PO§O°O™ .............................................................................................................. 5¶∂ƒπ∂Ã√ª∂¡∞...................................................................................................... 90. ∂π™∞°ø°∏ .......................................................................................................... 11

0.1 ∞ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓÔ .................................................................................................... 111. ∞§µ∞¡π∫∏ ∫∞π ∂§§∏¡π∫∏ °§ø™™∞........................................................ 11

1.1 KÔÈÓ¿ ÁÂÓÈÎ¿ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎ¿ ÙË˜ ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜ Î·È ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ............ 111.2 ∂ÏÏËÓÔ·Ï‚·ÓÈÎ¤˜ ÁÏˆÛÛÈÎ¤˜ Û¯¤ÛÂÈ˜ .......................................................... 121.3 ∫·Ù·ÁˆÁ‹ ÙË˜ ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜.............................................................................. 131.4 ¢È¿ÏÂÎÙÔÈ ÙË˜ ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜ .............................................................................. 131.5 ¶ÚÒÙ· ÁÚ·Ù¿ ÌÓËÌÂ›· ÙË˜ ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜ ....................................................... 13

2. ºø¡∏∆π∫√ ∫∞π ºø¡√§√°π∫√ ™À™∆∏ª∞ ∆∏™ ∞§µ∞¡π∫∏™ ......... 142.1 ∞Ï‚·ÓÈÎfi ·ÏÊ¿‚ËÙÔ Î·È ÊˆÓËÙÈÎ‹ ·ÓÙÈÛÙÔÈ¯›·......................................... 142.2 ∆Ô ·Ï‚·ÓÈÎfi ·ÏÊ¿‚ËÙÔ ................................................................................. 152.3 ºˆÓËÂÓÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ÙË˜ ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜ Î·È ÙË˜ ¡∂ ....................................... 152.4 ™˘ÌÊˆÓÈÎ¿ Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· ÙË˜ ·Ï‚. Î·È ÙË˜ ¡∂ .............................................. 162.5 ¶›Ó·Î·˜ Û˘ÌÊÒÓˆÓ ÙË˜ ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜ ............................................................. 162.6 ¶›Ó·Î·˜ Û˘ÌÊÒÓˆÓ ÙË˜ ÓÂÔÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ........................................................ 172.7 ™‡ÁÎÚÈÛË ÙÔ˘ Î·Ù·ÏfiÁÔ˘ Û˘ÌÊÒÓˆÓ .......................................................... 172.8 ¢È·ÎÚÈÙÈÎ¤˜ ‰È·ÊÔÚ¤˜.................................................................................... 172.9 ∂ÚÌËÓÂ›· ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıËÙÈÎÔ‡ [ç] ˆ˜ ÛÙÈÁÌÈ·›Ô˘ [c] .................................... 182.10 ∂ÚÌËÓÂ›· ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıËÙÈÎÔ‡ [x] ˆ˜ ÛÙÈÁÌÈ·›Ô˘ [k].................................. 182.11 §¿ıË Î·Ù¿ ÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ· Î·Ù¿ÎÙËÛË˜ ÙË˜ ÛˆÛÙ‹˜ ÚÔÊÔÚ¿˜ ........... 182.12 ∞ÛÎ‹ÛÂÈ˜ ÛˆÛÙ‹˜ ÚÔÊÔÚ¿˜ ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ [x], [ç], [Á], [j] ................... 192.13 ¶·ÚÂÌ‚ÔÏ¤˜ ÛÂ ·ÓÙ›ıÂÙË Î·ÙÂ‡ı˘ÓÛË ........................................................ 19

3. ∆√¡π™ª√™ ......................................................................................................... 203.1 Ã·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ ÙfiÓÔ˘........................................................................................ 203.2 £¤ÛË ÙfiÓÔ˘ ..................................................................................................... 203.3 ¢˘Ó·ÌÈÎfiÙËÙ· ÙfiÓÔ˘ ..................................................................................... 21

4. °ƒ∞º∏ - √ƒ£√°ƒ∞ºπ∞ ∞¡∞°¡ø™∏ - √ƒ£√∂¶∂π∞.......................... 224.1 ¢È·ÊÔÚ¤˜ ÛÙËÓ ÔÚıÔÁÚ·Ê›·.......................................................................... 224.2 ¶ÚfiÁÓˆÛË Ï·ıÒÓ........................................................................................... 224.3 ¢È·ÎÚÈÙÈÎ¿ ÛËÌÂ›· ......................................................................................... 224.4 ÕÓˆ ÙÂÏÂ›·...................................................................................................... 234.5 ∂ÚˆÙËÌ·ÙÈÎfi.................................................................................................. 234.6 ÃÚ‹ÛË ÎÂÊ·Ï·›ˆÓ.......................................................................................... 234.7 ¶·ÚÂÌ‚ÔÏ¤˜ ÛÙËÓ ·Ó¿ÁÓˆÛË......................................................................... 24

115

5. °ƒ∞ªª∞∆π∫∏................................................................................................... 255.1 √ÚÈÛÙÈÎ¿ ¿ÚıÚ· ÛÙËÓ ·Ï‚·ÓÈÎ‹ Î·È ÛÙË ¡∂............................................... 255.2 °¤ÓË ÛÙËÓ ·Ï‚·ÓÈÎ‹ Î·È ÛÙË ¡∂................................................................... 255.3 ¢Â›ÎÙÂ˜ ·fiÚÈÛÙË˜ ÌÔÚÊ‹˜.............................................................................. 265.4 ¢Â›ÎÙÂ˜ ÔÚÈÛÙÈÎ‹˜ ÌÔÚÊ‹˜ ............................................................................ 265.5 ™˘ÓÔÙÈÎfi˜ ›Ó·Î·˜ ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎÒÓ ‰ÂÈÎÙÒÓ ·fiÚÈÛÙË˜ Î·È ÔÚÈÛÙÈÎ‹˜

ÌÔÚÊ‹˜ ÙˆÓ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎÒÓ ÛÙËÓ ·Ï‚·ÓÈÎ‹.................................................... 275.6 ¶·ÚÂÌ‚ÔÏ¤˜ Û¯ÂÙÈ˙fiÌÂÓÂ˜ ÌÂ Ù· ÔÚÈÛÙÈÎ¿ ¿ÚıÚ· ÙË˜ ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜ ............. 275.7 ¶·Ú¿ÏÂÈ„Ë ÔÚÈÛÙÈÎÔ‡ ¿ÚıÚÔ˘...................................................................... 295.8 °¤ÓÔ˜ ÔÓÔÌ¿ÙˆÓ ‰¤ÓÙÚˆÓ, Ê˘ÙÒÓ, ·Óı¤ˆÓ Î·È ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯ˆÓ Î·ÚÒÓ ..... 29

6. ∞ƒπ£ª√™ ............................................................................................................. 306.1 ¢Â›ÎÙÂ˜ ·ÚÈıÌÔ‡ – £¤Ì· ÏËı˘ÓÙÈÎÔ‡......................................................... 306.2 ∆ÚfiÔÈ Û¯ËÌ·ÙÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘ ÏËı˘ÓÙÈÎÔ‡ (·fiÚÈÛÙË ÌÔÚÊ‹). ........................ 316.3 Nomina singularia tantum Î·È nomina pluralia tantum............................... 32

7. ¶∆ø™∂π™ .............................................................................................................. 337.1 °ÂÓÈÎ‹ ÙÒÛË.................................................................................................. 337.2 ™˘ÌÊˆÓ›· Î·ÙËÁÔÚËÌ·ÙÈÎÔ‡ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌÔ‡ ........................................... 347.3 ∞ÈÙÈ·ÙÈÎ‹ ÙÒÛË ............................................................................................ 347.4 ¢ÈÏ·ÛÈ·ÛÌfi˜ ÙÔ˘ ¿ÌÂÛÔ˘ ·ÓÙÈÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ .................................................... 357.5 ¢È·ÊÔÚ¤˜ ÛÙÔ ¤ÌÌÂÛÔ ·ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓÔ............................................................... 367.6 ¢ÔÙÈÎ‹ ÙÒÛË................................................................................................. 367.7 ∫ÏËÙÈÎ‹ ÙÒÛË............................................................................................... 37

8. ∂¶π£∂∆∞ .............................................................................................................. 388.1 ∫·ÙËÁÔÚ›Â˜ ÂÈı¤ÙˆÓ .................................................................................... 388.2 ∂ıÓÈÎ¿ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎ¿ Î·È ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯· Â›ıÂÙ· ............................................... 388.3 ∂›ıÂÙÔ Î·È ÁÂÓÈÎ‹ ÙÒÛË ÙÔ˘ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎÔ‡ .............................................. 398.4 √˘ÛÈ·ÛÙÈÎÔÔÈËÌ¤Ó· Â›ıÂÙ·....................................................................... 408.5 µ·ıÌÔ› ÂÈı¤ÙˆÓ Î·È ÂÈÚÚËÌ¿ÙˆÓ ............................................................. 40

9. ∞¡∆ø¡Àªπ∂™..................................................................................................... 429.1 ¶ÚÔÛˆÈÎ¤˜ ·ÓÙˆÓ˘Ì›Â˜............................................................................... 429.2 ∫Ù‹ÛË, ÎÙ‹ÙÔÚ·˜ Î·È ÎÙËÙÈÎ¤˜ ·ÓÙˆÓ˘Ì›Â˜................................................. 429.3 ∫ÙËÙÈÎ‹ È‰ÈÔ·ı‹˜ ·ÓÙˆÓ˘Ì›·..................................................................... 439.4 π‰ÈÔ·ı‹˜ ·ÓÙˆÓ˘Ì›·.................................................................................... 439.5 ∞fiÚÈÛÙÂ˜ ·ÓÙˆÓ˘Ì›Â˜ .................................................................................... 44

10. ∞ƒπ£ª∏∆π∫∞.................................................................................................... 4510.1 ∆‡ÔÈ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ ·ÚÈıÌËÙÈÎÒÓ ÙË˜ ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜ ............................. 45

11. ƒ∏ª∞∆∞ ............................................................................................................. 4611.1 ∫Ï›ÛË ÚËÌ¿ÙˆÓ ............................................................................................ 4711.2 ∫Ï›ÛË ÙˆÓ ÚËÌ¿ÙˆÓ jam «Â›Ì·È» Î·È kam «¤¯ˆ»..................................... 4811.3 ÃÚfiÓÔÈ Î·È ÔÈfiÓ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·˜ ....................................................................... 49

116

11.4 ƒ‹Ì· Â›Ì·È .................................................................................................... 4911.5 ƒ‹Ì· ¤¯ˆ....................................................................................................... 5011.6 ∞fiÚÈÛÙÔ˜ Î·È ·Ú·ÎÂ›ÌÂÓÔ˜ ....................................................................... 5011.7 ∆fiÓÔ˜ ÛÙÔÓ ·fiÚÈÛÙÔ..................................................................................... 5111.8 ¢‹ÏˆÛË ÙË˜ ‡·ÚÍË˜ ................................................................................... 5111.9 ∂ÏÏÈÂ›˜ ‰ÔÌ¤˜ ÛÙË ¡∂ ............................................................................... 5311.10 ∂ÁÎÏ›ÛÂÈ˜ .................................................................................................... 5311.11 ÀÔÙ·ÎÙÈÎ‹ ................................................................................................ 5511.12 ÀÔÙ·ÎÙÈÎ‹ Î·È ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ ··ÚÂÌÊ¿ÙÔ˘............................................ 5611.13 ™˘ÓÔÙÈÎÔ› Î·È ÌË Û˘ÓÔÙÈÎÔ› ¯ÚfiÓÔÈ.................................................... 5711.14 ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ ‰Â˘ÙÂÚÂ˘Ô˘ÛÒÓ ÂÈ‰ÈÎÒÓ ÚÔÙ¿ÛÂˆÓ

™˘ÌÊˆÓ›· ÚËÌ·ÙÈÎÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ...................................................................... 5811.15 ƒ‹Ì·Ù· Ô˘ ‰ËÏÒÓÔ˘Ó ¿Ô„Ë Î·È ÙÚÔÈÎfiÙËÙ· .................................... 5911.16 ∞ÔıÂÙÈÎ¿ Ú‹Ì·Ù·..................................................................................... 6111.17 ∞ÚÔÛ‰fiÎËÙË ¤ÁÎÏÈÛË ............................................................................... 6211.18 ∂˘ÎÙÈÎ‹ ¤ÁÎÏÈÛË......................................................................................... 63

12. ∞§§∂™ ™À¡∆∞∫∆π∫∂™ ∂¶π™∏ª∞¡™∂π™................................................. 6512.1 ¢È·ÊÔÚ¤˜ ÛÙËÓ ÔÚÔÏÔÁ›· ............................................................................ 6512.2 ¶ÂÚÈÙÒÛÂÈ˜ ÂÚˆÙËÌ·ÙÈÎÒÓ ÚÔÙ¿ÛÂˆÓ................................................... 6512.3 ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ ÚËÌ·ÙÈÎÒÓ Ù‡ˆÓ ·fi ›‰ÈÔ˘˜ Û˘Ó‰¤ÛÌÔ˘˜ .... 6612.4 £¤ÛË Ï¤ÍÂˆÓ Î·È Û˘ÓfiÏˆÓ ÌÂ Ê·ÙÈÎ‹ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· .................................... 6612.5 ™˘ÌÊˆÓ›· ˘ÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Î·È Î·ÙËÁÔÚ‹Ì·ÙÔ˜. ........................................... 67

13. §∂•π§√°π√ ........................................................................................................ 6913.1 ∂ÏÏËÓÈÎ¿ ‰¿ÓÂÈ·. ......................................................................................... 6913.2 ¶ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ÛÙËÓ ·fi‰ÔÛË ........................................................................ 6913.3 §¤ÍÂÈ˜ Ô˘ ‰ËÏÒÓÔ˘Ó Û˘ÁÁÂÓÈÎ‹ Û¯¤ÛË..................................................... 7013.4 ¶ÔÏ‡ÛËÌÂ˜ Ï¤ÍÂÈ˜ π...................................................................................... 7213.5 ¶ÔÏ‡ÛËÌÂ˜ Ï¤ÍÂÈ˜ ππ .................................................................................... 7213.6 §¤ÍÂÈ˜ ÌÂ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ‹ ÛËÌ·Û›· Î·È ›‰ÈÔ ÛËÌ·›ÓÔÓ ................................. 7313.7 ¶ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ÙˆÓ ‰·ÓÂ›ˆÓ – ∫ÔÈÓ¿ ‰¿ÓÂÈ· ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ Î·È ·Ï‚·ÓÈÎ‹˜. .. 7313.8 ºÚ·ÛÂÔÏÔÁ›· ................................................................................................ 78

¶π¡∞∫∞™ ∂§§∏¡π∫ø¡ ¢∞¡∂πø¡ ∆∏™ ∞§µ∞¡π∫∏™................................. 80¶Ú·ÎÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ÌÂÙ·ÁÏÒÙÙÈÛË˜ ·fi Ù· ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈÎ¿ ÛÙ· ·Ï‚·ÓÈÎ¿. ... 90¶Ú·ÎÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ÌÂÙ·ÁÏÒÙÙÈÛË˜ ·fi Ù· ÓÂÔÂÏÏËÓÈÎ¿ ÛÙ· ·Ï‚·ÓÈÎ¿ ............ 92°§ø™™∞ƒπ√ °§ø™™π∫ø¡ √ƒø¡........................................................................ 94∞§µ∞¡π∫∞ - ∂§§∏¡π∫∞ ..................................................................................... 94∂§§∏¡π∫∞ - ∞§µ∞¡π∫∞ ..................................................................................... 103µπµ§π√°ƒ∞ºπ∞....................................................................................................... 111∞¡∞§À∆π∫√™ ¶π¡∞∫∞™ ¶∂ƒπ∂Ã√ª∂¡ø¡ .................................................. 115

117

A H

B M

E P •

H X

ÇN

D

Ç ë

Ëç d

ø

C

ø

H

H

ËR

H

∆

ë

§

ISBN: 960-8468-54-X

aristotle spiro, albanian and modern greek, a short contrastive study (in greek)

Documents