arredor da polémica das gaitas marcianas
DESCRIPTION
Artigo publicado no Faro de Vigo no 2005, cando botaron a andar as escola de gaitas da Deputación de Pontevedra, cun funcionamento e ideario semellantes ás "marcianas2 de OurenseTRANSCRIPT
![Page 1: Arredor da polémica das gaitas marcianas](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022082419/568c335c1a28ab02358c747b/html5/thumbnails/1.jpg)
Volve a guerra das gaitas
Ourense, no comezo da derradeira década do século XX. Unha liorta musical
fixo tremer as mainas terras do interior galego; Xosé Luis Foxo artellaba a Real Banda
de Gaitas da Deputación de Ourense, daquela aínda non alcumada de “Real”, e malia
comezar o seu labor cinguíndose a expresións musicais autóctonas, paseniño foi
achegando vestimentas, instrumental e estética grupal ás formacións semellantes que
existen en terras escocesas e noutras das coñecidas coma célticas nacións. Saios nos
homes, percusión de plástico e aires marciais alporizaron os defensores da música
tradicional galega e houbo acaloradas discusións, onde a teimosía dalgúns -quizais
outros escuros pensamentos menos confesabeis- non deixaba recoñecer que se estaba a
suplantar a nosa cultura por outra semellante, mais foránea. E por riba cos cartos
públicos. A liorta, que seica non pasou de dialéctica, acadou cumes pouco elegantes que
chegaron á expulsión do devandito Foxo da Asociación de Gaiteiros Galegos,
manifestamente oposta á colonización británica, despois de este alcumar o artesán Xosé
Seivane de persoa “culturalmente humilde”, por considerar o luthier que o traballo
desenvolvido pola banda ourensá non era cultura galega. Despois de Foxo recoñecer,
ben é certo que coa boca pequena, que o seu labor efectivamente se afastaba da cultura
tradicional galega, chegou unha época de calma, e as bandas do Foxo’s style chegaron a
se facer cotiáns, aturabeis canda menos, coma eses parentes ou veciños tolos, aluados
que de sempre inzaron as vilas e aldeas galegas e que daban en gastar a súa vida nas
máis estrañas andrómenas. O deles era mudar Xinzo, Cea ou Trives en tranquilas vilas
das terras baixas escocesas a golpe de desfile marcial e xiros traxicómicos dos brazos e
mazos dos percusionistas, eses que tanto sorprenden os devanceiros dos emigrantes nos
centros galegos ciscados polo universo todo.
![Page 2: Arredor da polémica das gaitas marcianas](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022082419/568c335c1a28ab02358c747b/html5/thumbnails/2.jpg)
Semellaba que chegara un equilibrio, unha sorte de bilingüismo harmónico
musical que illaba os filobritánicos na Galiza baltariana e nas embaixadas espalladas por
varios continentes, –que por outra banda xa é moito illar-, e deixaba o resto de
provincias nas mans, no tocante ao ensino da nosa música, daquelas persoas
respectuosas e orgullosas, binomio chave, da tradición musical que chegou ate nós da
man dos nosos antergos.
Pontevedra, a mediados da primeira década do novo milenio. A historia repítese
e de novo saltan aos xornais as declaracións da Asociación de Gaiteiros Galegos,
preocupados polos vieiros que sospeitan vai coller a recentemente creada Rede de
Escolas de Gaita e Percusión Provincia de Pontevedra, proxecto argallado por Hipólito
Cabezas tras asinar convenio coa Excelentísima Deputación Provincial, que vén traer,
segundo di o propio proxecto, a formación seria, rigorosa e de calidade que demandaba
a mocidade pontevedresa. Para alén do feito de entrar coma un elefante nunha tenda de
espellos, pois da devandita aseveración se extrae que o traballo de institucións do
prestixio da Universidade Popular de Vigo, o Conservatorio de Música Folque de Lalín
ou o propio Conservatorio de Vigo, non acada calidade, rigor ou seriedade dabondo
para satisfacer a demanda de formación existente, sen falar dos centos de asociacións
que veñen formando milleiros de rapaces nos últimos vinte ou vintecinco anos, os
gaiteiros e gaiteiras galegos critícanlle moitas outras cousas á actuación do señor
Cabezas. Críticas de fondo e forma, que se poderían facer innumerábeis: o convenio fala
de 4 escolas e foron 5 as organizadas, asina o convenio unha asociación, Banda de
Gaitas Provincia de Pontevedra, que non aparece na lista da Xunta de asociacións e por
riba faino co CIF doutra entidade que non ten a súa documentación en regra, nada se di
sobre a formación precisa para os docentes que imparten as aulas, entre os obxectivos
do proxecto figura a creación da Banda de Gaitas Provincia de Pontevedra, cando esta
![Page 3: Arredor da polémica das gaitas marcianas](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022082419/568c335c1a28ab02358c747b/html5/thumbnails/3.jpg)
asociación é a que asina o convenio, por nomear algunhas das da forma e no tocante ao
fondo, o feito de non ter en conta a existencia de institucións que traballan a prol da
música tradicional dende hai anos no reparto de fondos e creación das escolas ou non
atender ás críticas deitadas por persoeiros destacados da música e cultura galegas:
Rodrigo Romaní, Xistra, Os Carunchos, Susana Seivane, Treixadura, Alfolíes,…, e así
ate as máis de cen formacións e asociacións que teñen asinado contra a creación das
escolas.
Ollando como os feitos seguen arestora a andaina que seguiron hai quince anos
en Ourense, unha reflexión polo miúdo ten que facer agromar o único motivo que se
agacha detrás do artellamento desta rede de escolas. A auto-xenreira. Esa palabriña que
nos aprenden na aula de galego canda nenos e coa que a realidade, aínda hoxe, nos dá
labazadas cando menos o esperamos. Porque se ben é certo que as escolas forman os
rapaces e rapazas nun comezo coa instrumentación tradicional, non menos verdade é
que o obxectivo final é a creación dunha Banda de Gaitas da Deputación de Pontevedra
que represente con “dignidade” a provincia polo mundo adiante. E aí os impulsores
desta idea non entenden que poida estar unha gaita galega, un bombo de pelica ou unhas
cunchas, seica son “culturalmente humildes” coma o bo do mestre Seivane.
Moxenas Musical Galego
Unha das acusacións máis comúns entre os defensores das gaitas e estéticas
marciais na música galega é a non evolución que din que queren os por eles alcumados
puristas. Evolución non ten porque significar colonización, non ter porque ser copia,
retruca sempre un gaiteiro dos que van polo San Brás de Bembrive cada ano, coa gaita
nunha man e a cunca de viño na outra. E un bo exemplo de ate onde pode evolucionar a
música galega sen deixar arrombadas nun recanto vergoñento calquera as súas raíces é,
![Page 4: Arredor da polémica das gaitas marcianas](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022082419/568c335c1a28ab02358c747b/html5/thumbnails/4.jpg)
como tamén o podería ser a Orquestra Son de Seu formada por alumnas e alumnos da
Universidade Popular, o proxecto Moxenas Musical Galego. Este proxecto presentouse
ao público hai agora un mes, no Centro Cultural Caixanova de Vigo, co gallo da
homenaxe que se lle deu a Nazario González, Moxenas, gaiteiro de Sárdoma, polo seu
décimo cabodano. E como dixo a súa madriña, a gaiteira Susana Seivane que chegou a
ter un cruce de palabras no escenario coa alcaldesa da cidade por mor das devanditas
escolas, abraia ollar ate onde se pode chegar en calidade e espectacularidade, sen medo
a misturar a tradición con instrumentos foráneos coma saxos ou trompetas, presentes de
todos os xeitos de vello nas murgas do Entroido en moitas bisbarras galegas, ou incluso
a entrocala coa música clásica incorporando o piano, sen ter que recorrer á alienación
celta para acadar credibilidade.
Máis de corenta músicas e músicos compoñen hoxe en día Moxenas, todos eles
procedentes das escolas existentes nas distintas asociacións veciñais viguesas e
aglutinados neste proxecto baixo a batuta de Xosé Oliveira, gaiteiro e mestre de
gaiteiros; proxecto a longo prazo, que tentará seguir a amosar a riqueza e posibilidades
do noso folclore. Próxima cita: 3 de xuño na parroquia de Beade.