WARSZTAT PRACY

NAUCZYCIELA – SPOTKANIE V

Ewaluacja programu własnego

Projektowanie ewaluacji

Narzędzia ewaluacji

Tomasz Greczyło

EWALUACJA

Ewaluacja – „ustalanie wartości i ceny czegoś; ocenianie, oszacowanie”

Słownik Języka Polskiego PWN

„Każdy dokonuje ewaluacji w celu podniesienia jakości tego, co robi... Można ewaluować wszystko: rozwój ucznia, programy autorskie, pracę nauczyciela, atmosferę, organizację zajęć, formy doskonalenia”

Jadwiga Krzyżewska

7 k

wietn

ia 2011

2

Warsztat P

racy N

auczy

ciela - spotk

anie V

TRZY MODELE EWALUACJI

Biurokratyczna

Autokratyczna

Demokratyczna

7 k

wietn

ia 2011

3

Warsztat P

racy N

auczy

ciela - spotk

anie V

RODZAJE EWALUACJI

wewnętrzna – zewnętrzna,

własna (auto) – obca,

procesu – produktu,

formatywna (kształtująca)

– sumatywna {proaktywna –

reaktywna},

szerokozakresowa – fokusowa

(zogniskowana na pojedynczym

elemencie, zagadnieniu).

7 k

wietn

ia 2011

4

Warsztat P

racy N

auczy

ciela - spotk

anie V

EWALUACJA W SZKOLE

Systematyczne porządkowanie i ocena danych dotyczących dokumentów, działań oraz osób.

Ewaluację przeprowadzamy według ustalonych kryteriów w celu podjęcia decyzji dotyczących przyszłych działań.

Tylko ci, którzy znają swoją wartość, są w stanie podjąć autentyczną ocenę własnej pracy. Odsłaniając słabości, definiując kierunki rozwoju i stawiając problemy do rozwiązania, pokazują, że chcą i potrafią kształtować rzeczywistość, że rozumieją na czym polega zasada ciągłego doskonalenia.

G. Mazurkiewicz, Kształcenie chłopców i dziewcząt naturalny porządek, nierówność czy demokracja? , Kraków 2006

7 k

wietn

ia 2011

5

Warsztat P

racy N

auczy

ciela - spotk

anie V

POZIOMY EWALUACJI

Poziom instytucjonalny

Ewaluacja programów, projektów, problemów,

wymagań państwa

cel: jakościowy rozwój szkoły

Poziom indywidualny

Autoewaluacja pracy nauczyciela (zajęcia, nowe

metody, treści, programy, style)

cel: zwiększenie poziomu profesjonalizmu

7 k

wietn

ia 2011

6

Warsztat P

racy N

auczy

ciela - spotk

anie V

PO CO EWALUOWAĆ

Nauczyciel uzyskuje wiarygodną informację o tym, jak odbierane są jego działania i jakie są ich efekty

Nauczyciel usprawnia komunikację i współpracę między uczniami, rodzicami i innymi nauczycielami.

Nauczyciel uzyskuje informacje o trafności doboru treści i metod nauczania do potrzeb i oczekiwań uczniów.

Ewaluacja pozwala określić efekty procesu nauczania; ustalić, jaką wiedzę i umiejętności posiadają uczniowie, jakie doświadczenia im towarzyszą.

Nauczyciel może promować swoją pracę, a szczególnie te elementy, które stanowią jej mocne strony.

7 k

wietn

ia 2011

7

Warsztat P

racy N

auczy

ciela - spotk

anie V

EWALUACJA A PRAWO OŚWIATOWE

Rozporządzenie o nadzorze

pedagogicznym 7 października 2009

Formy nadzoru: Ewaluacja zewnętrzna – kurator oświaty

Ewaluacja wewnętrzna – dyrektor placówki

Kontrola zewnętrzna – kurator oświaty

Kontrola wewnętrzna – dyrektor placówki

Wspomaganie

7 k

wietn

ia 2011

8

Warsztat P

racy N

auczy

ciela - spotk

anie V

EWALUACJA A PRAWO OŚWIATOWE

§ 20.1,2

Dyrektor placówki w ramach sprawowanego

nadzoru przeprowadza ewaluacje wewnętrzną w

odniesieniu do wymagań (ustalonych przez

państwo), które muszą być spełnione w czterech

obszarach:

efekty działalności dydaktycznej placówki,

procesy zachodzące w placówce,

funkcjonowanie w środowisku lokalnym,

zarządzanie placówką

7 k

wietn

ia 2011

9

Warsztat P

racy N

auczy

ciela - spotk

anie V

EWALUACJA PROGRAMU

WŁASNEGO

Strona formalna – podczas procesu tworzenia i

zatwierdzania programu nauczania

przykładowa formatka oceny

Implementacja – podczas prac służących realizacji

programu

metody ewaluacji pracy nauczyciele oraz osiągnięć

uczniów

7 k

wietn

ia 2011

10

Warsztat P

racy N

auczy

ciela - spotk

anie V

PRZEBIEG EWALUACJI

I. Przygotowanie

zaplanowanie działań (plan ewaluacji)

projekt ewaluacji

II. Realizacja

zbieranie danych

III. Podsumowanie

analiza danych

wyciąganie wniosków, formułowanie rekomendacji

sporządzenie raportu

upowszechnienie wyników

7 k

wietn

ia 2011

11

Warsztat P

racy N

auczy

ciela - spotk

anie V

ZEGAR EWALUACJI

1. Sformułowanie celów, oczekiwań, strategii działania i wyników. (Co chcemy osiągnąć?)

2. Projekt ewaluacji (ustalenie działań ewaluacyjnych).(Kto przeprowadzi ewaluację? Kto jest zainteresowany? Czemu będą służyć wyniki?)

3. Określeniu kryteriów sukcesu i oceny.(Jak zmierzy efekty? Jakie są kryteria oceny?)

4. Dyskusja i wybór konkretnych problemów (pytań).(Co jest przedmiotem ewaluacji? Co chcemy, musimy wiedzieć?)

5. Ustalenie źródeł i rodzajów informacji.(Kto i jakich informacji potrzebuje?)

6. Wybór metod i technik gromadzenia danych.

7 k

wietn

ia 2011

12

Warsztat P

racy N

auczy

ciela - spotk

anie V

ZEGAR EWALUACJI

7. Opracowanie odpowiednich narzędzi.(Za pomocą

jakich metod można odpowiedzieć na pytania?)

8. Zebranie danych.

9. Techniczne opracowanie danych.

10. Dyskusja na temat danych i ich analiza.(Jakie

informacje, wyniki otrzymujemy?)

11. Ocena wyników, porównanie z oczekiwaniami.(Jakie

znaczenie mają wyniki dla naszej pracy? Czy

moglibyśmy zrealizować cele?)

12. Przeformułowanie celów, zaplanowanie nowych

działań.

7 k

wietn

ia 2011

13

Warsztat P

racy N

auczy

ciela - spotk

anie V

PROJEKT EWALUACJI

Obejmuje opis formy i koncepcji

ewaluacji

Określa cele

Pytania

Metodę przeprowadzania ewaluacji

Raportowanie o jej przebiegu

7 k

wietn

ia 2011

14

Warsztat P

racy N

auczy

ciela - spotk

anie V

ELEMENTY PROJEKTU EWALUACJI

Cel ewaluacji, czyli odpowiedź na pytanie, po co to wszystko?

Przedmiot ewaluacji (obiektu, obszaru) ewaluacji, czyli odpowiedź na pytanie, co chcemy badać?

Pytania kluczowe, czyli odpowiedź na pytanie, co chcemy wiedzieć o badanym obiekcie?

Kryteria ewaluacji, czyli odpowiedź na pytanie, co będzie stanowić o sukcesie lub niepowodzeniu?

7 k

wietn

ia 2011

15

Warsztat P

racy N

auczy

ciela - spotk

anie V

ELEMENTY PROJEKTU EWALUACJI

Metody badawcze (jeżeli to możliwe, metody ich

analizy), czyli odpowiedź na pytanie, w jaki

sposób będziemy zbierać niezbędne informacje?

Opis populacji i doboru próby badawczej, czyli

odpowiedź na pytanie, skąd będziemy czerpać

niezbędne informacje?

Organizacja zbierania danych i monitorowanie

danych, czyli odpowiedź na pytanie, kto, kiedy

i od kogo będzie zbierał informacje?

Przygotowanie raportu, czyli odpowiedź na

pytanie, jaki ślad pozostanie po badaniu

(ewaluacji) i kto będzie miał do niego dostęp?

7 k

wietn

ia 2011

16

Warsztat P

racy N

auczy

ciela - spotk

anie V

MODELE EWALUACJI

Model SWOT (strengths, weaknesses,

opportunities, threats)

Model action research

Klasyczny model ewaluacyjny

Model akredytacyjny

Model triangulacyjny

Model CIPP (context, input, process, product)

Model socjologiczny

7 k

wietn

ia 2011

17

Warsztat P

racy N

auczy

ciela - spotk

anie V

METODY ZBIERANIA DANYCH

to całość postępowania badacza

zmierzającego do rozwiązania

określonego problemu

badania kwestionariuszowe

wywiad

obserwacja

pomiar dydaktyczny

analiza dokumentów

projektowana dyskusja

7 k

wietn

ia 2011

18

Warsztat P

racy N

auczy

ciela - spotk

anie V

NARZĘDZIA

kwestionariusz/ankieta

kwestionariusz wywiadu

arkusz obserwacji

sprawdzian/test

dokumenty

scenariusz/konspekt

7 k

wietn

ia 2011

19

Warsztat P

racy N

auczy

ciela - spotk

anie V

WYKORZYSTANIE WYNIKÓW

Zweryfikowanie wcześniejszych założeń i celów programu,

Skuteczne angażowanie całej społeczności szkoły w realizację wspólnych celów działania,

Uaktualnienie oferty szkoły i dostosowanie jej do zmieniającej się rzeczywistości,

Udoskonalenie działania wewnątrz samej organizacji,

Doskonalenie nauczycieli skorelowane z pedagogicznymi i organizacyjnymi potrzebami szkoły,

Stworzenie programu zapewniającego wszystkim uczniom zdobycie niezbędnej wiedzy i umiejętności.

7 k

wietn

ia 2011

20

Warsztat P

racy N

auczy

ciela - spotk

anie V

WYRÓŻNIKI EWALUACJI

PRZYDATNOŚĆ – ewaluacja nie ma sensu, jeśli brak widoków na to, że ktoś ją wykorzysta

WYKONALNOŚĆ – ewaluację należy przeprowadzić tylko wtedy, gdy jest to możliwe ze względów praktycznych, a efekty równoważą koszty

PRZYZWOITOŚĆ – ewaluacji dokonać powinno się wtedy, gdy można wykazać, że zostanie przeprowadzona uczciwie i zgodnie z zasadami etycznymi

ADEKWATNOŚĆ – mając pewność co do jej przydatności, wykonalności i przyzwoitości, ewaluację trzeba wykonać fachowo i precyzyjnie

7 k

wietn

ia 2011

21

Warsztat P

racy N

auczy

ciela - spotk

anie V

GŁÓWNE STANDARDY EWALUACJI

Użyteczność

Wykonalność

Poprawność

Dokładność

7 k

wietn

ia 2011

22

Warsztat P

racy N

auczy

ciela - spotk

anie V

RAPORT Z EWALUACJI

Wstęp/wprowadzenie - data napisania

raportu, nazwisko autora lub autorów, tytuł

raportu oraz opis ewaluowanego

przedsięwzięcia (obszaru) - jakie to

przedsięwzięcie? Dlaczego chcieliśmy to

badać?

Opis ewaluacji - jakie informacje chcieliśmy

uzyskać? Jakimi metodami się posłużyliśmy?

7 k

wietn

ia 2011

23

Warsztat P

racy N

auczy

ciela - spotk

anie V

RAPORT Z EWALUACJI

Opis danych i ich zbierania - jakie dane uzyskaliśmy w wyniku badania? Jakich danych ewentualnie nie udało nam się zdobyć i dlaczego? Kiedy i w jakich warunkach odbywało się zbieranie danych?

Podsumowanie - zebrane na jednej stronie najistotniejsze zagadnienia poruszane w raporcie.

Wyniki - prezentowane jako próba udzielenia odpowiedzi na pytania, które postawiliśmy projektując ewaluację.

7 k

wietn

ia 2011

24

Warsztat P

racy N

auczy

ciela - spotk

anie V

RAPORT Z EWALUACJI

Wnioski - prezentowane np. wg kryteriów

ewaluacji.

Zalecenia.

Aneks - powinien zwierać narzędzia, za

pomocą których zbieraliśmy dane oraz

ewentualnie dodatkowe materiały.

7 k

wietn

ia 2011

25

Warsztat P

racy N

auczy

ciela - spotk

anie V

NARZĘDZIA EWALUACJI

ANKIETA/WYWIAD

Technika gromadzenia informacji polegająca

na wypełnieniu najczęściej samodzielnie

przez badanego specjalnych kwestionariuszy,

na ogół o wysokim stopniu standaryzacji w

obecności lub częściej bez obecności

ankietera.

Wywiad jest rozmową kierowaną, w której

biorą udział co najmniej dwie osoby:

prowadzący wywiad i respondent.

7 k

wietn

ia 2011

26

Warsztat P

racy N

auczy

ciela - spotk

anie V

CECHY PYTAŃ ANKIETY

Najczęściej są to pytania zamknięte

i zaopatrzone w tzw. kafeterię, czyli

zestaw wszystkich możliwych

odpowiedzi.

jasne

ścisłe

jednoproblemowe

7 k

wietn

ia 2011

27

Warsztat P

racy N

auczy

ciela - spotk

anie V

KAFETERIE

zamknięte/dysjunktywne

półotwarte

koniunktywne

7 k

wietn

ia 2011

28

Warsztat P

racy N

auczy

ciela - spotk

anie V

PYTANIA

Pytania w kwestionariuszu ankiety dzieli się na:

ze względu na formę i rodzaj odpowiedzi (kryterium techniczne): pytania otwarte; pytania zamknięte.

ze względu na cel pytania (kryterium celu pytania): wprowadzające; o opinię; o fakty; o wiedzę; o źródło informacji; o motywy; o sugestie; uzupełniające.

ze względu na funkcję pytania (kryterium funkcji): dotyczące badanej problematyki; metryczkowe; filtrujące; wykluczające się; sprawdzające; podchwytliwe i puste.

7 k

wietn

ia 2011

29

Warsztat P

racy N

auczy

ciela - spotk

anie V

TYPY WYWIADU

Ze względu na formę wypowiadania się respondentów i sposób przeprowadzania wywiadu, a także ze względu na zachowanie się badającego i liczbę uczestników można wyróżnić kilka typów wywiadów, jakie są stosowane w naukach społecznych.

ustne i pisemne,

skategoryzowane i nieskategoryzowane,

jawne i ukryte,

indywidualne i zbiorowe,

panelowe.

7 k

wietn

ia 2011

30

Warsztat P

racy N

auczy

ciela - spotk

anie V

DLACZEGO EWALUACJI JEST

POTRZEBNA

Ewaluacja w pracy nauczyciela jest konieczna, aby ten mógł stwierdzić, że działa w sposób profesjonalny.

Zdobywając wiedzę na temat swojego działania i jego efektów, chce polepszenia wyników.

W ten sposób przejmuje odpowiedzialność za własny rozwój.

7 k

wietn

ia 2011

31

Warsztat P

racy N

auczy

ciela - spotk

anie V