asr-i saadette-15-bİr arada yaŞama projesİ=medİne vesİkasi-ali.bulaç

7/31/2019 ASR-I SAADETTE-15-BR ARADA YAAMA PROJES=MEDNE VESKASI-Ali.Bula

1/14

ASRI SAADETTE BR ARADA YAAMA PROJES: MEDNE VESKASIAli Bula

GRBirinci BlmVESKANIN TARH DEER, SOSYAL EVRES VE TARAFLARII. Vesikann Tarihi DeeriII. So syal evreIII. Vesikaya Taraf Din Ve Hukuk Topluluklar

kinci BlmMEDNE VESKASININ METNnc BlmVESKANIN HKMLERNDE KURUCU LKELER
http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_Toc114443258http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_Toc114443259http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_Toc114443260http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_Toc114443261http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_Toc114443262http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_Toc114443263http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_Toc114443264http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_Toc114443265http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_Toc114443266http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_Toc114443267http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_Toc114443268http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_Toc114443269http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_Toc114443258http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_Toc114443259http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_Toc114443260http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_Toc114443261http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_Toc114443262http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_Toc114443263http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_Toc114443264http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_Toc114443265http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_Toc114443266http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_Toc114443267http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_Toc114443268http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_Toc114443269


2/14

ASRI SAADETTE BR ARADA YAAMA PROJES:MEDNE VESKASI

Ali BulaAl Bula 1951 Ylnda Mardin'de dodu. lk ve Orta renimini Mardin'de, yksek reniministanbul Yksek slm Enstits (1975) ve .. Edebiyat Fakltesi Sosyoloji Blm'nde (1980)

yapt. 1976'da Dnce Dergisi ve Dnce Yaynlar'n, 1984'te nsan Yaynlar'm kurdu. 1987ylnda Zaman Gazetesi'nin kurucular arasnda yer ald ve bir yl Gazete'nin stanbul Bro efliigrevini yrtt. 1985-1992 yllan arasnda Kitap Dergi-si'ni, aylk aratrma dergisi Bilgi veHikmet'i ynetti. eitli dergilerde, Milli Gazete, Yeni Devir ve Zaman Gazetesi'nde ok saydayaz ve aratrmalar yaynland. 1988'de Trkiye Yazarlar Birlii "Fikir dln ald. Evli ve drtocuk babasdr.

Bugne kadar yaynlanan eserleri: Kur'an- Kerim ve Trke Anlam (8. Bsm. 1993); Kur'an veSnnet zerine (3. Bsm. 1985); slm Dnyasnda- Dnce Sorunlar (A. Bsm. 1993); adaKavramlar ve Dzenler (13. Bsm. 1993); Gndemdeki Konular (3 Bsm. 1992); OrtadouGerei (1988); slam Dnyasnda Toplumsal Deime (3. Bsm. 1993); Bir Aydn Sapmas (S.Bsm. 1993); nsann zgrlk Aray (3. Bsm. 1992,); Din ve Moernizm (S, Bsm. 1992);Nuh'un Gemisine Binmek (1992); slam ve Fanatizm (1993); slam ve Demokrasi -Teokrasi,

Totaliterim- (1.993). [1]GRMslman dnyann genel tarih grn ina eden ana faktrlerden biri Asr- Saadet admverdiimiz zel tarihi zaman dilimidir. Asr- Saadet'in mslmanlann dnce, ilim ve idrakleri-nin teekklnde zel ve belirleyici bir neme sahip olduunda hi phe yok. Bunun bir oksebebi saylabilir, Ancak hemen zikredilmesi mmkn olan sebeplerinden biri, bu zel tarihizamann balayc ve rnek zaman oluturucu bir referans tekil etme zelliklerine sahipolmasdr.

slm tarihinde geliip zel akm veya disiplin niteliini kazanm her nemli hareket, kendineKur'n- Kerim yannda Hz. Muhammedi (s.a.v.)'in tatbikatna sahne olan Asr- Saadette birdayanak bulma ihtiyacn hissetmitir. Tefsir'den fkha, tasavvuftan kelama ve dier fikr ve ilmfaaliyet biimlerine kadar mslmanlann dnce ve davranlarm ynlendiren her nemlioluumun kklerini Asr- Saadet'e dayandrmas, bu zel dnemin niin bir meruiyet sorununuda zdn yeterince aklar.Siyaset ve genel toplumsal rgtlenme modelleri iin de durum farkszdr. Bugnn artlarndadahi, islm'n genel ilkelerinden hareketle insan toplumlarnn rgtlenmesi modeli zerinde kafayoranlar, kendilerine Asr- Saadet'ten meru ve ikna edici dayanaklar bulmak durumundadrlar.Bu genel slm metodoloji asndan byle olmas gerektii gibi, mslman akl ve vicdantarafndan genel kabul grmesi asndan da byledir ve byle olmas zorunludur.

Bu blmde ele alacamz konu, Asr- Saadet'in en mucizev ilerinden biri olan Medine Vesikasolacaktr. Ancak son yllarda eitli evrelerin dikkatini ekmeye balayan sz konusu vesika,Dilmen yazl tarihin tek rnei saylr. Aada da gstermee alacamz gibi, Medine'defarkl din ve etnik sosyal bloklar arasnda imzalanan vesika, zamann aktel artlarnda dnem-

sel, ancak ruhu ve kurucu ilkeleri ynyle evrensel ve zamanlar st zelliklere sahiptir. [2]Birinci BlmVESKANIN TARH DEER, SOSYAL EVRES VE TARAFLARII. Vesikann Tarihi DeeriMedine Vesikas'n Bat bilim evrelerine tantan Alman oryantalist Wellhausen olmutur.Muhtemelen "VVellhausen'm "Skizzen und Vorarbeiten" adl kitabnn 1899Tda yaynlanmasn-dan sonra, yine Alman Grimme, italyan Ceatani, Buhl, Wensick, Korehl Ranke, Mller veGuillaume adl yazar ve aratrclarn dikkati ekilmi, Vesika ile ilgili yaynlarda hissedilir birart olmutur.[3] Ancak Vesika'nn islam dnyasnda aktel hale gelmesini Prof. MuhammedHamidullah'a borluyuz.[4] Araplarn "ktphane kstebei" adm verdikleri Hamidullah'nTrkiye, Ortadou, Asya ve Avrupa ktphanelerini kapsayan ok ynl aratrmalar[5] Vesikave bu Vesika'nn imzaland tarihsel ve sosyal evre ile ilgili geni bilgilere sahip olmamzsalamtr.

Vesika ile baka bilim adamlarnn da ilgilendiini tespit ediyoruz.[6]Wellhausen ve Hamidullah'n bilim evrelerine tanttklar Medine Vesikas'n ilk defa kaydeden
http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn1http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn2http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn3http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn4http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn5http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn6http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn1http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn2http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn3http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn4http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn5http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn6


3/14

Muhammed bn Ishak'tr (l. h. 151). Hadis usulnde geerli "isnad" yntemim kullanmayan bnIshak'tan Ibn Seyyid en-Nas ve tbn Kesir, Vesika'y ondan alp kitaplarna dercettiklerinisylemektedirler.[7] Buna ramen Beyhaki, Vesika'nn 1-23 maddelerini ieren ve daha okMuhacirlerle Ensar arasndaki ilikileri dzenleyen blmn isnadn vermitir. [8]bn Seyyid en-Nas, Vesika'y bn Ebi Heyseme'nin bir isnad'la kitabna aldn sylyor. Ancak bn Heyseme'nin(l. 279) isnadn renebilecek imkanmz yok, nk nakillerden hayli deerli olduunusandmz tarihinin sadece nc blm bize-ulam olup yazk ki dier blmlerikaybolmutur.

Wellhausen ve dierlerinin Vesika'y Ibn Hiam'dan aldklarnda kuku yok. Gerekten bnshak'm daha geni bir alm olan bn Hiam (l. 213) "Siret" adl nl kitabnda Vesika'y tammetin olarak verir.[9] Dikkat ekici bir dier nokta u ki, Vesika, Ebu Ubeyd'in "Kitabu'l-Emval"adl kitabnda bn Ebi Heyse-me'den aktarlan isnad'tan farkl bir isnad'la ve tam metin olarakgeiyor.[10] Umeri'nin verdii bilgiye gre, Zbeyr kanalyla Ibn Zen-ceveyh'in (l. 247)"Kitabu'l-Emval"inde de yeralyor.[11]Grlyor ki m. 8,9 ve 10. yzyllarn kaynaklarnda yeralan Vesika'nn tarihi deerinden pheetmek iin ciddi bir sebep yok.[12]Caetani, bu konuda hibir sorun olmadm byk bir aklkla syler. nk ona gre, gerekifade tarz, gerek ierii o mahiyettedir ki, arasna zel maksatl bir fikir ilave edilecek veyatahrifat yaplacak olsayd, bunun kk bir eseri bile hemen meydana kard. Caetani, bu

Vesika'mn ne Hadisilerin ne de Ibn shak'm deerini ve anlamn bilmediklerini ne srer. Onagre, eer bozulmadan gnmze kadar otantik ekliyle gelebilmise nedeni budur.[13]

Yine de Ebu Ubeyd ile bn Ishak' temel alan Ibn Hiam'm, ayn Vesikay farkl yollardan rivayetetmeleri byk bir nem tamakla birlikte,[14] Prof. Yusuf A'n deindii gibi, Hadis ve Fkhkaynaklarnda tam metin olarak yer almamas zerinde durulmas gereken bir konudur. Ancakkanaatimce bu husus byk iki sorun tekil etmez. nk belli bal Hadis kitaplarnda Enes b.Malik ve Binti Haris'in evinde (ve karlkl grmeler sonucunda) byle bir szleme/antlamaimzalandna dair elimizde gvenilir bir rivayet vardr. Szkonusu Vesikann iki ayr zamanda veiki ayr belge eklinde kaleme alnd yolunda ne srlen gr bsbtn yabana atlacak gibigrnmyor. Vesika'nn genel ak bu yndeki ihtimali kuvvetlendirmektedir. Buna greVesika'nm ilk 23 maddesi Mslman blokun Muhacir ve Ensar kanatlar arasnda, 24-47 arasblm ise Mslmanlarla Yahudiler arasnda ve Binti Haris'in evinde imzalandm sylemek

mmkn grnmektedir. imdi konuyla ilgili Enes b. Malik'in rivayetine bakalm:"Asm'dan, Enes b. Malik'e Hz. Peygamber'in 'slm'da yeminli antlama (hlf) yoktur'buyurduunu duyurmu olaym, dedim.Enes bana:

- Peygamber benim Medine'deki evimde Kurey ile Ensar arasnda szleme imzalad" cevabnverdi.[15]

Demek oluyor ki: Medine'deki dini-hukuki topluluklar arasndaki grmelerin nce Enes b.Malik'in evinde, sonra da Binti Haris'in evinde ve Hz. Muhammed (s.a.v.)'in bakanlnda yr-tlp szkonusu Vesikann bu grmeler sonucunda kaleme alnd anlalyor. Bunun yanndaVesika'nm btn kurucu ilkeleri ile kabile ve mekan isimleri dnda ancak genel hukuk sevi-yesinde hak ve sorumluluklaryla ilgili hkmlerinin referans olacak ok sayda ayet ve hadistespit etmek mmkndr. Bu me-yanda Vesikann ilgili kurucu ilke ve hkmlerinin Kur'an veHadis kaynaklarnda karlklarm tespit etmek mmkn.Vesika'mn tarihi deeriyle ilgili son olarak unu sylemek gerekir eski ve yeni melliflerin bykounluu, Vesika'mn Hicretin ilk yannda, yani m. 622'de imzalandn kabul eder. Ibn Hiamve Ebu Ubeyd'in eserlerinde dz ve yekpare bir metin iken, Wellhausen onu 47 maddeyeayrm, daha sonralar Hamidullah, kimi maddeleri kendi ilerinde blerek bu sayy 52'yekarmtr. [16]

II. Sosyal evreBilindii gibi m. 610 ylnda ilk defa Mekke'de yeni dini tebli etmeye ve kendine taraftartoplamaya alan Hz. Muhammed (s.a.v.), yakn evresinden birka kii dnda ilk yllardagenel kabul grmemi, zamanla bu dine girenlerin says arttka bu sefer de eitli engellemelerve ar basklarla karlamt. 13 yllk Mekke hayatnda taraftar saysn fazla arttramyan

Peygamber ve mslmanlar iin Mekke dna bir yere gitmek, zgr ve gvenilir bir ortambulmaktan baka seenek kalmaynca, nce Habeistan'a (iki defa) sonra da Medine'ye hicretetmek zorunda kaldlar.

Mekke, Arap yarmadasnn ticari ve siyasi faaliyetlerinin yrtld nemli bir yerleim
http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn7http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn8http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn9http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn10http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn11http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn12http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn13http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn14http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn15http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn16http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn7http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn8http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn9http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn10http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn11http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn12http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn13http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn14http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn15http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn16


4/14


5/14

onlarn ve ailelerinin gndelik (rutin) ihtiyalarnn karlanmas iin gerekli tedbirleri almak oldu.Bu amala Medineli mslmanlar (Ensar) ile Mekkeli mslmanlar (Muhacirler) arasnda sosyalve ekonomik bir dayanma ve yardmlama ilikisini tesis etti. Buna "muahat = kar-deleme"ad verildi. Hicret'in ilk gnlerinde bu kardeleme organizasyonuna 45'i Ensar'dan, 45'iMuhacirlerden olmak zere 90 kii katld. Kaynaklarmz bu ilk teebbste birbiriyle kardeolmayan tek bir muhacirin kalmadn yazar.[23]

yle ki kardeleme, aralarnda kan, akrabalk ve kabilevi ba olmad halde onlar birbirinemiras bile kld. Deyim yerindeyse komnal bir hayat biimi gelitirildi. Hicret'in 5. aynda

kardelemeye katlan ailelerin says 186'a kmt.[24] Gelen her bir aileyi, Medineli bir aileyanma alyor, zirai ve ticari hayatna, ev geimine ortak klyordu. Hatta kimi Medineliler, eerarzu ediyorlarsa birden fazla evi olduklar elerini boayp bekar Muha-cirler'e nikahlayabilecek!erini teklif ettiler.Bir ara Ensar, sahip olduklar hurmalklarn da Muhacirlerle blmek istedi. Ancak durumundzelme ynnde bir gelime gsterdiini gzleyen Peygamber, bunun yerine zirai ortaklkyapmalarm teklif etti ve "Sulama iini Muhacirler zerine alsn, sonra aranzda rn bln"dedi.[25] Yine de de Ensar, Muhacirleri birer ev sahibi yapmak iin arsa, arazi ve hurmalklarnnfazlasn onlara hibe ettiler.

Kaynaklar, bu kardelemenin srdn, ancak miras hkmnn kimine gre Bedir1 den sonra(Enfal, 75), kimine gre de h.3 yl evval aynda yani Uhud savandan sonra son bulduunu ya-

zar.Hicret'le biiikte ve bu gelimelerden sonra Medine'de ana toplumsal blok ortaya km oldu:Mslmanlar, Yahudiler ve Mrik Araplar.Mslman blok, Mekkeli Muhacirler ve Medineli Evs ve Haz-re'li Ensar'dan mteekkildi. Butrden toplumsal yaplanma btn Arap yarmadasnn kadim geleneine yabancyd. nkgeleneksel kabile hayatnda, toplumsal rgtlenme kan ve akrabalk bana dayal iken, ilk defaMedine'de coraf, etnik ve kltrel kkeni tamamen birbirinden farkl insanlar bir araya gelerekkendilerim ayr bir sosyal blok (camia) olarak tanmlyorlard. Sonralar buna Romal Sheyl,ranl Selman, vb. eklenecekti. Nitekim Medine Vesikasnn 2. maddesi bu sosyal bloku din vehukuk temelinde "dier insanlardan ayr bir mmet" olarak zikredecektir.

Ancak kukusuz Medine, mslmanlardan ibaret deildi. Onun kadim sakinleri Yahudiler vemslmanl kabul etmemi Araplar da vard, ite Hz. Muhammed (s.a.v.)'in nnde btn bu

sosyal bloklar anlatrp birletirmek ve bir arada yaamann formln bulmak gibi nemli birsorun vard.[26] Peki bu nasl yapacakt?

yle anlalyor ki, Hz. Muhammed, Medine'nin sosyal, dini ve demografik yapsn ortayakarmakla ie balad. Ve bu amala, o gnk gelenekler iin hayli yabanc olan bir teebbsegirierek nfus saym yaptrd. Medine Vesikas gibi bu ilk nfus saymnn yaplmas ve ehirsakinlerinin tek tek (erkek, kadn, ocuk, yal) bir deftere yazlmasna da ilk defa rastlanyor,diyebilir miyiz? Muhtemelen bu Uirden bir teebbse ilk defa rastlanyor olmalyd. Her neyse, buteebbsn Araplar iin "yeni ve garib" olduunda kuku yok. Huzeyfe'den gelen bir nakle gre:

"Allah'n Elisi bize:- Din olarak islm' seen ve mslman olan kimselerin isimlerini (tek tek) yazp getiriniz" dedi.Biz de Ona 1500 kiinin ismini yazp getirdik."[27]

Nfus saym sonucunda Medine'de 10 bin kiinin yaad, bunlardan 1.500 nn Mslman,4.000'in yahudi ve 4.500'nn Mrik Arap olduu anlalmt.

Peygamber, ikinci bir adm att, Medine'nin doal ehir snrlarn tayin etti ve drt bir keyebirer iaret koyarak bir "Site-Devlef'in topram belirlemi oldu ki, bu snrlar iinde kalan blgeVesika'mn 39. maddesinde "Yesrib (Medine) vadisi iindeki alan (cevf), korunmu (haram)"olarak yeralacaktr.Tabiatyla mslmanlar bu teebbsten memnundular, Yahudiler de bu sosyal ve siyasalorganizasyondan memnun grnyorlard; ancak Medineli Mrikler (putatapanlar), huzursuz-dular, geleceklerini tehdit altnda gryorlard.[28] Bunun nedenini anlamak zor deildi; nkPeygamber ve arkadalar Mekkeli mriklerin tahammlsz basklarna dayanamyarak hicretetmek zorunda kalmlard. Onun Kurey mrikleri ile dier mrikler (bu arada Medineliler)learasnn iyi olaca dnlemezdi. Kald ki, hicretin hemen ardndan, Mekke'den Kurey'in

mslmanlarm peini brakmayaca ve yakn bir gelecekte Medine zerine asker bir seferdzenleyecei yolunda haberler gelmeye balamt. Byle bir sava ortamnda Medineli mrik-lerin durumu ne olacakt? Kurey onlara "Niin Muhammed'i kabul ettiniz?" diye kmaz veyamuhtemel bir karlamadan nce mslmanlarla aralarnda bir atma kmaz myd? Ortadafiili bir durum vard. Byle bir konjonktrde nasl birarada yaanacakt?
http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn23http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn24http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn25http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn26http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn27http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn28http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn23http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn24http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn25http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn26http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn27http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn28


6/14

Hz. Muhammed (s.a.v.) bir yandan hicret eden Mekkelilerin yerletirilmesi ve yeni evreyeintibaklaryla urarken, dier yandan yahudi ve mrik Araplara gven vermeye alyor,niyetinin Medine zerinde mutlak bir egemenlik kurmak olmayp yeni dini cemaatinin gveniinde yaamasn ve dinlerini yayma imkanlarn salamak olduunu sylyordu. Esasnda dahaMekke'de iken vahylerde geerli bir politika olarak "Sizin dininiz size, benim dinim bana"(Kafirun, 6) ilkesi benimsenmiti. Ancak Kurey, bu ok dinli oulcu projeyi reddedipPeygamber'e din tebliginde engeller karm, mslman olmak isteyenlere ar basklar veikenceler uygulamt.

Dolaysyla Peygamberin izledii stratejide hibir deiiklik yapmak gerekmezdi. Bu durumdaMedine'deki hayat, Mekke'de inen vahyin toplumsal, hukuki ve kurumsal dzeyde bir alm,Mekke'deki vizyonun Medine pratiine tanmas olacakt; nitekim yle oldu. Yani, dini ve hukukizerklik temelinde oulcu bir toplumsal projeyi hayata geirerek, herkese ve her toplulua birarada yaamann mmkn yollarn gstermek. Elbette din tebli devam edecekti; ama hikimse zor ve bask altna alnarak baka bir dine girmeye mecbur edilmeyecek, din deitirenlerMekke'de olduu gibi herhangi bir engelle karlamyacakt.

Medine'ye geliten sonra nce Medineli Ensar ile Mekke'den gelen Muhacir ailelerin bakanlarnn(Nakib) katld byk bir kardelemenin (Muht) hukuk temelini oluturan hkmlergrld. te Medine Vesikas'nn ilk 23 maddesi, bu toplantda tespit edilmi olup yenimslman blokun sosyal ve hukuk ilikilerini yazl hkmlere balamaktadr.

Bu i tamamlandktan sonra, Hz. Muhammed (s.a.v.), Enes bin Malik'in evinde mslmanblokun liderleriyle olduu kadar, mslman olmayan Medineli dier sosyal blok temsilcileriyle dedurumu istiare etti. Ve anlalan bu sefer Binti Haris'in evinde toplanarak yeni bir "ehir-Devlet" yapsn ortaya karan temel ilkeler zerinde anlatlar. Bu yeni "devletin anayasas"yazl bir biimde tespit edilip vazedildi ki bu metin u anda elimizde bulunan Vesika'dr.

imdi konunun daha iyi anlalmas iin Vesika'mn hkmlerine yakndan bakalm. [29]

kinci BlmMEDNE VESKASININ METNBismillahirrahmanirrahim.

(1) Bu kitap (yaz), Peygamber Muhammed tarafndan Ku-reyli ve Yesribli m'minler vemslmanlar ve bunlara tabi olanlarla yine onlara sonradan iltihak etmi olanlar ve onlarla

beraber cihad edenler iin (olmak zere tanzim edilmitir).(2) te bunlar, dier insanlardan ayr bir mmet (cami'a) tekil ederler.

(3) Kurey'den olan Muhacirler, kendi aralarnda adet olduu vehile kan diyetlerini demeyeitirak ederler ve onlar harp esirlerinin fidyei necatn m'minler arasndaki iyi ve makul bilinenesaslara ve adalet umdelerine gre demeye itirak edeceklerdir.

(4) Ben Avf lar kendi aralarnda det olduu vehile, evvelki ekiller altnda kan diyetlerimdemeye itirak edeceklerdir ve (mslmanlarn tekil ettii) her zmre (taife), harp esirlerininfidyei necatn m'minler arasndaki iyi ve makul bilinen esaslara ve adalet umdelerine gretediyeye itirak edeceklerdir.

(5) Ben Harisler, kendi aralarnda det olduu vehile evvelki, ekiller altnda kan diyetlerinidemeye ve her bir zmre, harp esirlerinin fidyei necatn, m'minler arasnda iyi ve mkul bili-

nen esaslara ve adalet umdelerine gre tediyeye itirak edeceklerdir.(6) Ben Saide'ler, kendi aralarnda det olduu vehile, evvelki ekiller altnda kan diyetlerinidemeye ve her zmre, harp esirlerinin fidyei necatn, m'minler arasndaki iyi ve makul bilinenesaslara ve adalet umdelerine gre tediyeye itirak edeceklerdir.

(7) Ben Cuem'ler, kendi aralarnda det olduu vehile, evvelki ekiller altnda kan diyetlerinidemeye ve her zmre, harp esirlerinin fidyei necatn, m'minler arasndaki iyi ve makul bili-

nen esaslara adalet umdelerine gre tediyeye itirak edeceklerdir.(8) Ben'n-Neccr'lar kendi aralarnda det olduu vehile, evvelki ekiller altnda kandiyetlerim demeye ve her bir zmre, harp esirlerinin fidyei necatm, m'minler arasndaki iyi vemakul bilinen esaslara adalet umdelerine gre tediyeye itirak edeceklerdir.

(9) Ben Amr bn Avflar, kendi aralarnda det olduu vehile, evvelki ekiller altnda kan

diyetlerini demeye ve her bir zmre, harp esirlerinin fidyei necatn, m'minler arasndaki iyi vemakul bilinen esaslara adalet umdelerine gre tediyeye itirak edeceklerdir.

(10) Ben'n-Nebt'ler, kendi aralarnda det olduu vehile, evvelki ekiller altnda kandiyetlerini demeye ve her bir zmre, harp esirlerinin fidyei necatn, m'minler arasndaki iyi ve
http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn29http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn29


7/14

makul bilinen esaslara adalet umdelerine gre tediyeye itirak edeceklerdir.

(11) Ben'l-Evs'ler, kendi aralarnda det olduu vehile, evvelki ekiller altnda kan diyetlerinidemeye ve her bir zmre, harp esirlerinin fidyei necatn, m'minler arasndaki iyi ve makulbilinen esaslara adalet umdelerine gre tediyeye itirak edeceklerdir.

(12) M'minler kendi aralarnda ar mal mesuliyetler altnda bulunan hi kimseyi (bu halde)brakmayacaklar, fidyei necat veya kan diyeti gibi borlarm iyi ve makul bilinen esaslara grevereceklerdir.

(12/B) Hibir m'min dier bir m'minin mevlasma (kendisi ile akdi kardelik rabtas kurulmukimse) mmna'at edemez (Dier bir okunua gre: Hibir m'min dier bir m'minin mevla-sile, onun aleyhine olmak zere bir anlama yapamayacaktr.)

(13) Takva sahibi m'minler, kendi aralarnda mtecavize ve haksz bir fiil ikam tasarlayanyahut bir crm yahut bir hakka tecavz veyahut da m'minler arasnda bir karklk karmakasdm tayan kimseye kar olacaklar ve bu kimse onlardan birinin evlad bile olsa, hepsininelleri onun aleyhine kalkacaktr.

(14) Hibir m'min bir kafir iin, bir m'mini ldremez ve bir 'min aleyhine kafire yardmedemez.

(15) Allah'n zimmeti (himaye ve teminat) bir tekdir; (m'minlerin en ehemmiyetsizlerindenbirinin tand himaye) onlarn hepsi iin hkm ifade eder. Zira m'minler, dier insanlardanayr olarak birbirlerinin mevls (kardei) durumundadrlar.

(16) Yahudilerden bize tbi olanlar, zulme uramakszm ve onlara muarz olanlarlayardmlalmakszn, yardm ve mzaheretimize hak kazanacaklardr.

(17) Sulh, m'minler arasnda bir tekdir, Hibir m'min Allah yolunda giriilen bir hasde, dierm'minleri hari tutarak, bir sulh anlamas akdedemez; bu sulh, ancak onlar (m'minler) ara-snda umumiyyet ve adalet esaslar zere yaplacaktr.

(18) Bizimle beraber harbe itirak eden btn (asker) birlikler, birbirleriyle mnavebeedeceklerdir.

(19) M'minler, birbirlerinin Allah yolunda (urunda) akan kanlarnn intikamn alacaklardr.

(20) Takva sahibi m'minler, en iyi ve en doru yol zerinde bulunurlar.

(20/b) Hibir mrik, bir Kureylinin mal ve canm himayesi altna alamaz ve hibir m'mine bu

hususta engel olamaz (yani Kureyliye hcum etmesine mani olamaz).(21) Herhangi bir kimsenin, bir m'minin lmne sebep olduu kat delillerle sabit olur damaktuln velisi (hakkn mdafaa eden) rza gstermezse, ksas hkmlerine tabi olur; bu haldebtn m'minler ona kar olurlar. Ancak bunlara, sadece (bu kaidenin) tatbiki iin hareketetmek helal (doru) olur.

(22) Bu sahife (yaz)mn muhteviyatn kabul eden, Allah'a ve Ahiret Gn ne inanan birm'minin bir katile yardm etmesi ve ona snacak bir yer temin etmesi helal (doru) deildir;ona yardm eden veya snacak bir yer gsteren Kyamet Gn Allah'n lanet ve gazabnaurayacaktr ki o zaman artk kendisinden ne bir para tediyesi ve ne de bir taviz alnacaktr.

(23) zerinde ihtilafa dtnz herhangi bir ey, Allah'a ve Muhammed'e gtrlecektir.

(24) Yahudiler, m'minler gibi, muharebeye devam ettii mddete (kendi harp) masraflarmkarlamak mecburiyetindedirler.

(25) Ben Avf Yahudileri, m'minlerle birlikte [Ibn Hiam'da bu, "ma'a" (=ile) olarak, EbuUbeyd'de ise "min" (=den) olarak zikredilir] bir mmet (:cami'a) tekil ederler. Yahudilerindinleri kendilerine, m'minlerin dinleri kendilerinedir. Buna gerek mev-lalar ve gerekse bizzatkendileri dahildirler.

(25/B) Yalnz kim ki haksz bir fiil irtikab eder veya bir crm ika eder, o sadece kendisine veaile efradna zarar (vermi) olacaktr.

(26) Ben'n-Neccr Yahudileri de Ben Avf Yahudileri gibi ayn (haklara sahip olacaklardr.

(27) Ben '1-Hris Yahudileri de Ben Avf Yahudileri gibi ayn (haklara sahip olacaklardr.

(28) Ben S'ide Yahudileri de Ben Avf Yahudileri gibi ayn (haklara sahip olacaklardr.

(29) Ben Cuem Yahudileri de Ben Avf Yahudileri gibi ayn (haklara sahip olacaklardr.

(30) Ben'1-Evs Yahudileri de Ben Avf Yahudileri gibi ayn (haklara sahip olacaklardr.(31) Ben Salebe Yahudileri de Ben Avf Yahudileri gibi ayn (haklara sahip olacaklardr. Yalnzkim ki haksz bir fiil irtikab eder veya bir crm ka eder, o sadece kendini ve aile efradnzarardde etmi olacaktr


8/14

(32) Cefne (ailesi) Sa'lebenin bir kolu (batn) dur; bu bakmdan Sa'lebe'ler gibi mlahazaolunacaklardr.

(33) Ben'-uteybe de Ben Avf Yahudileri gibi ayn (haklara sahip olacaklardr. (Kaidelere)muhakkak rivayet edilecek, bunlara aykr hareket olmayacaktr.

(34) Sa'lebe'nin mevlalar, bizzat Sa'lebeler gibi mlahaza olunacaklardr.

(35)Yahudilere snm olan kimseler (Bitane), bizzat Yahudiler gibi mlahaza oluncaktr.

(36) Bunlar (Yahudiler)'dan hibir kimse (mslmanlarla birlikte bir asker sefere),

Muhammed'in msaadesi olmadan kamayacaktr.(36/B) Bir yaralamann intikamn almak yasak edilemeyecektir. Muhakkak ki bir kimse biradam ldrecek olursa neticede kendini ve aile efradn mes'uliyet altna sokar; aksi haldehakszlk olacaktr (yani bu kaideye rivayet etmeyen bir kimse haksz vaziyette olacaktr). Allahbu yazya en iyi rivayet edenlerle beraberdir.

(37) (Bir harp vukuunda) Yahudilerin masraflar kendi zerine ve mslmanlann masraflarkendi zerinedir. Muhakkak ki bu sahifede (yazda) gsterilen kimselere harp aanlara kar, on-lar kendi aralarnda yardmlaacaklardr. Onlar arasnda hayr-hahlk ve iyi davranbulunacaktr. (Kaidelere) muhakkak riayet edilecek, bunlara aykr hareketler olmayacaktr.

(37/B) Hibir kimse mttefikine kar bir crm ka edemez: Muhakkak ki zulmedilene yardmedilecektir.

(38) Yahudiler mslmanlarla birlikte, beraberce harp ettikleri mddete masrafdabulunacaklardr.

(39) Bu sahifenin (yaznn) gsterdii kimse lehine Yesrib vadisi dahili (cevf), haram(mukaddes) bir yerdir.

(40) Himaye altndaki kimse (carr), bizzat himaye eden kimse gibidir; ne zulmedilir ve ne de(kendisi) crm ka edecektir.(41) Himaye verme hakkna sahip kimsenin izni mstesna, bir himaye hakk verilemez.

(42) Bu sahifede (yazda) gsterilen kimseler arasnda zuhurundan korkulan btn ldrmeyahut mnazaa vak'alarmn Allah'a ve Reslullah Muhammed'e gtrlmeleri gerekir. Allah busahifeye (yazya) ve kuvvetli ve en iyi riayet edenlerle beraberdir.

(43) Ne Kureyliler ve ne de onlara yardm edecek olanlar, himaye altna alnmayacaklardr.

(44) Onlar (^Mslmanlar ve Yahudiler) arasnda, Yesrib'e hcum edecek kimselere karyardmlama yaplacaktr.

(45) ayet onlar (Yahudiler), (Mslmanlar tarafndan) bir sulh akdetmeye veya bir sulh akdineitirake davet olunurlarsa, bunu dorudan doruya akdedecekler veya ona itirak edeceklerdir.ayet onlar (Yahudiler), (Mslmanlara) ayn eyleri teklif edecek olurlarsa, Yahudileri de BenAvf Yahudileri gibi ayn haklara sahip olacaklardr; din mevzuunda giriilen harp vak'ala-rmstesnadr.

(45/b) Her bir zmre, kendilerine ait mntkadan (gerek mdafaa ve gerekse sair ihtiyalarhususunda) mes'uldr.

(46) Bu sahifede (yazda) gsterilen kimseler iin ihdas edilen artlar, ayn ekilde EvsYahudilerine, yani onlarn mevlalarna ve bizzat kendi ahslarna, bu sahifede yazda) gsterilen

kimseler tarafndan sk ve tam bir muhafazakarlk ile tatbik olunur.(Kaidelere) muhakkak riayet edilecek, bunlara aykr hareket olmayacaktr. Vehaksz ekilde kazan temin edenler, sadece kendi nefsine zarar vermi olurlar.Allah bu sahifede (yazda) gsterilen maddelere en doru ve en mkemmel riayetedenlerle beraberdir. (47) Bu kita (yaz) bir haksz fiil ika eden veya crmileyen (ile ceza) arasna engel olarak giremez. Kim ki bir harbe kar, emniyetteolur veya kim ki Medine'de kalrsa yine emniyet iindedir; haksz bir fiil ve crmika halleri mstesnadr. Allah ve Reslullah Muhammed himayelerini, (bu sahifeyitam bir sadakat ve dikkat iinde muhafaza eden kimseler zerinde tutacaklardr.[30]

nc BlmVESKANIN HKMLERNDE KURUCU LKELERHamidullah'a gre, "bu anayasa, ilk islm Devletinin Anayasas olmasndan baka, aynzamanda yeryznde bir Devletin vazettii ilk yazl anayasa olma zellik" ve ayrcalna da
http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn30http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn30


9/14

sahiptir.[31] italyan tarihi Caetani, "anayasa" tabirini kullanmadan "vesika" der ve unlarekler: "Bu vesika Muhammed Peygam-ber'in kitabdr ki, bunu yazan (veya yazdran)Muhammed'in kendisinden bakas deildir. Dierleri, yani Mslmanlar, Yahudiler ve Mriklerbuna katlmlardr."[32] Caetani'nin bu szlerinden, Peygamberin kendi bana hazrlad birmetni dierlerine dikte ettirdii veya bir emr-i vaki durumu yaratp onlara onaylatt sonucunukarmamak lazm. Enes'ten ve dier kanallardan gelen bilgiler, Vesika'nm karlkl grmelersonucunda ve bir toplumsal mutabakat rn eklinde ortaya ktn gstermektedir.

Dorusu da budur. nk Mekke'den ve gece yars gizlice kp Medine'ye g etmi, stelik

btn taraftarlar genel ehir nfusunun yzde 15'ini gemeyen bir insamn, tamamen kendi is-tek ve arzularna ya da gelecekteki kar hesaplarna hizmet edecek bir szleme metnini,kendisinden sayca ve silaha daha gl kimselere kabul ettirmesi dnlemez. Bu hi de aklayatkn grnmyor.Hz. Muhammed (s.a.v.)'in karlkl grmeler sonucunda ve oydama esasna dayal hazrladbu toplumsal szlemenin kabuln salayan esasl faktrlerden biri, 120 yldr sava ve d-manlklarla yorgun ve bitkin den Medine'nin bizzat iinde bulunduu kaotik ve gvensizdurumdur. Medine adeta kendine bir kurtarc beklemektedir. Kendi bana ve varolan sosyalglerle bar ve istikrar salayacak siyasal ve toplumsal bir forml bulamyor. Medinesavalarla iktisadi bakmdan srekli gerilerken, yine de yeni atmalara gebe bir grnmdedir,ite tam da byle kritik bir dnemde yabanc kkenli biri kp btn gruplara birlikte ve ortakyaamann yollarm gsteriyor, herkesi hukuk temelinde, "neysen osun" ilkesine gre varolmayaaryor.Vesika'da yaralama, ldrme, kan diyetleri, fidye-i necat vb. terim ve maddelerin ska yeralmas, uzun yllar i savalarla sarslm ve bitkin dm bir toplumun normal konjonktrnyanstr. O gnn ivedi sorunu, atmalara bir son verilmesi ve taraflar arasnda adalet vehakkaniyet esaslarna uygun bir arada yaamann formlnn bulunmasyd. Bu ynyle Vesika,olduka dnemsel bir nitelik tar. Ancak onun dnemsellii ve altna imza atan insanlarnsaysnn azl, kurucu ilkeleri ynnden nemsiz bir konudur.

ikinci nemli nokta, byle bir proje sayesinde kimsenin kimse zerinde bask kurmayakalkmadan bakalarn doal bir realite kabul etmesi ve onun yaama ve dnme biiminesayg gstermesinin yasallamas ve hukukun teminat altna alnmasdr.Gznnde tutulmas gereken bir nokta da-udur: Medine Vesikas, btn sosyal bloklar

asndan "hakimiyet" deil "katlm" temelinde bir toplumsal projeyi ngrr. Vesika'nm izdiiproje erevesinde mslmanlar, zgr insanlar olarak Allah ve Hz. Muhammed'in gsterdiiistikamette ve gven iinde yaayacak ve dinlerini tebli edeceklerdir. Ayn haklar Yahudiler vedierleri iin de geerlidir.

Burada Vesika'dan karabileceimiz ilk kurucu ilkenin altn iziyoruz:Doru, adil, hukuka saygl ve insanlar arasnda gerek bar ve istikrar amalayan ideal birprojenin^farkl gruplar (dini, hukuki, felsefi, siyasi vs.) arasnda bir szleme temelinde ortayakmas gerekir. Szlemenin hazrlanmas esnasnda sosyal bloklarn kendileri veya temsilcilerihazr bulunmal, zgr bir ortamda ve karlkl grme ve tartmalarla szlemenin hkmleri(temel yasalar) tespit edilmelidir.[33]

Toplumsal hayata katlan gruplar heterojen olduklarndan, her bir madde bir rtme noktasntekil etmeli ve oydama yoluyla tespit edilmelidir. Her rtme maddesi szlemenin birhkmn oluturur ve anlamazlk konusu her madde de gruplarn kendilerine terkedilir.rtme szleme alanna, farkllk zerk alana aittir. Bu, birlik iinde zengin farkllk, yani sahicioulculuktur.

ikinci kurucu ilke hakimiyetsin deil, katlmln hareket noktas seilme sidir. nk totaliter veniter bir siyasal yapda farkllklar kabul edilemez. Medine Vesikas, Mslman ve Yahudilerikabile kabile (tek tek) zikreder. Mriklere de ayr bir madde deinir. (Md. 20/B). Muhacirler,Ensar, Benu Avf, Benu Harisler, Be-nu Saide, Benu Cuem, Benu'n-Neccar, Benu Amr bn Avflar, Benu Nebt ve Benu'1-Evs... (Md. 1-11). Yine Saide, Benu Cuem, Be-nul-Evs, Benu Salebe,Ceme, Benu uteybe (Md. 25-33), kabilelerini ve onlarn mevlalanm ayr ayr zikreder.

Mevla, kan ve akrabalk ba olmakszn bir kabileye bal veya onunla anlamal olan kabile,airet veya topluluktur. Bu demek oluyor ki, ismiyle ve imzasyla szlemeye taraf olan her bir

sosyal blok, kendisine bal dier topluluklar da temsil etmekte ve ayn hak ve sorumluluklaronlara da tanmaktadr. Bu u anlamada gelir: Vesika'da ismi olmasa ve hatta grmelerekatlm olmasa dahi, anlamaya taraf olan bir kabile ile -daha nceden- anlamal olan birkabile veya airet de dolayl yollardan Vesika'ya ve genel hkmlerine katlm saylmaktadr ki,slmiyet'ten nce varolan kadim Arap gelenei bunu gerekli klmaktadr. Ancak 20/B maddesi
http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn31http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn32http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn33http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn31http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn32http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn33


10/14

mriklerle ilgili zel hkmler getiriyor ve 43. md. ile destekleniyor. Bu da Medineli MriklerinMekkeli Mriklerle her trl siyasi ve askeri iliki kurmalarna engel tekil etmek iindir.Esasnda Medineli Mrikler de Mek-kelilerle ittifak kurma arzusunu tamyorlar, hatta balarnabir tehlike gelir diye ekmiyorlard. Ama onlar da, dierleri gibi 39. md. de belirtilen Site'ninalan iinde her trl hak ve zgrlklere sahip olmak istiyorlard, Vesika bu hakk talebi dehukuki bir teminat altna almaktadr. Nitekim, Mekkelilerle giriilen Bedir ve Uhud savalarndansonra da, Vesika'ya taraf Mriklerin Medine'de yaamaya devam ettiklerini ve mslmanlarlaMedine'de yaamaya devam ettiklerini ve mslmanlarla aralarnda atmaya dnecek ciddi

sorunlar kmadm biliyoruz.Kabilelerin bir bir zikredilmesi, toplumda varolan din ve etnik topluluklarn kimliklerini tanmakve belgelemek iindir. Muhtemelen, kabile liderleri bunu zellikle talep etmilerdir.

Bundan u sonu kar: Her bir din ve etnik grup kltrel ve hukuki tam zerklie sahiptir. Yanidin, yasama, yarg, eitim, ticaret, kltr, sanat, gndelik hayatn dzenlenmesi vb. alanlardaherkes ne ise yle olacak ve kendim tanmlad hukuk ve kltrel standartlar iinde ifadeedecektir. Szkonusu din ve hukuk zerkliin teminat, "Yahudilerin dinleri kendilerine,m'minle-rin dinleri kendilerinedir. Buna gerek mevlalan ve gerekse kendileri dahildirler" diyen25. maddedir.

42. Madde'de zuhurundan korkulan ihtilaflarn Hz.Muham-med'e gtrlmesini ngren hkm,gerek Kur'an'dan (Bkz. Maide, 42 vd.) gerekse Hadis ve Siyer kaynaklarndan anlald

kadaryla, Yahudiler tarafndan teklif edilmitir. Daha nce de deindiimiz nedenlerle,Medine'deki kaotik durum, kabileler arasndaki karlkl gveni sarsmt. Bu madde ile, gruplar,kendi aralarnda kan ihtilaflar zemedikleri zaman, davay bir "st yarg makam"nagtrmek zere kendi aralarnda anlayorlar. Bu st yarg makam da dorudan gvenilir,tarafsz ve Medine dndan gelmi Hz. Muhammed'tir. Km'an, Peygamber'e eer isterse onlarndavalarna bakabilecei yetkisini veriyordu. (Maide, 42). Bunun zerine Peygamber de.kendip^c bavurduklar her seferinde onlar muhayyer brakt ve nce unu sordu:"Size neye gre hkm vermemi istersiniz, Kur'an'a gre mi, yoksa Tevrat'a gre mi?"

Bu dzenlemede Peygamber, bir "Hakim" deil, bir "Hakem" konumundayd. Peygamberin"hakemlik" vasf Maide sresinin 43. ayetiyle teyid edilmektedir. Eklemek lazm ki, gayrmslimle-rin davalarna bakma veya onlar kendi mahkemeleri ve hukukla-nyla babaabrakma teaml o gnden beri zmm hukukun bir paras olmu ve bu uygulama Osmanllar'in

son dnemlerine kadar srmtr.Burada bir kurucu ilke daha ortaya kmaktadr: oulcu bir toplumda tek deil, birok hukuksistemi ayn anda geerli olabilir ve tabii eer bloklar arasnda atan hukuklar dolaysylaihtilaflar doarsa -ki doar- bu durumda ya tarihte grld gibi, bu trden davalara zelmahkemeler bakar veya btn hukuk topluluklarnn hukuk temsilcilerinden olumu stmahkemeler'in kurulmas cihetine gidilir. Buna gre, atan hukuk sistemleri karsndamaduru hukuk semede zgr brakmak en iyi zmdr; slm hukuku asndan bummkndr.

Vesika'mn 23. maddesi Peygamberi mslman sosyal blok zerinde mutlak hakim klar. Budoal bir durumdur; nk ms-lmanlar ona biat etmekle, zaten ona balanmay daha bandakabul etmilerdir. Bu, ayn zamanda ibadeti, dini ve hukuku birbirinden ayrmayan slm temelvarsayma uygun bir tutumdur.

Bu maddelerin kurucu ilkesi, islmiyet'in sadece mslman-lar balayan bir din olduugereinin altm izer.

slm modelin totaliter olduunu ne srenler, bu gerein yeterince farknda deiller. nkeer ihsanlar, zgr bir din tercih etme haklarna sahip ise, hukuk ve sosyal hayat biimlerininde din ve dncelerine uygun olmas bir zorunluluktur. Bu durumda islm din ve hukuku,mslmanlar balar, dierlerini kapsayp balamaz ve gayr- mslimlerden bu hukuka gredavranmalar istenmez. yle ki bir rivayete gre Hz. mer, ban rten gayr- mslim bircariyenin bu davranndan memnun olmam ve bartsnn islmiyet'i bir btn kabuledenler iin amir bir hkm olduunu belirtmitir.

Vesika ise objektif hkmleriyle btn din ve sosyal bloklarn stndedir. Yani, Mslmanlar,Yahudiler ve Mrikler onun genel erevesi dna kamazlar.

4. ve 11. maddeler sosyal bloklarn zerkliini teyid eder. Buna gre, kabileler, eskiden olduugibi (det olduu vehile) kan diyetlerini deyecekler, sava esirleri iin fidye verecekler. Kendiaralarnda mali mkellefiyetlere katlanacak ve bunlar ortaklaa tespit edilecektir (Md. 3,12 ve37.) Ancak eskiden olduu gibi, kan ve akrabalk bana dayal kabile asabiyetiyle sulularkorunmayacak, biri su iledii zaman kabilesinin fertleri ondan sorumlu tutulmayacak, ksaca


11/14

su ve ceza bireyselleecektir (Md. 22 ve 31/B7.) Bu bile kendi dneminde bal bana birdevrimdi. Sulu ve canilerin korunmad -ki bunlar hangi bloktan olursa olsunlar farketmez- buyeni yapda adalet ve gvenliin salanmas ortak ve sosyal bir sorumluluk mevkiine kartlyor,taraflar birbirlerine kar -ayn blokun bireyleri- sorumlu tutuluyor. (Md. 12,13, 21). Buna balolarak 12/B maddesi kiilerin, baka kiilerin mevlalar ile ve onlardan ayr olarak anlamayapma imkanlarn tanyor. Kanmca bu madde ve baka hkmler, vize verme hakkn devlettenalp, dorudan bireylere ve gruplara veriyor.

Vesika'nm dier hkmlerini de ksaca yle zetlemek mmkn:

39. Madde ile "lke ve korunmu snr" kavram getirilmi olup, bu o gnn artlarnda yeni bireydi. Kan ve akrabalk bana dayal kabile yaps alyor, insanlar bloklar halinde (veya hukuktopluluklar eklinde) daha st bir siyasi birlik etrafnda her trl atma ve hukuk ihlaliyasaklanyor.

Vesika'da geen "haram" terimi korunmu snr demektir ve bir siyasi birliin toprakbtnlne atf anlamna gelir. Bu siyasi birliin Vesika'daki karl "mmet"tir (Md. 2 ve 25).Bu anlamda "mmet", iinde mslmanlar, yahudiler ve mriklerin de yerald siyasi birlikdemektir. Bu birlik, din, kltrel ve hukuki zerklik temelinde rk, dil, din, mezhep ve etnikkken farkn gzetmeyen bir toplumsal projedir (Md. 1, 2,16 ve 25).

nsanlar ve topluluklar arasndaki ilikilerde temel ahlak esaslar ve herkesin kar kamyacaevrensel yce idealler geerlidir (Md. 47). Ancak bunlarn geerli olabilmesi iin toplumsal

ilikilerin btnn dzenleyen yazl bir hukuk metninin esas alnmas gerekir. Bundan dolayVesika, kendini "Kitap" (Md. 1, 36 ve 47) veya "Sahife" (Md. 22, 39, 42, 46 t diye takan etmek-tedir ki, o gnn geleneksel kltrnde bu her iki terim balayclk ifade eder. Szgelimi Kur'anda kendini "kitap" olarak tanmlar, gemi Peygamberlere eitli kitap ve sahifelerin indirildiinisyler.[34]

Vesika, herkesi balayan hukukun stnlne tam riayeti ngrrken (Md. 37 ve 37/B), sava,tek tek birey ve kabilelerden alnp merkezi hkmete intikal ettiriliyor (Md. 17,18). Sava,merkezi ynetimin ortak kararyla alnacaktr. Savan en nemli sebeplerinden biri dardangelecek bir saldrya kar ortaklaa mukavemet etmek zere yaplr. Byle bir savunmasavanda anlamaya taraf olan gruplar mali ve asker ortak sorumluluklar yklenirler, hepbirlikte savarlar. (Md. 15,18,19 ve 24). Ancak din adna yaplacak savalarda ortak sorumlulukyoktur. (Md. 45). Buna gre eer mslmanlar, kendi dinleri iin ve bakalaryla -o da Medine

dnda olmak zere- savaacak olurlarsa, Yahudiler ve Medineli Mrikler onlara katlmakzorunda deildirler. Bu madde gereince Bedir ve Uhud sava Medine dnda bir yerde cereyanetmitir.Toplumsal hayatta adaletin tevzii, adl ilerin yrtlmesi ve yarg iin gerekli tedbirler alnacakve bu yetkiler merkezi otoriteye devredilip fertlerin takdir ve insiyatifne terkedilmeyecektir; buda ortak sorumluluklar arasnda yer alan nemli bir husustur (Md. 13).

Vesika, yarg ve savunma ya da sava ilan gibi hususlar merkezi otoriteye (devlet?)devrederken, bata yasama olmak zere, kltr ilim, sanat, ekonomi, eitim, salk vb.hizmetleri sivil topluma brakyor. Nitekim bu konuda daha ak grlere sahip Hanefihukukularnn genel eiliminden, ynetimin ancak vergi, yarg ve savunma trnden alanlarlasnrl olduunu, bunlarn dnda kalan dier alanlarn sivil topluma ait olduunu anlyoruz.Medine Vesikas'nm genel hkmlerinden baka sonular da kartlabilir. Ama yeri burasdeildir. Vesika'nm bizim iin nemli taraf, 622 ylnda yazl bir belge olarak ayr din ve sos-yal blok arasnda karlkl grme ve anlama sonucu kaleme alnmas ve uygulamayakonulmu olmasdr..

Ben kiisel olarak, Vesika'nm hkmlerinden hareketle bir takm soyutlama ve genellemeleryaparak bugn iin referans olacak baz kurucu ilkeler elde edilebileceini dnyor ve bukurucu ilkelerin son tahlilde oulcu bir toplumsal projeye dayanak olabileceine inanyorum.[35] Kur'an, Hadis kaynaklar ve mslmanlarn zel ve yresel -tarihsel deneylerinden ayrdnldnde slm hukuku da bu projeyi teyid eden ve gelitiren zengin hkmlertamaktadr. Yllardr sren Arap-srail sava, imdi yeni bagsteren Azeri-Ermeni atmalar,Lbnann dini blnm yaps, Balkanlardaki etnik durum, Krt so~unu vb. saysz atma vesava sebebinin varolduu blgemizde btn dini, etnik ve siyas gruplar szleme temelindebir arada yaatacak ortak, gnll ve katlma dayal oulcu projelere ihtiyacmz var.

Kukusuz Hegelyen bir bak asndan bu Vesikaya baktmzda doru sonula!* karamayz.nk Hegel'e borlu olduumuz modern (tredi) paradigma, evre faktrlerini belirleyici birkonuma kartr ve hatta insan bile evresinin bir rn sayar. Vesika'mn hkmlerinde ognk Arap toplumunun, kendine zg artlar veya varolan objeler dnyas etkileyici olmutur;
http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn34http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn35http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn34http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn35


12/14

ancak belirleyici olan o evre artlar deil, zgr, adil, katlmc ve oulcu bir toplum biimigelitirme arzusudur. Bundan dolay hkmlere ikin kurucu ilkeleri aratrp bulmak nemlidir.Belki bize de bu kurucu ilkeler yol gsterecektir. [36]

[1] Ali Bula, Btn Ynleriyle Asr- Saadette slam, Beyan Yaynlar: 2/167-168.

[2] Ali Bula, Btn Ynleriyle Asr- Saadette slam, Beyan Yaynlar: 2/169.

[3] Wellhausen, J., Skizzen und Vorarbeiten, Berlin, 1899, IV, 76 vd., Caetani, h,Annali Milano, 1903 {Ulam Tarihi, ev. Hseyin Cahit, stanbul, 1924,1,126 vd.) Wensink, A.J., Muhammed en de Joden te Media, Leyden, 1908, s. 78 vd; Buhl, F., Das Leben Muhammeds, Leipzing, 1930, Majid Khadduri,War and Place in the Law of islm, Baltimore, 1955, s. 206 vd., Mller, A., Der slm in Morgen und Abendland, I, 95; Ranke, Weltgeshichter V, 75;Grimme, Muhammed, I, 75 vd. Ayrca bkz. Hamidullah, I, 202; Tu, 31.

[4] Hamidullah M., el-Vesaiku's-Siyasiyye, Kahire, 1956, Vesika No:l Le Prop-he'te de I'Islam, Paris 1959,1,133 vd. (Trke ev. Prof. S. Tu, slm Pey-gamberi, 5. bsk., stanbul, 1990,1, 200 vd.) slm Hukuku Etdleri, ev. S. Tu, stanbul, 1974, s. 37 vd.

[5] Trke ve Osmanlca dahil olmak zere 10 civarnda dil bilen ve imdi Paris'te yaayan Pakiskan asll Prof. Dr. Muhammed Hamidullah'n eitlidillerde 40'a yakn eseri ve 700 kadar makalesi yaynlanmtr. imdiden klasiklemi olan iki ciltlik nl eseri slm Peygamberi 20 yllk titiz biralmann mahsul olup trke basks arapa, franszca vd. dillerdeki basklardan daha geni ve nemlidir. Hamidullah'n 1924-1980 yllar arasndafranszca, almanca, ingilizce, trke, malay-endonez, portekizce, Japonca, bonaka, tamil dili, arapa, farsa ve urduca dillerinde yaynlanan eserleri iinbkz. Prof. Dr. Salih Tu'in slm Peygamberi evirisi, II, 1159 vd.

[6] Bkz. Prof. Dr. Salih Tu, slam lkelerinde Anayasa Hareketleri, stanbul, 1969, s. 30 vd. Arap bilim evrelerinde Vesikaya ilikin yaynlar iin bkz.

E. Ziya Umeri, Medine Toplumu, ev. N. Yldz, stanbul, 1938, s. 78 vd.

[7] bn Seyyid en-Nas, Uyunu'l-Eser, 1,197; bn Kesir, el-Bidaye ve'n-Nihaye, Kahire, 1351, III, 224; Umeri, 78-79

[8] el-Beyhak (l, 458), es-Snen'l-Kbra, Haydarabad, 1344, VIII, 106 (Kita-bu'd-Diyatblm.); Umeri, 79.

[9] bn Hiam, es-Siret'n-Nebeviyye, (Mektebet'l-Klliyat el-Ezheriyye yayn) Msr, ty. II, 106.

[10] bu Ubeyd, Kitabu'l-Emval, Parag. No: 519 (Trke ev. C. Saylk, stanbul, 1981, s. 235 vd.)

[11] Humeyd bn Zenceveyh, Kitabu'l-Emval, Parag. No: 750; Umeri, 79.

[12] Vesika'nn tarihi deerinden Arap inelliflerinden Yusuf A, phe iinde olduunu kaydeder. A, bu grn 9 nolu haiyede belirtiyor. (Umeri,79). Ancak gerek Batl oryantalistler gerekse mslman mellifler, Vesika'nn tarihi deerinden phe etmemektedirler. Prof. A'n phelerine yolaangerekeler zerinde yaynlanacak kitabmzda uzun uzadya durulacaktr.

[13] Caetani, Age., III, 118-119.

[14] Ibn Hiam ile Ebu Ubeyd'in rivayetleri arasndaki tek fark 25. maddede Benu Avf Yahudileriyle ilgili ifadede "ma'a=ile" - "min=den" arasndakifarktr. Bu fark Wellhausen'dan beri szkonusu maddede tercihli olarak verilmektedir ki, her iki okunuta da anlam deimemektedir.

[15] Buhar, Kefale, 2; Mslim, Fedailu's-Sahabe, 204; Ebu Davud, Feraiz, 17; mare, 20; Beyhak, Snen, VIII, 106; Bkz. Muhammed Hamidullah, lkslm Devleti (ev. Prof. . Sreyya Srma, stanbul, 1992), s. 39.


[17] Wellhausen, Arap Devleti ve Sukutu, ev. F. Iltan, Ankara, 1963, s. 2.

[18] Her iki merkezin yapsal zelikleri ve birbirleriyle mukayesesi iin bkz. W. Montogomery Watt, Muhammed at Mecca, Oxford, 1953 (Hz.Muhammed Mekke'de, ev. M.R.Ayas-A. Yksel, Ankara, 1986) ve ayn yazar, Muhammed at Medina, Oxford, 1953.

[19] Hamidullah, 1,177-199.

[20] Dr.S.Ahmed el-Ali, ed-Devletu fi Ahdi'r-Resul, Irak, 1988,1, 24.

[21] Buhar, 5/44; bn Hiam, I, 183.


[23] bn Sa'd (l. 230) Tabakat, Zeyden, 1904-12 I, bl 2.

[24] Hamidullah, 1,181.

[25] Buhar, 3/67; M. Asm Koksa], slm Tarihi, stanbul, 1981,1, 95.

[26] A. Himmet Berki-Osman Keskiolu, Hatem'l-Enbiya Hz. Muhammed ve Hayat, 7. Bsk. Ankara, 1978, s. 204; S.M. Ahmed Nedv-S.S.Ansar, Asr-Saadet, ev. A. Genceli, stanbul, 1985,1, 64.

[27] Buhar, 56/181, no:l; M. Tayyib Oki, slmiyet'te lk Nfus Saym, A..lahiyat Fak. Dergisi, Ankara, 1958-9. VII, 11 vd.

[28] M.Ahmed Nedvi -S.S.Ansar, I, 64.
http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn36http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref1http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref2http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref3http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref4http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref5http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref6http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref7http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref8http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref9http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref10http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref11http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref12http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref13http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref14http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref15http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref16http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref17http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref18http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref19http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref20http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref21http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref22http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref23http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref24http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref25http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref26http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref27http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref28http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftn36http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref1http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref2http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref3http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref4http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref5http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref6http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref7http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref8http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref9http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref10http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref11http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref12http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref13http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref14http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref15http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref16http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref17http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref18http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref19http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref20http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref21http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref22http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref23http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref24http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref25http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref26http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref27http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref28


13/14


[30] Metin Prof. Dr. Salih Tu tarafndan evrilmitir. Bkz. Hamidullah, slm Peygamberi, (5. bsk. stanbul, 1991), I, 206-210.

Ali Bula, Btn Ynleriyle Asr- Saadette slam, Beyan Yaynlar: 2/180-185.

[31] Hamidullah, 1,189.

[32] Caetani, III, 112.

[33]Burada "szleme" ile ilgili sayn nsel'in bir eletirisine deinebilirim. n-sel, Benim Medine Vesikas'n temel alarak gelitirmeye altm gr-

lerimi zetlerken u ifadeyi kullanr: "Grld gibi... (bu) siyasal tablo, ilk elde ve artc bir ekilde Rousseavari bir toplum szlemesi zerine kuruluoul toplum tahayyl olarak kendini ifade ediyor." Hemen devamnda Saym nsel "Marx'm komnist toplumda oluacan ngrd devletle bykbenzerlikler gsterdii de sylenebilir" demektedir. (Ahmet nsel, Ali Bula'n oulcu mmet Tasarm zerine: Totalitarizm, Medine Vesikas vezgrlk, Birikim Dergisi, Mays 1992, say: 37, s. 30) Burada benim mi, yoksa Ahmet nsel'in mi analoji yaptn nc ahslara ve tabii okurlarabrakyorum. Anc?k, bandan beri ve zikrettiim kaynaklarn tanklyla Kari Marx ve J. J.Roussea'dan yzyllar nce ayr din ve hukuk topluluuarasnda byle bir szleme imzaland aktr. Bu demektir ki, hem Rousseau'nun toplumsal rgtlenmenin ilk eklini szlemeye dayandrmas, hem deMarx'm tarihin banda ve finalinde oulcu bir toplumsal rgtlemeyi ngrmesi yeni bir ey deildir. Belki Rousse-au, Marx vd. mkemmel bir toplumiin topya kurdular; ben topyalar kmsemiyorum ve varolana kar bir muhalefet ekli olarak gryorum. Szn ettiimiz Vesika ise bir topyaveya bir kurgu deil, tarihsel bir gerektir. Dolaysyla bu durum, yapacamz analojilerde dikkate alnmaldr.Bu konu nsel'den nce bakalarnn da dikkatinden kamam. Szgelimi, M. Ziyauddin er-Rayys, slm siyasi felsefesinin temelini oluturan "Biat" ileRousseau'nun toplumsal szlemesi arasndaki benzerlii vurguladktan sonra yle def: "u var ki J.J.Rousseau'nun 'Sosyal Szlemesi' bir san olmasnakarlk, Akabe'de iki kez gerekleen "biaf'ler tarihsel bir gerek, birer gerek, sosyal szleme rnekleridir. Bu olaylarda szleme, yce bir risaletigerekletirmek amacyla insanlarn zgr istekleri ve olgun bilinleri sonucu olmutur.1' (M. Ziyauddin er Rayys, slam'da Siyasi Dnce Tarihi, ev. A.Sarkaya, stanbul, 1990, s. 48). Konuyu yakndan bilen Hamidullar da, Akabe biatlar ile Medine Vesika-s'n kendine zg bir "toplumsal szleme"olarak niteler. Ve der ki: "Devletin teekklnde toplumsal szleme niteliini ilk ileri srenlerden ngiliz Hobbs, Locke ve Fransz Rousseau gibimellifler, eserlerinde bu teorilerine dayanak tekil edecek somut ve belirli tarihi rnekler vermemektedirler. Eer onlar, byle bir szlemenin daha nce,

yani ilk slm dnemlerde imzalandn bilselerdi, teorilerine acaba ne gibi bir ekil verirlerdi?" (Ha-midullah, 7s/m Hukuku Etdleri, S. 28-29).Son olarak A. Sanboury'nin konuyla ilgili grlerini aktaralm. (Bkz. A. Sanboury, Le Califat, Paris, 1926, s. 94) Sonboury, slm'daki siyasi akd'inyapsn inceledikten sonra, bunun kesinkes bir akid (szleme) olduu sonucuna varr ve yle der: (P. 5,17 ve 19): "J.J. Rous&eau'nun kuram ondanyllar nce, slm bilginlerince z olarak biliniyordu. Rousseau'nun kuramnda ynetici, aradaki bir szleme gerei ve halka naib olarak otoriteyi alr vekullanr. Ancak Rousseau'nun kuram yzyllar nce mslmanlar tarafndan biliniyor, hatta Rousseau'ya gre mslmanlar bir de fazla eye sahipbulunuyorlard." (er-Rayys, 276-277).

Btn bunlar neyi gsterir? nsanlarn -baz alanlarda- ortak bir kltr mirasnda rttn ve bazan "akl iin yolun bir" olduunu. Rousseau, eer"toplumsal szleme" kavramn kullanmsa, bizim Rousseau kulland diye, hem biim hem de ierik olarak szleme temelinde teekkl etmi bulunanslm'daki siyasal model'den vazgememizi gerekirmez. Nitekim, Kur'an, Hadis, Kelam ve Fkh kitaplarnda bata siyasal rejim olmak zere, her trltoplumsal (ticari, medeni vs...) ilikiyi dzenleyen anlama ve szlemeler "Misak, Biat, Ahid, Akid" vb. terimlerle ifade edilmi ve bu terimler zerindebtn bir fkh (hukuk) klliyat kurulmutur. Btn bu terimlerin trke uygun karlklar szleme, anlama, mukavele, belge imzalama, taahhdtebulunma ve ballktr. slam hukukunda temel haklar iki kategoride ele alnr. Bunlardan ilki doutan sahip olduumuz haklar, dieri szleme ile eldeettiimiz haklardr. Devlet, ynetim vb. siyasal iktidarla ilikilerimizin btnn tayin eden temel haklar, zgrlkler ve vecibeler, karlkl rza (icab vekabuDya dayal ynetilenler ile ynetenler arasnda imzalanan szleme hkmlerine gre teekkl eder. Bu alanda slm'da ynetim, meruiyetiniszlemeden alr.

[34] Bkz. En'am, 154; Isra, 2; Necm, 36; A'la, 19 vs...

[35]Medine Vesikas tartmalaryla ilgili yaynlar iin bkz. Ahmet nsel "Totaliterizm, Medine Vesikas ve zgrlk", (Birikim, Mays-1992, say: 37) s.29-32; Ali Bula, "Medine Vesikas Hakknda Genel Bilgiler" (Birikim, Haziran Temmuz-1992, say: 38-39). s. 102-111 ve "Szleme TemelindeToplumsal Proje", (Birikim, Agustos-1992, say: 40) s. 53-62; Ali Bula, Medine Vesikas zerine Tartmalar; I ve II, Birikim Dergisi, Mart-1993, say:47, s. 40-46 ve Nisan-1993, sayO 48, s. 48-58; Ali Bula, Medine Vesikas zerine Bir Konuma, mza Dergisi, 15 Mays-15 Haziran 1993, say: 51, s.11-16; Ali Bula, slm, Sivil Toplum ve ktidar, Yeni Zemin, Eyll 1993 say: 9, s. 60-63; Ali Bula, "Medine Vesikas", Blten, Eyll-Ekim, 1992,Yl:2, say:9, s. 16-25; Ali Bula, Bir Arada Yaamann Mmkn Projesi: Medine Vesikas, Bilgi ve Hikmet, K-1994, say: 5, s. 3-15; Taner Akam,"Trkiye in Yeni Bir Toplumsal Projeye Doru", (Birikim, Ekim-1992, say: 43) s. 22-25; Abdurrahman Dilipak, "Medine Szlemesi zerine Ayk'rDnceler", (Birikim, Kasm-1992, say: 43) s. 26-28; Ali Yldran "Medine Vesikas ve Medine'yi Yeniden Kurmak", Yeni Hafta Gazetesi, Say: 3, 178,1992; Aktel Dergisi; "slamclarn Bat Demokrasisine Alternatifi 'Medine Demokrasisi'", 27.1.1993, s. 138; Nejat Turhan, "'Medine Vesikas' zerine"Yeni Asya, 4.1.1993; Veli Ylmaz, "slamiyet'te Demokrasi ve Medine Szlemesi", zgr Gndem, 9.1.1993, Alp Ikl, "kinci Cumhuriyet, SivilToplum Tanmalar ve Mslmanlar", Hak Sz, Eyll-1992, say: 18, s. 12-14; A. Burak Bircan, "Trkiye Vesikas m?" ktibas Dergisi, Ocak-1993,say:l, s. 84 vd.; Hayreddin Karaman, Ali Bula, . Sreyya Srma, kr Karatepe, slam Toplum Dzenine Doru Bir Adm: Medine Vesikas (AkOturum), Yeni Zemin, Mays 1993, say: 5, s. 29-35; Abdurrahman pilipak, "Farklklar iinde bir Arada Yaama lkesi ya da Medine Belgesi zerine",Panel Dergisi, Austos-Eyll 1992, say: 41-42, s. 9-10; Do.Dr.Ahmet Araka, "Medine Vesikas'mn Deeri", Hak Sz, ubat, 1993, say: 13, s.23-25.;

Ali Yaar Sarbay, "slami Poplizm ve Sivil Toplum Aray", Birikim (Mart, 1993, say: 47), s. 14-19; Ragp Ege, "Medine Vesikas m, Hukuk Devletimir Birikim (Mart, 1993, say: 47) s. 21-39; M. Said ekmegil, "Bir timai Mukavele: Medine Vesikas", Panel (15 Mart/15 Nisan-1993, say: 48), s.50:53; M. Krad Atalar, oulcu Toplum Projesinin Felsefi Temelleri zerine Eletiriler, ktibas Dergisi, (Ekim, 1993), say: 178, s. 12-21; MuharremToros, Medine Vesikas: ktidar Yeni bir Okuma Biimi, Tezkire Dergisi (Gz, 1993), say: 5, s. 91-97; Necdet Suba, Mzakere ve Tartma ArasndaMedine Szlemesi, Tezkire Dergisi, (Gz, 1993), say: 5, s. 99-104; smail Klholu, "Medine Muahedesi Devletler Aras Belge Olarak Ele Alnmaldr",mza Dergisi, 15 Mays-15 Haziran 1993, say: 51, s. 6-10; Sadk Uanlar, oulculuk ve Bar, Yeni Asya; Medine Szlemesi evresinde, Yeni Asya;Medine Szlemesi ve oulculuk, Yeni Asya; Katlm Kanallar, Yeni Asya, 3, Ocak 1993; Kaynama Deil Uzlama, Yeni Asya, 24 Aralk 1992; Sivilslm ve Said Nursi, Yeni asya, 20 Aralk 1992; Medine Szlemesi ve Bir Mektup, Yeni Asya, 11 Mart 1993; Vicdan zgrl ve oulculuk, YeniAsya, 1. Hazian 1993; Otolonizasyon, Yeni Asya, 22 Mays.1993; Bir Panel oulculuk ve Medine Szlemesi, Yeni Asya, 15 Mays 1993; DemokrasiFetiizmi ve Deiim Zarureti, Yeni Asya, 17 Mays 1993; Ahmet Akgl, Medine Szlemesi, Yrnge Dergisi, 4 Temmuz 1993, say: 171, s. 9-13 veNisan 1993, say: 172, s. 12-17; Ali Kuzudii, Medine Vesikas ve slam Toplumunun Alameti Farikas, mza Dergi, ubat 1993, say: 48, s. 9-10;Mehmet Nuri Gler, Medine Vesikas Devlete Gtrecek Bir Adm Deildir, Yeni Zemin, Haziran 1993, say: 6, s. 54-57. mer elik, Beraber YaamaSorunu- nsann Anlam Aray ve Siyasal Otorite, Bilgi ve Hikmet, K-1994, say: 5, s. 16-32; R. B. Serjeant, Snnet Camias Yesrib YahudileriyleYaplan Muahedeler ve Yesribin Tahrimi: Szde "Medine Anayasa"snda Yer Alan Vesikalarn Tahlil ve Tercmesi, ev. Murat iftkaya, Bilgi veHikmet, K-1994, say: 5, s. 68-90; hsan Sreyya Srma, Medine Vesikasnn Mevsukiyeti ile lgili Baz Veriler, Bilgi ve Hikmet, K-1994, say: 5, s.46-54; Eyp Kkta, Medine Vesikas: slam'n oulculuk Referans, Bilgi ve Hikmet, K,1994, Sayi:_5, s.55-60; eref Malko-Serhat Grpnar,

Anayasa Uzlama Belgesi nerisi: Yeni bir Medine Vesikas Tasla, Bilgi ve Hikmet, K-1994, Say: 5, s. 33-37; Kadir Abdi i mam olu, ModernAnayasa Hukuku Asndan Medine Vesikas, Bilgi ve Hikmet, K-1994, say: 5, s. 38-45, Faik Bulut, Allah Devletinde Demokrasi, stanbul, 1993;Hseyin Algl, Asr- Saadette idari Hayat, Bilgi ve Hikmet, K-1994, say: 5, s. 61-67; Kadir Canatan, Toplum Tasarmlar ve Birlikte Yaama Felsefesi,Bilgi ve Hikmet, K 1994, say: 5, s. 98-108; Ali Cokun, Sosyal zlme, Sosyal Btnleme ve Din, Bilgi ve Hikmet, K-1994, say:5, s. 109-121.

http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref29http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref30http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref31http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref32http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref33http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref34http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref35http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref36http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref29http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref30http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref31http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref32http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref33http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref34http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref35http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/15.htm#_ftnref36


14/14

asr-i saadette-15-bİr arada yaŞama projesİ=medİne vesİkasi-ali.bulaç

Documents