‌‌

អារម្មណ៍កថា

មុខវជិ្ជា “ពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាត”ិ គឺជ្ជមុខវជិ្ជា មួយដ៏សំខាន់ សម្រាប់ជំនាញម្រគប់ម្រគង ធុរកិច្ច ដដលមិត្តអ្នកសិកា ក៏ដូច្ជ្ជម្រកុមយយើងខ្ុំ គួរគបបីយធវើការសិកាឱ្យបានសីុជំយៅយលើដននកយនេះ។ ជ្ជមួយយនេះដដរដំយ ើ រការ ននការសំុចូ្លជ្ជសាជិក‌ ននអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក គឺជ្ជចំ្នុច្សំខាន់មួយ ដដលអ្នកសិកាដននកម្រគប់ម្រគងធុរកិច្ចម្រគប់របួ គួយធវើការដសវងយល់ឱ្យបានសីុជយម្រៅ។ ប ុដនតយោយការសិកាយៅឯសាោ ានរយៈយពលខលី យ ើបមិនអាច្ឱ្យយយើងសិកាបានលមអិត្យ ើយ។ យេតុ្យនេះយេើយយ ើបយោកម្រគូ ឈាង កាន្់ឌ ី បានោក់នូវកិច្ចការស្រសាវម្រជ្ជវមួយយម្រកាមម្របធានប "ដំណណើរការនន្ការចូលជាសមាជ្ិកអងគការ WTO របស់ប្បណេស

កម្ពជុា" គឺកនុងយោលបំ ងឱ្យនិសសតិ្យធវើការសិកាស្រសាវម្រជ្ជវបដនែម យដើមបឱី្យ ួលបានការយល់ដឹងកាន់ដត្ច្ាស់យលើដំយ ើ រការននការចូ្លជ្ជសាជិកអ្ងគការ WTO របស់ម្របយ សកមពុជ្ជយនេះ។

តាមរយៈការសិកាស្រសាវម្រជ្ជវយនេះ ម្រកុមយយើងខ្ុំបានយលើកយកនូវដំយ ើ រការ និងដំណាក់កាលនិមួយៗននការសំុចូ្លជ្ជសាជិកននអ្ងគការ WTO របស់កមពុជ្ជ តាមរយៈ ឯកសារនានា និងការបង្ហា ត់្បយម្រងៀនយោយផ្ទា ល់របស់យោកម្រគួ ឈាង កាន្់ឌី យៅកនុងថ្នន ក់យរៀនមកយរៀបរាប់យោយសយងេប‌ យពាលគឺមិនបានពិសាា រយ ើយ។ ចំ្ដ កឯចំ្នុច្ដដលម្រកុមយយើងខ្ុំម្រត្ូវយលើកយកមកយរៀបរាប់កនុងកិច្ចការស្រសាវម្រជ្ជវសាីពី ដំយ ើ រការននការចូ្លជ្ជសាជិកននអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក‌ WTO របស់កមពុជ្ជយនេះ‌ រមួាន និយមន័យ និងម្របវត្តិននអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក WTO, រច្នាសមព័នធននអ្ងគការ WTO, យោលការ ៍ ននអ្ងគការ WTO,

ដំយ ើ រការ ននការចូ្លជ្ជសាជិក ននអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក របស់កមពុជ្ជ,

យុ ធសាស្តសតទំង ៧ របស់កមពុជ្ជយដើមបីបានចូ្លជ្ជសាជិកននអ្ងគការ WTO និងប ពិយសាធន៍សំខាន់ៗ របស់កមពុជ្ជកនុងការចូ្លជ្ជសាជិកននអ្ងគការ WTO យនេះ។ ជ្ជមួយយនេះដដរម្រកុមយយើងខ្ុំបានោក់នូវឯកសារយោង យៅដននកខាងយម្រកាយ ននឯកសារយនេះផ្ទា ល់ យដើមបជី្ជជំនួយដល់មិត្តអ្នកសិកា កនុងការយធវើសិកាស្រសាវម្រជ្ជវបដនែមយលើដននកយនេះ យដើមប ី ួលបានការយល់ដឹងកាន់ដត្ច្ាស់អំ្ពីដំយ ើ រការ ននការចូ្លជ្ជសាជិក ននអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក

WTO។

ម្រកុមយយើងខ្ុំសងឃឹមថ្ន ឯកសារននការស្រសាវម្រជ្ជវយនេះ អាច្ជួយឱ្យមិត្តអ្នកសិកាបានយល់ដែមមួយកម្រមិត្យ ៀត្ យលើដំយ ើ រការននការចូ្លជ្ជសាជិកននអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក WTO យនេះដត្មាង។ ដូយច្នេះសូមមិត្តអ្នកសិកាទំងអ្ស់ យធវើការស្រសាវម្រជ្ជវបដនែមយ ៀត្យៅតាមឯកសារយោង ដដលម្រកុមយយើងខ្ុំបានោក់ចូ្លយៅដននកខាងយម្រកាយ កនុងឯកសារយនេះ ឬក៏ឯកសារយនសងៗ យ ៀត្យម្រៅពីយសៀវយៅទំងយនេះនងដដរ។

យយើងខ្ុំសូមអ្ភ័យនូវរាល់កំេុសឆ្គង ដដលយកើត្យ ើងយោយអ្យច្ត្នា យៅកនុងកិច្ចការស្រសាវម្រជ្ជវយនេះ។ ជ្ជមួយយនេះដដរយយើងខ្ុំានយសច្កាីយសាមនសសរកីរាយោ ងនម្រកដលង កនុងការរងចំ ួល នូវការរេិះគន់ដកលំអ្ ពីសំណាក់មិត្តអ្នកសិកាម្រគប់មជឈោា ន យដើមបឱី្យការស្រសាវម្រជ្ជវរបស់ម្រកុមយយើងខ្ុំនាយពលយលើកយម្រកាយៗយ ៀត្ កាន់ដត្ានភាពម្រតឹ្មម្រត្ូវ និងកាន់ដត្ានភាពម្របយសើរយ ើង។

មាតិកា

ចំណងជ ើងអត្ថបទ ................................................................................................................ ជេខទំព័រ

១.យសច្កាីយនាើម ............................................................................................................................... 1

១.១ សកលភាវបូនីយកមម ........................................................................................................ 1

១.២ យេតុ្នលននការយកើនយ ើងននសកលភាវបូនីយកមម ....................................................... 1

១.៣ ឥ ធិពលនន សកលភាវបូនីយកមមចំ្យពាេះដននកសាធារ ៈ និង ដននកឯកជន ................. 3

១.៣.១ ឥ ធិពលនន សកលភាវបូនីយកមមចំ្យពាេះដននកសាធារ ៈ ..................................... 3

១.៣.២ ឥ ធិពលននសកលភាវបូនីយកមមចំ្យពាេះដននកឯកជន .............................................. 4

២ - អ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក.............................................................................................. 5

២.១ និយមន័យ និងម្របវត្តិននអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក WTO. ..................................... 5

២.១.១ និយមន័យរបស់អ្ងគការ WTO ................................................................................. 5

២.១.២ ម្របវត្តិននអ្ងគការ WTO .............................................................................................. 5

២.២ រច្នាសមព័នធននអ្ងគការ WTO ........................................................................................... 8

២.២.១ តារាងអ្ងគការយលខនន WTO .................................................................................... 8

២.២.២ យ ម្ េះម្របយ ស និងកាលបរយិច្េត្ចូ្លរមួជ្ជសាជិកនន WTO .............................. 9

២.៣ យោលការ ៍ ននអ្ងគការ WTO ..................................................................................... 11

២.៣.១ ច្ាប់និងប បញ្ញត្តិនានាម្រត្ូវានត្ាល ភាព .......................................................... 11

២.៣.២ ភាពមិនយរ ើសយអ្ើង .................................................................................................. 12

២.៣.៣ យសរភីាវបូនីយកមមជ្ជជំហានៗ ............................................................................. 12

២.៣.៤ ម្របម្រពឹត្តិកមមពា ិជាកមមពិយសស និងោច់្យោយដ ក .......................................... 13

២.៤ ដំយ ើ រការននការចូ្លជ្ជសាជិកននអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក របស់កមពុជ្ជ .... 13

២.៤.១ ការសំុចូ្លជ្ជសាជិក .......................................................................................... 14

២.៤.១.១ ដំណាក់កាល ី ១ .......................................................................................... 14

២.៤.១.២ ដំណាក់កាល ី ២ .......................................................................................... 14

២.៤.១.៣ ដំណាក់កាល ី៣ .......................................................................................... 15

២.៤.១.៤ ដំណាក់កាល ី ៤ .......................................................................................... 15

២.៤.២ យុ ធសាស្តសតទំង ៧ របស់កមពុជ្ជយដើមបបីានចូ្លជ្ជសាជិកននអ្ងគការ WTO ..... 16

២.៤.២.១ យពលយវោ ...................................................................................................... 16

២.៤.២.២ ការយធវើសមបទបពនធគយ ............................................................................... 16

២.៤.២.៣ ឹសយៅននការនំាយច្ញ ................................................................................. 17

២.៤.២.៤ ការយធវើឱ្យបរោិកាសវនិិយោគសអម្របយសើរ និងោំម្រ ការវនិិយោគផ្ទា ល់ពីបរយ ស .. 17

២.៤.២.៥ ការរកា ុកជយម្រមើសយោលនយោបាយ និងភាពអាច្ដម្របម្របួលបានចំ្យពាេះវស័ិយកសិកមម .. 19

២.៤.២.៦ ការធានាឱ្យបាននូវនលម្របយោជន៍ជ្ជម្របយ សម្រកីម្រកចំ្យពាេះសុខភាពសារធារ ៈ 19

២.៤.២.៧ ការដក ម្រមងច្ាប់ ......................................................................................... 20

២.៥ គុ សមបត្តិ និងគុ វបិត្តិននចូ្លជ្ជសាជិក WTO. របស់កមពុជ្ជ ........................... 20

២.៥.១ គុ សមបត្តិននការចូ្លជ្ជសាជិកននអ្ងគការ WTO របស់កមពុជ្ជ ...................... 20

២.៥.១.១ ពម្រងីក ីនារសម្រាប់នលិត្នលកមពុជ្ជ ......................................................... 20

២.៥.១.២ ឧសាេកមមវាយនភ័ ឌ និងសយមលៀកបំពាក់យកើនយ ើង ............................... 21

២.៥.១.៣ ការទក់ទញវនិិយោគ ុនបរយ ស .............................................................. 21

២.៥.១.៤ ការ ួលសិ ធិយសមើោន កនុងការច្រច និងយោេះស្រសាយជំយោេះពា ិជាកមម ..... 22

២.៥.១.៥ ការ ួលនូវជំនួយបយច្ចកយ ស ..................................................................... 22

២.៥.១.៦ បយងកើនគយម្រាងកមចីសម្រាប់សេម្រោសធុនតួ្ច្ និងមធយម ........................... 22

២.៥.២ គុ វបត្តិននការចូ្លជ្ជសាជិកននអ្ងគការ WTO របស់កមពុជ្ជ .......................... 22

២.៥.១.១ ការយបើកម្រច្ក ីនារយោយមិនយកពនធនំាចូ្ល .............................................. 22

២.៥.១.២ នលិត្ករកនុងស្រសុកជួម្រប េះនឹងគូម្របកួត្ម្របដជងពីយម្រៅម្របយ សយម្រច្ើន ............ 23

២.៥.១.៣ ជនបរយ សដយ ាើ មការង្ហរកនុងស្រសុក ........................................................... 23

២.៥.៣ នលវបិាកយបើមិនចូ្លជ្ជសាជិកអ្ង្ហគ រពា ិជាកមមពិភពយោក WTO របស់កមពុជ្ជ ...... 23

៣ .ការវាយត្នមល.......................................................................................................................... 23

៣.១ ការសននិោា ន .................................................................................................................. 23

៣.២ អ្នុសាសន៍ .................................................................................................................... 24

៤ .ប ពិយសាធន៍សំខាន់ៗទំង ៩ របស់កមពុចកនុងការចូ្លជ្ជសាជិក WTO ....................... 26

៤.១ ម្របយ សកមពុជ្ជាន ំេំតូ្ច្ ........................................................................................... 26

៤.២ ម្របយ សកពុចានជំេរច្ាសោស់កនុងការសំុចូ្លជ្ជសាជីក WTO ....................... 27

៤.៣ ម្របយ សកមពុចានយោលនយោបាយ និងការផ្ទា ជ្្ជចិ្ត្តច្ាស់ោស់ ........................ 27

៤.៤ ម្របយ សកមពុជ្ជបានបង្ហា ញពីឆ្នាៈ សមត្ែភាព ដល់គូរច្រច ........................................ 27

៤.៥ ការច្រចជ្ជមួយវស័ិយឯកជន យដើមបី ួលបាននូវមតិ្ជ្ជឯកច្េនា ............................... 27

៤.៦ កមពុជ្ជានភាពយឺត្ោ វកនុងការចូ្លជ្ជសាជិក WTO .............................................. 28

៤.៧ កមពុជ្ជាន ម្រមង់ដបបប ននការច្រចម្របកបយោយកំនិត្នច្នម្របឌិត្ យដើមបីជំរុញកិច្ចដំយ ើ រការសំុចូ្ល . 28

៤.៨ កមពុជ្ជបង្ហា ញពីកាោនុវត្តនភាព សម្រាប់ការកសាង សមត្ែភាពកនុងស្រសុក ............... 29

៤.៩ កមពុជ្ជបានយម្របើម្របាស់យុ ធសាស្តសតសំុចូ្ល របស់ខលួន យដើមបចី្រចម្របកបយោយយជ្ជគជ័យ ......... 30

ឯកសារយោង ............................................................................................................................ 31

សាកលវិេាល័យណបៀលប្ាយ មុ្ខវិជាជ ៖ ពាណិជ្ជកម្មរន្តរជាតិ

និ្សសិតប្កុម្េី ៣ ំព័រ ី 1

១.ណសចកដីណ្ដើម្

ម្របយ សនីមួយៗានវបបធម៌យោយដ ករបស់ខលួន។ ជនជ្ជតិ្នីមួយៗានវបបធម៌យោយដ ករបស់ខលួន។ យៅកនុងម្របយ សមួយដដលានសញ្ជា តិ្យម្រច្ើនក៏ានវបបធម៌យម្រច្ើនដដរ។ យដើមបីរមួរស់ជ្ជមួយោន បាន ជនជ្ជតិ្ទំងយនាេះម្រត្វូ ួលសាគ ល់ភាពយោយដ កនង និង ួលសាគ ល់ភាពរមួនង។‌ យៅកនុងពិភពយោកដដលានម្របជ្ជជ្ជតិ្ដ៏យម្រច្ើន ពេុវបបធម៌កំពុងដត្ឆ្លងកាត់្ោន យៅវញិយៅមក។ វបបធម៌បសចិមម្របយ សកំពុង ន្រ្នាា នចូ្លមកកនុងម្របយ សដន យ ៀត្ ដត្យទេះបីតិ្ច្ឬយម្រច្ើន បសចិមម្របយ សក៏ ួលឥ ធិពលវបបធម៌ននម្របយ សដន វញិដដរ។ ការឆ្លងោនរវាងវបបធម៌ និងវបបធម៌ជ្ជកតាត បរានុម័ត្ យៅកនុងយុគសម័យសកលភាវបូនីយកមមយនេះ។

ដំយ ើ រសកលភាវបូនីយកមម ដដលកំពុងានវសិាលភាព ូលំ ូោយដត្ងានម្រជុងលអ និងម្រជុងអាម្រកក់របស់វា។ យសច្កាីកាល ហានននម្របជ្ជជ្ជតិ្នីមួយៗកនុងការបនែយឥ ធិពល ននម្រជុងអាម្រកក់របស់វា ពិត្ជ្ជយធវើយអាយវបបធម៌របស់ខលួនរស់យៅ ម្របកបយោយលកេ ៈនច្នម្របឌិត្។

ប ុដនត ការបនែយឥ ធិពលននម្រជុងអាម្រកក់យនាេះ ម្រត្ូវដត្ម្របម្រពឹត្តយៅយម្រកាមវចិរ ញ្ជញ ម្របកបយោយវធីិវ ិាសាស្តសត។

១.១ សកេភាវូបនីយកម្ម

Globalization

ំនាក់ ំនងសាកលបាន នឹងកំពុងរកីរាលោល។ ពិភពយោកាន ំយនារយៅរក លកេ ៈរមួមួយ ាន ំយនារយៅរក ំនាក់ ំនងយៅវញិយៅមក និង សកលភាវបូនីយកមម សាីពីលកេខ ឌ យសដាកិច្ច បយច្ចកវ ិា សងគម និង វបបធម៌ ។ ិដាភាពដ៏សំខាន់ននបដម្រមបម្រមួលខាងបយច្ចកវ ិា គឺជ្ជបដិវត្តន៍ខាង ូរគមនាគមន៍ ។ បដិវត្តន៍ ូរគមនាគមន៍យនេះយេើយ ដដលយធវើឲ្យដននដីរបស់យយើងដូច្ជ្ជយៅរញួតូ្ច្ម្រតឹ្មដត្ជ្ជភូមិមួយប ុយណាណ េះ ។ ិដាភាពដ៏សំខាន់ននបដម្រមបម្រមួលខាងបយច្ចកវ ិា ដដលកំពុងយច យ ើង គឺបដិវត្តន៍ដដលយធវើឲ្យពិភពយោកាន ំេំម្រតឹ្មដត្ជ្ជភូមិមួយប ុយណាណ េះ។

កនុងករ ីយនេះ ម្របជ្ជជ្ជតិ្នីមួយៗ អាច្ ួលព័ត៌្ានោ ងឆាប់រេ័ស យោយសារមយធាបាយ ូរគមនាគមន៍យនសងៗដូច្ជ្ជ សាដត្លីត្ (Satellites ) កំុពយូ ័រ (Computers ) វ ិយុ (Radios ) ូរ សសន៍ (Televisions ) ហាវ ក់ និង អីុ្ដមល (Fax and E- mail ) ូរស័ពាច្ល័ត្

(Mobile Phones ) និង បណាា ញអីុ្នធឺ ិត្ (Network of Internet ) ជ្ជយដើម ។ ឧបករ ៍ទំងយនេះកំពុងជំរញុឲ្យមនុសសកនុងពិភពយោកាន ំនាក់ ំនងជ្ជមួយោន ោ ងឆាប់រេ័ស យោយឥត្គិត្អំ្ពីជ្ជតិ្សាសន៍ និងព ៌សមបុរយ ើយ។

១.២ ជេត្ុផេននការជកើនជ ើងននសកេភាវូបនីយកម្ម

Reasons for rising of globalization

យៅកនុងបណាា ម្របយ សខាងលិច្ បញ្ញត្តិ « សកលភាវបូនីយកមម » (Globalization ) បានយកើត្យ ើងយូរមកយេើយ។ ពាកយយនេះមិនដមនយ ើបនឹងយកើត្យ ើងយ ។ សពវនែៃយៅយពលយគ

កិចចការប្សាវប្ជាវ ណែនាំដោយសាស្រ្សាា ចារ្យ៖ បណឌ ិត ឈាង កាន់្ឌី

ម្របធានប ៖‌ដំណណើរការនន្ការចូលជាសមាជ្ិកនន្អងគការ‌WTO របស់កម្ពជុា ំព័រ ី 2

ជដជកោន អំ្ពីសកលភាវបូនីយកមមយគដត្ងដត្យល់ថ្ន សកលភាវបូនីយកមម គឺជ្ជបញ្ជា មួយែមី។ ឧទេរ ៍: « The Silk Road » ដដលធានាអ្េះអាងអំ្ពី ំនាក់ ំនងវបបធម៌ និងយសដាកិច្ចរវាងពា ិជាកមមអឺ្រ បុ និងពា ិជាករអាសីុ គឺជ្ជសកលភាវបូនីយកមម ដដលយ ើបនឹងចប់យនាើមមុនដំបូង (Thing globalization ) ។ ឯសេម្របតិ្បត្តិការខាង ីនារេិរញ្ញវត្ែុរមួសពវនែៃ គឺជ្ជសកលភាវបូនីយកមមដដលានដំយ ើ រយពញយលញ (thick globalization )។

សកលភាវបូនីយកម្ម មិ្នណម្នសុទ្ធណែជាការ្ប ៉ះទ្ង្គិចណែលបង្កដ ើង្ដោយការ្ចាំែុ៉ះគ្នាខាង្ដសែឋកិចច ជាមួ្យនឹង្ប្បព័នធនដោបាយកាុង្ស្សុក និង្អនារ្កម្មរ្បស់រ្ែឋននដ ើយ។ វាជាការ្ដ្វើឲ្យយល់ដ ើង្វញិនូវវស័ិយវទិ្ាសាស្រ្សានដោបាយនិោយរ្មួ្ (និង្វទិ្ាសាស្រ្សាសង្គម្ែ៏ទូ្លាំទូ្លាយផង្ណែរ្ ) ដៅដលើមាគ្ន៌ា ណែលបានពនយល់ទាំង្ខាង្អាំណាចប្បវែាិសាស្រ្សារ្បស់រ្ែឋ ទាំង្ខាង្ការ្បញ្ជា ក់ឲ្យដ ើញចាស់ នូវចរ្នានែកម្ម ននបណាា ញដសែឋកិចចនដោបាយ និង្សង្គម្ែ៏សមុគសាម ញណែលមានប្បព័នធពិភពដលាកដោរ្ដពញដៅដោយការ្ផ្លា ស់បាូរ្សពវនងៃដន៉ះ។‌ការ្ចាំែុ៉ះគ្នា ខាង្ដសែឋកិចចប្គ្នន់ណែជាកត្តា មួ្យ ននសកលភាវបូនីយកម្មប ុដណាណ ៉ះ។ ដៅមានកត្តា ជាដប្ចើនដទ្ៀែ ណែលដ្វើដោយសកលភាវបូនីយកម្មដលចដលា ដ ើង្។ ការ្ចាំែុ៉ះគ្នា ខាង្ដសែឋកិចចប្គ្នន់ណែជាកត្តា មួ្យ ននសកលភាវបូនីយកម្មប ុដណាណ ៉ះ។ ដៅមានកត្តា ជាដប្ចើនដទ្ៀែ ដដលយធវើយអាយសកលភាវបូនីយកមមយលច្យធាល យ ើង។

គឺជ្ជការខុសឆ្គងមួយកនុងការគិត្ថ្ន សកលភាវបូនីយកមមទក់ ងដត្នឹងម្របព័នធធំៗដូច្ជ្ជ ទក់ ងនឹងសណាា ប់ធាន ប់េិរញ្ញវត្ែុ ពិភពយោកជ្ជយដើម។ សកលភាវបូនីយកមមមិនដមនម្រោន់ដត្ជ្ជអ្វីដដល « សែិត្យៅខាងយម្រៅ » ដដលសែិត្យៅឆាៃ យពីបុគគលយ ។ សកលភាវបូនីយកមមគឺជ្ជបាតុ្ភូត្ដដល « សែិត្យៅកនុង ីយនេះ » នងដដរ ដដលកំពុងជេះឥ ធិពលោ ងខាល ំងដល់ ិដាភាពបុគគលកនុងជីវតិ្របស់យយើង។ « សាកល ភាវបូនីយកមម ានលកេ ៈនយោបាយបយច្ចកយ ស និង វបបធម៌ដូច្លកេ ៈយសដាកិច្ចដដរ ។ វាម្រត្ូវបាន ួលឥ ធិពលមុនបងអស់យោយសារការអ្ភិវឌឍន៍ យៅកនុងម្របព័នធ ូរគមនាគមន៍ ចប់តំាងពីចុ្ង សវត្សរ ៍ ១៩៦០ មកយមល េះ ។សកលភាវបូនីយកមមកំពុងតាក់ដត្ងរច្នាសមព័នធាោ៌ ដដលយយើងកំពុងរស់យៅ និង្នចូ្លយម្រៅយៅកនុងរយបៀបរបបរបស់យយើង។ វាយធវើដំយ ើ រមកពីយោកខាងលិច្ វាានសាន មដ៏ធំននអំ្ណាច្យសដាកិច្ច និងអំ្ណាច្នយោបាយរបស់សេរដាអាយមរកិ និងបនសល់ ុកនូវនលវបិាកដ៏យម្រច្ើន ។ ប ុដនត សកលភាវបូនីយកមមមិនដមនម្រោន់ដត្ជ្ជការម្រគបសងកត់្ ននយោកខាងលិច្យៅយលើម្របយ សដន ប ុយណាណ េះយ ។ វាយធវើឲ្យប េះពាល់ដល់សេរដាអាយមរកិ ដូច្ដដលសេរដាអាយមរកិយធវើឲ្យប េះពាល់ដល់ម្របយ សដន ដដរ។។

ដូយច្នេះយយើងយ ើញថ្ន ោម នរដាណាមួយដដលសែិត្យៅយម្រៅម្របព័នធសាកល ភាវបូនីយកមមយ ។ ម្របជ្ជជ្ជតិ្ទំងអ្ស់យទេះច្ង់កាី ឬមិនច្ង់កាី ម្រត្ូវដត្ាន ំនាក់ ំនងោន ខាងវស័ិយយសដាកិច្ច បរសិាែ ន និង វបបធម៌ ...ល..។

សាកលវិេាល័យណបៀលប្ាយ មុ្ខវិជាជ ៖ ពាណិជ្ជកម្មរន្តរជាតិ

និ្សសិតប្កុម្េី ៣ ំព័រ ី 3

យេតុ្យនេះយយើងមិនអាច្ ប់ដំយ ើ រសកលភាវបូនីយកមមបានយ ។ វាកំពុងដត្យម្រជៀត្ចូ្លមកកនុងជីវភាពម្របចំនែៃរបស់យយើង យធវើឲ្យយយើងឃ្លល ត្យច្ញបនតិច្មាងៗ ពីម្រកបខ័ ឌ អ្នតរជ្ជតិ្

ដដលមិនានម្របយ សណាមួយយជៀសនុត្បានយ ើយ។

១.៣ ឥទធិពេនន សកេភាវូបនីយកម្មចំជ ោះផ្ផែកសាធារណៈ និង ផ្ផែកឯក ន

The impact of globalization on private and public sector

១.៣.១ ឥទ្ ធពិលនៃ សកលភាវបូៃយីកម្ មចពំ ោះផ្ន ែកសាធារណៈ The impact of globalization on public sector

កនុងយុគសម័យននអ្នតរកមមពេុវបបធម៌សពវនែៃយនេះ ដដលយកើត្យ ើងយោយសារសកលភាវបូនីយកមមយសដាកិច្ច វបបធម៌ដខមរកំពុងដត្ម្របឈមមុខោ ងសវិត្សាវ ញ ជ្ជមួយវបបធម៌បរយ ស

ជ្ជពិយសសជ្ជមួយវបបធម៌បសចិមម្របយ ស ដដលកំពុងេូរចូ្លមកកនុងកមពុជ្ជ យដើមបអី្ត្ែិភាពរបស់ខលួន។ ប ុដនតយៅកនុងនិមមិត្កមមយសដាកិច្ចសងគមកមពុជ្ជ វស័ិយយសដាកិច្ចដដលជ្ជកតាត កំ ត់្យលើម្រគប់វស័ិយទំងអ្ស់ កំពុងដត្ ួលឥ ធិពលោ ងខាល ំងពីសំណាក់សកលភាវបូនីយកមម យសដាកិច្ចពិភពយោក។ រឯីវស័ិយវបបធម៌ដដលចំ្ ុេះវស័ិយយសដាកិច្ច ក៏មិនអាច្យជៀសនុត្ពីសំពាធននសកលភាវបូនីយកមមយនេះដដរ។

កំដ ំរង់យសដាកិច្ចតំ្រង់យៅរក ីនារដត្ងជំរញុឲ្យម្រកុមេ ុនអ្នតរជ្ជតិ្ យៅកមពុជ្ជកាន់ដត្ានអានុភាពខាល ំងយ ើងៗ។ ការ ៍យនេះ កំពុងជំរញុឲ្យពលករដខមរជ្ជយម្រច្ើនដសវងរកការង្ហរយៅកនុងម្របយ ស ឬដសវងរកការង្ហរយៅឯបរយ ស យោយបំយភលច្យចលតាមដបបអ្យច្ត្នានូវវបបធម៌របស់ខលួន។ យៅកនុងលកេខ ឌ មួយចំ្នួនាច ស់កមមនតសាលបងេំឲ្យពលករដខមរទំងយនាេះ យធវើការកនុងសភាពអ្មនុសសធម៌យោយបាន ួលយបៀវត្សតិ្ច្តួ្ច្ប ុយណាណ េះ។

យៅកនុងសម័យសកលភាវបូនីយកមម មនុសសជ្ជតិ្អាច្្នយៅរកវាសនារមួ ដដលយកើត្យ ើងយោយសារបដិវត្តន៍បយច្ចកយ សខាងព័ត៌្ាន និង គមនាគមន៍។ គួរច្ងចំថ្ន ម្រកុមេ ុនអ្នតរជ្ជតិ្ជ្ជចំ្ ុច្សំខាន់ននសកលភាវបូនីយកមម។ គឺម្រកុមេ ុនអ្នតរជ្ជតិ្យនេះយេើយ ដដលកាល យជ្ជអ្នកម្រគប់ម្រគងយសដាកិច្ច និងកាល យជ្ជកំោងំនយោបាយយៅកនុងយសដាកិច្ចពិភពយោក ។

ម្រកុមេ ុនអ្នតរជ្ជតិ្ ដត្ងបយងកើនការម្របណំាងម្របដជង និងបយងកើនការយកៀបសងកត់្យលើោន យៅវញិយៅមក យដើមបកីារពារអ្ត្ែិភាព និងម្របាក់ចំ្យ ញរបស់ខលួន ។ ការ ៍យនេះជំរញុឲ្យពួកយគដសវងរកោ ង ូច្នូវ ីនារពលកមម ដដលានតំ្នលយថ្នក។ យៅកនុងចំ្យណាម ីនារ ដដលានតំ្នលយថ្នកយនាេះ កមពុជ្ជានតួ្នា ីមួយោ ងសំខាន់។ ម្រកុមេ ុនអ្នតរជ្ជតិ្ជ្ជយម្រច្ើនបានបយងកើត្កមមនតសាល និងយសវាឧសាេកមមរបស់ខលួនយៅកនុងម្របយ សកមពុជ្ជ។ ជួនកាលយគពំុយកនលិត្នលទំងយនាេះបំយរ ើឲ្យម្របជ្ជជនកមពុជ្ជយ ។ ឧទេរ ៍ : សំយលៀកបំពាក់ជ្ជយម្រច្ើនដដលបាននលិត្យៅម្របយ សកមពុជ្ជ ម្រត្ូវបានយគបញ្ាូ នយៅលក់យៅឯបរយ ស។ ចំ្ដ កម្របជ្ជជនកមពុជ្ជដបរជ្ជនិយមយសលៀកពាក់ « សំយលៀកបំពាក់ជជុេះ » ដដលនំាចូ្លពីបរយ សវញិ។

សកលភាវបូនីយកមមបានរមួចំ្ដ កោ ងធំកនុងការបយងកើនបំ ុល យសច្កាីម្រកលំបាក

និងវបិត្តិយសដាកិច្ចយៅកនុងម្របយ សកំពុងអ្ភិវឌឍន៍ ។ អ្ងគការយនេះសងកត់្ធៃន់ថ្ន សាែ ប័នឥ ទនទយករមួ (The global creditor Institutions ) បាននឹងកំពុងបយងកើត្បរោិកាសដដលប េះពាល់

កិចចការប្សាវប្ជាវ ណែនាំដោយសាស្រ្សាា ចារ្យ៖ បណឌ ិត ឈាង កាន់្ឌី

ម្របធានប ៖‌ដំណណើរការនន្ការចូលជាសមាជ្ិកនន្អងគការ‌WTO របស់កម្ពជុា ំព័រ ី 4

ោ ងខាល ំងដល់បណាា ម្របយ សកំពុងអ្ភិវឌឍន៍។ ម្របាក់ជ្ជយម្រច្ើនយៅកនុងម្របយ សកំពុងអ្ភិវឌឍន៍ម្រត្ូវបានយម្របើម្របាស់យៅយលើ ិសយៅនំាយច្ញ។ យសដាកិច្ចកនុងស្រសុកចំ្ ុេះយសដាកិច្ចពិភពយោកទំងស្រសុង។ សាែ ប័នដដលានអំ្ណាច្ខាល ំងដូច្ជ្ជ The International Monetary Fund, The

World Bank, the world trade Organization ជ្ជយដើម ដត្ងនាល់ ាីករ ៍ថ្ន «ោម ននលូវណាយនសងយ ៀត្ » យ ើយ The Is No Alternative ) ។ នលវបិាកដដ ម្របយ សកំពុងអ្ភិវឌឍន៍បាន ួល គឺធាល ក់យៅយលើនលិត្ករកនុងស្រសុក ដូច្ជ្ជវ ណៈ កមមករ និងកសិករជ្ជយដើម ។ ដូច្យនេះនលិត្ករកមពុជ្ជក៏កំពុង ួលនលវបិាកយនេះដដរ។

គឺពិត្ជ្ជម្រតឹ្មម្រត្ូវយៅយពលដដលយគអ្េះអាងថ្ន ម្របជ្ជជនមួយចំ្នួនដដលសែិត្យៅកនុងវ ណៈកណាា ល និងវ ណៈអ្នកាន ានការរកីច្យម្រមើនយៅកនុងសងគមដដលានការឆ្លងកាត់្យៅរកម្របពន័ធ ីនារយសរ ី ។ វ ណៈកណាា ល និងវ ណៈអ្នកានែមីយនេះ ពិត្ជ្ជល ធនលននសាកលភាវបូនីយកមម ។ ពួកយគធានាបយងកើត្ ីនារ យដើមបនំីានលិត្នលចូ្លមកកនុងស្រសុក។ យបើយយើងនំានលិត្នលបរយ សចូ្លកនុងស្រសុកកាន់ដត្យម្រច្ើន យសដាកិច្ចននម្របយ សអ្ភិវឌឍន៍‌ ដដលជ្ជាច ស់នលិត្នលក៏កាន់ដត្រកីច្យម្រមើនដដរ ។

១.៣.២ ឥទ្ ធពិលនៃសកលភាវបូៃយីកម្ មចពំ ោះផ្ន ែកឯកជៃ The impact of globalization on private sector

ជ្ជមួយនឹងការរកីច្យម្រមើន កនុងការដឹកជញ្ាួ ន និង ូរគមនាគមន៍ ពា ិជាកមមអ្នតរជ្ជតិ្បានរកីច្យម្រមើនោ ងយលឿនយម្រកាយសត្វត្សរ ី៍ ២០យនេះ។ ធុរកិច្ចអ្នតរជ្ជតិ្ រមួបញ្ចូ លទំងអ្ស់នូវ ម្រពឹត្តិការយសដាកិច្ច (ការលក់ជ្ជឯកជន ការវនិិយោគ ភសតុភារ និង ការដឹកជញ្ាូ ន) ដដលនំាពី ីកដនលងមួយ យៅកដនលងយនសងៗ េួសពីម្រពំដដនននម្របយ សរបស់ពួកយគ។ ជ្ជធមមតាម្រកុមេ ុនឯកជនទំងយនាេះ ដសវងរកម្របាក់ចំ្យ ញ ដូច្ជ្ជការយធវើជំនួញទក់ ងយៅនឹងធនធានយសដាកិច្ច ដូច្ជ្ជមូលធន ធនធានធមមជ្ជតិ្ និងធនធានមនុសស បានយម្របើម្របាស់សម្រាប់នលិត្កមមអ្នតរជ្ជតិ្ ននរបូធាតុ្ ំនិញ និងយសវាកមម ដូច្ជ្ជ វស័ិយេិរញ្ញវត្ែុ ធនាោរ ការធានារា ប់រង ការម្របឹកាយោបល់ និងសកមមភាពនលិត្កមមនានា។

ចំ្ណាត់្ថ្នន ក់ធុរកិច្ចអ្នតរជ្ជតិ្ បាននំាមុខ និមិត្តកមមដដលទក់ ង និងសេម្រោស សេជ្ជតិ្ (MNE) បណាា ម្រកុមេ ុន ពាសយពញពិភពយោក ខិត្ជិត្ដល់ ីនារ និងនលិត្កមម ឬ ម្រកុមេ ុនមួយ ានម្របតិ្បត្តិការអាជីវកមម កនុងម្របយ សយលើសពីមួយ។ MNE មួយ គឺជួនកាលយៅថ្ន

សាជីវកមមសេជ្ជតិ្ (MNC) ឬម្រពឹត្តិការ ៍ម្រកមុេ ុន (TNC). MNCs លបីលាញ រមួបញ្ាូ ល

បណាា ម្រកុមេ ុន fast food ដូច្ជ្ជ McDonald's និង Yum Brands សេម្រោសនលិត្ោនជំនិេះ

ដូច្ជ្ជGeneral Motors, Ford Motor Company និងToyota ម្រកុមេ ុនសម្រាប់អ្នកយម្របើម្របាស់យអ្ ិច្ម្រត្និូក ដូច្Samsung, LG និង Sony, យេើយម្រកុមេ ុននលិត្ថ្នមពលដូច្ជ្ជ ExxonMobil,

Shell និង BP. ភាគយម្រច្ើនននសាជីវកមមដ៏ធំបំនុត្យនេះ ម្របតិ្បត្តិការកនុង ីនារននម្របយ សជ្ជយម្រច្ើន

ការជដជករកយេតុ្នលធុរកិច្ច ដដលគង់វងសយៅកនុង ីនារសកលយោកែមី ទមទឱ្យបណាា ម្រកុមេ ុន នូវម្របភព ំនិញ យសវាកមម ពលកមម និង វត្ែុធាតុ្យដើម យម្រៅស្រសុក យដើមបយីធវើឲ្យ

សាកលវិេាល័យណបៀលប្ាយ មុ្ខវិជាជ ៖ ពាណិជ្ជកម្មរន្តរជាតិ

និ្សសិតប្កុម្េី ៣ ំព័រ ី 5

ម្របយសើរយ ើងជ្ជនិរនតរ ៍នូវនលិត្នលរបស់ពួកយគ និងបយច្ចកវ ិា យដើមបីនឹង បយងកើនយសវាកមម ននការម្របកួត្ម្របដជង។

២- អងគការពាណជិ្ជកម្មពិភពណោក

The World Trade Organization

២.១ និយម្ន័យ និងប្បវត្តិននអងគការ ណិ ជកម្មពិភពជោក WTO.

Background and history of WTO.

២.១.១ ៃយិម្ៃយ័របស់អង្ គការ WTO

Background of WTO.

WTO ជ្ជអ្ងគការបនតយវនពីកិច្ចម្រពមយម្រពៀងពា ិជាកមមពីមុន ដដលយៅថ្នកិច្ចម្រពមយម្រពៀង

ូយៅសាីពីពនធគយ និងពា ិជាកមម (GATT) ដដលយគបានបយងកើត្យៅឆាន ំ១៩៤៨។ WTO ាន

សាជិកភាគយម្រច្ើនជ្ជង GATT និងានវត្ែុបំ ងយម្រច្ើនជ្ជង។ យទេះបីជ្ជោ ងណាក៏យោយ គឺ

GATT ដដលបានបយងកើត្យោលការ ៍ពេុភាគី យៅម្របព័នធពា ិជាកមមយនេះ។

WTO គឺជ្ជសាែ ប័នមួយ និងជ្ជសំ ំុននវធិានដដលយគយៅថ្ន ‘ច្ាប់ WTO” ។ សាជិក

នីមួយៗ កនុងចំ្យណាមសាជិក ១៥០ របស់ WTO ម្រត្ូវអ្នុវត្ាវធិានទំងយនេះ និងម្រត្ូវនាល់ឲ្យ សាជិកដន យ ៀត្នូវអ្ត្ែម្របយោជន៍ពា ិជាកមមជ្ជក់ោក់ដដលយគបានសនា។

សាែ ប័នកំពូលននច្ាប់របស់ WTO រមួានកិច្ចម្រពមយម្រពៀង និងយសច្កាីសំយរច្ជ្ជង ៦០។

ទំងអ្ស់យនេះម្រត្ូវសែិត្យៅយម្រកាមការម្រត្ួត្ពិនិត្យរបស់ម្រកមុម្របឹកា និងគ ៈកាម ធិការនានានន ីសាន ក់ការកណាា លរបស់ WTO យៅ ីម្រកុង េសឺដ វ ។ WTO ោម នការោិល័យកនុងស្រសុក ឫការោិល័យម្របចំតំ្បន់យ ើយ ។ ការច្រចកនុងម្រ ង់ម្រទយធំដូច្ជ្ជកិច្ចម្របជំុយៅ Doha ជ្ជយដើម

ត្ម្រមូវឲ្យានយវ ិកាច្រចពិយសសរបស់ខលួន ។ ោ ងយហាច្ណាស់សាជិករបស់ WTO ថ្នន ក់រដាមន្រ្នតីជួបម្របជំុពីរឆាន ំមាង។ យម្រៅពីានការជួបម្របជំុម្របតិ្ភូថ្នន ក់ជ្ជតិ្ ដដលតាមធមមតាជ្ជអ្នកការ ូត្ និងជ្ជមន្រ្នតីពា ិជាកមមជ្ជតិ្យធវើការង្ហរម្របចំនែៃ។

២.១.២ ប្បវត្ តនិៃអង្ គការ WTO

History of WTO.

១៩៤៦-៤៧ ការច្រចវាងម្របយ សចំ្នួន៥០ ឧបត្ែមភោំម្រ យោយអ្ងគការសេម្របជ្ជជ្ជតិ្ យដើមបី បយងកើត្អ្ងគការពា ិជាកមមអ្នតរជ្ជតិ្ (ITO) ស្រសបជ្ជមួយធនាោរពិភពយោក និងមូលនិធិរបិូយវត្ែុអ្នតរជ្ជតិ្ ។ យសច្កាីម្រពាងមួយសាីពី ITO ម្រត្ូវបានយធវើយ ើង។

ស្រសបជ្ជមួយោន យនេះដដរ ម្របយ សចំ្នួន២៣ សយម្រមច្ចិ្ត្ាយធវើការច្រចការកាត់្បនែយពនធនំាចូ្ល កនុងម្របយ សរបស់ខលួន និងអ្នុម័ត្យសច្កាីម្រពាងវធិានពា ិជាកមមមួយចំ្នួនរបស់ ITO

។ សមបទនអំ្ពីពនធនំាចូ្ល និងវធិានរមួោន យៅថ្នកិច្ចម្រពមយម្រពៀង ូយៅសាីពីពនធ និងពា ិជាកមម (GATT) ។

១៩៤៨ នែៃ ី១ ដខមករា GATT ចូ្លជ្ជធរានយលើមូលោា នបយណាា េះអាសនន។ កនុងចំ្នួនសាជិក ២៣ ម្របយ ស កាលពីដំបូង ានម្របយ សចំ្នួន ១១ ជ្ជម្របយ សកំពុងអ្ភិវឌឍ។

កិចចការប្សាវប្ជាវ ណែនាំដោយសាស្រ្សាា ចារ្យ៖ បណឌ ិត ឈាង កាន់្ឌី

ម្របធានប ៖‌ដំណណើរការនន្ការចូលជាសមាជ្ិកនន្អងគការ‌WTO របស់កម្ពជុា ំព័រ ី 6

ដខមីនា សននិសី របស់អ្ងគការសេម្របជ្ជជ្ជតិ្សាីពីពា ិជាកមម និងការនាល់ការង្ហរយៅ ីម្រកុងឡាហាវា នននម្របយ សគុយបា អ្នុម័ត្ធមមនុញ្ញរបស់ ITO ប ុដនតធមមនុញ្ញយនាេះចំបាច់្ម្រត្ូវនាល់សចច ប័នយោយអ្ងគការនីតិ្បបញ្ញត្តិរបស់ជ្ជតិ្។

១៩៥០ រោា ភិបាលសេរដាអាយមរកិម្របកាសថ្នខលួននិងមិនដសវងរកការនាល់សចច ប័ន ននធមមនុញ្ញរបស់ ITO យ ើយ យម្រពាេះានការម្របឆំាងកនុងសភា ។ អាស្រស័យយេតុ្យនេះ ITO ក៏ម្រត្ូវបានរោំយយចល ។

១៩៤៨-៩៥ GATT យៅដត្ជ្ជកិច្ចម្រពមយម្រពៀង “បយណាា េះអាសនន” មួយ។

១៩៤៨-៨៥ យៅកនុង GATT ានកិច្ចម្របជំុច្ប់យពញយលញចំ្នួនម្របំាពីរយលើករមួាន៖

ឆាន ំ ីកដនលង និងយ ម្ េះ ម្របយ ស ម្របធានប ននការម្របជំុ ចំ្នួន

១៩៤៧ េសឺដ វ ពនធនំាចូ្ល ២៣

១៩៤៩ Annexes (បារាងំ) ពនធនំាចូ្ល ១៣

១៩៥១ Tor quay(ច្ម្រកភពអ្ង់យគលស) ពនធនំាចូ្ល ៣៨

១៩៥៦ េសឺដ វ ពនធនំាចូ្ល ២៦

១៩៦០-៦១ េសឺដ វ(កិច្ចម្របជំុយៅ Dillon) ពនធនំាចូ្ល ២៦

១៩៦៤-៦៧ េសឺដ វ(កិច្ចម្របជំុយៅ Kennedy) ពនធនំាចូ្ល និងវធិាន ប់

ល់ការលក់បងេូច្នែល ៦២

១៩៧៣-៦៩ េសឺដ វ(កិច្ចម្របជំុយៅ តូ្កយូ) ពនធនំាចូ្ល និងវធិានសាីពីរបំាង

មិនដមនពនធនំាចូ្ល ។ល។ ១០២

១៩៦៤ បូកបដនែម “ដននក IV” នន GATT យដើមបីនាល់ម្របម្រពឹត្តិកមមដដលកាន់ដត្ានលកេ ៈអ្នុយម្រោេះចំ្យពាេះម្របយ សកំពុងអ្ភិវឌឍ‌ ជ្ជពិយសសម្របម្រពឹត្តិកមម‌ ដដលអាច្ ួលនលម្របយោជន៍ពីពនធនំាចូ្ល យៅកនុងការច្រចពា ិជាកមម យោយមិនចំបាច់្បាូរោន យៅវញិយៅមក។

១៩៧៣ យៅកនុង GATT យគបានបដនែម “ម្របយោគបងកលកេ ៈង្ហយស្រសលួ” យដើមបីយធវើកមមវធីិ អ្នុយម្រោេះដននកច្ាប់ចំ្យពាេះម្របយ សកំពុងអ្ភិវឌឍ ។ កមមទំងយនេះ ដូច្ជ្ជ GSP ជ្ជយដើម ានលកេ ៈនាុយោន ជ្ជមួយវធិានសាីពី MFN។

១៩៨៦ កិច្ចម្របជំុ Uruguay បានម្របម្រពឹត្តយៅយៅ Punta del Exte ននម្របយ ស Uruguay។

អា ត្តិរបស់កិច្ចម្របជំុយនេះាន ំេំធំជ្ជងយពលណាៗទំងអ្ស់ ទក់ ងនិងវធិានពនធនំាចូ្ល

និងវធិានមិនដមនជ្ជពនធនំាចូ្ល ប ុដនតក៏ពម្រងឹងម្របព័នធយធវើពា ិជាកមមយៅកាន់កដនលងែមីៗ‌ ននពា ិជាកមម យសវាកមម និងសិ ធិសាីពីកមមសិ ធិបញ្ជញ នងដដរ ។ យម្រៅពីយនេះគឺជ្ជកិច្ចម្របជំុដដលយរៀបចំ្សារជ្ជែមីទំងស្រសងុនូវម្របព័នធយោេះស្រសាយវវិា និងបយងកើត្អ្ងគការពា ិជាកមមែមីមួយសំរាប់ជំនួស GATT ដដលាន “លកេ ៈបយណាា េះអាសនន” ។

សាកលវិេាល័យណបៀលប្ាយ មុ្ខវិជាជ ៖ ពាណិជ្ជកម្មរន្តរជាតិ

និ្សសិតប្កុម្េី ៣ ំព័រ ី 7

១៩៩៣ នែៃ ី២០ ដខធនូ ៖ ្នដល់ានកិច្ចម្រពមយម្រពៀងសាីពីឯកសារទំងអ្ស់ននកិច្ចម្របជំុយៅ Uruguay។ អ្ត្ែប ច្ាប់ និងការសនាថ្នន ក់ជ្ជតិ្សាីពី ំនិញនិងយសវាកមមានចំ្នួន

២៣,០០០ ំព័រ។

១៩៩៥ “កិច្ចម្រពមយម្រពៀង Marrakesh” សាីពីការបយងកើត្អ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោកជ្ជធរាន។

១៩៩៥-២០០៤ ការអ្នុវត្តកិច្ចម្រពមយម្រពៀងភាគយម្រច្ើនសាីពីកិច្ចម្របជំុយៅ Uruguay រមួានកិច្ចម្រពមយម្រពៀងសាីពីកសិកមម វាយនភ ឌ កមមសិ ធិបញ្ជញ ការវាយត្នមលគយ និងឧបសគគមិនដមនពនធនំាចូ្លដន យ ៀត្។

១៩៩៧ ្នដល់កិច្ចម្រពមយម្រពៀងបដនែមអំ្ពីយសវាកមមេិរញ្ញវត្ែុ និងយសវាកមម ូរគមនាគមន៍ជ្ជមូលោា ន។

១៩៩៩ កិច្ចម្របជំុថ្នន ក់រដាមន្រ្នតី Seattle ននWTO ពំុអាច្ម្របកាសអំ្ពីកិច្ចម្របជំុពា ិជាកមមែមីមួយ ។

២០០១ ម្របយ សចិ្នកាល យយៅជ្ជសាជិកននអ្ងគការ WTO បនាា ប់ពីការច្រចអ្ស់រយៈយពល ១៥ ឆាន ំ ។

២០០១ សននិសី ថ្នន ក់រដាមន្រ្នតីននអ្ងគការ WTO ម្របកាសយបើកកិច្ចម្របជំុយៅ Doha ។

២០០៤ ម្របយ សកមពុជ្ជកាល យជ្ជសាជិក ី ១៤៨របស់អ្ងគការ WTO ។

កិចចការប្សាវប្ជាវ ណែនាំដោយសាស្រ្សាា ចារ្យ៖ បណឌ ិត ឈាង កាន់្ឌី

ម្របធានប ៖‌ដំណណើរការនន្ការចូលជាសមាជ្ិកនន្អងគការ‌WTO របស់កម្ពជុា ំព័រ ី 8

២.២ រចនាសម្ព័នធននអងគការ WTO

Structure of WTO

២.២.១ តារាង្អង្ គការពលខនៃ WTO

Organization Chat of WTO

សាជិក‌WTO‌ទំងអ្ស់អាច្ចូ្លរមួកនុងការម្របឹកា‌គ ៈកមមការនានាទំងអ្ស់។ល។‌យលើកដលងដត្អ្ងគភាពឧ ារ ៍សម្រាប់យោេះស្រសាយអ្ងគភាពម្រត្ូត្ពិនិត្យវាយនភ័ ឌ ‌និង‌គ ៈកាម ធិការពេុភាគគីយោយដ ក។

ដខ វចិ្េការ‌ឆាន ំ‌១៩៩៧‌ម្របភព៖‌WTO

សននិសី ថ្នន ក់រដាមន្រ្នតី

កិច្ចម្របជំុអ្គគម្រកុមម្រពឹកាជ្ជអ្ងគភាពម្រត្ួត្ពិនិត្យយោលនយោបាយពា ិជាកមម

កិច្ចម្របជំុអ្គគម្រកុមម្រពឹកាជ្ជអ្ងគភាពយោេះស្រសាយវវិា

អ្គគម្រកមុម្របឹកា

អ្ងគភាឧ ារ ៍

គ ៈវនិិច្េ័យសម្រាប់យោេះស្រសាយវវិា

ម្រកុមម្របឹកាពា ិជាកមមទក់ ងនឹងកមមសិ ធិបញ្ជញ

ម្រកុមម្របឹកា

ពា ិជាកមមយលើ ំនិញ

ម្រកុមម្របឹកាពា ិជាកមមយលើយសវាកមម

គ ៈកាម ធិកា

ពា ិជាកមម‌និងបរសិាែ ន

ពា ិជាកមម‌និងការអ្ភិវឌឃអ្នុកមមការសាីពី

ម្របយ សម្រកីម្រក

កិច្ចម្រពមយម្រពៀងពា ិជាកមមតំ្បន់

ការោក់កំេិត្យលើតុ្លយភាព

ជញ្ា ីង ូរទត់្

ែវកិារេិរញ្ញវត្ែុ‌និង‌រដាបាល

ម្រកុមការង្ហរសម្រាប់ការសំុចូ្ល

ជ្ជសាជិក

ម្រកមុការង្ហរសាីអំ្ពី

ំនាក់ ំនងពា ិជាកមម‌និង

វនិិយោគ

ំនាក ំនងរវាងពា ិជាកមម‌និងនយោបាយម្របកួត្ម្របដជងត្ាល ភាពកនុងល ធកមមសាធារ ៈរបស់រោា ភិបាល

គ ៈកាម ធិកា

ការយបើកម្រច្ក ីនារ កសិកមម វធិានការអ្នាម័យនិងកូត្កោម

អ្នម័យ‌របំាងបដច្ចកយ ស

ពា ិជាកមម‌វធិានការឧបត្ែមធន

និង‌ប េះប ូវ‌ការអ្នុវត្តន៍ម្របឆំាង‌និងការលក់បងេូច្នែល‌ ការវាយត្នមលពនធគយ

វធិានម្របភពយដើមនលិត្នល

ការយច្ញអាជ្្ជប័ ណនំាចូ្ល

វធិានការពាកព័នធនឹងការវនិិយោគ

ការការពារ‌អ្ងគភាពម្រត្តួ្ពិនិត្យ វាយនភ ឌ ‌ម្រកមុការង្ហរសាីអំ្ពី

សេម្រោសពា ិជាកមមរដា ការម្រត្ួត្ពិនិត្យមុនយពលដឹកជញ្ាូ ន

គ ៈកាម ធិកា

ពា ិជាកមមកនុងវស័ិយយសវាកមមេិរញ្ញវត្ែុ ការសនាជ្ជកោក់

ម្រកមុការង្ហរសាីអំ្ពី

យសវាកមមមុខរបរ‌ពេុភាគីយោយ

គ ៈកាម ធិការសាីអំ្ពី

ពា ិជាកមមកនុងវស័ិយ

យនាយហាេះសីុវលិ

គ ៈកាម ធិការសាីអំ្ពី

លិ ធកមមសាធារ ៈ របស់រោា ភិបាល

កំ ត់្ចំ្ណំា

រាយការ ៍យៅអ្គគម្រកមុម្រពឹកា‌(ឬយលខា)

រាយការ ៍យៅអ្ងគភាពយោេះស្រសាយវវិា

គ ៈកាម ធិការពេុភាគីយោយដ កជូនដំ ឹងយៅអ្គគម្រកមុម្របឹកាពីសកមមភាពពួកយគយៅបីជ្ជកិច្ចម្រពមយម្រពៀងទំងយនាេះមិនចុ្េះេត្ែយលខាយោយសាជិគ‌WTO ទំងអ្ស់ក៏យោយ

អ្គគម្រកមុម្របឹកា‌ជួបម្របជំុនងដដរជ្ជយនាការម្រត្ួពិនិត្យនយោបាយពា ិជាកមម‌និងអ្ងភភាពយោេះស្រសាយវវិា

សាកលវិេាល័យណបៀលប្ាយ មុ្ខវិជាជ ៖ ពាណិជ្ជកម្មរន្តរជាតិ

និ្សសិតប្កុម្េី ៣ ំព័រ ី 9

២.២.២ ព ម្ ោះប្បពទ្ស ៃងិ្កាលបរពិច េត្ចលូរមួ្ជាសមាជកិនៃ WTO

Members and Observers Name of member Joining Date Name of member Joining Date

Albania 08-September-2000 Fiji 14-January-1996

Angola 23-November-1996 Finland 01-January-1995

Antigua and Barbuda 01-January-1995 France 01-January-1995

Argentina 01-January-1995 Gabon 01-January-1995

Armenia 05-February-2003 The Gambia 23-October-1996

Australia 01-January-1995 Georgia 14-June-2000

Austria 01-January-1995 Germany 01-January-1995

Kingdom of Bahrain, 01-January-1995 Ghana 01-January-1995

Bangladesh 01-January-1995 Greece 01-January-1995

Barbados 01-January-1995 Grenada 22-February-1996

Belgium 01-January-1995 Guatemala 21-July-1995

Belize 01-January-1995 Guinea 25-October-1995

Benin 22-February-1996 Guinea-Bissau 31-May-1995

State of Bolivia,

Plurinational

12-September-1995 Guyana 01-January-1995

Botswana 31-May-1995 Haiti 30-January-1996

Brazil 01-January-1995 Honduras 01-January-1995

Brunei Darussalam 01-January-1995 Hong Kong, China 01-January-1995

Bulgaria 01-December-1996 Hungary 01-January-1995

Burkina Faso 3 June 1995 Iceland 01-January-1995

Burundi 23-July-1995 India 01-January-1995

Cambodia 13-October-2004 Indonesia 01-January-1995

Cameroon 13-December-1995 Ireland 01-January-1995

Canada 01-January-1995 Israel 21-April-1995

Cape Verde 23-July-2008 Italy 01-January-1995

Central African Republic 31-May-1995 Jamaica 09-March-1995

Chad 19-October-1996 Japan 01-January-1995

Chile 01-January-1995 Jordan 11-April-2000

China 11-December-2001 Kenya 01-January-1995

Colombia 30-April-1995 Republic of Korea, 01-January-1995

Congo 27-March-1997 the State of Kuwait, 01-January-1995

Costa Rica 1 January 1995 Kyrgyz Republic 20-December-1998

Côte d'Ivoire 1 January 1995 Latvia 10-February-1999

Croatia 30-November-2000 Lesotho 31-May-1995

Cuba 20-April-1995 Liechtenstein 01-September-1995

Cyprus 30-July-1995 Lithuania 31-May-2001

Czech Republic 01-January-1995 Luxembourg 01-January-1995

Democratic Republic of the

Congo

01-January-1997 Macao, China 01-January-1995

Denmark 01-January-1995 Madagascar 17-November-1995

Djibouti 31-May-1995 Malawi 31-May-1995

Dominica 01-January-1995 Malaysia 01-January-1995

កិចចការប្សាវប្ជាវ ណែនាំដោយសាស្រ្សាា ចារ្យ៖ បណឌ ិត ឈាង កាន់្ឌី

ម្របធានប ៖‌ដំណណើរការនន្ការចូលជាសមាជ្ិកនន្អងគការ‌WTO របស់កម្ពជុា ំព័រ ី 10

Dominican Republic 09-March-1995 Maldives 31-May-1995

Ecuador 21-January-1996 Mali 31-May-1995

Egypt 30-June-1995 Malta 01-January-1995

El Salvador 07-May-1995 Mauritania 31-May-1995

Estonia 13-November-1999 Mauritius 01-January-1995

European Union (formerly

European Communities)

01-January-1995 Mexico 01-January-1995

Republic of Moldova, 26-July-2001 Sierra Leone 23-July-1995

Mongolia 29-January-1997 Singapore 01-January-1995

Montenegro 29-April-2012 Slovak Republic 01-January-1995

Morocco 01-January-1995 Slovenia 30-July-1995

Mozambique 26-August-1995 Solomon Islands 26-July-1996

Myanmar 01-January-1995 South Africa 01-January-1995

Namibia 01-January-1995 Spain 01-January-1995

Nepal 23-April-2004 Sri Lanka 01-January-1995

Netherlands 01-January-1995 Suriname 01-January-1995

New Zealand 01-January-1995 Swaziland 01-January-1995

Nicaragua 03-September-1995 Sweden 01-January-1995

Niger 13-December-1996 Switzerland 01-July-1995

Nigeria 01-January-1995 Chinese Taipei 01-January-2002

Norway 01-January-1995 Tanzania 01-January-1995

Oman 09-November-2000 Thailand 01-January-1995

Pakistan 01-January-1995 The former Yugoslav

Republic of Macedonia

(FYROM)

04-April-2003

Panama 06-September-1997 Togo 31-May-1995

Papua New Guinea 09-June-1996 Tonga 27-July-2007

Paraguay 01-January-1995 Trinidad and Tobago 01-March-1995

Peru 01-January-1995 Tunisia 29-March-1995

Philippines 01-January-1995 Turkey 26-March-1995

Poland 01-July-1995 Uganda 01-January-1995

Portugal 01-January-1995 Ukraine 16-May-2008

Qatar 13-January-1996 United Arab Emirates 10-April-1996

Romania 01-January-1995 United Kingdom 01-January-1995

Russian Federation 22-August-2012 United States of

America

01-January-1995

Rwanda 22-May-1996 Uruguay 01-January-1995

Saint Kitts and Nevis 21-February-1996 Vanuatu 24-August-2012

Saint Lucia 01-January-1995 Bolivarian Republic of

Venezuela,

01-January-1995

Saint Vincent & the

Grenadines

01-January-1995 Viet Nam 11-January-2007

Samoa 10-May-2012 Zambia 01-January-1995

Kingdom of Saudi Arabia, 11-December-2005 Zimbabwe 05-March-1995

Senegal 01-January-1995

Source: www.wto.org/member

សាកលវិេាល័យណបៀលប្ាយ មុ្ខវិជាជ ៖ ពាណិជ្ជកម្មរន្តរជាតិ

និ្សសិតប្កុម្េី ៣ ំព័រ ី 11

២.៣ ជោេការណ៍ ននអងគការ WTO

Rule of WTO

២.៣.១ ចាប់ៃងិ្បទ្បញ្ញត្ តនិានាប្ត្វូមាៃត្មាាភាព ត្ាល ភាព គឺជ្ជយោលការ ៍ចំ្បងរបស់ WTO។ សម្រាប់ពា ិជាករ ោម នអ្វីដដលានសារៈសំខាន់ជ្ជងការយល់ដឹង និង ំនុកចិ្ត្តរបស់ពួកយគ យៅយលើបរោិកាសច្ាប់ ដដលពួកយគដំយ ើ រការយ ើយ យទេះជ្ជយៅកនុងម្របយ ស និងយម្រៅម្របយ សកាី។ តាមធមមតាកិច្ចម្រពមយម្រពៀង

WTO ម្រត្ូវានត្ាល ភាព យេើយត្ម្រមូវឱ្យរោា ភិបាល និងអាជ្្ជធរដន យ ៀត្យបាេះនាយនូវច្ាប់

វធិាន និងកិច្ចម្របតិ្បត្តិនានាដដលអាច្ាននលប េះពាល់ដល់ពា ិជាកមម ឬការវនិិយោគ។

បញ្ញត្តិដបបយនេះានសរៈសំខាន់ទំងចំ្យពាេះម្រកុមេ ុនដដលកំពុងដំយ ើ រការកនុងម្របយ ស

និងទំងម្រកុមេ ុនដដលានចំ្ ង់ចំ្ ូលចិ្ត្តយធវើការរកសីុយម្រៅម្របយ ស។ ម្រកុមេ ុនទំងអ្ស់ដដលដំយ ើ រការយៅកមពុជ្ជ គួរដកពិយសាធ កនុងការយបើកចំ្េម្រកបខ័ ឌ ម្រគប់ម្រគងយោយប បញ្ញត្តិ ចំ្យពាេះអាជីវកមម។ ម្របសិនយបើោម នការផ្ទល ស់បាូរទំងយនេះយ ចំ្ណាយដដលយគយមើលមិនយ ើញ និងការបង់ម្របាក់យម្រៅនលូវការនានា នឹងកាន់ដត្យធវើឲ្យានឧបសគគចំ្យពាេះកិច្ចអ្ភិវឌឍ និងចំ្យពាេះកិច្ចអ្ភិវឌឍ និងម្រកុមេ ុនអ្នតរជ្ជតិ្ធំៗ ដដលយម្រោងនឹងមកយបើកអាជីវកមមយៅកមពុជ្ជ

ដដលតាមធមមតាពួកយគោម នឆ្នាៈ ួលយកនូវការយធវើដបបយនេះយ ។ ការយបើកចំ្េ ីនារយៅកនុង

WTO ត្ម្រមូវឲ្យានការយបើកចំ្េដននកប បញ្ញត្តិ និងការម្រគប់ម្រគងយោយច្ាប់។

កនុងឋានៈជ្ជសាជិក WTO ម្របយ សកមពុជ្ជបានសនាយោយខលួនឯងថ្ន កនុងរយៈយពល៣០ នែៃ កមពុជ្ជនឹងនាល់មតិ្យោបល់យលើវធិានែមីៗទំងឡាយ ដដលប េះពាល់ដល់ពា ិជាកមម ំនិញ ពា ិជាកមមយសវាកមម ឬដល់ការការពារកមមសិ ធិបញ្ជញ ដដលបណាា លមកពីវធិានការែមីៗដដលយគបានយសនើយ ើង។ វធិានការែមីនឹងោម នម្របសិ ធភាពយ ើយ ដរាបណាយគមិនយបាេះនាយវធិានការទំងយនាេះយៅកនុងរាជកិច្ច។ ច្ាប់វធិាន និងម្រកឹត្យយនសងៗ ក៏ដូច្ជ្ជវធិានរដាបាល

និងវធិានតុ្ោការទំងអ្ស់ ដដលទក់ ងយៅនឹងពា ិជាកមម ចំបាច់្ម្រត្ូវោក់នាយកនុងដវបសាយនលូវការ www.moc.gov.kh (ប បញ្ញត្តិពា ិជាកមម) និង www.cambodia.gov.kh (ច្ាប់

និងវធិាន ូយៅ)។

កិច្ចម្រពមយម្រពៀង WTO ចំ្នួន ៣ ត្ម្រមូវឲ្យានកដនលងនាល់ព័ត៌្ាន ដដលបយងកើត្យ ើងយោយរោា ភិបាល យដើមបឲី្យម្រកមុេ ុនបរយ សអាច្ដសវងរកបាន នូវព័ត៌្ានសាីអំ្ពីច្ាប់វធិាន និងកិច្ចម្របតិ្បត្តិបច្ចុបបនន។ ទំងអ្ស់យនេះ អ្នុវត្តចំ្យពាេះប បញ្ញត្តិដដលយធវើឲ្យប េះពាល់ដល់យសវាកមម (TBT) និងសុវត្ែិភាពយសបៀងអាហារ។

ម្របយ សកមពុជ្ជម្រត្ូវដត្នាល់ដំ ឹងដល់ WTO យោយផ្ទា ល់ អំ្ពីវធិានការនានាដដលសែិត្កនុងម្រកបខ័ ឌ ននកិច្ចម្រពមយម្រពៀង WTO។ យគអាច្រកយមើលកិច្ចម្រពមយម្រពៀង និងការជូនដំ ឹងអំ្ពីវធិាទំងអ្ស់ របស់សាជិក WTO ទំងអ្ស់យៅយលើដវបសាយ www.wto.org។

កិចចការប្សាវប្ជាវ ណែនាំដោយសាស្រ្សាា ចារ្យ៖ បណឌ ិត ឈាង កាន់្ឌី

ម្របធានប ៖‌ដំណណើរការនន្ការចូលជាសមាជ្ិកនន្អងគការ‌WTO របស់កម្ពជុា ំព័រ ី 12

២.៣.២ ភាពម្ៃិពរ ើសពអ ើង្ យោលការ ៍សំខាន់ ី២ ននវធិានរបស់ WTO គឺការមិនយរ ើសយអ្ើង។ យគអ្នុវត្តយោលការ ៍យនេះជ្ជពីរកម្រមិត្។ កម្រមិត្ ី ១៖ ការមិនយរ ើសយអ្ើង ានន័យថ្ន យគមិនអាច្យរ ើសយអ្ើងម្របឆំាងនឹង ំនិញកមពុជ្ជ យៅកនុង ីនារនំាយច្ញ យធៀបនឹង ំនិញដូច្ោន ដដលនំាមកពីម្របយ សម្របកួត្ម្របដជងនានាយៅយ ើយ។ កម្រមិត្ ី២៖ យៅយពលណាដដល ំនិញយនាេះចូ្លយៅដល់ ីនារនំាយច្ញ យគមិនអាច្យរ ើសយអ្ើងចំ្យពាេះ ំនិញកមពុជ្ជ ខុសពី ំនិញដដលនលិត្យៅកនុងសាមីម្របយ សយ ើយ។

ម្រមង ី១ សាីពីការមិនយរ ើសយអ្ើងម្រត្ូវយគឱ្យយ ម្ េះថ្ន “ម្របយ សដដលបាន ូលការអ្នុយម្រោេះពា ិជាកមមបំនុត្” (MFN)។ ានន័យថ្នយៅកនុង ីនារននសាជិកWTO យគមិនម្រត្វូចត់្ ុក ំនិញកមពុជ្ជ ខុសពី ំនិញរបស់សាជិក WTO ដន យ ៀត្យ ើយ។ ប ុដនតយគពំុសូវយោរពយោលការ ៍យនេះយ ើយ តាមរយៈ ំនាក់ ំនងពា ិជាកមមម្របចំតំ្បន់ និង ំនាក់ ំនងពា ិជាកមមដដលានលកេ ៈអ្នុយម្រោេះ។

ម្រមង់ ី ២ ននការមិនយរ ើសយអ្ើងយៅថ្ន “ម្របម្រពឹត្តិកមមជ្ជតិ្”។ យនេះគឺជ្ជកិច្ចការពារដដលានសារៈសំខាន់មួយ ចំ្យពាេះសាែ នភាពដដល ំនិញនានាអាច្ចូ្លយៅកាន់ ីនារមួយ ប ុដនតបនាា ប់មកយគយធវើមិនឱ្យានលកេ ៈម្របកួត្ម្របដជង យម្រពាេះថ្ន ំនិញទំងយនាេះម្រត្ូវជ្ជពនធបនាុក ឬកិច្ចម្របតិ្បត្តិដននករដាបាលពិយសស ដដលយគមិនអ្នុវត្តចំ្យពាេះនលិត្នលម្របយភ ដូច្ោន ដដលនលិត្កនុងម្របយ ស។ ការធានាអំ្ពីម្របម្រពឹត្តិកមមជ្ជតិ្ នឹងជួយ ំនិញកមពុជ្ជយៅកនុង ីនារនំាយច្ញ។

ស្រសបជ្ជមួយោន យនេះយគម្រត្ូវយម្របើម្របាស់ម្របម្រពឹត្តិកមមជ្ជតិ្យៅកនុងម្របយ សកមពុជ្ជនងដដរ ដដលអាច្នឹងោក់កំេិត្យៅយលើសមត្ែភាពអាជីវកមមកនុងម្របយ ស កនុងការសម្រមបខលួនជ្ជមួយការម្របកួត្ម្របដជង យលើការនំាចូ្ល។

២.៣.៣ ពសរភីាវបូៃយីកម្ មជាជំហាៃៗ យោលការ ៍ ី ៣ គឺការយធវើយសរភីាវបូនីយកមមពា ិជាកមមជ្ជជំហានៗ តាមរយៈការច្រច។ WTO ពំុដមនជ្ជកិច្ចម្រពមយម្រពៀងពា ិជាកមមយសរយី ើយ។ ដដនននវធិានសម្រាប់ការពារ ីនារ ល់នឹងការម្របកួត្ម្របដជង ពីសំណាក់ការនំាចូ្ល។ ប ុដនតយោលយៅជ្ជមូលោា ន នន WTO

គឺម្រត្ូវបយងកើត្ពា ិជាកមម និងការវនិិយោគ តាមរយៈការបយងកើនការយបើក ូោយ ីនារ។

រោា ភិបាលានយសរភីាពកនុងការយបើក ូោយ ីនាររបស់ខលួន ដដលានលកេ ៈឯករាជពី WTO។ បនាា ប់ពីការចូ្លកនុងអ្ងគការ WTO ម្របយ សកមពុជ្ជអាច្យធវើយសរភីាវបូនីយកមមបដនែមយ ៀត្ កនុងកម្រមិត្ដដលរោា ភិបាលយល់ថ្នសមស្រសប។

កនុងរយៈយពលម្របដេល ១០ ឆាន ំមាង GATT និង WTO ដត្ងដត្ម្របកាសយរៀបចំ្អំ្ពីកិច្ចម្របជំុពេុភាគីដដលបណាា ម្របយ សជ្ជសាជិកចូ្លរមួយៅកនុងការច្រច ូយៅដ៏ ូលំ ូោយ យដើមបីយបើក ីនាររបស់ម្របយ សនីមួយៗ ឬពម្រងីកដដនម្រគប់ម្រគងដ ា ប់ននវធិានការ។ អ្ងគការ WTO

ម្រត្ូវបានបយងកើត្យ ើងយោយកិច្ចម្របជំុយៅម្របយ ស អ្ ូរហូាក យ (Uruguay) ដដលានរយៈយពលពីរឆាន ំ ១៩៨៦ ដល់ ១៩៩៤។

សាកលវិេាល័យណបៀលប្ាយ មុ្ខវិជាជ ៖ ពាណិជ្ជកម្មរន្តរជាតិ

និ្សសិតប្កុម្េី ៣ ំព័រ ី 13

ម្របយ សកមពុជ្ជនឹងានឱ្កាសចូ្លរមួយពញយលញ យៅកនុងកិច្ចម្របជំុបច្ចុបបននយៅ ីម្រកុងដូហា (Doha - រដាធានីននម្របយ សកាតា) ដដលានរយបៀបវារៈសម្រាប់ការច្រចដ៏ ូោយ។ កិច្ចម្របជំុយនេះ គឺបានបនតដំយ ើ រការយសរភីាវបូនីយកមម ីនារ ចំ្យពាេះ ំនិញឧសាេកមម ំនិញកសិកមម និងយសវាកមមនានា។ យគរពឹំងថ្ននឹងានការ្នដល់កិច្ចម្រពមយម្រពៀង WTO ែមីៗសាីពីការសម្រមួលពា ិជាកមម។ ម្របការយនេះអាច្ាននលម្របយោជន៍ ជ្ជពិយសសចំ្យពាេះម្របយ សកមពុជ្ជ យេើយជ្ជពិយសសម្របសិនយបើានការនាល់មូលនិធិ សម្រាប់ម្រ ម្រ ង់កំដ ម្រមង់គយ ដដលជ្ជយោលយៅចំ្បងននការនាួច្យនាើមគំនិត្យនេះ។ កិច្ចម្របជំុយៅ ីម្រកងុដូហា (Doha) ក៏អាច្្នយៅដល់ការបដនែមវធិាន WTO នានាដែមយ ៀត្នងដដរ និងយដើមបីពម្រងីកលកេខ័ ឌ នានា ដដលម្រត្ូវអ្នុវត្តចំ្យពាេះបណាា ម្របយ សកំពុងអ្ភិវឌឍ។

កិច្ចម្របជំុយៅ ីម្រកុងដូហា (Doha) ួលរងការយឺត្ោ វ អូ្សបនាល យអ្ស់យពលោ ងយូរ យោយសារដត្ានភាពខុសោន កនុងវស័ិយកសិកមម។ ម្របការយនេះានន័យថ្នដននកឯកជនយៅកមពុជ្ជ យៅានភ័ពវសំណាង និងការកំ ត់្យោលយៅសម្រាប់ការច្រាច្រ ឬោ ងយហាច្ណាស់យដើមបីពិយម្រោេះយោបល់ជ្ជមួយរោា ភិបាល សាីពីយុ ធសាស្តសតដដលម្រត្វូអ្នុវត្ត។

២.៣.៤ ប្បប្ពតឹ្ តកិម្ ម ណិជ ជកម្ មពពិសស ៃងិ្ដាច់ពដាយផ្ែក យោលការ ៍ ី ៤ គឺ ”ម្របម្រពឹត្តិកមមពា ិជាកមមពិយសស និងោច់្យោយដ ក” សម្រាប់ម្របយ សកំពុងអ្ភិវឌឍ។ កនុងការអ្នុវត្តជ្ជក់ដសាង សសនាទនយនេះអ្នុញ្ជញ តិ្មួយជំនូនននកិច្ចម្រពមយម្រពៀងែមីចំ្យពាេះម្របយ សកំពុងអ្ភិវឌឍ យេើយក៏ានន័យនងដដរថ្ន ជ្ជការនាល់យពលយវោសម្រាប់អ្នុវត្តបញ្ញត្តិទំងយនាេះ ដល់ម្របយ សម្រកីម្រកយម្រច្ើនជ្ជងយពលយវោ‌ ដដលម្រត្ូវនាល់ឲ្យម្របយ សរកីច្យម្រមើន។ យនេះគឺជ្ជ ិដាភាពមួយដ៏ានសារៈសំខាន់‌ ននកិច្ចម្របជំុយៅ ីម្រកុងដូហា

(Doha)។

កនុងនាមជ្ជម្របយ សដដលានការអ្ភិវឌឍន៍មួយ ម្របយ សកមពុជ្ជនិងពិនិត្យយ ើញថ្ន ខលួនសែិត្កនុងបញ្ញត្តិដដលានម្របម្រពឹត្តិកមមពា ិជាកមមពិយសសជ្ជយម្រច្ើន។ ឧទេរ ៍ កមពុជ្ជអាច្រចួ្នុត្ពីការត្ម្រមូវឱ្យអ្នុវត្តបញ្ញត្តិ WTO មួយចំ្នួនកនុងយពលអ្នាគត្ ឬបាន ួលយពលយវោបដនែមយ ៀត្ សម្រាប់អ្នុវត្តបញ្ញត្តិទំងយនាេះ មិនដូច្សាជិកដន យ ៀត្យ ។ ជ្ជងយនេះយៅយ ៀត្ យៅកនុងការច្រចពា ិជាកមម តាមធមមតាយគមិនត្ម្រមូវឲ្យកមពុជ្ជយធវើវភិាគទនជ្ជចំ្បង កនុងការនាល់ល ធភាពចូ្លយៅកាន់ ីនារែមី ដដលនាល់នលម្របយោជន៍ ដល់សាជិកឯយ ៀត្ យ ើយ។ បញ្ជា សម្រាប់ម្រកុមេ ុនឯកជនយៅកមពុជ្ជគឺ យត្ើល័កេខ័ ឌ ដបបយនេះ កនុងរយៈយពលដវងអាច្ជួយ ឬយធវើឱ្យប េះពាល់ដល់ការអ្ភិវឌឍសមត្ែភាពម្របកួត្ម្របដជងដ៏រងឹាំ កនុងវស័ិយកសិកមមកមមនាសាល និងយសវាកមមដដរឬយ ?

២.៤ ដំជណើរការននការចូេជាសមា ិកននអងគការ ណិ ជកម្មពិភពជោក របស់កម្ពជុា

Process of joining member of W.T.O. of Cambodia

សាេរ កមមពា ិជាកមម គឺជ្ជដំយ ើ រការននការបញ្ចូ លអា ិភាពដននកពា ិជាកមម យៅកនុងម្រកបខ័ ឌ ដននការអ្ភិវឌឍន៍ម្របយ សជ្ជ ូយៅ និង ការោក់បញ្ចូ លដននកយសដាកិច្ច

កិចចការប្សាវប្ជាវ ណែនាំដោយសាស្រ្សាា ចារ្យ៖ បណឌ ិត ឈាង កាន់្ឌី

ម្របធានប ៖‌ដំណណើរការនន្ការចូលជាសមាជ្ិកនន្អងគការ‌WTO របស់កម្ពជុា ំព័រ ី 14

ពា ិជាកមម របស់កមពុជ្ជយៅកនុង ីនារពិភពយោក យេើយយយើងម្រត្ូវយធវើការយបើកចំ្េ ីនាររបស់យយើងសម្រាប់ ំនិញបណាា សាជិកយនសងៗយ ៀត្នងដដរ។

២.៤.១ ការស ំចលូជាសមាជកិ កនុងការចូ្លជ្ជសាជិករបស់កមពុជ្ជក៏ដូច្ជ្ជសាជិករបស់បណាា រម្របយ សយនសងៗយ ៀត្ដដរ គឺម្រត្ូវដនអកយលើាម្រតា ១២ ននកិច្ចម្រពមយម្រពៀងដដលបយងកើត្ WTO ដដលកនុងយនាេះត្ម្រមូវឲ្យម្របយ សសំុចូ្លយធវើការច្រចជ្ជមួយសាជិក WTO យលើបញ្ជា សំខាន់ៗដូច្ជ្ជការយបើកម្រច្ក ំនិញ និងយសវាកមម និងការលប់បំបាត់្យចលនូវរបំាងពា ិជាកមមកនុងស្រសុកឱ្យស្រសបជ្ជមួយនឹងកិច្ចម្រពមយម្រពៀងរបស់ WTO។ ដំយ ើ រការច្រចននការសំុចូ្លជ្ជសាជិកាន៤ ដំណាក់កាលដូច្ខាងយម្រកាម៖

២.៤.១.១ ែាំណាក់កាលទី្ ១ រោា ភិបាលដដលោក់ពាកយសំុចូ្លជ្ជសាជិក ម្រត្ូវព ៌នានូវរាល់គំនិត្ ឬ ិដាភាពននយោលនយោបាយពា ិជាកមម និង យសដាកិច្ចរបស់ខលួនដដលទក់ ងយៅនឹងកិច្ចម្រពមយម្រពៀង WTO។

ការអ្ធិបាយយនេះម្រត្ូវោក់យៅកនុងអ្នុសារ ៈមួយដដលម្រត្ូវបានម្រត្តួ្ពិនិត្យយោយម្រកុមការង្ហរដដលានកិច្ចម្រត្ូវយោេះស្រសាយចំ្យពាេះការសំុចូ្លយនេះ។

ម្របយ សកមពុជ្ជបានោក់ពាកយសំុចូ្លជ្ជសាជិកអ្ងគការយនេះយៅដខ តុ្ោ ឆាន ំ ១៩៩៤

តាមរយៈលិខិត្របស់ម្រកសួងពា ិជាកមមយលខ 088 MOC. ចុ្េះនែៃ ី ១៩ ឆាន ំ ១៩៩៤ យោយយោងយៅតាមាម្រតា ១២ ននកិច្ចម្រពមយម្រពៀងបយងកើត្អ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក។ យៅដខធនូ ឆាន ំ ១៩៩៤ ម្រកុមការង្ហរមួយម្រត្ូវបានបយងកើត្យ ើងយៅឯយលខាធិការោា នអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោកយៅ ីម្រកងុ Genève យដើមបីពិនិត្យការយរៀបចំ្ចូ្លជ្ជសាជិក អ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោករបស់កមពុជ្ជ។ ម្រកុមការង្ហរយនេះានយ ម្ េះថ្ន “ម្រកុមការង្ហរកមពុជ្ជ (Cambodia’s

Working Party)។

ម្របយ សកមពុជ្ជបង្ហា ញឱ្យសាជិកនានា ននអ្ងគការពា ិជាកមម និងយល់ដឹងអំ្ពីរបបពា ិជាកមមយម្រៅម្របយ សរបស់ខលួន ដដលស្រសបយៅតាមល័កេខ័ េ ននម្របការដច្ងនានារបស់កិច្ចម្រពមយម្រពៀងននអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោកទំអ្ស់។ ការោិល័យ ួលបនាុកកិច្ចការអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោកម្រត្ូវបានបយងកើត្យ ើងយៅម្រកសួងពា ិជាកមម ម្រពមទំងគ ៈកាមធិការអ្នតរម្រកសួង ដដលដឹកនាំយោយរដាមន្រ្នតីម្រកសួងពា ិជាកមម ក៏ម្រត្ួវបានបយងកើត្យ ើងយដើមបីសិកាឲ្យបានសីុជយម្រៅអំ្ពីល ធភាពននការចូ្លជ្ជសាជិករបស់កមពុជ្ជ ម្រពមទំងឱ្កាស និងបញ្ជា ម្របឈមនានា ដដលអាច្យកើត្ានយ ើង និងយរៀបចំ្ការចូ្លរមួជ្ជសាជិករបស់កមពុជ្ជយៅកនុងអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក។

២.៤.១.២ ែាំណាក់កាលទី្ ២ ស្រសបយពលដដលម្រកមុការង្ហរបានម្រត្ួត្ពិនិត្យយៅយលើយោលការ ៍ និងយោលនយោបាយ

នានាការច្រាច្រយ វភាគី ក៏ម្រត្ូវបានចប់យនាើមយ ើងរវាងម្របយ ស ដដលសងឃមឹថ្ននឹងកាល យជ្ជសាជិកែមី។ ការច្រាច្រម្រត្ូវយធវើជ្ជលកេ ៈយ វភាគី យម្រពាេះម្របយ សទំងយនាេះាននល

សាកលវិេាល័យណបៀលប្ាយ មុ្ខវិជាជ ៖ ពាណិជ្ជកម្មរន្តរជាតិ

និ្សសិតប្កុម្េី ៣ ំព័រ ី 15

ម្របយោជន៍ពា ិជាកមមយនសងោន ។ ការច្រចសងកត់្ធៃន់យៅយលើអ្ម្រតាពនធគយ និងការសនាយលើការយបើកម្រច្ក ីនារ ម្រពមទំងយោលនយោបាយដ៏ន យ ៀត្សាីពី ំនិញ និងយសវាកមម។

តាមរយៈការច្រចទំងពីរ គឺការច្រចយ វភាគី និងការច្រចពេុភាគីកនុងការយធវើសមបទន។

ការច្រចទំងពីរ ម្រត្ូវបនតយធវើរេូត្ដល់ានការយល់ម្រពមពីសាជិកទំងអ្ស់។ ជ្ជល ធនលកមពុជ្ជបញ្ច ប់យោយយជ្ជគជ័យ នូវឯកសារសតីអំ្ពីរបបពា ិជាកមមយម្រៅម្របយ ស និងបានបញ្ាូ នយៅម្រកុមការង្ហរកមពុជ្ជយៅដខ ឧសភា ឆាន ំ ១៩៩៩។ ជ្ជបនតបនាា ប់ កមពុជ្ជបាន ួលសំ ួរពីម្របយ សជ្ជសាជិកចំ្នួន ១៧៩ សំ ួរ ដដលយសនើសំុឱ្យកមពុជ្ជបញ្ជា ក់អំ្ពីភាពមិនច្ាស់ោស់មួយចំ្នួនសាីអំ្ពីរបបពា ិជាកមមយម្រៅម្របយ សរបស់ខលួន។ កមពុជ្ជបានបញ្ាូ នសំ ួរច្យមលើយទំងយនាេះយៅម្រកុមការង្ហរកមពុជ្ជយៅនែៃ ី ០៨ ដខ វចិ្េិកា ឆាន ំ ២០០០។

នាឹមនឹងការបញ្ាូ នច្យមលើយ កមពុជ្ជបានយធវើការច្រចជ្ជយម្រច្ើនយលើក ជ្ជមួយម្របយ សជ្ជសាជិកនានា ដូច្ជ្ជសេរដាអាយមរកិ សេគមន៍អឺ្រ បុ ជប ុន អូ្ស្តសាត លី យដើមបីយសនើសំុឱ្យានការោំម្រ លមមម្រគប់ម្រោន់ យដើមបីឲ្យបានសយម្រមច្នូវយោលនយោបាយសាេរ កមមយសដាកិច្ចរបស់ខលួន ដូច្ជ្ជកិច្ចម្របជំុម្រកុមការង្ហរយៅនែៃ ី២២ ដខ ឧសភា ឆាន ំ ២០០១ នែៃ ី១៤ ដខកុមភៈ ឆាន ំ ២០០២ នែៃ ី ១៤ដខវចិ្េកា ឆាន ំ ២០០២ នែៃ ី១៦ ដខយមសា ឆាន ំ២០០៣។

ការច្រចចូ្លជ្ជសាជិកអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក ានការលំបាកោ ងខាល ំង ចំ្យពាេះម្របយ សម្រកីម្រកដូច្ជ្ជម្របយ សកមពុជ្ជ។ យោយយេតុ្នលថ្ន ការច្រចម្រត្ូវយធវើយ ើងយលើម្រគប់វស័ិយយសដាកិច្ចទំងអ្ស់ រមួាន វស័ិយពា ិជាកមមដននក ំនិញ យសវាកមម វនិិយោគ ុន កមមសិ ធិបញ្ជញ និងវស័ិយកសិកមមជ្ជយដើម។ យយើងបានយរៀបចំ្រចួ្រាល់យេើយនូវឯកសារចំបាច់្សម្រាប់ការច្រច រមួាន ច្យមលើយយលើសំ ួរ ១០៧ សំយ ើ ច្រចសាីពីពនធគយ និង ដននកយសវាកមម និងឯកសារសាីអំ្ពីនយោបាយោំម្រ កសិកមមរបស់រដាម្រពមទំងឯកសារជ្ជច្ាប់សំខាន់ៗមួយចំ្នួនយ ៀត្។

២.៤.១.៣ ែាំណាក់កាលទី្៣ យៅយពលដដលម្រកុមការង្ហរបានបញ្ច ប់ការម្រត្ួត្ពិនិត្យយលើរបបពា ិជាកមម របស់ម្របយ សសំុចូ្លរចួ្យេើយ និងច្រចយ វភាគី សាីពីការយបើកម្រច្ក ីនារក៏បានបំយពញយេើយដដរយនាេះ ម្រកមុការង្ហរម្រត្ូវបញ្ច ប់យោយយរៀបចំ្យធវើប បបញ្ញត្តិននការសំុចូ្ល។ ប បបញ្ញត្តិននការសំុចូ្លយនេះម្រត្ូវយធវើកនុងរបាយការ ៍ពម្រង្ហងសាជិកភាព ឬពិធីសារននការសំុចូ្ល ជ្ជសាជិកភាព ម្រពមទំងបញ្ា ីននការសនារបស់សាជិកយនាេះ។

២.៤.១.៤ ែាំណាក់កាលទី្ ៤ ជ្ជចុ្ងយម្រកាយរបាយការ ៍ពិធីសារននការសំុចូ្ល និង បញ្ា ីននការសនាម្រត្ូវបាន

បង្ហា ញជូនអ្គគម្រកុមម្របឹកាភិបាលរបស់ WTO. ឬសននិសី ថ្នន ក់មន្រ្នតី ម្របសិនយបើានចំ្នួនោំម្រ ភាគយម្រច្ើន ២/៣ ននសាជិក WTO. ទំងអ្ស់ ម្របយ សសំុចូ្លានសិ ធិចុ្េះេត្ែយលខាយលើពីធីសារ និងចូ្លជ្ជសាជិកននអ្ងគការយនេះបនាា ប់ពី ៣០ នែៃយម្រកាយ។ ានករ ីខលេះអ្ងគការនីតិ្

កិចចការប្សាវប្ជាវ ណែនាំដោយសាស្រ្សាា ចារ្យ៖ បណឌ ិត ឈាង កាន់្ឌី

ម្របធានប ៖‌ដំណណើរការនន្ការចូលជាសមាជ្ិកនន្អងគការ‌WTO របស់កម្ពជុា ំព័រ ី 16

បញ្ញត្តិរបស់ម្របយ សយនាេះ ម្រត្ូវនាល់សចច ប័នយលើកិច្ចម្រពមយម្រពៀងយនេះជ្ជមុនសិន មុនសាជិកភាពយនេះម្រត្វូបានបំយពញ។

២.៤.២ យ ទ្ ធសាស្តសតទងំ្ ៧ របស់កម្ ពជុាព ើម្បីបាៃចលូជាសមាជកិនៃអង្ គការ WTO

Strategies of Cambodia to joining member of WTO

យុ ធសាស្តសា‌ ននការចូ្ល‌ អ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក‌ យោយយកចិ្ត្ត ុកោក់យលើចំ្ ុច្ទំងទំងអ្ស់ខាងយលើ‌ អ្នុញ្ជញ ត្ឱ្យម្រកុមអ្នកច្រចរបស់កមពុជ្ជ‌ បយងកើត្បាននូវយោលការ ៍ដ នំា‌ ូលំ ូោយសម្រាប់ការច្រចជ្ជមួយសមជិក‌ ននអ្ង្ហគ រពា ិជាកមមពិភពយោកស្រសបោនទំងស្រសុងយៅនឹង សសនៈននតួ្នា ីដ៏សំខាន់‌ របស់ពា ិជាកមមអ្នារជ្ជតិ្‌ កនុងការអ្ភិវឌឍន៍យសដាកិច្ច‌ យៅកមពុជ្ជ។‌ ចំ្ ុច្សំខាន់ទំង‌ ៧‌ ននយុ ធសាសស្តសតយដើមបីចូ្លជ្ជសាជិករបស់អ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោកគឹ៖

២.៤.២.១ ដពលដវលា កមពុជ្ជបានោក់ដននការច្រចរេ័ស‌ យដើមបីចូ្លជ្ជសាជិកអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក។‌ភាពចំបាច់្កនុងការចូ្លជ្ជសាជិកឱ្យបានរេ័ស‌ គឺម្រត្ូវបានជំរញុយោយការកំ ត់្យពលម្រតឹ្មនែៃ ី‌០១‌ដខមករា‌ឆាន ំ‌២០០៥‌ដដលជ្ជយពលដដលបានបណាា លឱ្យឧសាេកមមសំយលៀកបំពាក់ាននលប េះពាល់។‌ ប ុដនាកមពុជ្ជក៏ានជំយនឿនងដដរយលើនលម្របយោជន៍របស់ខលួន‌កនុងការធានាដល់ការយបើក ីនារសម្រាប់នំាយច្ញឱ្យយបានរេ័ស‌ តាមរយៈសាជិកអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក។‌ យម្រច្ើនជ្ជងយនេះយៅយ ៀត្‌ កមពុជ្ជានជំយនឿថ្ន‌ យសច្កាីសយម្រមច្របស់អ្គគម្រកុមម្របឹកាននអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក‌ អំ្ពីការច្រចចូ្លជ្ជសាជីករបស់បណាាម្របយ សម្រកីម្រក‌អាច្យធវើឱ្យយោលយៅ‌ននការច្រចឆាប់រេ័ស‌របស់កមពុជ្ជម្របម្រពឹត្តយៅបាន។‌កមពុជ្ជ‌ យល់ថ្នខលួនម្រត្ូវការយធវើយសច្កាីម្រពាង‌ និងអ្នុម័ត្នូវច្ាប់មួយចំ្នួនធំ‌ យដើមបឱី្យានរបបពា ិជាកមមមួយ‌ សមស្រសបជ្ជមួយនឹងវធិាន‌ របស់អ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក។‌ ប ុដនា‌‌កមពុជ្ជក៏យល់ដដថ្ន‌ យសច្កាីសយម្រមច្របស់អ្គគម្រកុមម្របឹកា‌ នឹងអ្នុញ្ជញ តិ្ឱ្យកមពុជ្ជានយពលយវោសម្រាប់យធវើដននកខលេះ‌ដដលយៅសល់បនាា ប់ពីការបានចូ្លជ្ជសាជិក។‌មា ងយ ៀត្កមពុជ្ជមិនបានបយងកើត្ឱ្យានឧសសេកមមកនុងស្រសុក‌ ដដលត្ម្រមូវឱ្យានការការពារពីការយកពនធខពស់យលើនលិត្នលនំាចូ្ល‌ យដើមបីឱ្យឧសាេកមមកនុងស្រសកុសម្រមបសម្រមួលបានបនាា ប់ពីការការត់្បនែយពនធនសចូ្ល‌ ដដលានល ធនលននការច្រចចូ្លជ្ជសាជិកអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោកយនេះមិនដមនជ្ជការ ៍មួយ‌ដដលម្រត្ូវយកចិ្ត្ត ុកោក់ពិចរណារយនាេះយ ។

កមពុជ្ជានយេតុ្នលជ្ជយម្រច្ើនកនុងការបយងកើនយលបើន‌ននការច្រចចូ្លជ្ជសាជិកអ្ង្ហគ រពា ិជាកមមពិភពយោក‌យេើយោម នយេតុ្នលណាមួយកនុងការពនាយពលននការចូ្លជ្ជសាជិកយនាេះយ ។

២.៤.២.២ ការ្ដ្វើសម្បទបពនធគយ ដៅមុ្នដពលចូលចរ្ចាចូលជាសមាជិកអង្គគ រ្ោែិជាកម្មពិភពដលាក ចាប់ដផាើម្ណែ

បនាិចបដណាណ ៉ះ កម្ពុជាបានណកទ្ប្ម្ង់្ដលើរ្បបពនធគយរ្បស់ខ្ាួន។ ការ្ណកទ្ប្ម្ង់្ដៅដពលដន៉ះ

សាកលវិេាល័យណបៀលប្ាយ មុ្ខវិជាជ ៖ ពាណិជ្ជកម្មរន្តរជាតិ

និ្សសិតប្កុម្េី ៣ ំព័រ ី 17

បានកាែ់បនថយប្កុម្ពនធគយពី ១២ ប្កមុ្ ដៅ ៤ប្កុម្។ ែូដចា៉ះបនា ប់ពីការ្ណកទ្ប្ម្ង់្ ទ្ាំនិញនាំចូលទាំង្អស់ ជាប់ពនធប្ែឹម្អប្ត្ត ០% ៧% ១៥% ឬ ៣០%។ កាុង្ែាំដែើ រ្ននការ្ណកទ្ប្ម្ង់្ ដយើង្បានលប់ដចាលនូវអប្ត្តពនធខ្ពស់ជាង្ដន៉ះ ណែលលា ប់បានអនុវែាកនាង្ម្ក។ ដយើង្មានជាំដនឿថា ការ្កាែ់បនថយពនធនាំចូល និង្ដ្វើការ្សាម្ញ្ញកម្មណបបដន៉ះ ដ្ាើយែបដៅនឹង្ដសចកាីប្ែូវការ្រ្បស់ដយើង្ ប្ពម្ទាំង្រ្មួ្វភិាគទន ែល់ការ្ដ្វើដសរ្ភីាវបូនីយកម្មននពិភពដលាកដន៉ះ។ ដយើង្ក៏ែឹង្ផង្ណែរ្ អាំពីដសចកាីប្ែូវការ្រ្កាទុ្កការ្ការ្ោរ្ខ្ា៉ះ ចាំដោ៉ះសហប្គ្នស្ុនែូច និង្្នម្្យម្រ្បស់ដយើង្ពិដសសវស័ិយកសិកម្ម។ ម្ា ង្ដទ្ៀែ ពនធដលើការ្នាំចូលជាចាំណែកមួ្យោ ង្សាំខាន់ននចាំែួលងវកិារ្ជាែិ។ ដោយដហែុផលទាំង្អស់ខាង្ដលើដន៉ះ ដហើយបានជាកាុង្រ្យៈដពលននការ្ចរ្ចាដយើង្បានសដប្ម្ចថា មិ្នដ្វើការ្សនាកាុង្ការ្កាែ់បនថយពនធនាំចូលបណនថម្ដទ្ៀែដទ្។

២.៤.២.៣ ទឹ្សដៅននការ្នាំដចញ យដើមបីអាច្ម្របកួត្ម្របដជងយៅយលើ ីនារពិភពយោក‌ ឧសាេកមមនាំយច្ញ‌ ម្រត្ូវដត្ានល ធភាពកនុងការរក ិញវត្ែុធាតុ្យដើមយនសងៗ‌ តាមត្នមល ីនារពិភពយោក។‌ កមពុជ្ជជ្ជនិច្ចជ្ជកាលបាន ួលសាគ ល់នូវចំ្ ុច្សដ៏សំខាន់យនេះ‌ យេើយតាមរយៈច្ាប់វនិយោគ ុនបានអ្នុញ្ជញ ត្ឱ្យឧសាេកមមនំាយច្ញានសិ ធិនំាចូ្លនូវ ុន ំនិញ‌ពាក់កណាា លសយម្រមច្‌ និងវត្ែុធាតុ្យដើមសម្រាប់បយម្រមើនលិត្កមមយោយមិនបង់ពនធ‌ យលើការនំាចូ្ល។‌ ប ុដនាអ្វីដដលកមពុជ្ជបានយធវើយៅយពលយនេះ‌គឺមិនស្រសបយៅនឹងវធិានរបស់អ្ង្ហគ រពា ិជាកមមពិភពយោក។‌យទេះបីជ្ជោ ងណាក៏យោយ‌ កមពុជ្ជយល់ថ្នការរការ ុកនូវសិ ធិយពយសសយនេះ‌ គឺានសារៈសំខាន់ចំ្យពាេះឧសាេកមមកាត់្យដរសំយលៀកបំពាក់‌ និងលិ ធភាពចំ្យពាេះននការទក់ទញវនិិយោគសម្រាប់ការនំាយច្ញនាយពលអ្នាគត់្របស់យយើង។‌ដូយច្នេះ‌យយើងសយម្រមច្រកសរា ុកសិ ធិកនុងការនាល់សិ ធិពិយសសយនេះ‌យទេះបីនាុយនឹងវធិានអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោកក យោយ។

២.៤.២.៤ ការ្ដ្វើឱ្យបរ្ោិកាសវនិិដោគសអប្បដសើរ្ និង្គ្នាំប្ទ្ការ្វនិិដោគផ្លា ល់ពីបរ្ដទ្ស កំយ ើ នននការនំាយច្ញ‌ និងកំយ ើ នននបយងកើត្ការង្ហរែមី‌ គឺអាស្រស័យទំងស្រសុងយលើ

កំយ ើ នននការវនិិយោគ‌ ជ្ជពិយសសការវនិិយោគផ្ទា ល់ពីបរយ ស។‌ យោយបានដឹងពីចំ្ ុច្យនេះ‌ ដូច្យច្នេះយេើយចំ្ ុច្សំខាន់‌ ននការយម្របើម្របាស់សាជិកភាព‌ របស់យយើង‌ កនុងអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក‌ គឺជ្ជមយធាបាយមួយបយងកើនភាពទក់ទញ‌ របស់កមពុជ្ជឱ្យយៅជ្ជកដនលងសម្រាប់យធវើវនិិយោគមួយ។‌ សាជិកភាព‌ ននអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោកនាល់នូវ‌មយធាបាយបី‌កនុងការយធវើដបបយនេះ៖

ី១៖‌សាជិកននអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក‌នាល់ការធានាជ្ជក់ោក់មួយ‌ចំ្យពាេះអ្នកវនិិយោគ‌ដដលានបំ ងយធវើនលិត្កមមយៅកមពុជ្ជ‌ យដើមបនំីាយច្ញយៅកាន់ ីនារនានា‌ននពិភាពយោក។‌ យនេះគឺយោយសារអ្នកនំាយច្ញយជឿជ្ជក់ថ្ន‌ ំនិញនំាយច្ញរបស់ខលួនជ្ជប់ពនធកនុងម្របយ សនំាចូ្លកនុងអ្ម្រតាមិនខពស់ជ្ជង ំនិញដូច្ោនា្ ‌ ឬស្រសយដៀងោន ‌ ដដលនំាចូ្លពីម្របយ ស‌‌

កិចចការប្សាវប្ជាវ ណែនាំដោយសាស្រ្សាា ចារ្យ៖ បណឌ ិត ឈាង កាន់្ឌី

ម្របធានប ៖‌ដំណណើរការនន្ការចូលជាសមាជ្ិកនន្អងគការ‌WTO របស់កម្ពជុា ំព័រ ី 18

យនសងៗយ ៀត្។‌ យោលការ ៍យនេះ‌ យៅថ្នយោលការ ៍យសមើភាពននម្របជ្ជជ្ជតិ្ ួលបានការអ្នុយម្រោេះបំនុត្។‌ យម្រៅពីយនេះ‌ យោយសារម្របយ សជ្ជ‌សាជិកអ្ងគការពា ិជាកមមពភពយោកភាគយម្រច្ើន‌បានច្ងអ្ម្រតាពនធយលើ ំនិញនំាចូ្ល‌អ្នកនំា ំនិញយច្ញពីកមពុជ្ជ‌អាច្ដឹងពីអ្ម្រតាពនធខពស់បំនុត្‌ ដដលម្រត្ូវបង់យលើ ំនិញរបសល់ខលួន‌ យៅកនុងបណាា ម្របយ សជ្ជសាជិកអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក។‌ មា ងយ ៀត្អ្នកនំាយច្ញ‌ ំនិញពីកមពុជ្ជអាច្ដឹងនងដដរថ្ន‌ ំនិញរបស់ខលួន‌ មិនជ្ជប់កូតា‌ ឬការោក់កំេិត្យលើបរាិ នំាយច្ញយៅយលើ ីនារនំាយច្ញយនាេះយ ‌(ចំ្យពាេះនលិត្នលសំយលៀកបំពាក់ម្រត្វូអ្នុវត្តចប់ ពីនែៃ‌ ០១‌ ដខមករា‌ ឆាន ំ‌ ២០០៥។‌យោយសារយេតុ្នលទំងអ្ស់យនេះយេើយ‌ សាជិកភាព‌ ននអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោកជួយកាត់្បនែយភាពមិនម្របាកដចំ្យពាេះវនិិយោគិន‌ ដដលានបំ ងមកវនិិយោគយៅកមពុជ្ជ‌សម្រាប់ការនំាយច្ញយៅ ីនារអាសា ន‌ម្រត្ូវអ្នុវត្តតាមលកេខ័ ឌ របស់អាសា ន)។

ី២៖‌ សាជិកភាពរបស់អ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក‌ ត្ម្រមូវឱ្យកមពុជ្ជបំយពញការង្ហរជ្ជយម្រច្ើន‌ កនុងការបយងកើត្ឱ្យាននូវម្រកបខ័ ឌ ច្ាប់សម្រាប់ម្រគប់ម្រគងពា ិជាកមមឱ្យបានម្រគប់ម្រោន់។‌ រាជរោា និបាលកមពុជ្ជ‌ បានចូ្លរមួោ ងសកមមកនុងការបយងកើត្‌ និងោក់ជូនសភាជ្ជតិ្‌ នូវច្ាប់សំខាន់ៗ‌ ដដលានលកេ ៈ ំយនើបយសរ‌ី និងម្រតឹ្មម្រត្ូវសម្រាប់ម្រគប់ម្រគងការយធវើពា ិជាកមម។‌ ជ្ជសាជិករបស់អ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក‌ ម្របយ សមួយម្រត្ូវដត្ានច្ាប់ម្រគប់ម្រគងការយធវើពា ិជាកមមអ្នតរជ្ជតិ្ស្រសបជ្ជមួយនឹងវធិានរបស់អ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក។‌ កមពុជ្ជយល់ស្រសបជ្ជមូយ ឹងលកេ ៈដបបយនេះ‌ និងយល់ថ្នជ្ជការចំបាច់្‌យេើយបានសាវ គមន៍ត្ម្រមវូការទំងឡាយ‌ នឹងជំរញុឱ្យកមពុជ្ជបយងកើនយលបើនកនុងការបយងកើត្ឱ្យបាននូវម្រកបខ័ ឌ ច្ាប់មួយសម្រាប់ម្រគប់ម្រគងការយធវើពា ិជាកមម‌ ដដលស្រសបតាមសតង់ោរអ្នតរជ្ជតិ្។

ី៣៖‌កមពុជ្ជយ់យយើញថ្ន‌លកេ ៈននកាទក់ទញវនិិយោគិនរបស់កមពុជ្ជ‌ គឺអាស្រស័យយលើភាពានម្រគប់ម្រោន់នូវយសោា រច្នាសមព័នសម្រាប់ការយធវើពា ិជាកមម។‌ យេដារច្នាសមព័នយនេះរាួន‌ យសវាកមមនានា‌ ដូច្ជ្ជ រគមនាគមន៍‌ ការដឹកជញ្ាូ ន‌ ធនាោរ‌ គយ យយកមម‌ និងសវនកមម។‌ បរោិកាស‌ ននវនិិយោគ‌ ក៏អាច្យធវើឱ្យម្របយសើរបានដដតាមរយៈការអ្ប់រ‌ំ និងេវិក េវឹនកំោងំពលកមម។‌ កមពុជ្ជដឹងថ្ន‌ ការច្រចចូ្លជ្ជសាជិកអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក‌យលើការយបើក ីនារវស័ិយយសវាកមម‌ គឺជ្ជឱ្កាសមួយ‌យដើមបយីលើ ឹកចិ្ត្តវនិិយោគិនផ្ទា ល់ពីបរយ សឱ្យវនិិយោគយលើយេោា រច្នាសមព័នយសវកមមចំ្យពាេះការយធវើ‌ ពា ិជាកមមជំនាញ។‌ ដូច្ោន យនេះដដរ‌ការវនិិយោគយលើការអ្ប់រពីំបរយ ស‌ នឹងេវឹកេវឺនមនុសសយពញវយ័‌ នឹងជួយបយងកើនពលកមម‌ដដលចំបាច់្សម្រាប់ទក់ទញឧសាេកមម‌និងយដើមបីបយងកើត្ចំ្ ូល។

យោយសារមូលយេតុ្ទំងយនេះយេើយ‌ កមពុជ្ជយល់ថ្ន‌ ការច្រចររបស់យយើងយលើវស័ិយយសវាកមមអាច្យធវើឱ្យម្របយសើរដែមយ ៀត្‌ នូវយុ ធសាស្តសា ូយៅ‌ របស់អ្គគម្រគុមម្របឹកាអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក‌ អំ្ពាវនាវឱ្យម្របយ សជ្ជសាជិកកម្រមិត្នូវ ំេំ‌ ននការច្រចយលើវស័ិយយសវាកមម។‌ យទេះជ្ជោ ងណាក៏យោយ‌ជ្ជជ្ជយកការច្រចយបើក ីនារយសវាកមម‌ យោយពិនិ

សាកលវិេាល័យណបៀលប្ាយ មុ្ខវិជាជ ៖ ពាណិជ្ជកម្មរន្តរជាតិ

និ្សសិតប្កុម្េី ៣ ំព័រ ី 19

ត្យយលើវស័ិយយសវាកមមជ្ជកដសាងនិមួយៗ‌ យេើយដដលការយធវើយសរភីាវបូនីយកមម‌ យលើវស័ិយយសវកមមទំងយនាេះ‌ នឹងជួយជំរញុឱ្យកមពុជ្ជយឆាព េះយៅកាន់យោលយៅអ្ភិវឌឍន៍ ូលំ ូោយជ្ជង‌យេើយកមពុជ្ជបានយរៀបចំ្ច្រថ្ន‌និង ួលយកការសនាយលើវស័ិយយសវាកមមតាមដបបយនាេះ។

២.៤.២.៥ ការ្រ្កាទុ្កជដប្ម្ើសដគ្នលនដោបាយ និង្ភាពោចណប្បប្បលួបានចាំដោ៉ះវស័ិយកសិកម្ម

ការយបើកចំ្េរ ីនារ‌ និងយធវើឱ្យម្របយសើរយ ើងនូវបរោិកាសវនិយោគ ុន‌ នឹងនាល់នលម្របយោជន៍ដល់វស័ិយកសិកមម‌ ក៏ដូច្ជ្ជវស័ិយយសវាកមម‌ និងនលិត្កមម។‌ យទេះជ្ជោ ងណាដ៏យោយ‌យយើងដឹងថ្នានវធិានពិយសសខលេះ‌ននវធិានរបស់អ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក‌ដដលអ្នុញ្ជញ តិ្ឱ្យរាជរោា ភិបាលអាច្នាល់ការឧបត្ែមធន‌ ដល់វស័ិយកសិកមមបាន។‌ វនិធនទំងយនេះម្រត្ូវបានយធវើយ ើង‌ យដើមបធីនានាថ្នវធិានការោំម្រ ‌ ដដលយធវើឱ្យប េះពាល់ដល់ការយធវើពា ិជាកមម‌មិនម្រត្ូវបានអ្នុញ្ជញ ត្តិឱ្យយកមកយម្របើម្របាស់‌ ឬបយងកើនសកមមភាពបានយ ‌ យេើយវធិានការកំពុងអ្នុវត្តបច្ចុបបនន‌ ដដលប េះពាល់ដល់ការយធវើពា ិជាកមម‌ ម្រត្ូវបានកាត់្បនែយនជបយ ាើ រឱ្យយៅចំ្នួនចិ្ច្បំនុត្។‌ យយើងយជើជ្ជក់ថ្ន‌ កមពុជ្ជគឺជ្ជម្របយ សដដលអាច្ម្របកួត្ម្របដជងបាន‌ ឬានសកាា នុពលកនុងការម្របកួត្ម្របដជង‌ ដដលយលើលិត្នលកសិកមមជ្ជយម្រច្ើនមុខ។‌ វធិានដដលត្ម្រមូវឱ្យការត់្បនែយការឧបត្ែមធន‌ នាល់យោយបណាា ម្របយ សដ៏ន ‌ ដល់អ្នកនលិត្អាច្នាល់ជ្ជនលម្របយោជន៍។‌ យទេះបីោ ងណាក៏យោយ‌ ដូច្បានយរៀបរាបជូនដល់អ្នកនលិត្អាច្នាល់ជ្ជនលម្របយោជន៍។‌ យទេះបីោ ណាក៏យោយ‌ ដូច្បានយរាេះបរាប់ជូនខាងយលើថ្ន‌ កមពុជ្ជម្រត្ូវរការ ុកការការពារតាមរយៈពនធគយ‌ ឱ្យយៅកម្រមិត្ទបបំនុត្‌ ប ុដនតម្រគប់ម្រោន់សម្រាប់ការការពារនលិត្នលកសិកមម‌ និងរការសិ ធិកនុងការនាល់ការឧត្ែមភធន‌ ចំ្យពាេះអ្នកនលិត្នលកនុងស្រសកុ‌យដើមបីឱ្យពួកយគយអាយអាច្ម្របកួត្ម្របដជងបានជ្ជងមុន។‌ ការសយម្រមច្បានដូច្យនេះ‌ គឺជ្ជកតាត ដ៏‌សំខាន់‌ ននយុ ធសាស្តសារបស់យយើង‌ កនុងការច្រចចូ្លជ្ជសាជិកអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក។

២.៤.២.៦ ការ្លនឱ្យបាននូវផលប្បដោជន៍ជាប្បដទ្សប្កីប្កចាំដោ៉ះសុខ្ភាពសារ្លរ្ែៈ

នាសននិសិ ធថ្នន ក់រដាមន្រ្នតី‌យៅ ីម្រកងុដូហា‌យៅឆ្នស២០០១‌អ្ង្ហគ រពា ិជាកមមពិភពយោកបានអ្នុម័ត្ែយលើលកេ ៈត្ម្រមូវរបស់អ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក‌សម្រាប់ការការពារម្របកាសនីយបម្រត្ត្កាកមមយលើនលិត្កមមនលិត្នលឱ្សុែ។‌យោលបំ ងននយសច្ាីសយម្រមច្ម្របាសយនេះ‌និងយសច្កាីសយម្រមច្យនសងៗសម្រាប់ការអ្នុវត្តន៍ជ្ជបនតបនាា ប់‌គឺយដើមបីអ្នុញ្ជញត្តិឱ្យបណាា ម្របយ សម្រកីម្រកអាច្ ួលបាន‌នូវសិ ធិកនុងការនលិត្ថ្នន ំយព យ‌ដដលអាច្ានត្នមលយថ្នក‌រមួទំងសិ ធិកនុងការនំាចូ្លនលិត្នលឱ្សែ‌ដដលានត្នមលយថ្នកនងដដរ។‌ម្របការដច្វយនេះានសរៈសំខាន់ណាស់សម្រាប់កមពុជ្ជយោយយយើងានមញ្ជា សំបាក‌ដននកសុខាភិបាលសាធារ ៈ‌ដូច្ជ្ជជមៃឺយអ្ដស៍‌រយបង‌អាសននយរាគ‌និងជមៃឺឆ្លងយនសងយ ៀត្។‌ជ្ជមួយយនេះដដរ‌យយើងពឹងពាក់ទំងស្រសុងយលើការនំាចូ្លថ្នន ំយព យ‌យដើមបីម្របឆំាងនឹងជមៃឹទំងយនាេះ‌ប ុដនាធនធាន

កិចចការប្សាវប្ជាវ ណែនាំដោយសាស្រ្សាា ចារ្យ៖ បណឌ ិត ឈាង កាន់្ឌី

ម្របធានប ៖‌ដំណណើរការនន្ការចូលជាសមាជ្ិកនន្អងគការ‌WTO របស់កម្ពជុា ំព័រ ី 20

េិរញ្ញវត្ែុរបស់យយើងានកម្រមិត្។‌យេតុ្ដូយច្នេះ‌វាានសារៈសំខាន់ណាស‌ដដលយយើងគួរ ួលបានថ្នន ំយព យកនុងត្នមលទប់បំនុត្‌តាមដត្ខអាច្យធវើបាន។‌ការធានាបានថ្នយសច្កាីម្របកាសរបស់អ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក‌អាច្អ្នុវត្តបានោ ងយពញយលញ‌ចំ្យពាេះកមពុជ្ជយនាេះ‌គឺជយោលបំ ងោ ងសំខាន់‌ននការច្រចររបស់កមពុជ្ជ។

កតាត ទំងយនេះយេើយ‌គឺជ្ជការពិនារណាចំ្បង‌ដដលកកមពុជ្ជពិចរណាកនុងការច្រចរជ្ជមួយសមជិកនានា‌ននអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក។

២.៤.២.៧ ការ្ណកទ្ប្ម្ង្ចាប់ ម្របយ សកមពុជ្ជ‌ បានយធវើការដក ម្រមងច្ាប់របស់ខលួន‌ យដើមបីឱ្យម្រគប់ម្រោន់សម្រាប់យម្របើម្របាស់‌និងបានម្របសិ ធភាព‌ដដលការកំដ រ ម្រមងច្ាប់ទំងយនាេះានដូច្ជ្ជ‌ពម្រងឹងសាែ ប័នវ ិស័យច្ាប់‌ និងតុ្ោការ‌ យធវើ ំយនើបកមមម្រកបខ័ ឌ ច្ាប់‌ នាល់ល ធភាព ួលបានព័ត៌្ានអំ្ពីច្ាប់‌ និងតុ្ោការ‌ យធវើឲ្យម្របយសើរយ ើងនូវគុ ភាព‌ ននដំយ ើ រការយរឿងកាី‌ ពម្រងឹងយសវាកមមយុត្តិធម៌‌ បញ្ចូ លយនតការយោេះស្រសាយ‌ វវិា ម្របព័នធតុ្ោការ‌ ពម្រងឹងការការពារសិ ធិ‌ និងយសរ ីភាពរបស់បុគគល។

២.៥ គុណសម្បត្តិ និងគុណវិបត្តិននចូេជាសមា ិក WTO. របស់កម្ពជុា

Advantage and Disadvantage of joining member to W.T.O. of Cambodia

២.៥.១ គ ណសម្បត្ តនិៃការចលូជាសមាជកិនៃអង្ គការ WTO របស់កម្ ពជុា Advantage of joining member to W.T.O. of Cambodia

សាជិកភាពរបស់កមពុជ្ជយៅកនុងអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក នឹងអាច្ ួលបានសំខាន់ៗសម្រាប់ការអ្ភិវឌឍយសដាកិច្ចជ្ជតិ្ជ្ជយម្រច្ើន។

២.៥.១.១ ពប្ងី្កទី្ផារ្សប្មាប់ផលិែផលកម្ពុជា សាជិករបស់កមពុជ្ជយៅកនុងអ្ងគការ WTO នឹងនាល់នូវនលម្របយោជន៍ឱ្យកមពុជ្ជានល ធភាពម្រពីក ីនារសម្រាប់នលិត្នលរបស់ខលួនយៅកាន់ ីនារនានារបស់សាជិក WTO

ដដលមក ល់យពលយនេះានសាជិកចំ្នួ ១៥៧ យេើយយបើគិត្ម្រតឹ្មនែៃ ី ២៤ ដខសីហា ឆាន ំ ២០១២។

រាល់ការកាត់្បនែយពនធគយ និងយសវាកមមម្រត្ូវយធវើយ ើងយោយដនអកយលើយោលការ ៍ MFN

យេើយកមពុជ្ជយយើងអាច្ ួលនលម្របយោជន៍អំ្ពី MFN យនេះ។ យនេះានន័យថ្ន យម្រកាយកមពុជ្ជបានចូ្លជ្ជសាជិក WTO រាល់សមបទន និងសនាពា ិជាកមមទំងអ្ស់ដដលសាជិក

WTO បាននាល់ឱ្យនូវសាជិកោន យគ យនាេះម្រត្ូវនាល់ឱ្យកមពុជ្ជយយើងដដរ។ កមពុជ្ជអាច្នំាយច្ញនលិត្នលរបស់ខលួនយៅកាន់ ីនារទំង ១៥៧ ននសាជិករបស់អ្ងគការ WTO ជ្ជមួយពនធគយទប។ ោ ងណាមិញយបើកមពុជ្ជមិនចូ្លជ្ជសាជិក WTO នលិត្នលកមពុជ្ជនិងជួបម្រប េះនឹងពនធខពស់ និងរបំាងមិនដមនពនធគយដូច្ជ្ជ កូតា ការោក់កម្រមិត្យលើសតង់ោរ និង អ្នាមយ

និងភូត្ោមអ្នាមយមិនសមស្រសបមួយចំ្នួន យេើយកមពុជ្ជយយើងោម នសិ ធិនឹងត្វា យ ើយ

ពីយម្រពាេះយយើងមិនដមនជ្ជសាជិករបស់យគ។

សាកលវិេាល័យណបៀលប្ាយ មុ្ខវិជាជ ៖ ពាណិជ្ជកម្មរន្តរជាតិ

និ្សសិតប្កុម្េី ៣ ំព័រ ី 21

២.៥.១.២ ឧសាហកម្មវាយនភ័ែឌ និង្សដម្ាៀកបាំោក់ដកើនដ ើង្ ឧសាេកមមដដលរកីច្យម្រមើនជ្ជងយគយៅកមពុជ្ជ គឺឧសាេកមមវាយនភ័ ឌ យម្រពាេះវនិិយោគបាន ួលនលម្របយោជន៍ (GSP) របស់កមពុជ្ជដដលនាល់យោយបណាា ម្របយ សជ្ជសាជិករបស់ WTO ដូច្ជ្ជ សេរដាអាយមរកិ សេគមន៍អឺ្រ បុ កាណាោ និងបណាា ម្របយ សដន យ ៀត្។ ឧសាេកមមវាយនភ័ ឌ និងសយមលៀកបំពាក់ជ្ជដយងាើមយសដាកិច្ចរបស់កមពុជ្ជបច្ចុបបនន។ យោយការរកីច្យម្រមើន ននវស័ិយយនេះយៅឆាន ំ ២០០០ ការនំាយច្ញសរបុរបស់កមពុជ្ជ គិត្ជ្ជ ឹកម្របាក់ គឺជ្ជង ១០០០ ោនដុោល សេរដាអាយមរកិ។ ឧសាេកមមយនេះបានស្រសបួយកកមមករ បុគគលិកម្របា ជ្ជង ២០មឺុននាក់ គឺានចំ្នួនយម្រច្ើនបនាា ប់ពីវស័ិយកសិកមម។

បច្ចុបបននយនេះ កិច្ចម្រពមយម្រពៀងសាីអំ្ពីវាយនភ័ ឌ និងសយមលៀកបំពាក់បានអ្នុញ្ជញ តិ្ឱ្យសាជិករបស់ខលួនោក់កូតាចំ្យពាេះ ំនិញវាយនភ័ ឌ និងសំយលៀកបំពាក់។ ម្របសិនយបើការនំាចូ្លទំងយនាេះានការប េះពាល់ដល់អ្នកនលិត្កនុងស្រសុក។ នលិត្នលវាយនភ័ ឌ និងសំយលៀកបំពាក់របស់កមពុជ្ជយយើងក៏បាននលពីការោក់កូតាយនេះដដ ពីយម្រពាេះគុ ភាពរបស់នលិត្នលយយើង មិនទន់អាច្ម្របកួត្ម្របដជងជ្ជមួយនលិត្នលបណាា ម្របយ សនំាចូ្លដន យ ៀត្បាន។

ដូយច្នេះការដបងដច្កកូតាបាននាល់ល ធភាពឱ្យនលិត្នលវាយនភ័ ឌ និងសំយលៀកបំពាក់កមពុជ្ជអាច្យម្រជៀត្ចូ្ល ីនារសេរដាអាយមរកិ សេគមន៍អឺ្រ បុ និងកាណាោមួយចំ្នួន។

ប ុដនាចប់ពីនែៃ ី ១ ដខ មករា ឆាន ំ ២០០៥ សាជិក WTO បានម្រពមយម្រពៀងោន លុបបំបាត់្យចលនូវកូតា។ សាជិកទំងអ្ស់អាច្នាំចូ្ល ំនិញវាយនភ័ ឌ និង សំយលៀកបំពាក់យៅកាន់ ីនាររបស់យគយៅវញិយៅមកយោយយសរ ី និងោម នការកំ ត់្បរាិ យ ើយ។ យៅយពលការម្របកួត្ម្របដជងទំងដននកគុ ភាពនិងបរាិ ានការយកើនយ ើងខាល ំង។

ម្របសិនយបើកមពុជ្ជមិនចូ្លជ្ជសាជិក WTO កមពុជ្ជនឹងជួបម្រប េះនិងកូតា និងការកំ ត់្ពនធ ដដលជេះឥ ធិពលអាម្រកក់ដល់ឧសាេកមមវាយនភ័ ឌ និងសំយលៀកបំពាក់របស់កមពុជ្ជយយើង។ ដូយច្នេះ ការចូ្លជ្ជសាជិករបស់កមពុជ្ជអាច្ឱ្យកមពុជ្ជយជៀសនុត្ពីការោក់កូតាពីបណាា សាជិក WTO ដដលកនុងយនាេះរមួាន សេរដាអាយមរកិ សេគមន៍អឺ្រ បុ និងកាណាោ

នងដដ ដដលជ្ជ ីនារសំខាន់របស់កមពុជ្ជយយើង។

២.៥.១.៣ ការ្ទក់ទញវនិិដោគទុ្នបរ្ដទ្ស សាជិកភាពរបស់កមពុជ្ជ អាច្នាល់នូវនលម្របយោជន៍ យលើការទក់ទញវនិិយោគ ុនបរយ សចូ្លកមពុជ្ជ។ កនុងការចូ្លជ្ជសាជិក កមពុជ្ជម្រត្ូវបងេំខលួនដក ម្រមង់និងយធវើច្ាប់ែមីៗ ឱ្យស្រសបនឹងកិច្ចម្រពមយម្រពៀងរបស់អ្ងគការ WTO។ យនេះជ្ជសាព ធមួយដដលជំរញុឱ្យកមពុជ្ជយយើងសយម្រមច្នូវម្របព័នធច្ាប់មួយដដលានលកេ ៈលអម្របយសើរសម្រាប់ ការម្រគប់ម្រគងពា ិជាកមម និងវនិិយោគ។ កមពុជ្ជាន ីនារតូ្ច្ដដលានការលំបាកកនុងការទក់ទញវនិិយោគបរយ ស

ពីយម្រពាេះអ្នកយម្របើម្របាស់តិ្ច្ជ្ជង ១៤ ោននាក់ យេើយម្របាក់ចំ្ ូលរបស់ពលរដាក៏ទប។ យេតុ្ដូច្យច្នេះយេើយ អ្នកវនិិយោគ ុនបរយ សដដលមក គឺអាច្ជ្ជអ្នកវនិិយោគដដលាននលិត្នល

កិចចការប្សាវប្ជាវ ណែនាំដោយសាស្រ្សាា ចារ្យ៖ បណឌ ិត ឈាង កាន់្ឌី

ម្របធានប ៖‌ដំណណើរការនន្ការចូលជាសមាជ្ិកនន្អងគការ‌WTO របស់កម្ពជុា ំព័រ ី 22

សម្រាប់ការនំាយច្ញ។ ម្របព័នធច្ាប់ដដលានលកេ ៈស្រសបជ្ជមួយនឹងកិច្ចម្រពមយម្រពៀង WTO

អាច្នាល់នូវ ំនុកចិ្ត្តដល់អ្នកវនិិយោគ ុនបរយ សបាន។

ការយកើនយ ើងវនិិយោគិនបរយ សនិងបយងកើត្នូវការង្ហរជូនម្របជ្ជពលរដាកមពុជ្ជ ដដលអាច្បយងកើត្នូវជីវភាព រស់យៅរបស់ពួកយគឲ្យបានម្របយសើរជ្ជងមុន និងជួយសម្រមួលដល់ Micro

Economic របស់កមពុជ្ជឱ្យានដំយ ើ រការលអ និងយធវើឱ្យ Micro Economicានកំយ ើ ននងដដរ។

២.៥.១.៤ ការ្ទ្ទួ្លសិទ្ធិដសមើគ្នា កាុង្ការ្ចរ្ចា និង្ដោ៉ះស្សាយជាំដលា៉ះោែិជាកម្ម អ្ង្ហគ រ WTO នាល់នូវសិ ធិយសមើោន យោយមិនម្របកាន់ថ្នម្របយ សតូ្ច្ ឬធំយ ើយ។ កមពុជ្ជយយើងអាច្ានសិ ធិបយញ្ចញសំយ ងយដើមបីទមទរ នូវអ្វីដដលខលួនយល់ថ្នជ្ជនលម្របយោជន៍ ឬម្របឆំាងចំ្យពាេះអ្វីដដលប េះពាល់ដល់ពា ិជាកមមកនុងស្រសុក និង/ឬយសដាកិច្ច របស់ខលួនតាមរយៈការច្រច។ សំខាន់ជ្ជងយនេះ អ្ងគការយនេះនាល់នូវយនតការកនុងការយោេះស្រសាយជំយោេះ ដល់សាជិករបស់ខលួន។ ម្របយ សនិមួយៗានសិ ធិបាឹងយៅអ្ង្ហគ រ WTO យៅយពលដដលខលួនយល់ថ្ននលម្របយោជន៍របស់ខលួនយៅកនុងកិច្ចម្រពមយម្រពៀងម្រត្វូបានយគរយំោភ។ ម្របយ សកមពុជ្ជ ជ្ជម្របយ សតូ្ច្ម្របសិនយបើកមពុជ្ជមិនចូ្លជ្ជសាជិក WTO វាានការលំបាកកនុងការយោេះស្រសាយជំយោេះពា ិជាកមមជ្ជមួយម្របយ សមហាអំ្ណាច្ធំៗ។ យនតការយោេះស្រសាយជំយោេះ WTO

នាល់នូវសិ ធិយសមើោន ចំ្យពាេះសាជិកទំងអ្ស់។ ដូយច្នេះ ការចូ្លជ្ជសាជិកនឹងនាល់នូវភាពកក់យៅា សម្រាប់ម្របយ សដ៏តូ្ច្ដូច្ជ្ជកមពុជ្ជយយើង សម្រាប់ការយោេះស្រសាយជំយោេះពា ិជាកមម។

យសច្កាីសយម្រមច្របស់ម្រកមុអ្នកកាត់្កាី WTO និងម្រត្ូវម្របតិ្បត្តិយោយភាគីជំយោេះ។

២.៥.១.៥ ការ្ទ្ទួ្លនូវជាំនួយបដចចកដទ្ស យម្រកាមល័កេខ័ ឌ ជ្ជម្របយ សម្រកីម្រក កមពុជ្ជអាច្យសនើសំុជំនួយបយច្ចកយ សនានា យដើមបីយធវើការដក ម្រមង់យសដាកិច្ច ច្ាប់ និងការអ្ភិវឌឍន៍ធនធានមនុសសជ្ជកតាត សំខាន់ណាស់ កនុងការអ្ភិវឌឍយសដាកិច្ចជ្ជតិ្។ ការចូ្លជ្ជសាជិករបស់កមពុជ្ជកនុងការយនេះ អាច្សយម្រមច្បាន នូវការអ្ភិវឌឍន៍ធនធានមនុសសរបស់រាជរោា ភិបាលកមពុជ្ជមួយភាគធំយដើមបីយឆ្លើយត្បនឹងយសច្កាីម្រត្ូវការននការអ្ភិវឌឍន៍ពា ិជាកមម និងឧសាេកមមរបស់កមពុជ្ជយយើង។

២.៥.១.៦ បដង្កើនគដប្មាង្កម្ចីសប្មាប់សហប្គ្នស្ុនែួច និង្ម្្យម្ យោលយៅននគយម្រាងយនេះគឺយដើមបីអ្ភិវឌឍន៍ម្របព័នធេិរញ្ញវត្ែុដដលកនុងយនាេះអ្ងគការ KFW

នឹងនាល់ ឹកម្របាក់ចំ្នួន ៣ោនអឺុ្រ ូ ដល់រាជរោា ភិបាលសម្រាប់យធវើជ្ជកមចីបនតដល់សេម្រោសធុនតូ្ច្ និងមធយម។

២.៥.២ គ ណវបត្ តនិៃការចលូជាសមាជកិនៃអង្ គការ WTO របស់កម្ ពជុា Disadvantage of joining member to W.T.O. of Cambodia

២.៥.១.១ ការ្ដបើកប្ចកទី្ផារ្ដោយមិ្នយកពនធនាំចូល ដៅដពលកម្ពុជាចូលជាសមាជិកអង្គការ្ោែិជាកម្មពិភពដលាក គឺប្បដទ្សដយើង្ោច

មានផលវបិាកដប្ចើន ែូចជាប្ែូវដបើកទី្ផារ្ដៅឱ្យប្បដទ្សជាសមាជិកដផេង្ដទ្ៀែ ដែើម្បឱី្យ

សាកលវិេាល័យណបៀលប្ាយ មុ្ខវិជាជ ៖ ពាណិជ្ជកម្មរន្តរជាតិ

និ្សសិតប្កុម្េី ៣ ំព័រ ី 23

ទ្ាំនិញរ្បស់ដគចូលកាុង្ទី្ផារ្រ្បស់ដយើង្ដោយមិ្នមានការ្ហូែពនធនាំចូល។ ទ្ាំនិញណែលនាំចូលពីបរ្ដទ្ស ោចដ្វើឱ្យឧសាហកម្មកាុង្ស្សុកជួប្បទ្៉ះ នូវផលប ៉ះោល់ ដោយសារ្ណែឧសាហកម្មកាុង្ស្សុកជួបប្បទ្៉ះ នូវផលប ៉ះោល់ដោយសារ្ណែឧសាហកម្មកាុង្ស្សុកបចចុបបនាដប្បើសមាា រ្ៈកាុង្ចង្គវ ក់ផលិែកម្មមិ្នទន់ទ្ាំដនើប ដហើយគុែភាពផលិែផលមួ្យចាំនួនដៅមានកប្មិ្ែដៅដ ើយ។

២.៥.១.២ ផលិែករ្កាុង្ស្សុកជួប្បទ្៉ះនឹង្គូប្បកួែប្បណជង្ពីដប្ៅប្បដទ្សដប្ចើន ម្ដ្ាបាយកាុង្ការ្ដ្វើោជីវកម្មមានកប្មិ្ែខ្ពស់ណែលនាំឱ្យនងាដែើម្ផលិែកម្មមានែនម្ា

ខ្ពស់ ដ្វើឱ្យឧសាហកម្មកាុង្ស្សុកជួបប្បទ្៉ះឧបសគគកាុង្ការ្ប្បកួែប្បណជង្ទ្ល់នឹង្ផលិែផលណែលនាំចូល ណែលនងាដែើម្ននទ្ាំនិញណែលនាំចូលរ្បស់ពួកដគមានែនម្ាទប ចាំនុចដន៉ះជាកាលាំបាកសប្មាប់ប្បដទ្សកម្ពុជា។

២.៥.១.៣ ជនបរ្ដទ្សែដែាើ ម្ការ្ង្គរ្កាុង្ស្សុក មួ្យវញិដទ្ៀែជនបរ្ដទ្សោចែដែាើ ម្ការ្ង្គរ្ពលរ្ែឋណខ្មរ្ កាុង្ការ្ប្បែិបែាិការ្ង្គរ្

ដោយជនបរ្ដទ្សសមាគម្វជិាា ជីវៈជាំនញខ្ពស់ដហើយជាម្នុសេណែលលបីៗ។ ដោយសពវនងៃ ្នលនម្នុសេកម្ពុជា ដៅមានកប្មិ្ែ ទាំង្ជាំនញ ចាំដែ៉ះែឹង្ និង្បដចចកដទ្ស មិ្នទន់ោចដ្ាើយែប និង្ែប្ម្ូវការ្ង្គរ្ខ្ពស់ៗមួ្យចាំនួន ដន៉ះជាដហែុណែលនាំឱ្យប្កមុ្ហ ុនប្បដទ្សទាំង្ដន៉ះនឹង្ជួលបុគគលិកជាំនញៗពីដប្ៅប្បដទ្ស សប្មាប់ដ្វើការ្ង្គរ្រ្បស់ពួកដគ។

២.៥.៣ នលវបិាកពបើម្ៃិចលូជាសមាជកិអង្គគ រ ណិជ ជកម្ មពភិពពោក WTO របស់កម្ ពជុា ដៅប្ែឹម្នងៃទី្ ០១ ណខ្ម្ករា ឆ្ា ាំ ២០០៥ ដគណលង្អនុញ្ជញ ែឱ្យទ្ាំនិញរ្បស់ដយើង្ចូលកាុង្ទី្

ផារ្ដគដ ើយ។ ដៅដពលដយើង្នាំផលិែផលវាយនភ័ែឌ ដៅសហរ្ែឋោដម្រ្កិ កាណាោ សហគម្ន៍អឺរ្ បុ ដគយកពនធនាំចូលពីដយើង្ ែូដចា៉ះអាកវនិិដោគដគដលង្ម្កវនិិដោគដៅប្បដទ្សដយើង្ដ ើយ។ ការ្នាំទ្ាំនិញដោយមានការ្អនុដប្គ្ន៉ះ ពីបណាា ប្បដទ្សខាង្ដលើដន៉ះបានជួយអភិវឌ្ឍន៍ដសែឋកិចចដយើង្ោ ង្ ា្ំដ្ង្ កាុង្រ្យៈដពលដប្ចើនឆ្ា ាំកនាង្ម្កដន៉ះ។

៣. ការវាយតនម្ៃ

Evolution

៣.១ ការសនែិដ្ឋា ន

Conclusion

អ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក ានយនតការយដើមបីយោេះស្រសាយជំយោេះ គឺយដើមបធីានាឱ្យម្របយ សជ្ជសាជិកទំងអ្ស់ឈរយលើមូលោា នយសមើភាពោន និងានត្ាល ភាព‌ យដើមបីយោេះស្រសាយបញ្ជា អ្វីមួយ។ នាឹមនឹងយនេះអ្ងគការយនេះ ានម្របព័នធម្រត្ួត្ពិនិត្យយ ើងវញិនូវយោលនយោបាយពា ិជាកមម ជ្ជ ូយៅម្របព័នធទំង ២ យនេះានយោលបំ ង‌ យដើមបីការពារនលិត្នលកនុងស្រសុក យដើមបីកំុឱ្យ ួលរងនូវនលបេះពាល់។

កិចចការប្សាវប្ជាវ ណែនាំដោយសាស្រ្សាា ចារ្យ៖ បណឌ ិត ឈាង កាន់្ឌី

ម្របធានប ៖‌ដំណណើរការនន្ការចូលជាសមាជ្ិកនន្អងគការ‌WTO របស់កម្ពជុា ំព័រ ី 24

យៅយពលកមពុជ្ជកាល យជ្ជសាជិកអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក ពិត្ជ្ជបានរកីច្យម្រមើនជ្ជលំោប់យោយដនអកយលើកតាត ជ្ជយម្រច្ើន‌ ដដលជំរញុឱ្យានការអ្ភិវឌឍវស័ិយយសដាកិច្ច និងសងគម យេើយកមពុជ្ជពិត្ជ្ជដម្របមុខាត់្ែមី ដដលកនលងមកម្របយ សយយើងធាល ប់ដត្ជ្ជម្របយ សមួយដដលនំាចូ្លនលិត្នលពីបរយ សយសាើរដត្ទំងស្រសុង និងពិត្ជ្ជានការ ួលសាគ ល់យលើឆាកអ្នតរជ្ជតិ្ តាមរយៈការនំាយច្ញនលិត្នលកនុងស្រសុក។

យៅយពលចូ្លអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោកយយើងានម្របព័នធសុវត្ែិភាពយដើមបីការការពារវនិិយោគ ុន ដដលបញ្ជា យនេះនាល់ភាពង្ហយស្រសលួដល់ពួកយគកនុងការចូ្លវនិិយោគយៅម្រពេះរាជ្ជណាម្រកកមពុជ្ជ។

កនុងរយៈយពលប ុនាម នឆាន ំកនលងមកយនេះ ម្របយ សកមពុជ្ជបាន ួលនូវម្របព័នធអ្នុយម្រោេះពា ិជាកមម MFN និង GSP ពីម្របយ សជ្ជសាជិក WTO ដដលកតាត យនេះជួយជំរញុឱ្យានការអ្ភិវឌឍន៍ដននកយសដាកិច្ច។ នលិត្នលវាយនភ័ ឌ កាត់្យដរសំយលៀកបំពាក់បានស្រសបូយកកាល ំងពលកមមពលរដាម្របម ជ្ជង ២០ មឺុន នាក់ ដដលជ្ជយេតុ្យធវើឲ្យាន GDP ានការយកើនយ ើង។ នាឹមនឹងយនាេះ ម្របព័នធអ្នុយម្រោេះដដលបានបញ្ច ប់យៅនែៃ ី ០១ ដខ មករា ឆាន ំ ២០០៥

ដដលជ្ជយេតុ្ ំនិញយយើងម្រត្ូវបង់ពនធជ្ជមុន មុននឹង ំនិញរបស់យយើង្នចូ្លដល់ដដនដីរបស់យគ។ ករ ីយនេះពា ិជចកមមរបស់យយើងពិត្ជ្ជជួបឧបសគគដ៏ចំ្បង។

ការចូ្លជ្ជសាជិក WTO របស់កមពុជ្ជ នំាមកនូវល ធនលជ្ជយម្រច្ើនដល់ការអ្ភិវឌឍន៍យសដាកិច្ចជ្ជតិ្។ កមពុជ្ជអាច្ពម្រងីកបាននូវ ីនារ ការ ួលបាននូវ quota free យៅយដើមឆាន ំ ២០០៥ សម្រាប់នលិត្នលវាយនភ័ ឌ និងសំយលៀកបំពាក់កមពុជ្ជ។ ការទក់ទញវនិិយោគិនបរយ ស ការ ួលបាននូវសិ ធិននការច្រចពា ិជាកមម និងយនតការយោេះស្រសាយជំយោេះយៅយម្រកាមម្រកបខ័ ឌ ននអ្ងគការ WTO។ ការសយម្រមច្ចិ្ត្តរបស់រោា ភិបាល កនុងការចូ្លជ្ជសាជិក

WTO គឺជ្ជមយធាបាយមួយ ដដលអាច្ជ្ជកាីសងឃឹមននការអ្ភិវឌឃន៍យសដាកិច្ចជ្ជតិ្ យេើយអាច្បយងកើនការង្ហរយដើមបីយលើកសាួយកម្រមិត្ម្របជ្ជពលរដាដខមរ។ នាឹមនឹងយនេះនងដដរ រោា ភិបាលម្រត្ូវដកចំ្នុច្ខវេះខាត្កនុងការម្របតិ្បត្តិច្ាប់យដើមបោំីម្រ ដល់វនិិយោគ និងនាល់លកេ ៈង្ហយស្រសលួដល់វនិិយោគិនបរយ ស ដដលកតាត ទំងយនេះ ជ្ជដននកដ៍សំខាន់កនុងការជំរញុវនិិយោគិនបរយ ស

ដដលកតាត ទំងយនេះជ្ជដននកសំខាន់កនុងការជំរញុវនិិយោគិនបរយ សមកវនិិយោគយៅម្រពេះរាជ្ជណាច្ម្រកកមពុជ្ជ។

៣.២ អនុសាសន៍

Recommendation

ចំ្យពាេះម្របយ សមួយចំ្នួន ដដលានថ្ននៈជ្ជរដាឯករាជយពញយលញ យលើយសរភីាព

នយោបាយ យសដាកិច្ច យដើមបបីានចូ្លជ្ជសាជិកននអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក យោយម្រត្ូវដនអកយលើាម្រតា ១២ ននកិច្ចម្រពមយម្រពៀងដដលបយងកើត្អ្ងគការ WTO ដដលកនុងយនាេះត្ម្រមូវឲ្យម្របយ សសំុចូ្លយធវើការច្រចជ្ជមួយសាជិក WTO យលើបញ្ជា សំខាន់ៗដូច្ជ្ជការយបើកម្រច្ក ំនិញ និងយសវាកមម និងការលប់បំបាត់្យចលនូវរបំាងពា ិជាកមមកនុងស្រសុកឱ្យស្រសបជ្ជមួយ

សាកលវិេាល័យណបៀលប្ាយ មុ្ខវិជាជ ៖ ពាណិជ្ជកម្មរន្តរជាតិ

និ្សសិតប្កុម្េី ៣ ំព័រ ី 25

នឹងកិច្ចម្រពមយម្រពៀងរបស់ WTO។ យោយអ្នុវត្ត នូវដំយ ើ រការច្រចននការសំុចូ្លជ្ជសាជិក

យៅតាមដំណាក់កាលនិមួយៗ ននដំណាក់កាលទំង ៤ ននការសំុចូ្លជ្ជសាជិកននអ្ងគការ WTO ដដលកនុងយនាេះរមួានដូច្ជ្ជ យៅកនុងដំណាក់កាល ី ១ រោា ភិបាល ដដលោក់ពាកយសំុចូ្លជ្ជសាជិក ម្រត្ូវព ៌នានូវរាល់គំនិត្ ឬ ិដាភាពននយោលនយោបាយពា ិជាកមម និង

យសដាកិច្ចរបស់ខលួនដដលទក់ ងយៅនឹងកិច្ចម្រពមយម្រពៀង WTO រចួ្បនាយៅដំណាក់កាល ី២

យ ៀត្ ដដលត្ម្រមូវឱ្យម្របយ ស ដដលសងឃមឹថ្ននឹងកាល យជ្ជសាជិកែមីយនាេះម្រត្ូវយធវើការច្រចជ្ជលកេ ៈយ វភាគី យោយសងកត់្ធៃន់យៅយលើអ្ម្រតាពនធគយ និងការសនាយលើការយបើកម្រច្ក ីនារ ម្រពមទំងយោលនយោបាយដ៏ន យ ៀត្សាីពី ំនិញ និងយសវាកមម។ យេើយការច្រចទំងពីរ ម្រត្ូវបនតយធវើរេូត្ដល់ានការយល់ម្រពម ពីសាជិកទំងអ្ស់។ ជ្ជបនតយៅយ ៀត្គឺម្រត្ូវឆ្លងកាត់្ដំណាក់កាល ី ៣ គឺ យៅយពលដដលម្រកុមការង្ហរបានបញ្ច ប់ការម្រត្ួត្ពិនិត្យយលើរបបពា ិជាកមម របស់ម្របយ សសំុចូ្លរចួ្យេើយ និងយធវើការច្រចយ វភាគី សាីពីការយបើកម្រច្ក ីនារក៏បានបំយពញយេើយដដរយនាេះ ម្រកុមការង្ហរម្រត្ូវបញ្ច ប់យោយយរៀបចំ្យធវើប បបញ្ញត្តិននការសំុចូ្ល។ ប បបញ្ញត្តិននការសំុចូ្លយនេះម្រត្ូវយធវើកនុងរបាយការ ៍ពម្រង្ហងសាជិកភាព ឬពិធីសារននការសំុចូ្ល ជ្ជសាជិកភាព ម្រពមទំងបញ្ា ីននការសនារបស់សាជិកយនាេះ។ យេើយជ្ជចុ្ងយម្រកាយននដំណាក់កាលទំងយនេះដដលជ្ជដំណាក់កាល ី៤ គឺ ជ្ជចុ្ងយម្រកាយរបាយការ ៍ពិធីសារននការសំុចូ្ល និង បញ្ា ីននការសនាម្រត្ូវបានបង្ហា ញជូនអ្គគម្រកុមម្របឹកាភិបាលរបស់ WTO. ឬសននិសី ថ្នន ក់រដាមន្រ្នតី ម្របសិនយបើានចំ្នួនោំម្រ ភាគយម្រច្ើន ២/៣ ននសាជិក WTO. ទំងអ្ស់

ម្របយ សសំុចូ្លយនាេះ នឹងានសិ ធិចុ្េះេត្ែយលខាយលើពិធីសារ និងចូ្លជ្ជសាជិកននអ្ងគការយនេះបនាា ប់ពី ៣០ នែៃយម្រកាយ។ ានករ ីខលេះអ្ងគការនីតិ្បបញ្ញត្តិរបស់ម្របយ សយនាេះ ម្រត្ូវនាល់សចច ប័នយលើកិច្ចម្រពមយម្រពៀងយនេះជ្ជមុនសិន មុននឹងសាជិកភាពយនេះម្រត្ូវបានបំយពញ។

នាឹមនឹងចំ្នុច្ដដលបានយរៀបរាប់ខាងយលើយនេះដដល រោា ភិបាលដដលោក់ពាកយសំុម្រត្ូវយធវើការដកលំអ្ នូវម្របព័នធច្ាប់ ដូច្ជ្ជម្រត្ូវអ្នុមតិ្ច្ាប់យដើមបឱី្យានភាពម្របហាក់ម្របដេលយៅនឹងកិច្ចម្រពមយម្រពៀងរបស់អ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក ដដលច្ាប់ទំងយនាេះានដូច្ជ្ជ ច្ាប់កមមសិ ធិបញ្ជញ ច្ាប់សាីពីម្របកាសនីយបម្រត្ និងម ូដដលានម្របយោជន៍ ច្ាប់សាីពីសិ ធិ អ្នកនិពនធ និងសិ ធិម្របហាក់ម្របដេល ច្ាប់ពា ិជានាម និងការម្របកួត្ម្របដជងមិនយសាម េះម្រត្ង់

ច្ាប់គ យនយយ ច្ាប់វធិានអ្នាម័យ និង ភូត្ោមអ្នាម័យ ច្ាប់សាីពីការយធវើឱ្យសីុច្ង្ហវ ក់ោនននការកំ ត់្មុខ ំនិញ និងម្របព័នធកូដ ម្រកុមម្រពឹកាសេម្របតិ្បត្តិការគយ ច្ាប់ភូមិបាល

ច្ាប់សាីពីការោក់យោយដ កនូវសត្វ និងរកុេជ្ជតិ្យដើមបកីារពារជំងឺឆ្លង ច្ាប់កស័យធន ច្ាប់មជឈត្តកមមពា ិជាកមម ច្ាប់សាីពីការយរៀបចំ្ម្របព័នធយុតាត ធិការ ម្រកមរដាបបយវ ី ម្រកមម្រពេម ឌ និងច្ាប់យនសងជ្ជយម្រច្ើនយ ៀត្។

យលើសពីយនេះយៅយ ៀត្រោា ភិបាលដដលោក់ពាកយសំុម្រត្ូវយធវើការកំដ ម្រមង់តុ្ោការ យដើមបឱី្យានភាពយុត្តិធម៌ម្រតឹ្មម្រត្ូវ និងានប ោា នននការោក់ ំងន់យទស យដើមបធីានាយលើការរយំោពសិ ធិនានា ដូច្ជ្ជការរយំោភយលើកមមសិ ធិបញ្ជញ ការដកលងបនលំផ្ទល កសញ្ជញ ជ្ជយដើម។

កិចចការប្សាវប្ជាវ ណែនាំដោយសាស្រ្សាា ចារ្យ៖ បណឌ ិត ឈាង កាន់្ឌី

ម្របធានប ៖‌ដំណណើរការនន្ការចូលជាសមាជ្ិកនន្អងគការ‌WTO របស់កម្ពជុា ំព័រ ី 26

យេើយជ្ជពិយសសមួយយ ៀត្ រោា ភិបាលដដលោក់ពាកយសំុ ម្រត្ូវយធវើកំដ ម្រមង់ម្របព័នធពា ិជាកមមយម្រៅម្របយ ស ដូច្ជ្ជការយធវើឱ្យសីុសង្ហវ ក់ោន ននការកំ ត់្ ំនិញ និងម្របព័នធកូដ

និងម្រត្ូវយធវើឲ្យស្រសបតាម កិច្ចម្រពមយម្រពៀងសាីពីវធិានការអ្នាម័យ និងភូត្ោមអ្នាម័យ កិច្ចម្រពមយម្រពៀងសាីពីនីតិ្វធីិនាល់អាជ្្ជប័ ណយច្ញ-ចូ្ល និងកិច្ចម្រពមយម្រពៀង‌ សាីពីរបំាងបយច្ចកយ ស ជ្ជយដើម។

យោយយោងយៅតាមការយរៀបរាប់ខាងយលើយនេះ ម្រកុមយយើងខ្ុំានការយជឿជ្ជក់ថ្ន យៅយពលដដលរោា ភិបាលមួយ ដដលានបំ ងច្ង់កាល យជ្ជសាជិក‌ ននអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក ដដលបានោក់ពាកយសំុ យេើយអ្នុវត្ត នូវវធិានការ និងយោលការ ដូច្បានយរៀបរាប់ខាងយលើ ម្របាកដជ្ជនឹងបានកាល យជ្ជសាជិកននអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោកជ្ជក់ជ្ជពំុខាន ដូច្ជ្ជម្របយ សកមពុជ្ជធាល ប់ានប ពិយសាធន៍ កនុងការអ្នុវត្តជ្ជក់ដសាង នូវយោលការ ៍ទំងយនេះកនលងរចួ្មកយេើយ។

៤. បេពិណសាធន៍្សំខាន់្ៗទងំ ៩ របស់កម្ពចុាកនងុការចូលជាសមាជ្កិ WTO

Main experience of Cambodia from joining member of WTO

ការចូ្លជ្ជសាជិកអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោករបស់កមពុជ្ជ ម្រត្ូវបានចត់្ ុកថ្នជ្ជដំយ ើ រការ ខុសដបលកពីយគ យោយសារមូលយេតុ្នយោបាយ និងយសដាកិច្ច ដូច្យច្នេះយយើងចំបាច់្ម្រត្ូវដកស្រសង់ ប ពិយសាធន៍ពីការចូ្លយនេះយោយម្របងុម្របយ័ត្នបំនុត្។ ជ្ជប ពិយសាធន៍ដំយ ើ រការសំុចូ្លជ្ជ សាជិកអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោករបស់ម្របយ សនីមួយៗ ពាក់ព័នធយៅនិងការច្រចខុសៗោន យេើយានថ្នមពលយនសងៗោន ដដរ។

៤.១ ប្បជទសកម្ពជុាមានទំេំត្ូច

កមពុជ្ជានប ពិយសាធន៍ខុសដបលកពីម្របយ សចូ្លជ្ជសាជិកមុនៗ យោយសារ កមពុជ្ជ

ជ្ជម្របយ សដដលានការអ្ភិវឌឍន៍តិ្ច្តួ្ច្ ីមួយ ដដលបានបញ្ច ប់ការច្រច និងចូ្លជ្ជ

សាជិកតាមាម្រតា ១២ ននកិច្ចម្រពមយម្រពៀងា រា យកស សាីពីការបយងកើត្អ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក ។ កមពុជ្ជ ជ្ជម្របយ សានយសដាកិច្ចតូ្ច្ ានរបបពា ិជាកមម និងយសដាកិច្ចយសរជី្ជក់ដសាង យេើយ ំេំយសដាកិច្ចតូ្ច្ដបបយនេះ យធវើឲ្យកមពុជ្ជអាច្យបើកចំ្េ ីនារតិ្ច្តួ្ច្ប ុយណាណ េះសម្រាប់ សាជិកអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោកច្មបងៗ ។ ខុសពីសាធារ រដាម្របជ្ជានិត្ចិ្ន ដដល ហាក់ដូច្ជ្ជានអំ្ណាច្ច្រចយម្រច្ើនជ្ជងម្របយ សដដលសំុចូ្លនាយពលែមីៗ ទំងអ្ស់រមួោន កមពុជ្ជ មិនានសមត្ែភាពបច្ចុបបនន ឫ ជ្ជសកាា នុពលកនុងការកាល យខលួនជ្ជអ្នកយដើរតួ្ដ៏សំខាន់យៅកនុង ីនារ ពិភពយោកយនេះយ យេើយក៏មិនានអំ្ណាច្រខំានដល់ ីនារកនុងស្រសុករបស់ម្របយ សមហាអំ្ណាច្ យនសងៗ ដដលជ្ជសាជិកអ្ងគការពា ិជាកមមយនាេះដដរ ។ ការចូ្លជ្ជសាជិកអ្ងគការពា ិជាកមម ពិភពយោករបស់កមពុជ្ជ មិនបយងកើត្ឲ្យានការគំរាមកំដេងដននកយសដាកិច្ចចំ្យពាេះនដគូពា ិជាកមម ណាមួយយ ើយ យេើយចំ្នុច្យនេះបានជំរញុឲ្យការច្រាច្ររបស់កមពុជ្ជ ដំយ ើ រការយៅយោយង្ហយស្រសលួ។

សាកលវិេាល័យណបៀលប្ាយ មុ្ខវិជាជ ៖ ពាណិជ្ជកម្មរន្តរជាតិ

និ្សសិតប្កុម្េី ៣ ំព័រ ី 27

៤.២ ប្បជទសកពចុាមាន ំេរចាសោស់កែងុការសុំចូេជាសមា ីក WTO

ចប់ពីយពលចប់យនាើមច្រចមក កមពុជ្ជានជំេរច្ាស់ោស់ថ្ន ដំយ ើ រការសំុ ចូ្លសភាសាជិកអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក គឺានឥ ធិពលខាងយម្រៅ ដដលានលកេ ៈវជិាាន សម្រាប់ជំរញុ និងយរៀបចំ្ដំយ ើ រការយសរភីាវបូនីយកមមម្របកបយោយនិរនតរភាព និង

មិនអាច្ដកដម្របបាន យេើយពឹងដនអកយលើការដក ម្រមង់ឲ្យបាន ូលំ ូោយ។

៤.៣ ប្បជទសកម្ពចុាមានជោេនជោបាយ និងការផ្ដា ជាា ចិត្តចាស់ោស់

ការាន ិសយៅយោលនយោបាយច្ាស់ោស់ បានកាល យយៅជ្ជការយបាជ្្ជអ្នុវត្ាដននកយោលនយោបាយពិត្ម្របាកដ ដដលយធវើឲ្យម្រកមុការង្ហរច្រចកមពុជ្ជ ានល ធភាព ួល បានការោំម្រ ដននកនយោបាយពីថ្នន ក់ដឹកនំា ទំងសងខាងអ្ងគនីតិ្ម្របតិ្បត្តិ និងអ្ងគនីតិ្បបញ្ញតិ្។

ការយបាជ្្ជអ្នុវត្ាដននកនយោបាយានសារៈសំខាន់ជ្ជពិយសស ម្របសិនយបើោម នការោំម្រ ដបបយនេះយ កមពុជ្ជមិនអាច្ច្រចសំុចូ្លជ្ជសាជិកបានយលឿន និងម្របកបយោយយជ្ជគជ័យយនាេះ ដដរ។ ម្របសិន យបើោម នការោំម្រ ដបបយនេះយ ម្រកសួងនាំមុខដដល ួលខុសម្រត្ូវការច្រច មិនានអា ត្តិសម្រាប់ ដឹកនាំកិច្ចច្រចឲ្យបានយលឿនយ ើយ ។ ការយបាជ្្ជដននកនរោបាយ ម្រត្ូវបានឆ្លុេះបញ្ជច ងំឲ្យយ ើញនងដដរយៅកនុងការសម្រមលួដបងដច្កែវកិា។ បណាា ម្របយ សដដលានការអ្ភិវឌឍន៍តិ្ច្តួ្ច្ តាមធមមតាដត្ងរងយម្រោេះជ្ជម្របចំពីបញ្ជា ម្របឈមមុខដននកេិរញ្ញវត្ែុ និងយសដាកិច្ច យេើយកមពុជ្ជក៏ដូច្យចន េះដដរ។ ការសំុចូ្លជ្ជសាជិកអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោកទមទរឲ្យានការដបងដច្ក មូលនិធិចំបាច់្ពីែវកិាជ្ជតិ្ សម្រាប់ការយធវើដំយ ើ រពាក់ព័នធនិងភារម្របជំុម្រកុមការង្ហរ ពីយម្រោេះយោបល់យ វភាគី និងការច្រចយៅ ីម្រកុងេសឺដ វ។ កាអ្នុវត្ាច្ាប់ និងយោលនយោបាយទមទរឲ្យានការដកដម្របតាមសាែ ប័ន ដូច្យច្នេះត្ម្រមូវឲ្យានធនធានេិរញ្ញវត្ែុ ក៏ដូច្ជ្ជធនធាន មនុសសម្រគប់ម្រោន់។

៤.៤ ប្បជទសកម្ពជុាបានបង្ហា ញពីឆនទៈ សម្ត្ថភាព ដេ់គូរចរចា

កមពុជ្ជម្រត្ូវបានបង្ហា ញឲ្យនដគូច្រចបស់ខលួនដឹងថ្ន កមពុជ្ជានឆ្នាៈនយោបាយ និង

សមត្ែភាពម្រគប់ម្រោន់ សម្រាប់អ្នុវត្ាការយបាជ្្ជដដលខលួនបានសនាថ្ន កមពុជ្ជនិងបំយពញតាម

ការសនាចំបាច់្របស់ខលួន បនាា ប់ពីខលួនបានចូ្លជ្ជសាជិកយពញសិ ធិ និង ក៏យោយសារដត្បញ្ជា ុកចិ្ត្តដដរ។ ការយបាជ្្ជអ្នុវត្ាែមី គឺការទមទរឲ្យានច្ាប់ែមី និងានម្រកបខ័ ឌ សាែ ប័នសមស្រសប សម្រាប់អ្នុវត្ាយោលនយោបាយទក់ ងនិងកិច្ចម្រពមយម្រពៀងអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក ។ សម្រាប់យោលបំ ងយនេះកមពុជ្ជបានបយងកើត្ឲ្យានម្រកុមការង្ហរពិយសស យម្រកាមការដឹកនំារបស់រដាមន្រ្នតីម្រកសួងពា ិជាកមម ដដលរមួាន សាសភាពមន្រ្នតីរោា ភិបាលជ្ជន់ខពស់ជ្ជង១១០ របូ ទំងកម្រមិត្នយោបាយ និង បយច្ចកយ ស។

៤.៥ ការចរចាជាម្ួយវិស័យឯក ន ជដើម្បីទទួេបាននូវម្តិ្ជាឯកចឆនទ

យោយសារថ្ន ការចូ្លជ្ជសាជិកអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក ជ្ជបញ្ជា ទក់ ងនិងវស័ិយឯកជនជ្ជអ្នកសយម្រមច្ថ្ន យគម្រត្វូដំយ ើ រការោ ងណាយដើមប ី ួលបាន‌ នូវនល

ម្របយោជន៍លអបំនុត្យនាេះ យទេះបីថ្ន រោា ភិបាលជ្ជអ្នក ួលខុសម្រត្វូតាមកិច្ចសនាពីសាជិក

កិចចការប្សាវប្ជាវ ណែនាំដោយសាស្រ្សាា ចារ្យ៖ បណឌ ិត ឈាង កាន់្ឌី

ម្របធានប ៖‌ដំណណើរការនន្ការចូលជាសមាជ្ិកនន្អងគការ‌WTO របស់កម្ពជុា ំព័រ ី 28

នន អ្ងគពា ិជាកមមពិភពយោកក៏យោយ ក៏មុនយពលច្រច និង កនុងយពលច្រច យយើងបានយធវើការពិយម្រោេះយោបល់ជ្ជមួយភាគីពាក់ព័នធនានា ជ្ជពិយសសជ្ជមួយវស័ិយឯកជន យដើមបី ួលបាននូវមតិ្ជ្ជឯកច្េនា ។ កមពុជ្ជម្របដេលជ្ជបានអ្ភិវឌឍន៍កំេិត្ជិត្ដដលានលកេ ៈចូ្លរមួបំនុសមួយ សម្រាប់ការយធវើការពិយម្រោេះយោបល់ដននកយោលនយោបាយយនេះ។ ានការនសពវនាយជ្ជយម្រច្ើន ជូនសាធារ ជនឲ្យបានម្រជូត្ម្រជ្ជបអំ្ពីអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក

កិច្ចម្រពមយម្រពៀងនានា ការចូ្លជ្ជសាជិក និង នលវបិាកពីសាជិកភាពយនេះ ។ យបើពិនិត្យែយយម្រកាយវញិ កិច្ចសេការម្របកបយោយម្របសិ ធភាពរវាងអ្ងគនីតិ្បញ្ញត្តិ និង អ្ងគការនីតិ្ម្របតិ្បត្តិរបស់រដា ម្រពមទំងភាពជ្ជនដគូរវាងវស័ិយឯកជន និង សាធារ ៈ គឺជ្ជកតាត សំខាន់សម្រាប់ជំរញុដំយ ើ រការសំុចូ្លយនេះឲ្យ ម្របម្រពឹត្តយៅោ ងរលូន។

៤.៦ កម្ពជុាមានភាពយឺត្ោ៉ា វកែងុការចូេជាសមា ិក WTO

ជ្ជការពិត្ណាស់ថ្ន វាានការលំបាកយម្រច្ើន យេើយានភាពយឺត្ោ វកនុង ដំយ ើ រការសំុចូ្លជ្ជសាជិករបស់កមពុជ្ជយនេះ ។ ការយឺត្ោ វយនេះ បណាា លមកពីភាគីទំងពីនន ការច្រច។

ការមិនានចំ្យ េះដឹង ប ពិយសាធន៍ម្រគប់ម្រោន់ ធនធានានកម្រមិត្ និងមិនានសមត្ែភាពវភិាគចំបាច់្សម្រាប់ការច្រចសំុចូ្ល គឺជ្ជម្របភពននការយឺត្ោ វ និង ការយលើកបញ្ជា ច្រច

យៅយពលយម្រកាយ ដដលជ្ជយរឿយៗ ម្រត្ូវបានយលើកយ ើងយោយម្រកមុច្រចកមពុជ្ជ។ ចំ្ដ កឯខាង

សាជិកអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោកវញិ ក៏ានមូលយេតុ្ដដលយធវើឲ្យ ានការយឺត្ោ វ ដដរ ។ សាជិកទំងឡាយននអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក យៅមិនទន់ម្រពមយម្រពៀងោន យៅយលើ កំេឹងជ្ជតិ្ជ្ជរមួណាមួយអំ្ពីលកេខ័ ឌ ននការសំុចូ្លយ ើយ យេើយជ្ជយរឿយៗ បានបង្ហា ញពី សសនៈយនសងៗោន អំ្ពីបញ្ជា យនេះ ។ យដើមបីឆ្លុេះបញ្ជច ងំពីបញ្ជា យនេះ យយើងសូមយលើកយ ើងសាជិកមួយចំ្នួន បានទមទរឲ្យកមពុជ្ជ យធវើការយបាជ្្ជអ្នុវត្ាកនុងកម្រមិត្មួយខពស់ជ្ជងការយបាជ្្ជ ដដលសាជិកយដើមននអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក បានយធវើយៅកនុងកិច្ចម្របជំុតុ្មូល

អ្ ុយរយុហាគ យយៅយ ៀត្ ។

៤.៧ កម្ពជុាមានទប្ម្ង់ផ្បបបទ ននការចរចាប្បកបជដ្ឋយកំនតិ្នចែប្បឌិត្ ជដើម្បី ំរុញកិចច

ដំជណើរការសំុចូេ

យៅយពលដដលដំយ ើ រការសំុចូ្ល ទមទររយៈយពលយូរ និងានភាពសមុគ សាម ញយនេះ

យេើយក៏ានវធិានការមួយចំ្នួនយ ៀត្ ដដលម្របយ សសំុចូ្ល និងសាជិកអ្ងគការ ពា ិជាកមមពិភពយោកអាច្ម្របកាន់យក យដើមបីសម្រមួល និងជំរញុដំយ ើ រការយនេះបាន។ កនុង ករ ីម្របយ សកមពុជ្ជកំេិត្ជិត្សកមម និង ម្រមង់ដបបប ននការច្រចម្របកបយោយកំនិត្នច្នម្របឌិត្

ម្រត្ូវបានបយងកើត្យ ើង យដើមបីជំរញុកិច្ចដំយ ើ រការសំុចូ្លដូច្ជ្ជ ៖

ការោក់ដននការសកមមភាពអ្នុម័ត្ច្ាប់ របស់ខលួនជូនយៅសភាជ្ជតិ្ តាមលកេខ័ ឌត្ម្រមូវឲ្យានច្ាប់ជ្ជក់ោក់ណាមួយរបស់អ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក។

សាកលវិេាល័យណបៀលប្ាយ មុ្ខវិជាជ ៖ ពាណិជ្ជកម្មរន្តរជាតិ

និ្សសិតប្កុម្េី ៣ ំព័រ ី 29

ោក់ជូននូវយសច្កាីម្រពាងច្ាប់ ច្ាប់ លិខិត្ប ោា ន និង ប បញ្ជា អ្នុវត្ាជ្ជង ៨៥ យៅយលើ យលខាធិការោា នអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក។

បយងកើត្ឱ្យានការោិល័យព័ត៌្ានសម្រាប់ទក់ ងចំ្នួន ៣(ដននក SPS ជ្ជក់ដសាងសែិត្

យៅកនុងគ ៈកមមការជ្ជតិ្ដននក TBT យៅកនុងម្រកសួងឧសាេកមម ដរ និងថ្នមពល និង

ដននកយសវាកមមយៅកនុងម្រកសួងពា ិជាកមម) ។

ដកត្ម្រមូវច្ាប់ លិខិត្ប ោា ន និងវធិានទំងឡាយណា ដដលមិនានសងគតិ្ភាពជ្ជមួយកិច្ចម្រពមម្រពាង និង វធិានអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក ជ្ជពិយសសបញ្ជា ទក់ ងយៅនិង យោលការ ៍តាមលកេខ័ ឌ ម្របជ្ជជ្ជតិ្ដដល ួលបានអ្នុយម្រោេះបំនុត្ដននកពា ិជាកមម និង ម្របម្រពឹត្តិកមមជ្ជតិ្ ម្រពមទំងយធវើការដកត្ម្រមូវរបបពា ិជាកមមនងដដរ។

យម្របើម្របាស់មតិ្ ិយត្ៀនសាែ បនា ដដល ួលបានពីកិច្ចម្របជំុម្រកុមការង្ហរ យដើមបីលប់បំបាត់្

ឫ យធវើវយិសាធនកមមច្ាប់ដដល មិនានអ្នុយោមភាព និងដដលមិនស្រសបយៅតាមការយធវើពា ិជាកមមជ្ជក់ដសាង ។

សយម្រមច្ “ដននការសកមមភាព” យៅកនុងវស័ិយនីមួយៗ ននវស័ិយទំងបួន (TRIPS, TBT,

SPS និងការវាយត្នមលពនធគយ) របស់កិច្ចម្រពមយម្រពៀងអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោកដដលភាព ន់យខាយរបស់យេោា រច្នាសមពនធសាែ ប័នកមពុជ្ជអាច្ម្របកាន់ យកយដើមបីយរៀបចំ្ខលួនឲ្យស្រសបតាមវធិាន និងកាលបរយិច្េ កំ ត់្សម្រាប់វធិានការទំងយនាេះ។

ម្រត្ូវយធវើដំយ ើ រយៅតាមម្របយ សមួយចំ្នួន ដដលជ្ជសាជិកសំខាន់ៗ ននអ្ងគការ ពា ិជាកមមពិភពយោក យដើមបជំីរញុការច្រចយ វភាគីឲ្យបានឆាប់រេ័ស និង យធវើការបញ្ចុ េះបញ្ចូ ល ។

ជម្រមុញឲ្យសាជិកអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក បញ្ា ក់យ ើងវញិនូវការយបាជ្្ជអ្នុវត្ារបស់យគយៅតាមយោលការ ៍ដ នំារបស់ម្រកុមម្របឹកា អ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក

និង យសមើសំុឲ្យសាជិកទំងយនាេះ បនែយការទមទរចំបាច់្ ឫ យៅមា ងយ ៀត្ថ្ន

“សំយ ើ បូកអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក”។

៤.៨ កម្ពជុាបង្ហា ញពីកាោនុវត្តនភាព សប្មាប់ការកសាង សម្ត្ថភាពកែងុប្សុក

ដំយ ើ រការសំុចូ្ល បង្ហា ញពីកាោនុវត្តនភាពោ ងយម្រច្ើន សម្រាប់ការកសាង សមត្ែភាពកនុងស្រសុក។ កមពុជ្ជបានយម្របើម្របាស់ជំនួយបយច្ចកយ ស និងពិយម្រោេះយោបល់ោ ងអ្ស់ ំេឹង ដដលនាល់ឲ្យយោយអ្ងគការអ្នតរជ្ជតិ្ជ្ជយម្រច្ើន ជ្ជពិយសសតាមរយៈម្រកបខ ឌ សសាេរ កមមយនេះ ោំម្រ ដល់ការយរៀបចំ្ឯកសារចំបាច់្ ម្រពមទំងការអ្ភិវឌឍន៍តិ្ច្តួ្ច្ (IF)។

ម្រកបខ័ ឌ យនេះ ោំម្រ ដល់ការយរៀបចំ្ឯកសារចំបាច់្ ម្រពមទំងការអ្ភិវឌឍន៍ធនធានមនុសសកនុងស្រសុក ។ អ្នក ួល នលចំ្យ ញកនុងស្រសុករមួានទំងអ្នកយធវើយសច្កាីសយម្រមច្ដននកសាធារ ៈ និងឯកជន ម្រពមទំង សងគមសីុវលិនងដដរ។

កិចចការប្សាវប្ជាវ ណែនាំដោយសាស្រ្សាា ចារ្យ៖ បណឌ ិត ឈាង កាន់្ឌី

ម្របធានប ៖‌ដំណណើរការនន្ការចូលជាសមាជ្ិកនន្អងគការ‌WTO របស់កម្ពជុា ំព័រ ី 30

៤.៩ កម្ពជុាបានជប្បើប្បាស់យុទធសាស្តសតសុំចូេ របស់ខលនួ ជដើម្បីចរចាប្បកបជដ្ឋយជជាគ ័យ

ប ពិយសាធន៍យម្រកាយបងអស់ គឺថ្ន កមពុជ្ជបានយម្របើម្របាស់យុ ធសាស្តសតសំុចូ្ល របស់ខលួន

យដើមបីច្រច និង ួលបាននូវអ្វីដដលកមពុជ្ជគិត្ថ្ន ជ្ជលកេ ៈអ្នុយម្រោេះសម្រាប់ការចូ្លជ្ជ

សាជិក យេើយកនុងយពលជ្ជមួយោន យនេះ គឺម្រត្ូវការពារនលម្របយោជន៍ជ្ជតិ្ដដលានលកេ ៈយវ យិត្ភាព ឧទេរ ៍គឺតាមរយៈការរកាសិ ធិអ្នុញ្ជញ តិ្ឲ្យានការនំាចូ្លយោយរចួ្ពនធ សម្រាប់អ្នកនំាយច្ញ និងតាមរយៈការោក់កំេិត្កនុងវស័ិយសណាា ោរ និង យសវាកមមលក់ រាយ ។ ជ្ជការពិត្ណាស់ ការចូ្លច្រចសំុចូ្លម្រត្ូវបានចត់្ ុកថ្នជ្ជ “ការច្រចឲ្យខលេះ យកខលេះ” ជ្ជជ្ជងការច្រចចញ់/ឈនេះ។ ដសាងយច្ញពី សសនវស័ិយយនេះ រោា ភិបាលយល់យ ើញថ្ន

កមពុជ្ជបាន ួលនលម្របយោជន៍លអពីដំយ ើ រការយនេះ ជ្ជពិយសសកនុងនាមជ្ជម្របយ ស ដដលានយសដាកិច្ចតូ្ច្តាច្ យេើយមិនអាច្ានអ្នុភាពទមទរយម្រច្ើនកនុងការយបើក ីនារ។ ដត្យទេះជ្ជោ ងណាក៏យោយ យោយសារអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក នាល់នូវម្រកបខ័ ឌ មួយដដលាន ួលសាគ ល់ជ្ជអ្នតរជ្ជតិ្ កនុងយនាេះកមពុជ្ជអាច្យរៀបចំ្ និង ដំយ ើ រនូវការអ្ភិវឌឍន៍រច្នាសមព័នធច្ាប់ និងសាែ ប័នរបស់ខលួន ម្រពមទំងដំយ ើ រការតាមយុ ធសាស្តសាអ្ភិវឌឍន៍យោយាន ិសយៅយឆាព េះយៅយម្រៅ ដូយច្នេះជ្ជចុ្ង យម្រកាយការ ួលបានយជ្ជគជ័យ ឫអ្ត់្គឺអាស្រស័យយៅយលើកកមពុជ្ជខលួនឯង កនុងការម្របឈម និងយធវើ ឲ្យការចូ្លជ្ជសាជិកអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោកយនេះ កាល យយៅជ្ជឧបករ ៍ម្របកបយោយ សកាា នុពលសម្រាប់ជំរញុការអ្ភិវឌឍន៍។

សាកលវិេាល័យណបៀលប្ាយ មុ្ខវិជាជ ៖ ពាណិជ្ជកម្មរន្តរជាតិ

និ្សសិតប្កុម្េី ៣ ំព័រ ី 31

ឯកសារណោង

កមពុជ្ជ‌ និង‌ អ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក៖‌ យសៀវយៅមគគយ សក៍សម្រាប់អាជីវកមម‌យបាេះពុមពយោយម្រកសួងពា ិជាកមម

International Trade: យរៀបយរៀងយោយម្រកុមសាស្តសាត ចរយដននកម្រគប់ម្រគងធុរកិច្ច‌ ននសាកលវ ិាល័យយម្របៀបម្របាយ‌សម្រាប់ឆាន ំសិកា‌២០១១-២០១២

សកលភាវបូនីយកម្ម និង្ែាំដែើ រ្វបប្ម្៌ាណខ្មរ្ ដរ្ៀបដរ្ៀង្ដោយ ្យ យីហ ង្ បែឌិ ែវទិ្ាសាស្រ្សាទ្សេនវជិាា

យគេ ំព័រននអ្ងគការពា ិជាកមមពិភពយោក‌ World Trade Organization (WTO)

www.wto.org

យគេ ំព័រននម្រកសួងពា ិជាកមមននកមពុជ្ជ‌www.com.gov.kh

យគេ ំព័រននអ្គគយលខាធិការោា នននម្រកុមម្របឹកាកំដ ម្រមង់ច្ាប់និងម្របព័នធយុត្តិធម៌ននកមពុជ្ជ‌www.cljr.gov.kh

យគេ ំព័រ‌http://en.wikipedia.org/wiki/Globalization

អ្ត្ែប ស្រសាវម្រជ្ជវយនេះម្រត្វូបានយនាៀងផ្ទា ត់្‌និងដកត្ម្រមូវអ្កេរាវរិ ុធយោយកមមវធីិកំុពយូ ័រដដលានយ ម្ េះថ្នកមមវធីិ‌OpenOffice.org_khm ដដលយច្ញយោយវ ិាសាែ នជ្ជតិ្‌NiDA.

ប ឧយ ាសនាមរបស់ឯកឧត្ាម‌ ច្ម‌ ម្របសិ ធិ‌ រដាមន្រ្នតីម្រកសួងពា ិជាកមម‌ ម្របធានប

“ម្របយ សកមពុជ្ជ‌និងអ្ងគការពា ិជាកមមពិភយោក” ភនំយពញ,‌ដខសីហា‌ឆាន ំ‌២០០៤