ASTRONOMİ İLE UĞRAŞAN MEDENİYETLER

• ESKİ MISIRLILAR• MEZOPOTAMYALILAR• BABİLİLER• ESKİ ÇİNLİLER

dersimiz.com

ESKİ MISIRLILAR ASTRONOMİ

• Mısır'daki piramitlerin astronomik amaçlı kullanıldığını ve astronomi bilgilerinden geniş ölçüde yararlanıldığı

dersimiz.com

• gezegen ile yıldızı birbirinden ayırt edebilme aşamasına da gelmişlerdir

• Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter ve Satürn gezegenleri hakkında bilgilere sahiptirler.

• Merkür ve Venüs'ün Güneş çevresinde dairesel hareket yaptığını biliyorlardı

• Sirius 'ün (Ak yıldızın) görünürdeki hareketine göre takvim düzenlemişler

dersimiz.com

• Güneş'in doğuşu ve batışı arasında geçen zamandır." şeklindeki tanımı ve 24 eşit zaman dilimine ayrılması düşüncesi de bu dönem astronomları tarafından ileri sürülmüştür

• Onlara göre bir yıl, otuzar günlük 12 ay ve buna ek olarak 5 günden meydana geliyordu.

• Ay ve Güneş tutulma olaylarını kaydetmemişlerdir.

MEZOPOTAMYALILAR

• 1 yıl süresini bugünkü değerlere göre 4,5 dakikalık fark ile tespit etmişlerdir

• Ay ve Güneş tutulma olaylarını izlemişler, tutulma olaylarının bir periyodu olduğunu bulmuşlar

• Önce Ay, sonra Güneş takvimi hazırlayıp kullandılar.

• Düzgün bir şekilde Ay ve Güneş gözlemleri yapmışlar ve dolanım sürelerini tespit etmişlerdir

• Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter ve Satürn gezegenlerini biliyorlar

BABİLİLER• 1 saati 60 dakika, 1 dakikayı 60 saniyeye bölme

düşüncesini• Babililere borçluyuz.

ESKİ ÇİNLİLER

• Takvim hazırlamak amacıyla gün, ay, mevsim ve yıl sürelerini tespit etmişlerdir

• Parlak yıldızların yardımı ile ekinoks (ılım) ve solist (gündönümü) noktalarını biliyorlardı

• Bazı Ay ve Güneş tutulmalarını tespit ettiler ve tutulma olaylarının nedenlerini açıkladılar.

• Ay'ın ve Güneş'in görünür hareketlerini tespit ettiler.

• M.Ö. 8. yüzyıllardan itibaren Güneş lekelerini gözlemiş; ancak bu gözlemleri nasıl yaptıkları

• bilinmemektedir.

Mayalar ve Astronomi

• Piramit biçiminde gözlem evleri vardı• Burçlar kuşağı, Ay, Güneş ve gezegenlerin

günlük hareketlerini gözlemişlerdir• Güneş'i burçlar kuşağının merkezinde

göstermişler. Ay'ın ve Güneş'in doğma-batma zamanlarını tespit etmişlerdir.

• Güneş'in günlük hareketlerine dayalı takvim kullanmışlardır

• Maya takviminde bir yıl, 18 ay idi. Ayların süreleri aynı olmakla birlikte,

• çoğu 20 gün idi. Her günün ayrı bir adı vardı.

MAYA TAKVİMİ 12 ARALIK 2012BİTİYOR

Thales (M.Ö. 640-550); astronomide geometriye dayalı çalışmalar yapmıştır.

dersimiz.com

Anaksimandros (M.Ö. 610-574); Dünya'nın yuvarlak olduğunu kabul etmiştir.

Pisagor (M.Ö. 580-500); Dünya küre şeklindedir. Diğer bütün gök cisimleri,

de küre biciminde

Xenophe (M.Ö. 570-500), gök cisimlerinin eksen çevresinde dönmesi sonucu alevlenip ışınım yaydıklarını iler

sürmüştür. Ay evrelerini şu şekilde açıklamıştır: Ay, kendi ışığını kendi üretir

ve bir süre sonra alevlenir.

ANAXAGORAS• Anaxagoras (M.Ö. 500-428), Güneş hariç

diğer bütün gök cisimlerinin Dünya'dan oluştuğunu ileri sürmüştür.

Dünya'nın bir eksen etrafında dönmesi düşüncesini ilk kez Empdokles ileri sürmüştür

Copernicus

• güneş merkezli evren kuramını açıklamıştır

GALİLEO

• Galileo, kendisinden önce Copernicus'un öne sürdüğü güneş merkezli evren kuramını benimsemiş ilk teleskopu icat etmiştir

dersimiz.com

Kepler

• 1- Her elipsin bir odağı güneş tarafından işgal edilmek suretiyle gezegenler eliptik yörüngelerde hareket eder.2- Güneş ve gezegeni bağlayan yarıçap vektörü eşit zamanda eşit alanlar ayı rır.

Keepler kanunu

Mikolaj Kopernik• Kopernik, Dünya’nın ve diğer gezegenlerin Güneş etrafında• döndükleri kuralını açıklamıştır. Heliosentrik teori bugün

Kopernik teorisi olarak da adlandırılır. Yeni astronominin kurucusu kabul edilen Kopernik, ileri sürdüğü fikirleri ancak ömrünün sonlarında açıklayabilmiştir.

• Sebepleri ise kendisinin bunların doğru olduğuna tam emin olmaması ve kendisi papaz olduğu için kiliseden çekinmesi. O zamanki Hıristiyanlık inancına göre Hz. İsa Güneş’e sabit durması için emir vermişti ve Güneş de sabit durmaktaydı. Yine genel inanca göre dünya düz tepsi gibiydi. Aksini düşünenler ise cehennemlikti. O dönemde, kiliseye karşı çıkan insanlar ateşte yakılmaya mahkum edilirdi.

İSLAMİ ASTRONOMİ BİLİM ADAMLARI

• EI-Fergânî• Sabit Bin Kurra• İbn-i Yunus• Ebu Ali Hasan İbn Haysem• İbn Sina• Nasirüddin Tusî• Beyrûnî• Hz Mevlana • Ali KUŞÇU

EI-Fergânî• Güneş'in de

gezegenler gibi, fakat farklı yönde hareket

eden değişik yörüngesi olduğunu ilk ifade eden astronomdur. "Astronominin Unsurları" adlı

eseri birkaç defa Lâtinceye çevrilmiştir.

Sabit Bin Kurra

• Astronomi tarihinde ise, Güneş'in görünen hareketlerini yeniden incelemiştir. Tutulma düzleminin(ekliptiğin) gök ekvator düzlemi ile yaptığı açının 23° 30' olduğunu açıklamıştır.

İbn-i Yunus• ay ve güneş tutulmalarını en ince hesaplarla

tesbit etti.• Bu eseri dört cilt olup, Zîc-ül-Hakemî adıyla

meşhurdur

Ebu Ali Hasan İbn Haysem• astronomi çalışmalarında da temel eser

saydıkları "Kitab-ül Menâzır" (optik) adlıeserin sahibidir.

İbn Sina (Afşena 980-Hemedan 1037)

• tarafından 1025 yılında Ala'Üddevle adına Hemedan'da bir gözlem evi kuruldu. Bu

gözlem evi bilim tarihinde• Hemedan Gözlem Evi olarak bilinir. Burada

bulunan gözlem aletleri arasında bugün fizik laboratuarlarındaki mikrometreye benzer

alet ilk defa kullanılmıştır.

Nasirüddin Tusî

• Nasirüddin• Tusî (Tûs 1201-Bağdat 1274) getirilir. Merağa

Gözlem Evin'de Nasirüddin Tusî ile birlikte 15 astronom gözlem çalışmaları

yapmıştır. Yapılan çalışmalar sonucu• "İlhani Ziyci" adlı bir eser hazırlamıştır.

Beyrûnî

• Beyrûnî gözlem aletleri yapmış

• Al Kanun Al Mesudi" (Mesud'un Yasası) adlı kitabı bir ansiklopedi niteliğindedir ve trigonometri tarihi için çok önemlidir. Bu yapıtında kendisinden önce yazılmış tüm bilgileri derlemiş, kendi gözlem ve hesaplarını da eklemiştir. 11 ciltten oluşan bu kitapta; zaman ve takvim, trigonometri, küresel astronomi, özel astronomi problemleri (Ay hareketi, Ay'ın çeşitli zamanlardaki şekilleri, gezegen hareketleri, yıldız kataloğu) ve jeodezi konuları anlatılmaktadır.

Hz Mevlana

• Semazenler aynen gezegenlerin güneşin etrafında nasıl dönüyorsa insanda Yaratıcısı Allahın etrafında öyle dönmektedir diye semazenler dönmektedir Ama bir semazen ters dönmektedir sebebi ise Venüs gezegeni güneşin etrafında ters dönmektedir .

Ali KUŞÇU

• 15. yüzyılda yaşamış olan önemli bir astronomi ve matematik• bilginidir. Babası Timur'un (1369-1405) torunu olan Uluğ

Bey'in(1394-1449) doğancıbaşısı idi. "Kuşçu" lakabı buradan gelmektedir.

• İstanbul'a gelen Ali Kuşçu' ya 200 altın maaş bağlanır ve Ayasofya'ya müderris olarak atanır. Ali Kuşçu, burada Fatih Külliyesi'nin programlarını hazırlamış, astronomi ve matematik dersleri vermiştir.

• Ayrıca İstanbul'un enlem ve boylamını ölçmüş ve çeşitli Güneş saatleri de yapmıştır.

• Ali Kuşçu'nun astronomi ve matematik alanında yazmış olduğu iki önemli eseri vardır. "Fethiye" adı verilen astronomi kitabıdır. Eser üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde gezegenlerin küreleri ele alınmakta ve gezegenlerin hareketlerinden bahsedilmektedir. İkinci bölüm Yer'in şekli ve yedi iklim üzerinedir. Son bölümde ise Ali Kuşçu, Yer'e ilişkin ölçüleri ve gezegenlerin uzaklıklarını vermektedir.

ASTRONOMİNİN TANIMI VE GELİŞİMİ

• Mikrodalga• Mikrodalgalar santimetre mertebesinde

ölçülen dalga boylarına sahiptir.• Biz bunu mikrodalga fırınlarda kullanıyoruz

• Mikrodalgalar, sisli ortamlara, hafi yağmurlu ve karlı ortamlara, bulutlu ve dumanlı ortamlara nüfuz edebilmesi, bu dalgaları, Dünyayı uzaydan

• gözlemleyebilmek için oldukça önemli bir duruma getirmektedir. ERS-1

• uydusu yaklaşık 7.5 cm dalga boyuna sahip (C-bandı) dalgalar göndermektedir. Şekildeki görüntüde gösterildiği gibi, Alaska sahillerinde denizde bulunan parçalanmış buz kütlelerini göstermektedir.

Eğer sizin hassas bir mikrodalga teleskopunuz olsaydı.

• Bu tür teleskoplar evrenin içerisinde bulunan gökcisimlerinden gelen elektromanyetik dalgaları analiz ederek bizlere gökcisimleri hakkında ayrıntılı bilgi almamızı sağlar.

Kızılötesi Işınlar• iğne ucu ile küçük bir tohum kadar boyları vardır).

Bütün sıcak ve soğuk maddeler tarafından oluşturulurlar. Atomlar tarafından

• emildiklerinde maddeyi ısıtırlar, onun için de ısı radyasyonu da denir.

• İnsan ve hayvan vücutlarının infrared ışınları• yayması yanında, Dünya, Güneş, yıldız ve galaksiler gibi

uzak cisimler de infrared ışınları yaymaktadırlar. Dünyayı görüntülemek için niçin infrared ışınımlarını kullanırız?

dersimiz.com

Morötesi Işınlar

• Mor ötesi (ultraviyole UV) görünür bölgeden daha kısa dalga boylarına sahiptir. Bu dalgalar her ne kadar insan gözüyle görülemeseler bile, eşek arısı gibi, bazı böcekler tarafından görülebilir. Bu ışınlar elektrik arkları

• ve gaz boşalmaları sonucunda meydana gelir. Normal camdan geçemez ancak kuartz camdan geçerler. Güneş güçlü morötesi ışık kaynağıdır. Atmosfer bu ışınların zararlı etkisini azaltır.

• Örneğin, Hubble uzay teleskopu yıldız ve galaksileri gözlemek için çoğunlukla, yakın UV ışınımlarına karşılık gelen dalga boyunu kullanmaktadırlar.

• Yaymış oldukları UV ışınımlarının incelenmesiyle yıldız ve galaksiler hakkında çeşitli araştırmalar yapabiliriz.

X Işınları• Serbest elektronların bir gerilim altında

hızlandırılmasıyla oluşturulur. Röntgen tarafından bulunduğu için röntgen ışınları olarak ta adlandırılır.

• Kemikler ve dişlerin yoğunluğu derinizden daha fazla olduğu için X-ışınlarını derinin

• soğurduğundan daha fazla soğurmaktadır ve deri bu ışınları tamamıyla geçirirken, kemikler ve dişler çoğunu soğurduğu içinfilm üzerine kemik ve dişlerin bir silueti düşer.

Gamma Işınları• Gamma ışınları, elektromanyetik dalgadır.• Gamma ışınları, evrenin çok uzak

noktalarlından bizlere kadar gelebilmektedir.• Dünya atmosferi tarafından soğurulmaktadır

ve bu nedenle, atmosferimiz zararlı gamma ışınlarına göre bizi koruma görevi yapmaktadır.

• Elektromanyetik Dalgaların Özellikleri• 1- Yüklerin ivmeli hareketi sonucu oluşur.• 2- Enerji taşırlar.• 3- Işık hızıyla yayılırlar.• 4- Elektrik ve manyetik alanda sapmazlar.• 5- Hızları ortama göre değişir.• 6- Boşlukta ışık hızıyla yayılırlar.• 7- Enine dalgalardır.

1-Yüklerin ivmeli hareketi sonucu oluşur.

2-Enerji taşırlar.

3-Işık hızıyla yayılırlar.

4-Elektrik ve manyetik alanda sapmazlar.

5-Hızları ortama göre değişir.

6-Boşlukta ışık hızıyla yayılırlar.

7-Enine dalgalardır.

ASTRONOMİDE KULLANILAN TEMEL GÖZLEM ARAÇLARI

• Göz Dürbün Teleskop

dersimiz.com

GÖZ• İlk gözlem aracımız; gözümüzdür. Gözlem için

yüzümüzü Gök’e çevirmek yeterlidir. Işık kirliliği olmayan ortamda, Samanyolu içindeki ve dışındaki yıldızların parlaklığı gözlerinizi kamaştıracaktır. Muhtemelen kendinizi mutlu hissedeceksiniz. Samanyolu, Orion, Ülker, Jüpiter, Mars, Satürn hatta Andromeda’yı bile çıplak gözle görebilirsiniz.

Dürbün

• 50 mm açıklığa sahip olan bir dürbün, normal bir gözün topladığı ışığın 50 kat fazlasını toplar. Dolayısı ile dürbünle gözümüzle göremeyeceğimiz uzak mesafe yıldızları rahatlıkla görebiliriz. 20cm lik teleskop normal insan gözünden 1600 kat fazla ışık toplar. Tablo 1 de göz, dürbün ve teleskop arasındaki bir karşılaştırma verilmiştir.

Teleskop

• Teleskop, çok uzak cisimleri yakınımızdaymış gibi gösteren çok etkileyici bir alettir.

• Temelde 3 çeşit teleskop türü vardır• 1.Mercekli Teleskoplar• 2. Aynalı Teleskoplar• 3. Katadioptrik (aynalı-mercekli) Teleskoplar

1.Mercekli Teleskoplar

• Bu tür teleskoplarda uzun bir tüp içerisindeki mercekten geçen ışık ışınları, göz merceğine gelir. Bu teleskop türü, en yaygın teleskop türüdür.

Avantajları

• · Dizaynı basit olduğu için kullanımı kolay ve güvenilirdir.• · Çok az bakım gerektirir.• · Büyük objektif açıklı olan mercekli teleskoplar; ay, gezegen ve çift• yıldız gözlemi yapmak için idealdir.• · İkinci bir aynaları olmadığı için görüntü kalitesi oldukça iyidir.• · Uzak yeryüzü cisimlerini gözlemek için kullanılabilirler.• · Optik tüpe sahip oldukları için hava akımları (türbülans) çok azdır.• Bu nedenle hava akımlarından dolayı görüntü pek etkilenmez.• · Merceğin sabit olarak yerleştirilmesi de bir avantajdır.

Dezavantajları:• Tüm teleskop türleri arasında (objektif açıklığı arttıkça) en pahalı olan türdür.• · Diğer teleskop türlerindeki gibi açıklığa sahip olanları, daha ağır, daha uzun

ve daha büyüktür. Bu yüzden• bir yerden bir yere taşınmaları zordur.• · Küçük ve sönük nesnelerin (uzak galaksiler gibi) gözlemlenmesine çok

uygun değillerdir.• · Uzun odak oranlarına sahip olduklarından astrofotoğrafiğe uygun

değillerdir.• · Akromatik dizaynlı olanlarında renk aberasyonu tam olarak

giderilememiştir.• · Bu tür teleskoplarda oküler tüpün en sonunda olduğundan bazı

gözlemlerde problem olabilir.• Bu sorun 900’lik bir prizma ile giderilebilir.

Aynalı Teleskoplar• Newtonian ve Cassegrain olmak

üzere iki çeşidi• vardır. Bu tür teleskoplarda ışık, düz

ve geniş bir tüpün içine girer, tüpün dibindeki eğri aynadan (parabol, hiperbol ya da elips) yansır, toplanmış olan ışık huzmesi, tüpün açık olan ucunda yer alan ufak ikinci aynaya çarpar ve oradan okülere gelir bu şekilde görüntü oluşturulmuş olur.

Avantajları:• · Diğer teleskop çeşitlerine göre fiyatları ucuzdur.• · Odak uzaklığı 1m’ye kadar olanlar kolaylıkla taşınabilir.• · Renk sapıncı yoktur.• · Ay ve gezegen gözlemleri için kullanışlıdırlar.• · Optik sapınçları az olduğu için oldukça parlak bir

görüntü verirler.• · Astro fotoğrafçılık için uygundurlar.• · Genellikle hızlı odak oranlarına (f/4 ile f/8) sahip

olduklarından, uzak gökadaları, bulutsular ve yıldız• kümeleri gibi sönük derin uzay cisimlerini gözlemek için

idealdirler.

Dezavantajları:• · Diğer teleskop türlerine göre daha hassas

oldukları için daha fazla bakım gerektirirler.• · Nesneleri ters olarak gösterdikleri için yer

cisimlerinin gözlemlenmesi için uygun değillerdir.• · Açık optik tüp dizaynına sahip oldukları için hava

akımı gibi dış etkenlerden daha fazla etkilenirler.• · İkincil aynaları olduğu için mercekli

teleskoplardan daha fazla ışık kaybına neden olurlar.

• · Görüntü kenarlarında bulanıklaşma görülür.dersimiz.com

Katadioptrik (aynalı-mercekli) Teleskoplar

• Bu tip teleskoplar hem ayna hem de lens kullanırlar. iki popüler çeşidi vardır: Schmidt-Cassegrainler ve Maksutov-Cassegrainler.

• Katadioptrik tür teleskoplar aynalı ve mercekli teleskopların avantajlarını bir araya toplayarak, her türlü amaç için kullanılabilecek bir teleskop türü oluştururlar.

Avantajları:• Tüm teleskop türleri arasında en iyi olanıdır.

Derin uzay gözlemi ve astro fotoğrafçılığa uygundur.Ay, gezegen ve çift yıldız gözlemi için idealdirler.Geniş açılı keskin görüntüle sunarlar.Yeryüzü gözlemi ve fotoğrafçılığı içinde uygundurlar.Kapalı tüp dizaynından dolayı, hava akımlarına ve diğer dış etkilere kapalıdırlar.Kompakt ve taşınabilirler.Teleskop türleri içerisinde odaklama yeteneği en fazla olan türdür.Kullanılmaları kolaydır.Dayanıklıdırlar ve fazla bakım gerektirmezler.Aynı açıklığa sahip mercekli teleskoplara göre fiyatları daha ucuzdur.Aksesuarları çoktur.

Dezavantajları:• Aynı açıklığa sahip olan aynalı teleskoplara

göre pahalıdırlar.

dersimiz.com