asymetryczna dystrybucja informacji jako ratio legis instytucji rękojmi

Asymetryczna dystrybucja informacji jako ratio legis instytucji rękojmi

Michał Gintowt

PRZEBIEG REFERATU

Dlaczego ekonomiczna analiza instytucji rękojmi?

Podstawowe zagadnienia związane z twierdzeniem Coase’a oraz kosztami transakcyjnymi

Asymetryczna dystrybucja informacji a „The Market for Lemons“

Rękojmia w polskim kodeksie cywilnym jako narzędzie wpływu na zachowania rynkowe

Mechanizm działania rękojmi: teoria gier, równowaga Bayesa oraz efekt rozwinięcia

Informacja nieweryfikowalna a gwarancja: screening i signalling

2 Asymetryczna dystrybucja informacji jako ratio legis instytucji rękojmi

DLACZEGO RĘKOJMIA?

Kierunek Law & Economics dostarcza nowego, mało popularnego spojrzenia na ratio legis tej instytucji

Analiza ekonomiczna pozwala zrozumieć jak oferowane przez system prawa rozwiązania mogą sprzyjać efektywności ekonomicznej

Przykład wpływu warunków prawnych na decyzje ekonomiczne

Przy analizie zastosowanie znajdują nie tylko podstawowe, ale także bardziej zaawansowane narzędzia Law & Economics (np. teoria gier)


TWIERDZENIE COASE’A

4

Jeżeli koszty transakcyjne są równe zeru, efektywna alokacja uprawnień wynikających z prawa własności nastąpi niezależnie od tego, komu uprawnienia te zostaną początkowo przyznane przez przepis prawa lub wskutek orzeczenia sądu.

Prawo powinno oferować rozwiązania, które przyczyniają się do obniżania kosztów transakcyjnych oraz minimalizują skutki zawodności wymiany rynkowej dokonywanej prywatnie.


ASYMETRYCZNA DYSTRYBUCJA INFORMACJI

5

Jedna z najważniejszych zawodności rynku

Opisana przez Georga Akerlofa w „The Market for Lemons: quality uncertainty and the market mechanism“

Stan w którym potencjalne strony transakcji posiadają różny zasób informacji o jej przedmiocie

Źródło kosztów transakcyjnych

Motywacja do zachowań oportunistycznych ex ante oraz ex post


„THE MARKET FOR LEMONS“

6

W wyniku występowania asymetrii informacyjnej oferowane są dobra o możliwie najgorszej jakości

Mechanizm opisany przez Akerlofa na przykładzie rynku używanych samochodów

Analogia do prawa Kopernika-Greshama: artykuły złej jakości wypierają artykuły dobrej jakości („race to the bottom“), tak jak „zła“ moneta wypiera „dobrą“

Warunki dla zaistnienia selekcji negatywnej:

1. Jakość dobra oferowanego na rynku nie jest kupcom znana przed dokonaniem transakcji („próżnia prawna“ oraz brak możliwości uzyskania informacji)

2 Rynek nie jest w stanie wyeliminować podmiotu oferującego artykuł/usługę złej jakości – konsumenci reagują jedynie na średnią jakość towaru


INSTYTUCJA RĘKOJMI:

7

Wraz z wprowadzeniem oddzielnego dla umów konsumenckich reżimu odpowiedzialności z tytułu niezgodności produktu z umową znaczenie jej zmalało

Realizuje postulat efektywności przerzucając koszty transakcyjne na podmiot mogący wyrównać asymetrię niższym kosztem

Stanowi szczególną formę odpowiedzialności za nienależyte wykonanie zobowiązania

Art. 557 k.c. uwalnia od sankcji w sytuacjach w których w stosunku do konkretnej wady nie zachodzi asymetria w informacji

Zmierza do eliminacji nadmiernych obciążeń wynikających z działań mających na celu ograniczenie asymetrii w dystrybucji informacji


ART. 556 KODEKSU CYWILNEGO

8

§1 Sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę zmniejszającą jej wartość lub użyteczność ze względu na cel w umowie oznaczony lub wynikający z okoliczności lub przeznaczenia rzeczy, jeżeli rzecz nie ma właściwości o których istnieniu zapewnił kupującego, albo jeżeli została kupującemu wydana w stanie niezupełnym (rękojmia za wady fizyczne).

§2 Sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana stanowi własność osoby trzeciej albo jeżeli jest obciążona prawem osoby trzeciej; w razie sprzedaży praw sprzedawca jest odpowiedzialny także za istnienie praw (rękojmia za wady prawne).


KONSTRUKCJA REŻIMU RĘKOJMI (ART. 556 K.C.)

9

„wady zmniejszające wartość lub użyteczność rzeczy ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub z przeznaczenia rzeczy“ oraz wady prawne

inne właściwościodpowiedzialność

spoczywa na sprzedawcy gdy zapewnił o ich

istnieniu

odpowiedzialność spoczywa na sprzedawcy

z tytułu wprowadzenia dobra na rynek


DZIAŁANIE ART. 556 KC

10

Kupujący ma podstawy:

1. by wychodzic z założenia, że ilekroć otrzymuje zapewnienie o istnieniu danej właściwości, właściwość ta rzeczywiście istnieje

2. wnioskować, z samego faktu wprowadzenia danego dobra do obrotu, że nie ma ono wad umniejszających jego „wartość lub użyteczność ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub z przeznaczenia rzeczy“


RĘKOJMIA A HOMO OECONOMICUS

11

Kodeks cywilny dostarcza skutecznej motywacji dla strony lepiej poinformowanej do wyjawienia niezbędnych w danych okolicznościach informacji

Sankcje z tytułu rękojmi:

1. stanowią system bodźców

2. czynią sprzedawcę odpowiedzialnym za konsekwencje błędnej wyceny oraz nieefektywnej alokacji rzeczy

3. w założeniu prowadzą do niwelacji uzyskanej przez sprzedawcę korzyści do poziomu rzeczywistej rynkowej wartości sprzedanego dobra, wyjątkowo poniżej tego progu


RĘKOJMIA A TEORIA GIER


RÓWNOWAGA BAYESA

13

Każdy z graczy rozpoczyna grę z pewnymi przekonaniami

Przekonania są aktualizowane z uwzględnieniem reguły Bayesa

Reguła Bayesa tłumaczy jak zmieniają się przekonania graczy w sytuacji gdy wzajmnie obserwują oni swoje poczynania

Strategie graczy w stanie równowagi są racjonalne i optymalne, gdy uwzględniają przekonania gracza wynikające z działa innych uczestników gry


RODZAJE INFORMACJI


Mogą zostać łatwo przekazane, a potem zweryfikowane przez adresata (np. kod do zamka szyfrowego)

INFORMACJE WERYFIKOWALNE

To takie których bezpośrednie przekazanie jest niemożliwe, można o nich jedynie wnioskować z zachowania osoby poinformowanej (np. kwalifikacje zatrudnianego pracownika

INFORMACJE NIEWERYFIKOWAL

NE

EFEKT ROZWIĄZANIA

15

Informacja jest weryfikowalna,

Strona niedoinformowana wie, że druga strona ją posiada

Istnieje panaceum prawne (legal remedy)

W pierwszej kolejności „ujawni się“ podmiot o najkorzystniejszych informacjach

Gracze ujawniają informacje zgodnie z kolejnością ich korzystności Z milczenia można wyciągnąć wnioski

Na rynku następuje niwelacja asymetrii


EFEKT UJAWNIENIA


Wprowadzenie rzeczy na rynek

INFORMACJA NIEWERYFIKOWALNA

17

Na rynku funkcjonują gracze dysponujący nieweryfikowalnymi informacjami dotyczącymi jakości oferowanego dobra, którzy operują jedynie danymi opartymi o rachunek prawdopodobieństwa

na rynku funkcjonują gracze z informacjami nieweryfikowalnymi

1. Efekt ujawnienia nie obejmuje całego rynku, jedynie graczy z weryfikowalnymi informacjami

2. Reżim rękojmi dla graczy z informacjami nieweryfikowalnymi jest nieopłacalny: instytucja przystosowana jest do informacji weryfikowalnych przez co wymusza jasne deklaracje

REZULTAT:

Z milczenia graczy nie można wyciągnąć jednoznacznych wniosków, wszyscy będą wrzucani do jednego kosza „graczy z niekorzystnymi informacjami“


GWARANCJA JAKO SYGNAŁ


SIGNALLING: Teoria zgodnie z którą gracze posiadający informacje nieweryfikowalne mogą podejmować działania na podstawie których gracze niedoinformowani mogą te informace wywnioskować

GWARANCJA (art. 577 oraz 578 k.c.):

• jeden z głównych i podstawowych sygnałów jaki w warunkach rynkowej wymiany dóbr może wysłać sprzedający dysponujący nieweryfikowalnymi informacjami o jakości

• swoboda utworzenia węzła prawnego i kształtowania kosztów odpowiedzialności

• sygnał polega na gotowości do wzięcia na siebie ekonomicznego ryzyka jakie dla nabywcy wynika z faktu, że w chwili transkacji nie posiada on pełnego zasobu informacji niezbędnego dla satysfakcjonującej wyceny rynkowej wartości dobra

BIBLIOGRAFIA

19

G. Akerlof, The Market for Lemons: Quality Uncertainty and the Market Mechanism, Quarterly Journal of Economics 84 (3)

D. G. Baird, R. H. Gertner, R. C. Picker, Game Theory and the Law, Cambridge 2004

R. H. Coase, The Problem of Social Cost, Journal of Law and Economics 3 (1960)

R. Cooter, T. Ulen, Law and Economics, New York 1996

Z.K. Nowakowski, Ochrona nabywcy rzeczy z wadami, RPEiS nr 2 1967

A. Ohanowicz, Zbieg norm w polskim prawie cywilnym, Warszawa 1963

Z. Radwański, System prawa cywilnego. Zobowiązania. Część ogólna, Warszawa 1980

H.-B. Schaffer, C. Ott, Economic Analysis of Civil Law, Cheltenham 2004

R. Stroiński, Ekonomiczna analiza prawa czyli w poszukiwaniu efektywności, Kwartalnik Prawa Prywatnego 3/2002

R. Stroiński, Wprowadzenie do ekonomicznej analizy prawa, w: M. Bednarski, J. Wilkin, Ekonomia dla prawników i nie tylko, Warszawa 2008


asymetryczna dystrybucja informacji jako ratio legis instytucji rękojmi

Documents