tatürk, 1913 y›l› Temmuzsonlar›nda Fuat Bulca’ya,evlili¤ini tebrik etmek amac›y-

la hayli uzun bir mektup yazm›flt›r.Söz konusu mektubun bir bölümüaynen flöyledir:

“Kardeflim Fuat. Mektubunuald›m. Yüce Tanr›’dan evlili¤ininmutlu ve u¤urlu olmas›n› en içtenduygular›mla dilerim. Yaflam k›sad›r.Bunu kutlamak ve taçland›rmak içininsanlar›n genellikle akla yak›ngördükleri yol evliliktir. Bu genelkurala uymayanlar çok azd›r. Bunlarda ana kural›n kötülü¤ünden de¤il,tam tersi bu güzel kurala uymaktankendilerini önleyen nedenlerin tutsa¤›

olduklar›ndan, belki evlenmektenkorktuklar›ndan çok, karayaz›l› olan-lard›r. ‹nkâr edilemeyecek bir gerçek-tir ki, insanlar ve yaflam kad›ns›z

Sakl› TarihSinan Meydan

ATATÜRK’ÜN VEMEHMED AK‹F’‹NENDÜLÜS fi‹FRES‹

ATATÜRK’ÜN VEMEHMED AK‹F’‹NENDÜLÜS fi‹FRES‹

A

M. Kemal Atatürk

“Endülüs Tarihinin Son Sayfalar›n› Okumak”

58

“Ey cemaat-i Müslimin! Milletlertopla, tüfekle, z›rhl› ordularla, tayya-reler ile y›k›lm›yor; y›k›lmaz; milletlerancak aralar›ndaki rab›talar (ba¤lar)çözülerek herkes kendi bafl›n›n derdi-ne, kendi havas›na, kendi menfaatinitemin etmek sevdas›na düfltü¤ü zamany›k›l›r. (…)‹slam tarihini flöyle birgözümüzden geçirecek olursak cenup-ta, flarkta, flimalde, garpte yetiflen nekadar Müslüman hükümetleri varsahepsinin tefrika yüzünden, aralar›nda-ki fitneler, fesatlar, nifaklar, flikaklaryüzünden istiklallerine veda ettiklerini,baflka milletlerin esareti alt›na girdik-lerini görürüz. Emeviler, Abbasiler,Fatimiler, Endülüslüler. (…) A¤yareline düflen Müslüman yurtlar›n›n halibizim için en müessir bir levha-iibrettir. Endülüs diyar›n› gözünüzünönüne getirin. O cihan›n en mamur,en medeni, en mütefennin iklimivaktiyle sinesinde on befl milyonMüslüman bar›nd›r›rken bugünbafltan bafla dolaflsan›z, tek bir dinda-fl›m›za rast gelemezsiniz.

Allah’›n vahdaniyetini garb›nafak›na ikrar ettiren o binlerce mina-renin yerlerindeki çan kulelerindenbugün etrafa teslis velveleleri aksedi-yor. fievketin, medeniyetin, irfan›n,ümran›n müntehas›na varm›flkenbirbirlerine düflerek vatanlar›n› üçbuçuk ‹spanyol’a karfl› müdafaadanaciz kalan bu zavall› dindafllar›m›zdanolsun ibret alal›m da ‹slam›n sonmültecas› olan bu güzel topraklar›düflman istilas› alt›nda b›rakmayal›m.Ye’si, meskeneti, ihtiras›, tefrikay›büsbütün atarak azme, mücahadeye,vahdete sar›lal›m…”

olamaz. Evliler yaflam›n çok gereklibir davran›fl›na uymufl, tüm düflünceve umutlar›n› bir amaç, bir düzen vebir hedefe yönlendirebilecek ak›lc›l›¤›göstermifl olur. Ancak talih, kar› vekocan›n ruh ve kalplerine uyum versin.Gönderdi¤in ayr›nt›l› bilgilerden,mektubunun içeri¤inden o çok gerekliolan uyumlulu¤un flimdiden elde edile-bilece¤ine inan›labilir. Yüce Tanr›mutlu etsin kardeflim. Rasim, Hamdive di¤er arkadafllar ne âlemdedir?Vatan› kurtarmak için flimdiye kadaroldu¤umuzdan ziyade gayret vefedakârl›k laz›md›r. Endülüs tarihininson sayfalar›n› okuyunuz…”

y›l sonra…Mehmet Akif, Kurtulufl Savafl›y›llar›nda Kastamonu Nasrullah

Camii’nde verdi¤i vaazlarla Müslümanhalk› Mustafa Kemal’in yan›ndadüflmana karfl› direnifle ça¤›rm›flt›r.Akif’in 5 Kas›m 1920 tarihli vaaz›n›nbir bölümü aynen flöyledir:

BD HAZ‹RAN 2015

7

M. Akif Ersoy

59

Dikkatinizi çekmifltir! Türk ulu-sunun kalbinde çok özel ve müstesnabir yere sahip olan, “‹stiklal önderi”Mustafa Kemal Atatürk ve “‹stiklalflairi” Mehmet Akif Ersoy, 7 y›l araylaEndülüs Emevilerinin y›k›l›fl›na dikkatçekmifltir.

tatürk, Balkan Savafllar› erte-sindeki zor günlerde, Akif deKurtulufl Savafl›’n›n en zor

günlerinde ›srarla Endülüs Emevile-ri’nin y›k›l›fl›n›,yok oluflunu hat›r-latm›flt›r. Atatür-k’ün Balkan boz-gunundan sonra,Akif’in KurtuluflSavafl›’n›n ens›k›nt›l› günlerindeEndülüs tarihinihat›rlamalar›n›nard›nda, her ikisi-nin de EndülüsEmevi Devleti’niny›k›l›fl›yla Osmanl›Devleti’nin y›k›l›fl›aras›nda baz›önemli benzerlik-ler, paralelliklergörmeleri vard›r.Peki ama Ata-türk’e kulak verip “Endülüs tarihininson sayfalar›n› okudu¤umuzda” hangigerçeklerle karfl›lafl›yoruz? Ne varEndülüs tarihinin son sayfalar›nda:

‹spanya’da Müslümanlar›n kur-du¤u Endülüs Emevi Devleti, 1492y›l›nda ‹spanyollar taraf›ndan y›k›l›ptarih sahnesinden silininceye kadartam 781 y›l ayakta kalm›flt›r.

Endülüs Emevilerin zay›flay›py›k›lmas›n›n belli bafll› nedenleriflunlard›r:

1. Devlet içindeki kabile vekavim çat›flmalar› (etnik çat›flmalar),

2. Çocuk yaflta hükümdarlar›ntahta ç›kmas› (Yönetici ve yönetimsorunlar›),

3. Kurucu unsurun, yönetim veordunun kontrolünü kaybetmesi,

4. Yaklafl›k 20 y›l süren ve “Bü-yük Fitne “ diye adland›r›lan darbeler

dönemiyle toplumunEndülüsler, Sakali-beler ve Yeni Berbe-riler diye üçe bölün-mesi,

5. 1008 y›l›ndanitibaren halifeli¤inbirlefltirici de¤il ay›-r›c› bir nitelik kazan-mas›, Bu nedenle“Kurtuba eflraf› l03lsenesinde hilafetmakam›n›n ilgas›nave bu makam› uhde-sinde tafl›yan Emevisülalesinin Kurtuba'dan sürülmesinekarar vermek zorun-da kalm›flt›r.”

6. 1008 y›l›ndan iti-baren merkezi otoritenin bozulmas›ylabirlikte her flehir, hatta küçük kalelerbile ba¤›ms›zl›klar›n› ilan etmifltir.Böylece Endülüs Emevi Devleti 20civar›nda farkl› devlete bölünmüfltür.Bu “tek devlet” fikrinin yok olmas›naneden olmufltur.

7. Endülüs Emevileri’nin parçalan-mas›, devletçiklere bölünmesi, birlik

BD HAZ‹RAN 2015

Mustafa KemalAtatürk ve

Mehmet Akif Ersoy,7 y›l arayla Endülüs

Emevilerininy›k›l›fl›na dikkat

çekmifltir.

A

Cordoba - ‹spanya

60

ve bütünlü¤ü kaybetmesi H›ristiyan‹spanyollar›n ifltah›n› kabartm›flt›r.‹spanyollar, Endülüs'te ‹slam›n veMüslümanlar›n kökünü kaz›may›amaçlayan H›ristiyan ‹spanyollar›n“megalo ideas›” durumundaki "Re-conquista"y› yeniden bafllatma imkâ-n›na kavuflmufltur.

8. ‹spanyollar önce Endülüs’tekurulan devletçikleri birbirine düflmanetmifltir. ‹spanyol k›flk›rtmalar› sonucuZunnuniler ile Hudiler, Eftasiller'leZinnuniler ve Abhadiller'le Zinileraras›nda savafllar ç›km›flt›r.

9. ‹spanyollar daha sonraEndülüs’teki bu devletçikleri haracaba¤lam›flt›r. Devletçikler bu haraçvergilerini halktan toplay›p ‹spanya’yavermifl, bu durum da fakirleflen halk›nisyan etmesine neden olmufltur.

10. ‹spanyollar bölüp, parçalay›p,haraca ba¤layarak ekonomik olaraksömürdü¤ü Endülüs devletçiklerinitamamen ortadan kald›rmak için Papa-l›¤›n önayak olmas›yla Endülüsüzerine bir dizi Haçl› Seferi düzenle-mifltir. l236'dan 1250 y›l›na kadar 14y›ll›k bir sürede Kurtuba, ‹flbiliye,Ceyyan, Belensiye, Denia, fiaube,Garb (Algarbe), Santarem flehirleri veBalear adalar› H›ristiyan hâkimiyetinegirmifltir. Bu flehirlerden baz›lar›n›niflgaline; s›rf ellerindeki topraklar›korumak amac›yla baz› Müslümanliderler de askerleriyle birlikte katk›sa¤lam›flt›r. Sonuçta Endülüs G›rnata’ya s›k›flm›flt›r. 1492’de G›rnata da‹spanyollarca iflgal edilmifltir.

11. 1500’den itibaren EndülüsMüslümanlar› H›ristiyan olmayazorlanm›fl bunu kabul etmeyenler

H›ristiyan ‹spanyollarca katledilmifl,kad›nlar›n, k›zlar›n ›rz›na geçilmifl,Müslüman mabetleri, ‹slam eserleriyak›lm›fl, y›k›lm›fl ve sonunda ‹spanya’daki Müslüman varl›¤›na son veril-mifltir.

eçti¤imiz günlerde kaybetti¤i-miz de¤erli bilim insan› Prof.Dr. Oktay Sinano¤lu da Endü-

lüs Emevi tarihinden ders al›nmas›gerekti¤inin alt›n› çizmifltir. fiöylediyor “Ne Yapmal›?” adl› kitab›nda:

“Y›llar önce merak ettim. Acababüyük medeniyetler, imparatorluklartarihten silinmeden önce, silinmelerinebefl kala aralar›ndaki ahali günlükhayat›nda ne düflünüyordu? Romatarihçilerinin, Roma devleti henüzayakta iken bundan afla¤› yukar› 1700y›l önce yazd›klar›n› okudum. SonraEndülüs nas›l batt› diye bakt›m. Benzannediyordum ki ‹spanyollar Endülüs’-ün tümünü bir ç›rp›da fethettiler,ahalinin de hepsini kestiler. Öyle yaflimdi oralarda bir tane bile Müslümanyok. Ama me¤erse vahim son o flekildegelmemifl, en az 200 sene sürmüflbitirilmesi. Çok ilginç, Endülüs içeri-deki iflbirlikçilerin yard›m›yla ad›mad›m fethediliyor… Endülüs’ün enkuzeyinde bir azize ve kilise kal›nt›s›bulup bunu H›ristiyanlar›n hac yolunadönüfltürüyorlar. Bu suretle haçl›düflman›n›n Endülüs topraklar›n›fethetme h›rs› sürekli olarak s›caktutuluyor. ‹çerideki bozuk tak›m dagezim (turizm) aya¤›na Endülüs’tekieski kilise kal›nt›lar›n› ihya etmeklemeflguller.”

Atatürk, 1913 y›l›nda görmüfltür

BD HAZ‹RAN 2015

G

Osmanl›’n›n Endülüs gibi y›k›masürüklendi¤ini. Bu nedenle “Endülüstarihinin son sayfalar›n› okuyunuz!”diyerek uyarm›flt›r arkadafllar›n›… 1913 y›l› Osmanl›s› gerçekten debirçok bak›mdan 1008 y›l› sonrasnda-ki Endülüs’e benzemektedir:

articilik, iç çat›flmalar, toplumsalbölünmüfllük ve en önemlisimilliyetçilik rüzgâr›yla ve

emperyalist k›flk›rtmalarla ba¤›ms›z-l›klar›n› ilan edip Osmanl›’dan ayr›landevletler, devletçikler… Osmanl›’n›n‹ngiltere, Fransa, Almanya gibi ülkelertaraf›ndan kapitülasyonlarla, d›fl borç-larla, Duyunu Umumiye teflkilat›ylaekonomik olarak sömürülmesi, s›rt›n-daki vergi yükü alt›nda ezilen, ekono-mik durumu bozulan halk›n hoflnut-suzlu¤u, her geçen gün artan isyan-lar… Bölünmenin, parçalanman›n

efli¤inde, iliklerine kadar sömürülenbu toplum yap›s›yla 1913 Osmanl›s›,gerçekten de Endülüs’ün son zamanla-r›ndan farks›zd›r. Üstelik ikisi de çokuzun süre ayakta kald›ktan sonra -Endülüs 700 y›ldan fazla, Osmanl›600 y›l kadar- son birkaç yüzy›ldayavafl yavafl çözülmüfltür.

Atatürk’ten 7 y›l sonra, bu seferMehmet Akif, Kurtulufl Savafl› s›ras›n-da 1920’de hat›rlatm›flt›r EndülüsEmevilerin y›k›l›fl›n›… Zamanlamas›itibariyle bu da son derece do¤ru veyerinde bir hat›rlatmad›r: T›pk› birzamanlar H›ristiyan ‹spanyollar›nEndülüs Müslümanlar›na yapt›klar›gibi Anadolu’yu iflgal eden H›ristiyanYunanl›lar, ‹ngilizler, Frans›zlar da“böl, parçala, sömür, yönet, yok et”politikas› do¤rultusunda yerli iflbirlik-çiler bulmufllar, insanlar› birbirinedüflman etmeye çal›flm›fllar, iç isyanlarç›karm›fllar, etnik unsurlar› k›flk›rt-m›fllar ve sonunda -t›pk› ‹spanyollar›nEndülüs’e yapt›klar› gibi- silahl› sald›-r›ya geçip kad›nlara, k›zlara tecavüzetmeye, camileri y›kmaya, Müslü-manlar› yok etmeye çal›flm›fllard›r.

Akif’in dedi¤i gibi, “Tarihi‘tekerrür’ diye tarif ediyorlar”/ “Hiçibret al›nsayd›, tekerrür mü ederdi?”.

Bu günlerde bir kere daha “Endü-lüs tarihinin son sayfalar›n› okuman›n”tam zaman›d›r…•

sinanmeydan@butundunya.com.trKaynaklar: Milliyet, 21 Kas›m 1979. Sadi Borak,Atatürk’ün Özel Mektuplar›, 4. Bas., ‹stanbul, 1998.Sinan Meydan, Vaiz, Öteki Mehmed Akif, 2. Bas,‹stanbul, 2015. Mehmet Özdemir, “Endülüs’ün Y›k›l›flSürecinde Öne Ç›kan Baz› Mülahazalar,” EndülüsMüslümanlar› Sempozyumu, Ankara 1992. OktaySinano¤lu, Ne Yapmal›? Yeniden Dirilifl ve Kurtulufl‹çin, ‹stanbul, 2003.

61

BD HAZ‹RAN 2015

Oktay Sinano¤lu

Oktay Sinano¤lu:Endülüs içerideki

iflbirlikçilerinyard›m›yla ad›m

ad›m fethediliyor.

P