aýtunaj tagoj en heinola, p. 14 - n1 esperanta finnlando w esperantobladet w kesäkuu w junio w...
TRANSCRIPT
1n
Esperanta Finnlando w Esperantobladet w kesäkuu w junio w 3/2008
Aýtunaj Tagoj en Heinola, p. 14Dana E-asocio 100-jariøis, p. 8 w IJF-matkatunnelmia, s. 9
Aktuale pri Balta Maro kaj Sudafriko, p. 4-7
2
Esperanta Finnlando w Esperantobladet ISSN: 0787-8206Kielipoliittinen aikakauslehti. Suomen Esperantoliitto ry:n äänenkannattaja.
Språkpolitisk tidskrift. Organ för Esperantoförbundet i Finland.Lingvopolitika perioda¼o. Organo de Esperanto-Asocio de Finnlando.
Perustettu/Grundad/Fondita 1918. Esperantolehti ekde/från 1989 lähtien.Esperanta Finnlando 1918-23, 1948-53, 1959-1987.
Ilmestyy kuusi kertaa vuodessa. Utkommer sex gånger i året. Aperas sesfoje jare.
Toimitusryhmä/Redaktionsgrupp/Redakta grupo: : [email protected]äätoimittaja/Chefredaktör/Æefredaktoro: Mikko Mäkitalo Vanha Hämeentie 41 as. 9, 20540 Turku. ( (02) 2373 848 : [email protected]/Layout/Enpaøigo: Ilkka Santtila Fleminginkatu 12a A 16, 00530 Helsinki. ( 050 365 0037 : [email protected] toimittaja/Ansvarig redaktör/Respondeca redaktoro: Tuomo Grundström
Tilaushinta/Prenumerationspris/Abonprezo: 20 e/vuosi/år/jaroJäsenhinnat: katso jäsenjärjestöt-sivu/ Por membroj: rigardu antaýlastan paøon
Tilaukset, osoitteenmuutokset/Abonoj, adresþanøoj:Suomen Esperantoliitto, Siltasaarenkatu 15 C 65, 00530 Helsinki. ( (09) 715 538 : [email protected], adressförändringar: EAF, Broholmsgatan 15 C 65, 00530 Helsingfors.Pankkitili/Bankkonto: Sampo 800017-230825.
Julkaisija/Utgivare/Eldonanto: Suomen Esperantoliitto ry – Esperanto-Asocio de Finnlando.Painosmäärä/Upplaga/Eldonkvanto: 400
Esperanto-Asocio de Finnlando w Suomen Esperantoliitto ryFondita/Perustettu/Grundad: 1907
Prezidanto/Puheenjohtaja/Ordförande: Tuomo GrundströmAnundilankatu 3, 26100 Rauma. ( 050 5180 590, (02) 822 7779 : [email protected]
Vicprezidanto/Varapuheenjohtaja/Vice ordförande: Päivi SaarinenRuorimiehenkatu 5 C 23, 02320 Espoo. ( (09) 813 3217 : [email protected]
Sekretario/Sihteeri/Sekreterare: Tiina OittinenPuutarhakatu 26 A 11, 20100 Turku. ( (02) 230 5319 : [email protected]
Aliaj estraranoj / Hallituksen muut jäsenet / Övriga styrelsemedlemmar:Börje Eriksson, Keiturintie 274, 16510 Luhtikylä. ( (03) 785 1191 : [email protected] Huuskonen, Lapinlahdenkatu 23 A 7, 00180 Helsinki. ( (09) 694 0964 : [email protected] Laaksonen, Orimuskatu 79 B 4, 33580 Tampere. ( (03) 2554 724 : [email protected] Niinikorpi, Männistöntie 8 C 29, 28120 Pori. ( 040 527 4821 : [email protected]
Vicestraranoj/Varajäsenet/Suppleanter:Teuvo Alavillamo, Leväsjoentie 535 C, 29810 Siikainen. ( 040 536 9728 : [email protected] Saastamoinen, Siukolantie 9 H 12, 33470 Ylöjärvi. ( 050 327 8528 : [email protected] Teräväinen, Kaunisharjunpolku 3 E 61, 15800 Lahti. ( (03) 734 3978 : [email protected]
Kasisto/Rahastonhoitaja/Kassör: Tiina KosunenViittakorpi 2 D 22, 02280 Espoo. ( (09) 813 3024 : [email protected]/Bankkonto (EAF): Sampo 800017-230825.
Peranto de UEA / Maksut UEA:lle / Betalningar till UEA:Sampo 800020-5995369 (UEA/EAF Päivi Saarinen)Adreso æe la EAF-oficejo. / Käytä Suomen Esperantoliiton toimiston osoitetta.
Oficejo/Toimisto/Kontor: Siltasaarenkatu 15 C 65, 00530 Helsinki, avoinna tiistaisin klo 17-19.( (09) 715 538 (puh.vastaaja/respondilo). Malfermita: marde 17-19-a horo.
Internet: http://www.esperanto.fi
3
De la prezidanto
Nia nacioReølando Svedioperdis, bonþanceal si, siaj najbarojkaj sekve ankaý alsia orienta partodefinitive ”grand-
potencan” pozicion antaý ducent jaroj. Pri tiovidu nian antaýan numeron. Sekvis periodode 110 jaroj, kiu por ni finnoj signifis – plej-parte – evoluon, stabilon, kreskon, solidiøon.La cara imperio faris siajn eksterajn milit-agojn, sed tiuj ne multe influis øian nordokci-dentan angulon.
La jarcento estis progresa, sed ni ne for-gesu la kondiæojn de la epoko. Norda naturoestis idilio nur laý por kamparanoj malprok-sima vidpunkto de la supraklasa estetiko;homoj kiuj tiris el tiu naturo vivtenon siankaj ankaý tiun de la supra klaso, sentis laseveron de la naturo. Klimataj perturboj kajsekvinta perdo de rikolto en la 1860-aj signi-fis katastrofon: Malsato kaj malsano duobl-igis mortadon dum jaroj.
Tamen la loøantaro dum la 110 jaroj pli oltriobliøis al tri milionoj. Progresanta agrikul-turo kaj disvolviøanta industrio povis vivtenipli grandan popolon. Tiaj plimultiøo kaj pro-greso kaj postulataj de tiuj kono, klero, civi-lizo, igis progresemajn intelektulojn kajadministrantojn gvidi kaj evoluigi la socionpopollingve. Tiu evoluo kunkudris la gentojnen la grandduklando kaj ekestis finna nacio.Unueco nacia unuflanke, dismembriøo sociaaliflanke: Supraj klasoj ja certe volis la plej-bonon de laborantaj amasoj, sed ankaý nevolis cedi siajn privilegiojn.
Kiam la nacio en 1917 post falo de la caro
uzis la þancon preni þtatan sendependecon,aperis la demando, kia Finnlando fariøu. Ko-mence de 1918 socialistoj fondis registaron,“popolan delegitaron” en Helsinki, kaj la eks-grandduklanda senato fuøis al Vaasa enOstrobotnio. La sendependecon de Finnlandokomencis civila milito, kiun finis la venko dela senata “blanka” armeo kun helpo de ger-mana Balta Divizio, kiu konkeris Helsinki enmarto sub generalo Rüdiger von der Goltz.Miloj da finnoj perdis la vivon en bataloj dumla kvar militaj monatoj, kaj multoblo da “ruø-aj” malvenkintoj ekzekutitaj kaj mortintaj enkoncentrejoj en postmilitaj monatoj; entutepereis preskaý 40000 homoj.
La alianco de la senato kun Germanio re-zultigis ankaý, ke Finnlando ekhavis reøon:La parlamento – duona, æar la socialistojkrom unu estis mortigitaj, arestitaj aý fuøintaj– aprobis monar¶ion kaj elektis germananprincon kiel reøon. Fino de la mondmilitonuligis tion, kaj ankaý la liberala opozicio.Interalie juna studentino Irja Klemola – duon-jarcenton poste prezidanto de EAF – spitisaýtoritatojn kaj forte pledis por respublikakonstitucio.
Pasintaj naýdek jaroj estis progreso kajproblemoj. La nacio nun, kelkajn generaciojnposte, estas malsama, sed simila; estas egal-eco, sed kiuj havas pli da egaleco, ne emassian superfluon cedi. Ke nacio estu komuna,ne sufiæas nomi øin tia.
Nacio estas unu faceto de socia organiziøo.Nacionalismo estas miskompreni tion.
Tuomo Grundström
4
De la redaktoro
Perspektivojtrans la Balta maro
problemego, tamenestas problemo poriuj, kiuj kutimispreni akvon al saý-no rekte el maro aýlago, kaj ne plu æiam povas – precize en mezode la somero, kiam oni volus fari tion.
La amasiøo de la cianobakterioj ne estas novafenomeno en la Balta maro – oni scias øin jamalmenaý el la 19a jarcento, kaj verþajne øi ekzis-tis preskaý tiom longe, kiom la Balta maroekzistis. Øiaj naturaj kaýzoj estas la geologiajtrajtoj de la maro – malprofundeco, limigitaþanøo de akvo kun la oceano kaj ioma sed negranda enhavo de salo. La fenomenon tamen ak-rigis la agoj de moderna homaro, la ellaso demalpuraj akvoj, kies substancoj, precipe fosforo,nutras la bakteriojn.
La bazon por kuracado de la Balta maro onibone scias. Oni devas limigi uzon de fortaj sterk-a¼oj en terkultivado kaj pli bone purigi la rub-akvojn ellasatajn el domoj kaj fabrikoj. Sed unuobstaklo antaý la realigo estas internacieco.Diversaj socioj apud la maro havas diversajnnivelojn de ekonomio, teknologio kaj edukado,kaj ankaý diversajn motivojn por siaj agoj. Seunu aganto polucias kaj alia suferas pro la sek-voj, povas esti malfacile ordigi la øustigon, despli, se la agantoj situas en aliaj landoj.
Etna kaj lingva diverseco æe la Balta maroestas granda. Estas naý þtatoj kun propra nacialingvo por æiu, kaj krome kelkaj etaj minoritatajlingvoj. Plie oni devas ankaý konsideri kelkajnlandojn, kiuj ne havas marbordon æe la Baltamaro, sed el kiuj fluas riveroj al øi. En la lingvojestas anoj el kvar lingvogrupoj – germana, slava,balta kaj finno-ugra – pli ol unu lingvo el æiugrupo. Tia lingva bunteco æe unu ne granda
Ni finnoj multe rigardas eksterlandojn el pers-pektivo trans la Balta maro. Jam en la foraj pra-tempoj de historio ni ricevis la kontaktojn kunokcidenta kulturo trans la maro, kiam svedojvenis kaj konkeris nian landon. Dum jarcentojla kontaktoj de finnoj kun alilandanoj okazisplejparte per þiptrafiko trans la Balta maro. Þipojja estis la plej efika veturilo por transporti signi-fajn kvantojn da varoj, kaj alian marbordon olal la Balta maro Finnlando ne havis krom dumla du jardekoj ekde 1920, kiam al Finnlandoapartenis peceto da la bordo de la Arkta maro.
Iom la trafika sistemo diversiøis pro trajnoj,aýtoj kaj aviadiloj, sed la frida milito de la 20ajarcento denove problemigis la orientan direktonkaj emfazis la baltmaran direkton de la ekster-landaj kontaktoj de la finnoj. Nun post la fridamilito forte multiøis la trafiko æe la orienta limo– eæ tiom, ke la vicoj da kamionoj æe la landlimajtransirpunktoj iøis daýra fenomeno kaj grandaproblemo en la sudorienta Finnlando. Tamen,kiam finno veturas eksterlanden, la veturo treofte okazas þipe trans la Balta maro.
La marbordoj estas ankaý gravaj por pasigiferiojn. Multaj finnoj havas somerdometon æela maro, kaj konatiøon kun la eksterordinara in-sularo ni rekomendas ankaý por eksterlandanojvizitantaj Finnlandon. Sed la Balta maro nefartas bone. En la plej lastaj jardekoj konatiøisfenomeno de amasiøo de cianobakterioj en laakvo. La venenaj bakterioj faras la akvon dan-øera por naøado kaj alia uzo. Vintre ili ne povaskreski, sed æiun someron la sunlumo kaj varmoakcelas la kreskon de la cianobakterioj. Kiamla bakteriaj amasoj estas en pinto, oni ne povaseæ preni la akvon por uzi øin por lavi sin ensaýno. Kvankam ni loøas en akvoplena lando,kie malpuriøo de la maro kaj lagoj ne tuj estas
5
De la redaktoro
maro estas relative multe, almenaý en Eýropo,kiun øenerale tamen dominas grandaj lingvo-regionoj.
Limoj de la kulturaj sferoj ankaý dividas laregionon. La limo de orienta kaj okcidenta Eýro-po trafas la Baltan maron – rekte en la mezo, seoni kalkulas en orientan Eýropon laý la plej vas-ta kriterio æiujn eksajn socialismajn landojn, sedankaý, se oni pli malvaste konsideras orientajnnur landojn de ortodoksa religio kaj cirila skrib-sistemo. Kaj ankaý la limo de norda kaj mezaEýropo dividas la Baltan maron. La situacionapenaý helpas tio, ke parto el la landoj estasinter la plej grandaj kaj fortaj en Eýropo, aliajinter la plej malgrandaj.
Ofte estas facile akuzi, ke la najbaro poluciaspli multe – kaj mem polucii plu. Multaj en Finn-lando argumentas, ke estas preskaý egale, kiomla finnoj purigas siajn proprajn akvojn, æar lagrandaj urboj en Rusio, precipe St. Peterburg,tamen polucias multoble pli. Tamen ankaý enSt. Peterburg estas purigejoj de rubakvoj kajankaý Rusio membras en HELCOM, la komisiopor protektado de la Balta maro. Tiun internaci-an kunagadon oni komencis jam en la 70-aj jar-oj, pli konkrete en marto 1974, kiam la æebordajþtatoj subskribis traktaton por protekti la maronkontraý æiuj eventualaj polucioj. En la 80-ajjaroj oni evoluigis la sistemon per fondi daýrankomision.
La komisio daýre plu laboras por la protekt-ado, kio faciliøis pro fino de la frida milito kajnaskiøo de malpli drasta politika divideco. Pliøin helpas tio, ke preskaý æiuj landoj æe la maronun membras en la Eýropa Unio, do ekzistasfunkcianta leøfara sistemo por regni la maron,se nur kunlaboro inter EU kaj Rusio ankaý funk-cias.
Dum lastaj jaroj la klimatþanøiøo akiris famonkaj estas celo de internacia agado. Samtempe
ni devas tamen ankaý memori, ke øi ne estas lasola ekologia problemo, kiu bezonas internaciantraktadon. Certe estas, ke ankaý dum la komen-canta somero la Balta maro verdas pro amasojde cianobakterioj. Kiam ilia kvanto turniøos almalkreska tendenco, esence dependas de inter-nacia kunlaboro.
La nutrozaj akvoj, kiuj amasigas cianobakteri-ojn, ne estas la sola problemo, kiu minacas spe-ciale la Baltan maron. Alia estas transportadode oleo kaj naturgaso el Rusio al Mez-Eýropo.Transporti oleon en maro, kiun vintre kovrasglacio kaj kiu pro sia malprofundeco estas vund-ebla, estas risko. Intertempe rompiøas þipoj kajdisflosas oleo sur la maro, kaj la transporto þaj-nas ankoraý kreski.
Tamen la olea problemo estas principe facilesolvebla: simple faru bonajn þipojn kaj uzu ilingarde, ne lasu oleon en la akvon – kaj ne estasproblemo. Ankaý por la produktantoj kaj uzant-oj de la oleo estas ekonomie avantaøo ne lasioleon en akvon, la akcidentoj ja estas nur monaperdo. Pli komplika afero estas, ke por multajagantoj estas ekonomie la plej avantaøa manieroagi tiel, ke oni ne purigas rubakvojn tiel, kiel lastato de la maro postulus.
Ofta fenomeno por la homo estas akuzi aliajnpro siaj problemoj. En tiu æi gazeto skribas Eli-see Byelongo el Sud-Afriko pri tieaj lastatempajokaza¼oj. La akuzoj, kiujn iuj tie esprimas kon-traý enmigrintoj, sonas tre similaj kun tiuj, kiujaýdeblas ankaý en Eýropo: ili forprenas la labor-ojn, poseda¼ojn kaj virinojn. Ne multa diferenco,æu la lando estas riæa, malgranda kaj etne-lingveunueca, kiel Finnlando, aý malriæa, granda kajetne-lingve bunta, kiel Sud-Afriko, la samaj aku-zoj taýgas, se oni volas lasi siajn frustrecojn fla-mi kontraý fremduloj.
Mikko Mäkitalo
6
Aktuale
Æielarko-naciotutruøa pro sango
Kvankam la tuta mondo kondamnas la mortig-ojn far nigrulaj sudafrikanoj kontraý samhaýtajeksterlandanoj, æiuj ankoraý sindemandas, kioestus la gvidmotivo de tiaj malhomaj agoj kon-traý senkulpaj rifuøintoj kaj profesio-seræintojaý nur alilandanoj vivantaj en Sud-Afriko.
Pliaj demandoj estas, kial kaj kiu estus mal-antaý tia maldia mortigado de infanoj, virinoj,olduloj kaj senlaboruloj samkiel laborantoj ellandoj æu najbaraj æu el foraj regionoj de Afriko.
Kvankam tiu æi artikolo ne respondos al æiujdemandoj øisfunde, certas, ke kelkaj klarigojestos elæerpitaj.
Ni agnosku, ke enmigris centoj da miloj kajkelkkaze milionoj en Sud-Afrikon el aliaj landojdum kaj post la apartismo; æirkaý 3 milionoj daZimbabvanoj vivas en tiu æi lando. Pli da Svas-landanoj loøas en la teritorio de Sud-Afriko olrestis en reølando Svaslando. Bosvanoj, Mo-zambikanoj kaj rifuøintoj el DR Kongo, Burun-dio kaj Ruando, samkiel aliaj el foraj regionojde Afriko – Somalio, Sudano ktp., kiuj fuøisgenocidon el siaj respektivaj landoj kaj aliaj kiujenmigris pro ekonomia kialo nun vivantaj,laborantaj aý nur ankoraý seræantaj laborojndum kelkaj iniciis ion por vivtenigi sin.
Terure estas, ke tiuj æi homoj estis atakitajunue en Johanesburgo kaj poste en aliaj provin-coj kun la timo ke la atakoj povas atingi la tutanlandon. Senkulpaj eksterlandanoj kaj rifuøintojestis bruligitaj vivantaj, atakitaj per maæetoj,tranæilegoj aý nur bastonegoj. Infanoj, virinoj,olduloj kaj æiuj estis perfotigitaj kaj mortigitajkaj siaj hava¼oj forprenitaj dum la domo estisbruligita.
Sed kial? Estas spekulacioj, kelkaj simplajdum aliaj seriozaj, kompleksaj aý dubindaj. Ek-zemple oni øenerale akuzas eksterlandanojn, keili forprenas laborojn, poseda¼ojn kaj virinojnel/de/por civitanoj. Dubindaj estas laýdiroj ke
politika opozicio aý precize la oponantoj deThabo Mbeki orkestras la amasbuæojn por for-puþi la prezidenton el la povtrono aý anticipilian rezignon kaj tiel faciligi al Jakob Zuma, laprezidanto de la reganta partio ANC fariøi lavenonta þtatestro.
Ju pli tagojn ni travivas, des pli la politik-analizistoj, alilandanoj kaj ordinaraj nacianojproponas laýdirajn hipotezojn. Nur la tempoklarigos, kiuj el la hipotezoj veras. Oni diras,ke la registaro pliradikigas sekurecagojn porstabiligi la landon kaj espereble sekurigi la en-loøantojn el aliaj landoj.
En Durbano ekz. rifuøantoj kaj eksterlandanojøenerale ne plu dormas pace, ili jam persekut-iøas pro traýmo. Kelkaj etaødomoj estis atakitaj,homoj fuøis el policejoj aý eklezioj, alilandanojtimas iri al la laboro. Kvankam en multaj kazojili ne havas manøa¼on kaj monon; do la vivofariøas neebla por multaj, precipe infanoj, vir-inoj kaj olduloj.Esperantistoj viktimoj de ksenofobioEsperantistoj jam estis afektitaj aý viktimigitaj.Esperantistoj el alilandoj vivantaj en Sud-Afrikotimas pri siaj vivoj kaj tiu de siaj familianoj. Iuadvokato por homaj rajtoj konsilis al rifuøintajesperantistoj telefoni la policon, se io okazas,sed Durban-anoj jam scias, ke la polico æi tienur venas post la katastrofo kaj tre malfrue. Eblela decido de T. Mbeki, laý kiu la armeo intervenupor savi la vivon de eksterlandanoj, estas taýga,sed æu tio eblas en æiuj anguloj de Sud-Afriko?
La historio memorigas al æiuj, ke nigruloj deSud-Afriko iam fuøis pro la apartismo, kaj lanajbaraj landoj ne nur bonvenigis ilin, sed enkelkaj kazoj sudafrikanoj ricevis specialan favo-ran zorgon kaj preferindan traktadon, kiel enTanzanio kun Julius Nyerere. Æu tiel oni repagula idojn de homoj kiuj helpis al nigruloj kaj bon-farantoj venki la apartismon?Æu fremdofobio aý krimemuloj?La ministro de eksteraj rilatoj jam timas ke lasituacio povas turniøi al civila batalo.
7
AktualeÆu sudafrikanoj scias, ke inter la rifuøintoj
kelkaj estis soldatoj kaj ribeluloj en siaj landoj?Kial ataki sendefendajn senkulpulojn?
La konsekvencoj estos multaj jam kaj ekz.sudafrikanoj ne plu vojaøos fiere en aliajn lan-dojn. Investemuloj timos fari komercajn aferojn.Pli ol unu persono dubas æu la tuttera futbal-æampioneco okazos en 2010? Se æiuj kuracistojkaj profesiuloj el najbaraj landoj foriras, æu lasentalentaj nigruloj nacianoj estos dungotaj dejam timantaj blankuloj kaj hindoj? Æu ili memne tuj amasbuæos sin por postenoj en la regis-taro?
La nuda vero estas, ke rifuøintoj kaj ekster-landanoj ne forprenas la laborojn de civitanoj.Alilandanoj æefe laboras kie nacianoj ne volaspro malalta salajro, kiel en sekurecgardado kajsentalenta veturilgardado aý minejoj. Multajeksterlandanoj faras komercon kaj tiel vivtenassin. Ekzistas miloj da eksterlandanoj, kiuj kreisfirmaojn kaj hodiaý dungas sudafrikanojn. Privirinoj ktp. estas stulte pensi ion, æar la nombrode virinoj estas pli alta ol tiu de viraj homoj kajæefe ankaý sudafrikanoj edziøas kun eksterland-aninoj. Kie do la problemo estas?
Kial la mondo ne intervenas por alihejmigirifuøintojn kaj eksterlandanojn? Æu la mondoatendas alian genocidon laý la maniero de Ru-ando?
Verkante tiun æi artikolon, mi timas pro miavivo kaj tiu de mia familio. Proksime de miajnajbaroj oni atakis domojn. Sed mi memoras laýla libro de Ester en la Biblio ke Dio estas tiepor alilandanoj... Bonvolu helpi rifuøintajnesperantistojn vivantajn æi tie eliri alien. Tiulando ne plu estas æielarka nacio, sed senlumainfero, kaj tuj elektra þarøa¼o pli konfirmos tion.
Elisee Byelongo I.S.Iam delegito de UEA kaj iam vicprezidanto deEASA – Sud-Afrika Esperanto-Asocio, rifuøintoel DR Kongo nun vivanta en Sud-Afriko; la22an de majo 2008.
Lingvoj de potencokaj komuneco
La kvinan de junio renkontiøis federacia kance-liero Angela Merkel kaj prezidento Dmitri Med-vedev en Berlino. Estis la tria þtata vizito de lanova Ruslanda prezidento, post Æinio kaj Kaza-¶io.
La geþtatestroj interparolis oficiale pere deinterpretistoj. Sinjorino Angela lernis la rusan,kaj sinjoro Medvedev parolas la germanan. Laý¼urnalaj raportoj, ili duope, ekster oficialaj inter-paroloj, tamen uzis la anglan. La kono de tiulingvo supozeble æe ambaý ne estas pli bona aýmalbona ol la scio de iliaj reciprokaj lingvoj,sed la rilato estas alia; la idiomo estas fremdapor ambaý. Estas nature uzi lingvon egale mank-havan por ambaý. Tre bone tiel, kvankam neestas esperanto kaj eæ se estas la angla. (Sedkun prezidento Usona aý æefministro Brita tione eblus!)
Ni esperantistoj emas pensi, ke se homoj paro-lus esperante, la mondo estus pli bona. Povasesti, sed ni dume ne havas pruvojn pri tio. Larondoj esperantlingvaj estas familiaj, grandajsed multe pli etaj ol la vivo monda kun tiesmateria¼oj. “Homo al la mono sklavas, æiam ionli malhavas” (“Ihminen? Pyh! Orja rahan, työnja touhun, nälkämahan” laý Väinö Mäkelä). SeMerkel kaj Medvedev babilus esperante, ilikredeble sentus sin pli senøenaj ol angle, sedestas dubinde, æu tio rezultigus pluson al egal-eco, frateco, solidareco.
La æefa temo de iliaj interparoloj estis la plan-ata gastubo trans Balta Maro en la marfundo.La du grandaj þtatoj kaj la ekonomiaj potenculojen ambaý landoj volas esti sendependaj pri ener-gio. Ili ne volas ke energitubo iru sur teritoriojde aliaj þtatoj. Tio ja aldonus voæojn en la inter-nacian sociekonomian koncerton kio estus fontode eventualaj perturboj – aý de ekvilibro, depen-das de vidpunkto. Neniu æe-Balta þtato eksterRuslando kaj Germanio aprobas senkondiæe, en w
8
Vojaøe
La 100-jara festo deDana Esperanto-Asocio
Junaj muzikistoj en la peterburga E-klubo.Mogens Rude Andersen prezentas sian ekspozicion pri la unua jarcento de la dana Es-peranto-movado, Tiina Oittinen aýskultas. (Foto: Päivi Saarinen)
Dana Esperanto-Asocio celebris la 100-jarandatrevenon inter la 18a kaj 20a de aprilo 2008en la kulturdomo en Dortheasvej, Kopenhago.Inter la pli ol 70 gastoj kunfestis la vicprezidantokaj la sekretario de EAF, kiuj kunportis oficial-ajn gratulojn kaj salutojn de la unu jaron pli aøaEsperanto-Asocio de Finnlando. Aliaj ekster-landaj gastoj venis el Francio, Germanio, Italio,Litovio, Norvegio, Portugalio kaj Svedio.
La donaco de EAF estis numerigita ekzempl-ero de Kalevala kun salutvortoj en limikformatristrofa poemo skribita de la asocia prezidantoTuomo Grundström. La poemo estis publikitaen la gazeto Esperanto en Danio en la artikolo,kiu priskribis la feston.
La unua festotago komenciøis kun bonvenigajvortoj kaj oficialaj salutoj. Sekvis la festparolode honora gasto, Renato Corsetti, prezidanto deItala Esperanto-Asocio. Artista programo enhav-is kaj altkvalitajn muzika¼ojn kaj teatra¼on. Tre-ege amuza estis la satira teatra¼o Estis – Estas– Estos prezentita de la junulara sekcio DEJO– temis pri la evoluo de la movado dum la jar-cento. Posttagmeze okazis ankoraý oficiala mal-fermo de multflanka kaj interesa ekspozicio prila unua jarcento de la dana Esperanto-movadofarita de Mogens Rude Andersen kun kunlabor-antoj.
La vendredo finiøis per bankedo kaj kun kon-certo de JoMo, konata Esperanto-trobadoro el
9
Matkalla
Kuulumisia nuortenkevätfestivaaleilta
Senigalliasta!suda Francio. En la fino kunludis kun li KimHenriksen, kaj tiam ekestis ankaý komuna bon-humora dancado. Ni æiuj treege øuis la unikanatmosferon de la vespero.
La dua tago enhavis ses prelegojn. DetlevBlanke, Anna Löwenstein, Mogens Rude An-dersen, Wera Blanke, Renato Corsetti æiuj lertekaj interese parolis pri temoj, kiuj variis delingvopolitiko, oficiala rekono de Esperanto deUnesko, lingvouzo en internacia familio, pub-lika parolado, bona aý malbona lingvo øis vivoen Italio antaý du mil jaroj. Vespere la festantojkonatiøis memstare en la fama Tivoli de Kopen-hago.
Antaýtagmeze dimanæe ni eksterlandaj gastojekskursis en la æefurbo de Danio. Ni povis kon-atiøi kun la historio kaj vidinda¼oj sidante kom-forte en boato, kiu veturis en la maro kaj kanaloj.Ni vidis la faman marvirineton kaj la novajnoperon kaj teatron kaj obeme klinis niajn kapojnsubirante la malaltajn pontojn. La æiæerono flueparolis dane, angle kaj germane kaj nia loka gvi-danto de DEA kompletigis iam kaj tiam esper-ante. Tre øuebla aranøo kaj por ni ankoraý ne-kredebla sperto tiel frue en printempo.
La festado finiøis kun komuna lunæo en lakultura domo kaj denove estis tempo por adiaýojkaj deziroj pri revido ie en Esperantujo. Korandankon al la prezidanto Ileana Schøder kaj aliajDEA-anoj pro la afabla festo.
Päivi Saarinen & Tiina Oittinen
ebla, æar ne profita, ne “konkurencopova”. Ekvi-librigo, egaligo, solidareco en vere granda skalone estas konkurencopova. Øiaj profitoj estas trokomplikaj.
Komunlingva libereco ne estas konkurenco-pova. Nia sulko estas ne tiom kaj ne tiel videblakiel sulkoj fosataj angle kaj en aliaj helplingvoj,sed certe øi estas egale valora. Æiuj sulkoj fos-ataj por bono estas valoraj.
Tuomo Grundström
nuna stato, la gastuban planon. Estas en pesiloekologia sekureco unuflanke kaj ekonomia pro-fito aliflanke.
Antaý dekok jaroj Sovetunio estis disiøanta.La plej potenca premrimedo de la malnova reø-imo kontraý centrifugaj satelitoj estis la energio.“Nerealisma” ideo aperinta en iuj diskutoj tiu-tempe estis norda energitubo el Norvegio traSkandinavio kaj Finnlando kaj plue þipe aý mar-tube al Baltlandoj. Memkompreneble tute ne
w
Lähdimme Mian kanssa kohti Milanoa tiistaina18.3. ja saavuimme illalla hostelliin, jossa vie-timme yön. Keskiviikkoaamuna jatkoimme mat-kaamme junalla kohti Senigalliaa. Matka kestireilut neljä tuntia. Päivä oli oikein aurinkoinen,ja italialaiset maisemat olivat ihanan keväiset.Saimme heti alkumatkasta paikallista matka-seuraa, ja italialaiset ihmiset yllättivät vastaan-ottavaisuudellaan ja kiinnostuksellaan.
Suurin ja jännittävin hetki koitti Senigalliassa:ensin piti löytää perille juna-asemalta ja sittenvielä ilmoittautua – esperanton kielellä. Paikal-le pääsyä helpotti se, että asemalla oli muitakinesperantofestivaaliin saapuneita ihmisiä, jotenyhdessä kipusimme oikeaan bussiin, ja matkanvarrella tuli mukaan lisää esperantisteja, joidenkanssa pääsimme mukavasti perille. Ilmoittau-tuminen oli virallisen oloinen, ja siinä kohtaaoli Mian apu kultaakin arvokkaampaa. Alussatuntui, että pelkkä ymmärtäminenkin oli vaike-aa ja kielimuuri ihan mahdottoman korkea, mut-ta onneksi ajan kanssa kielen käyttäminen jaymmärtäminen helpottui. Saimme Mian kanssa“oman” huoneen käyttöön kolmannesta kerrok-sesta. w
10
MatkallaYllätyksekseni festivaali oli järjes-
telmällinen (Italian ihme)! Ohjelmaaoli suunniteltu joka tunniksi aamus-ta kello 8.30 alkaen aina iltamyöhäänsaakka. Ohjelman sisältö oli todellamielenkiintoinen. Suurimmaksiosaksi osallistuin ohjelmiin, jotkaliittyivät kulttuuriin ja kieleen. En-simmäisen päivän aurinko näyttäy-tyi uudelleen taas lähtöpäivänämme,mutta sateinen sää ei tunnelmaa hai-tannut. Parasta antia tapahtumassaolivat innokkaat ihmiset, ja tunnel-ma oli todella yhteisöllinen. Ensim-mäisinä päivinä osallistujia oli noin40, mutta viikonloppua kohden osal-listujamäärä kaksinkertaistui, ja tuntui, että ita-lialaisia osanottajia oli paljon enemmän suhtees-sa muihin. Yllättävää oli huomata myös kau-empaa tulleita esperantisteja, mm. Brasiliasta olikaksi osanottajaa.
Aamuisin oli esperanton alkeiskurssi, joka olimielestäni ohjelman parasta antia ruokailun li-säksi. Esperanton alkeiskurssilla oli ihanaa huo-mata, että oli muitakin, joiden esperanton kie-litaito oli alkeistasoa. Viikon lopussa pystyttiinjo käymään yksinkertaista keskustelua. Ruoka-pöydissäkin käytiin keskustelua, joka aluksi olikohtuullisen haastavaa, mutta onneksi oli sana-kirja apuna.
Ruokailua oli reilussa määrin lähemmäs viisituntia päivittäisestä ohjelmasta, ja joka päivä olikaksi pasta-annosta. Päivä- ja iltaruokailuun liit-tyi aina kolme ruokalajia. Italia ei ole vegetaris-tin unelmamaa. Koin, että heille oli suuri ihmeja outous, kun ilmoitin, etten syö lihaa. En kui-tenkaan ollut ainoa kasvissyöjä. Ensimmäisenäpäivänä sain lautasellisen keitettyä pinaattia jaseuraavana päivänä lautasellisen juustoa ja yh-tenä päivänä raakoja kananmunia. Onneksi pastaoli ihanaa, joten söin sitä sitten senkin edestä.Itse tykkäsin eniten aamupalasta, jossa oli kun-non italialainen maitoespresso ja valkoiset paah-tosämpylät suklaavoilla ja marmeladilla.
Leikkiä ja lauluakin oli ohjelmassa mukana.Olin mukana hip hop- ja latinalaisamerikkalai-sella tanssikurssilla, laulupiirtämiskurssilla,Bao-pelikurssilla, joka oli ihan parasta antia,sekä helmikäsityökurssilla, jossa sain tehdyksioman mehiläisen. Teimme myös kaupunkikier-roksen Senigalliassa, joka oli oikein pieni vie-hättävä kylä täynnä vanhoja rakennuksia.
Senigalliassa on pitkä 13 km:n ranta, jonkavarrella on todella paljon 70–80-luvulla raken-nettuja hotelleja. Uskon, että kesällä paikka onihan erilainen kuin talvisaikaan.
Iltaohjelmaakin oli riittämiin. Ensimmäisenäiltana oli tutustumisleikkejä, muina iltoina olilive-musiikkia, pääsiäiskirkko ja teatteriesitysZamenhofin elämästä. Kaiken kaikkiaan reissuoli erittäin mielenkiintoinen kielimuurista huo-limatta. Tutustuin paljon uusiin ihmisiin ja opinreilusti esperantoa lyhyessä ajassa. Ymmärryk-seni esperantokulttuuria kohtaan laajeni, ja tun-tui, että viikko meni nopeammin kuin kerkesinajatella. Asioita tapahtui niin vauhdikkaasti, et-tei kerennyt paljon sulattelemaan.
Mari Kaikkonen
Kuvat IJF-festivaalista tällä sivulla ja etu-kannessa: Miamaria Saastamoinen.
w
11
De la legantoj
Naturprotektaj programerojankaý al esperantomovadoj!
Iaj naturprotektaj programeroj, aý almenaý laplanoj, estas nun en la mondo modoj, kvankamiliaj efikoj estas ofte pridemandataj, æar dum iliion efikas, la pliiøanta tekniko en la mondo efi-kas al la kontraýa direkto.
Øis nun mi legis neniun naturprotektan pro-grameron en la esperantistaj movadoj, kvankammi partoprenas kaj ricevas la gazetojn el plurajmovadoj. Nu, tre multe ni ne povas fari, æar niamovado æie estas relative malmulta, kaj ni nevolas malfaciligi la situacion per pluaj distriktajmetodoj... Kion sekve oni faru? Ion mi tameniel rimarkis: dum oni organizas kongresojn, kon-ferencojn kaj diversajn festojn, al ili ofte oniorganizas ankaý komunajn vojaøadojn, sedþajnas, ke ili estas precipe aý busaj, aý aviadilaj,ne fervojaj, kio estus laý naturprotekto la plejefika metodo (iam eble þipa).
Nu, la samideanoj havas multajn kaýzojn, elkiuj la plej gravaj estas ofte la tempomanko. Lavojaøadoj perfervoje postulas multe da tempo,pli ol ekzemple per aviadiloj, sed tiel ni povusreklami ankaý, ke nia movado celas þpari laý-eble la klimaton kontraý la malbonaj efikoj kaý-zataj pri la teknikkaýzaj gasoj kaj aliaj resta¼ojal la naturo. Estas ankaý tiel, ke ankaý la plimalmulte kostaj vojaøadoj per la fervojoj povuseble kunen inviti la plej malriæajn samideanojn,kiuj eble ne povas ekiri, aý volas, al la karavanaflugado. Sekve, konsideru eæ pro la naturprotek-ta celo la ekologiajn eblecojn reklami niajn ag-adojn!
Pentti Törmälä
Estimata PenttiMi tre øojas pro via zorgo pri la naturo, sed mine konsentas kun via konkludo, ke ne ekzistusnaturprotektaj tendencoj en la Esperanto-mov-ado. Mi mem partoprenis ankaý trajnajn kunve-turadojn en Esperantaj eventoj, kaj – kio la plejekologia vojaørimedo – eæ biciklajn. Kaj en laeventoj ofte okazas ekskursoj al naturparkoj kajaliaj naturprotektecaj lokoj. Ankaý la finnajlokaj kluboj ofte organizas tiajn – ekzemple: laEsperanto-klubo de Jyväskylä havas jam plur-jaran tradicion viziti iun naturvidinda¼on, FEJOplurfoje havis renkontiøojn en natureca Kuusi-luoto-insulo apud la centro de Helsinki, kaj nimemoru la eksterordinaran laboron de BörjeEriksson por sia natureca Esperarto-bieno.
Indas tamen memori, ke se oni veturas pertrajno, oni estas ligata al la fervojoj, tial oftebuso estas la sola realisma rimedo veturigi grup-on da homoj al decidita celo. Kaj buse tio tamenokazas multe pli ekologie ol se la homoj veturusunuopaj en siaj propraj aýtoj. Kaj se oni volasekzemple el Eýropo veturi al kongreso en orien-ta Azio, aý inverse – malmultaj estas la homoj,kiuj povus uzi tempon por trajna veturo, kiudaýras tutan semajnon en unu direkto.
Mi ankaý asertas, ke en Esperanto-gazetojestas multe da artikoloj pri (pli aý malpli rekta)naturprotekta temo, kaj mi partoprenis ankaýdebatojn pri naturprotektaj temoj en la kongres-oj. Mia øenerala impreso estas, ke averaøa espe-rantisto estas multe pli ekologia homo ol ceteraaveraøa homo.
Mikko Mäkitalo
12
InformbazaroAl la esperantistaroRoterdamo, 28 aprilo 2008En Øenevo, la 28-an de aprilo 1908, HectorHodler fondis Universalan Esperanto-Asocion.Nek la senmondmilita mondo de la tiama tem-po, nek la ideo de universaleco, nek la sento deidenteco de la esperantistoj restis la samaj øisla hodiaýa tago, en kiu ni, kun øojo kaj ankaýkun porokaza enpensiøo, festas la centjariøonde reala¼o nun øenerale rekonata kiel la repre-zenta monda Esperanto-organiza¼o.
Mi volus tiun øojon dividi kun vi æiuj, kiujricevas mian mesaøon. Indas dividi ankaý niajnæi-okazajn primeditojn. Historiistoj jam dediæisal tiu æi jubileo klerigajn intervenojn. Sendubesekvos aliaj kontribua¼oj; ni ne perdu æi tiunokazon, en kaj ekster la Asocio, rerigardi øianunuan jarcenton, kaj legi kontribua¼ojn de aliajpor firmigi nian kolektivan konversacion samevigle, kiel ni tion faris okaze de la centjariøode la lingvo mem.
Feste salutasProbal Dasgupta, prezidantoUniversala Esperanto-Asocio
Datrevena simpoziotraktis lingvajn rajtojnLa 24-an de aprilo okazis en la Øeneva sidejode Unuiøintaj Nacioj simpozio pri lingvaj homajrajtoj, dediæita al la 100-jariøo de UniversalaEsperanto-Asocio kaj la 60-a datreveno de laUniversala Deklaracio de Homaj Rajtoj. Unua-foje simila simpozio okazis 10 jarojn pli fruelige kun la 90-a datreveno de UEA kaj la 50-ade la Deklaracio. Memorigante pri la iama trakt-ado pri Esperanto æe Ligo de Nacioj en la samaloko, Palaco de Nacioj, prezidanto de UEA,prof. Probal Dasgupta atentigis: “En æi tiu lokoFrancio iam metis sian vetoon kontraý Esperan-to. Eble Privat nun kontentus pri ni.”
En la programo estis pluraj prelegoj de emi-nentaj specialistoj. D-ino Tove Skutnabb-Kan-gas (Universitato de Roskilde, Danlando) pre-
legis pri “Lingvo, edukado kaj (rompo de)homaj rajtoj”. Þi aparte emfazis la lingvan rajtonde infanoj ricevi edukon en sia gepatra lingvo,kaj la genocidajn situaciojn, kiuj ekzistas, kiamoni praktike devigas la infanojn de difinita popo-lo transiri al alia lingvo. La temo de prof. Fran-çois Grin (Universitato de Øenevo) estis “Inter-kompreniøo kiel strategio por lingva justeco”.Li pritraktis modelon, pri kiu li nun laboras, porutiligi la interkompreneblecon inter lingvoj dela sama grupo en Eýropo por malpliigi la traduk-kvanton kaj samtempe garantii al æiu servon enlingvo, kiun li/þi povas facile kompreni. Kun-laboranto de Grin, d-ro Michele Gazzola pre-legis pri “Instruado en universitatoj: la lingvajgajnoj kaj malgajnoj pro internaciismo”. Li trak-tis la malpozitivajn sekvojn de la troigo de labezono instrui en la angla en eýropaj universi-tatoj kaj de la diskriminacioj kontraý esploristoj,kiuj ne verkas en la angla. Kiel reprezentantojde indiøenaj popoloj en Kolombio, Alasko kajÆilio, pri ties situacio parolis respektive JohnMateo Lopez, ambasadoro Ronald Barnes kajFlor Rayen Calfunao Paillalef.
En la simpozio partoprenis æ. 70 homoj el 13landoj. Proksimume duono estis ne-esperantistojel diversaj NRO-j. Rimarkinda estis la æeestode klaso de gejunuloj el svisa mezlernejo, subla gvido de sia instruistino Mireille Grosjean.Jam antaý la simpozio ekfunkciis øia retpaøharowww.linguistic-rights.org. La paøaro estos pluevoluigata.
(el komuniko de UEA koncizigis mm)Malferma Tagoen jubilea etosoLa 28-a Malferma Tago de la Centra Oficejode UEA la 26-an de aprilo estis markita de la100-a datreveno de la fondo de Universala Es-peranto-Asocio. 125 vizitantoj el 19 landoj plen-igis la UEA-domon, inter ili æiuj estraranoj deUEA, kiuj tuj post la Malferma Tago havis 3-tagan kunsidon.
Oni aýdis du prelegantojn. La prezidanto de
13
InformbazaroUEA, prof. Probal Dasgupta titolis sian prelegon“Historio por malfermi la estontecon”, omaøeal la simbola signifo por nia kulturo de la sam-titola æina-japana-korea komuna verko pri lakonflikta historio de la regiono. Li alvokis al lalanæo de Esperanta Pedagogio por la 2-a jarcen-to de UEA. D-ro Ziko van Dijk faris du-partanprelegon pri “UEA tra la tempoj” ordigante sianriæan materialon per sinsekvo de æapitroj kajdemandoj pri la klopodoj konstrui mondskalantegmenton por la Esperanto-movado.
Plene konkeris la publikon Nanne Kalma kajAnkie van der Meer el la kantogrupo Kajto, kiujdonis du unuhorajn koncertojn. La programeron“TEJO sin prezentas” prizorgis prezidanto Gre-gor Hinker kun la volontulino Julia Noe. La pin-ta titolo de la libroservo, kun 21 venditaj ekzem-pleroj, estis la freþe aperinta “Ksenofobia gvid-libro al la nederlandanoj”, sekvata de la librode Heidi Goes pri la historio de Esperanto enAfriko, “Afero de espero”, en 16 ekzempleroj.La vendoj de varoj sumiøis entute je 3135,87eýroj.
En la vespero la Estraro de UEA invitis lastabon de la Centra Oficejo, kelkajn eksofic-istojn kaj aliajn gastojn al jubilea bankedo. Lasekva Malferma Tago okazos sabaton, la 29-ande novembro.
(el komuniko de UEA koncizigis mm)Zamenhof en loteribiletoLa portreto kaj la nomo de Zamenhof ornamosvenontan loteribileton de la hispana blindularaorganizo.
La Organizo de Hispanaj Blinduloj (konataper la siglo ONCE) estas certe unu ella plej sukcesaj en la tuta mondo, prosiaj laboroj en la integriøo de blindulojen la socio. Granda parto de la sukcesoþuldiøas al ties loterio, tre konata enla tuta lando per la nomo “Cupón”. Tiukupono, vendata æiutage, kaj kunspecialaj premioj en difinitaj tagoj dela semajno, montras foje specialajn
bildojn kun diversaj motivoj.La kupono de la venonta 17-a de majo portos
la portreton de D-ro Zamenhof, kun la teksto,“L. L. Zamenhof, creador del esperanto, pre-cursor en la creación de un mundo para todos”,kaj apude “2008, Año Internacional de los Idi-omas” (“L. L. Zamenhof, kreinto de Esperan-to, pioniro en la kreado de mondo por æiuj.2008, Internacia Jaro de la Lingvoj”).
La iniciaton por tiu æi demarþo prenis labor-grupo kiu en la sino de Hispana Esperanto-Fede-racio organizis diversajn agadojn por la kunme-moro de la Internacia Jaro de Lingvoj 2008.
komunikis Hispana Esperanto-Federacio
FEJO-tendaro en aýgustoTempo: 23.-24.8.Loko: Yyteri (en Pori)Eblos dormi en propra tendo aý en luata dometo,laý la prezoj de Yyteri – vidu www.pori.fi/yyteriPri pli precizaj planoj sekvu la retpoþtliston kajttt-paøon de FEJO. Aliøu plej laste 10.8. [email protected]. Pensu jam anti-cipe pri kiel vi volas tranokti, en tendo aý endometo!FEJO-tendaro 23.-24-8. Porin Yyterissä, mah-dollisuus yöpyä omassa teltassa tai vuokra-mökissä. Ilmoittautumiset viimeistään 10.8.osoitteeseen [email protected].
(estraro de FEJO)
14
Venontaj
Aýtunaj Tagoj en Heinola 20.-21.9.2008Venu øui kaj amuzi en bela Heinola
Syyspäivät Heinolassa 20.-21.9.2008Tule viihtymään esperanton merkeissäkauniiseen Heinolaan
Hotelli Kumpeli, Muonamiehenkatu 3, HeinolaLa Aýtunaj Tagoj prenos nin æifoje al Heinola,unu el la plej belaj urboj en suda Finnlando. Nikonatiøos kun lokaj vidinda¼oj piede kaj buse.Ni vizitos urban muzeon, oktaedran preøejonkonstruita en 1807-11, kaj birdejon, kie oni pov-as provi paroleti kun du papagajoj. Dum la di-manæa rondveturo ni vidos la æirkaýa¼on de laurbo kaj transiros la ponton super la Jyrängön-koski rapidfluo, kiu estas preskaý en la urbo-centro.
Ni tranoktos en hotelo Kumpeli, kiu situas enbela loko surborde de la fluo Kymi. Aliaj pro-grameroj, aranøataj en la hotelaj kunvenenoj,enhavas prelegetojn pri la urba historio, ekzem-ple pri la fama instruista seminario de Heinola.
Vespere nin atendas agrabla kaj amuza kon-certo: Fransýaz Rochette de la muzikgrupo Du-oble Unu venos denove al Finnlando. La grupovizitis la festivalon Arta Lumo lastsomere kajnun Fransýaz deziras reveni al Finnlando. Laýeblecoj EAF aranøos koncertojn ankaý en aliajlokoj en Finnlando.
Detala programo aperos en la sekva EsperantaFinnlando, sed vi povas jam nun aliøi laý la in-formoj en la aliøilo. Kontaktuloj pri AT-aferojestas EAF-funkciuloj Päivi Saarinen kaj TiinaOittinen, kontaktinformoj por ambaý sur paøo2. Vi povas ankaý viziti la ttt-ejon de Heinolaen la adreso http://www.heinola.fi por konatiøikun la urbo kaj øiaj servoj.
Lagborda parko en Heinola
15
VenontajTämänvuotiset syyspäivät vievät meidän yhteenEtelä-Suomen kauneimmista kaupungeista. Tu-tustumme monipuolisesti Heinolan kaupunkiinja näemme hieman ympäristöäkin. Heinolannähtävyyksistä käymme kaupunginmuseossa,1807-1811 rakennetussa kahdeksankulmaisessakirkossa ja lintutarhoissa, joissa voi mm. yrit-tää keskustella puhuvien papukaijojen kanssa.Sunnuntaina on vuorossa kiertoajelu kaupunginympäristöön ja silloin ylitämme tietysti sillan,joka on rakennettu Jyrängönkosken yli.
Majoitumme hotelli Kumpeliin, joka sijaitseeluonnonkauniilla paikalla Kymen virran rannal-la. Hotellilla oh-jelmassa on aina-kin esitelmä Hei-nolan maankuu-lusta opettaja-seminaarista sekämuista kaupun-gin aktiviteeteis-ta. Illalla on lu-vassa kansainvä-listä esperanto-taidetta: toinenranskalaisen yh-tyeen DuobleUnun taiteilijois-ta, FrançoiseRochette, tuleejälleen Suomeen.Luvassa on haus-ka ja viihdyttävä konsertti. Mahdollisuuksienmukaan EAF järjestää konserttikiertueen muu-alla Suomessa jo ennen syyspäiviä.
Syyspäivien tarkempi ohjelma tulee seuraa-vaan Esperantolehteen. Mutta voit heti ilmoit-tautua päiville tässä lehdessä olevan ilmoittau-tumislomakkeen tietojen mukaan. Lisätietojasyyspäivien järjestelyistä antavat liiton varapu-heenjohtaja Päivi Saarinen ja sihteeri Tiina Oit-tinen. Molempien yhteystiedot ovat lehden si-vulla 2. Heinolan kotisivuilla http://www.heinola.fi voi jo etukäteen tutustua kaupunkiin.
ALIØILOMi aliøas al la Aýtunaj Tagoj de EAF 20.-21.9.2008 en Heinola.Nomo____________________________________Adreso
____________________________________Tel./Fakso/Ret-adreso
____________________________________Aliøkotizo:14 e øis 15.8.2008 ____18 e øis 5.9.2008 ____21 e poste ____Duono por FEJO-anoj sub 30 jaroj. Infanoj sub15 jaroj sen aliøkotizo. Personoj loøantaj eksterFinnlando laý interkonsento.AT-paketo 20.-21.9.2008 122 einkl. tranoktadon (2-lita æambro) en hoteloKumpeli, manøojn (kafo kaj vespermanøosabate, tagmanøo dimanæe) kaj rondveturondimanæe. ____Entute pagenda al la konto de EAF ______Pagoj al la konto: Sampo 800017-230825.Bv. uzi la VT-referencnumeron 4640.Pliaj informoj aý deziroj
____________________________________Bonvolu sendi la aliøilon al:Esperanto-Asocio de FinnlandoSiltasaarenkatu 15 C 65, FI-00530 HelsinkiRetaj aliøoj tra [email protected]!
16
VenontajILMOITTAUTUMISLOMAKEIlmoittaudun Suomen Esperantoliiton syys-päiville 20.-21.9.2008 HeinolassaNimi____________________________________Osoite
____________________________________Puh./fax/sähköposti____________________________________Ilmoittautumismaksu:14 e 15.8.2008 saakka ____18 e 5.9.2008 saakka ____21 e 5.9.2008 jälkeen ____Puoli maksua FEJO:n varsinaisilta jäseniltä. Il-man maksua alle 15-vuotiaat lapset. Suomenulkopuolella asuvat henkilöt sopimuksen mu-kaan.AT-paketti 20.-21.9.2008 122 esis. yöpymisen 2-hh hotelli Kumpelissa, ruo-kailut (kahvi ja illallinen lauant., lounas sunn.)ja kiertoajelun sunnuntaina. ____Maksut yhteensä SuomenEsperantoliiton tilille _______Tilinumero: Sampo 800017-230825.Käytä viitenumeroa 4640 (ei muita tietoja mak-sun yhteydessä).Lisätietoja ja/tai toivomuksia
____________________________________Lähetä lomake osoitteella:Suomen EsperantoliittoSiltasaarenkatu 15 C 65, FI-00530 Helsinkitai tiedot sähköpostitse:[email protected]!
Estraro decidis7.6. la lokon kaj daton de Aýtunaj Tagoj: Hei-nola 20.–21.9. Vidu detalojn sur p. 14 kaj prefe-rinde tuj decidu kaj aliøu!
EAF partoprenos en Roterdama UK la Mo-vadan Foiron. Karavano el Finnlando veturigosparton de la kongresanoj.
Valamo-kurso estos grandeta, dudekkvino dakursanoj.
EAF membras en tri organiza¼oj, UEA, Eýro-pa Esperanto-Unio kaj Suomen YK-Liitto (Aso-cio por UN en Finnlando). Estis aprobitaj tiesmembrokotizoj.
Estis pridiskutitaj ideo de subtena membrecoen EAF, kaj pli øenerale statuto kaj regularoj.Pri tio vidu la artikolon de Vilorg Teräväinen,p. 18.
Estis konstatitaj kaj aprobitaj raportoj al sub-tenintoj de jubile-jaraj aranøoj.
Eventokalendaro de EAF200823.-27.6.2008 Esperantokursoj, Heinävesi
(Valamon kansanopisto). Kurso estas laýnuna scio plena kun 25 gekursanoj.
28.6.2008 je 11.00 Publika prelego en labiblioteko de Jyväskylä. Atilio OrellanaRojas: Argentinano en Eýropo (esperantekun interpretado en la finnan)
19.-26.7.2008 Universala Kongreso deEsperanto, Roterdamo, Nederlando (UEA)
Karavano BR4 al UK 17.-28.7. øis nun 25partoprenantoj, ankoraý kelkaj liberajlokoj, informiøu æe EAF-sekretario
26.7.-2.8.2008 Internacia Junulara Kongreso,Szombathely, Hungario (TEJO)
23.-24.8.2008 FEJO-tendaro en Yyteri, Pori20.-21.9.2008 Aýtunaj tagoj de EAF en
HeinolaLaborkunsidoj30.8.2008 Estraro
17
Aliaj gazetoj
Øeneralaj scioj pri Esperantoen lokaj gazetoj
En du lokaj gazetoj oni prezentis esperanto-lingvon, en Hankasalmen Sanomat 14.2.2008kaj en Salonjokilaakso 6.3.2008. HankasalmenSanomat aperas foje en semajno en Hankasal-mi, kiu estas 44 kilometroj al oriento el Jyväs-kylä kaj Salonjokilaakso aperas en Salo. Æi-lastaaperas ankaý foje en semajno en dekdu muni-cipoj.
Rautatielähetys-gazeto menciis, ke reprezent-anto de Esperanto-klubo de Helsinki SakariKauppinen kaj kelkaj esperantoamikoj vizitis ensolena fermo de agado de printempo. Tio estisevento de Rautatieläisten kristillinen yhdistysde Helsinki distrikto. Esperantistoj de Helsin-ki-klubo rakontis pri centjara agado de EAF, kiupleniøis 2007. Gazeto estas numero 1/2008.
En Hankasalmen Sanomat Sandra Markkanenskribis bonan prezenton pri esperanto. Rubrikoestas: ”Æu vi parolas Esperanton?” Þi rakontis,ke la lingvo estas la plej parolata internacia ling-vo. Ankaý þi rakontis pri gramatiko de esperan-to, en kiom da landoj homoj parolas øin, prilibroj, kiujn oni publikigis en esperanto kaj priestonteco de la lingvo.
En komenco Markkanen demandis, æu estusfacila, se estus unu lingvo, kun kiu æiuj homojpovus paroli inter si. Tiam oni ne bezonasinterpretistojn kaj zorgado de aferoj sukcesasankaý kun homoj, kiuj loøas en alia flanko dela mondo facile.
L.L. Zamenhof estas patro de esperanto. Liaintenco estis krei internacian planlingvon, kiufunkcias kiel la dua lingvo de homoj. Vortaroestis komence malgranda, æar li sciis, ke la ling-vo ellaboriøos kun la uzo. Nun la kvanto debazvortoj estas proksimume 20 000.
En gramatikon de esperanto oni kolektis mult-ajn influojn el aliaj lingvoj. Gramatiko estassimpla kaj esceptoj estas vere malmultaj. Kunbazvorto estas facile konsistigi apartajn vortojn
de aliaj vortklasoj. En esperanto ne estas mal-regulaj verboj.
Gepatra lingvo de multaj esperantistoj estasiu nacia lingvo. Ili uzas esperanton nur, kiamili komunikas kun homoj, kiuj parolas aliajnlingvojn. Kelkfoje la sola lingvo de geedzojpovus esti esperanto.
La plejparto de esperantistoj loøas en Mez-Eýropo aý en orienta Azio. La lingvo estasoficiala lingvo de neniu lando, sed kelkaj orga-niza¼oj uzas øin oficiale.
Literatura tradicio de esperanto estas vasta.Originalaj kaj tradukitaj libroj estas multaj kajæiujare publikiøas proksimume 300 verkoj. Æitiuj estas grava faktoro, kiu trakonektas esper-antistojn. Eble tial esperanto sterniøis æirkaý lamondo. Proksimume super 100 gazetoj aperasen esperanto, interalie Monato, Esperanto kajKontakto. Æirkaý la mondo oni povas aýdiprogramojn en esperanto en radio.
Oni faris muzikon dekomence de invento dela lingvo. Muziko estas ekzemple roko, koruso-kantoj kaj tiel plu. M.A. Numminen kantis enesperanto kaj øis nun oni faris proksimume du-dek filmojn en esperanto. En interreto oni uzaslingvon en blogoj kaj tujmesaøiloj. SandraMarkkanen skribas, ke esperanto estas sendubelingvo de estonto.
En Salonjokilaakso ¼urnalistino Jaana Shelbyintervjuis vicprezidanton de Esperantoklubo deSalo, Carola Antskog, kiel ankaý gimnazian-inojn Anna Mäkitalo, Maija-Leena Vihanto kajMiamaria Saastamoinen.
Carola Antskog rakontis, ke Esperantoklubode Salo fondiøis 1978 kaj øi aranøas lingvokur-sojn en sabatoj. Klubo partoprenas ankaýøemelurbajn agadojn de urbo Salo. Esperantistojel øemelurbo de Salo en Svedio, Katrineholm,vizitis jam kelkajn fojojn æi tie.
Anna kaj Maija-Leena aýdis pri esperanto en w
18
De la legantoj
Mia danko kaj opinioUnuavice mi dankas partoprenantojn de Jarkun-veno pro la konfido, kiun ili montris elektintemin esti EAF-vicestrarano.
Mi ja neniam en Sovetunio havis rajton oku-piøi pri similaj aferoj, æar havis limigojn. AntaýeEsperanto en Sovetunio estis malpermesita. Enhistorio de la movado estas nigraj tagoj kiamen la jaroj 1937-38 estis likviditaj tutmonde kon-ataj sovetiaj esperantistoj. En la sama tempo miaavo kaj miaj gepatroj ricevis la saman sorton.
Pri ekzisto de Esperanto la homoj de Sovet-unio, kaj inter ili ankaý mi, eksciis nur en lajaro 1974, kiam aperis la unua (post la nigrajjaroj) vortaro kompilita fare de doktoro de filo-logiaj sciencoj E.A.Bokarev. Sed tiam jam estisla tempo, en kiu mi ne havis sufiæan liberon poraktiva partopreno en la movado. Mi povis nurøui literaturon, okupiøi pri tradukado kaj ren-kontiøi kun geklubanoj. Tamen por mi Espe-ranto estis kaj estas ne sole agrabla ludilo kajøuilo, sed unuavice genia invento, serioza help-lingvo kaj lingvostuda laborilo.
Esperanto ludis gravan rolon en mia vivo. Janome esperantistoj siatempe ebligis mian kore-spondadon kun la finnlandaj parencoj kaj postetransloøiøon kaj ricevon de finnlanda civitan-eco. Esperanto ankaý helpas min esplore lerninuancojn de finna lingvo, kio montras al mi ties
propedeýtikan potencialon. Sed nun antaý mistaras la demando, æu miaj scioj kaj interesojpovus esti utilaj al la socio entute kaj al la mov-ado aparte? Æu tiuj respondas al lingva politikode la homoj, kiuj kapablas influi al øi?
Por trovi la respondon mi studis la EAF-sta-tuton, sed trovis, ke øi ne respondas al tiuj atin-goj, al kiuj nun jam øisiris la movado en EAFrenkonte al la centjariøo. Mi opinias, ke øisnunaenhavo de la statuto ne plu helpas evoluigi laatingojn, sed povas eæ iel bremsi tiujn.
Laý mia opinio la asocio devus montri en lastatuto ne sole siajn laýleøajn normojn, sedankaý la kondiæojn, kiuj garantius sukceson dela movado kaj atingeblon de ties æefa destino –riæigi sociajn rilatojn per helpa internacia lingvo.Por tiu celo inter aliaj agoj de asocio devus estiankaý tasko utiligi gravajn avantaøojn de Espe-ranto. Temas ne sole pri avantaøoj, kiuj estastutmonde konataj, sed ankaý pri tiuj, kiuj dumene estas konataj, æar ili ne kongruas tradicianlingvosciencan paradigmon. Nur malgrandaanguleto de tiuj avantaøoj jam estas uzata porpropedeýtikaj celoj. Sed la avantaøoj en sia tut-eco povus aperigi novan agaddirekton de asocio.
Vilorg Teräväinenvicestrarano de EAF
gimnazio. Anna Mäkitalo lernis lingvon unueen kurso de popolaltlernejo kaj poste en inter-reto. Maija-Leena Vihanto lernis øin memstareen interreto. Ambaý diris, ke esperanton estasfacile lerni.
Ili kaj Miamaria partoprenis en jaro 2006 envo¼ago al Francio, kie la virinoj renkontis aliajnesperantistojn. Ili vizitis en Parizo kaj Stras-bourgo kaj noktis æe esperantofamilio en Parizo.Per Pasporta servo oni povas renkonti esperant-istojn en aliaj landoj. Miamaria pensas, ke la
plej bona en esperanto estas, ke estas facile lerniøin, kvankam øi estas fremda lingvo. En paskoþi partoprenos junularfestivalon en Italio.
En kursoj oni ne lernis esperanton kiel antaýe,sed en interreto estas bonaj kursoj por lerni es-peranton. Øi estas bona ankaý por internaciajkonektoj, kvankam la mondo þanøiøis cetere.
En foto de artikolo Anna, Maija-Leena, Mia-maria kaj Carola estas antaý la domo de la Eýro-pa Parlamento.
Jukka Noponen
w
19
Suomen Esperantoliiton jäsenjärjestötMuutokset ja lisäykset osoitteistoon: IlkkaSanttila, Fleminginkatu 12a A 16, 00530 Hel-sinki, s-posti [email protected].
Jäsenyhdistysten jäsenet ovat automaattisesti SuomenEsperantoliiton jäseniä, yhdistykset hoitavat jäsenmak-sut liittoon. Esperantolehden hinta jäsenille on 12 e ti-lattuna jäsenjärjestöjen kautta. Liittoon voi myös kuu-lua henkilöjäsenenä, jolloin jäsenmaksu on 18 e sisäl-täen Esperantolehden. Nino Runeberg -seuran jäsen-maksu on 36 e. Lisätietoja jäsenyhdistyksiltä ja liitontoimihenkilöiltä.Lappeenrannassa toimii aktiivinen esperanton harras-tajien ryhmä, jolle voi lähettää postia osoitteeseen (IrjaMiettinen) Esperantogrupo de Lappeenranta, Yrjönkatu6-8 A 1, 53600 Lappeenranta.Hämeenlinnassa on perustettu uusi yhdistys, VerdaKastelo R.Y. – Esperanto-Societo en Hämeenlinna, jokaei vielä ole EAF:n jäsenjärjestö. Yhteystiedot: MarkkuSarastamo, Jyrätie 6 a 15, 13500 Hämeenlinna.: [email protected] paikkakuntien puhelinluettelosta hakusanan“Esperanto” kohdalta löytyy paikallisten harrastajien pu-helinnumeroita. Paikkakuntien yhteyshenkilöistä saa tie-toa myös Suomen Esperantoliitolta, aktiivisia harrasta-jia on mm. Mikkelissä, Raumalla ja Taivalkoskella.
Suomen Esperantoliiton paikallis- ja jäsenjärjestöt:w Helsingin Esperantoseura / Esperanto-klubo
de Helsinki, Siltasaarenkatu 15 C 65, 00530Helsinki. : www.esperanto.fi/[email protected] (Jukka Pietiläinen)
w Iisalmen Esperantoklubi / Esperantoklubo deIisalmi, (Onni Kauppinen) Uudispihantie 298,74100 Iisalmi. ( 0500 813 530: [email protected]
w Jyväskylän Esperantokerho / Esperantoklubode Jyväskylä (Seija ja Kari Kettunen), Keihäs-miehenkatu 3, 40630 Jyväskylä. ( 040 8672743 : [email protected]
w Lahden Esperantokerho / Esperantoklubo deLahti, (Martti Pennanen) Kalliomaankatu 10,15150 Lahti. : [email protected]
w Oulun esperantoseura / Esperanto-societo deOulu ry, (Olli Pajula) Salamakuja 4 as 2,90420 Oulu. : http://esperantooulu.info/[email protected]
w Salon Esperantoseura / Esperantoklubo deSalo (Matti Wallius) Eräpolku 1, 25130 Muurla: [email protected]
w Esperantoseura Antaýen ry. / Esperantosoci-eto Antaýen, Satakunnankatu 30 C 6, 33210Tampere. (Tapani Aarne, Epilänkatu 41 E 7,33270 Tampere. ( 050 5245 823: [email protected])
w Turun Esperanto-yhdistys ry. / Esperanto-soci-eto en Turku, (Tiina Oittinen) Puutarhakatu 26A 11, 20100 Turku. : [email protected]
w Suomen opettajien esperantoyhdistys /Esperanto-Ligo de Finnlandaj Instruistoj,(Carola Antskog) Brokärrvägen 89, 25700Kimito. : [email protected]. Tilinro:445023-283606
w Sokeiden esperanto-yhdistys Steleto. (RitvaSabelli) Pietarinkatu 10 D 27, 00140 Helsinki.7 (09) 660 651
w Suomen nuorten Esperantoliitto / FinnlandaEsperantista Junulara Organizo (FEJO)Siltasaarenkatu 15 C 65, 00530 Helsinki.: [email protected]. Tilinro: 563000-2213606
Ilmoitushinnat w AnoncprezojUlkopuoliset mainostajat /Ekster membraro: Jäsenet / Membroj:1/1 sivu/paøo 100 e 1/1 sivu/paøo 50 e1/2 sivua/paøo 60 e 1/2 sivua/paøo 30 e1/4 sivua/paøo 40 e 1/4 sivua/paøo 20 eSendu la anoncojn aý rete al la redaktejo:[email protected] aý poþte al la oficejo:Esperantolehti/EAF, Siltasaarenkatu 15 C65, 00530 Helsinki.
ilmestyy vuonnaaperas dum la jaro 2008Nro Red.grupo Limdato Aperas
komencas4 10.7. 15.7. 5.8.5 10.9. 15.9. 5.10.6 10.11. 15.11. 5.12.
20Cityoffset, Tampere 2008n
Seuraava numero w Venonta numeroSeuraava numero ilmestyy elokuussa. Jutut 15.7.2008 mennessä EAF:n toimistoon. La venonta numeroaperos en aýgusto. Artikoloj øis 15.7.2008 al la oficejo de EAF. Osoite/adreso: Siltasaarenkatu 15 C 65,00530 Helsinki, puh/tel. (09) 715 538, s-posti/rete: <[email protected]>.
Vortaroj kaj forumoj en lernu!Bonvenon æiuj al la paøaro de lernu! por testikaj uzi vortarojn. Mi instigas vin por æia kun-laboro plibonigi ilin. Vi ne bezonas registriøipor uzi ilin sed tio estas rekomendinda æar tiamvi povas uzi la mesaøsistemon de lernu. Vi trov-as facile la adresojn de uzantoj, el Finnlandoaý el la tuta mondo, kaj povas tuj sendi viajnleterojn aý bildkartojn. Vi povas skribi pri kajper esperanto sed rimarku ke æiuj lingvoj kajtemoj estas por vi uzeblaj. En la forumo estaseble legi kaj skribi en pluraj lingvoj. Nun esper-ante, angle, hispane, germane, ruse, itale, france,hungare, æine, portugale, nederlande, litove,pole, koree, arabe, norvege, greke, hebree, japa-ne kaj fine en la persa lingvo.http://fi.lernu.net/komunikado/forumo/
index.phpPor skribi en lernu-forumo validas nun la sekvajreguloj. Eble vi povas kompari kun aliaj regulojkaj la reala uzado en aliaj forumoj.
1. Ne skribadu pri io, kio tute ne rilatas al latemo.
2. Kontrolu, æu la temo, kiun vi kreas, ankoraýne ekzistas en la forumo.
3. En esperant-lingvaj fadenoj skribu nur enEsperanto.
4. En nacilingvaj fadenoj skribu en tiu lingvo,por kiu øi estas kreita. Se vi skribas en Esperan-to, bonvolu traduki la tekston nacilingven.
5. La sola loko, kie vi rajtas uzi forumojn porkomercaj celoj, estas sub la temo “Pri æio cetera”
6. Multnombraj samaj aý preskaý samaj me-saøoj estas malpermesitaj.
7. Ne kalumniu kaj ne diskutu nehoneste. Ek-zemple, estas malpermesite kripligi la senconde aliaj mesaøoj, þanøi viajn komentojn kun laintenco kaþi aý kripligi la sencon, provoki aliajnuzantojn malobservi la regulojn.
8. Ne enmetu ruba¼ojn.9. Obeu la administrantojn de la paøaro. Se
vi estis avertita traduki vian mesaøon aý korektiøin, æar øi ne obeas la regulojn, faru tion. Ali-okaze viaj mesaøoj estos for¼etitaj, kaj poste viestos blokita, kaj ne plu povos uzi la paøaron.
Amike, Teuvowww.lernu.net