\

Ausisio- Altissimi.DIs CUBJ§U s PHYsICUs.

Dc_3

ANIMA RATIO»NALI EJUscJ; FACUL-

tatibus.eu

Ex Consensu adprohatione Amplijlim<t Facultatis Vhi-losophicx in Regia Academia Aboen[iy

sub P r£s id io

DM- M- ANDREAE THURONir*Logices, Phys.&Metaph.ProsesToris Pubi: Neenon.

p. t. Universitatis RECTORIs MAGNIFICI, Prae-ceptoris & promotoris ut certissimi, ita omni

observantia aeternum devenerandi,Honorum Magisterialium obtinendorum gratia,publica(s

placida Eruditorum censurrt ventilandum si(iitIsA ACUs M. sTEN1Us

Finlandus.Ad diem zo. Maji A: 1664, in Auditorio maximo

horis consictio matutinis.

A B O yE,Hansonio Acad. Typ.

' i ,

' * • *■’ „:** *

(u * >-‘ . • rs . ■ - ■> .'■ ■• 5 £ , ■.x i- .■ - *• 1 -y

n . • £•’ ts s '*■

1 - V ■ -*

- ~s* si H ‘

’ ' ’ I ' .

I %‘ . * i * . r**

• ;- ■'

•'\

‘

* : u

■’. *. A

♦v v '

v ■■ . g.. . r> '

\ . ■ - - ■ .

'■ • •*

•

I •

■,'•■- ■ . • -

/-*'■■. - . - r

'

•.V... _ . ,

.

'• ■’ 1 ' ■ • * • >.*

' i -

: si. y(- ’ sisi 5 ' ■ . 'si. V- Wii* .iV :

A

I

I. N. s. s. T.

PRAEFATIO.

Ihn multa y$«/, quet requirunturad rite observandum illudsapientis «

yrvdt O sMJror: tum id in primis ex-igitur ab ijs qui sapientia litant,

pristinorum secularum Philosophos sal-\ tem imitari voluntt ut anima huma•

i na, seu melioris noslri partis, contemtpiationi sedulb vacent. Parum enim

esl Philosopho, novijje corpus, quod caducum esl g corrupti-bile : anima vero , qua Divinitatis quadam imago esl , $ im-mortalis quidem, naturam expendere & dignitatem, id veredignum homine » Philosophia maxime studioso, censetur.adeo mens noslra tunc magnifice exaltata esl, cum non si-lum totum mundi theatrum , sed seipsam contemplaturicum non tantum extrase, sed ts intra se sagacissimos mittiteculos. Quocirca cum mihi i honores Philosophtcos adituro,ex mandato amphsjima facultatis Philosophica , in %egid baeAboenji Academia , ssectmen quoddam publicum edendum sit;savorem ac applausum bonorum me conciliaturum , (s in-vidiam malorum ( absq : qua (i essem, miser essem ) supfratmrum (pero, dum theses quasdam, eastsj. breves $ concijas, superbae nobthsjimd materia. anima nimirum humanaad d/(putan-dum propono. sit itaque in Nomine sicrosarcjx (sIndividua Trinitatis,

T.he.s i.s . I.. , ,, .

,,

T""Heoria anima; rationalis, quaspiritus* Pneu-matica est 5 haec nostra Phyfica, dum ipsam ut ho-

minis formam contemplamur.2. Dico nos contemplari animam rationalem ut

hominis formam, praeter quam, alias re ab ipsa di-stinctas animas in homine non agnoscimus.

3. Definitio talis esso: Anima rationalis esl anima, qudhomo esl, gs operationes suas exercet.

4. Nova haec definitio forte videbitur, nec tamenest incommoda. Perpendatur enim 1. Genus, illudcert£ accuratum & proximum est anima Forma(quamClariss. ponit sperling.) genus esse videtur remotius.

s. Attendatur porro z. Disserentia* ab influxu ani-mae humanae petita, qui in eo consistit,ut homini detesse, distingvi, & operari.

<3. Operationes hicintelligendae veniunt praecipuespecificae, earumqj maximeprimaria, ut simi:, intelligere& velle ; consequenter etiam secundaria, ut sunt, ri-dere, slere & sermocinari, quae homini, ut homo,conveniunt. Alias animam rationalem, etiam caete-rarum in homine operationum, utpote nutritionis,augmentationis, generationis, sensionis&c. reipsa pro-ductricem esse certum est. sed tum formae geneti-cae rationem habet.

7. Praesentiam animae humanae in corpore talemesse, ut tota sit in toto corpore, & tota in qualibetejus parte, omnes sere concedunt, etiam illi, qui sor-mas alias extensas ad extensionem esse materiae volunt.

8. sensu tamen id intelligendum non Pojitivocum anima, utpote spiritus, nec proprie tota dicatur,nec partes ullas habeat 3 sed Negative, ut scilicet,

quicquid habet anima rationalis, id totum & omnesitin toto corpore, & totum in qudlibet parte.

p. Primam animae rationalis originem gentiliumPhilosophi ignorarunt; Nos, ex revelatione scriptu-rae sacrae, inspirando eam a Deo creatam esle novi-mus.

10. Post creationis sextiduum quae coeperunt, velctiamnum producuntur humanae animae, per tradu-cem propagatae sunt, & adhuc propagantur: id est,vi primaevae benedictionis, ex singulari Dei ordina-tione, marisqj & seminae coordinatione, generan-tur. Docent id sacra Oracula, evincitratio,adpro*bant authoritates non contemnendae.

n. Ad operationes porro suas edendas, FacultatesAnimae rationali concessae sunt, id est, qualitates exip/demanantes, ut illarum benesit. io homo humanat edat ali'tones.

u. Illarum alia Primaria sunt » ut Intellellua $ Volun•ias j alia secundaria, ut sermo $ Risus,

ij. Intedeliui e(l facultas anima rationalis, adcognoscentdum verum ordinata.j.

14, Etsi vero intellectus ratione essentiae unus sit,varie tamen solet considerari, atqj sic ratione Objeliidividitur in Fheoreticum Prallicum : ex modo veroagendi in dgentem Patientenu,

js. “Thearcticus Intellectus circa objectum versaturnecessarium, inq; nuda silius cognitione, tanquamsine ultimo, atquieseit.

16. PraHicui circa res consingentes occupatur, &

praxin,ceu sinem ultimum, respicit.17. Ad hunc reserenda est Conscientia > quae in ap-

plicatione sidentis ad opus, vel factum vel faciendum,consistit.

X

ig. InitUestui agens ex PhantasU species inselligi-biles elicit, facitq; ex potestate intelligibilibus actu in-telligibilia.

19. Patiens spccies ab intellectu agente imprclTasrecipit & dijudicat.

io. Fit enim intellestio per flecies intedigibiles, sicutsensio per sensiles. 8(1% flectes intelligibtlis qualitas

spiritalis, e Phantasmate opera Intellestui agentis producta ,

a patiente recepta, res ipsat anima reprasentant.n. Ac licet ad objecta, ad intellectum deserenda,

organa requirantur, eadem tamen absq;-organis co-gnoseuntur, nec ipsa intellectio actio organica cen-senda est. Requiritur cerebrum bene dispositum adintellectionem, quia Phantasmata in cerebro sunt,juxta quae formantur species iutelligibiles. Ipsa verointellectio cerebro velut organo, non persicitur, in*quit Cl. sperh

ii. Trita illa Regula : Nihil esl in intellectu , quinprius fuerit m sensu: cum grano salis est accipienda.Ut intelligatur de notitijs non innatis; sed acquisitis*de incurrentibus in sensum,cum immediate, directaper se & per proprias species: tum mediate; indire-cte & per aliud; nempe, vel per effectum, vel perpartes, vel per simile, vel per oppositum, vel deni-que per fundamentum-., >

i;. Voluntas esl facultas anima rationalis, ad bonum ap.petendum ordinata. Quicquid voluntas appetit,id speciem habeat Boni , necesse est. Malum enimperpetuo fugit: quod ideo Objectum voluntatis nonprosecutienk ; sed persecutionis dici potest.

✓

24. A Voluntate re ipsii non dissert Liberum ar-bitrium; sed ipsa voluntas est, quatenus & agerenon agere potest, quatenus ab intellectu cognita li-bere vel suseipit vel repudiat.

zy. Consistit ergo, libertatis ratio in indisseren-tia ad utrumlibet, tollitq; necessitatem coactionis.

l6» sermo eslfacultas anima rationalis> ad conceptui men-tis inundatione exprimendas dateu.

27. sermonem ergo nunc, non pro actu secun-do, sed pro actu primo, id est, ipsa loquendi poten-tia habemus.

ig. Actio sermonis locutio est , quae hoc modoperagitur. Aer in pulmones inspiratur; unde perasperam arteriam in laryngis rimulam & palatum re-silit. Aer iste sic agitatus senum dat, qui in palatocollectus, uvula, lingva, dentibus & labijs posteava-rie temperatur & articulatur. Notum est distichonde instrumentis sermonis.

Infrumenta novem sunt, guttur , lingva , palatumQuatuor dentes> duo labra simul:

29. Risua (iterum pro actu non secundo , sed primo ac-,

ceptus) esi facultas anima rationalis >ad mamsesiandam lae-titiam data-».

jo. Causa proinde risus ad gaudium reserenda est,.quod multiplicem habet originem.Laetitia enim nuncludicris, & jucundis, nunc novis & repentinis, nunc a-lijs rebus exitatur.

ji. Unde prout ali) alijs ad laetitiam procliviores suntvel tardiores: ita saepitisquoqj vel rariuis rident. Plus ri-dent seminae viris; juvenes senibus,sangvinei Melan-cholicis , sani aegris, ait sperlingius.

5z. Fit risio hoc modo; Excitato are aliqua gau-

s

dio, magna ex corde sit calidioris sangvinis, spirituum-qu& vitalium essusio; ipsiusqj cordis, diaphragmatis &

musculorum cum thoracis, tum eorum quae a lateri-bus buccae sunt, dilatatio.

35. Risui opponitur sictus, qui esl facultas anima ratio•nalis, <td tristitiam manisejlandarn ordinatrL».

34. Fletus prima hominis vox, & primum huma-nae imbecillitatis argumentum, lachrymarum emissio-ne conslat. Lachrymae autem nihil sunt aliud, quamaqueum cerebri excrementum, in glandulas oculo-rum circa angulos externos litas, detrusutrij quarumconslrictione guttatim soras propellitur.

3s. Humidius ergo quibus esl cerebrum, lachry-mantur facilius, ut pueri & mulieres,Hinc versus;

Neve puellarum lachrymis moveare, cavetojUt slerent oculos erudiere suos.

Atsy islasunt, qua breviterbae vice candida doliorum censurasub*jkerevolui ; perversis judicijssatissacere nequicquam laboranst

sat mihi, si placeam, cui quaero placere, Jehovae:sat mihi, si placeant haec meditata bonis.

sOLI D60 GLORIA.

(tAd Virum ■ luvenem ,Natalibus, virtute truditione

PnestantijJtmunLjD. Is AACUM MARTINI sT ENIUM, Philo-

sophis Candidatum politissimum. Amicum meum sincere dilectum,pro Gradu in Philos. pulchre disserentem

n§os(pd)vyms,st quae recta facis sTHNI rabies sera carpit,

Fropositumq; pium livida turba feritaNon moveare tamen, pulchre Deus ausa secundat,

Ex merito sertum porrigit alma Trias.Virtutis comes est Livor, ceu corporis umbra :

Perge placere bonis, Momus ut ipse luat 1His saucis D, Candid. L. M%. grat.

AXEL IU s £empt.