avgust 2010 broj 1.200 ovci se beleat na sultanica · toj naglasuva deka makedonija ima niski...

ZA[TITA OD PO@ARI avgust 2010 broj 58 www.ffrm.org.mk cena: 50 den.

MINI-ZOOLO[KA GRADINA VO PRETOR

TEHNOLOGIJA ZA PROIZVODSTVO NA KVALITETNA PIPERKA

MAKEDONIJA –POGODNA ZA PROIZVODSTVO NA ANASON

BLITVATA I RUKOLATA GO OSVOJUVAAT MAKEDONSKIOT PAZAR

1.200 OVCI SE BELEAT NA SULTANICA

1.200 OVCI SE BELEAT NA SULTANICA

ZA PODETALNI INFORMACII JAVETE SE NATELEFONITE +(389)2 3220 469 +(389)70 428 680ADONIS EKSKLUZIVNI PRESTAVNICI NA TÜYAP

ZA PODETALNI INFORMACII JAVETE SE NATELEFONITE +(389)2 3220 469 +(389)70 428 680ADONIS EKSKLUZIVNI PRESTAVNICI NA TÜYAP

Spisanieto „Moja zemja” iz-le guva mese~ no i e vo sop-st venost na Federacijata na farmeri vo Repub lika Ma kedonija. Prviot broj iz leze kako orga ni zaciski bil ten na FFRM vo april 2003 godina, a od dekemvri 2006 se dis t ri bu ira kako me se~ no spe cijalizirano spi sa nie za zem jodelstvo i ru ra len raz voj.

Po~ ituvani ~ itateli, site sugestii, zabele{ ki, pra{ awa i kritiki, Ve molime, da gi ispra} ate na mail adresite navedeni vo impresumot. So toa } e vlijaete na kvalitetot na sodr ̀ inata i } e dobiete informacii za Va{ e podobro i pokvalitetno zemjodelsko proizvodstvo ili razvoj na sredinata. Zatoa, redakcijata Ve ohrabruva da ni pi{ uvate.

UREDNI^KI ZBOR

Zavr{i ètvata, no i ponatamu golem strav za far merite pretstavuva{e cenata i isplatata na p~enicata. Golem problem za niv e i isplatata na site zemjodelski proizvodi bidej} i spored noviot Zakon za zemjodelstvo 20% se ispla} a na po~etokot od sklu~eniot dogovor, a ostanatiot del najdocna po 180 dena.

Toa e golem period i ako se napravi dobra pres-metka } e se vidi deka tro{ocite se daleku pogole-mi od dobivkata.

Spored zemjodelcite, ostanatiot del tre ba da se isplati najdocna 60 dena po sklu ~u va we to na dogovorot, {to e realno, prak ti~no i dob ro.

Farmerite, preku FFRM, za vreme na sredbite vo Ministerstvoto za zemjodelstvo vo vrska so p~e ni-ca ta alarmiraa za ovoj problem.

No, sè u{te nema jasen odgovor od resornoto mi-ni sterstvo.

Drug problem koj } e bide mnogu aktuelen vo av-gust e otkupot na grozjeto.

Najgolem problem ovaa godina izgleda } e bi de otkupot na grozjeto.

Vinariite se izjasnuvaat deka imaat zalihi na vino i mnogu mal del od niv } e otkupuva groz je.

FFRM zapo~na razgovori so vinariite so cel da se vidi kako bi se do{lo do nekoe re {e nie.

Od druga strana, i pokraj toa {to otkupni te ce ni na zemjodelskite proizvodi ne se poka~e ni, niv nite ceni na pazarite se drasti~no zgo le meni. Do matite vo juni se prodavaa za cena od 40 do 50 de nari, isto kako i krastavicite. Piperkite drèa ce na 30-40 denari.

Na nekoj na~in se udira i po xebot na farmerot, no i po xebot na gra|anite.

Ova se aktuelnite temi za koi dopolnitelno } e se razgova-ra vo avgust, a „Moja zemja” } e ve informira za site promeni koi } e bidat napraveni. Od ovoj me-sec zapo~nuvame so pravewe na ana lizi so cel da vidime kako se re{avaat zemjodelskite proble-mi i kako se razviva agrarot.

So po~ it,

Biljana Petrovska - Mitrevska

SODR@INA

Dogovori

Moja zemjaAvgust 2010 Izdava~ :FFRM MedijaUl. Gigo MihajlovskiBr. 3, 1000 SkopjeTel/Faks: 02 3099042e-mail: [email protected] na ̀ iro smetka:380-1-645333 001-46 Prokredit bankaIzvr{ en direktor i glaven i odgovoren urednikTrajan [email protected]

UrednikBiljana Petrovska [email protected]

Zamenik urednikMakedonka [email protected]

Marketing i distribucijaBlagoj~ e Najdovski 070/[email protected]

Foto vest - naslovnaBlagoj~ e Najdovski

LektorVerica Nedelkoska

NovinariAntoanela DimitrievskaMonika Risteska

Stru~ ni sorabotniciprof. d-r Dragi Tanevski, prof. d-r Zlatko Arsov, Stojan Gligorov, Olivera Stefanoska, Nikol~e Trampevski, Agron Halimi, Beti Janevi}

SorabotniciMarija \o{eva Kova~evi} , Nakil Elezi, Marija Kotevska

Dizajn: Brigada dizajn - Skopje

Pe~ ati: Propoint - Skopje

6

12

17

24

27

28

Uslugi na FFRMSMETKOVODSTVO NA FARMA

GradinarstvoPET HEKTARI ZASEANI

SO INDUSTRISKI DOMATI

Intervju Prokredit PORTFOLIOTO VO

AGRAROT POSIGURNO

Cve}arstvo BEGONIJATA – EDEN

OD NAJATRAKTIVNITE CVETOVI

Ovo{tarstvostvoORGANSKA MODRA SLIVA –MAKEDONSKI BREND

P~elarstvo PÊLITE – NAJPOGODENI OD PROMENLIVOTO VREME

Pod naslovRUBRIKA

4 | MOJA ZEMJA

Zemjodelcite smetaat deka cenata treba da iznesuva 10 denari, melni~arite se spremni da otkupuvaat po taa cena samo dokolku se re{i problemot so uvoz na sekakvi tipovi na bra{no po niski ceni, dodeka Ministerstvoto za zemjodel-stvo so vladini merki re{i da ja spasuva doma{nata p~enica.

Cenata na p~enicataneizvesna

ANALIZA

4 | MOJA ZEMJA

@etvata zavr{i, no problemite kaj farmerite i ponatamu ostanaa. Nezadovolstvoto od cenite na p~enicata i neizvesnosta na nejziniot otkup se glavnite problemi {to gi ma~at makedonskite

zemjodelci. Na vakvite problemi zemjodelcite preku FFRM alarmiraa u{te na po~etokot na proletta, koga i zapo~naa sredbite vo Ministerstvoto za zemjodelstvo, {umarstvo i vo-dostopanstvo.

„Najgolem problem za nas, zemjodelcite, e otkupnata cena. Taa vo nieden slu~aj ne treba da bide poniska od 10 denari, bidejki so poniska cena nie ne moème da gi pokrieme na{ite tro{oci”, veli Memet Sinani, farmer koj odgleduva p~enica vo tetovskoto selo Kamewane.

Isto e misleweto i na Todor Petkov koj zaedno so Sinani bea vklu~eni vo site pregovori pome|u relevantnite institucii, melni~arite i FFRM.

„Golem problem za nas, farmerite, se dogovorite {to treba da gi sklu~uvame so otkupuva~ite i se vo soglasnost so noviot Zakon za zemjodelstvo i ruralen razvoj, taka {to vo rok od 20 dena od denot na sklu~eniot dogovor treba da ni isplatat 20% od vrednosta na proizvodot, a 80% ne podolgo od 180 dena od denot na otkupot. Tuka nie bi nemale nikakva zarabotuva~ka i samo }e toneme vo tro{oci. Spored nas, ostatokot od sredstvata treba da ni go isplatat najdocna 60 dena po sklu~eniot dogo-vor. Ova go pobaravme i na sredbite so ministerot Dimovski”, objasnuva Petkov.

Sli~ni se stavovite i mislewata na golemiot broj na farmeri koi o~ajni~ki baraa pomo{ od strana na dràvnite institucii i razbirawe i pravilna sorabotka od melni~arite.

FFRM vo nekolkumese~nite pregovori, koi se odrùvaa vo Ministerstvoto za zemjodelstvo, cvrsto zastana na svoite stavovi so cel tie da bidat razgledani i prifateni od site involvirani strani. Spored Federacijata, minimalnata pri-fatliva otkupna cena za farmerite dobiena vrz osnova na proizvodstvenite tro{oci treba da bide 10 denari za kilogram. Federacijata pobara od Ministerstvoto da gi iskoristi site raspolo`livi mehanizmi za za{tita na otkupot na p~enicata i toa: interventen otkup za potrebite za stokovi rezervi da se zapo~ne vedna{ po ètvata za pogolemi koli~estva na doma{no proizvedena p~enica po interventna cena spored proizvo-

dstvenite tro{oci za p~enicata, poddr{ka za skladirawe vo silosi so koi Biroto za stokovi rezervi ima potpi{ano dogovori, a uskladi{tuvaweto da se vr{i po poniska cena za pokrivawe na tro{ocite za skladirawe, kako i otkupot da se realizira na pove}e otkupni mesta kako {to be{e razgovarano na poslednata sredba. Kako posebna merka za za{tita na pazar-ot, Federacija pobara da ima vrzuvawe na koli~ini na uvoz na p~enicata so otkupot so {to bi se ovozmoìlo kontrolirawe odnosno ograni~uvawe na uvozot.

Poslednite tri merki se prifateni i vlegoa vo merkite na Vladata na RM za za{tita na doma{nata p~enica, taka {to do po~etokot na septemvri, Agencijata za stokovi rezervi }e izvr{i interventen otkup na p~enica po devet denari za ki-logram. Prerabotuva~ite, pak, za da uvezat lebno ìto, }e mora prethodno da otkupat del od doma{noto proizvodstvo.

„Soglasno odlukata na Vladata, uvoznicite treba da otku-pat tri kilogrami doma{na p~enica za da uvezat eden kilogram bez carina. Za bra{noto, pak, soodnosot e 1:4, odnosno za uvoz na eden kilogram bra{no treba da se otkupat ~etiri kilogrami doma{na p~enica”, objasni Qup~o Dimovski, minister za zem-jodelstvo.

Farmerite se skepti~ni vo vrska so ovie vladini odluki za toa kako }e se sprovedat i da ne ostanat povtorno izmanipulira-ni. Tie i ponatamu smetaat deka otkupnata cena na p~enicata treba da iznesuva 10 denari.

Spored melni~arite, vo red e cenata da bide 10 denari za kilogram samo dokolku se re{i problemot so uvoz na sekakvi tipovi na bra{no po niski ceni koi go pravat na{eto bra{no nekonkurentno, a melni~arite nerentabilni.

„Od strana na dràvata mora da se re{i ovoj problem taka {to }e se zgolemat kontrolite i analizite pri uvozot na bra{no vo RM, kako i spre~uvawe na trgovijata so ìtarki na crno i od samite nivi. Potrebno e vospostavuvawe na kooperantski odno-si pome|u melni~arite i zemjodelcite so cel navremeno dogov-arawe na kapacitetot i kvalitetot na proizvodstvoto, kako i otkupnite ceni. Na ovoj na~in, od strana na melni~arite dopol-nitelno }e se razvie proces na poddr{ka kon proizvoditelite na ìtarki za odrùvawe na vakviot tip na sorabotka vo pogled na nivno kofinansirawe na del od proizvodstvoto na zemjodel-cite, pomo{ pri obezbeduvawe na kvalitetna mehanizacija,

Pi{uva: Biljana Petrovska - Mitrevska

AVGUST 2010 | 5

|ubriva, obuki kako i sproveduvawe na site potrebni analizi pred i vo tekot na samoto proizvodstvoto”, veli pretsedatelot na Agro-biznis komorata, Zoran Danevski. Spored nego, vakviot tip na sorabotka treba da bide soodvetno poddràn od strana na relevantnite institucii preku razni merki so cel da se ak-tuelizira.

Spored agronomite na farmerite, moè da se pomogne so pravilna alokacija na sredstvata od Programata za finansiska poddr{ka za zemjodelstvo i ruralen razvoj.

„Spored mene, dobro bi se napravilo ako 1.000 do 1.500 den-ari po hektar im se dade plus na farmerite koi proizveduvaat p~enica, taka {to namesto 8.000 denari tie bi dobile 9.000 ili 9.500 denari od Programata za finansiska poddr{ka na zemjodelstvoto. Se finansira podignuvawe na vinski sorti na grozje, a imame zalihi na vino, odgleduvawe na polàvi i sli~no, a od druga strana imame kulturi kade {to na zemjodelcite navis-tina im e potrebna pomo{“, potencira Anakiev.

Spored nego, Makedonija ne moè da ponudi konkurentna p~enica na svetskiot pazar. „Vo Makedonija nema povolni us-

lovi za odgleduvawe na kontinentalni kulturi kade {to spa|a i ìtoto, zatoa {to ima vlijanie na mediteranskata klima so suvi leta i site kulturi koi baraat povisoka vla`nost davaat poniski prinosi. Od druga strana, Makedonija ne moè da bide konkurentna so proizvodstvo na p~enica zatoa {to farmer-ite ne organiziraat proizvodstvo na soodvetni povr{ini kade {to moè da se koristi visokoproizvodna mehanizacija koja ovozmoùva niski tro{oci za proizvodstvoto. Na pazarot p~enicata ima niska cena vo sporedba so tro{ocite {to gi im-aat na{ite zemjodelci i se raboti so zaguba”, objasnuva profe-sorot Boris Anakiev od Fakultetot za zemjodelski nauki i hra-na. Toj naglasuva deka Makedonija ima niski prinosi na p~enica, taka {to vo na{i uslovi pod 4 t/ha ne e ekonomi~no da se odg-leduva p~enica i onie zemjodelci koi odgleduvaat p~enica na mali povr{ini so niskoproizvodna mehanizacija treba da se preorientiraat kon drugi zemjodelski kulturi.

Spored podatocite od podra~nite edinici na Ministerst-voto za zemjodelstvo, godinava se zaseani pove}e od 96 iljadi hek-tari so p~enica od koi se o~ekuva rod od okolu 290 iljadi toni.

Cenata na p~enicata e razli~na na dvete najgolemi berzi. îka{kata berza dava najvisoka cena za i kg p~enica i toa 12 denari. Dodeka na londonskata berza cenata na p~enicata za 1 kg iznesuva 8 denari. Cenata na p~enicata e isto taka niska i naberzite vo Francija, taka {to taa iznesuva 10 denari za kg. Za 2 denari poniska e cenata vo Ungarija, kade {to 1 kg p~enica se otkupuva za 8 denari.

Farmerite od regionot isto taka ukaùvaat deka cenata na p~enicata e niska i taa da bide 10 denari. Cenata na p~enicata vo Srbija iznesuva od 9,5 do 12 dinari, odnosno 6-7 denari za kg p~enica. Sava Vrbajac od Asocijacijata na privatni farmeri - Vojvodina veli deka farmerite se podgotvuvaat za novi protesti vo Srbija poradi toa {to cenata na p~enicata e mnogu niska i ne nao|aat nikakva poddr{ka od Vladata. Cenata na p~enicata vo Hrvatska e, isto taka, mnogu niska, odnosno 1 kg p~enica iznesuva od 0,78 do 0,95 kuni (6-8 denari). Od hrvatskiot Selanski sojuz pobaraa za{titnata cena na p~enicata da bide 1,20 kuni (10,25 denari).

ta na p~enicata e razli~na na dvete najgolemi berzi. îka{kata berza dava najvisoka cena za i kg p~enica i nari. Dodeka na londonskata berza cenata na p~enicata za 1 kg iznesuva 8 denari. Cenata na p~enicata e istoka i naberzite vo Francija taka {to taa iznesuva 10 denari za kg Za 2 denari poniska e cenata vo Ungarija

bNa îka{kata berza vo junskata cena na p~enicata e 12 denari

Cenite se izrazeni vo kuni

„Visokite temperaturi vlijaat nepovolno vrz kvantitetot i kvalitetot na proiz-vodot, odnosno ̀ itata. Visokite temperaturi i suviot vozduh se odrazuvaat na fenofaza-ta „nalevawe na zrnoto”, kako i „mle~nata i voso~na zrelost”. Vo navedenite fenofaza pri ekstremno nepovolnite temperaturi se dobiva t.n. „{uplivi zrna”. Temperaturata nad 32 Celziusovi stepeni i suv vozduh vo poslednite nedeli na zreewe na p~enicata se odrazuva negativno vrz kvalitetot na lebot zatoa {to e tesno povrzano ne samo so vk-upnite belkovini vo ìtoto, tuku i so odnosot pome|u belto~en azot i nebelto~en azot. Vrz toj odnos vlijae i temperaturata na po~vata”, objasnuva profesorot za plodnost na po~vata i mineralni i organski |ubriva, Vidoja Trpevski.

Toj veli deka vo najnovite svetski istraùvawa se spomenuva edna fiziolo{ka pos-ledica nare~ena stres na rastenieto kako posledica na nepovolnite ekolo{ki faktori. Me|u mnogubrojnite stresovi, edni od najgolemite se „temperaturniot stres” i „su{a- stres”.

„Umereno (blago poka~ena) temperatura (30-35 stepeni) po~nuva da vlijae vrz re-produktivnite organi kaj ìtnite kulturi i nekoi gradinarski, taka {to se pojavuva sterilnost kaj cvetovite i„abortusi” ”, veli Trpevski.

Zatoa e mnogu va`na mineralnata ishrana na rastenijata. Lo{iot balans na ishrana vlijae negativno vrz otpornosta na rastenijata kon ekolo{kite nepovolni faktori.

6 | MOJA ZEMJA

Federacijata na farmerite vo RM zapo~na proekt so francuskata organizacija AFDI okolu razmenata na iskustvata za proizvodstvo i kvalitet na mlekoto. Za taa cel grupa na farmeri ~lenovi na FFRM od gostivarskiot region mi-natiot mesec bea vo poseta na Francija kade {to imaa mo`nost da vidat kako se raboti i kako se proizveduva mleko od strana na franskuskite farmeri.

„Ona {to posebno ni ostavi vpe~atok e toa {to vnesuvaat novi tehnologii vo sto~arstvoto. Se primenuva kompjuterski na~in na molzewe, se odi na organsko proizvodstvo na mleko. Tajnata za organsko proizvodstvo se senoto koe ne se su{i na sonce tuku pod senka. Imaat i poseben i specifi~en na~in na hranewe na bikovi so cel da dobivaat kvalitetno meso”, veli Nuredin Abduli, ~len na UO na FFRM koj be{e del od delegacijata na FFRM vo Francija. Ona {to e karakteristi~no za zemjodelstvoto vo Francija e toa {to imaat golemi sto~arski farmi. Najmalata sto~arska farma ima 100 kravi.

Poseta na FFRM vo Francija

Paket-uslugi na FFRM

NASTANI

Razmena na iskustva za mlekoproizvodstvo

FFRM zapo~na so nova aktivnost za voveduvawe na smetkovodstvena evidencija na proizvodnite rezultati, tro{ocite i prihodite na nivo na farma. Osnovnata cel na ovoj paket na uslugi {to gi nudi FFRM e da se poddràt farmerite koi sakaat da vovedat sistem za evidencija na proizvodnite rezultati i tro{ocite na farma.

Za realizirawe na ovaa aktivnost vo FFRM e podgotvena smetkovodstvena tetratka vo koja{to farmerite }e moàt da vodat evi-dencija za svojata farma.

Vrz osnova na dobienite informacii farmerite }e moàt racionalno, efikasno i profitabilno da go planiraat proizvod-stvoto, da gi planiraat idnite aktivnos-ti i upotreba na sovremeni proizvodni tehniki za namaluvawe na tro{ocite za proizvodstvo i zgolemuvawe na prinosite, so {to }e se namali i cenata na zemjodel-skite proizvodi. So toa } e se zgolemi konkurentnosta i pazarnite mo`nosti na finalnite makedonski zemjodelski proizvodi.

Smetkovodstvo na farmaja na cel

kaat rma.RM vo

vi-

i o --

8 | MOJA ZEMJA

MINISTERSTVO ZA ZEMJODELSTVO, [ UMARSTVO I VODOSTOPANSTVO

„Po nekolkute sostanoci i konsultacii so pret-stavnici na melni~ko-pekarskata industrija i zemjodel-cite, Ministerstvoto za zemjodelstvo i predloì, a Vla-data gi prifati konkretnite merki za stabilizirawe nadoma{niot pazar so p~enica. So ovie merki }e se soz-dadat uslovi za navremen po~etok i kvaliteten otkup na p~enicata od novata rekolta”. Ova go istakna min-isterot za zemjodelstvo, {umarstvo i vodostopanstvo, Qup~o Dimovski, na sredbata so mediumite posvetena na poslednite merki na Vladata za za{tita na doma{niot pazar so p~enica i bra{no.

„Vladata donese odluka za vrzuvawe na uvozot nap~enica i bra{no so otkupeni koli~estva doma{na p~enica i ja utvrdi interventnata cena za p~enicata od novata rekolta koja }e ja otkupi dràvava za potrebite naAgencijata za stokovi rezervi. Soglasno odlukata, odno-sot na koli~estvata uvezena i otkupena p~enica e 1:3. Ovazna~i deka uvoznicite treba da otkupat tri kilogrami doma{na p~enica za da uvezat eden kilogram bez cari-na. Za bra{noto, pak, soodnosot e eden sprema ~etiri, odnosno za uvoz na eden kilogram bra{no, potrebno e dase otkupat ~etiri kilogrami doma{na p~enica”, re~e ministerot Dimovski. Za da se namalat koli~estvata nana p~p~enenicicaa nana p pazazararotot v voo pepeririodot na najjgolema ponuda i za da se osigura plasmanot na doma{noto ìto, Vladata,dodade ministerot, donese odluka do po~etokot na sep-

mvri Agencijata za stokovi rezervi za potrebite natemvri, Agencijata za stokovi rezervi za potrebite na temvri, Agencijata za stokovi rezervi za potrebite na dràvata da izvr{i interventen otkup na p~enica pocena od devet denari za kilogram. Koli~estvata {to }e gi otkupi Agencijata }e bidat definirani na edna od narednite vladini sednici.

MERKITE NA VLADATA ZA ZA[ TITA NA PÊNICATA

Premierot Nikola Gruevski i ministerot za zemjodel-stvo, { umarstvo i vodostopanstvo, Qup~ o Dimovski,

go postavija kamen-temelnikot na novata zgrada na Min-isterstvoto za zemjodelstvo, { umarstvo i vodostopanst-vo { to vo narednite 17 meseci } e se gradi na postojnata lokacija na Ministerstvoto vo Gradskiot park vo Skopje. Noviot objekt } e bide so osnova od 1.800 kvadratni metri i vkupna povr{ ina od 5.900 kvadratni metri raspredelena vo prizemje i tri kata. Za negova realizacija se obezbede-ni 4,5 milioni evra obezbedeni od Vladata na Republika Makedonija i Svetska banka preku Proektot za zajaknuvawe na zemjodelstvoto i pristap kon EU. Premierot Gruevski naglasi deka Ministerstvoto so godini funkcionira{ e na pet razli~ ni lokacii so { to otpo~ nuvaweto so grad-ba na ovoj objekt ima golemo zna~ ewe za Ministerstvo-to za zemjodelstvo, { umarstvo i vodostopans tvo i e od isklu~ itelna va` nost za zajaknuvawe na instituciona-lniot kapacitet pri implementacijata na politikata za razvoj na zemjodelstvoto i soo~ uvawe na Republika Makedonija so predizvicite vo procesot na podgotovka na zemjata za pristap kon EU. Vo noviot objekt, kako { to ka` a Gruevski, } e bidat smesteni site oddeli na Min-isterstvoto so { to } e se zgolemi nivnata efikasnost. Ministerot Dimovski poso~ i deka izgradbata na noviot objekt } e ovozmo` i uslovi za nepre~ eno i profesionalno izvr{ uvawe na rabotnite obvrski na vrabotenite vo Min-isterstvoto i podobruvawe na kvalitetot na uslugite kon zemjodelcite, zemjodelskite asocijacii i ostanatite korisnici na uslugite koi na edno mesto } e mo` at da do-bijat sè { to im e neophodno. Toj naglasi deka celiot proc-es za anga` irawe firmi za proektirawe, nadzor i izvedba na novata zgrada na Ministerstvoto e sproveden soglasno procedurite na Svetska banka i Pravilnicite za nabavki vo ramki na EBOR zaemi i IDA krediti od 2004 godina.

POSTAVUVAWE NA KAMEN-TEMELNIK NA ADMINISTRATIVEN OBJEKT NA MINISTERSTVOT

AVGUST 2010 | 9

PREZENTIRANI POLITIKITE ZA DOGOVORNO PROIZVODSTVO I ZA ZDRU@UVAWE NA PRESPANSKITE ZEMJODELCI

Regulirawe na trgovijata preku dogovorno proizvodstvo, otkup na zemjodelski proizvodi vrz osnova na pismen

dogovor, sklu~ en za minimum 50 procenti od realiziranite koli~ ini, najmalku 45 dena pred izvr{ uvaweto na otkupot, nudi noviot Zakon za zemjodelstvo i ruralen razvoj koj e na sila. Vo dogovorot mora da bide naveden vidot na zemjodel-skiot proizvod koj se prodava, negoviot kvalitet, cena i koli~ ina. Mora da se nazna~ i vremeto na va` nost na dogo-vorot, na~ inot i rokot na isplata na otkupenite koli~ ini, kako i odredbi za prestanuvawe i raskinuvawe na dogovorot. Ova im go prenese na zemjodelcite od Prespa, zamenik-minis-terot za zemjodelstvo, { umarstvo i vodostopanstvo, Perica Ivanoski, na Forumot za politika za kvalitet i zdru` uvawe koj se odr` a vo Resen. Prezentiraj} i ja zakonskata ramka za dogovornoto proizvodstvo toj istakna deka izmena na dogovorot za otkup, dogovornite strani mo` at da napravat najdocna 10 dena pred predavaweto na proizvodot od dogo-vorot. „To~ niot iznos na cenata se utvrduva najdocna na de-not na otkupot, vo ramki na dogovoreniot opseg, no zemaj} i ja predvid pazarnata cena. Ako taa e povisoka od maksimalno dogovorenata, otkupnata cena e onaa koja so dogovorot e maksimalno dogovorena. Ako, pak, e poniska od minimalnata vo dogovoreniot opseg, toga{ taa } e bide minimalnata vo dogovoreniot opseg”, re~ e zamenik-ministerot Ivanoski. Otkupot na zemjodelski proizvodi, dodade toj, se vr{ i

na otkupni mesta odredeni od otkupuva~ ot kade { to zadol` itelno se istaknuvaat cenite za sekoja katego-rija i kvalitetot na zemjodelskite proizvodi, najmalku 10 dena pred po~ etok na otkupot. „Isplatata na otkupenite koli~ ini se vr{ i najdocna vo rok od 30 dena od denot na ot-kupot. Dogovorot mo` e da predviduva i avansna isplata so isplata na ostatokot na vrednosta na proizvodot najdocna do 180 dena od denot na otkupot ili isplata na sredstva vo visina do 20% od vrednosta na proizvodot vo rok od 20 dena od denot na otkupot i rokot na isplata na ostatokot od vrednosta, ne podolgo od 180 dena od denot na otkupot. Proizvoditelot ne smee da sklu~ uva dogovor za koli~ ini na daden zemjodelski proizvod za koi ima sklu~ eno dogovor so drug otkupuva~ . Otkupuva~ ot e dol` en da go izvesti MZ[ V za sekoja izmena na odredbite od dogovorot vo rok ne podolg od osum dena od nastanatata izmena”, re~ e zamenik-minis-terot Ivanoski. Toj im objasni na proizvoditelite deka otk-up na zemjodelski proizvodi mo` e da vr{ i samo pravno lice koe e registrirano za prerabotka na zemjodelski proizvo-di i za vr{ ewe trgovija so zemjodelski proizvodi, a koe e zapi{ ano vo registarot na otkupuva~ i pri Ministerstvoto za zemjodelstvo. Soglasno Zakonot za zemjodelstvo i ruralen razvoj, pravnoto lice treba da e likvidno, odnosno da ima sredstva za otkup i da ima soodvetni objekti za vr{ ewe na otkup na zemjodelski proizvodi.

Regulirawe na pazarot so mineralno | ubre preku za-jaknati kontroli na proizvodstvoto, uvozot i pro-

metot, predviduvaat zakonskite predlog-izmeni { to bea predmet na javna rasprava organizirana od Fito-sanitarnata uprava pri Ministerstvoto za zemjodel-stvo, { umarstvo i vodostopanstvo. Zakonot za | ubriwa e donesen vo 2007 godina, soglasno EU direktivite, no poradi pre~ ki vo implementiraweto, se nametnuva potrebata od negovo menuvawe. Izmenite predviduvaat voveduvawe registri za proizvedenite, uvezenite i prepakuvanite | ubriwa, kako i za firmite-uvoznici, proizvoditeli i prepakuva~ i. Ova prakti~ no } e bidat klu~ nite kontrolni mehanizmi. Del od novite re{ enija se prepakuvaweto i registriraweto na zemjodelskite apteki koi } e prodavaat | ubriwa na malo. Momentno, proda` bata odi vo vre} i od po, na primer, 50 kilo-grami, a na zemjodelcite ~ esto, golemi koli~ ini ne im

se potrebni. Trgovecot, pak, ne smee da gi otvora za da meri pomalku. So izmenite } e se dade mo` nost za pre-pakuvawe na | ubriwata, no aptekite } e bidat obvrzani da ja prijavat ovaa dejnost. Vakvoto re{ enie im odi vo prilog na dvete strani. Postojniot Zakon se menuva i poradi ~ estite poplaki na zemjodelcite deka ima malverazacii vo odnos na uvezenoto | ubre osobeno od aspekt na kvalitet. Zavisno od tipot na prekr{ okot pri prometot so | ubriwata, noviot predlog-zakon predviduva pari~ ni kazni, za fizi~ ko lice od 500 do 1.000 evra, a za pravni subjekti od 3.000 do 10.000 evra. Uvoznicite, koi se generalno zadovolni od izme-nite, predlo` ija so novata regulativa da se precizira rokot za pravewe laboratoriski analizi na | ubreto pri uvozot, { to dosega ne be{ e slu~ aj. Spored niv, tok-mu analizite se naj~ esta pri~ ina za dolgoto ~ ekawe na grani~ nite premini.

IZMENI NA ZAKONOT ZA \UBRIWA

10 | MOJA ZEMJA

Normalniot razvoj na piperkata vo strumi~kiot region e tesno svrzan so klimatskiot faktor, t.e. razlikata pome|u dnevnite visoki temperaturi i no} nite niski temperaturi, rastenijata te{ko ja podnesuvaat poradi {to doa|a do nepravilen razvoj kaj listovite i cvetovite i podocna takvite rastenija ne se vo sostojba normalno da plodonosat.

Kurtovska kapija

Tehnologija za proizvodstvo

AGENCIJA ZA POTIKNUVAWE NA RAZVOJOT NA ZEMJODELSTVOTO

Pi{ uva: Dipl. in`. agr. Stojan Gligorov, APRZ Strumica

Pri odgleduvaweto na piperkata, kurtovskata kapija, kako na otvoreno, taka i vo za{titen pro-stor, vo tekot na vegetacijata ima potreba od niza merki so cel da se ovozmoì normalen raz-

voj i rastewe na piperkata. Kopaweto i pra{eweto na mladite rastenija se izveduva po vkorenuvaweto ili 15-20 dena po rasaduvaweto. Celta e razrovuvawe na gorniot ili povr{inski sloj, ovozmoùvawe na podobar toploten ili vozdu{en reìm, uni{tuvawe pleveli. Se prepora~uva i ma{inska obrabotka, no prethodno redovite treba da bi-dat precizno odredeni.

Naj~esto upotrebuvani sorti se: kurtovskata kapija, palane~ko ~udo, amfora, slonovo uvo. No, vo praktikata treba da se zasadi sortata {to ja bara sopstvenikot na pre rabotuva~kiot kapacitet vo zavisnost od tipot na proizvodstvoto (su{ewe, kiselewe, ajvar,...).

Edna od osnovnite merki pri odgleduvaweto e navodnu-va weto. Pove} eto od proizvoditelite pravat ogromni gre{ki vo na~inot ili odreduvaweto na vremeto na na-vod nuvawe. Dosega{nata praktika pokaùva deka se na-vod nuva bez prethodno izvr{ena analiza na vodata, a naj-~esto navodnuvaweto e po brazdi i sistem kapka po kapka. Zadocne to ili, pak, prekumerno navodnuvawe lo{o se od-ra zuva na razvojot na rastenieto, a podocna i na samiot pri nos i kvalitet. Mnogu e bitno navodnuvaweto da se vr-{i vo ranite utrinski ~asovi ili docna nave~er bidej} i dnevnite temperaturi se mnogu visoki i pri doa|awe na vodata vo dopir so korenoviot vrat se sozdavaat uslovi za pojava na parazitski zaboluvawa.

Po obilnite vrneì na podra~jeto se zabeleàni mnogu golemi {teti pri {to nekoi od rastenijata ili povr{ini celosno propadnaa. Tamu kade {to navodnuvaweto se izvedu-va preku sistem kapka po kapka, se regulira i vla`nosta, a se upotrebuvaat i |ubriva za prihranuvawe.

Normalniot razvoj na piperkata vo strumi~kiot re-gion e tesno svrzan so klimatskiot faktor, t.e. razlikata pome|u dnevnite visoki temperaturi i no} nite niski tem-peraturi, rastenijata te{ko ja podnesuvaat poradi {to doa|a do nepravilen razvoj kaj listovite i cvetovite i podocna takvite rastenija ne se vo sostojba normalno da plodonosat.

AVGUST 2010 | 11

na kvalitetna piperka

\ubreweto vo praktikata se sproveduva bez analiza na po~vata. Obi~no se dodava arsko |ubrivo pred esenskoto orawe, pred seidba mineralni |ubriva NPK i prihranuvawe so kalium i kalcium.

Prepora~uvame koli~inata na mineralnite |ubriva da se odreduva vrz baza na potrebite i sodr`inata na hran-livi materii po izvr{enata analiza na po~vata.

Prihranuvaweto e mnogu va`na agrotehni~ka merka. Potrebni se barem dve prihranuvawa, a za prinos od nad 35 t/ha potrebno e i treto prihranuvawe. Prvoto se izveduva okolu 20 dena po rasaduvaweto so azotno |ubrivo, na pr. KAN, okolu 250-300 kg/ha. Vtoroto e 20 dena po prvoto so kombinirani |ubriva NPK, so 200 kg/ha KAN i 200 kg/ha 10-30-20 ili 15-15-15. Ako ima potreba od treto prihranuvawe, toga{ se odi kako vo prethodnoto prihranuvawe.

Za{titata vo dosega{nata praktika na proizvoditelite naj~esto bazira{e na sopstveni iskustva, poradi {to nasta-nuvaat golemi {teti, no tamu kade {to proizvoditelite ba-raat za{titata da bide pod nadzor na stru~no lice, rezul-tatite se vidlivi. Se prepora~uva sredstvata za za{tita na piperkata da se koristat koga uslovite vo sredinata se pogodni za razvoj i pojava na bolesti i {tetnici. Za bol-estite, pred sè, prepora~uvame da se koristi nezarazena po~va i voda, dodeka koga ima pojava na virusi, najdobro po pojavata na vektorite na virusi (vo{ki, cikadi, tripsi) da se izvr{i tretirawe so kontaktni insekticidi.

Naj~esti bolesti na piperkata vo strumi~kiot region se polegnuvawe na rasadot (Rhizostonia solani, Pythium sp.), plamenica na piperkata (Phytophora capsici), verticili-oznoto venewe (Verticillium albo-atrum), virus na mozaikot na krastavicata (CMV), virus na mozokot na tutunot (TMV). Najva`ni {tetnici na piperkata se lisnite vo{ki (Myzus persicae, Aphis gosipii), lisnite sovici (Mamestra brassicae, M.oleraceae), belokrilka, trips, itn.

Preporaka za odgleduvawe na kurtovskata kapija: da se organizira proizvodstvoto isklu~itelno

vrz baza na odnapred sklu~eni dogovori so prerabotuva~kite kapaciteti.

12 | MOJA ZEMJA

Mitat Ismailovski od Budakovo, MogilaGRADINARSTVO

Mitat Ismailovski od selo Bu-da kovo, op{ tina Mogila, za prv pat ovaa godina poseal indus-triski domati na pet hektari.

Ovoj 45-godi{ en zemjodelec obrabotuva okolu 300 hektari zemjodelska povr{ ina, od koja 270 hektari dr` avno i 30 hektari privatno zemji{ te. Toj veli deka idejata da posee industriski domati proizle-guva od obezbedeniot plasman vo Domat-arata vo Bitola, no i poradi toa { to go odbral istiot vid na domat { to taa go proizveduva i prerabotuva.

Tehnologija na proizvodstvo

„Domatite se seat od 15 mart do 1 maj, a stasuvaat za berba za 100 dena. Zemjodelska-ta povr{ ina treba da bide dobro izorana najmalku tri pati. Isto taka, treba da bide na| ubrena so 15:15:15 (pet vre} i na eden hek-tar). Pred seidba, povr{ inata treba da se za{ titi od pleveli i se pominuva so valjak za da se izramni povr{ inata.

Potoa, so pnevmatska sealka (vakuum-ska) se seat domatite. Pnevmatskata se al-ka e univerzalna, dopolnitelno se kupu-

vaat ~ etiri plo~ ki koi se specijalni za seewe na domatot na odredeno rastojanie i dlabo~ ina. Vo slu~ ajov, taa se nagoduva da go pu{ ta domatot vo zemjata na ~ etiri santimetri (ne podlaboko bidej} i seme to mo` e da skape. Rastojanieto me| u redo vi-te treba da iznesuva najmalku 70 san ti-met ri, a od koren do koren 30 sm. Se meto tre ba da nikne za okolu 8-10 dena, zavisno od vremenskite uslovi. Otkoga } e nikne se meto i } e dostigne visina od okolu 10 sm., domatite se kopaat so pra{ a~ i ili ku-lti vatori postaveni na traktor. Koga } e napravat 20 santimetri, povtorno se op-ra { uvaat protiv insekti i se prihranuva-at preku listovite.

Poslednoto prihranuvawe e vo peri-odot pred cutewe i se izvr{ uva preku li-stovite. Navodnuvaweto e preku brazdi. Sekoj vtor red se trapi, a ne sekoj red, za-toa { to na vakov na~ in domatite nema at uslovi da skapat vo voda”, vaka Isma ilov-ski nakratko ja opi{ a tehnologijata na odgleduvawe industriski domati.

Od pet hektari zemjodelska povr{ ina, Ismailovski planira da sobere okolu 250

tona industriski domati i da zaraboti okolu 950.000 denari. Toj otkriva deka sklu~ il dogovor so fabrikata za domati od Bitola. Semeto go dobil od fabrikata, besplatno, dodeka | ubreto i za{ titnite sredstva isto taka gi dobil od fabrika-ta, no pla} aweto } e go realizira otkoga } e gi predade domatite. Dokolku godinava sè odi spored planiranoto, ovoj zemjode-lec vo idnina planira da go pro{ iri proizvodstvoto na industriski domati.

Ismailovski pojasnuva deka se odlu~ il da see domati, a ne da gi sadi, kako { to pravat site zemjodelci, zatoa { to e pole-sno za rabota. „Poekonomi~ no e direktno da se see, otkolku da se sadi, korenot e pojak i bara pomala upotreba na za{ titni sredstva, za razlika od sadeweto koga rastenieto treba da se rasaduva i da se anga` ira rabotna raka. Na vakov na~ in se za{ teduva vreme i rabotna raka. Od see-we, pa sè do berba, site operacii mo` e da gi zavr{ i eden ~ ovek. A, pette hektari se seat za eden ~ as. Dopolnitelna rabotna raka } e anga` iram samo za berbata”, nè uveruva Ismailovski.

Za{ teda na vreme i rabotna raka. Od seewe, pa sè do berba, site operacii mo` e da gi zavr{ i eden ~ ovek. A, pette hektari se seat za eden ~ as. Od pette hektari zemjodelska povr{ ina, Ismailovski planira da sobere okolu 250 tona industriski domati i da zaraboti okolu 950.000 denari

Pi{ uva: Marija Kotevska

12 | MOJA ZEMJA

AVGUST 2010 | 13

Modrite patlixani aktuelni od prolet do esen GRADINARSTVO

Pi{ uva: Antoanela Dimitrievska

Modrite patlixani se vkusen zelen~ uk koj e prisuten na doma{ nite trpezi vo tek-ot na skoro celata godi-

na, no najbarani se vo leto, za tra di-cionalniot pe~ en makedonski pin xur, i naesen, za makedonskiot ajvar. Seka-ko, toj e dominanten vo malixanoto, vkusen specijalitet sli~ en na ajvar-ot, sostaven del e na makedonskata mu-saka, no se podgotvuva i kako pohuvan i pr` en i na u{ te desetici na~ ini i vo vkusni specijaliteti.

26-godi{ niot Ivan Ocedov od Veles e proizvoditel na modar patlixan. Proizvodstvoto na modrite patlixani vo semejstvoto na ovoj mlad bav~ anxija e tradicija koja se prenesuva od koleno na koleno. Toj objasnuva deka modriot patlixan vo negovoto poznato vele{ ko semejstvo, Ocedovi, se sadi ve} e tri-eset godini. „Vo mesnosta Bav~ i vo Re~ ani go sade{ e dedo mi, sè u{ te go odgleduva i tatko mi, Andreja, a sega i jas. Veruvam deka ovaa tradicija } e ja prodol` i i mojot dveipolgodi{ en sin, Andreja”, veli Ivan.

Toj pojasnuva deka vo tekot na godi-nata tie imaat dve proizvodstva, pro-letno - letno i letno - esensko. Prvoto e isklu~ itelno pod folii, a vtoroto na otvoreno, vo bav~ a. „Podgotovkite

za prvoto proizvodstvo pod folii, odnosno seeweto na modrite patlixa-ni go zapo~ nuvame vo fevruari, a se rasaduva vo mart. Prvata berba e okolu 15 maj, a bereweto trae sè do 20 avgust. Inaku, modriot patlixan se sadi na rastojanie od 40 - 50 sm pome| u kore-nite i 60 sm pome| u redovite”, objas-nuva Ocedov. Toj ima tri folii od koi sekoja e dolga 25 metri, a { iroka pet metri i se opremeni so sistem kapka po kapka. „Investicijata e skapa, no ako dobro go obraboti{ rastenieto (a treba i dva pati da se skopa), mo` e od eden koren da se dobie rod od 15 do 20 modri patlixani vo tekot na ber-bata koja{ to trae dva meseca. Ili, vo prosek, od eden koren ima rod okolu tri kilogrami. Modrite patlixani ~ esto dostignuvaat golemina i do 700-800 grama i od eden takov pat-lixan mo` e da se podgotvi cel ru~ ek”, raska` uva mladiot bav~ anxija. Za mo-drite patlixani { to gi sadi v bav~ a semeto go frla na 15 april, a okolu 10 juli gi rasaduva na bav~ ata. Od fr-laweto na semeto do rasaduvaweto mora da pominat 50 dena. So berba vo bav~ ata po~ nuvaat po 20 avgust i se bere sè do prvata slana, nekade do oktomvri. Patlixanot vo toj period glavno se kupuva za podgotovka na ajvar

i druga zimnica. Ocedov veli deka mo-driot patlixan mora da se prska za da se za{ titi od { tetnikot poznat kako zlatica, koj go jade cvetot. „Mora da se prska na dve nedeli, bidej} i samo taka mo` e da se za{ titi modriot patlixan. Na{ ite stari porano ne prskale, no sè bilo zdravo i nemalo vakvi { tetnici”, veli Ivan. Trite folii se prostiraat na { est dekari, a vo bav~ ata ima u{ te 400 kvadratni metri so modri patlix-ani. Od edna folija bere vo prosek po dva tona, a vkupno bere okolu 6,5 tona. Prodava glavno na vele{ kiot pazar i na golemo po piqarite niz gradot i sekade kade { to ima pobaruvawe za modriot patlixan. Ocedov pojasnuva deka ako se ima volja za rabota, no i ako vredno se raboti zaedno so celoto semejstvo, od modriot patlixan mo` e i pristojno da se zaraboti i ` ivee.

AKO DOBRO SE ODGLEDUVA RASTENIETO,

EDEN KOREN MO@E DA DADE ROD OD 15 DO 20 MODRI PATLIXANI, VO TEKOT NA DVA

MESECA, KOLKU [ TO TRAE BERBATA. ILI VO PROSEK, OD EDEN KOREN SE

DOBIVA OKOLU TRI KILOGRAMI ROD. MODRITE PATLIXANI ~ ESTO

DOSTIGNUVAAT GOLEMINA I DO 700-800 GRAMA

РОД ОД ЕДЕН КОРЕНКИЛОГРАМИ

14 | MOJA ZEMJA

Spored sega{nite propisi, plodot od fenikulumot vo proda`ba treba da gi ispol-nuva ovie uslovi: sodrìna na voda do 12%; sodrìna na pepel do 9,5%; pepel ner-astvorliv vo kiselina ne pove}e od 2,5%; vo zrnoto treba da sodrì najmalku 2,0 ml isparlivo maslo vo 100 grama zrna, a melen najmalku 1,6 ml isparlivo maslo; drugi primesi ne pove}e od 2 %.

Makedonija – pogodna za

proizvodstvo na anason

Fenikulumot e lekovito, aromati~no, za~insko rastenie. Semeto (Fo-en iculi fructus) od ova

rastenie sodrì okolu 2-7% ete-ri~ni masla, okolu 18% obi~no ma-slo, okolu 20% proteini i okolu 5% {e}er. Esencijalnoto maslo (aetheroleum Foeniculi) se sostoi glavno od anetol (50-60%) i fen-han (20%). Masloto i semeto od fenikulum se koristat vo medici-nata protiv poduenost, za zajaknu-vawe na apetitot i za lekuvawe na respiratorni zaboluvawa. Vo parfimerijata i kozmetikata se koristi za ~uvawe miris, toalet-na voda, za pravewe pasta za zabi. Vo prehranbenata industrija se koristi za pravewe rakija-ana-sonka, mastika, likeri, bonboni, gumi za xvakawe itn. Anetolot mu dava prijaten miris na masloto i sladok vkus, ima profilakti~ka i antisepti~ka mo}. Narodot prig-otvuva i ~aj za lekuvawe na organ-ite za varewe i di{ewe. Maslen-ite poga~i se koristat za ishrana na dobitokot.

Rastenieto {to kaj nas, vo Make-donija, go narekuvame anason ne e anason vo botani~ka smisla, tuku e krupnosemen varietet na feniku-lumot (Foeniculum vulgare var. dulce). Imeno, vistinskiot botani~ki vid na anason (Pimpinella anisum L), iako pripa|a na istata familija (Api-aceae; {titocvetni), ima poinakva morfologija, plodot e positen, a gi sodrì istite eteri~ni masla kako i fenikulumot.

Fenikulumot denes se odgleduva na golemi povr{ini vo cen-tralna i ju`na Evropa, aziskite zemji (Indija, Kina, Japonija), Afrika (oazite na Sahara), Brazil i Argentina. Svetskoto proizvodstvo na fenikulum, anason i korijander se ceni na okolu 500 iljadi toni. Najgolemi proizvoditeli na seme, voed-no i izvoznici, se Sirija, Iran, Turcija, Maroko i drugi medit-eranski zemji.

Vo Makedonija glavno se odgleduva vo centralnite i ju`nite delovi, a osobeno vo po{irokoto podra~je na Veles. Na{ata zemja ima povolni uslovi za odgleduvawe na fenikulum. Za àl, to~nite povr{ini na koi se odgleduva ova rastenie, oficijalnata statistikata ne gi beleì. Fenikulumot (Foenic-ulum vulgare var. dulce) koj se odgleduva kaj nas e zastapen preku dvegodi{ni ili trigodi{ni mesni sorti - populacii. Veget-acijata na ednogodi{niot fenikulum e relativno dolga i trae od 125 do 130 dena i se slu~uva semeto da ne sozree, pa zatoa proizvoditelite se orientirani kon pove}egodi{no odgledu-vawe na edna ista povr{ina.

Agrotehnika na fenikulum za zrnoEkolo{ki uslovi. Fenikulumot e toploqubivo rastenie i

za ontogenetskiot razvoj bara umerena klima so topli leta i blagi zimi. Semeto po~nuva da rti na temperatura 6-8°C, a na-jgolema rtlivost ima na 15-16°C. Za vreme na vegetacijata se potrebni povisoki temperaturi, osobeno vo cvetaweto koga za nego najdobra temperatura e 20-22°C. Ako za vreme na cvetawe-to zaladi ili pri do`dlivo vreme oploduvaweto e necelosno, prinosot e pomal. Pri dolgi su{ni periodi nastanuva aborti-rawe na cvetovite. Vla`nost e potrebna i pri niknuvaweto na semeto. Solidni prinosi se dobivaat na rastresiti i umereno plodni po~vi. Pesoklivi i glinesti po~vi ne se pogodni.

Agrotehnika. Fenikulumot nema posebni barawa vo odnos na pretkulturata, no prioritet se dava na ìtnite kulturi. Imeno, po ètvata na ìtata ima dovolno vreme za sprovedu-vawe na agrotehni~kite merki. Pretkulturite ne treba da se od edno isto semejstvo (na primer, morkov, magdonos, kopar itn.) poradi toa {to imaat zaedni~ki {tetnici, bolesti i poradi dominantnite plevelni vidovi. Osobeno e va`no po~vata da ne e zarazena so svilarka. Na istoto mesto fenikulum moè da se odgleduva samo po 3-4 godini.

\ubrewe. Visok prinos na seme i eteri~no maslo se postignuva samo so pravilno |ubrewe na po~vata so |ubriva koi obi~no sodràt fosfor i mnogu malku azot. Zgolemenite dozi na azot predizvikuvaat pojak razvitok na zelena masa na smetka na semeto. \ubrivoto, fosfor i kalium, se vnesuva vo po~vata

Pi{uva: prof. d-r Zlatko Arsov

Spored sega{nite propisi plodot o

NadnaslovRUBRIKA Sovremeno odgleduvawe na fenikulumGRADINARSTVO

Rastenie

Socvetie

Seme

AVGUST 2010 | 15

od naesen, a azot naprolet pred seidbata i toa vo koli~estva 30 kg/ha azot, 80-100 kg/ha fosfor i 40-60 kg/ha kalium.

Podgotovka na po~vata. Za da ponikne brzo i ramnomerno, na fenikulumot mu e potrebna dobro obrabotena po~va so mnogu vlaga. Zadolìtelno se vr{i dlaboko esensko orawe, dodeka naprolet se vr{i plitko orawe i pretseidbena obrabotka na po~vata.

Seidba. Fenikulumot ima relativno dolga vegetacija i za-toa mora da se see {to e mo`no porano vo prolet, do sredinata na mart. Sekoe odloùvawe na seidbata po pravilo go namaluva prinosot. Kaj nas ne moè da se nabavi sertificiran semenski materijal, pa za seidba se koristi seme od prethodnata godina (so 94% ~istota, minimum 75% rtlivost i 14% vla`nost i bez seme od svilarka-kuskuta). Seeweto se vr{i ra~no na ras-tojanie pome|u redovite od 40 do 50 sm pri {to na dolìnski metar se seat 50-70 semki ili seidba vo t.n. gnezda ili ku}i~ki na rastojanie od 40x40 sm ili 50x30 sm so pu{tawe na nekolku semki vo edno gnezdo na dlabo~ina 3-4 sm. Pri seidba vo redovi se potrebni 10-12 kg/ha seme, a pri gnezdova seidba se potrebni okolu 7 kg/ha seme. Posean vo redovi, fenikulumot mora da se proret~uva na 20-30 sm, a posean gnezdovo se proret~uva na 2-3 rastenija bidej}i se razgranuva i na rastenijata im treba mnogu prostor.

Nega na posevot. Negata na posevot se sveduva na dve plitki okopuvawa. Prvoto e otkako rastenijata }e dostignat viso~ina 10-15 sm, a vtoroto otkako rastenijata }e dostignat viso~ina od 30 sm, pri {to i malku se zagrnuvaat. Sovreme-nite soznanija prepora~uvaat pointenzivna nega koja{to treba da zapo~ne vedna{ po seidbata, a pred poniknuvaweto. Za{titata od pleveli se vr{i so kombinacija na „metolak-lor” i „prometrin” (3+2 kg/ha), vo kombinacija so kultivacija na po~vata. Pri dopolnitelna pojava na pleveli za{tita se

vr{i so „linuron” (2 kg/ha). Ako se pojavat tesnolisni plev-eli, se primenuvaat soodvetni graminicidi. Od maj, koga fe-nikulumot intenzivno raste i gi zatvora redovite, sè do èt-vata, pove}e ne se potrebni merki za za{tita od pleveli. Ako se pojavat {tetni insekti, za{titata se vr{i so preparati na baza na „dimetoat” (0,5-1,5 litar preparat/ha). Vo slu~aj na napad na svilarka – ako napadot e mal, se vr{i kornewe na tie rastenija, a ako napadot e pojak, se tretira na zarazenite mesta so „parakvat” ili „dikvat”. Vo merkite na nega pripa|a i sreduvawe na nasadot po ètvata.

@etva. Semeto od fenikulumot sozreva neramnomerno. Vo na{i uslovi se bere ra~no, obi~no dva pati. Prv pat vo sredi-nata na avgust, a vtoriot kon krajot na septemvri. Prviot pat se otsekuvaat {titovite, a vtoriot steblata i se ostavaat vo otkosi. Po potsu{uvaweto se vr{i na obi~ni vr{alki ili so gazewe, po {to treba da se vee. Vremeto na ètva e koga na semeto }e se pojavat nadol`ni sivi linii, a bojata preo|a od zelena vo òltenikavozelena. Esenskite do`dovi i rosata ja menuvaat bojata kon siva i takvoto seme, iako po sodrìnata e ednakvo kvalitetno, na pazar e pomalku ceneto. Prinosot na seme, so ogled na toa deka se odgleduva pri niska agrotehnika i na siroma{ni po~vi, e relativno nizok i iznesuva 600-900 kg/ha. Pri povisoka agrotehnika se evidentirani prinosi od nad 1.200 kg/ha. Na golemi povr{ini ètvata se izvr{uva so ìten kombajn, ednokratno (so zatvorawe na izlezniot otvor na vozdu{nata struja od ventilatorot). Mehanizmot za berewe (heder) treba da se podigne taka {to steblata gi kosi pod dolnite cvetovi na povr{ina od 70 do 80 sm na po~vata. @ et-vata treba da po~ne koga se sozreani 50-55% od plodovite, bidej}i taka semeto pomalku se osipuva. Po ètvata vedna{ se otstranuvaat primesite i {turite zrna, a po potreba moè da se vr{i i dosu{uvawe na temperatura od 38°C.

Karanfil~e-klin~iwa 20 Grama

Mastikos 30 Grama

Pepermint 4 Paket~iwa

Vanila vo stap~iwa 2 Stap~iwa

Fenikum-anason 4 Kilogrami

Morski orev~iwa 1 Par~e

Kromid 2-3 glavici

Klav~iwa 2-3 par~iwa

Jaglen - drven 2-3 grsta

[e}er vo kocki 1 kilogram

Med 1 kilogram

Na~in na rabota:

Vo kazanot se stavaat 100 litra rakija-doto~ka so ja~ina od 25 do 30 Celziusovi stepeni.Rakijata moè da bide grozdova, ovo{na ili me{ana. Vo rakijata se stava anasonot 10-13 ~asa pred vareweto za da nababri.Morskoto orev~e se tol~i, kromidot se se~e na ~etiri dela i zaedno so 1, 2, 3, 4, 8 i 9 se stavaat vo kazanot so rakijata. So medot se prema~kuva vnatre{nata strana na poklopecot od kazanot.[e}erot vo kocka se stava vo ~orap zaka~en na vulata, taka {to rakijata te~e niz nego.Vnimanie: Koga }e prote~e bela rakija da se prekine so varewe-to (najdocna po 2-3 litra otkoga }e prote~e belata rakija).

Mastikata, tradicionalen alkoholen pijalak na ovie prostori (na gr~ki: uzo, na turski: jeni raki) e rakija na koja pri pe~eweto e dodaden fenikulum, malku mastiks smola i drugi za~ini. Koga vo mastikata }e se stavi voda, pobeluva i se razviva prijaten miris. Mastikata moè da bide i korisna napivka, ako se konsumira vo mali koli~estva.Proveren recept za mastika

Nasad fenikulum vo cvetawe Nasad fenikulum pred cvetawe

Jasmina Velkovska od Jurumleri GRADINARSTVO

BLITVATA I RUKOLATA GO OSVOJUVAAT

MAKEDONSKIOT PAZARPi{ uva: Monika Risteska

Blitva od sortata „Franchi” i rukola od sortata „Coltivata” se del od gradinata od okolu eden hektar na Jasmina Velkovska od Jurum-leri, edna od retkite makedonski zemjodelci koi ne se pla{ at od rizik. Tokmu Velkovska e edna od prvite koi zapo~ naa da odgledu-vaat blitva i rukola na na{ ive prostori i re~ isi edinstvenata

koja proizvodite { to gi prodava gi odgleduva samostojno, so sopstven trud i maka, ne vr{ ej} i otkup od drugi proiz-

voditeli: „Blitvata ja sadam ve} e 15 godini, a ruko-lata { est godini”, veli Velkovska. „Jas bev prvata

{ to ponudi rukola na pazarot”, dodava taa.

Za ` al, makedonskoto naselenie sè u{ te ne gi poznava dovolno ovie kulturi. „Rukolata najprvo ja otkupuvaa restoranite, a na tezg-ite e aktuelna vo poslednive tri godini”, istaknuva Velkovska. Taa proizveduva i drug vid na zelen~ uk, kako i bilki, bidej} i kako { to samata tvrdi, podobro e da se ima pogolema i

raznovidna ponuda, no vo pomali koli~ estva. Sepak, Jasmina e zadovolna od pobaruva~ kata

na novitetite, bidej} i sekojdnevno prodava po 30-40 kitki od ovie kulturi. Za kvalitetot na kit-

kite: blitva i rukola, pa{ kanat, celer, dajkon, prokeq, bosilek, nane, magdonos, kopar, kako i trupki vo esenskiot pe-

riod, no i morkov i cveklo vo tekot na celata godina - Jasmina garantira deka gi odgleduva na priroden na~ in. „Se trudam da ne koristam { tetni preparati za za{ tita, a i | ubrivoto { to go koristam ne e ve{ ta~ ko, tuku { talsko”.

So mala pomo{ od svoeto potesno semejstvo, svoite proizvodi Velkovska gi podgotvuva sekoja ve~ er za nautro u{ te od sedum ~ asot sve` i da gi naredi na svojata tezga na Zelenoto pazar~ e vo Skopje. Iako od edna kitka rukola i blitva taa zarabotuva samo 10 denari, a kirijata za tezgata zaedno so pridonesite ja ~ inat duri 10 iljadi denari mese~ no, sepak taa uspeva da zaraboti sredna mese~ na plata, pa duri i da si dozvoli letuvawe na more, { to svedo~ i za nejzinata posvetenost na rabotata.

Koga stanuva zbor za tehnologijata na proizvodstvo, Velk-ovska za svoite kulturi veli: „Ne se te{ ki za odgleduvawe, no rukolata moram da ja sadam tri pati godi{ no, bidej} i taa e ednogodi{ na i koga vremeto zaladuva se pojavuva seme”. Blitva-ta i rukolata gi odgleduva pod folii, koi gi pokriva so zeleni konopni mre` i, za da gi za{ titi od jakite son~ evi zraci vo let-niot period, a gi navodnuva so sistemot „kapka po kapka” sekoja ve~ er, isto kako i ostanatite nejzini kulturi.

Ovaa mlada zemjodelka prepora~ uva da konsumirame { to e mo` no pove} e zelen~ uk: „Vo letniot period blitvata pretstavuva ide-alna zamena za spana} . Od nea mo` e da se napravi sarma, pita, pa i ~ orba, a rukolata, pak, e najdobro da se jade vo sve` a sostojba vo vid na salata. Najidealna e vo kombinacija so marula ili domat, a u{ te podobra dokolku se za~ ini so maslinovo maslo i susam”.

Na{ ata sogovorni~ ka ne se ` ali od svoeto zanimawe iako e anga` irana re~ isi od utro do mrak. „Ne e lesno, no za zdravo ` iveewe, treba zdravo rabotewe!”

„ZA ZDRAVO @IVEEWE TREBA

ZDRAVO RABOTEWE, A ZA USPEH NE TREBA STRAV OD RIZIK DA SE ISPROBA

NE[ TO NOVO”, TVRDI VELKOVSKA, EDNA OD RETKITE @ENI

POSVETENI NA ZEMJODELSTVOTO

Cvetot na rukolata izgleda i mirisa prekras-no, no specifi~ niot vkus na ova rastenie e ona { to i dava neodoliv akcent na sekoja salata.

Velkovska naj~ esto koristi ra~ na sealka

Zemjodelstvoto e prvata profesija na ovaa 36-godi{ na ` ena koja{ to ja raboti so mnogu qubov i posvetenost ve} e 18 godini

OVO[ TARSTVOPredizvik na Stev~ e Andonov

Mladiot farmer Stev~ e Andonov od Mus tafino na 10 dekari odgleduva mod ri slivi na organski na~ in. Ando-nov, koj e ~ len na zemjodelskata koope-

rativa DEMETRA i zdru` enieto na organski proizvoditeli Ov~ epolski Eko-proizvod, ve li deka od zemjodelstvoto mo` e da se ` ivee i pod-dr { ka za toa ima i od svojata sopruga i trite de-ca. @elbata za zanimavawe so ovo{ tarstvo toj ja nas ledil od svojot tatko.

„U{ te kako dete so tatko mi sadev jabolka, kru-{ i, malini, vi{ ni i toa mo` am da ka` am deka mi e vo krvta. Sega re{ iv samostojno da se zanimavam so toa i se opredeliv za odgleduvawe na modri sli vi na organski na~ in. Ovaa godina e treta i mome ntno ja o~ ekuvam prvata berba od eden hektar pov r{ ina”, veli Andonov. Toj od slednata godina o~ e kuva zarabotuva~ ka i se nadeva deka } e izvezu-va organska modra sliva kako kreiran makedonski brend i na stranskite pazari.

Stev~ e ima dobieno sertifikat za organsko pro izvodstvo. Toj modrite slivi gi tretira so or-ganski | ubriva.

„Organskite ovo{ ni drvca najmnogu nega ba-raat vo tekot na proletniot period, pri { to e potrebna posebna i intenzivna nega so preparati dozvoleni od sertifikacionoto telo. U{ te pri samoto sadewe se stava po edna lopata arsko | ubre pome{ ano so zemja. Slednata godina, na sekoe drvce se stava po 3-4 lopati pregoreno ov~ o | ubre.

Treba da se navodnuva na sekoi 15-20 dena. Ovaa godina, isto taka, pome| u redovite zasadiv treva koja{ to } e pomogne za stabilnosta na po~ vata i nejzino dopolnitelno | ubrewe”, objasnuva Andonov.

Spored nego, golem problem za malata po bar u-va~ ka na organski proizvodi e toa { to na make-donskiot pazar potro{ uva~ ite sè u{ te ne razli-kuvaat organski od neorganski proizvod.

ORGANSKA MODRA SLIVA

– MAKEDONSKI BRENDOrganskite ovo{ ni drvca najmnogu nega baraat vo

tekot na proletniot period, pri { to e potrebna

posebna i intenzivna nega so preparati dozvoleni

od sertifikacionoto telo

Pi{ uva: Biljana Petrovska - Mitrevska

AVGUST 2010 | 17

Stev~ e Andonov ima sertifikat za organsko proizvodstvo

10 dekari zasadeni so modri slivi

18 | MOJA ZEMJA

NadnaslovRUBRIKA

Slatkoto oddivi smokvi – makedonskispecijalitet

Smokvata, eden od najstarite ovo{ni vidoviOVO[TARSTVO

Vo jugoisto~niot del od Makedonija vo koj spa|aat op{tinite Dojran, Gevgelija, Valandovo i Bogdan-ci, vladee suptropskata klima i blagodarej}i na nea vireat i divite i pitomite smokvi. Povolnata

ekolo{ka sredina, ~istiot vozduh, zdravata voda koja se ko-risti duri i za piewe ovozmoùvaat ovie ovo{ki da imaat vrven kvalitet.

Divite smokvi se osobeno interesni za doma}inkite zatoa {to od niv moè da se podgotvi neverojatno vkusno

slatko koe ima specifi~en vkus, ubav miris i privle~na zelena boja. Slatkoto od divi

smokvi se koristi vo kulinarstvoto za pravewe rolati, bombici, torti i razni ovo{ni kola~iwa. Specifi~en vkus mu dava na sladoledot od vanila koj moè da bide pro{aran tokmu so slatkoto od

divi smokvi.Za razlika od pitomite smokvi koi se

berat vo avgust i nivnoto meso e crveno, div-ite smokvi ne zreat, mesoto im e belo i se berat od

sredinata na april do krajot na maj.So cel da se vratime na konsumiraweto darovi od priroda-

ta i da go prikaème i spodelime tradicionalniot recept na slatkoto od diva smokva, godinava vo april se organizira mani-festacijata „Promocija na slatko od diva smokva”.

Slatkoto od diva zelena smokva pretstavuva tradiciona-len makedonski desert tipi~en za jugoisto~nite predeli na dràvata.

Voda, {e}er, divi smokvi i malku limontuz. Toa e osnovniot recept za slatko od smokvi. No, tajnata na magijata {to ja

ima slatkoto ne ja znaat nitu vrvnite svetski kulinari. Slatkoto od diva smokva vleze na listata na za{titeni proizvo-di, za {to golem udel imaat gostite od Italija, koi }e go promo-viraat niz celiot svet, a nekolku èni koi go podgotvuvaat ova slatko }e u~estvuvaat na pove}e me|unarodni saemi za hrana.

Na smokvite im se ~istat dr{kite i se produp~uvaat so igla za pletewe. Se varat vo devet vodi (koga vodata } e zovrie, se istura – postapkata se povtoruva devet pati). Se stavaat smokvite vo cedalka (|er|ev). Se po d gotvuva {erbet od 3 kg {e}er i voda kolku da go pokrie {e}erot. Koga }e zovrie, se stavaat obarenite smokvi. Se vari dodeka {erbetot da dobie gustina. Tenxereto se pokriva so mokra krpa. Vo teglite se sobira ladno, vo sekoja tegla se stava par~ence limon.

Zreli smokviVo Gevgelija, pak, se odrùva „Smokvijada”. Ovaa manifest-

acijata e posvetena na ukrasnoto drvo smokva, koe{to e prisutno vo sekoj dvor vo Gevgelija, kako i na golemi zasadeni povr{ini. Smokvite se rasko{ni drvja so golemi rastresiti kruni, so pre-poznatlivi petodelni, dlaboko zase~eni listovi, sli~no kako na divite smokvi. Vo ovoj del prete`no se odgleduvaat edno-rodni sorti koi sozrevaat i se berat od sredinata na avgust. Plodovite se mesesti, so masa od 40 do 60 grama i so crveno meso. Smokvite se berat ra~no, poradi neramnomernoto zreewe. Plodot se koristi sve`, preraboten kako slatko ili marmalad, a vkusni se i kako suvi plodovi.

Gevgeliskoto slatko od smokvi e barano vo evropskite dràvi, SAD, vo Avstralija, a najgolem interes ima od strana na makedonskata dijaspora.

Pi{uva: Olivera Stefanoska, koordinator za proektot „Divi smokvi”

VVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVooodddddddddddaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, {{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{eeeeeee}}}}}}}}}}}}}}}eeeeeerrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrr,,,,,,,,,, ddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiivvvvvviiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

sssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmoooooooooooooooooooooooooooooooooookkkkkkkkkkkkkkkkkkkvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvviiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii iiiiiiiiiiiiiiiiii mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmaaaaaaaaallllllllllllllllkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuu lllllllliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmoooooooooooooooonnnnnnnnnnnnnnnnnnttttttttttttttttttttttttuuuuuuuuuuuuuuuzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzz.......... TTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooaaaa eeeeeeeee

uuuuuu

ooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooosssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnoooooooooooooooooooooooovvvvvvvvvvvvvvvvvnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnniiiiiiiiiiiiiiiiooooooooooooooooooooooooooooooooottttttttttttttttttttttttttttttttt rrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrreeeeecccccccccccccccccccccccccccccccccccceeeeeeeeeeeeeeppppppppppppppppppppppppppppppppppppttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttt zzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa ssssslllaaaaaaaaaaaattttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkoooooooooooooooooooooooooooooooooottttttttoooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, nnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnooooooo sssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssseeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeepppppppppppppppppppaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaakkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkk pppppppppppprrrrrrrrrrrrrrrrreeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeetttttttttttttttssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssstttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaavvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuvvvvaaaaa tttttttttttttttttttttttttaaaaaaaaaaaaaaaaajjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnaaaaa vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo kkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooojjjjjjjjjjjjjjjjjjaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa nnnneeeeeeeee mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmoooooooooooooooooooooooo`̀̀̀̀̀̀̀̀̀̀̀̀̀̀̀̀̀̀̀̀̀aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaattttttttttttttt rrrrrrrr uuuuuuuuuuuu jjjjjjjjjj

dddddddddddddddddaaaaaaaaa nnnaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaavvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvllllllleeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeezzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaatttttttttttttttt nnnniiiiiiiiitttttttttttttttttttttuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuu vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrvvvvvvvvvvvnnnnnnnnnnnnnnnnnnnniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiittttttttttteeeeeeeeeeeeeeeeeeeee

kkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuulllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiinnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnaaaaaaaaaaaaaarrrrrrrrrrrrrrrriiiiii

Slatko od zeleni smokvi 1 kg smokvi 3 kg {e}er 1 limon

1.200 ovci se bel

Pasi{tata na Bistra STOÂRSTVO

Pi{ uva: Makedonka Baldazarska

Na pasi{tata na planinata Bi-stra, na 1.600 do 1.937 metri nad-morska viso~ina, sekoja go dina od krajot na maj do oktom vri se

napasuvaat stadata so siten do bi tok, prete`no ovci. So petnaesette pa si{ta koi zafa} aat povr{ina od 12.890 hektari stopanisuvaat deseti na ba~ila. Edno od niv, ba~iloto na pa si{tata na Sultani-ca, ve} e ~etiri godini go koristi Zudi Elezi od gosti var skoto selo âjle, koj zaedno so u{te troj ca partneri, napasu-vaat stado od 1.200 ovci. Pasi{teto go zel pod konce si ja od dràvata na deset godini za {to pla } a 1.200 evra godi{en nadomest.

Sultanica, koja se smeta i za edno od naj kvalitetnite pasi{ta na Bistra, se prostira na 481,81 hektari so prose~na produkcija na trevata od 2.730 kilo-grami na hektar ili vkupno ova pasi{te raspolaga so 1.792.208 kilogrami sveà treva. Spored stru~na procenka po bo-nitetot na pasi{teto, moàt da se na-pasuvaat 4,6 ovci na hektar.

Zudi Elezi od gostivarskoto selo âjle i negovite trojca partneri ja prodolìja vekovnata tradicija, stadata vo prolet i leto da gi napasuvaat na pasi{tata na Bistra. Tie sega go koristat pasi{teto Sultanica koe se prostira na 481,81 hektari, so prose~na produkcija na trevata od 2.730 kilogrami na hektar

Sto~arot Elezi, koj ima 400 ovci na ba~iloto, ne go krie zadovolstvoto {to tokmu toj ja ima mo`nosta da gi koristi ovie bogati i kvalitetni pasi{ta. Isto taka, toj ne ja krie i qubovta za odg-leduvawe na ovcite, koja mu se vsadila u{te od detstvoto, koga im pomagal na svoite roditeli. Iako izvesen period prestojuval i rabotel vo [vajcarija, toj ne se otkaàl od odgleduvaweto ovci. Napravil pauza od dve godini, za potoa da zapo~ne profesionalno da gi odgleduva. Najprvo kupil 100 grla, a sega ima 400 i planira da go zgolemi stadoto.

Momentno na pasi{teto se napasu-vaat 1.200 ovci, kolku {to iznesuva i negoviot kapacitet, a za niv Elezi i negovite ortaci angaìrale ~etiri ov~ari i eden ba~. Ovcite se od sor-tata pramenka i gi molzat ra~no nau-tro i nave~er, a sireweto se pravi na stariot tradicionalen na~in, koj{to e karakteristi~en za Bistra.

Elezi objasnuva deka za da go nahra-ni svoeto stado tro{i 30 tona ja~men,

p~e nica, p~enka i trici. Priznava de-ka za da ima zarabotka, polovinata od potrebnata sto~na hrana samiot ja proizveduva. „Sadam 15 hektari so ìt-ni kulturi i 40 hektari jonxa od koi se ba liraat okolu 4.000 bali seno”, veli Elezi.

Spored negovite matematiki, od 400 ovci godi{no dobiva 300 jagniwa i 20 kilogrami sirewe od edna ovca. Ako seto toa se presmeta, toj zarabotuva okolu 15.000 evra od jagniwata i na makedonskite pazari prodava okolu 4,5 toni sirewe po 280 denari za kilogram. „Ne moàm da go plasiram vo golemite trgovski firmi, bidej} i nemam uslovi da go pakuvam spored potrebnite stan-dardi. Na ba~iloto nema voda i ako dràvata ne iznajde model da se realiz-ira vodovodot, ne moème da proizvedu-vame nitu spored programata za dobra zemjodelska praktika”, se poàli Elezi. Sepak priznava: „Iako moite deca ne se zainteresirani za sto~arstvoto, jas ne se otkaùvam od ovcite dodeka sum ìv. Planiram da go zgolemuvam stadoto”.

20 | MOJA ZEMJA

AVGUST 2010 | 21

eat na Sultanica

Tradicionalen recept za sirewe Glavniot ba~ na Sultanica ve} e petta godina e Stojmen Stankovski od Kriva Palanka. Toj objasnuva deka sireweto od Bistra so generacii se pravi po istiot terk, bez poseb-ni marifeti, zatoa {to i mlekoto e kvalitetno bidej} i na planinata, odnosno na pasi{tata vireat 2.000 bilki. Momentno na ba~iloto vo Sultanica molzat 600 ovci od koi sobiraat 120 litri mleko nautro i okolu 100 litri nave~er. „Postapkata za pravewe sirewe zapo~nuva vedna{ po molze-weto. 120-te litri mleko gi cedime preku 12 cedila. Mleko-to se potsiruva na temperatura od 28 Celziusovi stepeni i taka stoi od 40 minuti do eden ~as. Potoa se stava so cediloto vo kalap, kade {to stoi 20 minuti, a potoa se

prevrtuva, se zasekuva so no` i se ostava vo kalapot tri do ~etiri ~asa. Potoa se se~e na kalapi koi se stavaat vo sad so solilo, kade {to stoi ~etiri do pet ~asa. Koga se vadi odovde se stava vo kanti. Tie se stavaat vo prirodno postudeni podrumski prostorii i se ~uvaat tri meseci pred da zapo~nat da se prodavaat. Vo toj period sireweto previra, odnosno fermentira. Najva`no e sekoja faza od postapkata na pravewe sirewe da bide navreme zavr{ena”, objasnuva ba~ot.

Solilo: Na edna kanta, odnosno na 15 do 16 litri voda (vo slu~ajot izvorska planinska voda) se stava 1,5 kilogram sol.

Xezi Ademi, eden od partnerite na Elezi, koj ima 300 ovci na Sultanica, cel ̀ ivot ~uval ovci. Toj veli deka ja prodol`il semejnata tradicija. Ovci ~uvale dedo mu, tatko mu, a sega i samiot toj. Iako negovoto semejstvo egzistira od sto~arstvo, decata nemaat interes da go prodol`at semejniot biznis.

Ovcite se molzat ra~no nautro i nave~er

22 | MOJA ZEMJA

NadnaslovRUBRIKA

Ocenka na jagne{koto mesona linija na kolewe - SEUROP standard

Trkalezna masaSTOÂRSTVO

Vo ramkite na sektorot ov~arstvo i kozarstvo ima golem prostor za regionalna sorabotka, osobeno na temi svrzani so zakonskata ramka i institucional-nata postavenost. Zemjite od regionot delat sli~ni

problemi. Poradi toa treba da gi spodelat i da se obidat da primenat pozitivni iskustva od drugite zemji od Jugoisto~na Evropa, osobeno od novite zemji-~lenki na Unijata. Proiz-vodite so za{titena geografska oznaka, za{titena oznaka za poteklo i proizvodite so tradicionalno specifi~en karak-ter se odli~na mo`nost za proizvoditelite vo ruralnite sre-dini i malite proizvoditeli no, sami po sebe, ne se re{enie. Ova se generalnite zaklu~oci doneseni na trkaleznata masa „Ocenka na jagne{koto meso na linija na kolewe – SEU-ROP standard” koja se odrà vo ramkite na manifestacijata „Den na odgleduva~ite na ovci i kozi 2010”, organizirana od Postojanata rabotna grupa za regionalen ruralen razvoj na zemjite od Jugoisto~na Evropa (SWG), a pod pokrovitelstvo i poddr{ka na Ministerstvoto za zemjodelstvo, {umarstvo i vodostopanstvo na Republika Makedonija i Misijata na Ev-ropskata Unija.

Na trkaleznata masa prisustvuvaa {eesetina u~esnici od Makedonija i od regionot, pretstavnici na resornite ministerstva od regionot, institucii nadle`ni za ovaa problematika (Uprava za veterinarstvo, Fakultet za zemjodelski nauki i hrana, Institut za sto~arstvo), pretstavnici na zemjodelski zdruènija, me|u koi i FFRM pretstavnici od zdruènieto na klanici/izvoznici na jagne{ko meso i drugi.

Sostojbata vo Makedonija za sektorot ov~arstvo i SEUROP standard ja prezentira{e prof. Vladimir Xabirski od Fakultetot za zemjodelski nauki i hrana od Skopje, koj naglasi deka vo podgotovka e Predlog-zakonot za kvalitet na zemjodelskite proizvodi kade {to so ~lenovite 103 – 109 e reguliran i delot za formirawe na pazarite so ov~o i kozjo meso. Trgnuvaj}i od konkretni primeri od pilot-proektot, {to so svoite sorabotnici go sprovel vo klanicata vo Strumica, Xabirski istakna deka vo zemjava sè u{te nemame standardna golemina i kvalitet na jagne i deka na ovaa problematika vo idnina }e treba mnogu pove}e da i se posveti vnimanie od strana na site zasegnati strani. Vo èstokata polemika {to glavno se vode{e pome|u makedonskite u~esnici od strana na klani~arite se kritikuva{e (ne)transparentnosta pri sostavuvawe na komisii za donesuvawe i rasprava po zakonite {to e glaven vinovnik za katastrofalnite posledici {to bi go sna{le sektorot vo idnina.

Od zemjite vo regionot, Hrvatska najdosledno i temelno go ima sprovedeno i usoglaseno so EU sistemot za klasifikacija i sledewe na kvalitetot na jagne{koto meso.

Albanija e sè u{te daleku od voveduvawe na ovoj standard i sè u{te nema osnovano nacionalno telo za kontrola na bezbednosta, a ima problem i so vospostavuvawe na sistemot za identifikacija na ìvotnite.

Marina [uba{a od hrvatskata Agencija za zemjodelstvo ja naglasi sloènosta na problematikata i istakna deka, spored EU, voveduvaweto na SEUROP standardot e opcija za zgolemuvawe na pazarnite mo`nosti i negovata implementacija ne e zadolìtelna. Tokmu poradi toa treba da se regulira so pravilnik, a ne so zakon.

Na trkaleznata masa be{e prezentirana EU regulativata za klasifikacija na jagne{koto meso na linija na kolewe od strana na TAEX ekspertot {to be{e obezbeden od strana na kancelarijata na Misijata na Evropskata Unija vo RM.

G-dinot Pedro Diaz od Generalnata poduprava za sto~arski proizvodi pri Ministerstvoto za ìvotna sredina i ruralen i primorski razvoj na [panija detalno gi prezentira{e regulativite na Unijata za klasifikacija na jagne{ki trupovi i go elaborira{e zna~eweto na SEUROP standardot.

Pove} e informacii na www.ffrm.org.mk/reklami

24 | MOJA ZEMJA

Emilija Spirovska, ~len na Upravniot odbor na „Prokredit”INTERVJU

Portfolioto vo agrar

Spored strukturata na na{eto kreditno portfolio, okolu 20 otsto od vkupnata brojka plasirani krediti (30.000) se agrarni, ili vo momentov imame okolu 6.000 agrokrediti, a bidej} i spored iznosot tie se pomali, momentno se vo vrednost od 12 milioni evra ili okolu osum otsto od vkupnoto kreditno portfolio na bankata, {to sepak e zna~aen segment.

Pi{ uva: Makedonka Baldazarska

� „Prokredit” e prvata banka vo Ma ke-do nija koja startuva{e so kreditira-we na naj~uvstvitelnata kategorija na kreditosposobno naselenie – zemjo-del cite. Kakvi se rezultatite na toa po le, uspeavte li da gi realizirate pro ektiranite komponenti?Vo toa navistina bevme pioneri. Koga

„Pro kredit” vleze vo Makedonija so ag ro-kre ditirawe, nema{e banka koja realno doa |a{e do seloto, do malite zemjodelci, da im nudi da zemat krediti po fleksi-bil ni uslovi. „Prokredit” tradicional-no be{e naso~ena tokmu kon toj mnogu mal segment, a sega planirame toj segment da go pro{irime, {to zna~i da bideme po ak tiv-ni vo sektorot zemjodelstvo i da gi pri-vle ~eme i pogolemite zemjodelski firmi. Ot koga zapo~navme so kreditirawe na zem-jo delcite vo 2006 godina dosega imame pla sirano pove} e od 30 milioni evra vo zemjodelskiot sektor, kade {to prosekot e 2.000 evra po kredit. Prosekot postepeno se zgolemuva kako {to zemjodelcite go raz-vivaat svoeto zemjodelstvo. Stanuva zbor za najgolem broj na mnogu mali krediti vo ovoj sektor. Ona {to e karakteristi~no za „Prokredit” i za na{eto kreditirawe vo zemjodelstvoto e toa {to nie, za razlika od drugite, otidovme na teren i na{ite specijalisti za zemjodelstvo odea od selo do selo, od dvor do dvor, za da go in-formiraat ova naselenie {to zna~i da se ima kredit vo „Prokredit banka”, koi se uslovite za kreditirawe, koj sè moè da zeme kredit, {to sè moè da bide obez-beduvawe i na~in na otplata.

� Spored dosega plasiranite krediti, vo koi regioni i sektori na zemjodel-stvoto ima najgolema pobaruva~ka?Najmnogu krediti se dodeleni vo stru-

mi~ kiot i bitolskiot region, dodeka naj-zastapeni se kreditite vo gradinarstvo-to i sto~arstvoto. Sumite se razlikuvaat vo zavisnost od celta na kreditot. Na pri mer, dokolku se potrebni obrtni sred-stva, prose~nite krediti se pomali i se dviàt okolu 2.000 evra, dodeka sekoga{ koga e period za investicii vo zemjodel-stvoto, kako na primer naesen, prose~nata aplikacija e okolu 5.000 do 6.000 evra.

� Za zemjodelcite plasirate nov paket za kreditirawe?Podgotvivme nov paket za registrirani-

te zemjodelci – agropaket, kako {to imav-me i vo stopanstvoto – biznis-paketi. Pa-ketot se nudi so popovolna provizija za is plata, koja se dviì od 1 do 1,5 % za ad-mi nistrativni tro{oci vo momentot na

AVGUST 2010 | 25

ot posigurnois plata. So paketot se dobiva kreditna karti~ka so limit od 30.000 denari, a ona {to e novo e kreditnata denarska li nija do 12 % kamata. Ova e mnogu fleksibilna kreditna li-ni ja, bidej} i dosega davavme isklu~itelno krediti na rati i toa neednakvi rati koi se prisposobeni vo zavisnost od kulturata so koja se zanimava zemjodelecot, odnosno spored napraven plan za otplata. So noviot agropaket, dodelenata su ma se stava na raspolagawe na korisnikot na edna godina. Toj ja koristi i vra} a spored svoite potrebi. Za razlika od fiksiraniot plan na otplata, koga preku rati edna{ mese~no ili na {est meseci se vra} a kamata i glavnica, kaj noviot proizvod zemjodelecot samiot opredeluva kolku pov-lekuva i kolku vra} a od sredstvata.

� Iako nemate konkurencija vo kreditiraweto na zemjo-del stvoto, ponudivte nov produkt vo zemjodelstvoto?Idejata za agropaketot proizleze od sogleduvaweto i is-

kust voto od teren. Vo realnosta uvidovme deka zemjodelcite se soo~uvaat so problemi vo naplatata. Ima{e slu~ai koga zemjodelecot doa|a{e vo sostojba da ne moè da plati ne po sopstvena vina, tuku poradi eksterni faktori. Tokmu zatoa go nudime ovoj produkt, koj im nudi pogolema fleksibilnost od site dosega{ni kreditni proizvodi. Isto taka, im nu-dime i krediti za renovirawe i toa ne samo za zemjodelskite prostorii, tuku i za privatni celi, so kamata od 8,4% i toa fiksna za prvite pet godini.

� Vo koi godini ima{e najgolema pobaruva~ka i plasman na krediti vo zemjodelstvoto?Kako {to bankata se {ire{e, taka i obemot na plasmanite

se zgolemuva{e. Zna~i, sekoja godina be{e sè posilna. Sepak, mora da priznaam deka vo ovaa, 2010 godina, pobaruva~kata e namalena. Gi po~uvstvuvavme realnite problemi na zem-jodelcite osobeno so krizata vo sto~arstvoto i problemot so „Svedmilk”, a sega i problemite vo Negotino i Kavadarci vo vrska so naplatata na grozjeto.

� Kakvi se iskustvata so reprogramirawe na kreditite ~ija naplata se oddolì?Koga zapo~na mle~nata kriza, koga najmalite zemjodelci

stra daa i moraa da gi prodavaat kravite za da opstanat, „Pro kredit” nastapi so reprogramirawe na kreditite na za segnatite korisnici. Taa aktivnost so reprogramiraweto do bi najgolem impuls tokmu kaj mlekarite. Za kratok period, mle~ nata kriza pogodi cela grupa na proizvoditeli i zatoa im izlegovme vo presret. Toa be{e prviot ~ekor na bankata so aktivno nudewe na restrukturirawe na krediti. Ona {to e osobeno bitno kaj nas i {to ni dava kvalitet, sigurnost i stabilnost i na bankata i na kreditnite klienti e toa {to sekoj slu~aj go gledame individualno. Va`no e i toa {to so reprogramirawe na kreditot ne ja zgolemuvame kamatata, iako bankata ima golemi tro{oci. Sekoj reprogramiran kre-dit vo start e tro{ok od 25 % za bankata i toa ne go prene-suvame na klientot.

� Kako se dviì stapkata na naplata kaj zemjodelskite kre diti?Ako se sporedi so kvalitetot na naplata na biznis-kre-

di tite, interesno e toa {to e pokvalitetno portfolioto na agrarot, {to ne e za zanemaruvawe bidej} i stanuva zbor za tip na klienti koi smetaat i na lo{o vreme i na lo{a go dina i na lo{a rekolta. Lu|e koi se mnogu pretpazlivi

vo pozajmuvawe na sredstva i finansirawe vo svoite idei so edna silno izrazena disciplina, {to e mnogu dobro da se sret ne. Na{eto iskustvo svedo~i za povisok kvalitet na port-fo lioto vo agrarot {to e signal i za drugi banki da navlezat vo ovoj sektor.

� Dali vo momentov ima i drugi kreditni linii za zemjodel-cite osven kreditite od va{ite sopstveni sredstva?Postoi ponuda za zemjodelski investicii spored Progra-

mata za ruralen razvoj – IPARD, koja se sostoi od krediti nameneti za investicii vo zemjodelskite stopanstva za nivno prestrukturirawe i nadgradba, investicii vo prerabotka i reklamirawe na zemjodelski proizvodi i diverzifikacija i razvoj na ruralni ekonomski aktivnosti.

Vo ramkite na ponudata, site zemjodelski proizvoditeli i pr e rabotuva~i imaat mo`nost da apliciraat za specijalniot kredit za investicii pod podobreni uslovi, kako namaleni ka matni stapki, kratka procedura za odobruvawe, prodolèni ro kovi na otplata, niski administrativni tro{oci, mo`nost za podvièn zalog za krediti do 150.000 evra, mo`nost za hi-po teka na selo, za fleksibilen plan na otplata na kreditot, grejs-period itn. Za àl, otkoga e plasirana dosega nemame odobreno kredit, bidej} i nema nitu edno pobaruvawe.

Iako Agencijata za ruralen razvoj navistina posveti gole-mo vnimanie vo organiziraweto rabotilnici niz zemjata, se-pak treba da imame predvid deka ova e mnogu obemna i sloèna prob lematika za koja e potrebna golema informiranost i edu-kacija na zemjodelcite.

Izgotvuvaweto na biznis-planot e poednostaveno od stra-na na Agencijata, no sepak kaj zemjodelcite sè u{te e potreb-na edukacija i vo taa nasoka, bidej} i za aplicirawe tie ko-ristat ekonomski eksperti, a toa za niv pretstavuva golem tro{ok. Na{ predlog e vo izgotvuvaweto na biznis-planot od strana na zemjodelcite da se posveti vnimanie na prethod-noto iskustvo {to go imaat zemjodelcite, odnosno da ne se izedna~uvaat zemjodelcite so i bez iskustvo pri aplicirawe za isti sredstva na ideen proekt.

Pri~inata za pomaliot broj na aplikacii e i vo strogata regulativa postavena od Evropskata Unija, poradi {to predl-ogot {to nie go dostavivme e da se pobara od EU prodolùvawe na rokot za prisposobuvawe na dokumentite, bez pritoa da se odbie baraweto, so toa {to vo dogovorot } e se dodade dopol-nitelna klauzula.

AGROALTERNATIVA

26 | MOJA ZEMJA

Mati~niot mle~ e eden od najva`nite proizvodi na ki-neskite p~elari. Od 80-tite godini na minatiot vek, tie

sekoja godina kontinuirano vr{ele uspe{na selekcija na visoko produktivni p~eli koi la~at pove}e mati~en mle~. Za-toa vo Kina godi{noto proizvodstvo na mle~ se dviì me|u 2.500 i 3.000 tona.

Poslednite godini, kineskite p~elari preku selekcija dobile linija na p~eli koi pokraj visokite prinosi davaat mle~ koj sodrì visok procent na masni kiselini, koi{to se nositeli na najva`nite pozitivni biolo{ki karakteristiki na ovoj p~elarski proizvod.

Vo 2001 godina profesorot Jianke od univerzitetot Hangzhou za 72 ~asa od edno p~elno semejstvo dobil vo prosek 250 grama mati~en mle~, a za eden mesec 2,5 kg mle~. Za pet meseci sobral 12,5 kg.

Profesorot Jianke objasnuva kako se doa|a do ovaa cel. Toj veli deka rabotel na ist na~in kako i prethodnite godini, osven so matica. Profesorot koristel standardni LR ko{nici, no ja trgnal od upotreba standardnata mati~na re{etka, koja se postavuva me|u dvata dlaboki spratovi. Za da ja ograni~i maticata, toj koristel izolator od mati~nata re{etka so tri ramki, taka {to maticata postojano ja ostaval vo toj izoliran prostor koj e fiksiran vo dolniot del na ko{nicata. Vo tie tri izgradeni prazni ramki, maticata gi poloùvala jajcata.

Matica ja izoliral za da dobie prostor za ramkite so presadeni larvi, kako vo gorniot, taka i vo dolniot sprat.

Eksperimentalnite podatoci od pove}egodi{niot period pokaùvaat deka so izolacijata se zgolemuva proizvodstvoto na mle~ot za 20,1%, a na medot za 25,3%. Profesorot objasnuva deka izoliranata matica prakti~no se koristi za dobivawe na mle~. Spored nego, ja~inata na p~elnite semejstva treba da se odrùva na najmalku 11 ramki so dobro posednati p~eli, duri i so vi{ok p~eli na yidovite i ramkite so hrana. „Sedum vo dolniot del, vo koi se presmetani i tri ramki so izoliranata matica, ~etiri ramki nadvor od izoliraniot prostor i u{te ~etiri ramki vo gorniot sprat. Procesot na proizvodstvo pri rabota so ~etiri ramki vo koi se nao|aat letvi~ki so plasti~ni po~etoci na mati~nikot i na presadenite larvi se sostoi od slednoto: prviot den vo gorniot sprat se stavaat dve ramki so po 125 presadeni larvi. Vtoriot den vo dolniot sprat (plodi{teto kade {to se nao|a izolatorot so maticata) se dodavaat u{te dve ramki so po 125 presadeni larvi (taka za dva dena ima neverojatni 500 za~etoci na mati~nikot so presadeni larvi). Tretiot den ni{to ne se raboti. êtvrtiot den se sobira mle~ot od dve ramki koi se dodadeni prviot den. Tie dve ramki vedna{ povtorno se presaduvaat i se stavaat vo dolnoto telo na mestoto na dvete ramki dodadeni vtoriot den. Ovie dve ramki se premestuvaat vo gorniot

dodatok na mestoto od dvete ramki od koi toj den e sobran mle~ot. Me|u ramkite so presadeniot materijal treba da ima dve ramki so leglo. Site {est dena, ramkite so leglo se premestuvaat vo delovite na ko{nicata kade {to se proizveduva mle~, a vo izolatorot doa|aat ramki od koi se izvelo ili se izveduva legloto. Ovoj proces se odviva vo regularni intervali vo tekot na celata proizvodna sezona”, objasnuva profesorot Jianke.

Posledniot, no spored nego, isto taka mnogu vaèn faktor e odrùvawe golemi rezervi na med i polen vo p~elnite semejstva za proizvodstvo na mle~, kako i stimulativno prihranuvawe koga e potrebno. Prihranuvaweto e osobeno va`no pred i po pa{ata za da se odrì ja~inata na semejstvoto. Prihranuvaweto moè da se vr{i sekoga{ koga doa|a do namaluvawe na zalihite na med i na polen.

20,1% pove}emle~ so izoliranam a t i c a

Za da se ograni~i mati-cata, koristel izolator od mati~nata re{etka so tri ramki, taka {to maticata postojano bila vo toj izoliran prostor koj e fiksiran vo dolniot del na ko{nicata. Vo tie tri izgradeni prazni ram-ki, maticata gi poloùvala jajcata. Maticata ja izoliral za da dobie prostor za ram-kite so presadeni larvi, kako vo gorniot, taka i vo dolniot sprat.

Istraùvawe na kineskite p~elariPÊLARSTVO

AVGUST 2010 | 27

P~elite – najpogodeni od promenlivoto vreme

[vedskiot p~elar Bogoran Nilosan istaknuva: PÊLARSTVO

Klimatskite promeni mnogu negativno vlijaat vrz p~elarstvoto. Vo idnina se o~ekuva u{te pogolem negativen trend vo razvojot na p~elarstvoto. Ova se prognozite na {vedskiot p~elar Bogoran Nilosan koj 24 godini se zanimava so p~elarstvo i na vakov na~in ja obezbeduva svojata egzistencija. Toj ìvee so svojata sopruga vo seloto Bizislan, vo blizina na {vedskiot grad Malme. Nilosan raspolaga so 340 p~elni semejstva i se nadeva deka negovata farma vo

idnina }e se zgolemuva.„Svoeto iskustvo go prenesuvam i na mladi u~enici koi posetuvaat nastava vo specijalno u~ili{te za p~elarstvo. Vo ova

u~ili{te edukacijata se odviva dve godini i ima interes, posebno kaj mladite, da se u~i p~elarskiot zanaet”, veli Nilosan. Spored nego, za da bide{ uspe{en farmer, treba da bide{ dobar menaxer na svojata farma.

„Jas uspeav na nekoj na~in da ja odràm svojata farma i da ja obezbeduvam svojata egzistencija”, veli Nilosan.

Pi{uva: Biljana Petrovska - Mitrevska

SporedNilosan, za da bide{ uspe{en farmer, treba

da bide{ dobarmenaxer na

svojata farma

Evtini spratovi od stiropor

„Katovite od stiropor se mnogu evtini i efektivni”, veli Bogoran Nilosan. Tie se izrabotuvaat mnogu lesno – otkako se kupuva stiroporot, se pravi katot i se obojuva so kafeava boja. Na vakov na~in se za~uvuva toplinata vo zimskiot period, a preku leto e dobra izolacija od sonceto. „Ovie katovi ne se kr{at i jas gi koristam 20 godini. Za tolku dolg period da ima{ kat za 10 evra e navistina dobro”, veli Nilosan.

Recepti za podobra proda`ba

Negovata sopruga najmnogu se griì okolu proda`bata na medot.„So cel da privle~eme pove} e mu{terii, od na{iot med proizveduvame najrazli~ni proiz-vodi – med so vkus na portokal, limon ili kako kozmetika. Ovie proizvodi se mnogu barani od na{ite mu{terii. Jas i mojot so-prug napravivme dobri recepti”, veli Nilosan. Nivniot med go pro-davaat i po prodavnici, a cenata za direktna proda`ba iznesuva 3,2 evra za eden kilogram.

Centrifuga so 80 ramkii otklopuva~

Paren topilnik za vosok

Inkubator zamatici

28 | MOJA ZEMJA

Me|u kakvi vidovi cve } i wa i spektar od boi i mirisi } e uìvate vo toplite letni ve~eri, zavisi od toa kakvi

rastenija ste re{ile da posadite u{te vo proletta. Za postignuvawe brz i ev-tin ognomet od boi vo gradinarskiot prostor se koristat ednogodi{ni i pove}egodi{ni rastenija. Me|utoa, da se ograni~i nivnoto koristewe samo na boi bi zna~elo deka se zanemaruva {irokata raznovidnost na listovi, mirisi i obli-ci {to gi nudat ovie rastenija. Iako so kratok vek na traewe, ednogodi{nite rastenija so obilni cvetovi so nedeli, pa i meseci gi ukrasuvaat na{ite gra-dini i dvorovi. Nivnoto obilno cutewe ovozmoùva oblikuvawe na mnogubrojni

cvetni oblici koi podolgo vreme }e ja krasat gradinata. Site cvetnici ili lei so ednogodi{ni rastenija davaat bogatstvo na boi. Tie moè da se grupi-raat po boi ili vo grupi po vidovi na cve}e. Interesen izgled moè da postigneme taka {to }e iskoristime rastenija {to cutat vo neprekinata niza edni po drugi, a za odrùvawe na opredelena kombinacija na boi treba da bideme sigurni deka izbranite rasteni-ja cutat vo isto vreme. Tokmu vo vakvite kombinacii moè da uìvate, dokolku vo va{ata cvetna gradina se posadeni raznobojnite begonii.

Najubava i najatraktivna me|u mnogubrojnite vidovi cve}e vo na{ite gradini e BEGONIA TUBERHYBRIDA.

Taa nastanala so vkrstuvawe na pove} e vidovi koi poteknuvaat od Bolivija i Peru. Se odgleduva naj~esto poradi krupnite i mnogu ubavi dupli cvetovi vo pove}e boi: beli, crveni, rozovi, òlti, portokalovi, kako i razni nijansi na ovie boi. Inaku, vo zavisnost od vidot, cvetovite se so razli~ni golemini i oblici, a listovite se golemi, so nepravilen oblik i svetlozelena do temnozelena boja. Za niski begonii se smetaat onie koi dostignuvaat visina od 20 do 30 sm, a pre~nikot na cvetovite e pome|u 4 i 6 sm. Srednata begonija e so visina od 25 do 30 sm i pre~nik na cvetovi od 6 do 8 sm, dodeka golemata, begonia tuberhybrida grandiflora, dostignuva visina od 40 do 60 sm, pa i

Pi{uva: Beti Janevi}

Cvetna gradina i vo letoCVE]ARSTVO

Begonijata– edennajatraktivnitecvetovi

Na begonijata najmnogu i odgovara mesto za{titeno od direktno vlijanie na sonceto, no so mnogu svetlina. Taa saka obilno polevawe, no vodata ne smee da se zadrùva vo sadot

AVGUST 2010 | 29 AVGUST 2010 | 29

pove}e, a cvetovite imaat pre~nik od 8 do 16 sm. Osven ovoj vid, se odgleduva i begonia forma pendula (vise~ka begonija) koja e so positni, no pobrojni cvetovi.

Na begonijata najmnogu i odgovara mesto za{titeno od direktno vlijanie na sonceto, no so mnogu svetlina. Taa saka obilno polevawe, no vodata ne smee da se zadrùva vo sadot.

Rasko{no cveta vo tekot na celoto leto, pa duri i vo esen, ako se poleva na sekoi 14 dena so mineralno |ubrivo.

Ako begonijata se odgleduva vo zatvoren prostor, se slu~uva da i pa|aat listovite i cvetovite. Pri~ina za vakvata pojava e nedostatok na sve` vozduh ili nedovolno svetlina. Ova rastenie ne saka premestuvawe od edno na drugo mesto. Ne treba da se ~uva na ju`nata strana na balkon ili prozorec – pove}e i odgovara isto~nata strana.

Pri krajot na esenta treba postepeno da se namali polevaweto na begonijata taka {to hranata od listovite preminuva vo lukovicata. Koga }e po~nat da òlteat listovite treba da se otse~e gorniot del, a lukovicite da se stavat vo kartonska kutija napolneta so treset i da se ~uvaat na temen prostor na temperatura ne poniska od 8ºC. Na po~etokot na fevruari moè da se posadat vo saksii i da se odgleduvaat vo zatvoren prostor do krajot na april, a potoa da se izvadat na balkon, terasa ili vo dvor.

Begonijata e samo edno od mnogubrojnite vidovi rastenija koi ni gi razubavuvaat gradinite i terasite, a za da ja zadrìme nejzinata ubavina i dolgotrajnost, treba dobro da se griìme za nea, posebno vo è{kite letni denovi.

30 | MOJA ZEMJA

Ververici, ukrasni ptici, fazani, pauni, erebici, ukrasni gulabi i koko{ki, egzoti~ni ptici, {atki, patki se qubimcite vo mini-zoolo{kata gradina na Zlatko Spaseski vo turisti~kata naselba Pretor. @

ivotinskoto carstvo na 42-godi{niot qubitel na ìvotni se prostira na 1.000 kvadratni metri, kade {to e smestena i ne-govata semejna ku}a. Ververici odgleduva ve}e deset godini, a raskaùva deka so ~uvawe na ptici zapo~nal od ranoto det-stvo, poto~no od svojata dvanaesetta godina.

„Idejata da ~uvam i ververici proizleze spontano. Gledav prikazna za niv na televizija i taka se zainteresirav, pa koga nabavuvav ukrasna ìvina od Srbija, kupiv i dva para ververici od razli~ni vidovi, ednite sivi, a drugite kafeavi. Potoa po~nav samiot da si gi razmnoùvam vo doma{ni uslovi”, raskaùva Spaseski.

Vqubenikot vo retki ìvotni otkriva deka za eden par cenata se dviì okolu 100 evra. Momentno ima 12 ververici. „Za da odgleduva{ ververici, treba da ima{ golem prostor, specijalna ku}arka za razmnoùvawe, bidej}i tie mnogu pote{ko se razmnoùvaat vo doma{ni uslovi otkolku vo priroda. @enkata gi nosi malite od 38 do 40 dena, a ra|aat 4-6 mladen~iwa. Se parat od sredinata na septemvri do krajot na noemvri, otkako }e navr{at edna godina, pa sè do osumgodi{na vozrast. Starosniot vek im e od 15 do 18 godini”, objasnuva Spaseski.

Kako i sekoe doma{no mileni~e, taka i ververicite baraat vnimanie. Zatoa nivniot sopstvenik sekojdnevno pominuva so niv po dva ~asa nautro i nave~er. Toj objasnuva deka gi hrani so zrnesta hrana, son~ogled, p~enka, le{nici, orevi, èladi, jabolka i dr. „Hranata ja nabavuvam od specijalni prodavnici

Pi{uva: Makedonka Baldazarska

Mini-zoolo{ka gradina vo PretorAGROALTERNATIVA

Momentno ima 12 ververici. So reprodukcija od dva para se podveduvaat 15 do 20 mladen~iwa

VERVERICITEna sofra so doma}inot

AVGUST 2010 | 31

Podgotovka na ìtnite kombajni za vreme na ètva MEHANIZACIJA

i na pazar, a i samiot im pravam me{avina so dovolno vitamini i kalorii”, veli Spaseski. Inaku, pticite i ververicite se prisposobuvaat sprema vremenskite uslovi i ne baraat posebna temperatura.

Spaseski dodava deka pokraj qubovta, na ìvotnite im treba i nega i preventivna za{tita. Zatoa sekoja ptica i ververica od negovata gradina dobiva soodvetna vakcina sekoja prolet i esen. A, za potrebite na ververicite, pokraj od Makedonija, nekoi raboti nabavuva i od Srbija, Grcija i Bugarija. Zadovolstvoto da napravi mini-zoolo{ka gradina bara i investicii. Za adaptacija na kafezite toj

potro{il okolu 7.000 evra. „Sega planiram da ja pro{iram mojata zoolo{ka gradina na u{te tri hektari zemja kade {to }e donesam poni kow~iwa, minijaturni kozi, noevi i druga ukrasna ìvina, {to se retkost vo Makedonija”, veli oboàvatelot na ìvotni.

Spored nego, vo Makedonija ima golem interes za ververici, no nema od kade da se nabavat, bidej}i nema odgleduva~i. Inaku, Spaseski veli deka se postignuva dobra cena pri proda`bata na ververici, pa i na pticite, no naglasi: „Jas pticite i ververicite ne gi ~uvam za zarabotka, tuku od qubov”, veli Spaseski.

Vo Evropa, kafeavite ververici se pred izumirawe zatoa {to ne moàt da jadat èladi. Za razlika od niv, sivite se pootporni.

„Ververicite se pripitomuvaat od mali. Gi zemam i doma, jadat od moja raka”, veli Spaseski.

Koga sekoja minuta ~ini pari, smetajte na John Deere!

AVGUST 2010 | 33

Pri nabavka na polovna mehanizacija moè da se slu~i taa voop{to da ne gi ispolnuva minimalnite kriteriumi za rabota poradi navidum mali o{tetuvawa ili poradi prekumerna eksploatacija bez ogled na godinata na proizvodstvo

Starite plugovi – neisplatlivi

Polovna mehanizacija MEHANIZACIJA

Vo Makedonija ima golem broj firmi i poedinci koi{to imaat traktori vo „dobra kondicija”, so mo}nost pome|u 140 i 200

KS. Ako traktorite se vo kakva-takva kondicija za rabota, sostojbata so priklu~nata mehanizacija e „za nikade”. Prvata bitna zabele{ka e deka se ora so plugovi obrtuva~i koi se skoro isfrle-ni od upotreba vo zemjite so razvieno zemjodelstvo poradi nivnata neefikas-nost, a vtorata zabele{ka (sekoja ~est za isklu~ocite) e vo vrska so staros-nata granica i tehni~kata ispravnost na plugovite – pove}eto odamna go pomi-nale vremeto za odewe vo penzija (~itaj: otpad za staro èlezo).

Nabavkata na polovni plugovi, vo sekoj slu~aj, e primamliva opcija, zatoa {to cenata na plugot e okolu 35-40% od cenata na nov plug od renomiran za-paden proizvoditel, no so potrebata za dopolnitelni popravki, cenata } e dostigne 50% od cenata na nov plug. @ivotniot vek na ovie plugovi e 2-4 go-dini, potoa nanovo celata procedura za nabavka na nov plug.

Pra{aweto {to jas si go postavuvam e zo{to zemjodelec bi prodaval tehni~ki ispraven plug po vakvi „niski” ceni. Ili zemjodelecot se preorientiral na nekoja druga dejnost, pa sega pove}e ne obrabotuva zemja (si veli: mali se prof-itite vo zemjodelstvoto) ili presmetal deka e poisplatlivo da go prodade star-iot plug, sekako, po period na eksploat-acija od 6 do 8 godini i da si kupi nov.

Pra{aweto za pokrupnite regis-trirani zemjodelci e dali e ekonomski isplatlivo da se nabavi vakov plug ako

se zeme predvid subvencioniraweto od MZ[V preku programata za ruralen razvoj so 50% refundirawe na sredst-vata ili diskontnite kamatni stapki nameneti za registrirani zemjodelci so 4% godi{na kamata i rok na otplata do {est godini.

Pri nabavka na polovna mehanizaci-ja moè da se slu~i taa voop{to da ne moè da gi ispolni minimalnite kri-teriumi za rabota poradi navidum mali o{tetuvawa ili poradi prekumerna ek-sploatacija bez ogled na godinata na proizvodstvo. Vo zapadnite firmi, kako i vo mnogu golemi kombinati na Balkan-ot, so ovie plugovi vo sezona se raboti po 18 ~asa. Materijalot po odredeno vreme na amortizacija se „zamoruva” i pove}e voop{to ne e mo`no so redoven servis i promena na potro{nite delovi plugot da bide vo rabotna kondicija.

Edna od najbitnite karakteristiki na plugot e negoviot sklop kako celi-na vo zafat so traktorot so cel da se postigne {to pomal otpor pri prevr-tuvaweto na zemjata. Naj~esta pri~ina za prodavawe na plugovite e tokmu ovoj moment – nevozmo`nosta da se {teluva plugot da se postigne sklop i nor-malna funkcionalnost. Ova ponatamu doveduva do zgolemen otpor pri rabota poradi zgolemenoto triewe i toa }e do-vede do vidno zgolemena potro{uva~ka na gorivo i zgolemen broj na zastoi vo rabotata.

Da bidam jasen, ne sakam da aludiram na odreden brend ili firma-dobavuva~. Samo sakam da ukaàm na problemite {to moàt da proizlezat od nabavkata na polovna priklu~na mehanizacija.

Pi{uva: Nikola Trampevski

Problemot na za{ tita na zemjodelskata tehnika od po` ari e osobeno va` en bidej} i po ̀ arite predizvikuvaat golemi { teti. Zem jo delskoto proizvodstvo, novata i sov-re mena zemjodelska tehnika vrz baza na sov-re menite tehnolo{ ki procesi doveduva do neizbe` ni opasnosti od po` ar.

Naj~ esti pri~ initeli na po` ari kaj zem jodelskata tehnika se:

Neispravnite elektri~ ni instalacii • na pogonskite i priklu~ nite ma{ ini

Trieweto•

Stati~ kiot elektricitet i nevni-• manieto na rakuva~ ot so ma{ inite

Sekoja neispravna elektri~ na instala-ci ja na ma{ inata e pri~ initel na po` ar, naj ~ esto za vreme na ` etvata so ` itnite kom bajni, osobeno koga ma{ inite se vo bli-zi na na golemo koli~ estvo na lesno zapali-va suva materija. Poradi toa, za vreme na ` et vata e potrebno da se koristat samo isp ravni i tehni~ ki pregledani ma{ ini.

Elektri~ nata instalacija na trakto-ri te, kombajnite i drugi samoodni ma{ i ni e podelena vo strujni kola vo koi se vgra-deni osiguruva~ i. Osnovna zada~ a na osi-gu ruva~ ite e da go spre~ at doa| aweto na po golem napon na struja { to ja proizvedu-

va alternatorot, taka { to toj se istopuva i go prekinuva elektri~ noto strujno kolo. Za toa treba strogo da se vodi smetka da se pos tavuvaat propisni osiguruva~ i, a nika-ko druga improvizirana zamena so ` ici.

Trieweto kako pri~ initel na po` ar kaj zemjo delskite ma{ ini zavisi od negoviot in tenzitet i koli~ estvoto na toplina, ka-ko i materiite koi{ to se vo dopir vo toj proces. Osnovno e da se ka` e deka trak-torite, kombajnite, samotovarnite pri-kolki, selektorite, elevatorite i sl. se podlo` ni da predizvikuvaat po` ar so tri-ewe. Site ovie ma{ ini imaat nekolku kli-ne sti remeni ili vratila preku koi{ to se izvr{ uva prenosot na energijata. Sekoj ne za{ titen remen odnosno nedovolno pri-cvrsteno priklu~ no vratilo mo` e da pre-dizvika po` ar na pogonskata ili pri klu~- nata ma{ ina.

Do sozdavawe na stati~ ki elektrici tet na zemjodelskite ma{ ini doa| a poradi tri-eweto, a negativna posledica e toa { to na zemjo delskite ma{ ini se sobira odnosno ta-lo` i pra{ ina. Stati~ kiot elektricitet ja privlekuva pra{ inata koja se lepi za delo-vi te od ma{ inite koi{ to se pod vlijanie na pogonskoto gorivo i maslo i na toj na~ in do veduvaat do opasnosti od po` ari.

Zemjodelska tehnika MEHANIZACIJA

Za da se izbegnat, odnosno da se sve dat na minimum takvite opasnosti od po ̀ ar, se prepora~ uva sekojdnevno da se spro ve-du vaat slednite merki:

Da se pregleduva elektri~ nata insta-• la cija na traktorite, kombajnite i drugite priklu~ ni ma{ ini;

Neispravnata elektri~ na instalacija • da se zameni so nova;

Da se pregleduva i proveruva • zategnato sta na remenite;

Sekoj neispraven remen treba da se • zameni so nov;

Da se pregleduva ispravnosta i • pricvrstenosta na akumulatorot;

Da se pregleduva ispravnosta na • priklu~ nite vratila, osobeno le` i{ tata, pri { to dotraenite treba da se zamenat, a podma~ kuvaweto vo sezonata da se izvr{ uva sekojdnevno;

Traktorite i kombajnite, za vreme na • ` etva, sekojdnevno treba da se ~ istat od naslagite na pra{ ina, pleva i slama;

Na kombajnite zadol` itelno da postoi • ispraven aparat za gasnewe na po` ar;

Zemjodelskite ma{ ini treba da se • parkiraat na propisen na~ in i na opredeleno mesto.

SEKOJA NEISPRAVNA ELEKTRI^NA INSTALACIJA NA MA[ INATA E PRI^INITEL NA PO@AR.

Z A [ T I T AO D P O @ A R I

Pi{ uva: Prof. d-r Dragi Tanevski

Aktivnostite po ber-ba pretstavuvaat alatka za dodavawe na vrednost za zgol-

emuvawe na izvozot na sve` zelen~uk i ovo{je. Ova e va`na merka na koja{to se obrnuva golemo vnimanie vo modernite zemjodelski dràvi, a treba i kaj nas da rabotime na ova pole. Ova e stavot na profeso-rot Krum Bo{kov od Fakulte-tot za zemjodelski nauki i hrana, koj zaedno so Lovre Ristevski, menaxer na AgBiz za sveò ovo{je i zelen~uk, u~estvuvaa na kursot za teh-nologija po berba koj se odrà vo juni na univerzitetot „De-jvis”, Kalifornija. Studisko-to patuvawe be{e ovozmoèno od USAID preku programata AgBiz.

Kursot koj se odrà na univerzitetot „Dejvis”, eden

od vrvnite istraùva~ki i obrazovni centri vo SAD, be{e namenet za istraùva~i, kontrolori na kvalitet vo in-dustrijata za proizvodstvo, biznismenite i vladinite ili akademskite profesionalci, zainteresirani za sega{nite sovremeni tehnologii po berba na gradinarski kul-turi. Okolu 90 u~esnici od 70 zemji u~estvuvaa na kursot, koj trae{e dve nedeli.

„Ova be{e odli~na mo`nost da se spodelat iskustvata za pazarite nameneti za sveò ovo{je i zelen~uk, nivoata na razvoj, kako i specifikite na sveòto ovo{je i zelen~uk vo sekoja od zemjite”, istakna Lovre Ristevski.

„Znaeweto {to go do-bivme }e bide preneseno do u~esnicite vo sinxirot na vrednost na sveò ovo{je i

zelen~uk vo Makedonija, preku izgotvuvawe na praktikumi, vodi~i za postberbena teh-nologija za odredeni kulturi (na pr.: domati, kompiri, ja-bolka i grozje), koi }e bidat prezentirani na rabotilnici vo razli~ni regioni vo Make-donija”, veli Krum Bo{kov. Toj istakna deka industrijata na sveò ovo{je i zelen~uk vo SAD pretstavuva moderna stopanska granka so razvieni sistemi, strategija i metod-ologija na rabota. „Od proiz-vodot se bara visok kvalitet, izrazen preku sodrìnata na hranlivi elementi i senzi-tivnite karakteristiki, boja, forma, golemina, miris i vkus, no isto taka i bezbednost na potro{uva~ot vo odnos na za-gaduvawata od mikrobiolo{ki, biolo{ki, hemiski i fizi~ki izvori”, veli Bo{kov.

Imeno, Kalifornija ima proda`ba od 36 milijardi dolari, ostvarena na paza-rite, i e lider vo zemjodel-skiot sektor vo SAD. Vo Ka-lifornija se proizveduvaat okolu 400 zemjodelski proiz-vodi, najmnogu sveò i jatkas-to ovo{je so godi{en prihod 11,2 milijardi dolari, potoa meso i ìvina so godi{en prihod od 10,6 milijardi dolari, zelen~uk i diwi so godi{en prihod od 7,5 mili-jardi dolari, ìtarki so godi{en prihod 5 milijardi dolari i cve}e i sadnici so godi{en prihod okolu 3,2 milijardi dolari. Kali-fornija e vode~ka dràva vo proizvodstvoto na bademi, orevi, arti~oki, urmi, smok-va, sveò i suvo grozje, kivi, maslinki, praski, slivi, ka-linki i oriz.

AGBIZObuka za aktivnosti po berba na univerzitetot „Dejvis”, Kalifornija

Od proizvodot se bara visok kvalitet

36 | MOJA ZEMJA

REGIONALEN PAZAREN INFORMATOR

Pi{uva: Agron Halimi

Mislewata izrazeni vo regionalniot pazaren informator ne gi izrazuvaat stavovite na Agencijata na SAD za Me| unaroden Razvoj ili na Vladata na Soedinetite Amerikanski dràvi.

Srbija i Kosovo – najgolemi uvoznici na makedonskoto jabolko

Izvozot na jabolka od Makedonija vo izminatite pet godini postojano se menuva. Vo 2005 godina izvozot iznesuva{e sedum milioni amerikanski dolari, vo 2007 godina se zgolemi i iznesuva{e 19 milioni dolari, dodeka vo 2009 godina izvozot e namalen na 8,6 milioni amerikanski dolari. Najgolemite uvoznici na makedonskoto jabolko se sosednite zemji, Srbija i Kosovo, koi zaedno u~estvuvaat so 29% od vkupniot izvoz vo 2009 godina, pridruèni od Bosna i Hercegovina i Bugarija so po 14% i Albanija so 12%. Irak, isto taka, e na listata na uvoznici na makedonsko jabolko i toa so 17% od vkupniot izvoz vo 2009 godina. Izvozot vo Bugarija se namaluva, vo 2006 godina ovaa zemja u~estvuva{e so 32% od vkupniot izvoz, vo 2007 godina so 25% i vo 2008 godina so 27%, vo minatata godina izvozot vo ovaa zemja e namalen na 14%.

Podatoci od UNCOMTRADE

Irak i Rusija gi baraat srpskite jabolka i slivi

Ira~ki i ruski otkupuva~i se zainteresirani za otkup na jabolko i slivi od topli~kiot region vo Srbija. Spored izjavata na stru~niot sorabotnik za zemjodelstvo vo op{tinata Mero{ina, Hranislav Stojanovi}, spored koj kupuva~i od Irak i od Rusija ve}e imaat vospostaveno kontakti, postoi realna {ansa godina{niot rod da bide izvezen kompletno na stranskiot pazar. Spored istiot izvor, interesot na stranskite kupuva~i za srpskoto ovo{je se dolì na lo{ite vremenski uslovi i do`dot koi gi zafatija drugite zemji proizvoditeli na ovo{je, poradi {to nivnoto proizvodstvo e prili~no uni{teno, vklu~uvaj} i gi Polska, ê{ka, Slova~ka i Germanija, koi inaku se tradicionalni proizvoditeli i snabduva~i na ovo{je na svetskiot pazar.

www.poljopartner.rs

Srpskata borovinka otkupena od germanski trgovci

Zadovolen od kvalitetot na borovinka od zapadna Srbija, kupuva~ od Germanija, Gerd Pikenpak, sopstvenik na kompanijata „Vilhelm Kepke” od Berlin potpi{a dogovor so srpskite proizvoditeli na borovinka za otkup na celoto proizvodstvo. Dobriot kvalitet na borovinkata kako i aktivnostite na novo osnovanoto zdruènie „Srpska Borovnica”, ~ie osnovawe e podràno od USAID, pridonesoa da se potpi{e prethodno spomnatiot dogovor. Prvite pratki se ve}e na pat kon Evropa. Sopstvenikot na kompanijata po dve poseti ima dadeno predlog negovata kompanija da se vklu~i vo investicii vo proizvodstvo, kako i vo otkupot na malina i ribizla. ̂ lenovite na zdruènieto se sopstvenici na okolu 40 hektari nasadi so borovinka {to pretstavuva polovina od vkupnoto proizvodstvo na borovinka vo Srbija. Se o~ekuva deka rodot }e iznesuva 25 toni po hektar dodeka proda`nata cena 3 evra po kg. Zdruènieto „Srpska borovnica” ima ~lenovi od cela Srbija, no najmnogu od regionite od Bajina Ba{ta, Arilje, Ra{ka, Vrwa~ka Bawa, Nova Varo{, Priboj, [abac, Gorni Milanovac, Crna Trava i Leskovac.

www.poljopartner.rs

Najniski ceni na hrana, pijalaci i tutun vo Srbija

Srbija pripa|a vo grupata na zemji so najniski ceni na hrana, pijalaci i tutun. Ova go pokaà analiza na cenite na hrana sprovedena vo 37 evropski zemji za 2009 godina. Podatocite upotrebeni za analizata se od „Eurostat”, agencija za statisti~ki podatoci od EU. Poniski ceni otkolku vo Srbija moè da se najdat vo samo u{te ~etiri zemji od 37-te analizirani. Srpskite ceni za hrana se poniski od tie vo Makedonija, Bugarija, Romanija i Polska.

www.poljopartner.rs

Poednostavuvawe na izvozot od Evropa za Rusija

Po pregovorite so Evropa, Rusija }e gi omekne standardite za prisustvo na pesticidi i da napravi poramnuvawe na nejzinite standardi so me|unarodnite i standardite na EU. Evropa uspea da ja ubedi Rusija da gi zgolemi pragovite, koi{to se smetaa za prekumerno strogi i koi pretstavuvaa pre~ka za izvozot na ovo{je i zelen~uk vo ova zemja. Zelen~ukot i ovo{jeto kako {to se kru{ata, jabolkoto, grozjeto, limonite, praskite i kajsiite se posebno opfateni so merkite. Razmenata na ovo{je i zelen~uk me|u EU i Rusija dostignuva brojka od 2,3 milijardi godi{no.

www.fructidor.com

RUBRIKA

Poplavite go uni{tija ovo{jeto vo Polska

Vo Polska lo{ite klimatski uslovi so do`d predizvikaa poplavi od rekata Visla, koja{to e najgolema vo zemjata. Najgolema {teta e napravena vo regionite Vilkov, Lubelski, Svietokrzski, Sandomierc, Mazovjetski vo koi 450.000 hektari se uni{teni, {to }e predizvika zabeleìtelno namaluvawe na zemjodelskoto proizvodstvo. Spored prvi~nite presmetki, proizvodstvoto na jabolko } e opadne za 12% ili 2.300.000 toni, na jagodite za 14%, dodeka na cre{ite za 20%.

www.warsawvoice.pl

EU i ponatamu najgolem proizvoditel i potro{uva~ na vino

Evropskata Unija e najgolemiot svetski proizvoditel, potro{uva~, izvoznik i uvoznik na vino. Ova go pokaùva Noviot godi{en izve{taj za vino 2010 za EU e objaven od Ministerstvoto na SAD. Vkupnoto proizvodstvo vo EU za 2009/2010 e namaleno za eden otsto poradi lo{ite klimatski uslovi, posebno vo [panija, no i vo Germanija i Romanija. Namaluvaweto vo ovie zemji e kompenzirano so zgolemuvawe na proizvodstvoto vo Francija i Italija. Potro{uva~kata na vino se o~ekuva da bide namalena vo 2010/2011, glavno poradi prodolùvaweto na svetskata ekonomska kriza. Izvozot od EU vo 2009 godina e namalen za 8 otsto vo koli~ina i 17 otsto vo vrednost. Vkupniot uvoz vo EU vo istata godina e zgolemen za 4 otsto vo koli~ina, no e namalen za 11 otsto vo vrednost. Uvozot od SAD ostanuva stabilen i e vo porast, osobeno za vinoto vo buriwa.

www.calwinexport.com

Golemoproda`ni ceni vo Sofija vo juli 2010 (vo levovi)

Proizvod Poteklo Cena

Domati Doma{ni / Makedonija 0,49/0,66

Piperki (zeleni)

Doma{no / Grcija / Makedonija

0,85/0,65/0,52

Piperki (baburi) [panija

4,23

Krastavici Doma{no / Makedonija 0,75/0,58

Zelka Doma{na / Makedonija 0,26/0,26

„Zlaten deli{es”

Italija 1,63

„Crven deli{es” Holandija

0,72

1 evro - 1.95 levoviIzvor: www.ams.usda.gov

1 evro – 7,2 kuniIzvor: www.tisup.mps.hr

1 evro – 105,6 dinariIzvor: www.stips.minpolj.gov.rs

Golemoproda`ni ceni vo Hrvatska vo juli 2010 (vo kuni)

Proizvodi Osijek Split Zagreb

Domati 7,50 7,50 15,00

Piperki 11,00

Piperki (babura) 9,00 8,00

Krastavici 5,00 4,50 10,50

Zelka 3,00 2,50 3,00

Pe~urki 21,00 22,50 18,00

Jabolko „ajdaret” 3,00 5,00 5,50

Jabolko „jonagold”

10,00 6,00 5,00

Jabolko „zlaten deli{es”

5,00 7,00 6,00

Grozje 19,00 14,00 22,00

Golemoproda`ni ceni vo Srbija vo juli 2010 (vo dinari)

Proizvod Beograd Novi Sad

Domati 80 80

Piperki 80 85

Piperki (babura) 80 85

Krastavici 55 55

Zelka 20 20

Jabolko „ajdaret” 60 60

Jabolko „crven deli{es”

100 100


100 100

Proda`ni ceni vo Albanija vo juli 2010 (vo leki)

Proizvod Tirana Fier Kor~a

„Greni Smit” 79 75 60

„Zlaten deli{es”

92 100 102

Domati 40 36 32

Piperki (zeleni) 32 34

Zelka 24 29 30

Krastavici 24 21 24

1 evro – 137 lekiIzvor: www.kash.org.al

38 | MOJA ZEMJA

REGIONALEN PAZAREN INFORMATOR

Izvor: www.mzsv.gov.mkZPIS-Pazarni informacii

Golemoproda`ni ceni vo Podgorica vo juli 2010 (vo evra)

Proizvod Min Maks Prosek

Jabolko „ajdaret”

0,85 0,85 0,85


0,70 0,70 0,70

Jabolko „crven deli{es”

0,80 0,80 0,80

Trpezno grozje

1,90 1,90 1,90

Domati 0,45 0,55 0,50

Piperka 0,65 0,75 0,70

Piperka (babura)

0,70 1,00 0,85

Zelka 0,30 0,40 0,35

Krastavici 0,50 0,60 0,55

Izvor: www.amiscg.org

Proda`ni ceni vo Kosovo vo juli 2010 (vo evra)

Proizvod Pri{tina Uro{evac Pe}

Jabolko 0,70 0,65 0,75

Grozje 1,33 2,40 1,75

Domati 0,35 0,35 0,42

Piperki 0,27 0,50 0,50

Zelka 0,14 0,10 0,13

Krastavici 0,20 0,15 0,22

Izvor: www.food-ks.org

Golemoproda`ni ceni vo RM za juli

Proizvod Klasa

Min. Maks. Najzast

DomatiPrva 15 30 25

Vtora 10 25 15

Krastavica 10 20 13,3

Piperka 20 35 30

Kompir 10 20 13,3

Zelka 10 15 14

Kromid 20 25 20

Grav 80 100 86,6

Slivi / /

Lubenica 9 15 11,5

Jagodi 50 70 70

Praski 10 30 16,7

Limon 30 60 43,4

Diwa 15 18 17

Maloproda`ni ceni vo RM za juli

Proizvod Klasa

Min. Maks. Najzast

DomatiPrva 24,3 43,6 31,4

Vtora

Krastavica 21 33 28

Piperka 27,5 43 34

Kompir 16 25 21

Zelka 12,3 20,4 16

Kromid 22,7 32,7 27,7

Grav 93 120 108

Slivi 30,6 46,7 38

Cre{i 55 82 70

Kajsii 37 57,5 45,8

Praski 24 36 32

Lubenica 10,4 15 12,3

Diwa 28,3 46 35

Ceni od dobito~nite pazari vo RM za juli

KategorijaSto~ni pazari Zabele.

Skopje Prilep Tetovo Merka

Tele 1-6 meseci

min. 110 110 120 KG/@.m

maks. 117 120 130 KG/@.m

najzastap. 115 110 120 KG/@.m

June 6-18 meseci

min. 86 100 115 KG/@.m

maks. 90 120 125 KG/@.m

najzastap. 90 100 120 KG/@.m

Molzni kravi

min. 46100 36000 bu{a 16000 Grlo

maks. 80000 74000bu{a

28000Grlo

najzastap. 75000 61000bu{a

24000Grlo

Jagniwa do 18kg.

min.grlo 3200

180 150 KG/@.m

maks.grlo 3200

180 180 KG/@.m

najzastap.grlo 3200

180 160 KG/@.m

Jagniwa nad 18kg.

min. grlo 3000 120 120 KG/@.m

maks. grlo 3000 150 140 KG/@.m

najzastap. grlo 3000 140 130 KG/@.m

Ovci

min. 6600 4800 4500 Grlo

maks. 8600 7400 6500 Grlo

najzastap. 8000 6100 6200 Grlo

Prasiwa od 20-35kg.

min. 140grlo 3000

KG/@.m

maks. 150grlo 3000

KG/@.m

najzastap. 150grlo 3000

KG/@.m

Goenica od90-110kg

min. 90 110 KG/@.m

maks. 120 130 KG/@.m

najzastap. 100 120 KG/@.m

Jariwa

min.grlo 3500

100 KG/@.m

maks.grlo 3500

120 KG/@.m

najzastap.grlo 3500

120 KG/@.m

Seno najzastap. bala 70 5 Kg

Lucerka najzastap. bala 50 7 Kg

Slama najzastap. bala 40 0,4 Kg

* Cenite se izrazeni vo denari

avgust 2010 broj 1.200 ovci se beleat na sultanica · toj naglasuva deka makedonija ima niski...

Documents