avguttaranikayedhammarain.online-dhamma.net/canon/pali-tipitaka-f1/4... · web viewvandeti namami,...
TRANSCRIPT
Avguttaranikaye
Avguttaranikaye
Avguttara-tika(AT. or Mp-t)
(Saratthamabjusa)
by Sariputta (Sri Lankan)
from Chattha Savgayana (CS)
Released by Dhammavassarama
2552B.E. (2008A.D.)
( with CSCD page number & PTS sutta number; use foreign1 font )
Avguttara-tika
Ekakanipata-tika Duka-tika Tika-tika Catukkanipata-tika
Pabcaka-tika Chakka-tika Sattakanipata-tika Atthaka-tika Navaka-tika Dasaka-tika Ekadasakanipata-tika
1Ekakanipata-tika
1(MT./CS:pg.1.1~288)
1Gantharambhakatha
2Gantharambhakathavannana
13(A.1.1.)1.Rupadivaggavannana
13Nidanavannana
30Nettinayavannana
42(A.1.2.)2.Nivaranappahanavaggavannana
52(A.1.3.)3.Akammaniyavaggavannana
52(A.1.4.)4.Adantavaggavannana
53(A.1.5.)5.Panihita~acchavaggavannana
59(A.1.6.)6.Accharasavghatavaggavannana
65(A.1.7.)7.Viriyarambhadivaggavannana
67(A.1.8.)8.Kalyanamittadivaggavannana
68(A.1.10.)10.Dutiyapamadadivaggavannana
70(A.1.13.)13.Ekapuggalavaggavannana
83(A.1.14~1.)(14) 1.Pathama~etadaggavaggo
83Etadaggapadavannana
86Abbasikondabbattheravatthu
87Sariputta~moggallanattheravatthu
88Mahakassapattheravatthu
90Anuruddhattheravatthu
91Bhaddiyattheravatthu
91Lakundakabhaddiyattheravatthu
91Pindolabharadvajattheravatthu
92Mantaniputtapunnattheravatthu
93Mahakaccanattheravatthu
93(A.1.14~2.) (14) 2.Dutiya~etadaggavaggavannana
93Culapanthakattheravatthu
95Subhutittheravatthu
95Khadiravaniyarevatattheravatthu
96Kavkharevatattheravatthu
96Sonakolivisattheravatthu
96Sonakutikannattheravatthu
98Sivalittheravatthu
99Vakkalittheravatthu
99(A.1.14~3.) (14) 3.Tatiya~etadaggavaggavannana
99Rahula~ratthapalattheravatthu
103Kundadhanattheravatthu
103Vavgisattheravatthu
104Upasenavavgantaputtattheravatthu
104Dabbattheravatthu
105Pilindavacchattheravatthu
106Bahiyadaruciriyattheravatthu
107Kumarakassapattheravatthu
107Mahakotthikattheravatthu
107(A.1.14~4.) (14) 4.Catuttha~etadaggavaggavannana
107Anandattheravatthu
108Uruvelakassapattheravatthu
108Kaludayittheravatthu
108Bakulattheravatthu
109Sobhitattheravatthu
109Upalittheravatthu
110Nandakattheravatthu
110Nandattheravatthu
111Mahakappinattheravatthu
111Sagatattheravatthu
112Radhattheravatthu
112Mogharajattheravatthu
114(A.1.14~5.) (14) 5.Pabcama~etadaggavaggavannana
114Mahapajapatigotamitherivatthu
114Khematherivatthu
114Uppalavannatherivatthu
114Patacaratherivatthu
115Dhammadinnatherivatthu
116Nandatherivatthu
117Sonatherivatthu
117Bakulatherivatthu
117Kundalakesatherivatthu
117Bhaddakapilanitheri~bhaddakaccanatherivatthu
118Kisagotamitherivatthu
118Sivgalakamatatherivatthu
118(A.1.14~6.) (14) 6.Chattha~etadaggavaggavannana
118Tapussa~bhallikavatthu
119Anathapindikasetthivatthu
119Cittagahapativatthu
120Hatthaka~alavakavatthu
122Mahanamasakkavatthu
122Uggagahapatyadivatthu
123Nakulapitugahapativatthu
123(A.1.14~7.) (14) 7.Sattama~etadaggavaggavannana
123Sujatavatthu
123Visakhavatthu
123Khujjuttara~samavativatthu
124Uttaranandamatavatthu
124Suppavasavatthu
124Suppiyavatthu
125Katiyanivatthu
125Nakulamatavatthu
125Kalikuraragharikavatthu
125(A.1.15.)15.Atthanapali (pathamavagga)
125(A.1.15~1.) ( 15) 1.Atthanapali~pathamavaggavannana
131(A.1.15~2.) (15) 2.Atthanapali~dutiyavaggavannana
132(A.1.16.)16.Ekadhammapali
132(A.1.16~1.) (16) 1.Ekadhammapali~pathamavaggavannana
134(A.1.16~2.) (16) 2.Ekadhammapali~dutiyavaggavannana
135(A.1.16~3.) (16) 3.Ekadhammapali~tatiyavaggavannana
138(A.1.16~4.) (16)4.Ekadhammapali~catutthavaggavannana
139(A.1.17.)17.Pasadakaradhammavaggavannana
139(A.1.18.)18.Apara~accharasavghatavaggavannana
165(A.1.19.)19.Kayagatasativaggavannana
172(A.1.20.)20.Amatavaggavannana
173Dukanipata-tika
173(MT./CS:pg.2.1~74)
173(A.2.)1.Pathamapannasakam
1731.Kammakaranavaggo
173(A.2.1~1.)1.Vajjasuttavannana
174(A.2.1~2.)2.Padhanasuttavannana
174(A.2.1~3.)3.Tapaniyasuttavannana
175(A.2.1~5.)5.Upabbatasuttavannana
175(A.2.1~6.)6.Samyojanasuttavannana
176(A.2.1~7.)7.Kanhasuttavannana
176(A.2.8.)8.Sukkasuttavannana
177(A.2.1~9.)9.Cariyasuttavannana
178(A.2.1~10.)10.Vassupanayikasuttavannana
178(A.2.2.)2.Adhikaranavaggavannana
188(A.2.3.)3.Balavaggavannana
189(A.2.4.)4.Samacittavaggavannana
196(A.2.5.)5.Parisavaggavannana
199(A.2.)2.Dutiyapannasakam
199(A.2.6.) (6) 1.Puggalavaggavannana
199(A.2.7.) (7) 2.Sukhavaggavannana
200(A.2.8.) (8) 3.Sanimittavaggavannana
201(A.2.9.) (9) 4.Dhammavaggavannana
202(A.2.10.) (10) 5.Balavaggavannana
2043.Tatiyapannasakam
204(A.2.11.) (11) 1.Asaduppajahavaggavannana
205(A.2.12.) (12) 2.Ayacanavaggavannana
206(A.2.13.) (13) 3.Danavaggavannana
206(A.2.14.) (14) 4.Santharavaggavannana
207(A.2.15.) (15) 5.Samapattivaggavannana
210(A.2.16.) 1.Kodhapeyyalam
210(A.2.16.) 2.Akusalapeyyalam
211(A.2.17.) 3.Vinayapeyyalam
216Tikanipata-tika
216(MT./CS:pg.2.75~220)
216(A.3.)1.Pathamapannasakam
2161.Balavaggo
216(A.3.1.) 1.Bhayasuttavannana
216(A.3.2.)2.Lakkhanasuttavannana
217(A.3.3~4.)3~4.Cintisuttadivannana
217(A.3.5~10.)5~10.Ayonisosuttadivannana
2182.Rathakaravaggo
218(A.3.11.)1.Batasuttavannana
218(A.3.12.)2.Saraniyasuttavannana
218(A.3.13.)3.Asamsasuttavannana
220(A.3.14.)4.Cakkavattisuttavannana
221(A.3.15.)5.Sacetanasuttavannana
222(A.3.16.)6.Apannakasuttavannana
224(A.3.17.)7.Attabyabadhasuttavannana
224(A.3.18.)8.Devalokasuttavannana
224(A.3.19.)9.Pathamapapanikasuttavannana
225(A.3.20.)10.Dutiyapapanikasuttavannana
2253.Puggalavaggo
226(A.3.21.)1.Samiddhasuttavannana
226(A.3.22.)2.Gilanasuttavannana
226(A.3.23.)3.Savkharasuttavannana
227(A.3.24.)4.Bahukarasuttavannana
227(A.3.25.)5.Vajirupamasuttavannana
228(A.3.26.)6.Sevitabbasuttavannana
228(A.3.27.)7.Jigucchitabbasuttavannana
228(A.3.28.)8.Guthabhanisuttavannana
229(A.3.29.)9.Andhasuttavannana
229(A.3.30.)10.Avakujjasuttavannana
2304.Devadutavaggo
230(A.3.31.)1.Sabrahmakasuttavannana
231(A.3.32.)2.Anandasuttavannana
232(A.3.33.)3.Sariputtasuttavannana
232(A.3.34.)4.Nidanasuttavannana
238(A.3.35.)5.Hatthakasuttavannana
239(A.3.36.)6.Devadutasuttavannana
242(A.3.37.)7.Catumaharajasuttavannana
243(A.3.39.)9.Sukhumalasuttavannana
244(A.3.40.)10.Adhipateyyasuttavannana
2445.Culavaggo
245(A.3.41.)1.Sammukhibhavasuttavannana
245(A.3.42.)2.Tithanasuttavannana
246(A.3.43.)3.Atthavasasuttavannana
246(A.3.44.)4.Kathapavattisuttavannana
246(A.3.45.)5.Panditasuttavannana
246(A.3.46.)6.Silavantasuttavannana
247(A.3.47.)7.Savkhatalakkhanasuttavannana
247(A.3.47.)8.Asavkhatalakkhanasuttavannana
248(A.3.48.)9.Pabbatarajasuttavannana
248(A.3.49.)10.Atappakaraniyasuttavannana
248(A.3.50.)11.Mahacorasuttavannana
2482.Dutiyapannasakam
248(6)1.Brahmanavaggo
249(A.3.51.)1.Pathamadvebrahmanasuttavannana
249(A.3.52.)2.Dutiyadvebrahmanasuttavannana
249(A.3.53~54.)3~4.Abbatarabrahmanasuttadivannana
249(A.3.55.)5.Nibbutasuttavannana
250(A.3.56.)6.Palokasuttavannana
250(A.3.57.)7.Vacchagottasuttavannana
251(A.3.58.)8.Tikannasuttavannana
255(A.3.59.)9.Janussonisuttavannana
255(A.3.60.)10.Savgaravasuttavannana
258(7) 2.Mahavaggo
258(A.3.61.)1.Titthayatanasuttavannana
262(A.3.62.)2.Bhayasuttavannana
263(A.3.63.)3.Venagapurasuttavannana
268(A.3.64.)4.Sarabhasuttavannana
271(A.3.65.)5.Kesamuttisuttavannana
272(A.3.66.)6.Salhasuttavannana
272(A.3.67.)7.Kathavatthusuttavannana
274(A.3.68.)8.Abbatitthiyasuttavannana
274(A.3.69.)9.Akusalamulasuttavannana
275(A.3.70.)10.Uposathasuttavannana
280(8) 3.Anandavaggo
280(A.3.71.)1.Channasuttavannana
280(A.3.72.)2.Ajivakasuttavannana
281(A.3.73.)3.Mahanamasakkasuttavannana
281(A.3.74.)4.Niganthasuttavannana
281(A.3.75.)5.Nivesakasuttavannana
282(A.3.76~77.)6~7.Pathamabhavasuttadivannana
282(A.3.78.)8.Silabbatasuttavannana
282(A.3.79.)9.Gandhajatasuttavannana
282(A.3.80.)10.Culanikasuttavannana
284(9) 4.Samanavaggo
284(A.3.81~85.)1~5.Samanasuttadivannana
284(A.3.86.)6.Pathamasikkhasuttavannana
285(A.3.87~90.)7~10.Dutiyasikkhasuttadivannana
287(A.3.92.)11.Savkavasuttavannana
288(10) 5.Lonakapallavaggo
288(A.3.93.)1.Accayikasuttavannana
288(A.3.94.)2.Pavivekasuttavannana
288(A.3.92.)3.Saradasuttavannana
288(A.3.93.)4.Parisasuttavannana
289(A.3.94~96.)5~7.Pathama~ajaniyasuttadivannana
290(PTS:A.3.97~98.)8.Potthakasuttavannana
291(A.3.99.)9.Lonakapallasuttavannana
292(A.3.100.)10.Pamsudhovakasuttavannana
293(PTS:A.3.100.)11.Nimittasuttavannana
2933.Tatiyapannasakam
294(11) 1.Sambodhavaggo
294(A.3.101~102.)1~3.Pubbevasambodhasuttadivannana
294(A.3.102~108.)4~9.Samanabrahmanasuttadivannana
294(A.3.109.)10.Dutiyanidanasuttavannana
295(12) 2.Apayikavaggo
295(A.3.111.)1.Apayikasuttavannana
295(A.3.112.)2.Dullabhasuttavannana
295(A.3.113.)3.Appameyyasuttavannana
296(A.3.114.)4.Anebjasuttavannana
296(A.3.115.)5.Vipattisampadasuttavannana
297(A.3.116~117.)6~7.Apannakasuttadivannana
297(A.3.118.)8.Pathamasoceyyasuttavannana
297(A.3.119.)9.Dutiyasoceyyasuttavannana
297(A.3.120.)10.Moneyyasuttavannana
298(13) 3.Kusinaravaggo
298(A.3.121~122.)1~2.Kusinarasuttadivannana
299(A.3.123.)3.Gotamakacetiyasuttavannana
300(A.3.124.)4.Bharandukalamasuttavannana
300(A.3.125.)5.Hatthakasuttavannana
302(A.3.126.)6.Katuviyasuttavannana
302(A.3.128.)8.Dutiya~Anuruddhasuttavannana
302(A.3.129.)9.Paticchannasuttavannana
302(A.3.130.)10.Lekhasuttavannana
303(14) 4.Yodhajivavaggo
303(A.3.131.)1.Yodhajivasuttavannana
303(A.3.132.)2.Parisasuttavannana
303(A.3.134.)4.Uppadasuttavannana
304(A.3.135~139.)5~10.Kesakambalasuttadivannana
304(A.3.140~143.)11~13.Pathamamoranivapasuttadivannana
305(A.3.151.) (16) 6.Acelakavaggavannana
306(A.3.163.)Peyyalavaggavannana
307Catukkanipata-tika
307(MT./CS:pg.2.221~396)
3071.Pathamapannasakam
3071.Bhandagamavaggo
307(A.4.1~2.)1~2.Anubuddhasuttadivannana
307(A.4.3~4.)3~4.Pathamakhatasuttadivannana
308(A.4.5.)5.Anusotasuttavannana
308(A.4.6.)6.Appassutasuttavannana
310(A.4.7.)7.Sobhanasuttavannana
310(A.4.8.)8.Vesarajjasuttavannana
311(A.4.9.)9.Tanhuppadasuttavannana
312(A.4.10.)10.Yogasuttavannana
3132.Caravaggo
313(A.4.11.)1.Carasuttavannana
315(A.4.12.)2.Silasuttavannana
317(A.4.13.)3.Padhanasuttavannana
317(A.4.14.)4.Samvarasuttavannana
318(A.4.15.)5.Pabbattisuttavannana
319(A.4.16.)6.Sokhummasuttavannana
319(A.4.17~20.)7~10.Pathama~agatisuttadivannana
3203.Uruvelavaggo
320(A.4.21.)1.Pathama~uruvelasuttavannana
322(A.4.22.)2.Dutiya~uruvelasuttavannana
324(A.4.23.)3.Lokasuttavannana
327(A.4.24.)4.Kalakaramasuttavannana
328(A.4.25.)5.Brahmacariyasuttavannana
331(A.4.26.)6.Kuhasuttavannana
332(A.4.27.)7.Santutthisuttavannana
333(A.4.28.)8.Ariyavamsasuttavannana
340(A.4.29.)9.Dhammapadasuttavannana
341(A.4.30.)10.Paribbajakasuttavannana
3424.Cakkavaggo
342(A.4.31.)1.Cakkasuttavannana
343(A.4.32.)2.Savgahasuttavannana
343(A.4.33.)3.Sihasuttavannana
345(A.4.34.)4.Aggapasadasuttavannana
349(A.4.35.)5.Vassakarasuttavannana
349(A.4.36.)6.Donasuttavannana
350(A.4.37.)7.Aparihaniyasuttavannana
351(A.4.38.)8.Patilinasuttavannana
352(A.4.39.)9.Ujjayasuttavannana
354(A.4.40.)10.Udayisuttavannana
3545.Rohitassavaggo
354(A.4.41.)1.Samadhibhavanasuttavannana
355(A.4.42~44.)2- 4.Pabhabyakaranasuttadivannana
356(A.4.45~46.)5- 6.Rohitassasuttadivannana
356(A.4.47.)7.Suvidurasuttavannana
357(A.4.48.)8.Visakhasuttavannana
357(A.4.49.)9.Vipallasasuttavannana
357(A.4.50.)10.Upakkilesasuttavannana
3582.Dutiyapannasakam
358(6) 1.Pubbabhisandavaggo
358(A.4.51.)1.Pathamapubbabhisandasuttavannana
358(A.4.52.)2.Dutiyapubbabhisandasuttavannana
358(A.4.53~54.)3- 4.Pathamasamvasasuttadivannana
359(A.4.55~56.)5- 6.Samajivisuttadivannana
359(A.4.57~60.)7- 10.Suppavasasuttadivannana
359(7) 2.Pattakammavaggo
360(A.4.61~64.)1- 4.Pattakammasuttadivannana
360(A.4.65.)5.Rupasuttavannana
361(A.4.67.)7.Ahirajasuttavannana
362(A.4.68.)8.Devadattasuttavannana
362(A.4.69.)9.Padhanasuttavannana
362(A.4.70.)10.Adhammikasuttavannana
363(8) 3.Apannakavaggo
363(A.4.71~72.)1- 2.Padhanasuttadivannana
363(A.4.73~75.)3- 5.Sappurisasuttadivannana
363(A.4.76.)6.Kusinarasuttavannana
364(A.4.77.)7.Acinteyyasuttavannana
364(A.4.78.)8.Dakkhinasuttavannana
364(A.4.79~80.)9- 10.Vanijjasuttadivannana
365(9) 4.Macalavaggo
365(A.4.81~86.)1- 6.Panatipatasuttadivannana
366(A.4.87.)7.Puttasuttavannana
366(A.4.88~90.)8- 10.Samyojanasuttadivannana
367(10) 5.Asuravaggo
367(A.4.91~92.)1- 2.Asurasuttadivannana
367(A.4.93.)3.Dutiyasamadhisuttavannana
367(A.4.94.)4.Tatiyasamadhisuttavannana
367(A.4.95~96.)5- 6.Chavalatasuttadivannana
368(A.4.97~100.)7- 10.Khippanisantisuttadivannana
368(A.4.)3.Tatiyapannasakam
368(11) 1.Valahakavaggo
368(A.4.101~102.)1- 2.Valahakasuttadvayavannana
369(A.4.103.)3.Kumbhasuttavannana
369(A.4.104.)4.Udakarahadasuttavannana
369(A.4.105~106.)5- 6.Ambasuttadivannana
370(A.4.107.)7.Musikasuttavannana
370(A.4.108.)8.Balibaddasuttavannana
370(A.4.109.)9.Rukkhasuttavannana
370(A.4.110.)10.Asivisasuttavannana
371(12) 2.Kesivaggo
371(A.4.111~117.)1- 7.Kesisuttadivannana
371(A.4.118~120.)8- 10.Samvejaniyasuttadivannana
371(13) 3.Bhayavaggo
371(A.4.121.)1.Attanuvadasuttavannana
372(A.4.122.)2.Umibhayasuttavannana
373(A.4.123.)3.Pathamananakaranasuttavannana
374(A.4.124~126.)4- 6.Dutiyananakaranasuttadivannana
375(A.4.127.)7.Pathamatathagata~acchariyasuttavannana
375(A.4.128.)8.Dutiyatathagata~acchariyasuttavannana
376(A.4.129~130.)9- 10.Ananda~acchariyasuttadivannana
376(14) 4.Puggalavaggo
376(A.4.131.)1.Samyojanasuttavannana
376(A.4.132.)2.Patibhanasuttavannana
377(A.4.133~134.)3- 4.Ugghatitabbusuttadivannana
377(A.4.135~138.)5- 8.Savajjasuttadivannana
378(A.4.139~140.)9- 10.Dhammakathikasuttadivannana
378(15) 5.Abhavaggo
378(A.4.141~146.)1- 6.Abhasuttadivannana
378(A.4.147~150.)7- 10.Dutiyakalasuttadivannana
3784.Catutthapannasakam
379(16) 1.Indriyavaggo
379(A.4.151~155.)1- 5.Indriyasuttadivannana
379(A.4.156~158.)6- 8.Kappasuttadivannana
379(A.4.159.)9.Bhikkhunisuttavannana
380(A.4.160.)10.Sugatavinayasuttavannana
380(17) 2.Patipadavaggo
380(A.4.161.)1.Samkhittasuttavannana
381(A.4.162.)2.Vittharasuttavannana
381(A.4.163.)3.Asubhasuttavannana
382(A.4.164~166.)4- 6.Pathamakhamasuttadivannana
382(A.4.167~168.)7- 8.Mahamoggallanasuttadivannana
383(A.4.169.)9.Sasavkharasuttavannana
383(A.4.170.)10.Yuganaddhasuttavannana
384(18) 3.Sabcetaniyavaggo
384(A.4.171.)1.Cetanasuttavannana
385(A.4.172.)2.Vibhattisuttavannana
387(A.4.173~174.)3- 4.Mahakotthikasuttadivannana
388(A.4.175~176.)5- 6.Upavanasuttadivannana
388(A.4.177.)7.Rahulasuttavannana
388(A.4.178.)8.Jambalisuttavannana
389(A.4.179.)9.Nibbanasuttavannana
390(A.4.180.)10.Mahapadesasuttavannana
391(19) 4.Brahmanavaggo
392(A.4.181~183.)1- 3.Yodhajivasuttadivannana
392(A.4.184.)4.Abhayasuttavannana
392(A.4.185.)5.Brahmanasaccasuttavannana
392(A.4.186.)6.Ummaggasuttavannana
393(A.4.187.)7.Vassakarasuttavannana
393(A.4.188.)8.Upakasuttavannana
394(A.4.189.)9.Sacchikaraniyasuttavannana
394(A.4.190.)10.Uposathasuttavannana
394(20) 5.Mahavaggo
394(A.4.191.)1.Sotanugatasuttavannana
395(A.4.192.)2.Thanasuttavannana
396(A.4.193.)3.Bhaddiyasuttavannana
396(A.4.194.)4.Samugiyasuttavannana
396(A.4.195.)5.Vappasuttavannana
398(A.4.196.)6.Salhasuttavannana
398(A.4.197.)7.Mallikadevisuttavannana
399(A.4.198.)8.Attantapasuttavannana
407(A.4.199~200.)9- 10.Tanhasuttadivannana
4095.Pabcamapannasakam
409(21) 1.Sappurisavaggo
409(A.4.201~210.)1- 10.Sikkhapadasuttadivannana
409(A.4.221~230.) (23) 3.Duccaritavaggavannana
409(24) 4.Kammavaggo
409(A.4.231.)1.Samkhittasuttavannana
410(A.4.232.)2.Vittharasuttavannana
410(A.4.233~240.)3- 9.Sonakayanasuttadivannana
411(A.4.241~242.)10- 11.Samanasuttadivannana
413(25) 5.Apattibhayavaggo
413(A.4.243.)1.Savghabhedakasuttavannana
413(A.4.244~245.)2- 3.Apattibhayasuttadivannana
414(A.4.246~249.)4- 7.Seyyasuttadivannana
414(A.4.250~253.)8.Pathamavoharasuttavannana
415(26) 6.Abhibbavaggo
415(A.4.254~256.)1- 3.Abhibbasuttadivannana
415(A.4.254~260.)4- 10.Malukyaputtasuttadivannana
416Pabcakanipata-tika
416(MT./CS:pg.3.1~80)
416(A.5.)1.Pathamapannasakam
416Sekhabalavaggo
416(A.5.1.)1.Samhittasuttavannana
416(A.5.2~6.)2~6.Vitthatasuttadivannana
416(A.5.7.)7.Kamasuttavannana
417(A.5.8.)8.Cavanasuttavannana
417(A.5.9.)9.Pathama~agaravasuttavannana
417(A.5.10.)10.Dutiya~agaravasuttavannana
4182.Balavaggo
418(A.5.11.)1.Ananussutasuttavannana
418(A.5.13.)3.Samkhittasuttavannana
418(A.5.14.)4.Vitthatasuttavannana
419(A.5.15~20.)5- 10.Datthabbasuttadivannana
4203.Pabcavgikavaggo
420(A.5.21~23.)1- 2.Pathama~agaravasuttadivannana
420(A.5.23~24.)3- 4.Upakkilesasuttadivannana
420(A.5.25.)5.Anuggahitasuttavannana
422(A.5.26.)6.Vimuttayatanasuttavannana
423(A.5.27.)7.Samadhisuttavannana
423(A.5.28~29.)8- 9.Pabcavgikasuttadivannana
424(A.5.30.)10.Nagitasuttavannana
4254.Sumanavaggo
425(A.5.31.)1.Sumanasuttavannana
425(A.5.32.)2.Cundisuttavannana
426(A.5.33.)3.Uggahasuttavannana
426(A.5.34~35.)4- 5.Sihasenapatisuttadivannana
427(A.5.36~37.)6- 7.Kaladanasuttadivannana
427(A.5.38.)8.Saddhasuttavannana
427(A.5.39~40.)9- 10.Puttasuttadivannana
4285.Mundarajavaggo
428(A.5.41~42.)1- 2.Adiyasuttadivannana
428(A.5.43.)3.Itthasuttavannana
428(A.5.44.)4.Manapadayisuttavannana
429(A.5.45~46.)5- 6.Pubbabhisandasuttadivannana
429(A.5.47~48.)7- 8.Dhanasuttadivannana
429(A.5.49.)9.Kosalasuttavannana
430(A.5.50.)10.Naradasuttavannana
4302.Dutiyapannasakam
430(6) 1.Nivaranavaggo
430(A.5.51~52.)1- 2.Avaranasuttadivannana
431(A.5.53~54.)3- 4.Padhaniyavgasuttadivannana
431(A.5.55.)5.Mataputtasuttavannana
431(A.5.56.)6.Upajjhayasuttavannana
431(A.5.57.)7.Abhinhapaccavekkhitabbatthanasuttavannana
431(A.5.58~60.)8- 10.Licchavikumarakasuttadivannana
431(7) 2.Sabbavaggo
431(A.5.61~65.)1- 5.Sabbasuttadivannana
431(A.5.66~70.)6- 10.Sajivasuttadivannana
431(8) 3.Yodhajivavaggo
431(A.5.71-72.)1- 2.Pathamacetovimuttiphalasuttadivannana
431(A.5.73-74.)3- 4.Pathamadhammaviharisuttadivannana
431(A.5.75.)5.Pathamayodhajivasuttavannana
431(A.5.76.)6.Dutiyayodhajivasuttavannana
431(A.5.77-78.)7- 8.Pathama~anagatabhayasuttadivannana
431(A.5.79.)9.Tatiya~anagatabhayasuttavannana
431(A.5.80.)10.Catuttha~anagatabhayasuttavannana
431(9) 4.Theravaggo
431(A.5.81-82.)1- 2.Rajaniyasuttadivannana
431(A.5.83.)3.Kuhakasuttavannana
431(A.5.86-87.)6- 7.Patisambhidappattasuttadivannana
431(A.5.88.)8.Therasuttavannana
431(A.5.89.)9.Pathamasekhasuttavannana
431(A.5.90.)10.Dutiyasekhasuttavannana
431(10) 5.Kakudhavaggo
431(A.5.91-100.)1- 10.Pathamasampadasuttadivannana
4313.Tatiyapannasakam
431(11) 1.Phasuviharavaggo
431(A.5.101-104.)1- 4.Sarajjasuttadivannana
431(A.5.105.)5.Phasuviharasuttavannana
431(A.5.106-110.)6- 10.Anandasuttadivannana
431(12) 2.Andhakavindavaggo
431(A.5.111-114.)1- 4.Kulupakasuttadivannana
431(A.5.115-123.)5- 13.Maccharinisuttadivannana
431(13) 3.Gilanavaggo
431(14) 4.Rajavaggo
431(A.5.113.)1.Pathamacakkanuvattanasuttavannana
431(A.5.132.)2.Dutiyacakkanuvattanasuttavannana
431(A.5.134.)4.Yassamdisamsuttavannana
431(A.5.135-139.)5- 9.Patthanasuttadivannana
431(A.5.140.)10.Sotasuttavannana
431(15) 5.Tikandakivaggo
431(A.5.141.)1.Avajanatisuttavannana
431(A.5.142-143.)2- 3.Arabhatisuttadivannana
431(A.5.144-146.)4- 6.Tikandakisuttadivannana
431(A.5.147-150.)7- 10.Asappurisadanasuttadivannana
4314.Catutthapannasakam
431(16) 1.Saddhammavaggo
431(17) 2.Aghatavaggo
431(A.5.141.)1- 5.Pathama-aghatapativinayasuttadivannana
431(A.5.166.)6.Nirodhasuttavannana
431(A.5.167-169.)7- 9.Codanasuttadivannana
431(A.5.170.)10.Bhaddajisuttavannana
431(18) 3.Upasakavaggo
431(A.5.171-176.)1- 6.Sarajjasuttadivannana
431(A.5.177-178.)7- 8.Vanijjasuttadivannana
431(A.5.179.)9.Gihisuttavannana
431(A.5.180.)10.Gavesisuttavannana
431(19) 4.Arabbavaggo
431(A.5.181.)1.Arabbikasuttavannana
431(20) 5.Brahmanavaggo
431(A.5.191.)1.Sonasuttavannana
431(A.5.192.)2.Donabrahmanasuttavannana
431(A.5.193.)3.Savgaravasuttavannana
431(A.5.194.)4.Karanapalisuttavannana
431(A.5.195.)5.Pivgiyanisuttavannana
431(A.5.196.)6.Mahasupinasuttavannana
431(A.5.197.)7.Vassasuttavannana
431(A.5.198~199.)8- 9.Vacasuttadivannana
431(A.5.200.)10.Nissaraniyasuttavannana
4315.Pabcamapannasakam
431(21) 1.Kimilavaggo
431(A.5.201~204.) 1- 4.Kimilasuttadivannana
431(A.5.205.) 5.Cetokhilasuttavannana
431(A.5.206~208.) 6- 8.Vinibandhasuttadivannana
431(A.5.209~210.) 9- 10.Gitassarasuttadivannana
431(22) 2.Akkosakavaggo
431(A.5.211~212.) 1- 2.Akkosakasuttadivannana
431(A.5.213~220.)3- 10.Silasuttadivannana
431(23) 3.Dighacarikavaggo
431(A.5.221-230.)1- 10.Pathamadighacarikasuttadivannana
431Chakkanipata-tika
431(MT./CS:pg.3.81~147)
4311.Pathamapannasakam
4311.Ahuneyyavaggo
431(A.6.1.)1.Pathama~ahuneyyasuttavannana
431(A.6.2-7.)2- 7.Dutiya~ahuneyyasuttadivannana
431(A.6.8.)8.Anuttariyasuttavannana
431(A.6.9.)9.Anussatitthanasuttavannana
431(A.6.10.)10.Mahanamasuttavannana
4312.Saraniyavaggo
431(A.6.11.)1.Pathamasaraniyasuttavannana
431(A.6.12.)2.Dutiyasaraniyasuttavannana
431(A.6.13.)3.Nissaraniyasuttavannana
431(A.6.14-15.)4- 5.Bhaddakasuttadivannana
431(A.6.16.)6.Nakulapitusuttavannana
431(A.6.17.)7.Soppasuttavannana
431(A.6.18.)8.Macchabandhasuttavannana
431(A.6.19.)9.Pathamamaranassatisuttavannana
431(A.6.20.)10.Dutiyamaranassatisuttavannana
4313.Anuttariyavaggo
431(A.6.21-22.)1- 2.Samakasuttadivannana
431(A.6.23.)3.Bhayasuttavannana
431(A.6.24.)4.Himavantasuttavannana
431(A.6.25.)5.Anussatitthanasuttavannana
431(A.6.26.)6.Mahakaccanasuttavannana
431(A.6.27.)7.Pathamasamayasuttavannana
431(A.6.28.)8.Dutiyasamayasuttavannana
431(A.6.29.)9.Udayisuttavannana
431(A.6.30.)10.Anuttariyasuttavannana
4314.Devatavaggo
431(A.6.31-34.)1- 4.Sekhasuttadivannana
431(A.6.35.)5.Vijjabhagiyasuttavannana
431(A.6.36.)6.Vivadamulasuttavannana
431(A.6.37.)7.Chalavgadanasuttavannana
431(A.6.38-41.)8- 11.Attakarisuttadivannana
431(A.6.42.)12.Nagitasuttavannana
4315.Dhammikavaggo
431(A.6.43.)1.Nagasuttavannana
431(A.6.44.)2.Migasalasuttavannana
431(A.6.45-48.)3- 6.Inasuttadivannana
431(A.6.49.)7.Khemasuttavannana
431(A.6.50.)8.Indriyasamvarasuttavannana
431(A.6.51.)9.Anandasuttavannana
431(A.6.52.)10.Khattiyasuttavannana
431(A.6.53.)11.Appamadasuttavannana
431(A.6.54.)12.Dhammikasuttavannana
4312.Dutiyapannasakam
4316.Mahavaggo
431(A.6.55.)1.Sonasuttavannana
431(A.6.56.)2.Phaggunasuttavannana
431(A.6.57.)2.Chalabhijatisuttavannana
431(A.6.58.)4.Asavasuttavannana
431(A.6.59.)5.Darukammikasuttavannana
431(A.6.60.)6.Hatthisariputtasuttavannana
431(A.6.61.)7.Majjhesuttavannana
431(A.6.62.)8.Purisindriyabanasuttavannana
431(A.6.63.)9.Nibbedhikasuttavannana
431(A.6.64.)10.Sihanadasuttavannana
4317.Devatavaggo
431(A.6.65-67.)1- 3.Anagamiphalasuttadivannana
431(A.6.58-69.)4- 5.Savganikaramasuttadivannana
431(A.6.70.)6.Samadhisuttavannana
431(A.6.71-74.)7- 10.Sakkhibhabbasuttadivannana
4318.Arahattavaggo
431(A.6.75-77.)1- 3.Dukkhasuttadivannana
431(A.6.78.)4.Sukhasomanassasuttavannana
431(A.6.79.)5.Adhigamasuttavannana
431(A.6.80-81.)6- 7.Mahantattasuttadivannana
431(A.6.82-84.)8- 10.Dutiyanirayasuttadivannana
4319.Sitivaggo
431(A.6.85.)1.Sitibhavasuttavannana
431(A.6.86-95.)2- 11.Avaranasuttadivannana
43110.Anisamsavaggo
431(A.6.96-106.)1- 11.Patubhavasuttadivannana
431Sattakanipata-tika
431(MT./CS:pg.3.149~202)
431(A.7.)1.Pathamapannasakam
4311.Dhanavaggavannana
4312.Anusayavaggo
431(A.7.14.)4.Uggalasuttavannana
431(A.7.15.)5.Udakupamasuttavannana
431(A.7.16~17.)6- 9.Aniccanupassisuttadivannana
431(A.7.18.)10.Niddasavatthusuttavannana
4313.Vajjisattakavaggo
431(A.7.19.)1.Sarandadasuttavannana
431(A.7.20.)2.Vassakarasuttavannana
431(A.7.21.)2.Pathamasattakasuttavannana
431(A.7.22~24.)4- 6.Dutiyasattakasuttadivannana
431(A.7.25~29.)7- 11.Sabbasuttadivannana
4314.Devatavaggo
431(A.7.35.)5.Pathamamittasuttavannana
431(A.7.36~40.)6- 11.Dutiyamittasuttadivannana
4315.Mahayabbavaggo
431(A.7.41.)1.Sattavibbanatthitisuttavannana
431(A.7.42.)2.Samadhiparikkharasuttavannana
431(A.7.43.)3.Pathama~aggisuttavannana
431(A.7.44~45.)4- 5.Dutiya~aggisuttadivannana
431(A.7.46.)6.Dutiyasabbasuttavannana
431(A.7.47~48.)7- 8.Methunasuttadivannana
431(A.7.49.)9.Danamahapphalasuttavannana
431(A.7.50.)10.Nandamatasuttavannana
4316.Abyakatavaggo
431(A.7.51~52.)1- 2.Abyakatasuttadivannana
431(A.7.53.)3.Tissabrahmasuttavannana
431(A.7.54~57.)4- 7.Sihasenapatisuttadivannana
431(A.7.58.)8.Pacalayamanasuttavannana
431(A.7.59.)9.Mettasuttavannana
431(A.7.59.)10.Bhariyasuttavannana
431(A.7.60.)11.Kodhanasuttavannana
4317.Mahavaggo
431(A.7.61~62.)1- 2.Hiri~ottappasuttadivannana
431(A.7.63)3.Nagaropamasuttavannana
431(A.7.64)4.Dhammabbusuttavannana
431(A.7.65~66)5- 6.Paricchattakasuttadivannana
431(A.7.67.)7.Bhavanasuttavannana
431(A.7.68~69.)8- 9.Aggikkhandhopamasuttadivannana
431(A.7.70.)10.Arakasuttavannana
4318.Vinayavaggo
431(A.7.71~78.)1- 8.Pathamavinayadharasuttadivannana
431(A.7.79.)9.Satthusasanasuttavannana
431(A.7.80.)10.Adhikaranasamathasuttavannana
431Atthakanipata-tika
431(MT./CS:pg.3.203~265)
431(A.8.)1.Pathamapannasakam
4311.Mettavaggo
431(A.8.1.)1.Mettasuttavannana
431(A.8.2~4.)2- 4.Pabbasuttadivannana
431(A.8.5.)5.Pathamalokadhammasuttavannana
431(A.8.6~8.)6- 8.Dutiyalokadhammasuttadivannana
431(A.8.9.)9.Nandasuttavannana
431(A.8.10.)10.Karandavasuttavannana
4312.Mahavaggo
431(A.8.11.)1.Verabjasuttavannana
431(A.8.12.)2.Sihasuttavannana
431(A.8.13~14.)3- 4.Assajaniyasuttadivannana
431(A.8.15~18.)5- 8.Malasuttadivannana
431(A.8.19.)9.Paharadasuttavannana
431(A.8.20.)10.Uposathasuttavannana
4313.Gahapativaggo
431(A.8.21~27.)1- 7.Pathama~uggasuttadivannana
431(A.8.28.)8.Dutiyabalasuttavannana
431(A.8.29.)9.Akkhanasuttavannana
431(A.8.30.)10.Anuruddhamahavitakkasuttavannana
4314.Danavaggo
431(A.8.31~34.)1- 4.Pathamadanasuttadivannana
431(A.8.35.)5.Danupapattisuttavannana
431(A.8.36.)6.Pubbakiriyavatthusuttavannana
431(A.8.37~38.)7- 8.Sappurisadanasuttadivannana
431(A.8.39~40.)9- 10.Abhisandasuttadivannana
4315.Uposathavaggo
431(A.8.41~48.)1- 8.Samkhittuposathasuttadivannana
431(A.8.49~50.)9- 10.Pathama~idhalokikasuttadivannana
4312.Dutiyapannasakam
431(6) 1.Gotamivaggo
431(A.8.51~53.)1- 3.Gotamisuttadivannana
431(A.8.54~55.)4- 5.Dighajanusuttadivannana
431(A.8.56~58.)6- 8.Bhayasuttadivannana
431(A.8.59~60.)6- 10.Puggalasuttadivannana
431(7) 2.Bhumicalavaggo
431(A.8.61~65.)1- 5.Icchasuttadivannana
431(A.8.66.)6.Vimokkhasuttavannana
431(A.8.67.)7.Anariyavoharasuttavannana
431(A.8.69.)9.Parisasuttavannana
431(A.8.70.)10.Bhumicalasuttavannana
431(8) 3.Yamakavaggo
431(A.8.71~80.)1- 10.Saddhasuttadivannana
431Navakanipata-tika
431(MT./CS:pg.3.267~356)
431(A.9.) 1.Pathamapannasakam
4311.Sambodhivaggo
431(A.9.1~2.) 1- 2.Sambodhisuttadivannana
431(A.9.3.)3.Meghiyasuttavannana
431(A.9.4~5.)4- 5.Nandakasuttadivannana
431(A.9.6.)6.Sevanasuttavannana
431(A.9.7~10.)7- 10.Sutavasuttadivannana
4312.Sihanadavaggo
431(A.9.11.)1.Sihanadasuttavannana
431(A.9.12.)2.Sa~upadisesasuttavannana
431(A.9.13.)3.Kotthikasuttavannana
431(A.9.14.)4.Samiddhisuttavannana
431(A.9.15~19.)5- 9.Gandasuttadivannana
431(A.9.20.)10.Velamasuttavannana
4313.Sattavasavaggo
431(A.9.21.)1.Tithanasuttavannana
431(A.9.23.)3.Tanhamulakasuttavannana
431(A.9.24~25.)4- 5.Sattavasasuttadivannana
431(A.9.26.)6.Silayupasuttavannana
431(A.9.27.)7.Pathamaverasuttavannana
431(A.9.29.)9.Aghatavatthusuttavannana
431(A.9.30.)10.Aghatapativinayasuttavannana
431(A.9.31.)11.Anupubbanirodhasuttavannana
4314.Mahavaggo
431(A.9.32.)1.Anupubbaviharasuttavannana
431(A.9.33-34.)2- 3.Anupubbaviharasamapattisuttadivannana
431(A.9.35.)4.Gavi~upamasuttavannana
431(A.9.36.)5.Jhanasuttavannana
431(A.9.37.)6.Anandasuttavannana
431(A.9.38.)7.Lokayatikasuttavannana
431(A.9.39~40.)8- 9.Devasurasavgamasuttadivannana
431(A.9.41.)10.Tapussasuttavannana
4315.Samabbavaggo
431(A.9.42~51.)1- 10.Sambadhasuttadivannana
431Dasakanipata-tika
431(MT./CS:pg.3.305~356)
431(A.10.)1.Pathamapannasakam
4311.Anisamsavaggo
431(A.10.1.)1.Kimatthiyasuttavannana
431(A.10.2~5.)2- 5.Cetanakaraniyasuttadivannana
431(A.10.6.)6.Samadhisuttavannana
4312.Nathavaggo
431(A.10.11~14.)1- 4.Senasanasuttadivannana
431(A.10.15~16.)5- 6.Appamadasuttadivannana
431(A.10.17~18.)7- 8.Pathamanathasuttadivannana
431(A.10.19.)9.Pathama~ariyavasasuttavannana
431(A.10.20.)10.Dutiya~ariyavasasuttavannana
4313.Mahavaggo
431(A.10.21.)1.Sihanadasuttavannana
431(A.10.22~24.)2- 4.Adhivuttipadasuttadivannana
431(A.10.25.)5.Kasinasuttavannana
431(A.10.26.)6.Kalisuttavannana
431(A.10.27.)7.Pathamamahapabhasuttavannana
431(A.10.28~29.)8- 9.Dutiyamahapabhasuttadivannana
431(A.10.30.)10.Dutiyakosalasuttavannana
4314.Upalivaggo
431(A.10.31.)1.Upalisuttavannana
4315.Akkosavaggo
431(A.10.41~48.)1- 8.Vivadasuttadivannana
431(A.10.49~50.)9- 10.Sariratthadhammasuttadivannana
4312.Dutiyapannasakam
431(6) 1.Sacittavaggo
431(A.10.51~60.)1- 10.Sacittasuttadivannana
431(7) 2.Yamakavaggo
431(A.10.61~67.)1~7.Avijjasuttadivannana
431(A.10.69~70.)9- 10.Pathamakathavatthusuttadivannana
431(8) 3.Akavkhavaggo
431(A.10.71~74.)1- 4.Akavkhasuttadivannana
431(A.10.75~80.)5- 10.Migasalasuttadivannana
431(9) 4.Theravaggo
431(A.10.81~88.)1- 8.Vahanasuttadivannana
431(A.10.89~90.)9- 10.Kokalikasuttadivannana
431(10) 5.Upalivaggo
431(A.10.91~94.)1- 4.Kamabhogisuttadivannana
431(A.10.95.)5.Uttiyasuttavannana
431(A.10.96~98.)6- 8.Kokanudasuttadivannana
431(A.10.99~100.)9- 10.Upalisuttadivannana
4313.Tatiyapannasakam
431(11) 1.Samanasabbavaggo
431(A.10.101~112.)1~12.Samanasabbasuttadivannana
431(12) 2.Paccorohanivaggo
431(A.10.113~116.)1~4.Pathama~adhammasuttadivannana
431(A.10.117~164.)5~42.Savgaravasuttadivannana
431(A.10.165.)4.Catutthapannasakam
431(A.10.167~210.)1- 44.Brahmanapaccorohanisuttadivannana
431(21) 1.Karajakayavaggo
431(A.10.200.~)1- 536.Pathamanirayasaggasuttadivannana
431Ekadasakanipata-tika
431(MT./CS:pg.3.357~371)
4311.Nissayavaggo
431(A.11.1~10.)1~10.Kimatthiyasuttadivannana
4312.Anussativaggo
431(A.11.12~15.)1~4.Pathamamahanamasuttadivannana
431(A.11.16.)5.Mettasuttavannana
431(A.11.17.)6.Atthakanagarasuttavannana
431(A.11.18.)7.Gopalasuttavannana
431Nigamanakathavannana
Namo tassa Bhagavato arahato sammasambuddhassa.
Avguttaranikaye
Ekakanipata-tika
(MT./CS:pg.1.1~288)
Gantharambhakatha
Anantabanam (AT./CS:pg.1.1) karunaniketam,
Namami Natham jitapabcamaram.
Dhammam visuddham bhavanasahetum,
Savghabca settham hatasabbapapam.
Kassapam tam mahatheram, savghassa parinayakam;
Dipasmim tambapannimhi, sasanodayakarakam.
Patipattiparadhinam, sadarabbanivasinam;
Pakatam gagane canda-mandalam viya sasane.
Savghassa pitaram vande, Vinaye suvisaradam;
Yam nissaya vasantoham, vuddhippattosmi sasane.
Anutheram mahapabbam, Sumedham sutivissutam;
Avikhanditasiladi-parisuddhagunodayam.
Bahussutam satimantam, dantam santam samahitam;
Namami sirasa dhiram, garum me ganavacakam.
Agatagamatakkesu (AT./CS:pg.1.2) saddasatthanayabbusu;
Yassantevasibhikkhusu, sasanam suppatitthitam.
Yo sihalindo dhitima yasassi,
Ularapabbo nipuno kalasu.
Jato visuddhe ravisomavamse,
Mahabbalo abbhutavuttitejo.
Jitvarivaggam atiduppasayham,
Anabbasadharanavikkamena.
Pattabhiseko jinadhammasevi,
Abhippasanno ratanattayamhi.
Ciram vibhinne jinasasanasmim,
Paccatthike sutthu viniggahetva.
Sudhamva samaggirasam pasattham,
Payesi bhikkhu parisuddhasile.
Katva vihare vipule ca ramme,
Tatrappitenekasahassasavkhe.
Bhikkhu asese catupaccayehi,
Santappayanto suciram akhandam.
Saddhammavuddhim abhikavkhamano,
Sayampi bhikkhu anusasayitva.
Niyojayam ganthavipassanasu,
Akasi vuddhim jinasasanassa.
Tenahamaccantamanuggahito,
Anabbasadharanasavgahena.
Yasma parakkantabhujavhayena,
Ajjhesito bhikkhuganassa majjhe.
Tasma (AT./CS:pg.1.3) anuttanapadanamattham,
Setthaya avguttaravannanaya.
Sandassayissam sakalam suboddhum,
Nissaya pubbacariyappabhavam.
Gantharambhakathavannana
1.Samvannanarambhe ratanattayam namassitukamo tassa visitthagunayogasandassanattham karunasitalahadayanti-adimaha. Visitthagunayogena hi vandanarahabhavo, vandanarahe ca kata vandana yathadhippetamattham sadheti. Ettha ca samvannanarambhe ratanattayappanamakaranappayojanam tattha tattha bahudha papabcenti acariya, mayam pana idhadhippetameva payojanam dassayissama, tasma samvannanarambhe ratanattayappanamakaranam yathapatibbatasamvannanaya anantarayena parisamapanatthanti veditabbam. Idameva hi payojanam acariyena idhadhippetam. Tatha hi vakkhati
Iti me pasannamatino, ratanattayavandanamayam pubbam;
Yam suvihatantarayo, hutva tassanubhavenati.
Ratanattayappanamakaranena cettha yathapatibbatasamvannanaya anantarayena parisamapanam ratanattayapujaya pabbapatavato, taya pabbapatavabca ragadimalavidhamanato. Vuttabhetam
Yasmim, mahanama, samaye ariyasavako Tathagatam anussarati, nevassa tasmim samaye ragapariyutthitam cittam hoti, na dosapariyutthitam cittam hoti, na mohapariyutthitam cittam hoti, ujugatamevassa tasmim samaye cittam hotiti-adi (a.ni.6.10 11.11).
Tasma ratanattayapujanena vikkhalitamalaya pabbaya patavasiddhi.
Atha va ratanattayapujanassa pabbapadatthanasamadhihetutta pabbapatavam. Vuttabhi tassa samadhihetuttam
Ujugatacitto (AT./CS:pg.1.4) kho pana, mahanama, ariyasavako labhati atthavedam, labhati dhammavedam, labhati dhammupasamhitam pamojjam, pamuditassa piti jayati, pitimanassa kayo passambhati, passaddhakayo sukham vediyati, sukhino cittam samadhiyatiti (a.ni.6.10 11.11).
Samadhissa ca pabbaya padatthanabhavo vuttoyeva-- samahito yathabhutam pajanatiti (sam.ni.3.5 4.99 5.1071). Tato evam patubhutaya pabbaya patibbamahattakatam khedamabhibhuyya anantarayena samvannanam samapayissati.
Atha va ratanattayapujaya ayuvannasukhabalavaddhanato anantarayena parisamapanam veditabbam. Ratanattayappanamena hi ayuvannasukhabalani vaddhanti. Vuttabhetam--
Abhivadanasilissa, niccam vuddhapacayino;
Cattaro dhamma vaddhanti, ayu vanno sukham balanti. (dha.pa.109)--
Tato ayuvannasukhabalavuddhiya hoteva kariyanitthanam.
Atha va ratanattayagaravassa patibhanaparihanavahatta. Aparihanavahabhi tisupi ratanesu garavam. Vuttabhetam--
Sattime, bhikkhave, aparihaniya dhamma. Katame satta? Satthugaravata, dhammagaravata, savghagaravata, sikkhagaravata, samadhigaravata, sovacassata, kalyanamittatati (a.ni.7.34).
Hoteva ca tato patibhanaparihanena yathapatibbataparisamapanam.
Atha va pasadavatthusu pujaya pubbatisayabhavato. Vuttabhi tassa pubbatisayattam--
Pujarahe pujayato, Buddhe yadi va savake;
Papabcasamatikkante, tinnasokapariddave.
Te (AT./CS:pg.1.5) tadise pujayato, nibbute akutobhaye;
Na sakka pubbam savkhatum, imettamapi kenaciti. (dha.pa.195-196 apa. thera 1.10.1-2).
Pubbatisayo ca yathadhippetaparisamapanupayo. Yathaha--
Esa devamanussanam, sabbakamadado nidhi;
Yam yadevabhipatthenti, sabbametena labbhatiti. (khu.pa.8.10).
Upayesu ca patipannassa hoteva kariyanitthanam. Ratanattayapuja hi niratisayapubbakkhettasambuddhiya aparimeyyappabhavo pubbatisayoti bahuvidhantarayepi lokasannivase antarayanibandhanasakalasamkilesaviddhamsanaya pahoti, bhayadi-upaddavabca nivareti. Tasma vuttam-- samvannanarambhe ratanattayappanamakaranam yathapatibbatasamvannanaya anantarayena parisamapanatthanti.
Evabca sappayojanam ratanattayavandanam kattukamo pathamam tava Bhagavato vandanam katum tammulakatta sesaratananam karunasitalahadayam pe gativimuttanti aha. Tattha yassa desanaya samvannanam kattukamo, sa na vinayadesana viya karunapadhana, napi abhidhammadesana viya pabbapadhana, atha kho karunapabbapadhanati tadubhayappadhanameva tava sammasambuddhassa thomanam katum karunasitalahadayam, pabbapajjotavihatamohatamanti vuttam. Tattha kiratiti karuna, paradukkham vikkhipati apanetiti attho. Atha va kinatiti karuna, paradukkhe sati karunikam himsati vibadhatiti attho. Paradukkhe sati sadhunam kampanam hadayakhedam karotiti va karuna. Atha va kamiti sukham, tam rundhatiti karuna. Esa hi paradukkhapanayanakamatalakkhana attasukhanirapekkhataya karunikanam sukham rundhati vibandhatiti attho. Karunaya sitalam karunasitalam, karunasitalam hadayam assati karunasitalahadayo, tam karunasitalahadayam.
Tattha kibcapi paresam hitopasamharasukhadi-aparihanicchanasabhavataya, byapadaratinam ujuvipaccanikataya ca sattasantanagatasantapavicchedanakarappavattiya mettamuditanampi cittasitalabhavakaranata upalabbhati, tathapi dukkhapanayanakarappavattiya parupatapasahanarasa avihimsabhuta (AT./CS:pg.1.6) karuna visesena Bhagavato cittassa cittappassaddhi viya sitibhavanimittanti vuttam-- karunasitalahadayanti. Karunamukhena va mettamuditanampi hadayasitalabhavakaranata vuttati datthabbam. Atha va asadharanabanavisesanibandhanabhuta satisayam niravasesabca sabbabbutabbanam viya savisayabyapitaya mahakarunabhavam upagata karunava Bhagavato atisayena hadayasitalabhavahetuti aha-- karunasitalahadayanti. Atha va satipi mettamuditanam satisaye hadayasitibhavanibandhanatte sakalabuddhagunavisesakaranataya tasampi karananti karunava Bhagavato hadayasitalabhavakarananti vutta. Karunanidana hi sabbepi Buddhaguna. Karunanubhavanibbapiyamanasamsaradukkhasantapassa hi Bhagavato paradukkhapanayanakamataya anekanipi asavkhyeyyani kappanam akilantarupasseva niravasesabuddhakaradhammasambharananiratassa samadhigatadhammadhipateyyassa ca sannihitesupi sattasavkharasamupanitahadayupatapanimittesu na isakampi cittasitibhavassa abbathattamahositi. Etasmibca atthavikappe tisupi avatthasu Bhagavato karuna savgahitati datthabbam.
Pajanatiti pabba, yathasabhavam pakarehi pativijjhatiti attho. Pabbava beyyavaranappahanato pakarehi dhammasabhavavajotanatthena pajjototi pabbapajjoto. Savasanappahanato visesena hatam samugghatitam vihatam. Pabbapajjotena vihatam pabbapajjotavihatam muyhanti tena, sayam va muyhati, mohanamattameva va tanti moho, avijja. Sveva visayasabhavappaticchadanato andhakarasarikkhataya tamo viyati mohatamo, pabbapajjotavihato mohatamo etassati pabbapajjotavihatamohatamo, tam pabbapajjotavihatamohatamam. Sabbesampi hi khinasavanam satipi pabbapajjotena avijjandhakarassa vihatabhave saddhadhimuttehi viya ditthippattanam savakehi paccekasambuddhehi ca savasanappahanena sammasambuddhanam kilesappahanassa viseso vijjatiti satisayena avijjapahanena Bhagavantam thomento aha-- pabbapajjotavihatamohatamanti.
Atha (AT./CS:pg.1.7) va antarena paropadesam attano santane accantam avijjandhakaravigamassa nibbattitatta, tattha ca sabbabbutaya balesu ca vasibhavassa samadhigatatta, parasantatiyabca dhammadesanatisayanubhavena sammadeva tassa pavattitatta Bhagavava visesato mohatamavigamena thometabboti aha-- pabbapajjotavihatamohatamanti. Imasmibca atthavikappe pabbapajjototi padena Bhagavato pativedhapabba viya desanapabbapi samabbaniddesena, ekasesanayena va savgahitati datthabbam.
Atha va Bhagavato banassa beyyapariyantikatta sakalabeyyadhammasabhavavabodhanasamatthena anavaranabanasavkhatena pabbapajjotena sabbabeyyadhammasabhavacchadakassa mohandhakarassa vidhamitatta anabbasadharano Bhagavato mohatamavinasoti katva vuttam -- pabbapajjotavihatamohatamanti. Ettha ca mohatamavidhamanante adhigatatta anavaranabanam karanopacarena sasantanamohatamavidhamanam datthabbam. Abhiniharasampattiya savasanappahanameva hi kilesanam beyyavaranappahananti, parasantane pana mohatamavidhamanassa karanabhavato anavaranabanam mohatamavidhamananti vuccatiti.
Kim pana karanam avijjasamugghatoyeveko pahanasampattivasena Bhagavato thomananimittam gayhati, na pana satisayaniravasesakilesappahananti? Tappahanavacaneneva tadekatthataya sakalasamkilesaganasamugghatassa vuttatta. Na hi so tadiso kileso atthi, yo niravasesa-avijjapahanena na pahiyatiti.
Atha va vijja viya sakalakusaladhammasamuppattiya, niravasesakusaladhammanibbattiya samsarappavattiya ca avijja padhanakarananti tabbighatavacanena sakalasamkilesaganasamugghato vutto eva hotiti vuttam-- pabbapajjotavihatamohatamanti.
Nara ca amara ca naramara, saha naramarehiti sanaramaro, sanaramaro ca so loko cati sanaramaraloko, tassa garuti sanaramaralokagaru, tam sanaramaralokagarum. Etena devamanussanam viya tadavasitthasattanampi yatharaham gunavisesavahataya Bhagavato upakaratam (AT./CS:pg.1.8) dasseti. Na cettha padhanappadhanabhavo codetabbo. Abbo hi saddakkamo, abbo atthakkamo. Idisesu hi samasapadesu padhanampi appadhanam viya niddisiyati yatha sarajikaya parisayati (culava.336). Kamabcettha sattasavkharabhajanavasena tividho loko, garubhavassa pana adhippetatta garukaranasamatthasseva yujjanato sattalokassa vasena attho gahetabbo. So hi lokiyanti ettha pubbapapani tabbipako cati lokoti vuccati. Amaraggahanena cettha upapattideva adhippeta.
Atha va samuhattho lokasaddo samudayavasena lokiyati pabbapiyatiti. Saha narehiti sanara, sanara ca te amara cati sanaramara, tesam lokoti sanaramaralokoti purimanayeneva yojetabbam. Amarasaddena cettha visuddhidevapi savgayhanti. Tepi hi maranabhavato paramatthato amara. Naramaranamyeva ca gahanam ukkatthaniddesavasena yatha Sattha Devamanussananti (di.ni.1.157). Tatha hi sabbanatthapariharanapubbavgamaya niravasesahitasukhavidhanatapparaya niratisayaya payogasampattiya sadevamanussaya pajaya accantupakaritaya aparimitanirupamappabhavagunavisesasamavgitaya ca sabbasattuttamo Bhagava aparimanasu lokadhatusu aparimananam sattanam uttamagaravatthanam. Tena vuttam-- sanaramaralokagarunti.
Sobhanam gatam gamanam etassati Sugato. Bhagavato hi veneyyajanupasavkamanam ekantena tesam hitasukhanipphadanato sobhanam, tatha lakkhananubyabjanappatimanditarupakayataya dutavilambitakhalitanukaddhananippilanukkutikakutilakutilatadi- dosarahitamavahasitarajahamsavasabhavaranamigarajagamanam kayagamanam banagamanabca vipulanimmalakarunasativiriyadigunavisesasahitamabhiniharato yava mahabodhi anavajjataya sobhanamevati. Atha va sayambhubanena sakalampi lokam paribbabhisamayavasena parijananto banena samma gato avagatoti Sugato, tatha lokasamudayam pahanabhisamayavasena pajahanto anuppattidhammatam apadento samma gato atitoti Sugato, lokanirodham nibbanam sacchikiriyabhisamayavasena samma gato adhigatoti (AT./CS:pg.1.9) Sugato, lokanirodhagaminipatipadam bhavanabhisamayavasena samma gato patipannoti Sugato. Sotapattimaggena ye kilesa pahina, te kilese na puneti na pacceti na paccagacchatiti Sugatoti-adina (culani. mettagumanavapucchaniddeso 27) nayena ayamattho vibhavetabbo. Atha va sundaram thanam sammasambodhim, nibbanameva va gato adhigatoti Sugato, yasma va bhutam taccham atthasamhitam veneyyanam yatharaham kalayuttameva ca dhammam bhasati, tasma samma gadatiti Sugato, da-karassa ta-karam katva. Iti sobhanagamanatadihi Sugato, tam Sugatam.
Pubbapapakammehi upapajjanavasena gantabbato gatiyo, upapattibhavavisesa. Ta pana nirayadivasena pabcavidha. Tahi sakalassapi bhavagamikammassa ariyamaggadhigamena avipakarahabhavakaranena nivattitatta Bhagava pabcahipi gatihi sutthu mutto visamyuttoti aha-- gativimuttanti. Etena Bhagavato katthacipi gatiya apariyapannatam dasseti, yato Bhagava devatidevoti vuccati. Tenevaha--
Yena devupapatyassa, gandhabbo va vihavgamo;
Yakkhattam yena gaccheyyam, manussattabca abbaje.
Te mayham asava khina, viddhasta vinalikatati. (a.ni.4.36).
Tamtamgatisamvattanikanabhi kammakilesanam aggamaggena bodhimuleyeva suppahinatta natthi Bhagavato gatipariyapannatati accantameva Bhagava sabbabhavayonigativibbanatthitisattavasasattanikayehi suparimutto, tam gativimuttam. Vandeti namami, thomemiti va attho.
Atha va gativimuttanti anupadisesanibbanadhatuppattiya Bhagavantam thometi. Ettha hi dvihi akarehi Bhagavato thomana veditabba attahitasampattito parahitappatipattito ca. Tesu attahitasampatti anavaranabanadhigamato savasananam sabbesam kilesanam accantappahanato anupadisesanibbanappattito ca veditabba, parahitappatipatti labhasakkaradinirapekkhacittassa sabbadukkhaniyyanikadhammadesanato viruddhesupi niccam hitajjhasayato banaparipakakalagamanato ca. Sa panettha asayato payogato ca duvidha, parahitappatipatti tividha ca, attahitasampatti (AT./CS:pg.1.10) pakasita hoti. Katham? Karunasitalahadayanti etena asayato parahitappatipatti sammagadanatthena Sugatasaddena payogato parahitappatipatti, pabbapajjotavihatamohatamam gativimuttanti etehi catusaccasampativedhanatthena ca Sugatasaddena tividhapi attahitasampatti, avasitthena pabbapajjotavihatamohatamanti etena capi attahitasampatti parahitappatipatti pakasita hotiti.
Atha va tihi akarehi Bhagavato thomana veditabba hetuto, phalato, upakarato ca. Tattha hetu mahakaruna, sa pathamapadena dassita. Phalam catubbidham banasampada, pahanasampada, anubhavasampada, rupakayasampada cati. Tasu banappahanasampada dutiyapadena saccappativedhanatthena ca Sugatasaddena pakasita honti, anubhavasampada tatiyapadena, rupakayasampada yathavuttakayagamanasobhanatthena Sugatasaddena lakkhananubyabjanaparipuriya vina tadabhavato. Upakaro anantaram abahiram karitva tividhayanamukhena vimuttidhammadesana. So sammagadanatthena Sugatasaddena pakasito hotiti veditabbam.
Tattha karunasitalahadayanti etena sammasambodhiya mulam dasseti. Mahakarunasabcoditamanaso hi Bhagava samsarapavkato sattanam samuddharanattham katabhiniharo anupubbena paramiyo puretva anuttaram sammasambodhim adhigatoti karuna sammasambodhiya mulam. Pabbapajjotavihatamohatamanti etena sammasambodhim dasseti. Anavaranabanapadatthanabhi maggabanam, maggabanapadatthanabca anavaranabanam sammasambodhiti vuccatiti. Sammagamanatthena Sugatasaddena sammasambodhiya patipattim dasseti linuddhaccapatitthanayuhanakamasukhallikattakilamathanuyogasassatucchedabhinivesadi-antadvayarahitaya karunapabbapariggahitaya majjhimaya patipattiya pakasanato Sugatasaddassa. Itarehi sammasambodhiya padhanappadhanabhedam payojanam dasseti. Samsaramahoghato sattasantaranabhettha padhanam payojanam, tadabbamappadhanam. Tesu padhanena parahitappatipattim dasseti, itarena attahitasampattim. Tadubhayena attahitaya (AT./CS:pg.1.11) patipannadisu catusu puggalesu Bhagavato catutthapuggalabhavam dasseti. Tena ca anuttaradakkhineyyabhavam uttamavandaneyyabhavam attano ca vandanakiriyaya khettavgatabhavam dasseti.
Ettha ca karunagahanena lokiyesu mahaggatabhavappattasadharanagunadipanato Bhagavato sabbalokiyagunasampatti dassita hoti, pabbagahanena sabbabbutabbanapadatthanamaggabanadipanato sabbalokuttaragunasampatti. Tadubhayaggahanasiddho hi attho sanaramaralokagarunti-adina papabciyatiti Karunagahanena ca upagamanam nirupakkilesam dasseti, pabbagahanena apagamanam. Tatha karunagahanena lokasamabbanurupam Bhagavato pavattim dasseti lokavoharavisayatta karunaya, pabbagahanena samabbaya anatidhavanam. Sabhavanavabodhena hi dhammanam samabbam atidhavitva sattadiparamasanam hotiti. Tatha karunagahanena mahakarunasamapattiviharam dasseti, pabbagahanena tisu kalesu appatihatabanam catusaccabanam, catupatisambhidabanam, catuvesarajjabanam. Karunagahanena mahakarunasamapattibanassa gahitatta sesasadharanabanani, cha abhibba, atthasu parisasu akampanabanani, dasa balani, cuddasa Buddhabanani, solasa banacariya, attharasa Buddhadhamma, catucattalisa banavatthuni, sattasattati banavatthuniti evamadinam anekesam pabbapabhedanam vasena banacaram dasseti. Tatha karunagahanena caranasampattim, pabbagahanena vijjasampattim. Karunagahanena attadhipatita, pabbagahanena dhammadhipatita. Karunagahanena lokanathabhavo, pabbagahanena attanathabhavo. Tatha karunagahanena pubbakaribhavo, pabbagahanena katabbuta. Tatha karunagahanena aparantapata, pabbagahanena anattantapata. Karunagahanena va Buddhakaradhammasiddhi, pabbagahanena Buddhabhavasiddhi. Tatha karunagahanena paresam taranam, pabbagahanena sayamtaranam. Tatha karunagahanena sabbasattesu anuggahacittata, pabbagahanena sabbadhammesu virattacittata dassita hoti.
Sabbesabca Buddhagunanam karuna adi tannidanabhavato, pabba pariyosanam tato uttarikaraniyabhavato. Iti adipariyosanadassanena (AT./CS:pg.1.12) sabbe Buddhaguna dassita honti. Tatha karunagahanena silakkhandhapubbavgamo samadhikkhandho dassito hoti. Karunanidanabhi silam tato panatipatadiviratippavattito, sa ca jhanattayasampayoginiti. Pabbavacanena pabbakkhandho. Silabca sabbesam Buddhagunanam adi, samadhi majjhe, pabba pariyosananti evampi adimajjhapariyosanakalyana sabbe Buddhaguna dassita honti nayato dassitatta. Eso eva hi niravasesato Buddhagunanam dassanupayo, yadidam nayaggahanam, abbatha ko nama samattho Bhagavato gune anupadam niravasesato dassetum? Tenevaha--
Buddhopi Buddhassa bhaneyya vannam,
Kappampi ce abbamabhasamano.
Khiyetha kappo ciradighamantare,
Vanno na khiyetha Tathagatassati. (di.ni.attha.1.304 3.141 ma.ni.attha.2.425 uda. attha.53 bu.vam.attha.4.4 apa.attha.2.7 arappasadakatthera-apadanavannana).
Teneva ca ayasmata Sariputtattherenapi Buddhagunaparicchedanam pati anuyuttena no hetam, bhanteti patikkhipitva apica me, bhante, dhammanvayo viditoti vuttam.
2.Evam savkhepena sakalasabbabbugunehi Bhagavantam abhitthavitva idani saddhammam thometum Buddhopiti-adimaha. Tattha Buddhoti kattuniddeso. Buddhabhavanti kammaniddeso. Bhavetva sacchikatvati ca pubbakalakiriyaniddeso. Yanti aniyamato kammaniddeso. Upagatoti aparakalakiriyaniddeso. Vandeti kiriyaniddeso. Tanti niyamanam. Dhammanti vandanakiriyaya kammaniddeso. Gatamalam anuttaranti ca tabbisesanam.
Tattha Buddhasaddassa tava bujjhita saccaniti Buddho, bodheta pajayati Buddhoti-adina(mahani.192; culani. parayanatthutigathaniddeso97; pati.ma.1.162) niddesanayena attho veditabbo. Atha va savasanaya abbananiddaya accantavigamato, buddhiya va vikasitabhavato buddhavati Buddho jagaranavikasanatthavasena. Atha vakassacipi beyyadhammassa anavabuddhassa abhavena beyyavisesassa kammabhavena aggahanato kammavacanicchaya abhavena avagamanatthavaseneva (AT./CS:pg.1.13) kattuniddeso labbhatiti Buddhavati Buddho yatha dikkhito na dadatiti. Atthato pana paramitaparibhavito sayambhubanena saha vasanaya vihataviddhamsitaniravasesakileso mahakarunasabbabbutabbanadi-aparimeyyagunaganadharo khandhasantano Buddho. Yathaha
Buddhoti yo so Bhagava sayambha anacariyako pubbe ananussutesu dhammesu samam saccani abhisambujjhi, tattha ca sabbabbutam patto balesu ca vasibhavanti (mahani. 192; culani. parayanatthutigathaniddeso 97; pati.ma.1.161).
Api-saddo sambhavane. Tena evam gunavisesayutto sopi nama Bhagavati vakkhamanagunadhamme sambhavanam dipeti. Buddhabhavanti sammasambodhim. Bhavetvati uppadetva vaddhetva ca. Sacchikatvati paccakkham katva. Upagatoti patto, adhigatoti attho. Etassa Buddhabhavanti etena sambandho. Gatamalanti vigatamalam niddosanti attho. Vandeti panamami, thomemi va. Anuttaranti uttararahitam lokuttaranti attho. Dhammanti yathanusittham patipajjamane apayato ca samsarato ca apatamane katva dharetiti dhammo. Ayabhettha savkhepatthom evam vividhagunaganasamannagato Buddhopi Bhagava yam ariyamaggasavkhatam dhammam bhavetva phalanibbanam pana sacchikatva anuttaram sammasambodhim adhigato, tamevam Buddhanampi Buddhabhavahetubhutam sabbadosamalarahitam attano uttaritarabhavena anuttaram pativedhasaddhammam namamiti. Pariyattisaddhammassapi tappakasanatta idha savgaho datthabbo.
Atha va abhidhammanayasamuddam adhigabchi, tini pitakani sammasati ca Atthakathayam vuttatta pariyattidhammassapi sacchikiriyasammasanapariyayo labbhatiti sopi idha vutto evati datthabbam Tatha yam dhammam bhavetva sacchikatvati ca vuttatta Buddhakaradhammabha tahi paramitahi saha pubbabhage adhisilasikkhadayopi idha dhammasaddena savgahitati veditabba Tapi hi vigatappatipakkhataya gatamala anabbasadharanataya anuttara cati. Tatha hi sattanam sakalavattadukkhanissaranaya katamahabhiniharo mahakarunadhivasanapesalajjhasayo (AT./CS:pg.1.14) pabbavisesapariyodatanimmalanam danadamasabbamadinam uttamadhammanam satasahassadhikani kappanam cattari asavkhyeyyani sakkaccam nirantaram niravasesanam bhavanapaccakkhakaranehi kammadisu adhigatavasibhavo acchariyacinteyyamahanubhavo adhisila-adhicittanam paramukkamsaparamippatto Bhagava paccayakare catuvisatikotisatasahassamukhena mahavajirabanam pesetva anuttaram sammasambodhim abhisambuddhoti.
Ettha ca bhavetvati etena vijjasampadaya dhammam thometi, sacchikatvati etena vimuttisampadaya. Tatha pathamena jhanasampadaya, dutiyena vimokkhasampadaya. Pathamena va samadhisampadaya, dutiyena samapattisampadaya. Atha va pathamena khayabanabhavena, dutiyena anuppadabanabhavena. Pathamena va vijjupamataya, dutiyena vajirupamataya. Purimena va viragasampattiya, dutiyena nirodhasampattiya. Tatha pathamena niyyanabhavena, dutiyena nissaranabhavena. Pathamena va hetubhavena, dutiyena asavkhatabhavena. Pathamena va dassanabhavena, dutiyena vivekabhavena. Pathamena va adhipatibhavena, dutiyena amatabhavena dhammam thometi. Atha va yam dhammam bhavetva Buddhabhavam upagatoti etena svakkhatataya dhammam thometi, sacchikatvati etena sanditthikataya. Tatha purimena akalikataya, pacchimena ehipassikataya. Purimena va opaneyyikataya, pacchimena paccattam veditabbataya dhammam thometi. Gatamalanti imina samkilesabhavadipanena dhammassa parisuddhatam dasseti, anuttaranti etena abbassa visitthassa abhavadipanena vipulaparipunnatam. Pathamena va pahanasampadam dhammassa dasseti, dutiyena pabhavasampadam. Bhavetabbataya va dhammassa gatamalabhavo yojetabbo. Bhavanagunena hi so dosanam samugghatako hotiti. Sacchikatabbabhavena anuttarabhavo yojetabbo. Sacchikiriyanibbattito hi taduttarikaraniyabhavato anabbasadharanataya anuttaroti. Tatha bhavetvati etena saha pubbabhagasiladihi sekkha silasamadhipabbakkhandha dassita honti. Sacchikatvati etena saha asavkhataya dhatuya asekkha silasamadhipabbakkhandha dassita hontiti.
3.Evam (AT./CS:pg.1.15) savkhepeneva sabbadhammagunehi saddhammam abhitthavitva idani ariyasavgham thometum Sugatassati-adimaha. Tattha Sugatassati sambandhaniddeso. Tassa puttananti etena sambandho. Orasananti puttavisesanam. Marasenamathanananti orasaputtabhave karananiddeso tena kilesappahanameva Bhagavato orasaputtabhave karanam anujanatiti dasseti. Atthannanti gananaparicchedaniddeso. Tena ca satipi tesam sattavisesabhavena anekasatasahassabhave imam gananaparicchedam nativattantiti dasseti maggatthaphalatthabhavanativattanato. Samuhanti samudayaniddeso. Ariyasavghanti gunavisitthasamhatabhavaniddeso. Tena asatipi ariyapuggalanam kayasamaggiyam ariyasavghabhavam dasseti ditthisilasamabbena samhatabhavato.
Tattha urasi bhava jata sambaddha ca orasa. Yatha hi sattanam orasaputta attajataya pitu santakassa dayajjassa visesena bhagino honti, evametepi ariyapuggala sammasambuddhassa savanante ariyaya jatiya jatataya Bhagavato santakassa vimuttisukhassa ariyadhammaratanassa ekantena bhaginoti orasa viya orasa. Atha va Bhagavato dhammadesananubhavena ariyabhumim okkamamana okkanta ca ariyasavaka Bhagavato ure vayamajanitabhijatitaya nippariyayena orasaputtati vattabbatam arahanti. Savakehi pavattiyamanapi hi dhammadesana. Bhagavato dhammadesanaicceva vuccati tam mulakatta lakkhanadivisesabhavato ca.
Yadipi ariyasavakanam ariyamaggadhigamasamaye Bhagavato viya tadantarayakaranattham devaputtamaro, maravahina va na ekantena apasadeti, tehi pana apasadetabbataya karane vimathite tepi vimathita eva nama hontiti aham marasenamathanananti. Imasmim panatthe maramarasenamathanananti vattabbe marasenamathanananti ekadesasarupekaseso katoti datthabbam. Atha va khandhabhisavkharamaranam viya devaputtamarassapi gunamaranesahayabhavupagamanato kilesabalakayo senati vuccati. Yathaha -- kama te pathama senati-adi (AT./CS:pg.1.16) (su.ni.438 mahani.28 68 149). Sa ca tehi diyaddhasahassabheda, anantabheda va kilesavahini satidhammavicayaviriyasamathadigunappaharanehi odhiso vimathita vihata viddhasta cati marasenamathana, ariyasavaka. Etena tesam Bhagavato anujataputtatam dasseti.
Arakatta kilesehi, anaye na iriyanato, aye ca iriyanato ariya niruttinayena. Atha va sadevakena lokena sarananti araniyato upagantabbato, upagatanabca tadatthasiddhito ariya ariyanam savghoti ariyasavgho, ariyo ca so savgho cati va ariyasavgho, tam ariyasavgham. Bhagavato aparabhage Buddhadhammaratananampi samadhigamo savgharatanadhinoti assa ariyasavghassa bahupakaratam dassetum idheva sirasa vandeti vuttanti datthabbam.
Ettha ca Sugatassa orasanam puttananti etena ariyasavghassa pabhavasampadam dasseti, marasenamathanananti etena pahanasampadam sakalasamkilesappahanadipanato. Atthannampi samuhanti etena banasampadam maggatthaphalatthabhavadipanato. Ariyasavghanti etena pabhavasampadam dasseti sabbasavghanam aggabhavadipanato. Atha va Sugatassa orasanam puttananti ariyasavghassa visuddhanissayabhavadipanam marasenamathanananti samma ujubayasamicippatipannabhavadipanam atthannampi samuhanti ahuneyyadibhavada panam ariyasavghanti anuttarapubbakkhettabhavadipanam. Tatha Sugatassa orasanam putta nanti etena ariyasavghassa lokuttarasaranagamanasabbhavam dipeti. Lokuttarasaranagamanena hi te Bhagavato orasaputta jata. Marasenamathanananti etena abhiniharasampada siddham pubbabhage sammapatipattim dasseti. Katabhinihara hi sammapatipannamaram mara-parisam va abhivijinanti. Atthannampi samuhanti etena viddhastavipakkhe sekkhasekkha-dhamme dasseti puggaladhitthanena maggaphaladhammanam pakasitatta Ariyasavghanti aggadakkhineyyabhavam dasseti. Saranagamanabca savakanam sabbagunanam adi, sapubbabhagappatipada sekkha silakkhandhadayo majjhe, asekkha silakkhandhadayo pariyosananti adi-majjhapariyosanakalyana savkhepato sabbe ariyasavghaguna pakasita honti.
4.Evam (AT./CS:pg.1.17) gathattayena savkhepato sakalagunasamkittanamukhena ratanattayassa panamam katva idani tamnipaccakaram yathadhippete payojane parinamento iti meti-adimaha. Tattha ratijananatthena ratanam, Buddhadhammasavgha. Tesabhi itipi so Bhagavati-adina yathabhutagune avajjentassa amatadhigamahetubhutam anappakam pitipamojjam uppajjati. Yathaha--
Yasmim mahanama, samaye ariyasavako Tathagatam anussarati, nevassa tasmim samaye ragapariyutthitam cittam hoti, na dosa...pe...na mohapariyutthitam cittam hoti, ujugatame vassa tasmim samaye cittam hoti Tathagatam arabbha. Ujugatacitto kho pana, mahanama, ariya savako labhati atthavedam labhati dhammavedam labhati dhammupasamhitam pamojjam pamuditassa piti jayatiti-adi (a.ni.6.10; 11.11).
Cittikatadibhavo va ratanattho. Vuttabhetam -
Cittikatam mahagghabca, atulam dullabhadassanam anomasattaparibhogam ratanam tena vuccatiti. (di.ni.attha.2.33; sam.ni.attha.3.5.223; khu.pa.attha.6.3; su.ni.attha.1.226);
Cittikatabhavadayo ca anabbasadharana Buddhadisu eva labbhantiti. Vandanava vandanamayam yatha danamayam silamayanti (di.ni.3.305; itivu.60). Vandana cettha kayavacacittehi tinnam ratananam gunaninnata thomana va Pujjabhavaphalanibbattanato pubbam attano santanam punatiti va. Suvihatantarayoti sutthu vihatantarayo. Etena attano pasa dasampattiya ratanattayassa ca khettabhavasampattiya tam pubbam atthappakasanassa upagha taka-upaddavanam vihanane samatthanti dasseti. Hutvati pubbakalakiriya. Tassa attham pakasayissamiti etena sambandho. Tassati yam ratanattayavandanamayam pubbam tassa. Anubhavenati balena.
5.Evam (AT./CS:pg.1.18) ratanattayassa nipaccakarakarane payojanam dassetva idani yassa dhammadesanaya attham samvannetukamo, tassa tava gunabhitthavanavasena upabbapanattham ekakadukadipatimanditassati-adimaha, ekakadini avgani uparupari vaddhetva desitehi suttantehi patimanditassa visitthassati attho. Etena avguttaroti ayam imassa agamassa atthanugata samabbati dasseti. Nanu ca ekakadivasena desitani suttaniyeva agamo. Kassa pana ekakadukadihi patimanditabhavoti? Saccametam paramatthato, suttani pana upadaya pabbatto agamo. Yatheva hi atthabyabjanasamudaye suttanti voharo, evam suttasamudaye agamoti voharo. Ekakadihi avgehi uparupari uttaro adhikoti avguttaro, agamissanti ettha, etena, etasma va attatthaparatthadayoti agamo, adikalyanadigunasampattiya uttamatthena tamtam-abhipatthitaSamiddhihetutaya panditehi varitabbato varo, agamo ca so varo ca setthatthenati agamavaro, agamasammatehi va varoti agamavaro. Avguttaro ca so agamavaro cati avguttaragamavaro, tassa.
Puvgava vuccanti usabha, asantasanaparissayasahanassa paripalanadigunehi tamsadisataya dhammakathika eva puvgavati dhammakathikapuvgava, tesam. Hetupamadippatimanditananavidhadesananayavicittataya vicittapatibhanajananassa. Sumavgalavilasiniadisu (di.ni.attha.1.gantharambhakatha; ma.ni.attha. 1.gantharambhakatha; sam.ni.attha.1.1.gantharambhakatha) pana buddhanubuddhasamvannitassati vuttam. Buddhanabhi saccappativedham anugamma patividdhasacca aggasavakadayo ariya Buddhanubuddha. Ayampi agamo tehi atthasamvannanavasena gunasamvannanavasena ca samvannito eva. Atha va Buddha ca anubuddha ca Buddhanubuddhati yojetabbam. Sammasambuddheneva hi tinnam pitakanam atthavannanakkamo bhasito, ya pakinnakadesanati vuccati. Tato savgayanadivaseneva savakehiti acariya vadanti. Idha pana dhammakathikapuvgavanam vicittapatibhanajananassaicceva thomana kata. Samvannanasu cayam acariyassa pakati, ya tamtamsamvannanasu adito tassa tassa samvannetabbassa dhammassa visesagunakittanena thomana. Tatha hi Sumavgalavilasinipapabcasudanisaratthappakasanisu atthasalini-adisu (AT./CS:pg.1.19) ca yathakkamam saddhavahagunassa, paravadamathanassa, banappabhedajananassa, tassa gambhirabanehi ogalhassa abhinhaso nananayavicittassati-adina thomana kata.
6.Attho kathiyati etayati Atthakatha, sa eva Atthakatha, ttha-karassa ttha-karam katva yatha dukkhassa pilanatthoti (pati.ma.1.17 2.8). Aditoti-adimhi pathamasavgitiyam Chalabhibbataya paramena cittavasibhavena samannagatatta jhanadisu pabcavidhavasitasabbhavato ca vasino, thera mahakassapadayo, tesam satehi pabcahi. Yati ya Atthakatha. Savgitati attham pakasetum yuttatthane ayam etassa attho, ayam etassa atthoti savgahetva vutta. Anusavgita ca yasattheradihi pacchapi dutiyatatiyasavgitisu. Imina attano samvannanaya agamanavisuddhim dasseti.
7. Sihassa lanato gahanato sihalo, sihakumaro. Tamvamsajatataya tambapannidipe khattiyanam tesam nivasataya tambapannidipassa ca sihalabhavo veditabbo. Abhatati Jambudipato anita. Athati paccha Aparabhage hi asavkarattham sihalabhasaya Atthakatha thapitati. Tena sa Mulatthakatha sabbasadharana na hotiti idam atthappakasanam ekantena karaniyanti dasseti. Tenevaha- dipavasinamatthayati. Tattha dipavasinanti Jambudipavasinam dipavasinanti va sihaladipavasinam atthaya sihalabhasaya thapitati yojana.
8.Apanetvanati kabcukasadisam sihalabhasam apanetvana. Tatoti Atthakathato. Ahanti attanam niddisati. Manoramam bhasanti Magadhabhasam. Sa hi sabhavaniruttibhuta panditanam manam ramayatiti. Tenevaha- tantinayanucchavikanti, paligatiya anulomikam palicchayanuvidhayininti attho. Vigatadosanti asabhavaniruttibhasantararahitam.
9.Samayam avilomentoti siddhantam avirodhento. Etena atthadosabhavamaha. Aviruddhatta eva hi theravadapi idha pakasiyissanti. Theravamsadipananti thirehi silakkhandhadihi samannagatatta thera (AT./CS:pg.1.20) mahakassapadayo, tehi agata acariyaparampara theravamso. Tappariyapanna hutva agamadhigamasampannatta pabbapajjotena tassa samujjalanato theravamsadipa, mahaviharavasino thera, tesam. Vividhehi akarehi nicchiyatiti vinicchayo, ganthitthanesu khilamaddanakarena pavatta vimaticchedakatha. Sutthu nipuno sanho vinicchayo etesanti sunipunavinicchaya. Atha va vinicchinotiti vinicchayo, yathavuttatthavisayam banam. Sutthu nipuno cheko vinicchayo etesanti sunipunavinicchaya. Etena mahakassapadittheraparamparabhato, tatoyeva ca aviparito sanhasukhumo mahaviharavasinam vinicchayoti tassa pamanabhutatam dasseti.
10.Sujanassa cati ca-saddo sampindanattho. Tena na kevalam Jambudipavasinamyeva atthaya, atha kho sadhujananam tosanatthabcati dasseti. Tena ca tambapannidipavasinampi atthayati ayamattho siddho hoti uggahanadisukarataya tesampi bahupakaratta. Ciratthitatthanti ciratthiti-attham cirakalavatthanayati attho. Idabhi atthappakasanam aviparitabyabjanasunikkhepassa atthasunitassa ca upayabhavato saddhammassa ciratthitiya samvattati. Vuttabhetam Bhagavata Dveme, bhikkhave, dhamma saddhammassa thitiya asammosaya anantaradhanaya samva-ttanti. Katame dvem Sunikkhittabca padabyabjanam attho ca sunitoti (a.ni.2.21).
11-12.Yam atthavannanam katthukamo, tassa mahantattam pariharitum Savatthipabhutinan-ti-adimaha. Tenaha- na idha vittharakatham karissami, na tam idha vicarayissamiti ca. Tattha dighassati Dighanikayassa. Majjhimassati Majjhimanikayassa. Savgitinam dvinnam yame attham vadantena tipi patho. Tatthapi savgitinam dvinnanti Dighamajjhimanikayananti attho gahetabbo. Meti karanatthe samivacanam mayati attho. Sudanti nipatamattam. Hettha dighassa majjhimassaca attham vadantena Savatthipabhutinam nagaranam ya vannana kata, tassa vittharakatham na idha bhiyyo karissamiti (AT./CS:pg.1.21) yojetabbam. Yani ca tattha vatthuni vittharavasena vuttani, tesampi vittharakatham na idha bhiyyo karissamiti sambandho.
13.Idani na idha vittharakatham karissamiti samabbato vuttassa atthassa pavaram dassetum-- suttanam panati-adi vuttam. Suttanam ye attha vatthuhi vina na pakasantiti yojetabbam.
14. Yam Atthakatham kattukamo, tadekadesabhavena Visuddhimaggo ca gahetabboti kathikanam upadesam karonto tattha vicaritadhamme uddesavasena dasseti-- silakathati-adina. Tattha silakathati carittavarittadivasena silassa vittharakatha. Dhutadhammati pindapatikavga dayo terasa kilesadhunanakadhamma Kammatthanani sabbaniti paliyam agatani atthatimsa, Atthakathayam dveti niravasesani yogakammassa bhavanaya pavattitthanani. Cariyavidhanasahitoti ragacaritadinam sabhavadividhanena sahito. Jhanani cattari rupavacarajjhanani, samapattiyo catasso aruppasamapattiyo. Atthapi va patiladdhamattani jhanani samapajjanavasibhavappattiya samapattiyo. Jhanani va ruparupavacarajjhanani, samapattiyo phalasamapattinirodhasamapattiyo.
15.Lokiyalokuttarabheda cha abhibbayo sabba abhibbayo. Banavibhavgadisu agatanayena ekavidhadina pabbaya samkaletva sampindetva nicchayo pabbasavkalananicchayo.
16.Paccayadhammanam hetu-adinam paccayuppannadhammanam hetupaccayadibhavo paccayakaro, tassa desana paccayakaradesana paticcasamuppadakathati attho. Sa pana ghanavinibbhogassa sudukkarataya sanhasukhuma nikayantaraladdhisavkararahita ekattanayadisahita ca tattha vicaritati aha- suparisuddhanipunanayati. Patisambhidadisu agatanayam avissajjetvava vicaritatta avimuttatantimagga.
17.Iti pana sabbanti iti-saddo parisamapane, pana-saddo vacanalavkare, etam sabbanti attho. Idhati imissa Atthakathaya na vicarayissami punaruttibhavatoti adhippayo.
18.Idani (AT./CS:pg.1.22) tasseva avicaranassa ekantakaranam niddharento majjhe Visuddhimaggoti-adimaha. Tattha majjhe thatvati etena majjhabhavadipanena visesato catunnam agamanam sadharanatthakatha Visuddhimaggo, na Sumavgalavilasini-adayo viya asadharanatthakathati dasseti. Visesatoti ca idam vinayabhidhammanampi Visuddhimaggo yatharaham atthavannana hoti evati katva vuttam.
19.Iccevati iti eva. Tampiti Visuddhimaggampi. Etayati manorathapuraniya. Ettha ca sihaladipam abhatati-adina atthappakasanassa nimittam dasseti, dipavasinamatthaya sujanassa ca tutthattham ciratthitatthabca dhammassati etena payojanam apanetvana tatoham sihalabhasanati-adina Savatthipabhutinanti-adina ca karanappakaram Hetthimanikayesu Visuddhimagge ca vicaritanam atthanam avicaranampi hi idha karanappakaro evati.
Gantharambhakathavannana nitthita
(AT.1.1.)1.Rupadivaggavannana
Nidanavannana
Vibhagavantanam sabhavavibhavanam vibhagadassanavaseneva hotiti pathamam tava nipatasuttavasena vibhagam dassetum tattha Avguttaragamo namati-adimaha. Tattha tatthati Avguttaragamassa attham pakasayissamiti yadidam vuttam tasmim vacane, yassa attham pakasayissamiti patibbatam so Avguttaragamo nama nipatasuttavasena evam vibhagoti attho. Atha va tatthati Avguttaranissitam atthanti etasmim vacane yo Avguttaragamo vutto, so nipatasuttadivasena edisoti attho.
Idani tam adito patthaya samvannitukamo attano samvannanaya pathamamahasavgitiyam nikkhittanukkamena pavattabhavadassanattham tassa nipatesu...pe...vuttamnidanamaditi-adimaha. Tattha yathapaccayam tattha tattha desitatta pabbattatta ca vippakinnanam dhammavinayanam savgahetva gayanam kathanam savgiti. Etena tamtamsikkhapadanam suttanabca adipariyosanesu (AT.1.1./CS:pg.1.23) antarantara ca sambandhavasena thapitam savgitikaravacanam savgahitam hoti. Savgiyamanassa atthassa mahantataya pujaniyataya ca mahati savgiti mahasavgiti, pathama mahasavgiti pathamamahasavgiti, tassa pavattikalo pathamamahasavgitikalo, tasmim pathamamahasavgitikale. Nidadati desanam desakaladivasena aviditam viditam katva nidassetiti nidanam. Yo lokiyehi upogghatoti vuccati, svayamettha evam me sutanti-adiko gantho veditabbo. Na sanidanaham, bhikkhave, dhammam desemiti-adisu (a.ni.3.126) viya ajjhasayadidesanuppattihetu. Tenevaha -- evam me sutanti-adikam ayasmata Anandena pathamamahasavgitikale vuttam nidanamaditi.
1.Sa panesati-adina bahiranidane vattabbam atidisitva idani abbhantaranidanam adito patthaya samvannitum yam panetanti vuttam. Tattha yasma samvannanam karontena samvannetabbe dhamme padani padavibhagam tadatthabca dassetva tato param pindatthadinidassanavasena ca samvannana katabba, tasma padani tava dassento evanti nipatapadanti-adimaha Tattha padavibhagoti padanam viseso, na padaviggaho. Atha va padani ca padavibhago ca padavibhago, padaviggaho ca padavibhago ca padavibhagoti va ekasesavasena padapadaviggaha padavibhagasaddena vuttati veditabbam. Tattha padaviggaho jetassa vanam Jetavananti-adina samasapadesu datthabbo.
Atthatoti padatthato. Tam pana padattham atthuddharakkamena pathamam evam-saddassa dassento evam-saddo tavati-adimaha. Avadharanaditi ettha adi-saddena idamatthapucchaparimanadi-atthanam savgaho datthabbo. Tatha hi evamgatani puthusippayatanani, evamadiniti-adisu idam-saddassa atthe evam-saddo. Gata-saddo hi pakarapariyayo, tatha vidhakara-sadda ca. Tatha hi vidhayuttagatasadde lokiya pakaratthe vadanti. Evam su te sunhata suvilitta kappitakesamassu amukkamanikundalabharana odatavatthavasana pabcahi kamagunehi samappita samavgibhuta paricarenti seyyathapi tvam etarahi (AT.1.1./CS:pg.1.24) sacariyakoti. No hidam, bho Gotamati-adisu (di.ni.1.286) pucchayam. Evam lahuparivattam (a.ni.1.48), evamayupariyantoti (di.ni.1.244 para.12) ca adisu parimane.
Nanu ca evam su te sunhata suvilitta evamayupariyantoti ettha evam-saddena pucchanakaraparimanakaranam vuttatta akarattho eva evam-saddoti? Na, visesasabbhavato. Akaramattavacako hi evam-saddo akaratthoti adhippeto yatha evam byakhoti-adisu (ma.ni.1.234 paci.417 culava.65), na pana akaravisesavacako. Evabca katva evam jatena maccenati-adini (dha.pa.53) upamadi-udaharanani upapannani honti. Tatha hi yatha hi pe bahunti (dha.pa.53) ettha puppharasitthaniyato manussupapattisappurisupanissayasaddhammassavanayonisomanasikarabhogasampatti adidanadipubbakiriyahetusamudayato sobhasugandhatadigunayogato malagunasadisiyo pahuta pubbakiriya maritabbasabhavataya maccena sattena kattabbati jotitatta puppharasimalagunava upama. Tesam upamakaro yatha-saddena aniyamato vuttoti evam-saddo upamakaranigamanatthoti vattum yuttam, so pana upamakaro niyamiyamano atthato upamava hotiti aha-- upamayam agatoti. Tatha evam imina akarena abhikkamitabbanti-adina upadisiyamanaya samanasaruppaya akappasampattiya yo tattha upadisanakaro, so atthato upadeso evati vuttam-- evam te pe upadeseti. Tatha evametam Bhagava, evametam Sugatati ettha Bhagavata yathavuttamattham aviparitato janantehi katam tattha samvijjamanagunanam pakarehi hamsanam udaggatakaranam sampahamsanam, yo tattha sampahamsanakaroti yojetabbam.
Evamevam panayanti ettha garahanakaroti yojetabbam, so ca garahanakaro vasaliti-adikhumsanasaddasannidhanato idha evam-saddena pakasitoti vibbayati. Yatha cettha, evam upamakaradayopi upamadivasena vuttanam puppharasi-adisaddanam sannidhanatoti datthabbam. Evam, bhanteti khoti-adisu pana dhammassa sadhukam savanamanasikarena niyojitehi bhikkhuhi attano tattha thitabhavassa patijananavasena vuttatta (AT.1.1./CS:pg.1.25) ettha evam-saddo vacanasampaticchanattho vutto, tena evam, bhante, sadhu bhante, sutthu bhanteti vuttam hoti. Evabca vadehiti yathaham vadami, evam samanam Anandam vadehiti vadanakaro idani vattabbo evam-saddena nidassiyatiti nidassanattho vutto. Evam noti etthapi tesam yathavuttadhammanam ahitadukkhavahabhave sannitthanajananattham anumatiggahanavasena no va, katham vo ettha hotiti pucchaya kataya evam no ettha hotiti vuttatta tadakarasannitthanam evam-saddena vibhavitanti vibbayati. So pana tesam dhammanam ahitaya dukkhaya samvattanakaro niyamiyamano avadharanattho hotiti aha-- evam no ettha hotiti-adisu avadharaneti.
Nananayanipunanti ekattananatta-abyapara-evamdhammatasavkhata, nandiyavattatipukkhalasihavikkilita-avkusadisalocanasavkhata va adharadibhedavasena nanavidha naya nananaya. Naya va paligatiyo, ta ca pabbatti-adivasena samkilesabhagiyadilokiyaditadubhayavomissakatadivasena kusaladivasena khandhadivasena savgahadivasena samayavimuttadivasena padhanadivasena kusalamuladivasena tikapatthanadivasena ca nanappakarati nananaya, tehi nipunam sanham sukhumanti nananayanipunam. Asayova ajjhasayo, te ca sassatadibhedena tattha ca apparajakkhatadibhedena ca aneke, attajjhasayadayo eva va samutthanam uppattihetu etassati anekajjhasayasamutthanam. Atthabyabjanasampannanti atthabyabjanaparipunnam upanetabbabhavato. Savkasanapakasanavivaranavibhajana-uttanikaranapabbattivasena chahi atthapadehi akkharapadabyabjanakaraniruttiniddesavasena chahi byabjanapadehi ca samannagatanti va attho datthabbo.
Vividhapatihariyanti ettha patihariyapadassa vacanattham patipakkhaharanato ragadikilesapanayanato ca patihariyanti vadanti. Bhagavato pana patipakkha ragadayo na santi ye haritabba. Puthujjananampi vigatupakkilese atthagunasamannagate citte hatapatipakkhe iddhividham pavattati, tasma tattha pavattavoharena ca na sakka idha patihariyanti vatthum. Sace pana mahakarunikassa Bhagavato veneyyagata ca kilesa (AT.1.1./CS:pg.1.26) patipakkha, tesam haranato patihariyanti vuttam, evam sati yuttametam. Atha va Bhagavato ca sasanassa ca patipakkha titthiya, tesam haranato patihariyam. Te hi ditthiharanavasena ca ditthippakasane asamatthabhavena ca iddhi-adesananusasanihi harita apanita hontiti. Patiti va ayam saddo pacchati etassa attham bodheti tasmim patipavitthamhi, abbo agabchi brahmanoti-adisu (su.ni.985 culani. parayanavaggo, vatthugatha 4) viya, tasma samahite citte vigatupakkilese katakiccena paccha haritabbam pavattetabbanti patihariyam, attano va upakkilesesu catutthajjhanamaggehi haritesu paccha haranam patihariyam, iddhi-adesananusasaniyo ca vigatupakkilesena katakiccena ca sattahitattham puna pavattetabba, haritesu ca attano upakkilesesu parasattanam upakkilesaharanani hontiti patihariyani bhavanti. Patihariyameva patihariyam, patihariye va iddhi-adesananusasanisamudaye bhavam ekamekam patihariyanti vuccati. Patihariyam va catutthajjhanam maggo ca patipakkhaharanato, tattha jatam, tasmim va nimittabhute, tato va agatanti patihariyam. Tassa pana iddhi-adibhedena visayabhedena ca bahuvidhassa Bhagavato desanayam labbhamanatta aha-- vividhapatihariyanti.
Na abbathati Bhagavato sammukha sutakarato na abbathati attho, na pana Bhagavato desitakarato. Acinteyyanubhava hi Bhagavato desana. Evabca katva sabbappakarena ko samattho vibbatunti idam vacanam samatthitam bhavati, dharanabaladassanabca na virujjhati sutakaravirujjhanassa adhippetatta. Na hettha atthantaratapariharo dvinnam atthanam ekavisayatta, itaratha thero Bhagavato desanaya sabbatha patiggahane samattho asamattho cati apajjeyyati.
Yo paro na hoti, so attati evam vuttaya niyakajjhattasavkhataya sasantatiyam vattanato tividhopi me-saddo kibcapi ekasmimyeva atthe dissati, karanasampadanasaminiddesavasena pana vijjamanabhedam sandhayaha-- me-saddo tisu atthesu dissatiti.
Kibcapi (AT.1.1./CS:pg.1.27) upasaggo kiriyam viseseti, jotakabhavato pana satipi tasmim suta-saddo eva tam tamattham vadatiti anupasaggassa suta-saddassa atthuddhare sa-upasaggassa gahanam na virujjhatiti dassento sa-upasaggo ca anupasaggo cati aha. Assati sutasaddassa. Kammabhavasadhanani idha sutasadde sambhavantiti vuttam-- upadharitanti va upadharananti va atthoti. Mayati atthe satiti yada me-saddassa kattuvasena karananiddeso, tadati attho. Mamati atthe satiti yada sambandhavasena saminiddeso, tada.
Sutasaddasannitthane payuttena evam-saddena savanakiriyajotakena bhavitabbanti vuttam-- evanti sotavibbanadivibbanakiccanidassananti. Adi-saddena sampaticchanadinam sotadvarikavibbananam tadabhinihatanabca manodvarikavibbananam gahanam veditabbam. Sabbesampi vakyanam evakaratthasahitatta sutanti etassa sutamevati ayamattho labbhatiti aha-- assavanabhavappatikkhepatoti. Etena avadharanena niyamatam dasseti. Yatha ca sutam sutamevati niyametabbam, tam samma sutam hotiti aha-- anunadhikaviparitaggahananidassananti. Atha va saddantaratthapohanavasena saddo attham vadatiti sutanti assutam na hotiti ayametassa atthoti vuttam-- assavanabhavappatikkhepatoti. Imina ditthadivinivattanam karoti. Idam vuttam hoti-- na idam maya dittham, na sayambhubanena sacchikatam, atha kho sutam, tabca sammadevati. Tenevaha-- anunadhikaviparitaggahananidassananti. Avadharanatthe va evam-sadde ayamatthayojana-- kariyatiti tadapekkhassa suta-saddassa ayamattho vutto assavanabhavappatikkhepatoti. Tenevaha-- anunadhikaviparitaggahananidassananti. Savana-saddo cettha kammattho veditabbo suyyatiti.
Evam savanahetusavanavisesavasena padattayassa ekena pakarena atthayojanam dassetva idani pakarantarehi tam dassetum-- tatha evanti-adi vuttam. Tattha tassati ya sa Bhagavato sammukha dhammassavanakarena pavatta manodvaravibbanavithi, tassa. Sa hi nanappakarena arammane pavattitum samattha. Tatha ca vuttam-- sotadvaranusarenati. Nanappakarenati vakkhamananam anekavihitanam (AT.1.1./CS:pg.1.28) byabjanatthaggahananam nanakarena. Etena imissa yojanaya akarattho evam-saddo gahitoti dipeti. Pavattibhavappakasananti pavattiya atthibhavappakasanam. Sutanti dhammappakasananti yasmim arammane vuttappakara vibbanavithi nanappakarena pavatta, tassa dhammatta vuttam, na sutasaddassa dhammatthatta. Vuttassevatthassa pakatikaranam ayabhetthati-adi. Tattha vibbanavithiyati karanatthe karanavacanam, mayati kattu-atthe.
Evanti niddisitabbappakasananti nidassanattham evam-saddam gahetva vuttam nidassetabbassa nidassitabbattabhavabhavato Tena evam-saddena sakalampi suttam paccamatthanti dasseti. Sutasaddassa kiriyasaddatta savanakiriyaya ca sadharanavibbanappabandhappatibaddhatta tattha ca puggalavoharoti vuttam-- sutanti puggalakiccappakasananti. Na hi puggalavohararahite dhammappabandhe savanakiriya labbhatiti.
Yassa cittasantanassati-adipi akaratthameva evam-saddam gahetva purimayojanaya abbatha atthayojanam dassetum vuttam. Tattha akarapabbattiti upadapabbatti eva dhammanam pavatti-akarupadanavasena tatha vutta. Sutanti visayaniddesoti sotabbabhuto dhammo savanakiriyakattupuggalassa savanakiriyavasena pavattitthananti katva vuttam. Cittasantanavinimuttassa paramatthato kassaci kattu-abhavepi saddavoharena buddhiparikappitabhedavacanicchaya cittasantanato abbam viya tamsamavgim katva vuttam-- cittasantanena tamsamavginoti. Savanakiriyavisayopi sotabbadhammo savanakiriyavasena pavattacittasantanassa idha paramatthato kattubhavato, savanavasena cittapavattiya eva va savanakiriyabhavato tamkiriyakattu ca visayo hotiti katva vuttam-- tamsamavgino kattuvisayeti. Sutakarassa ca therassa sammanicchitabhavato aha-- gahanasannitthananti. Etena va avadharanattham evam-saddam gahetva ayamatthayojana katati datthabbam.
Pubbe sutanam nanavihitanam suttasavkhatanam atthabyabjananam upadharitarupassa akarassa nidassanassa, avadharanassa va pakasanasabhavo (AT.1.1./CS:pg.1.29) evam-saddoti tadakaradi-upadharanassa puggalapabbattiya upadanabhutadhammappabandhabyaparataya vuttam-- evanti puggalakiccaniddesoti. Savanakiriya pana puggalavadinopi vibbananirapekkha natthiti visesato vibbanabyaparoti aha-- sutanti vibbanakiccaniddesoti. Meti saddappavattiya ekanteneva sattavisayatta vibbanakiccassa ca tattheva samodahitabbato meti ubhayakiccayuttapuggalaniddesoti vuttam. Avijjamanapabbattivijjamanapabbattisabhava yathakkamam evamsaddasutasaddanam atthati te tatharupapabbatti-upadanabyaparabhavena dassento aha-- evanti puggalakiccaniddeso, sutanti vibbanakiccaniddesoti. Ettha ca karanakiriyakattukammavisesappakasanavasena puggalabyaparavisayapuggalabyaparanidassanavasena gahanakaraggahakatabbisayavisesaniddesavasena kattukaranabyaparakattuniddesavasena ca dutiyadayo catasso atthayojana dassitati datthabbam.
Sabbassapi saddadhigamaniyassa atthassa pabbattimukheneva patipajjitabbatta sabbapabbattinabca vijjamanadivasena chasu pabbattibhedesu antogadhatta tesu evanti-adinam pabbattinam sarupam niddharento aha-- evanti ca meti cati-adi. Tattha evanti ca meti ca vuccamanassatthassa akaradino dhammanam asallakkhanabhavato avijjamanapabbattibhavoti aha-- saccikatthaparamatthavasena avijjamanapabbattiti. Tattha saccikatthaparamatthavasenati bhutattha-uttamatthavasena. Idam vuttam hoti -- yo mayamarici-adayo viya abhutattho, anussavadihi gahetabbo viya anuttamattho ca na hoti, so rupasaddadisabhavo, ruppananubhavanadisabhavo va attho saccikattho paramattho cati vuccati, na tatha evam metipadanam atthoti. Etamevattham pakatataram katum kibhettha tanti-adi vuttam. Sutanti pana saddayatanam sandhayaha-- vijjamanapabbattiti. Teneva hi yabhi tam ettha sotena upaladdhanti vuttam. Sotadvaranusarena upaladdhanti pana vutte atthabyabjanadi sabbam labbhati. Tam tam upadaya vattabbatoti sotapathamagate dhamme upadaya tesam upadharitakaradino paccamasanavasena evanti, sasantatipariyapanne khandhe upadaya meti vattabbattati attho. Ditthadisabhavarahite saddayatane pavattamanopi (AT.1.1./CS:pg.1.30) sutavoharo dutiyam tatiyanti-adiko viya pathamadini ditthamutavibbate apekkhitva pavattoti aha-- ditthadini upanidhaya vattabbatoti. Assutam na hotiti hi sutanti pakasito ayamatthoti.
Attana patividdha suttassa pakaravisesa evanti therena paccamatthati aha-- asammoham dipetiti. Nanappakarappativedhasamattho hotiti etena vakkhamanassa suttassa nanappakaratam duppativijjhatabca dasseti. Sutassa asammosam dipetiti sutakarassa yathavato dassiyamanatta vuttam. Asammohenati sammohabhavena, pabbaya eva va savanakalasambhutaya taduttarikalapabbasiddhi. Evam asammosenati etthapi vattabbam. Byabjananam pativijjhitabbo akaro natigambhiro, yathasutadharanameva tattha karaniyanti satiya byaparo adhiko, pabba tattha gunibhutati vuttam-- pabbapubbavgamayati-adi pabbaya pubbavgamati katva. Pubbavgamata cettha padhanabhavo manopubbavgamati-adisu (dha.pa.1 2) viya, pubbavgamataya va cakkhuvibbanadisu avajjanadinam viya appadhanatte pabba pubbavgama etissati ayampi attho yujjati, evam satipubbavgamayati etthapi vuttanayanusarena yathasambhavamattho veditabbo. Atthabyabjanasampannassati atthabyabjanaparipunnassa, savkasanappakasanavivaranavibhajana-uttanikaranapabbattivasena chahi atthapadehi akkharapadabyabjanakaraniruttiniddesavasena chahi byabjanapadehi ca samannagatassati va attho datthabbo.
Yonisomanasikaram dipeti evam-saddena vuccamananam akaranidassanavadharanatthanam aviparitasaddhammavisayattati adhippayo. Avikkhepam dipetiti cittapariyadanam kattha bhasitanti-adipucchavase pakaranappattassa vakkhamanassa suttassa savanam samadhanamantarena na sambhavatiti katva vuttam. Vikkhittacittassati-adi tassevatthassa samatthanavasena vuttam. Sabbasampattiyati atthabyabjanadesakappayojanadisampattiya. Aviparitasaddhammavisayehi viya akaranidassanavadharanatthehi yonisomanasikarassa, saddhammassavanena viya ca avikkhepassa yatha yonisomanasikarena phalabhutena attasammapanidhipubbekatapubbatanam siddhi vutta (AT.1.1./CS:pg.1.31) tadavinabhavato. Evam avikkhepena phalabhutena karanabhutanam saddhammassavanasappurisupanissayanam siddhi dassetabba siya assutavato sappurisupanissayarahitassa ca tadabhavato. Na hi vikkhittacittoti-adina samatthanavacanena pana avikkhepena karanabhutena sappurisupanissayena ca phalabhutassa saddhammassavanassa siddhi dassita. Ayam panettha adhippayo yutto siya, saddhammassavanasappurisupanissaya na ekantena avikkhepassa karanam bahiravgatta, avikkhepo pana sappurisupanissayo viya saddhammassavanassa ekantakarananti. Evampi avikkhepena sappurisupanissayasiddhijotana na samatthitava. No na samatthita vikkhittacittanam sappurisapayirupasanabhavassa atthasiddhatta. Ettha ca purimam phalena karanassa siddhidassanam nadipurena viya upari vutthisabbhavassa, dutiyam karanena phalassa siddhidassanam datthabbam ekantavassina viya meghavutthanena vutthippavattiya.
Bhagavato vacanassa atthabyabjanappabhedaparicchedavasena sakalasasanasampatti-ogahanakaro niravasesaparahitaparipuritakarananti vuttam-- evam bhaddako akaroti. Yasma na hotiti sambandho. Pacchimacakkadvayasampattinti attasammapanidhipubbekatapubbatasavkhatagunadvayam. Aparaparam vuttiya cettha cakkabhavo, caranti etehi satta sampattibhavesuti va. Ye sandhaya vuttam--