Avrupallama

zet: Bu alma Avrupallama kavramnn Avrupa Merkez ve Dou Avrupa lkeleri asndan aklanmasn ve elde edilen bilgilerin karlatrmal olarak deerlendirilmesini hedeflemektedir. Avrupa btnlemesinin lkeler zerinde yaratt erozyon, kuramsal manada uyum hedefleri, yaklak yirmi ylda giderek daha fazla kullanlan Avrupallama kavramnn poplerlemesinin nedenleri incelenecektir. nemli analistlerin tanmlarna deinilerek, genileme ve btnleme sreleri irdelenecek, btnleme kuramlarnn Avrupallama kavramna bak deerlendirilecektir. Son olarak Merkez ve Dou Avrupa lkeleri ile Trkiyenin AB ile ilikileri karlatrmal olarak siyasal ve ekonomik ve sosyal bak as ile aklanmaya allacaktr.

Giri: ll. Dnya sava sonras ABD ve SSCB arasndaki souk sava sonraki yllarn Dnya siyasetinin temelini oluturmutur. ABD, Sovyetlerin etrafn sarmak, tam kapitalist olan ekonomisine yeni pazarlar bulmak, neoliberal siyaset dzenini ihra etmek ve Dnya siyasetine nizam vermek saikiyle Dnya zerinde eitli uzun vadeli operasyonlar uygulamaya koymutur. Avrupa Birlii, bir sper g olan ABDnin, yukarda saylan ve saylar bugn Siyaset Bilimciler tarafndan arttrlmaya devam eden operasyonlarnn sonucudur. Avrupallama ise AB iindeki btnleme, genileme, derinleme gibi srelerin tezahrdr. Roma Antlamasndan bu yana genileme kavram AB nin deimez siyasal projesidir. Genileme salt ekonomik manada fayda salamam jeopolitik anlamda da birlii glendirmi insani geliimin nn aan nemli bir etken haline gelmitir. Tarihsel sre iinde Avrupa Birlii bir yandan derinleirken bir yandan da genilemitir. Genileme kavram srekli olarak AB gndemindedir souk savan ardndan birlik iinde daha fazla dikkat eken bu kavram aratrmalarn ilgi oda olmu gnmze kadar gelen Avrupann kapsaycln ele alan saysz alma hazrlanmtr. Birlie aday lkeler, uluslararas kurulular ve ye devletler genileme etkisini hissederken birok kuram genilemenin AB btnlemesinin zerindeki etkilerini incelemekte bu konuda eitli almalar yaplmaktadr. AB, 1993 ylnda gerekletirilen Kopenhag zirvesinin ardndan hukukun stnl, demokrasi, insan haklarna ve aznlklara sayg temelinde bir Deerler birlii olarak tanmlanmtr. Genileme dncesi ile birlikte Souk savan ardndan Avrupa btnlemesi, uluslar st bir st kimliin oluturulmas ve Avrupallk kavramlar n plana kmaya balamtr.

Avrupallama ve kreselleme ilikisi yadsnamaz bir gerektir. ABnin iinde Avrupallama, kresellemenin sosyo-liberal tezahrdr. Bu nedenle ABnin tm politikalar, hem kresellemenin hem Avrupallamann etkisi altndadr. Bu kavram zellikle SSCBnin dalmasndan sonra dou genilemesi sonrasnda kullanlmaya balamtr. Dou genilemesi sonras Dou Blokunda yer alan lkeler, bilimsel, siyasal ve en nemlisi ekonomik anlamda Avrupa Birlii lkelerinin ok gerisinde olduundan AB ye kar byk bir sayg ve istek meydana kmtr. Trkiyede bu ilgi 1990 l yllarn ardndan Avrupal, Avrupai, Avrupallara zg gibi kavramlar ortaya karm, lke iinde Avrupa Birlii lkelerinin bilim, teknik ve ticaretteki stnlkleri kabul edilmi bunun sonucunda AB yelii hedefi iddetle desteklenmitir.

Genileme ve Btnleme Kuramlar:Gl bir Avrupa, merkezilemi bir Birlik demek deildir. ABde gerek bir dinamizm, yaratclk ve demokratik meruiyet gerekletirmenin yolu ok katl ynetiim seviyelerinde var olan potansiyeli zgr brakmaktan geiyor (Romano Prodi, 2001)

Avrupallama, Avrupa lkeleri arasnda bir yaknlama, uyum ve/veya btnleme hareketinin olmas ve bu hareket sonucunda, Avrupa dzeyinde kendine zg bir ynetsel yapnn ortaya kmas manasna gelmektedir. Avrupa Birlii normlarnn ve politikalarnn ye lkelerin milli sistemlerine etki etmesini ifade etmektedir. Hangi ynyle olursa olsun, bu srecin kesintiye uramas hatta srecin gerektirdii rotadan uzaklalmas da mmkndr. Avrupallama kavramnn incelenmesine, btnleme, genileme konularnn derinlemesine ele alnmasna yardmc kuramlar konunun btn ynleri ile ele alnmasnda yardmc olacaktr.

Federalizm:ye devletlerin egemenlik haklarnn snrl olduu federal dzenleme, ulus devletlerin kademeli olarak, egemenlik haklarnn z kendilerinde kalmak zere, merkezdeki ynetim aygtnn otoritesine balanmalarn ngren bir btnleme yaklamdr. (Karaka, 2002: 12).

Genileme olgusunu, federalizm asndan deerlendirdiimizde; ncelikle kimin Birlie ait olduu sorusunun cevab son derece basittir. Herhangi bir lke ya da bir lkenin alt biriminin, gnll olarak Birliin anayasasndaki kurallar, ykmllkleri ve haklar kabul etmesi yelik iin yeterlidir (Schmitter, 2004: 73).

Federalistler asndan genileme srecindeki en nemli ama, aday lkelerin mktesebata nemli saylabilecek bir zarar vermeden uyum salamalarnn temini ve Avrupann derinlemesini salayan 198990 yllarndan beri devam eden reform srecinin kesintiye uramamasn salamaktr. Federalistler daha ok Avrupa Birliinin kurumsal ve politik dzeylerde ulat federal ve konfederal zelliklerin arttrlmasna odaklanmlardr (Burgess, 2004:40).

Federalizm asndan genilemenin getirdii en nemli mcadele alan ortak politikalarn ve kurumlarn korunmasyla Birliin srdrlmesinin salanmasdr. zellikle Avrupa Parlamentosu, Komisyon ve Avrupa Topluluklar Adalet Divan (ATAD) ile ilgili kurumsal reformlarn devamnn sekteye uramamas federalist dncenin ncelik verdii sorunlardr.

Yeni ilevselcilik:Yeni ilevselci yaklama gre iktisadi, mali ve teknik alanlar gibi daha az nemli politika alanlarnda balatlan btnleme, zamanla yaylma (spill-over) etkisi diye adlandrlan bir tr tetiklemeyle dier alanlara da yaylp siyasal btnlemeye dnmektedir. (Ar, 2004: 462).

Avrupa Birliinde egemen olan, iktisadi btnlemenin gereklemeden, siyasi btnleme ve onun uzants olan askeri btnlemenin imknsz olduu sav da byle bir dncenin rndr. Parasal birlik ve i gvenlik gibi nemli alanlarda btnlemesini gerekletirebilmi olan AB, d politika ve gvenlik alanlarnda ayn baary gsterememitir. Krfez krizi, Bosna ve Kosova olaylar ve Irak savasnda ABnin bir btn olarak d politikasn ynlendirememesi bunun en iyi kantlarn oluturmaktadr. Yeni ilevselci yaklamlarn argmanlar halen kabuledilmekle birlikte, 1990lar sonras gelimeleri aklayabilecek nitelikte deildir (Karacasulu, 2007: 89).

Ernst Haas tarafndan gelitirilen yeni ilevselcilik yaklam ise Sovyetler Birliinin dalmasna kadar, AB btnlemesinin souk savaa bir tepki olarak ortaya ktn ileri srdnden, 90l yllardan sonra ortaya kan AB btnlemesini ve genilemesini aklamakta yetersiz kalmaktadr. Gerek ilevselcilik gerekse, yeni ilevselciliin genilemeyle ilgili syledii ok fazla bir ey yoktur. Schmittere gre bu iki yaklamda federalizm kadar genileme olgusuna sessiz kalmtr.

Yeni ilevselciliin varsaymlarna gre, yanll ok ksa bir zamanda kantlanm olan, ABnin blgesel btnlemesine kimin katlp kimin darda kalaca ynndeki ngrsne gre, svire ok nceden Birlie ye olmalyken Yunanistan ABnin dnda kalmalyd. nk svire ilevsel anlamda daha ok Avrupann bir parasyken Birlie katlmam, iktisadi ve siyasi olarak Avrupaya daha uzak olan Yunanistan Birlie katlmtr. (Schmitter, 2004: 70).

AB genileyecek olursa, ortaya kacak olan yeni Avrupada, yeni ilevselciliin en nemli argman olan yaylma etkisinin gecikecei ve yavalayaca aikardr. Bunun iin yaylma etkisinin tam yelik ncesindeki mzakere srecinde bir hedef olarak ortaya konulmas ve hem mevcut yelerin hem de aday lkelerin zararlarnn tazmin edilmesi gerekmektedir.

Liberal Hkmetlerarasclk:Andrew Moravcsik tarafndan gelitirilen, AByi kuran antlamalarn yeniden dzenlenmesinde ve Birliin derinlemesinde olduu gibi genilemeyi de aklama kapasitesine sahip olan kuramlardan biri liberal hkmetlerarasclktr (Rosamond, 2000: 201).

Genileme karar da hkmetler aras mzakereler sonucunda oybirlii ile oluan bir karardr. Liberal hkmetlerarascln temel deneye dayal alma alan genileme olmamakla beraber Mattli (1999) ve Gsthl (2002)in almalar aday lkelerin yelii zerine odaklanm, ABnin genileme konusundaki karar analiz edilmemitir. (Schimmelfennig, 2004: 86; Mattli, 1999; Gsthl, 2002).

1960lardaki ngilterenin yelik konusunu inceleyen Moravcsike gre ngilterenin yelik istei ile De Gaulle Fransasnn buna kars kmasnn arkasndaki temel neden ekonomik karlardr (Schimmelfennig, 2004: 86).

O tarihlerde, ngilterenin ekonomik karlar Birliin dnda kalmaktan zarar grrken, Fransa dk fiyatl ticari rekabetten ve ngilterenin ortak tarm politikasna kars kmasndan endie ediyordu. Fransann muhalefeti ancak ortak tarm politikasnn oluturulmasndan sonra ortadan kalkmtr.

Moravcsik ve Vachudovann Liberal Hkmetlerarascln pazarlk teorisine dayandrdklar dou genilemesinde aday lkeler srekli olarak AB ile olan mzakerelerde zayf olan taraf olmulardr (Moravcsik and Vachudova,2003: 20).

ngilterenin tam ye olmas srecinde her iki tarafta benzer bir kazanm elde etmilerdir. Bu genilemede ye olmayan kk lkelerin topluluun ortak pazarna dhil olmasnn getirdii kazanmlar, topluluun pazarnn genilemesinin ye lkelere getirdii kazanmdan daha fazla olmutur. Bu karlkl bamllktaki asimetrik durum dou genilemesinde daha da fazla gze arpmtr.

ok Dzeyli Ynetiim Yaklam ve Genilemeye Baks:Avrupa Birlii ynetimi iinde snrl sayda olan aktrlerin saylarnn arttn ve eitlendiini, bundan dolay da devlet merkezli btnleme anlaynn aklayc etkisinin azaldn iddia eden ok dzeyli ynetiim yaklam, genilemenin boyutu ve zamanlamasyla ilgili hkmetler arasndaki kararlar incelememitir.

Bu yaklam, genilemenin Avrupa kurumlar ve ynetiimi zerindeki etkileri ile yeni ye olan lkelerdeki ynetiimin deiimine odaklanmtr. Bu yaklama gre:

genileme sonrasnda Avrupann yzletii en nemli sorunlardan biri AB iinde artan heterojenliktir. Buna gre Birliin politika yapm sreci ve anayasal sistemi gerek mzakereler srasnda gerek ise sonrasnda bu heterojenlikle mcadele etmek zorunda kalacaktr (Jachtenfuchs and Koch, 2004: 112).

Genileme sonrasnda, lkelerin sahip olduklar deiik politik tercihler nedeniyle, Konseyde daha kesin, zellikli ve bir rnek kararlarn alnmas ok daha zorlaacaktr. Bu nedenden dolay alnacak kararlarda olabildiince esnek olunup karar srelerinde oluacak bir kilitlenmeden kanlmaya allacaktr.

Yeni Kurumsalclk ve Genileme:Yeni kurumsal analizler btnlemeyi aklamak iin yerel ve uluslararas kurululara ilikin genel teorilerden istifade ederler. Aslnda, yeni kurumsalclk bir tek deil birden fazla kurumsalclktan meydana gelir. Bunlardan en ok gze arpanlar, tarihsel ve sosyolojik kurumsalclktr. Dierleri ise yasal (legal) ve epistemic kurumsalclktr. Yeni kurumsalc yaklamlarn temel zellii; AB kurumlar zerine, sadece amalar ve kkenleri aklanmas gereken sonu deikenler olarak deil, ayn zamanda aktrlerin uyum alanndaki stratejilerini ve hedeflerini nemli bir biimde etkileyen bamsz ve/veya ara deikenler olarak odaklanmalardr (Sangiovanni, 2006: 194).

Genilemenin ABnin kurumsal yaps ve politikalar zerinde etkilerini inceleyen kurumsalclardan, rasyonalistler ve bir sonraki blmde incelenecek olan inaclarn tezleri ksmen rekabet ederken, ksmen de birbirini tamamlayc niteliktedir.

Rasyonalist kurumsalclkta kurumlarn oluma nedenleri bireyin ve karlarnn arkasnda kalmaktadr. Bireyselcilik ve materyalizm ile sembolize edilen rasyonalist kurumsalclkta aktrlerin bencil davrandklar, dierlerinden ziyade nce kendi refahn dndkleri varsaylmaktadr (Schimmelfennig, 1999: 3).

Rasyonalist yaklam uluslararas rgtlere kulp olarak bakmaktadr. Bu gnll kulbe katlm, ancak yelerin kulpten net bir kazan elde etmeleri durumunda gereklemektedir. Dolaysyla lkelerin genileme konusundaki tercihlerini maliyetler ve faydalar belirlemektedir. Maliyet/fayda analizi ye lkeler ile toplulua katlacak yeni lkeler asndan farkl ekilde ele alnabilir. ye devletler asndan en nemli maliyet rgt iindeki kaynaklarn yeni yelerle paylalacak olmas ve politika yapma iradesinin ksmen kaybedilmesidir. Buna karsn, rgte katlacak yeni yeler ise, politika yapma iradesini kaybetmenin yan sra, adaptasyon maliyetlerine katlanacaklardr.

AB liderleri genilemenin uzun dnem ekonomik ve corafi yararlarn, komsu lkelerle ticari frsatlar ve istikrarn yaratlmasn dnerek genilemeyi istemektedirler. Dou Avrupa devletleri de benzer ekilde, AB yeliini dnyann en byk tek pazarna katlmay, batyla gl politik balar ve i demokrasi ile kapitalizm konusunda istikrar salayaca iin tercih etmektedirler (Moravcsik and Vachudova, 2002: 1-2).

Dou Avrupaya doru olan genilemede yeni yeler, ekonomik ve corafi kazanmlarnn yan sra hukuk ve demokrasilerini teminat altna almak ve sistemin dnda kalmamak iin istemektedirler. Rasyonalist yaklama gre, Orta ve Dou Avrupa devletleri net faydalarn maksimize ettikleri iin yatay kurumsallamadan yana olmulardr. ye lkeler ise ekonomik ve corafi faydalarnn yan sra, yeni yelerin katklarndan dolay politik yararlar elde etmektedirler.

Kurumlarn uzun dnemli etkileri zerine odaklanan tarihsel kurumsalclk, Orta ve Dou Avrupa lkelerindeki reform sreciyle ilgilenmitir. Tarihsel kurumsalclar, ABye tam yeliin ve/ veya yelik sznn aday lkelerdeki, zellikle de eski komnist lkeler olan Orta ve Dou Avrupa lkelerindeki, ekonomik ve politik sre zerinde etkileri var m? Varsa bu etkiler nasl olmaktadr? Sorularnn zerine younlamlardr (Rosamond, 2003: 117; Pollack, 2004: 151-152).

AB genilemesiyle ilgilenen sosyolojik kurumsalclar ise, daha ok 1990l yllarn sonunda mevcut ye lkelerin yzlemek zorunda kalacaklar btesel ve kurumsal zorluklara ramen bu 12 yeni ye ile neden mzakereye baladklar ve mzakereler sresince Birliin sahip olduu pazarlk gcne ramen bu lkeler ile neden uzlamaya gittii zerine odaklanmlardr

Rasyonalistlerin aklayamadklar, mevcut yelerin byk ekonomik maliyetlerine ramen, son genilemeyi nasl ve niin kabul ettikleri olgusunu, sosyolojik kurumsalclar; sosyal inaclara benzer ekilde ortak norm ve deerlere, ABnin kolektif kimliine, kltrel faktrlere atf yaparak aklamlardr (Schimmelfennig, 2001: 61).

Sosyal naclk ve btnleme:Rasyonalist kurumsalclarn tersine, sosyal inac yaklam genilemeye sosyolojik aklamalar getirmektedir. Rasyonalistler genileme tercihlerini ye devlet ve aday lkenin beklenen maliyet ve faydalarnn temeline dayandrrken, sosyal inaclar genileme politikalarnn fikirsel ve kltrel faktrler ile ekilleneceini ileri srmektedirler. Birlik iindeki ve dndaki aktrlerin ortak kimlik, norm ve temel inanlar paylama derecesi genilemenin temel belirleyicisidir. Dier bir deyile genileme, uluslararas rgt ve d devlet arasnda ortak deer ve normlarn paylalma derecesine gre gereklemektedir. Deer ve normlar ne kadar paylalrsa, kurumsal normlar o kadar gl olur ve ye devletler d lkeyle yatay btnlemeye o kadar istekli olurlar (Schimmelfennig and Sedelmeier, 2002: 514).

ll. Dnya sava sonrasnda Avrupada bir st akln ya da kimliin oluturmas iin eitli dnceler ortaya atlmtr. Giri cmlesinde de yer ald gibi Avrupa Birlii Kopenhag zirvesinin ardndan kendisini demokrasi ve hukukun stnl alanlarnn egemen olduu deerler birlii eklinde tanmlamtr. Genilemenin sonucu olarak Avrupallama konusu da bu deerler birliinin salanmas iin Dou Avrupa lkelerinden eitli reformlara imza atmalar istendi. AB tek pazarn oluturacak derinleme abalarn srdrrken, uzun bir aradan sonra Avrupa Serbest Ticaret Alan (EFTA) genilemesi gndeme geldi. Literatrde bu genilemeyi hazrlayan temel etmenler arasnda; souk savasn sona ermesinin yan sra, AB btnlemesinin derinlemesinden kaynaklanan negatif d koullar gsterilmektedir. Ayrca petrol krizi ve kresellesme gibi dnya ekonomisindeki deimeler gl bir kurumsal iliski iin olumlu tesvik yaratmstr.

Avrupallama Sreci:II. Dnya sava sonras kavram genelde aadan yukarya seyir eden bir sreci ifade etmektedir. Ayn zamanda Avrupallama kavram AByi ifade etmekte AB politikalarndan, siyasal sisteminden, ekonomik yapsndan ayr dnlmemektedir. Uluslarst (Supranasyonal) bir rgtlenme eklini tercih eden AB lkeleri egemenlik konusundaki haklarn hukuk, ekonomi ve uluslararas ilikiler balamnda aadan yukarya doru snrlamay hedeflemekteydi. AB nin byle bir hedefi tercih etmesinin nedeni olarak sava sonrasnn ykm, lkelerin daha gl ekonomik yapya sahip olmak istemeleri, tam rekabeti piyasalar ve pazarlar oluturma gayretleri gsterilebilir. Avrupallama, ulus devletlerin egemenlik haklarnn st akl tarafndan belirlenmesini de ierir. Kavram her ne kadar toplumlarn Avrupa deerlerine uyumunu artrsa da sistematik, bilinli, tartlm bir kavram olduu ok aktr. Sre ilk yllarda aadan yukarya byyen gelien ve btnleen bir kavram olarak ortaya ksa da ortak para birimi, ortak gvenlik politikas, Avrupa Parlamentosu gibi projelerin hayata geirilmesi ile yukardan aaya doru seyreden bir grnm almtr. AB bu uluslarst yaplanmas ile byk bir Pazar haline gelmitir. Hzl gelime potansiyeli ile hzla byyen ve youn yatrmlarla kendisine g kazandrlm olan AB, Avrupallama ile lkelere byk ekonomik faydalar salamtr.

Avrupallama Tanmlar:AB ile ilgili analizlerde farkl bak alar Avrupallama kavramn beslemitir. Souk sava sonrasnda popler hale gelen Avrupallama olgusu, Sosyal Bilimler iinde geni perspektifle kullanlmaya balamtr. Avrupann sekin analistlerinin grleriyle: kavram kullanan makaleler dikkate alndnda, Avrupallama ile ilgili almalar akademik olarak byyen bir endstri haline gelmitir (Olsen, 2002: 921). Kavramn en byk eksii kavramn snrlarnn izilememesi ve ortak bir tanm etrafnda gr birliine varlamamasdr. Bu durumun sebebi kavramn henz emekleme dneminde olmasndan kaynakland dnlmektedir. Yaplan analizler erevesinde Bilimsel olarak incelendike byk resim dnrlerin, Siyaset ve Sosyal Bilimler evrelerinin ilgisini ekmekte konu ile ilgili yeni tanmlar, yorumlar ortaya kmaktadr. Kavram karmaasnn nne gemek ve bu konuda etkin almalar yapan dnrlerin tanmlarna bakmak gerekirse Mjoset (1997: 1) Avrupallama Kavramn Avrupa nfuzunun ortaya kt odaklar dnda da geliip yaylmas eklinde tanmlar. Winn ve Harrise gre (2003: 1) Avrupallama, Avrupa dzeyinde kurum inasnn yerel dzeyde deiime sebep olduu sre ve mekanizmalar ifade eder. Kurumsalc (institutionalist) yaklama gre Avrupallamay tanmlayan Brzel (1999: 574) iin kavram yerel politika alanlarnn artan bir ekilde Avrupa lsndeki politika retiminin konusu haline geldii sreci ifade etmektedir. Avrupallamann AB dzeyindeki bir kurumsallama olduunu vurgulayan eitli yazarlar bulunmaktadr. Caporaso ve Jupille AB dzeyinde siyasal kurumsallama olarak tanmlar. Lawton Avrupallama egemenliin de jure olarak AB dzeyine transfer edilmesidir eklinde dnr. Wessels ve Rometsch tm ulusal kurumlarn ilgi alanlarnda bir kayma yaanmas ve bu kurumlarn AT-AB karar alma srecine artan katlmlar olarak tanmlar. Cowles ve arkadalar iin Avrupallama, Avrupa dzeyinde farkl bir siyasal sistem ile aktrler arasndaki etkileimleri biimsel ve rutin hale getiren bir siyasal kurumlar kmesinin ortaya kmas ve yaptrm gcne sahip Avrupa kurallarnn yaratlmasnda uzmanlam bir politika ann gelimesi anlamna gelmektedir. Avrupallama almalarnn nemli isimlerinden birisi olan Radaelli (2000) kavram ABnin siyasal, sosyal ve ekonomik dinamiklerinin yerel sylemlere, kimliklere, siyasal yaplara ve kamusal politikalara hkim olan mantn bir paras haline geldii bir sreler kmesini betimlemek iin kullanr. Bu balamda Radaelliye gre Avrupallama hem AB yesi lkeler hem de dier lkeler iin kullanlabilecek bir kavramdr. Onun bu geni tanmlamas iinde kltrel deiimler, yeni kimliklerin ortaya kmas, izlenen politikalarda yaanan deiimler, ynetim alanndaki yenilikler Avrupallama kavram ile birletirilmektedir. Yazarn daha sistematik bir tanmlamasna gre Avrupallama ilk olarak AB politika retim sreleri iinde tanmlanan ardndan da yerel (ulusal ve ulusalt) sylem, siyasal yap ve kamu politikalarna dahil edilen formel ve informel kurallarn, srelerin, politika paradigmalarnn, tarzlarn, i yapma yntemlerinin ve ortak inan ve normlarn a) ina edildii b) yayld c) kurumsallat sreleri iermektedir (Radaelli, 2004: 4). Avrupallama karar alma srecinde ulustesileme; ulustesi ynetimin yeni kurumlarnn, izlenmekte olan ulusal politikalar iin yeniliki saylabilecek deerlerin, ilkelerin ve politikalarn ortaya kmas ve ulusal ve ulusalt ynetim kurumlarnn kapasitelerinin yeniden tanmlanmas olarak da grlmektedir (Graziano, 2000). Avrupallama kavramnn ve bu kavram inceleyen bilim insanlarnn asli konusu AB yesi ve AB aday lkelerin Avrupallama sonrasnda uradklar erozyon ya da kazanmlar eklindedir. Bu dnmn iddeti, etkisi ve faydas zerine incelemeler yaplmaktadr. DouAvrupa lkelerinin birlie katlmadan nceki ve sonraki durumlar bu konuya verilmi gzel bir rnektir.

Orta ve Dou Avrupa Genilemesi ile Dou blokunun dalmas sonras gelimeler:1980 li yllarn sonunda gerekleen halk hareketleri sakin bir tarzda cereyan ettiinden, Merkezi ve Dou Avrupa lkelerindeki kurumlar yerli yerinde durmaktayd. Siyasal alanda gereklemesi gereken yapsal problemlerin zm aamasna geilmesi gerekiyordu. Serbest seimler blgenin demokratiklemesi, Avrupallamas iin elzem bir durumdu. Bununla birlikte yeni bir seim sistemine ihtiya duyulmaktayd. Var olan seim sisteminin yerine Bat ile daha uyumlu daha uzlamac ve etkin bir sistem hedeflenmekteydi. Romanya ve Macaristanda parlamento 4 yl iin seilirken; Bulgaristan, ek Cumhuriyeti, Polonya ve Slovakya da parlamento 5 yl iin seiliyordu.

Gerekleen yenilikler, reformlar ve yapsal iyiletirme abalar yine de yetersiz kalyor, MDA lkelerinde komnizm fikriyat hortluyor kimi lkelerde yasaklanm olan komnist partiler yeniden kuruluyordu. inde eitli etnik unsurlar barndran byk lkeler (SSCB ve Yugoslavya) milliyetilik akmlarnn ykc etkisi ile uramak zorunda kalyor, kaynaklarn bu dncelerle savamak iin boa heba ediyordu. Ksacas mevcut durum MDA lkelerinin Avrupallamas iin uygun olsa da yeterli yaknlama salanamyordu.

Ekonomik manada MDA lkeleri tam rekabeti, liberal ekonomilerle eit artlarda ticaret yapacak gte deildi. lkelerinin merkezi ekonomik modeline uygun olarak iktisadi planlarn hazrlayan MDA lkelerinin rekabeti, tam kapitalist ekonomiye gemesi uzun, dikkatli ve zorlu bir srecin sonunda gereklemesi mmkn grnyordu. Bu zorlu srecin sonunda iktisadi geliimin, deiim ve dnmn oluu bu lkeleri motive eden nemli bir unsurdu.

Planl ekonominin en byk eksiklerinden birisi rekabetin azaltc etkisi ile rnlerdeki kalitesizlik olarak gze arpmaktayd. Ayrca tek tip rn piyasaya giriyor bu rne ulaamama durumu talep patlamas oluturuyordu. Liberal ekonomik modele gemek isteyen MDA lkelerinin ou bu karar aamal olarak gerekletirmeye karar vermitir. Aamal olarak ekonomik serbestlik ve dereglasyon politikalar benimsenmitir. Piyasa ekonomisine gei aamasnda, MDA lkelerinde tketici rnlerinde ve hizmet sektrnde yaygnlamaya balayan inovasyon almalarnn, uzun vadede rn ve hizmet eitliliini artrrken refah dzeyini de ykselteceine inanlyordu. zelletirme, piyasa ekonomisine geite nemli bir problem tekil ediyordu. Merkezi ekonomik modelden kta devletin ekonomi zerindeki tahakkm minimum dzeye indirilmeli, gerekli yasal dzenlemeler acilen yaplmal ve- kapitalist sisteme uyum salanmalyd. Mevcut dzen bireylerin tasarruf yapmasn engellediinden bireylerin kendi sanayilerine yatrm yapmalar engelleniyordu. Byle bir ortamda Dou Avrupa lkeleri parasal bamszlklarn kazanma dncesiyle ayn zamanda milliyeti partilerin de basks ile kendi para birimlerini kullanmaya baladlar.

Merkezi ve Dou Avrupa lkelerinin Avrupallamas:Avrupa Birliinin cazibe merkezi haline gelmesi Gmrk birlii ve Demokratikleme hamleleri sonrasnda olumutur. Birliin cazibe merkezi haline gelmesi, ABde genileme projeleri balatm bu projeler politikalara dnmtr. lk genileme dalgasnda, 1972 ylnda ngiltere, rlanda ve Danimarka ABye ye olmu ve balangta 6 olan ye says, 9a kmtr.

1981 ylnda Yunanistann ABye katlmyla ikinci dalga gereklemi, ye says 10a ykselmitir. 5 yl sonra, 1986da AB, nc genileme dalgas olan 25 Akdeniz genilemesini gerekletirmi ve ilk kez 1962 ylnda Toplulua bavuran spanya ve Portekizin katlmyla ye says 12ye ulamtr. Drdnc genileme dalgas, nceki iki genilemede alnan lkelere gre ekonomik ve siyasi adan daha ileri olan Avusturya, sve ve Finlandiyay kapsamaktadr. Souk savan sona ermesiyle tarafsz kalma politikalarn sona erdiren kuzey Avrupa lkeleri, 1993 ylnda lkede e zamanl balayan mzakerelerin ksa srede sonulanmas ile 1995 ylnda Avrupa Birliine ye olmulardr. Dier genileme dalgalarndan daha zorlu ve daha yava geen genileme, Souk Sava dneminin sona ermesinin ardndan bamszlklarn kazanan ve ekonomik ve siyasal deiim srecine giren Merkezi ve Dou Avrupa lkelerinin yeliiyle sonulanan beinci genileme dalgasdr.

1990 ylnda Roma Antlamas ile mali adan desteklenen MDA lkeleri Kopenhag kriterleri erevesinde Avrupallama yolunda byk admlar atmtr. Birlie ye olan lkeler ile MDA lkeleri arasndaki ilikiler uluslararas ticaret ve siyasal mutabakatnda tesine gemitir. MDA lkeleri birlie ye olma yolunda motive edilmi, Sovyetler zamannda bastrlm, sindirilmi ve serbest ticaret yapmalarna izin verilmeyen halk Avrupallama konusunda heveslendirilmitir. Yine bu dnemde Kopenhag Kriterlerinin birlie girmek isteyen tm lkeleri kapsad AB tarafndan aday olmayan lkeleri motive etmek aasndan deklare edilmitir. AB komisyonu ilerleme raporu ad verilen belgelerle aday lkelerin parametrelerini deerlendirmi, tam ye olunmas iin gerekli artlarn salanp salanmad konusunda grlerini belirtmitir.

Lksemburg Zirvesinde Avrupa Birlii tam yelii iin aday 10 lke iinde daha ileri dzeyde bulunan ek Cumhuriyeti, Estonya, Gney Kbrs (GK), Macaristan, Polonya ve Slovenya ile Aralk 1997 de mzakerelerin balamas karar ile hz kazanmtr. Lksemburg Grubu olarak adlandrlan bu lkeler. Aralk 1999 tarihinde Helsinki Grubu olarak adlandrlan lkeler Bulgaristan, Romanya, Malta, Letonya, Litvanya ve Slovakya ile mzakerelerin almas karar kmtr. Uzun soluklu mzakerelerin ardndan Bulgaristan ve Romanya dnda kalan tm aday lkeler, 1 Mays 2004 tarihinde AB yesi olmutur. Bulgaristan ve Romanya ise altnc genileme dalgasn oluturarak, 1 Ocak 2007 tarihinde nihai hedeflerine ulamtr.

MDA lkeleri ile AB yesi lkeler arasndaki ilikilerin tarihi eskilere dayanr. Byk dnya savalar sonrasnda ksa sreli kopukluklar yaansa da kltr ve ekonomik ibirlii temelindeki ortak deerler gelime gstermitir. Souk savan son yllarnda birlie ye lkeler MDA lkelerinin ekonomik ve siyasal temelde hazrlanmas in gerekli abay gsterme yoluna gitmilerdir. Topluluk ile Comecon arasnda imzalanan Ortak Bildiri ve sonrasnda gelen ekonomik ve ticari ibirlii anlamalar ile, temelde Avrupa Ekonomik Topluluunu kuran Roma Antlamasna dayanan bir iliki ortaya kmtr.

AB ve MDA lkelerinin arasndaki iliki byk lde mali kaynaklarn geliimini hedeflese de salt mali konular zerindeki mutabakata dayanmamaktadr. Finansal almlarn yan sra teknik konularda da Birlik, aday lkelere gerekli destei salamaktadr. AB sbvansiyonlarna bakldnda srdrlebilir bir byme, ihracat tevik edici kredilerin verilmesi, borlarn yaplandrlmas ve bor silinmesi gibi konularda byk destekler gze arpmaktadr. Ekonomik karakterli yardmlarn yan sra, teknik ve ynetimsel konularda danmanlk, eitim ve teknolojik altyap salanmas gibi alanlar ile; ila ve yiyecek gibi insani yardmlar biiminde yardm ve destekler de bulunmaktadr.

Mali kapsaml destekler MDA lkelerinin AB uyum srecinde karlaacaklar parasal sorunlarn minimize edilmesi adna gerekleir. Bu yardmlar, SSCBnin yklmas ve eski demir perde lkelerin bazlarnn ABye ye olmak iin bavurmalar sonrasnda daha da nemli hale gelmitir.

Trkiyenin Avrupallama serveni:Trkiye, 17 Aralk 2004 tarihindeki AB Zirvesi sonrasnda uzun yllardr bekledii adaylk srecinin 2005 ylnn Ekim ay banda gerekleen mzakereler sayesinde AB hayali nin gerek olma ihtimali zerinde yeni bir gndem oluturmutur.

Trkiyenin diplomatik olarak greceli baar salad AB ilikilerinden daha nemli olan nokta Trkiyenin ABne ne kadar hazr olduu, Avrupallama srecini ne derece baar ile zmseyip sreci sonlandraca zerine younlamaktadr. Trkiye ABnin Avrupallama eklinde aklanan bu ak btnleme kuatclnn karsnda ne derece egemenlik haklarndan vazgeecek, halklar bu yeni duruma ne derece uyum salayacak ve kltrel farkllk ne ekilde ortak zeminde siyaset yapmaya elverili olacaktr. Bu sorular ayn zamanda Trkiyenin Avrupallama konusundaki yaklamnn cevaplarn da iermektedir.

ABni oluturan gcn devletlerin egemenlik haklarndan kendi istekleri dorultusunda vazgetikleri ve devletlerin bu uluslarst mekanizmann ana kayna olduunu syleyebiliriz. Aday lke konumunda olan Trkiye de her ne kadar mzakereleri ulus devlet kavramnn glgesinde gerekletirse de tam yelik sonrasnda politika tasarm dnda ulus devletin baz haklarndan fedakarlk yapmas kanlmazdr.

AB ile Trkiye arasndaki iliki nmzdeki yllarda Trkiyenin ABnin etkiledii veya ABnin resmi kurumlar ile etkileimin st seviyeye kaca bir dnem olacaktr. Yasalarda hukuki metinlere geen ynetiim bilgisine, devletin egemenlik haklar noktasndaki karar alc konumundaki brokrasinin ABne devredilmesi ile, yaanacak Avrupallama ile Trk brokrasisi Avrupa Ynetsel Alannn bir paras haline gelecektir. Trkiyede adaylk srecinin resmen balad gnden bugne AB ile ilgili incelemeler ve analizlerin olduka artt gzlemlenmektedir. nceleme ve analizlerin artmasnn en byk sebebi Trkiyenin geliimi asndan ABnin rolne iaret edilmekte tam yelik iin gerekli olan kriterin yerine getirilmesini hzlandrma eklinde aklanabilir.

Merkezi ve Dou Avrupa lkeleri ile Trkiye karlatrmas:1980lerin sonlarnda, Komnist rejimlerin son bulmas ve Orta ve Dou Avrupa lkelerinin birer birer kendi demokratik-liberal sistemlerini kurmalar, bu lkelerde romantik ieriin ar bast bir Avrupaya dn mitinin ortaya kmasna sebep olmutur. Sz konusu lkelerin gerek elit gerekse geni halk kesimlerinde olduka kabul gren ve heyecan uyandran bu mitinvurgulad hedef, Avrupann iki yakas arasndaki (Dou-Bat) tarihi ayrln sona erme vaktinin geldii ve artk Orta ve Dou Avrupa lkelerinin, Avrupann ana politik ve ekonomik eksenine yeniden dahil olmalar gerektiidir ki bunun da en geerli yolu AB yeliidir. Kendilerine yansyan btn olumsuzluk ve zorluklarna ramen bu lkelerin hemen hepsinde, geni kesimlerin ekonomik ve demokratik dnm programlarn desteklemelerinin en byk sebebi de, bu programlar Avrupaya dn hedefine ulamalar iin gereken yol olarak grmelerinden kaynaklanmtr.

Bu adan bakldnda Avrupaya dn kavram ile Avrupallama kavram ayn anlam ifade etmekte ve bu da Avrupallama kavramnn neden daha fazla kullanlmaya balandn aklamaktadr. Bir nceki sebeple ilintili olarak, nc sebebi yle aklanabilir: Avrupallamann, bu lkeler asndan ve bu arada Trkiye asndan da modernleme, batllama gibi kavramlarla ayn ierikte alglanmas ve fakat dier kavramlara nazaran daha somut, birok adan llebilir bir nitelik tamas daha fazla tercih edilmesine sebep olmutur.

Son iki yzylla beraber, gnmz dnyasnn dominant medeniyet anlayn oluturan batllama ya da modernleme srelerinin ifade ettikleri sistem, hr teebbs ve serbest rekabete dayal bir ekonomik yaplanma ile sekler ve demokratik bir politik yaplanmay iermektedir. Avrupallama ile sz konusu rtmeye ramen, rnein, her hangi bir Dou Avrupa lkesi asndan, kendisinin de batl veya modern olduunu kantlamak her zaman ak ve net olamayabilecek; her zaman bu lkelerdeki ekonomik ve sosyal olumsuzluklar ne srerek aksini iddia edebilecek grler ortaya atlabilecektir. Ancak, zellikle 1990larn ikinci yarsndan itibaren tam yelik rotasnn iyice izilmesi ve 2004te de elde edilmesi, bu lkeler asndan Avrupallk kavram ve bu kavram zerinden modern, batl, medeni dnyann bir paras olduklarn seslendirmek daha elle tutulur ve garanti bir yol olmutur. Konuyu pekitirmek asndan, Trkiyenin durumuna da gz atabiliriz. Batllama, modernleme, Avrupallama srelerini uzun sreden beri yaayan; belki bu srelerin ngrd ekonomik ve siyasi kriterleri iselletirme asndan birok Dou Avrupa lkesinden de iyi durumda olan Trkiye, buna ramen devaml olarak Doulu mu Batl m olduu tartlan bir lke konumundadr. Bir an iin, Trkiyenin ABye tam ye olduunu varsaydmzda, bu tartmaya, siyasi anlamda, belki de en kesin cevap verilmi olacaktr. Kavramlar arasndaki bu tercih meselesini kmsememek ve hatta bahsi geen lkelere snrlandrmamak gerekir. ABnin, bata Fransa ve Almanya gibi nc lkeleri olmak zere Avrupallama kavramn, Birliin ayr kimlik ve kiiliini, zellikle ABDyi iine alan Modern Bat kavramna gre daha net ortaya koyduu iin n planda tutmaya almaktadrlar.

Avrupallamann 1990larla beraber poplaritesinin artmas sadece bir sreci ifade eden yararl bir kavram olmasndan dolay deil, sz konusu srece ilikin olumlu olumsuz ok ynl tartmalarn da artmasndan kaynaklanmtr. Avrupallama kavramnn arlkl olarak yukardan-aaya anlamyla yaygnlk kazanmasnda ve poplaritesinin artmasnda; bizzat kavramn ieriinin zenginlemesi ve kullanm alanlarnn farkllamas nemli bir etken olmutur. yle ki, Birliin derinleme ve genileme stratejilerine paralel olarak, zaman iinde ok farkl alanlarda, detay denebilecek konularn dahi, ABye entegrasyon srecinde deiiminin izlenmesinde kullanlan bir kavram haline gelmitir.

Sonu:Avrupallama, Birliin bekas iin gerekli bir kavramdr. Hem AB taraf hem de aday lkeler bu kavram etrafnda fikri temellerini oturtarak kazan-kazan minvalinde politikalar retmektedirler. Dou Avrupa lkeleri ve Trkiye rneinde olduu gibi lkelerin Avrupallama histerisinin altnda yatan temel sebep Avrupa Birliini mayasn oluturan Birliin gl lkelerinin nsani gelimilik, iktisadi kalknma, milli hasla ve tasarruf gibi hibir beerin kaytsz kalamayaca alanlarda Dnya ortalamalarnn olduka stnde olmalardr. Bu sebepledir ki Avrupa Birlii hayali kuran uluslarn kalknma ve byme hayallerini Birlik ayakta kald srece Avrupallama gibi kltrel ve dnsel kavramlar etkileyecek, yeni nesillerin bu hedefe ulamas iin bugnden politikalar retilecektir. Buna karn Avrupa Birlii entegrasyon srecini kontrol edilebilir seviyede tutmak, Avrupallamak isteyen lkelere gerekli yardmlar yaparak bu lkelerden ne lde ve hangi zeminlerde yararlanacan hedeflemek isteyecektir.

Kaynaka:Btnleme Kuramlarnn Avrupa Birlii Genilemesine Baks gr. Gr. Hseyin Kutay AYTUG

AVRUPA YNETSEL ALANINA DORU TRK KAMU YNETM: OK DZLEML YNETM Yrd. Do. Dr. Murat Oku AVRUPA BRL (AB) BLGESEL KALKINMA POLTKALARININ AVRUPALILAMASI Adnan MENhttp://www.euractiv.com.tr/abnin-gelecegi/link-dossier/avrupali-degerleri-ve-kimligiAVRUPA BRL ADAY LKELERNN AVRUPALILAMA ARACI OLARAK SIGMA PROGRAMI VE AVRUPA YNETSEL ALANI Nihat YILMAZ - Kadir Caner DOAN

http://www.dw.de/yorum-t%C3%BCrkiye-avrupa-birli%C4%9Fine-al%C4%B1nmamal%C4%B1/a-5846011Avrupa Birliinin Ulusuluk ve Btnleme Paradoksu Muharrem GRKAYNAK

http://www.bilgesam.org/incele/140/-balkanlilasmadan-avrupalilasmaya-avrupa-birligi-balkan-ulkeleri-iliskileri/#.VLTN-dKsWYUhttp://sam.gov.tr/tr/balkan-savasindan-balkan-barisina-projesi-sofya-calistayi/Avrupa Entegrasyonu Kuramlaryla Trkiyeyi Konu Alan Yaznn Etkileimi:Avrupallama Aratrma Programn Trkiye zelinde Yeniden DnmekH. Tolga BLKBAI, Ebru ERTUGAL ve Saime ZRMEZ

Avrupallama AVRUPALI MI? Hakan vn ONGUR

Bir Kavramsal ereve Olarak Avrupallama: Kapsam, Gereklilik ve Snrlar* Europeanization As A Conceptual Framework: Scope, Necessity and the Limits Yrd. Do. Dr. Hatice Yazgan

DEEN VE POPLERLEEN BR KAVRAM OLARAK AVRUPALILAMAYrd. Do. Dr. Hakan SAMUR

YEREL YNETMLERDE AVRUPALILAMA VE DEMOKRATKLEME PM.Akif UKURAYIR Seluk niversitesi, BF retim yesi

AVRUPADA G POLTKALARININ ULUSSTLEMES VE BR GVENLKKONUSUNA DNM: AVRUPA G TARHNDE YEN BR DNEM MGkay ZERM

Romanyann Avrupa Birlii Btnleme Srecinde Romen Milliyetilii ve Etnik Macar Aznln Konumu Blent Sarper AIR

Romanyann Avrupa Birlii Btnleme Srecinde Romen Milliyetilii ve Etnik Macar Aznln Konumu Blent Sarper AIR

TRKYE AVRUPA BRL LKLER VE ENTEGRASYON TEORLER: GRAMSCIC TARHSEL MATERYALZMN LTERATRE KATKILARI Elif UZGREN

TRKYEDE DI POLTKANIN AVRUPALILAMASI Ufuk ALKAN

Trkiyenin Avrupallamas Naciye Yldz19