ax'if ]qlo kf ]if0f of ]hgf nfu ' ul/psf lhnnffx? -c5fd / afh'/f af6 ; +sng … ·...
TRANSCRIPT
ax'If]qLo kf]if0f of]hgf nfu' ul/Psf lhNNffx? -c5fd / afh'/f_ af6 ;+sng ul/Psf kf]if0f ;DaGwL 36gf cWoog
@)!%o; sfo{ l;;fgn] :yflgo kqsf/ tyf ;~rf/
dfWodx?sf] ;xof]udf u/]sf] xf] .
kf]if0fsf nflu gful/s ;dfh ;~hfn, g]kfn -l;;fg_s'kf]if0f cGTosf] nflu kxn
36gf cWoog ul/Psf lhNnfx? -c5fd / afh'/f_
e"ldsf
����������� ����������� ����� �������� �� ���� ���������� ���������������� ���
gful/s ;dfhnfO{ kf]if0f ljz]if / kf]if0f ;+j]bgzLn If]qdf of]ubfg k'¥ofpg] k|d'v ;/f]sf/jfnfsf] ?kdf klxrfg ul/Psf] 5 . olx s'/fnfO{ af]w ul/ gful/s ;dfh ;~hfn cTofjZos /x]sf] dx;';sf ;fy dfr{ @)!$ df kf]if0fsf nflu gful/s ;dfh ;~hfn, g]kfn -l;;fg_ sf] :yfkgf ul/Psf] xf] . kf]if0f :t/f]GGtL cleofgdf ;xof]u ug{ l;;fgn] 5nkmn / cGt/lqmofaf6 ljljw k}/jL / ;+rf/ /0fgLlt / sfo{ of]hgf lgdf{0f u/]sf] 5 .
l;;fgn] cfkm\gf] k}/jL / ;+rf/ /0fgLlt / sfo{ of]hgf cg'?k ax'If]qLo kf]if0f of]hgf nfu' ul/Psf lhNNffx? -c5fd / afh'/f_ df :yflgo ;+rf/ kl/rfng ul/ plgx?sf] k|fljlws ;xof]udf :ynut cWoogaf6 ;+sng ul/Psf] kf]if0f ;DaGwL 36gf cWoog k|:t't ug{ kfpbf dnfO{ v'zL cg'e"lt ePsf] s'/f bzf{pg rfxG5' . o; 36gf cWoogsf qmddf xfdLnfO{ cfly{s tyf k|fljlws ;xof]u k|bfg ug'{ x'g] ;]e b lrN8|]g, l;;fgsf lhNNff OsfO{ -c5fd / afh'/f_, l;;fgsf ;b:o ;+:yf nufot ;Nnfx tyf ;'emfj lbg'x'g] ;Dk"0f{ ;+3;+:yf tyf JolQmx?nfO{ ljz]if wGojfb lbg rfxG5' .
o; 36gf ;+Íngsf] d'n p2]Zo ax'If]qLo kf]if0f of]hgf nfu' ul/Psf lhNNffx?df kf]if0fsf] l:ylt, :yflgo txdf ax'If]qLo kf]if0f of]hgfsf] sfof{Gjog l:ylt / cWoog If]qdf :yflgo afl;Gbfn] b}lgls k|of]hgdf Nofpg] vfBfGg tyf :jf:Yo ;]jfsf] ax'If]qLo kf]if0f of]hgf;+u If]qut cGt/ ;DaGwsf] af/]df k|sfz kfg'{sf ;fy;fy} ljBdfg kf]if0f tyf ax'If]qLo kf]if0f of]hgfsf] sfjf{{gog l:yltdf ;'wf/ Nofpgsf] nfuL cfjZos k}/jL ug'{ xf] .
k|f= 8f= pdf sf]O/fnfcWoIf
4
ljifo–;"lr
efu !M afh'/f lhNnfaf6 ;Ílnt 36gf cWoog
!= kf]]if0f af/] ;r]t x'Fb} :yfgLo, cj:yfdf qmlds ;'wf/
-a;Gt laZjsdf{_ ===============================================================================!
@= df6f] vfGyof}+, clxn] ;fu l;:g' vfg hfg]sf 5f}+
-/ldt la=s=_== ===================================================================================&
#= afh'/fsf ufpF3/df l9s] g'gsf] k|of]u -nfn axfb'/ zfxL_ =========================!@
$= 3/s} t/sf/Ln] 3/ vr{ rnfpF5g -clgn zfxL_ ==================================== !$
%= kf]if0f sfo{qmdn] NofPsf] kl/j{tg, t/sf/L v]tLn] hLjg km]l/of]
-nIdL /fh kfWofo_ ==========================================================================!&
^= kf]if0fsf] ah]6 ;b'k|of]u ePg -ch'{g zfx_=============================================@!
efu @M c5fd lhNnfaf6 ;Ílnt 36gf cWoog
!= c5fddf ax'If]qLo kf]if0f of]hgfsf] cj:yf / hg:t/df
o;sf] k|efj -g/]z s'df/ zfxL_ ==========================================================@%
@= c5fddf kf]if0f / ue{hfFrsf] ;DaGw -nlnt s'df/ s];L_ ========================= #!
#= lgoldt tf}n cg'udgaf/] cleefjs ;r]t xF'b}
-6]s /fh e08f/L_ =============================================================================#%
6
efuM !
afh'/f lhNnfaf6 ;+slnt 36gf cWoog
2
1
a;Gt la:jsdf{
a|fXd0f hfltn] s'v'/f kfNg' x'Gg
eGg] s'–dfGotf ;dfhdf cem} sfod
5 . t/ s'Nb]jdf08f}+ y'dfsL lrgf hf]zL
of] dfGotf k|lt ;xdt 5}gg\ . a|fXd0f
;d'bfodf x's]{klg ufpFdf s'v'/f kfng
ug]{ klxnf] lxDdt lrgfn] ul/g\ . lrgfn]
s'v'/f kfNg yfn]kl5 s'Nb]jdf08f}+–# y'df
ufpFdf clwsf+zn] l;sf] u/]sf 5g\ .
s'v'/f blnt ;d'bfon] dfq kfNg' k5{,
eGg] cGwljZjf; oxfFsf a|fXd0f hfltdf
5 . lrgfn] ;'–cfxf/f cGt/ut lbPsf
s'v'/faf6 Joj;fo ;'? u/]sL x'g\ .
æJoj;fo gu/]sf] eP,
c08f, df;' vfg kfO{b}g lyof] .
ufpFd} s'v'/f kfn]kl5 afnaRrf / l;+uf]
kl/jf/n] b}lgs h;f] c08f / df;' vfg
kfPsf 5f}+Æ, lrgfn] elgg\ . w]/} yfx
5}g, t/ klg c08f v'jfpg ;'? u/]kl5
5f]/f5f]/Lsf] :jf:Yodf ;'wf/ ePsf] lrgfn]
ylkg\ . s'v'/fx? kmf]x/sf] k|lts x'g\ . of]
sfd blnt ;d'bfosf] xf], oxfFsf afx'g
;d'bfosf a'9fkfsfx? lgw{Sssf ;fy
eGg] ub{5g\ . s'v'/f, xfF; h:tf 3/ kfn'jf
k+lIf afx'g hfltn] kfNg'sf] ;6\6f vfg
;d]t x'Gg eGg] dfGotf lyof] . t/ Tof]
lj:tf/} x6\b} uPsf] ah]8Lsf pdfsfGt
hf]zLn] atfP . lrgfn] h:t} xfn lhNnfsf
clwsf+z a:tLdf s'v'/f kfng ul/Psf] 5 .
;'gf}nf xhf/ lbgsf cfdf / aRrfsf
nflu ;'–cfxf/fn] s'v'/fsf rNnf
ljt/0f ug]{ u/]sf] 5 . ue{ a;]b]lv
@ jif{ pd]/sf aRrf / cfdfsf nflu
of] sfo{qmdaf6 ;r]tgf / :jf:Yo
/xg kmfO{bf k'u]sf] clwsf+z cfdfx?sf]
egfO{ 5 . yf]/} ePklg afx'gb]lv
blnt a:tLdf s'v'/f kfng ul/Psf]
5 . o;af6 lhNnfsf !) xhf/eGbf
a9L kl/jf/ nfeflGjt ag]sf 5g\ .
s'v'/fn] lgoldt c08f kfg]{ u/]sf 5g\ .
clzIff, c1fgtf / cGwljZjf; lj:tf/}
x6\b} uPsf] 5 . ljleGg sfo{qmd tyf
/]l8of], kqklqsfaf6 k|zf/0f x'g] ;"rgf
;Gb]zaf6 klg ;r]tgf a9\b} uPsf] 5 .
/fHon] klg lhNnfsf] kf]if0f cj:yf
;'wf/sfnflu ax'If]qLo kf]if0f of]hgf
lhNnfsf gu/kflnsf ;lxt !@ j6f
uflj;df sfo{qmd ;~rfng u/]sf] 5 .
sfo{qmdsf] ah]6 x'g' kg]{ hlt ;b'k|of]u
!= kf]if0faf/] ;r]t x'“b} :yfgLo, cj:yfdf qmlds ;'wf/
2
gePklg ;r]tgf clej[l4df 7'nf] of]ubfg
k'u]sf] :yfgLosf] egfO{ 5 . uPsf] cfly{s
jif{df dfq lhNnf kf]if0f af/] ;r]tgfsf
nflu eGb} ! s/f]8 !% nfv ?k}+of cfPsf]
lyof] . h; cGtu{t ;r]tgf, tflnd
uf]i7Lsf sfo{qmd ;~rfng ul/Psf] lyof] .
l;ldt a:tLdf sfo{qmd k'u]klg :yfgLon]
s'v'/f kfng;Fu} af/Ldf ;fg} ePklg
t/sf/L v]tL ug]{ afgLsf] ljsf; ePsf] 5 .
3/3/df t/sf/L v]tL
t/sf/L vfg dg nfu] ahf/ wfpg] rng lj:tf/} x6\g yfn]sf] 5 . lhNnf aflx/af6 cfPsf] t/sf/L afx]s csf]{ ljsNk :yfgLosf nflu lyPg\ . olta]nf of] cj:yfdf ;'wf/ cfPsf] 5 . ;a}h;f] t/sf/L v]tLdf cfj4 gePklg ;+Vofdf ;'wf/ ePsf] 5 . l;ldt JolQmn] ePklg v]tL ug{ yfn]sf 5g\ . ax'If]qLo kf]if0f of]hgf ;~rflnt
uflj;sf clwsf+z a:tLdf t/sf/L v]tL
;'? u/]sf] cj:yf 5 . /fHo / u}/ /fHo kIfn] lbPsf] ;r]tgf / pTk|]/0ffaf6 yf]/}sf] ;+Vofdf t/sf/L v]tL ug{ yfn]sf
5g\ . pgLx? dWo] s]lxn] cfkm\gf nflu dfq pTkfbg ug{] u/]sf 5g\, eg] s]lxn] ahf/df ljqmL ;d]t ug]{ u/]sf 5g\ . g'g v';f{gL kL;]/ ;'Vvf vfgf vfg] rng x6]sf] ax'If]qLo kf]if0f of]hgf lhlj;
>f]t JolQm ltns yfkfn] atfP . cfkm\g}
af/Ldf kmnfPsf] t/sf/L gePklg jg t/sf/L vfg] rng a9]sf] b]lvG5 . l;:gf] ksfP/ vfg] afgLdf ;'wf/ cfPsf] 5 . c1fgtfsf sf/0f oxfFsf :yfgLon] ;fu l;:g' vfg] ul/a x'g\, eGg] uy]{ . Tof] rng x6\b} uPsf] /hfnLsf v8\s h}zLn] atfP .
h}zL cfkm} t/sf/L ls;fg x'g\ . pgn] cfkm" vfP/ c?sf nflu pTkfbg ug]{ u/]sf 5g\ . p;f]t t/sf/L v]tL ;'? u/];Fu} ahf/sf hÍ km'8– rfprfp, ;f]ofjLg cflbsf] Jofkf/ sd x'b} uPsf] s}nfzdf08f}sf v8s yfkfn] atfP . yfkfsf] ufpFdf k;n 5 . Ps jif{klxn] dlxgfsf] kfFr b]lv !) k]6L rfprfp ljqmL uYo]{, xfn ! k]6L klg x'b}gg\, yfkfn] eg] . ;a}n] t/sf/L 3/df 5Fb}5 eG5g\, yfkfn] yk] . Tof] cj:yf s}nfzdf08f}+df dfq xf]Og, c? ufpF a:tLdf klg cfPsf] 5 . kf]if0fsf af/]df hgr]tgf a9\b} uPkl5 aRrfx?
klxn]sf] h:tf] lj/fdL x'b}gg\, ePklg
vfg–nufpg gkfP/ sd} x'G5g\, dlxnf
:jf:Yo :jo+;]ljsf zflGt WjhfnLn] atfOg\ . WjhfnL !) jif{otf dlxnf :jf:Yo :jo+;]ljsf eP/ sfd ub}{ cfPsL l5g\ . laif]z ul/ t/sf/L v]tL tkm{
dlxnf cfsif{0f a9]sf] 5 . af/Ldf nufPs} t/sf/Laf6 /fd|f] cfDbfgL x'g], vfgsf nflu klg ahf/sf] lsGg gkg]{ ePkl5
cfsif{0f a9]sf] xf] . ljxfg a]n'sf sfd
3
u/]klg x'g] ePkl5 ufpFsf dlxnfx?n] t/sf/L v]tL clgjfo{ h:t} agfPsf 5g\ .
kl/jf/nfO{ vfgklg x'g], glhssf] ahf/df uP/ g'g t]n klg eO{xfNg] /fd|f] Joj;fo ePsf]n] v]tLtkm{ nfu]sf] s}nfzdf08f}+sL zflGtb]jL /fjnn] atfO{g . vfgfnfO{ ;d]t ahf/sf] t/sf/L lsGg] kl/jf/x? kl5Nnf] ;dodf /fd|f] cfDbfgL ug{ yfn]sf]–s[lif h]6LP /d]z ljsn] atfP . s}nfzdf08f}+df dfq @ ;o a9L kl/jf/n] cfkm\g} af/Lsf] t/sf/L vfg yfn]sf] 5g\ . rf8kj{sf] a]nf ahf/df cfP/ t/sf/L lsGg] uYo]{, clxn] Tof] rng g} x6]sf] 5 . a]df};dL t/sf/L g} :yfgLon] 6g]n xfp; dfkm{t pTkfbg ul//x]sf 5g\ . s}nfzdf08f}+–& dnfnufpF a:g] zflGt b]jL /fjn t/sf/L v]tLsf nflu ;kmn ls;fgsf] ;"lrdf kl5{g\ . ax'If]qLo kf]if0f of]hgf, g]kfn hnjfo' kl/j{tg ;xof]u sfo{qmd / u|fld0f kx'Fr t];|f] r/0fn]
k|fljlws / lap ljhgdf ;xof]u u/]kl5 /fjnn] t/sf/L v]tL ;'? u/]sL lyO{g\ . pgn] t/sf/L ;'? u/]sf] dfq b'O{ jif{ eof] .
xfn dfl;s #% b]lv %) xhf/ cfDbfgL
ug]{ u/]sL l5g\ .
# d'/L kmNg] hldgdf
t/sf/L v]tL u/]sL l5g\ .
lbgsf] !) s]hL eGbf a9L t/sf/L ;]/f,
jfDsf ahf/df ljqmL ug]{ u/]sf] /fjnsf]
egfO{ 5 . t/sf/L v]tL ug{ yfn] kl5
/fjnn] cfkm\gf b'O{ ;GtfgnfO{ lglh
ljBfnodf egf{ u/]sL l5g\ . ;fFem ljxfg
dfq d]x]gt u/] x'G5, gub k};f klg x'G5,
vfgnfO{ t/sf/L klg eO{xfNg] /fjnn] ylkg\ .
o;}u/L :yfgLo a]nfb]jL /fjn klg t/sf/L v]tLaf6} 3/ vr{ rnfO{/x]sL 5g\ k|b]zdf hfg' kg]{ afWotf ;d]t pgsf] 3/df 6/]sf] 5 . a]nfsf] kl/jf/n] klg ;Dk"0f{ vr{ rnfP/ aflif{s #) xhf/ art ug]{ u/]sf] ;'gfO{g . ld7f] dl;gf] vfg / gofF sk8fsf nflu k|b]z g} k'Ug' kYof]{, g'g lk;]/ vfgf vfg'sf] ljsNk lyPg\ Tof] ;d:of x6]sf] pgn] ;'gfO{g\ . ;'?df 3/sf kl/jf/nfO{ dfq k'Ug] u/L nufPsL lyPF, ha t/sf/L v]tL af/] ;fdfGo hfgsf/L kfPF, clg dnfO{, ;lhnf] eof], & hgfsf] kl/jf/ 5 . @ d'/L kmNg] hldgdf t/sf/L nufPsL l5g\ .
oL pbfx/0f dfq x'g\ w]/}hgf of] k]zfdf 5g\ . t/sf/L vfg yfn]kl5 lj/fdL kg]{ afnaflnsfsf] ;+Vofdf klg sdL b]lvPsf]
5 . cToflws /Qm>fk b]lvsf] ;d:of
x6]sf] :jf:YosdL{sf] egfO{ 5 .
:tgkfgaf/] dlxnf ;r]t x'Fb}
clzIff, c1fgtf / cGwljZjf; ;dfhdf a9L 5 . @@ xhf/ a9L hg;ª\Vof cem} lg/If/ 5g\ . k'/fgf] lrGtgsf] xfaL
4
5 . ;dfhn] k/fk"j{sfndf h] cfj:yf e/f];f /fVb} cfPsf] lyof], Tof] g} l7s eGg] rng x6]sf] 5}g\ . gofF k':tfn] Tof] x7nfO{ TofUg vf]lh/x]sf] 5 . cGwljZjf; olt;Dd 5, cfdfsf] lauf}lt b'w vfg' x'b}g /] . cfdfsf] lauf}lt b'w cd[t ;dfg x'g] :jf:YosdL{ atfpF5g\ . oxfFsf dlxnfx? Tof] dfGb}g lyP . kfFr aRrfnfO{ slxNo} lauf}lt b'w gv'jfPsf] al8dflnsf
gu/kflnsf– !@ ls l/7' njf/n] ;'gfO{g .
xftn] lgrf/] / kmfNof}+, ;f;'n] v'jfpg'
x'Gg eGg' x'GYof] . t/ a'xfl/nfO{ eg] pgn]
Tof] ;Nnfx glbg] atfO{g\ . a'xf/L uLtf
bf];|f] aRrf kfpg] ePsL 5, @ 306f leq
lauf}lt b'w v'jfpg' eG5g\, Tolx ug{
nufpF5', njf/n] elgg\ . pgn] lgoldt
hfFr / :jf:Yosf] ;d]t Vofn ug]{ u/]sf]
atfO{g\ .
:jf:Yo ;+:yfdf ;'Ts]/L u/fpg'
x'Gg, ;a}n] b]Vg] u/L aRrf hGdfpFbf
cfdfnfO{ a9L ;f:tL x'g] / aRrfdfly
;dfhsf] cfFvf nfUg] cGwljZjf; lyof] .
Tof] x6]/ uPsf] 5 . olt;DdsL cfdfnfO{
xl/of] ;fukft / kxF]nf kmnkm"n ;d]t
lbOb}g lyof] . aRrfnfO{ c08f lbP, lj/fdL
x'G5g\ eGg] 8/ x'GYof] . Tof] ;d:of x6\b}
uPsf] 5 . pgLx? lauf}lt b'w v'jfpg]
b]lv :yfgLo ;fukft, bfn, t/sf/L /
hfpnf]sf] a9L k|of]u ug]{ ePsf 5g\ . @
jif{;Dd cfdfsf] b'wdfq v'jfpg] u/]sf]
;'gf lji6n] ;'gfO{g\ . oxfFsf dlxnfn]
aRrfsf] nfngkfng b]lv ;+/If0fsf] k'/f
lhDd]jf/L lng' k5{ .
s'v'/f kfng, ;fgf] t/sf/L af/L
nufpFbf klg cfly{s / :jf:Yo ;'wf/sf nflu 7'nf] ;xof]u k'u]sf] afXlj;sf /d]z g]kfnLn] atfP . ;r]tgf / 1fg l;k eg] yk cfjZos /x]sf] g]kfnLsf] egfO{ 5 . of] ax'If]qLo kf]if0f of]hgfsf] Psn k|of;n] dfq ;+ej 5}g\ . cGo u}/;/sf/L lgsfosf] e"ldsf klg cfjZos 5, blnt cu'jf ;d]t /x]sf g]kfnLn] yk] .
sfo{qmdnfO{ ug'{kg]{ hlt k|rf/ / hgtfd"lv agfpg' kg]{ s[lif ljsf; sfof{nosf 8Dd/bQ e6\6n] atfP . nufgL w]/} 5, pknAwL sd o;df ;f]Rg' kg]{ pgsf] egfO{ 5 . s[lif ljsf; sfof{non] of] jif{ dfq b'O{ xhf/ gf} ;o ls6 t/sf/Lsf] jLp ljt/0f u/]sf] 5 . To:t} ̂ j6f gd'gf Knfli6s kmd{, $ xhf/ ^ ;o af]6 sfutL / ;'Gtnf cg'bfgdf x:tfGq0f u/]sf] tYofÍ 5 . ax'If]qLo kf]if0f of]hgf cGt/ut t/sf/L v]tL / kf]if0f o'Qm afnL ;DaGwL !@ uflj; / ! gu/kflnsfsf ^ ;o %) hgf cfdf ;d'xsf dlxnfx?nfO{ tflnd lbOPsf] 5 .
nlIft ju{;Dd sfo{qmd
sfo{qmd nlIft ju{;Dd k'Ug' kg]{ b]lvG5 . ;r]tgf klxn] eGbf j[l4 x'Fb}
5
uPklg cfpg' kg]{ hlt ;'wf/ / nufgL hlt pknAwL xfl;n ePsf] 5}g\ . ljifout sfof{non] cfkm\gf] sfdsf] lhDd]jf/L g;Sg] cj:yfdf yk sfo{qmd lbFbf pgLx?n] emf/f] 6fg]{ sfd ul//x]sf
5g\ .
/sd vr{ ug]{sf gfddf sfuh
ldnfPsf] cj:yf 5 . To;}df klg @^
nfveGbf a9L /sd lkmtf{ uPsf] 5 . t/ klg :yfgLo lgsfo, u}/ ;/sf/L
;+:yf, ;~rf/ dfWod / lzIff ljsf;n]
ubf{ kf]if0f af/] ;r]tgf a9\b} uPsf] 5 .
:yfgLo pTkfbgnfO{ yk a9fjf lbg]
u/L sfo{qmd ;~rfng ug{ ;'emfj
lbG5g\, lhNnf ljsf; ;ldltsf ltns
yfkf . otf lhNnf :jf:Yo nufotsf
lgsfon] ljleGg ;Gb]z d'ns ;"rgf
:yfgLo /]l8of]af6 k|zf/0f ul//x]sf] 5 .
:jf:Yodf cfpg] ;d:of / ;dfwfgsf
pkfo, kf]if0fsf] dxTj / kmfO{bfaf/] ;Gb]z
k|zf/0f ug]{ u/]sf] ax'If]qLo kf]if0f of]hgf
>f]t JolQm /fdrGb| ofbjn] atfP .
;a}sf] ;xsfo{df ul/Psf] sfdsf]
k|efjn] afnaflnsfdf b]lvg] s'kf]if0f,
ue{jtL dlxnfdf b]lvg] /Qm cNktfsf
la/fdLx?sf] ;+Vof 36\b} uPsf] 5 .
;+:yfut ;'Ts]/L u/fpg] / lgoldt
ue{hfFr u/fpg]x?sf] ;ª\Vofdf
6
afnLnfO{ dxTj lbg;s] dfgj :jf:YonfO{ :j:y /fVg yk kmfO{bf x'g] :jf:YosdL{ atfpF5g\ .
:yfgLo vfg]s'/fdf kf]if0fsf] dfqf c? eGbf a9L x'G5 . :yfgLon] ;fgf] nufgL / sd d]x]gtdf pTkfbg ug{ ;S5g\ . ds}, cfn' / l;:g' v]tLsf nflu lhNnfsf ;a}h;f] uflj; pe{/ b]lvG5 . cfn', ds}, hf}, sf]bf] vfg] ul/a eGg] dfGotf x6\g ;s] kf]if0fsf] cj:yfdf lgs} ;'wf/ x'g] hfgsf/x?sf] egfO{ 5 . ;du|df kl5Nnf] s]lx jif{otf kf]if0fsf] cj:yfdf ;sf/fTds ;'wf/ cfPsf] 5 .
/ldt la=s= afh'/f
klg j[l4 ePsf] ofbjn] atfP .
lhNnf kz';]jf sfo{non] rf/ j6f
ufla;df s'v'/f lat/0f u/]sf] / df;'
Aoj;fonfO{ pks/0f lat/0f u/]sf] 5 .
h;sf sf/0f s'v'/fsf] cG8f / ;'/lIft
df;' vfgdf ;xof]u k'u]sf] atfPsf] 5 .
:yfgLo vfg]s'/fdf hf]8
:yfgLo vfg]s'/f lhNnfdf k|of{Kt kfO{G5g\ . eft vfg]x?sf] ;+Vof a9L 5 . of] 36fpg] / :yfgLo :t/df kfO{g], cfn', ds} sf]bf], kmfk/, hf}, l;:gf], jg t/sf/Lx?nfO{ :yfg lbg' k5{ . oL
7
/ldt la=s=
o;/L nfu' eof] ax'If]qLo kf]if0f
of]hgf M
g]kfndf of]hgfj4 ljsf;sf] k|lqmof lj= ;+= @)!# ;fn b]lv ;'? ePsf] xf] . cf/Deb]lv g} /fli6«o ljsf;sf gLlt tyf of]hgfx?sf] hf]8 d'VotM ef}lts k"jf{wf/x? / ;fdflhs ;]jfx?sf] ljsf; / lj:tf/df /xFb} cfPsf] lyof] . a}b]lzs ;xof]uaf6 k|fKt ljsf; ah]6sf] sl/j &) k|ltzt log} k|d'v If]qx?df nufgL ul/Psf] 5 . t/ ljut ̂ bzssf] g]kfnsf] ljsf;sf] cg'ej ldl>t k|sf/sf] /x]sf] 5 .
w]/} If]qx?df b]zn] pNn]vgLo k|ult xfl;n u/]sf] 5 eg] s]lx If]qx?df l;ldt ?kdf dfq k|ult x'g ;s]sf] 5 . ;8s oftfoft, ;~rf/, lzIff, :jf:Yo / vfg]kfgLsf If]qdf dxTjk"0f{ pknlAwx? xfl;n ePsf 5g\ . w]/} ;fdflhs cfly{s ;"rsx?df ;'wf/ cfPsf] 5 . ul/aLsf] cj:yfdf klg ;'wf/ cfPsf] 5 .
g]kfn hLjg :t/ ;j]{If0f, @)!! cg';f/ vfgfsf] /fli6«o cf};t lsnf]Sofnf]/L vkt k|ltJolQm @%#^
@= df6f] vfGYof}“, clxn] ;fu l;:g' vfg hfg]sf 5f}+
lsnf]Sofnf]/L k|ltlbg /x]sf] 5, h'g g]kfn ;/sf/n] lgwf{/0f u/]sf] cfjZos b}lgs Go"gtd cf};t b/ @@%) lsnf]Sofnf]/L eGbf a9L 5 . tyfkL, nueu b]ze/ sdhf]/ cfxf/ lalawtf u+le/ ;d:ofsf] ?kdf /x]sf] 5Ù u|fdL0f If]qsf *$ k|ltzt eGbf a9L 3/kl/jf/n] ;w} Ps} lsl;dsf] d'Vo cfxf/ vfG5g\ . pgLx?n] vfg] ^) k|ltzt Sofnf]/L o:tf] cfxf/af6 k|fKt x'G5 / cfwfeGbf a9Ln] %@ k|ltzt ;w} Ps} lsl;dsf] d'Vo cfxf/ lgs} vfg] ub{5g pgLx?n] vfg] &% k|ltzt Sofnf]/L o:tf] cfxf/af6 k|fKt x'G5 .
ljutsf ljsf; k|of;sf] cToGt sd k|efj k/]sf] Pp6f dxTjk"0f{ If]q bL3{ s'kf]if0f xf] h;n] b]zsf] ;fdflhs, cfly{s ljsf; / ;x|ztfAbL ljsf; nIo
k|flKttkm{ ePsf] pknlAwnfO{ gsf/fTds c;/ kfg{;Sb5 . o;}n] g]kfn ;/sf/n] ;g\ @))( df kf]if0fsf] n]vfhf]vf / l/Qmtf ljZn]if0f u/L kf]if0fsf] ljifonfO{
cl3 a9fpFb} cfPsf] 5 . pNn]lvt cWoogsf ;'emfjx?dWo] Ps k|d'v ;'emfj cfdf tyf lzz'x?df ljBdfg Go"g kf]if0fsf] l:yltnfO{ Go"lgs/0f ug{ Ps ax'If]qLo kf]if0f sfo{ of]hgf tof/
ug]{ eGg] lyof] .
8
g]kfn ;/sf/n] k|:t't ax'If]qLo kf]if0f of]hgf b]z / hgtfsf] kf]if0fsf] l:yltdf ;'wf/ ug]{ sfo{nfO{ tLj|tf lbgsf nflu tof/ u/]sf] xf] . of] of]hgf ;x|ztfAbL ljsf; nIfsf] k|flKt / ;/sf/sf cGo /fli6«o tyf cGt/f{li6«o k|ltj4tfx? k'/f ug{sf nflu dfq xf]Og, :j:y / k|lt:kwf{Tds dfgj k"Flhsf] ljsf; tyf lb3{ ?kdf cGt/k':tf ul/aLsf] b'Zrqm tyf Go"g kf]if0fnfO{ tf]8\g] s|ddf ;d]t ;xfos x'g] ck]Iff ul/Psf] 5 .
kf]lifnf vfg]s'/f s] / lsg <
elgG5 :j:y afnaflnsf / ;d[4 g]kfnsf] lgdf{0fsf nflu :jf:Yojw{s / kf]lifnf vfg] s'/fsf] k|of]u ug{ cfjZos x'G5 . o:tf vfnsf kf]lifnf / :jf:Yojw{s vfg]s'/f xfd|} 3/ cf;kf;df / xfdL ;+u} ePklg To:tf a:t'sf] k|of]u ug{ ghfGbf Tolts} v]/ u}/x]sf
5g\ . ljz]if ul/ :jf:Yojw{s / kf]lifnf vfg]s'/f eGgfn] xl/of ;fukftx? h:t} /fof], kfn'Ëf], tyf l;:g' nufPtsf
kl/sf/x?sf ;fy} cGgx? sf]bf], ds}, ux'F,
df;]{, nufPtsf /}yfg] hftsf] afnLx? kb{5g\ .
t/ xfdLn] o:tf ;fukft / jfnLsf]
kmfO{bfsf] af/]df hfgsf/L kfpg g;Sbf xfdLn] ahf/df kfO{g] Dofb ;lsPsf
cvfB a:t'sf] k|of]u ul//x]sf 5f}F . To;}n] :j:y cfdf / :jf:Yo aRrfsf] nfuL kf]if0fo'Qm vfg]s'/fsf] k|of]udf j[l4 ug'{kg]{ x'G5 .
t/sf/L v]tLdf a9\bf] csif{0f M
lhNnfsf ljleGg ufFp ljsf; ;ldltdf oltv]/ w]/} h;f] JolQmn] cfkm\gf] kl/jf/sf] nfuL cfjZos kg]{ ljleGg hftsf kmnkm'n tyf t/sf/L v]tL cfkm} ug]{ u/]sf 5g\ . kf]lifnf vfg] s'/fsf] k|of]u ug'{k5{ eGg] ;d'bfo :t/df ;a}n] a'em]kl5 clxn] kf]if0fo'Qm vfg] s'/fsf] k|of]usf nfuL t/sf/L v]tL ul//x]sf 5g\ .
al8dfnLsf gu/kfnLsf j8f gDa/ ( sf ls;fg g/ k|;fb h}zLsf eG5g\, d}n] ;fgf] 7fFpdf ePklg ljleGg hftsf w/} t/sf/L pTkfbg u/]F, slxn] sfxL a]df};dL t/sf/L klg pTkfbg ub}{5, o;n] ubf{ d]/f] kl/jf/sf] vr{ klg rn]sf] 5 / cfkm'nfO{ vfgsf] nfuL klg 5 . ut jif{ dfq sl/a !@ xhf/ al9sf] t/sf/L a]r]sf] 5' . To:t} al8dfnLsf gu/kfnLsf j8f gDa/ $ /hfnLdf klg w]/} h;f] ls;fgx? t/sf/L v]tLdf nfuL /x]sf 5g\ .
lhNnf s[lif ljsf; sfof{no afh'/fn] lbPsf] hfgsf/L cg';f/ xfn s'n v]tL of]Uo hldgsf] % ;o ^) x]S6/
9
If]qkmndf t/sf/L v]tL ul/Psf] 5 . h;df lxFpb] t/sf/L # ;o $# x]S6/ / aif]{ t/sf/L @ ;o !& x]S6/ If]qkmndf ul/Psf] 5 . ut jif{ lhNnfdf hDdf # ;o $# x]S6/ hldgdf t/sf/L v]tL ul/Psf] ePklg cfly{s jif{ @)&!.)&@ sf] ;dfKtLdf lhNnfdf @ ;o !& x]S6/ If]qkmndf t/sf/L v]tL ug]{ ls;fgsf] ;+Vofdf j[l4 ePsf] s[lif ljsf; sfof{no afh'/fsf of]hgf clws[t 8Dd/ bQ e6\6n] hfgsf/L lbPsf 5g\ .
afh'/fdf kf]if0fsf] cj:yf M
cfly{s jif{ @)&!.)&@ af6 afh'/f lhNnfdf ax'If]qLo kf]if0f of]hgf nfu' ePsf] 5 . afh'/f lhNnfdf kf]if0fsf] l:yltdf ;'wf/ ug{sf nflu of] sfo{qmd nfu' ePsf] 5 . lhNnfdf /x]sf ue{jtL cfdf / ;'gf}nf xhf/ lbg leqsf afnaflnsfsf] :jf:Yo cj:yfdf ;'wf/ Nofpg / kf]if0fo'Qm vfg]s'/fsf] k|of]udf
j[l4 ug]{ d'Vo nIo /x]sf] 5 .
lhNnf :jf:Yo sfof{no afh'/fsf]
tYofÍ cg';f/ cfly{s jif{ @)&).)&! sf]
clGtdlt/ afh'/f lhNnfdf k|lt !)) df & hgf afnaflnsf s'kf]lift ePsf] tYofÍ /x]sf] 5 . t/ cfly{s jif{ @)&!.)&@ sf] clGtd ;Dd lhNnf :jf:Yo sfof{no
afh'/fdf k|fKt ePsf] tYofÍ cg';f/ & xhf/ # ;o (# afnaflnsf dWo] *@
hgf clt hf]vLd, $ ;o *$ hgf afnaflnsf hf]vLddf / & xhf/ ! ;o @& afnaflnsfsf] kf]if0fsf] cj:yfdf ;fdfGo /x]sf] kfO{Psf] 5 .
h'g ljutsf] eGbf s]xL sd ePsf] lhNnf :jf:yo sfof{no afh'/fsf] l;lgo/ cx]j /fdrGb| ofbjn] atfpg' ePsf] 5 . To:t} cfly{s jif{ @)&!.)&@ df lhNnf e/ :jf:Yo ;+:yfdf ;'Ts]/L x'g] cfdfx?sf] ;+Vof @ xhf/ (* /x]sf] 5 . lhNnf :jf:Yo sfof{nosf cgdL zdL{nf zfxn] lbPsf] hfgsf/L cg';f/ xfn lhNnfdf cg'dfgLt # xhf/ % ;o && ue{jtL cfdfx? /x]sf] kfO{Psf] 5 .
ue{cj:yfdf kf]if0fo'Qm vfg]s'/fsf]
k|of]usf] cj:yf M
afh'/f lhNnfdf ljleGg ufFp ljsf; ;ldltdf ax'If]qLo kf]if0f of]hgf nfu' e};s]kl5 ue{jtL / ;'Ts]/L cfdfx?df
kf]lifnf vfg]s'/fsf] k|of]udf j[l4 ePsf] 5 . al8dfnLsf gu/kflnsf j8f gDa/ ! 6'lgsf ;fljqL ljs elG5g\, cfkm'
ue{jtL ePsf] ^ dlxgf k'/f eO;Sof] .
b'O{ k6s :jf:Yo sfof{nodf ue{hfFr u/fpg uPsf] 5' . lxhf] cfh d}n] ;fljssf] eGbf s]xL al9 vfg] s'/f vfg] u/]sf] 5' . aflx/af6 lsg]/ Nofpg] k};f
5}g, af/Ldf t/sf/L nufPsf] 5, cfkm\g} 3/df sf]bf] kfO{G5 To;}sf] k|of]uaf6
10
hfpnf] agfP/ vfg tyf cGo ljleGg le6fdLgo'Qm vfg]s'/f vfg] u/]sL 5' . jif{n] @! nfu]sL ;fljqL ylK5g\ xfdL xfd|} 3/ j/Lkl/ kfO{g] l;:g'sf] af/]df hfgsf/L kfPsf /x]gf} 5f}, ha kf]if0fo'Qm vfg]s'/fsf] k|of]u u/f}F eGg] Ps tfnLddf ef}Gof/fdf ;xefuL eFP To;kl5 d xKtfdf Psk6s slDtdf klg l;:g' vfg] u/]sf] 5 .
;fjLqLsL ;f;' r'kmL ljs elG5g\, æklxnf xfd|f lbgdgL s'jt afg]{ rng l5of], /fof], kfn'Ëf], ;}g' vfg kfFO{b}g l5of], a'sf /f]6Ldf g'g rf]a]/ vfg' kYof]{, xfdL ;d:ofdf l5ofF, of] ;a} xfdLn] yf gkfO{sg eofsf] /of]5 eGg] yfxf eofsf] 5 .Æ r'kmL ylK5g\ d}n] ue{cj:yfdf n'sL n'sL df6f] vfPklg d]/L a'xf/LnfO{ cfh ef]nL xl/of ;fykft l;:g' nufPtsf ljleGg kf]if0fo'Qm vfg]s'/f agfP/ lbg] u/]sL 5' . kf]if0f sfo{qmdn] ubf{ xfdLnfO{ /fd}| u/]sf] 5 xh'/, cfFvf vf]nLofsf] 5 .
To:t} cGo ;'Ts]/L tyf ue{jtL cfdfx?
klg kf]lifnf vfg]s'/fsf] k|of]u ug]{ qmddf a9\bf] qmddf /x]sf lhNnf :jf:Yo sfof{no afh'/fn] hgfPsf] 5 .
ufFp ufFpdf s/];fjf/Lsf] lj:tf/
a9\bf] M
3/df cfˆg} af/L 5, rfx]sf] a]nf tfhf t/sf/L vfg ldN5 . sf]6Lnf ufFp ljsf; ;ldtL j8f gDa/ * ls k|]df lji6nfO{ olt v]/ ;dosf] cefj 5 . cuf{lgs t/sf/L v]tLdf nfu]sL plg elG5g\, æd 5sfn} p7\bL 5', 3/sf] bFtf/LDafsf] af/Ldf d}n] t/sf/L nufofsL 5f}, cfhef]nL t/sf/Ldf xfNg] dn klg ufFps} xfNgfn] /fd|} kmNofsf] 5, 5sfn} a]Rgsf] nfuL sf]lN6 emfFbf] 5', lbp;f] 3/sf] c? sfd ubf}{ To;kl5 af;fa]/L km]/L ToxL af/Ldf sfd ubf}{ 5' . o;n] dnfO{ klg vfg k'Uofsf] 5 kl/jf/sf] vr{ klg rNofsf] 5 .Æ
k|]df km]/L ylK5g\ ufFp 3/df
11
cfkm\g} s/];fjf/L agfP/ ljleGg hftsf * k|sf/sf t/sf/Lsf] ljpklg pTkfbg u/]sf] 5' . sf]l6nf ufFp ljsf; ;ldltdf t/sf/L v]tL ug{ rfxfg] c?nfO{ dfu]kl5 t/sf/Lsf] ljp ljlqm ug]{ u/]sf] 5 . o;n] ubf{ d]/f] cfDbfgL klg /fd|} 5 . cGo s'g} cfDbfgLsf] ;|f]t 5}g, o;}af6 cfPsf] /sdn] d}n] cfkm\gf ;Gtfgsf] :s'ndf nfUg] z'Ns ltg{ ;s]sf] 5' eg] kl/jf/sf ;b:on] n'uf kmf6f] klg o;}af6 km]g]{ u/]sf 5g\ . t/sf/L v]tLaf6 cfPsf] /sd dWo] k|To]s dlxgfsf] ? !) art ug]{ u/]sf 5f}F, clxn] ;d'xsf] art ^ xhf/ al9 k'uL ;s]sf] 5 .
ue{jtLnfO{ ;xh ;]jf k|jfxsf nflu
cfdf ;d'xdf art M
sf]6Lnf ufFp ljsf; ;ldlt j8f gDa/ * df sfnLsf dlxnf kf]if0f ;d'x u7g ul/Psf] 5 . ;f] ;d'xdf ufFpsf ljjfxLt dlxnfx?n] dfl;s ?kdf ? !)
hDdf ug]{ / ;d'x leqsf] hf] ;'s}nfO{
klg ;'Ts]/L a]yf nfu]df jf lj/fdL ePdf cyf{t cGoq n}hfg' kg]{ cj:yf cfPdf ;x'nLot Jofhdf C0f nufgL ug]{ u/]sf 5g\ . ;d'xdf !) ?k}ofF hDdf ug]{ u/]sfn]
ue{jtL cfdf ;'Ts]/L x'bf ;xh x'g] u/]sf] ;d'x cWoIf k|]df lji6n] atfO{g\ .
hLjg ablnPsf] 5 M
afx|lj; ufFp ljsf; ;ldlt j8f gDa/ $ l;Fuf8fsf kfj{tL a'9f elG5g\, cfhef]nL d]/f] 3/df lgoldt ?kn] xl/of] ;fukft, kx]Fnf kmnkm"n / df5f df;', b"w, bxL vfgfdf pknAw x'g] u/]sf] 5 . cfly{s l:ylt sdhf]/ ePsf] sf/0f aflx/af6 lsGg g;lsP klg cfkm\g} v]taf/Ldf ;fu t/sf/L nufPsf] 5', s'v'/f tyf ufO{ e}F;L kfNg] u/]sf 5f}F .
clxn] d]/f] af/Ldf Kofh, 6df6/, cfn', nz'g, wlgof / df};d cg';f/sf] ;fu kmNg] u/]sf] 5 . d}n] o;kfnL dfq ?= !@,))) sf] !%) lsnf] u|fd Kofh, ?= &%)) sf] #)) lsnf] u|fd cfn' / ?= !%)) cGo ljleGg k|sf/sf t/sf/L ljlqm u/]sL 5' . 3/ kl/jf/n] vfP/ laqmL u/]sf] dfq kl/df0f xf] of] . o;sf cltl/Qm kfn'+uf], rD;'/ h:tf xl/of ;fukft ckm'n] vfP/ afFsL cfkm\g}
xf]6ndf k|of]u u/]sL 5' .
ljleGg ;Da]bgzLn ;dodf ;kmf
kfgL / ;fa'gn] ldlr ldlr xft w'g] u/]sf
5f}F . dlxgfjf/L ePsf] a]nf klxn] h:tf] 5'6\6} a:g' k/]sf] 5}g t/ klg clnslt e]befj eg] sfod g} 5 .
12
nfn axfb'/ zfxL
afh'/fsf clwsf+z u|fld0f If]qsf afl;Gbfx? l9s] g'gs} k|of]u ub}{ cfPsf 5g . ufpF3/df cfof]l8goQm g'g eGbf l9s]g'g kfpg ;lhnf] x'g] ePsfn] clwsf+zn] k/Dk/fut ?kd} l9s] g'g k|of]u ub}{ cfPsf] b]lvG5 . sltko eg] cfof]l8g g'g eGbf l9s] g'gsf] :jfb /fd|f] x'g] ePsfn] l9s] g'g k|of]u ug]{ u/]sf] atfpF5g\ . cfof]l8go'Qm g'gsf] k|of]un] dfgj :jf:Yodf c;/ kfg]{ dfGotf ;d]t ufpF3/df AofKt b]lvPsf] 5 . s'b]jdf08f} uflj; j8f g+ ^ sL snw/L ;fsL{n] elgg\,…sAhLotsf] ;d:of x'g] ePsfn] :yflgon] l9s] g'gsf] g} k|of]u /fd|f] nfU5 .Ú o; lhNnfsf u|fdL0f If]qsf afl;Gbfx?df cfof]l8g o'Qm gg'sf] k|of]u
ug'{ k5{ eGg] r]tgfsf] sdLsf sf/0fn]
ubf{ clwsf+z :yflgox? l9s] g'gsf] k|of]u ug{]u/]sf] s'Nb]jdf08f}+ ̂ sf :yflgo ho axfb'/ s6'jfnn] atfP . afh'/fdf aflif{s P3f/ 6g eGbf a9L l9s] g'gsf]
lalqm ljt/0f x'g] u/]sf ] sf]N6Lsf :yfgLo Aofkf/L cfgGb/fh hf]zLn] atfPsf 5g .
cfof]l8g g'gsf] l8kf]x? xfn lhNnfsf] s'Nb]jdf08f}, dft{8L, sf]N6L
/ sjf8Ldf ePsf] ePtf klg lhNnfsf] e'uf]n / hg;+Vofsf] cfwf/df ck'u ePsf] / u|fdL0f If]qsf ;a}sf] kx'Fr kf]sf g'gdf gePsf] u'gf;f] ug]{x? k|;:t} e]l6G5g\ . o; lhNnfdf ;/sf/L b/ /]6 cg';f/ cfof]l8go'Qm kf]sf g'g k|lt lsnf] ( ?k}+ofdf kfOg] ePtf klg u|fdL0f If]qsf k;n]x?n] @) b]lv #) ?k}of ;Dddf ljlqm ljt/0f ug]{ u/]sf 5g\ . l9s] g'g :yflgo ahf/df htftt} ;:tf] / ;'ne d"Nodf kfpg] ePsf sf/0f of] g'gsf] k|of]u al9 ePsf] :yflgo afl;Gbfx? atfpF5g\ . cfof]l8go'Qm Kofs]6sf] g'g l8kf]df dfq kfpg] / :yflgosf] kxF'r eGbf 6f9f / rfx]hlt dfqfdf gkfpg] ePsf sf/0f lhNnfdf l9s] g'gsf] k|of]u a9L ePsf] ;fN6 6«]l8Ë skf]{/]zg lhNnf zfvf afh'/fn] atfPsf] 5 .
cfof]l8g g'g dflg;x?sf nflu ;a}eGbf dxTjk"0f{ x'g] o;n] dflg;sf] z/L/df vlghsf] sfd ug{] u/]sfn] :yflgo afl;Gbfx?nfO{ cfof]l8go'Qm g'gsf] k|of]u ug{ ;Nnfx lbg] u/]sf] lhNnf :jf:Yo sfof{no afh'/fsf k|d'v 8f= df]xg gfyn] atfP\ . dflg;sf] :jf:Yodf cfof]l8gsf] sdLn] unufF8, ue{ t'lxg], ;':t dgl:ylt, afdk'8\s] h:tf :jf:Yo ;d:of pTkGg x'g] hfgsf/L gkfpFbf
#= afh'/fsf ufp“3/df l9s] g'gsf] k|of]u
13
of] g'gsf] k|of]u a9]sf] lhNnf :jf:Yo sfof{non] hfgsf/L lbPsf] 5 .
kf]if0fdf kl//x]sf] c;/
cfof]l8go'Qm g'g dfgj / kz' :jf:Yosf nflu cTofjZos kbfy{ /x]sf] :jf:YosdL{x? atfpF5g\ . cfof]l8gsf] sdLn] dflg;sf] :jf:Yodf y'k|} gsf/fTds k|efj kfb{5 . l9s] g'gsf] cToflws k|of]un] afnaflnsfx?sf] kf]if0f / :jf:Yodf k|ToIf jf ck|To]If ?kdf c;/ kfl//x]sf] x'G5 . cfof]l8g sdLsf sf/0f afnaflnsfx?sf] dfgl;s tyf zf/Ll/s ljsf;df x|f; cfp5 . l9s] g'gn] kf]if0fdf k|ToIf c;/ ug{] x'Fbf ;a}n] kf]lifnf vfg]s'/f tyf cfof]l8g o'Qm g'gsf] k|of]u ug{ h?/L 5 .
lsg k|of]u u5{g l9s] g'g <
u|fld0f If]qdf cfof]l8go'Qm g'gsf] k|of]udf] sld x'g'sf] d'Vo sf/0f dflg;x?df r]tgfsf] sdL, ul/aL, clzIffn] x'g\ . o;n] dflg;sf] :jf:Yo / kf]if0fdf laleGg lsl;dsf c;/x? kfl//x]sf] :jf:YosdL{x?n] atfPtf klg cfof]l8go'Qm g'g ;a}sf] kx'rdf gePsf] :yflgox?n] atfPsf 5g\ . lhNnfdf cfof]l8g g'gsf $ j6f l8kf]x? ;+rfngdf ePlg b'/b/fhsf al:tx?df ;a{;'ne lalqm lat/0f ug{ g;s]sf sf/0f cfkm'x? lrlGtt ePsf] s'Nb]jdf08f} ls lvGtf ;fsL{n] b'v];f] ul/g . l9s] g'gsf] k|of]un] ue{jlt dlxnf, afnaflnsf / a[4, a[bfx?sf] :jf:Yodf c;/ kl//x]sf] a|xDtf]nf :jf:Yo rf}sLsL cgdL ;'wf xdfnn] atfPsL 5g\ . pgsf cg';f/ l9s] g'gsf] k|of]un]] unufF8 cfpg] ,afd k'8\s] x'g'sf ;fy} ue{jlt dlxnfnfO{ al9 c;/ kg{] atfOg\ . l9s] g'gsf]
k|of]un] ;':t dgl:ytL x'g'sf ;fy}
eljiodf ;d]t c;/ kg{] :jf:YosdL{x? atfp5g\ .
14
clgn zfxL
afh'/f lhNnfsf] k'lj{Q/ afFw'–&
sL gGbf e08f/Ln] 3/df pAhlg u/]sf]
t/sf/L cfkm'n] vkt ug'{sf ;fy;fy}
a9L ePsf] vfBfGg -t/sf/L_ a]r]/ 3/
vr{ rnfpFg] u/]sL l5g\.
s]xL aif{ cuf8L vfgf;+u
xl/of] ;fu / cGo t/sf/L vfg' k5{
eGg] s'/f ;Dd yfxf lyPg . ahf/df
uPkl5 t/sf/L vfg kfO{GYof] gq 3/df
g'g, dRrf -v';f{gL_;+u /f]6L vfg' / eft
vfP kl5 bfndfq x'GYof] – e08f/Ln]
elgg\ .
ef/tL sK;f8Ldf v'b|f k;n;+u} xf]6n ;+rfng u/]sL gGbfn] t/sf/L v]tL / s'v'/f kfng ;d]t u/]sL l5g . xf]6]n ;+u}sf] af/Ldf xl/t u[x -lu|g xfp;_ /fof], cfn', aGbf, sfpnL, ufFh/, kfnËf], sfqmf], v';f{lg, wlgof, n;'g, d'nf / km;L{ h:tf t/sf/Lx? nufP/ xf]6]nsf u|fxsx?nfO{ v'jfpl5g\ . ToxfFaf6 ar]sf]] t/sf/L sf]N6L ahf/ NofP/ a]Rg] u/sL l5g\ . pgsf] x.]6]ndf dfq t/sf/L x'Fg] ePsf]n] af6f] lx8\g] a6'jfx? klg pgs} x.]6]ndf vfgf vfg]] ub{5g\ . s]xL jif{ cuf8L af/Ldf t/sf/L nufpg' k5{ eGg] ;Dd yfxf gePsL gGbfsf] cfhef]nL t/sf/L nufpg', :yflgo hftsf s'v'/f / afv|f kfNg] lbgrof{ g} ag]sf] 5 .
$= 3/s} t/sf/Ln] 3/vr{ rnfp“5g\
15
:yflgo :t/d} cfP/ ax'If]qLo kf]if0f of]hgfsf sd{rf/Lx?n]] pgnfO{ t/sf/L v]lt / s'v'/f kfng ;DaGwL tfnLd / lapF lbP kl5 of] k/Ljt{g cfPsf] s'/f :yflgo cu'jf dgla/ clwsf/Ln] atfP . kl5Nnf] ;dodf u|fdL0f al:tx?df 3/sf] cu8L t/sf/L v]tL u/]sf] b]lvG5 . s]xL aif{ cuf8L tdfv' vfgsf nflu sfrf] nufpg] srf8Ldf ;d]t s/];f af/Lsf ?kdf kl/0ft ePsf 5g\.
;a}n] b]vf l;sLdf ;d]t ;LSbf /x]5g\–afFw'– * d6]n]sf /fdnfn sfsL{n] atfP . pgn] yk] æljutsf jif{x?df of] ufpFdf t/sf/L nufpg} yfxf lyPg, g'g–dRrf ;+u vfgf vfg] aflg lyof]Ù s'v'/f kfNof] eg] b]ljb]atf l/;fp5g\, blntn] dfq kfNgx'G5Ù If]qL, afx'g, 7s'/Lx?n] kfNg' x'b}g eGg] h:tf cGwljZjf;sf] rng rNtL lyof] . cfhef]ln ljleGg ;/sf/L tyf u}/ ;/sf/L ;+3;:yfx?n] ljleGg lsl;dsf hgr]tgf d'ns sfo{qmd ;+rfng ubf{ of] kl/jt{g cfPsf]
sfsL{sf] bfla 5Æ.
afh'/f lhNnfdf /fli6«o of]hgf
cfof]u4f/f ;+rflnt ax'If]qLo kf]if0f of]hgfsf sfof{qmd afFw' / afXla; ufpF ljsf; ;ldltdf klxnf] r/0fdf ;+rfng u/LPsf] lyof] . o; aif{af6 yk bz uflj; u/L !@ j6f ufpF ljsf; ;ldltdf
;+rfng ePsf] s'/f lhNnf ljsf; ;ldlt
afh'/fsf kmf]sn kz{g ltns axfb'/ yfkfn] atfPsf 5g\ .
kl5Nnf] ;do lhNnfdf ;'–cfxf/f k/Lof]hgfn] ;d]t lhNnfsf @& j6} ufpF ljsf; ;ldltdf ;'gf}nf xhf/ lbgsf cfdfnfO{ nlIft u/]/ sfof{qmd ;+rfng
u/L /x]s]f 5 . s]xL jif{ cuf8L of]
lhNnfdf s'kf]if0f af6 *) k|ltzt eGbf
a9L afnaflnsf u|;Lt ePsf] / cfhef]ln
o;nfO{ ;'wf/ ug]{ k|of; ul/Psf] s'[/f
lhNnf :jf:Yo sfof{no afh'/fn] hfgsf/L
lbPsf] 5 . afnaflnsfsf] ax' kIfLo
ljsf;sf] nflu ;a} ;/f]sf/jfnf lgsfo
Ps ;fy cuf8L a9\gfn] y'k|} sfd cuf8L
a9]sf] a'lemG5 .
ljutsf aif{df lhNnfsf clwsf+z
ufpF ljsf; ;ldltdf s'kf]if0fsf sf/0f
xKtfdf Ps b'O{ hgf afnaflnsfsf] d[To'
x'g] u/]sf] lyof]Ù cfhef]ln eg] s'kf]if0fsf
sf/0f afnaflnsfsf] d[To' gePsf] sf]N6L
k|fylds :jf:Yo s]Gb|sf l;=cx]j c;f]s
s'df/ l;Fxn] atfP . To:t} cfdfx?sf]
lgoldt ue{hfFr / vf]ksf] lgoldttf
/ afnaflnsfnfO{ kf]lifnf] vfgf v'jfpg]
u/]sfn] klg afnaflnsfdf b]lvg]
of] ;d:of lbgfg'lbg 36b} cfPsf]
s}nfzdf08f}+] :jf:Yo r}fsLsf O{Grfh{
lr/lGhaL zfxn] atfP . pgn] eg]
ækf]if0f sfo{qmdn] ubf{ ufpFdf t/sf/L
16
;d]t k|z:t kfO{G5 . cfdfx?n] klg ;fukft 6Gg vfg kfPsf 5g\ .Æ
cfhef]nL o; lhNnfsf clwsf+z dflg;x? t/sf/L v]tLdf cfs{lift ePsf 5g . ljxfg–a]n'sf vfP/ al9 ePs]f t/sf/L :yflgo ahf/df NofP/ ljqmL u/L cfkm\gf] b}lgs 3/ vr{ rnfpg] / afnaflnsfnfO{ sfkL, snd, n'uf–kmf6f]
u/L ljBfnodf k9fpg ;Dd /fxt x'g] u/]sf] h'sf]6sL /fwf b]jL zfxLn] atfO{g\ . cfkm\gf] 3/df !@ hgfsf] kl/jf/ 5 cfDbflgsf] ;|f]t s]xL klg lyPg, cfhef]ln s'v'/f kfn]sf] 5', s'v'/f a]r]/} kl/jf/ kfln/x]sL 5' . >Ldfg klg x'g'x'Gg, 3/sf] ;a} lhDdf cfkm\gf] ePsf] ;d]t pgsf] egfO{5 .
17
nIdL/fh kfWofo
ufpF el/ cuf{lgs t/sf/L dfq pTkfbg ;'¿ ePsf] 5 . Ps ls;fgn] Ps l;hgdf &) xhf/ b]vL ! nfv ;Dd cfDbfgL ug{ ;kmn ePsf 5g\ . s]xL jif{ cl3 ;Dd afFem} /xg] s}nfzdf08f} uflj; -( u8\tf]nf ufpFsf kfvf]af/L clxn] t/sf/L v]tLn] x/fe/f x'g] u/]sf] 5 . t/sf/L v]tLn] ufpFn]sf] hLjg :t/ g} km]l/Psf] 5 . ljutsf jif{df l;FrfOsf] ;]jfsf] c;'ljwf ;+u} hgr]tgfsf] sld / k/Dk/fut ?kdf nufOg] uxF' hf} nufotsf] afnL ;d]t ;'s]/ hfg] ub{Yof] ls;fg e'hf yfkfn] atfOg . cfkm\gf] d]xgt v]/ hfFbf ls;fg afFRg] pkfPsf] vf]hLdf sfnfkfxf8 -ef/t_ hfg afWo
x'Gy] . t/ lhNnfdf ;~rflnt ax'If]qLo
kf]if0f of]hgf cGtu{tsf] lhNnf s[lif lasf; sfof{nosf] ;fgf] ;xof]udf ax'kf]if0f cleofgn] t/sf/Lsf lap
lahg / tflnd l;sfP kl5 clxn] ufpF el/ t/sf/L v]tL ug{ yflnPsf] ls;fgx? atfpF5g\ . xfn ls;fgx? t/sf/L
v]ltaf6 dgUo cfDbfgL ug{ yfn] kl5 cfkm'x?nfO{ af]Ng] km';{b ;d]t gePsf]
%= kf]if0f sfo{qmdn] NofPsf]
kl/j{tg, t/sf/L v]tLn] hLjg km]l/of]
:yflgo atfpFb5g\ . Ps l;hgdf Pp6}n] t/sf/L v]tLaf6 &) xhf/ b]vL ! nfv ;Dd cfDbfgL ug]{ u/]sf] Ps cu'jf s[ifs e'hf yfkfn] atfO{g . s]lx ;do cuf8L cfkm'x? t/sf/L ahf/af6 lsg]/ vfGYof}F clxn] cfkm\g} af/Lsf tfhf t/sf/L vfg'sf ;fy} lalqm u/]/ 5f]/f 5f]/L sf] k9fO{ vr{ rnfPsf 5f}+, cfDbfgLsf] d'Vo >f]t g} t/sf/L xf] ls;fg kfj{tL yfkfn] atfOg\ .
ax'If]qLo kf]if0f of]hgfn] t/sf/Lsf] aLp lgMz'Ns lbP/ t/sf/L v]tL ug{ cfu|x u/]kl5 cfkm"x? o; k];fdf nfu]sf] s[ifs yfkfn] atfO{g . t/sf/L v]tLaf6 /fd|f] cfDbfgL x'g yfn]kl5 clxn] k|ultzLn s[ifs ;d"x btf{ u/]/ To; ufpFsf ;a}
s[ifs cfa4 ePsf 5g\ . pgLx?n] t/sf/Ldf /f;folgs dnsf] k|of]u k6Ss} ub}{gg\ . ToxL sf/0f oxfF pTkflbt
t/sf/Lsf] :yflgo ahf/x? afDsf, df}/] / ;]/f nufPtsf 7fpFx?df lbg k|lt lbg
dfu al9/x]sf] 5 . clxn] To; ufpFaf6 dfq} l;hgdf % nfveGbf a9Lsf] t/sf/L lgof{t x'g] u/]sf] lhNnf s[lif
ljsf; sfof{no afh'/fn] hgfPsf] 5 . lhNnf s[lif lasf; sfof{nosf of]hgf
18
clws[t 8Dd/ bTt e6\6sf cg';f/ xfn xfdLn] of] ax'If]qLo kf]if0f of]hgf nfu' ePsf] 5f]6f] ;do ePsf] / ca km]/L k|To]s aif{ cfDbfgL / pTkfbg a9\b} hfG5 pgn] atfP . lhNnfsf blIf0fL e]udf kg{] s}nfzdf08f}, hoafu]Zj/L / 8f]u8Ldf ax'If]qLo kf]if0f of]hgf nfu' ePkl5 ToxfFsf ls;fgx? cfTdlge{/ xF'b} cfPsf] kfOPsf] 5 . ax'If]qLo kf]if0f of]hgf nfu' ePsf pQm uflj;sf clwsf+z dflg;x? b}lgs t/sf/L c08f / s'v'/f a]r]/ hLjg u'hfg{ yfn]sf
s}nfzdf08f} ( sf ls;fgx?n] atfPsf
5g\ . pgn] ax'If]qLo kf]if0f sfo{qmd nfu' ePkl5 Toxfsf dlxnf,k'?if b}lgs ?kdf s[lif lt/ cfsl{if{t eO{ cfDbfgL ug{] u/]sf]
atfpFb5g\ . xfn s]xL dfG5]nfO{ ax'If]qLo kf]if0f of]hgfn] ;xof]u u/L t/sf/Lsf lap lahg lbP/ ;d'xnfO{ s[lif ;DaGwL
tflnd klg kfP o;}sf cfwf/df t/sf/L kmnfpg] u/]sf] ;d'bfosf ls;fgx?
atfp5g\ . s]xL dfG5]x?nfO{ u/]sf] ;xof]un] ufpFdf c?n] l;sf] ub}{ hfbf ;a}n] lhljsf]kfh{gdf ;xof]u ePsf] 5 . o:t} kf08';}gsf ls;fgx? klg ax'If]qLo kf]if0f sfo{qmdn] c? /fd|f sfd u/]sf] k|z+;f ub{} sfd cg';f/sf] kf]if0fsf af/]df atfP .
cfof]l8go'Qm g'g / c08f
lhNnfsf laleGg :jf:Yo ;+:yfx?df afnaflnsf / pgsf cfdfx?sf] le8
a9]sf] 5 . :jf:Yo dGqfnosf] ax'kf]if0f of]
hgf dfkm{t lhNnfdf cfPsf] cfof]l8go'Qm g'g / @ c08fn] afnaflnsfsf :jf:Yosf] nflu pQd b]lvPsf] 5 . ;'Ts]/L u/fpg]sf] ;+Vofdf a[4L ePsf] 5 . ;'gf}nf xhf/
lbgsf cfdfx?nfO{ klg ax'kf]if0f of]hgfsf] kmG8 af6 ! kf]sf g'g / @ cf]6f c08f lbb} cfPsf] 5 . lhNnf :jf:Yo
sfof{no nufPt cGo :jf:Yo ;+:yfdf
19
;d]t ;'gf}nf xhf/ lbgsf cfdfx?nfO{ c08f / g'g lgz'Ns ljt/0f eO/x]sf] lhNnf :jf:Yo sfof{no afh'/fn] atfPsf] 5 .
vfBGgdf ;x'lnot
lhNnfs} clt vfBfGg hf]lvd ePsf uflj;x?df ax'If]qLo kf]if0f of]hgf nfu' ePsf] 5 . hf]lvddf /x]sf afw', jfO{, / sf]N6L nufPt lhNnfsf !@ cf]6f uflj;df ax'kf]if0fsf nfuL s[lif pTkfbg lzn sfo{qmd nfu' ePsf] xf] . ax'If]qLo kf]if0f of]hgfaf6 vfBfGg hf]lvddf k/]sf kl/jf/n] k|ToIf /fxt kfpg] u/]sf] lhNnf s[lif lasf; sfof{non] atfPsf] 5 . lb3{sflng s[lif pTkfbg a[4L ug{ l;rfO{sf s'nf], ljB't, :ofp e08f/0f ljp ljhg pTkfbg h:tf of]hgf ;DkGg u/L kf]if0fo'Qm vfBfGg kx'r k'¥ofpg / lhNnfaf6 s'kf]if0f d'Qm agfpg] ePsf] 5 . o; sfo{af6 xfn ;Dd @( ;o ls6 t/sf/L sf lap, ^ cf]6f df]8]n km{d, @^ ;o sfutL, $^ ;o ;'Gtnf, %) hgfnfO{ kf]if0f afnLsf] af/]df hfgsf/L d'ns tflnd ;+rfng ul/Psf] lhNnf s[lif ljsf; sfof{no afh'/fn] atfPsf] 5 .
hgr]tgfdf a[[l4
ax'If]qLo kf]if0f of]hgf cGt/ut lhNnf
:jf:Yo sfof{no afh'/fn] lhNnf l:yt :yflgo ;~rf/ dfWofdaf6 kf]if0f ;DaGwL
hgr]tgf d'ns ;Gb]z / ax'If]qLo kf]if0f of]hgf nfu' ePsf ufla;x?df ;'gf}nf xhf/ lbgsf cfdfx?nfO{ hfpnf] k|bz{g sfo{ u/]sf] lhNnf :jf:Yo sfof{no afh'/fsf /fdrGb| ofbjn] atfP . pgn] yk] lhNnfdf ev{/ t of] sfo{qmd ;+rfng ePsf] 5 clxNo} t s]xL x'b}g la:tf/} kl/jt{g x'G5 pgn] eg] .
:jf:Yodf hfFr ug]{sf] ;ª\Vofdf a[l4
lhNnfdf kl5Nnf] ;do :jf:Yo :f+:yfdf uP/ ue{ hfr ug]{sf] ;+Vodf a[l4 ePsf] 5 . lhNnfdf qm[oflzn ;/sf/L tyf u}/;/sf/L sfof{non] laleGg hgr]tgf d'ns sfo{qmd ub}{ hfbf lhNnfdf s]xL ue{jtL cfdf / gjhft :jf:Yodf ;'wf/ cfPsf] lk;ljg s]P/ g]kfn kxF'r kl/ofhgf ;+of]hs k'ik/fh kg]?n] atfP . lhNnfsf] :jf:Yo ;]jfdf ;'wf/ NofO{ dft[ tyf gjhft lzz' :jf:Yo ;]jfnfO{ k|efjsf/L agfpg dlxnf :jf:Yo :jo+;]ljsf, ;d'bfosf JolQm ;f;'–;;'/f
>Ldfg >LdtL / :jf:YosdL{x?nfO{
u'0f:t/Lo :jf:Yo / gjhft lzz' :jf:Yosf laifodf laleGg sfo{qmd ub}{ cfPsf] lk;ljg kx'Fr kl/of]hgf ;+of]hs kg]?n] atfP . pgsf cg';f/
lhNnfsf ;a} uflj; tyf gu/kflnsfdf ;f] sfo{qmd ;+rfng ub}{ cfPsf] / yf]/} eP klg :jf:Yodf ;'wf/ cfPsf] atfP .
ax'If]qLo kf]if0f of]hgf, s]o/ g]kfn /
20
kL;ljgsf] ;fem]bf/Ldf ;~rflnt kx'Fr
kl/of]hgf, ;xof]u / lhNnf :jf:Yo
sfof{nosf] cfof]hgfdf lhNnfsf laleGg
:jf:Yo ;+:yfdf dft[ tyf gjhft
lzz' :jf:Yo ;]jfsf af/]df laleGg
hgr]tgf sfo{qmd ub}{ cfPsf] lhNnf
:jf:Yo sfo{no afh'/fn] atfPsf] 5 .
lhNnfdf :jf:Yo ;'wf/sf sfo{qmd ug]{
;/sf/L tyf u}/ ;/sf/L sfof{nosf] xfn
lhNnfsf] ;du| ?kdf ax'If]qLo kf]if0f
of]hgf, ;'cfxf/f / lk;ljg kxF'rn] u/]sf]
sfo{qmd k5f8L &^ k|ltztn] :jf:Yo
;+:yfdf uP/ ue{hfFr ug]{ u/]sf] tYofÍ
afh'/f ;Gb]z /fli6«o b}lgsnfO{ atfPsf]
5 . lhNnfsf @$ uflj; ! gu/kflnsfdf
;+rfng eO/x]sf] 5 . ax'If]qLo kf]if0f
of]hgf afh'/f lhNnfsf] dft[ tyf gjhft
lzz' :jf:Yo ;]jfsf] u'0f:t/ tyf
kxF'rdf j[l4 ul/ dft[ tyf gjhft lzz'
d[To'b/nfO{ 36fpg] p4]Zon] ;f] sfo{qmd
ub}{ cfPsf] atfPsf] 5 kx'r kl/of]hgf
clws[t k'ik/fh kg]?n] atfP . lhNnfsf]
lxdfnL e]udf a:g] ef]6] ;d'bfodf
;'/lIft dft[Tj tyf gjhft lzz' :jf:Yo
;]jfdf kx'Fr ;DaGwL klg sfo{qmd ub}{
cfPsf] 5 .
21
ch'{g zfx
lgs} tfdemfdsf ;fy ;'? ul/Psf]
ax'If]qLo kf]if0f of]hgf afh'/f lhNnfdf
pknlAwlxg b]lvPsf] 5 . Psflt/ k|fKt
ah]6 vr{} x'g ;s]g eg] csf{lt/ vlr{Psf]
clwsf+z /sd ;d]t tflnd / uf]li7d}
l;ldt /x]sf] kfOPsf] 5 . dft[lzz'sf]
kf]if0f cj:yfdf ;'wf/ Nofpg] p2]Zon]
afh'/fdf ut cfly{s jif{b]lv ax'If]qLo
kf]if0f of]hgf sfjf{Gogdf cfPsf] xf] . t/,
pQm of]hgfsf] p2]Zo cg';f/sf] kl/0fd
k|fKt ug]{df ;DalGwt sd{rf/Lx?n]
jf:t} u/]gg\ . w]/}n] tflnd / uf]i7L u/]/
;s]hlt ah]6 vlr{P . ax'If]qLo kf]if0f
of]hgfsf sd{rf/Lx?nfO{ af]em dfq eof],
lhlj;sf Ps sd{rf/Ln] eg], æclwsf+z
/sd tflnd / uf]li7d} vr{ eof] .Æ
kf]if0f cj:yf ;'wf/sf] nfuL
Plss[t of]hgf agfP/ & j6f sfo{non]
;dGjfots ?kdf sfd ug{'kg]{ ePklg
s'g lgsfosf sd{rf/Ln] s] sfd u/] eGg]
;d]t Ps–csf{nfO{ yfxf 5}g . lhlj;sf]
sfof{no ;lxt, lhNNff :jf:Yo, lhNNff
lzIff, dlxnf tyf afnaflnsf sfof{no,
^= kf]if0fsf] ah]6 ;b'k|of]u ePg
vfg]kfgL / s[lif ljsf; sfof{no of]hgf
sfjf{Gog ug{] lgsfox? x'g\ . …lgoldt
sfo{qmd ug{ xDd] k/]sf sd{rf/LnfO{
lagf cfs{if0f cltl/Qm ef/ af]sfOPsfn]
k|efjsf/L x'g ;s]gÚ, lhNnf lzIffsf
Ps clws[tn] eg] . sfo{qmd nfu' ePsf]
s'nb]jdf08f}+df lhlj;sf] tflnd afx]s
cGo s'g} ultljlw yfxf gePsf] :jf:Yo
rf}ls OGrfh{ lji0f' h}zLn] atfP .
ut kmfNu'gdf ;/sf/sf pRr
txsf clwsf/Lx? ;b/d'sfdd} k'u]/ lgs}
tfdemfdsf ;fy sfo{qmd cf/De ePsf]
3f]if0ff u/]sf lyP . t/, lhNnf txdf
sfjf{Gjogsf] lhDd]jf/L lnPsf sfof{no
/ sd{rf/Lx?nfO{ eg] ax'If]qLo kf]if0f
of]hgfsf] sfo{qmdn] ckgTj g} hufpg
g;s]sf] sfo{qmdsf] lhDd]jf/L lnPsf
lhlj;sf ;|f]t JolQm ltns yfkfn]
atfP . pQm of]hgf cGt{/ut ut cfly{s
jif{df k|fKt ! s/f]8 !% nfv dWo] sl/a
;f9] @# nfv sfd} geO lk{mtf uPsf]
lhlj;sf] sfo{non] hgfPsf] 5 . …;f]r]
cg'?k pknlAw x'g g;s]sf] :jLsfg{'k5{Ú,
lhlj;sf kf]if0f ;|f]t JolQm yfkfn] eg] .
pQm of]hgf cGt{/ut kf]if0f cj:yf
22
;'wf/sf nflu lhlj;n] !( nfv !% xhf/,
s[lif ljsf;n] @) nfv ̂ $ xhf/, kz' ;]jf
sfof{non] !( nfv, vfg]kfgL sfof{non]
!( nfv, lhNnf lzIff sfof{non] !$
nfv %& xhf/, dlxnf tyf afnaflnsf
sfof{non] !$ nfv @% xhf/sf] sfo{qmd
k]; u/]/ sfjf{Gjog ug{] clVtof/L lnPsf
lyP . s'g} klg sfof{non] k]z u/] cg';f/
sfo{qmd ;DkGg u/]gg\ .
lhNNff :jf:Yo sfof{non] tflnd
;lxt ue{jtLnfO{ c08f / cfof]l8go'Qm
g'g ljt/0f u/]sf] atfPsf] 5 .
lhlj;n] tflnd / uf]i7L ;~rfng u/]sf]
atfPsf] 5 . s[lif sfof{non] s[ifsnfO{
tflnd ;lxt la?jf lat/0f u/]sf]
atfPsf] 5 eg] dlxnf ljsf;n] ;d]t
tflndd} vlr{Psf] b]vfPsf] 5 . lhNnf
lzIffn] ;d]t kf]if0f tyf ;/;kmfOdf
;r]tgf clea[lå u/fpg vr{ ul/Psf]
pNn]v u/]sf] 5 .
23
efuM @
c5fd lhNnfaf6 ;+slnt 36gf cWoog
24
25
g/]z s'df/ zfxL
s'kf]if0fn] ufh]sf] If]qdf ljleGg
kIfsf] Ifqut kxnaf6 pkl:ytL eO{
kf]if0f cj:yf ;'wf/sf] kIfdf sfd
ug'{g} kf]if0fdf cfPsf] ax'If]qLo cfofd
eGg] a'lemG5 . g]kfn ;/sf/ /fli6«o
of]hgf cfof]un] b]zsf laleGg lhNnfdf
s'kf]if0fn] las/fn ?k lnPsf] lgisif{
lgsfNb} ax'If]qLo kf]if0f of]hgf nfu'
u/]sf] cj:yf 5 . cfkm\gf gful/ssf]
kf]if0f cj:yfdf ;'wf/ NofO{ s'kf]if0f
/lxt ;dfh lgdf{0f ug]{ / b]z ljsf;
tyf ;d[l4sf nflu :j:y gful/s
agfpg] /fHosf] nIo ;Ddfg hgs 5 .
o; of]hgf s'kf]if0fsf] b/ -cj:yf_ pRr
ePsf lhNnfx?df nfu' u/L hg:t/ ;Dd
k'u]sf] ;/sf/L clwsf/Lx? atfpF5g\ .
kf]if0fsf] If]qdf ax'klIfo ;xeflutfdf
hgr]tgf km}nfpg], pTkfbgsf sfo{df
cu|;/ u/fpg] / Aojxf/df nfu' ug{sf
nflu k|]l/t ug]{ sfo{ eO{/x]sf] kfO{Psf]
5 .
c5fd lhNnfdf klg s'kf]if0fsf]
a9L hf]lvd /x]sf laleGg bz uflj;df
ax'If]qLo kf]if0f of]hgf nfu' ePsf]
5 . lhNnfsf las6 / b'u{d dflgg]
uflj;x?df ;/sf/L lgsfodfkm{t
ax'If]qLo kf]if0f of]hgf gd'gfsf] ?kdf
nfu' ePsf] 5 . Toxfsf laz]ifu/L Ps
xhf/ lbgsf afnaflnsf / ue{jtL
tyf ;'Ts]/L dlxnfx?nfO{ dWogh/
u/L sfo{qmd ;~rfng eO{/x]sf] 5 .
ax'If]qLo kf]if0f of]hgf ;~rfng u/]sf
lgsfox?sf cg';f/ lt If]qdf kf]if0fsf]
kIfdf laleGg lqmofsnfk ePsf 5g .
lhNnf l:yt ;/sf/L sfof{no -lhNnf
ljsf; ;ldlt, s[lif ljsf;, kz';]jf,
hg:jf:Yo, dlxnf tyf afnaflnsf,
lhNnf vfg]kfgL tyf ;/;kmfO{ ;j
l8lehg_ dfkm{t laleGg r]tgfd'ns,
pTkfbgd'vL / cGo ;xof]usf sfo{qmdx?
e}/x]sf 5g . lhNnf hg:jf:Yo sfof{no
c5fdsf hg:jf:Yo lgl/Ifs tyf kf]if0f
;Dks{ AoflQm rqmaxfb'/ lai6 eGg'x'G5,
…ax'If]qLo kf]if0f of]hgf dfkm{t xfdLn]
s'g} gofF sfo{qmd hgtfdf NofPsf 5}gf}+,
a? ul//x]sf lqmofsnfkdf kl/jt{g u/L
kf]if0fsf] ;jfn ;d]6]sf 5f}+ .Ú
!= c5fddf ax'If]qLo kf]if0f of]hgfsf] cj:yf / hg:t/df o;sf] k|efj
26
c5fd lhNnf kf]if0fsf lx;fjn]
clt ;+j]bglzn / hf]lvdk"0f{ lhNnf xf] .
oxfFsf @ jif{ d'lgsf afnfaflnsfdf
s'kf]if0fsf] b/ pRr /x]sf] 5 . laleGg
;dodf oxfFsf :jf:Yo ;+:yfdf s8f
vfnsf] s'kf]if0f ePsf afnaflnsfx?
cfpg] u/]sf] :jf:Yo ;+:yfsf sd{rf/Lx?
atfpF5g\ . s'kf]lift aRrfx?nfO{ :jf:Yo
;+:yfd} nfdf] ;do egf{ u/]/ pkrf/
ug'{k/]sf 36gfx? a]nf a]nfdf
cfpg] u/]sf 5g . s'kf]if0fsf sf/0f
afnaflnsfdf k'8\sf]kgf, Vofp6]kgf /
sd tf}n x'g] ;d:of /x]sf] 5 . olx
;d:ofnfO{ ;dfwfg tkm{ pGd'v u/fpg /
s'kf]if0f b/ 36fpg lhNnfsf ;a} uflj;
/ gu/kflnsfdf ;'-cfxf/f sfo{qmd ;d]t
;~rfng eO{/x]sf] 5 . lhNnfsf al9
hf]lvdo'Qm !) uflj;df ax'If]qLo kf]if0f
of]hgf nfu' ePtf klg cGo ;+3 ;+:yf /
;'-cfxf/fn] klg ufFp ufFpdf kf]if0faf/]sf]
r]tgf km}nfpg'sf ;fy} laleGg ;xof]ux?
eO{/x]sf 5g .
;/sf/sf] ax'If]qLo kf]if0f of]hgf
/ ;'-cfxf/f nufot cGo ;+3 ;+:yfsf]
nufgL kl5 lhNnfdf s'kf]if0fsf] hf]lvd
ePsf uflj;x?df ;Gt'lnt kf]if0fo'Qm
cfxf/af/] laleGg ax; x'g yfn]sf 5g\ .
olt dfq geO{ kl5Nnf] ;do gful/sx?
kf]if0fsf] af/]df hfGg yfn]sf 5g eg]
u|fld0f If]qsf dlxnf tyf afnaflnsfx?df
kf]if0fsf] cj:yfdf ;'wf/ e}/x]sf]
b]lvG5 .
kf]if0fsf] cj:yf, lgoldt ue{
hfFr / kf]if0f sfo{qmdsf] k|efjsf]
af/] lhNnfdf ;'lw|bf] cj:yfdf
/x]sf] lain]ifsx? atfp5g . ax'If]qLo
kf]if0f of]hgf dfkm{t lhNnfsf sfo{qmd
;~rflnt uflj;df ue{jtL dlxnf
/ @ jif{ d'lgsf afnaflnsfsf] kf]if0f
cj:yf ;'wf/sf nflu nlIft ju{nfO{
;d]6]/ laleGg ;xof]ux? ePsf] kfO{Psf]
5 . h; cGt{ut ;'gf}nf xhf/ lbgsf
afnaflnsf / ue{jtL dlxnfnfO{ pGgt
hftsf s'v'/f lat/0f ug]{ sfo{ ePsf]
kfO{Psf] 5 .
g]kfnsf] dft[ lzz' kf]if0f cj:yfdf
;'wf/ Nofpg] p2]Zon] /fli6«o of]hgf
cfof]un] @)^( c;f]h $ ut] % jif]{
ax'If]qLo kf]if0f of]hgf ;fj{hlgs u/]sf]
xf] . tTsflng k|wfgdlGq 8f= afa'/fd
e6\/fO{n] ;fj{hlgs ug'{ePsf] of]hgfn]
% jif{sf] cjlwdf g]kfnsf] bL3{sflng
s'kf]if0f b/nfO{ @) k|ltztdf emfg]{
nIo /fv]sf] 5 . g]kfnsf] ;Gb{edf ;g
@)!! sf] tYof+s cg';f/ $! k|ltzt
afnaflnsfdf bL3{ s'kf]if0fsf] ;d:of
/x]sf] 5 eg] afn d[To"b/sf] ;Gbe{df
27
klg em08} Ps ltxfO{ afnaflnsfsf]
s'kf]if0fsf sf/0f d[To' ePsf] tYofÍ
/x]sf] 5 . oBlk g]kfn ;/sf/n] ax'If]qLo
kf]if0f of]hgf nfu' ul/ sfof{Gjog r/0fdf
cl3 al9/x]sf] ;Gbe{df kl5Nnf] ;do
s'kf]if0fsf] b/ 36]sf] x'g;Sg] cg'dfg
klg ul/Psf] 5 .
xfn c5fd nufPt ;'b'/klZrddf
s'kf]if0fsf] b/ pRr /x]sf] tYofÍn]
b]vfPsf] 5 . oxfFsf dlxnf tyf
afnaflnsfdf kof{Kt kf]if0fsf] cj:yf
Psbd} Go"g /x]sf] kf]if0f ;DaGwL
hfgsf/x? atfpF5g\ . s'kf]if0fsf sf/0f
;'b'/klZrddf %@ k|ltztdf k'8\sf]kgf,
!^ bzdnj & k|ltztdf Vofp6]kgf /
!$ k|ltztdf sd tf}nsf] ;d:of /x]sf]
;'-cfxf/f sfo{qmdn] ev{/} ;fjhlgs
u/]sf] tYofs+n] b]vfPsf] 5 . xfn b]lvPsf]
s'kf]if0f b/nfO{ 36fP/ kf]if0fo'Qm ;dfh /
/fi6« lgdf{0f ug]{ p2]Zosf ;fy ;/sf/n]
ax'If]qLo kf]if0f of]hgf nfu' u/]sf] 5 .
laz]ifu/L ;'b"/klZrd If]qdf pRr /x]sf]
s'kf]if0fb/nfO{ 36fpgsf nflu ;'gf}nf
xhf/ lbgsf afnaflnsf / ue{jtL tyf
;'Ts]/L dlxnfnfO{ nlIft u/L of] of]hgf
nfu' ul/Psf] xf] . o:t} c5fd lhNnfdf
eg] s'kf]if0fsf] b/ k'8\sf]kgfdf %*
k|ltzt / Vofp6]kgf !& k|ltztdf /x]sf]
tYofÍn] b]vfPsf] 5 . ax'If]qLo kf]if0f
of]hgf nfu' eO{;s]kl5 xfnsf] cj:yfaf/]
gofF tYofÍ cfpg g;s]tfklg s'kf]if0fsf]
b/ 36]sf] x'g;Sg] cg'dfg ul/Psf] 5 .
g]kfnsf] ;Gb{edf s'kf]if0fsf] b/ jif]{gL
!$ k|ltztsf b/n] 3l6/x]sf] tYofÍ
ePklg c5fd / ;'b"/klZrdsf] xsdf
eg] s'kf]if0fsf] cj:yfdf Tolt w]/} 36\g
g;s]klg s]xL ;'wf/ cfPsf] o; If]qdf
sfd ug]{ lgsfox? atfpF5g .
afnaflnsf tyf ue{jtL
dlxnfx?nfO{ plrt kf]if0fo'Qm ;Gt'lnt
vfgf lbg ;lsPg eg] afnaflnsf tyf
gjhft lzz' s'kf]if0fsf] l;sf/ x'g
hfG5g\ . To:tf afnaflnsfsf] zf/Ll/s
/ dfgl;s ljsf; cfjZostf cg';f/
ePsf] kfO{b}g . g]kfnsf] kl/j]zdf
kf]if0fsf] cj:yf Hofb} sdhf]/ /x]sf]
tYofÍ /x]sf] 5 eg] c5fd lhNnfdf
s'kf]if0fsf] cj:yf emg eofjx /x]sf]
5 . g]kfn ljZjsf] Go"g kf]if0f ePsf
b]zx? dWodf kb{5 . s'kf]if0fn] ubf{
uef{j:yf b]vL b'O{ jif{sf] pd]/sf] lardf
afnaflnsfdf k'8\sf]kgfn] al9 c;/
ub{5 . afnaflnsfnfO{ p;sf] zl//df
cfjZos kg]{ ;'Id kf]ifs tTjsf] cefjdf
s'kf]if0f x'g] ub{5 . c5fdsf] kl/j]zdf
em08} cfwf eGbf al9df k'8\sf]kgfsf]
;d:of b]lvg' b'Mvb s'/f xf] . o;af6
;Ifd, :j:y gful/s pTkfbgdf x|f; t
28
ePsf] 5 g}, csf]{tkm{ AolQmsf] dfgl;s
ljsf; b]lv lnP/ dfgj ;'rfÍdf klg
k5f8L kb}{ cfPsf] 5 . oxfF c5fdsf]
;Gb{enfO{ yk ljZn]if0f ug{] xf] eg]
c5fdsf] ;a} If]q u|fld0f e'-efu xf] .
;x/L If]qdf cToflws ef]hg u|x0fn]
kf]if0fsf] If]qdf ;d:of cfpg] atfO{P
klg oxfFsf u|fld0f e]udf eg] ePsf]
vfgfsf] klg ;Gt'ng ldnfpg g;Sbf /
;w} Ps} k|sf/sf] ef]hg ubf{ s'kf]if0fsf]
;d:of las/fn ePsf] xf] .
/fli6«o of]hgf cfof]un] kf]if0f
of]hgf ;~rfng u/L laz]iftM u|fld0f
e]usf] 8/nfUbf] s'kf]if0fsf] b/ 36fpg]
nIo /flvPkl5 kf]if0fsf] dxTj / vfg]
tl/sfaf/] ufpF–ufpF;Dd r]tgfsf] nx/
km}lng] qmd hf/L 5 . k'8\sf]kgfsf] ;d:of
al9 /x]sf] o; lhNnfdf :jf:YosdL{x?
eg] uef{j:yf b]vL kf]if0fo'Qm vfg]s'/f
vfg] afgL a;fNg cfkm'x? nflu k/]sf]
atfpF5g\ . s'kf]if0f / al9 b]lvPsf]
k'8\sf]kgfnfO{ sd ug{sf nflu lhNnfsf
;a} :jf:Yo ;+:yf / k|Tos :jf:YosdL{
dfkm{t hgr]tgf km}nfpg] sfo{ eO{/x]sf]
lhNnf hg:jf:Yo sfof{no c5fdsf
kf]if0f ;Dks{ AoflQm rqm axfb'/ lai6
atfpF5g\ . lzIff dGqfnon] kf]if0fsf]
dxTjsf af/]df laBfnosf] kf7\oqmddf g}
;dfj]z u/]sf] tyf lbjfvfhfsf] Aoj:yf
u/]sf] atfO{Pklg laBfno :t/df cWoog
ug]{ afnaflnsfdf o; sfo{sf] k|efj
Tolt k/]sf] kfO{Psf] 5}g . hlt u|fld0f
e]usf k|To]s dlxnfn] kf]if0fsf] dxTjaf/]
yfxf kfPsf 5g, To; cg'?k Aofjxf/df
nfu' ug{;s]df pNn]vgLo kl/jt{g x'g]
:jf:yosdL{x? ;'gfpF5g\ . k|To]s
AolQmdf r]tgf ePsf] s'/fnfO{ Aofjxf/tM
nfu' ug{sf nflu klg oxfF y'k|} ;d:of
/x]sf 5g . h; cGt{ut ufFp ;dfhdf
;a} k|sf/sf kf]if0fo'Qm vfg]s'/fsf] ;xh
pknAwtf gx'g', To;af/] r]tgf eP/
klg ul/aLsf sf/0f ToxfF;Dd kx'+r k'Ug
g;Sg' cflb r'gf}tLsf sf/0f r]tgf eP/
klg dfkb08 cg';f/sf] kf]if0fo'Qm vfgf
s'g}klg cfdfn] vfg / v'jfpg g;s]sf]
cj:yf klg /x]sf] 5 .
g]kfndf cem}klg y'k|}
afnaflnsfsf] s'kf]if0fsf sf/0f d[To' x'g]
u/]sf] cj:yf 5 . c5fd lhNnfdf klg
afnaflnsfsf] d[To'b/ cg';f/ s'kf]if0f
eO{ laleGg ;+qmd0fn] Rofk]kl5 d[To'
x'g] afnaflnsfsf] ;ª\Vof al9 ePsf]
:jf:YosdL{x? atfpF5g\ . lhNnfdf
kl5Nnf] kf]if0fsf] cj:yfaf/] Plsg tYofÍ
aflx/ cfpg g;s]sf] ePklg ax'If]qLo
kf]if0f of]hgf, ;'-cfxf/f sfo{qmd / cGo
o; ;DaGwL x'g] laleGg lqmofsnfkn]
ubf{ kf]if0f cj:yfdf s]xL ;'wf/ cfPsf]
29
eg] cg'dfg ug{ ;lsG5 . kf]if0fsf] If]qdf
sfd ug]{ clwsf/Lx? / :yflgo :t/df
dlxnf tyf ;fdflhs cu'jf;+u hfFra'em
ubf{ x/]s AoflQmn] kf]if0fsf] dfkb08
cg';f/ vfg g;s]klg vfgfdf kf}li6s
tTj ePsf vfgfx?sf] ;Gt'ng ldnfpg
cfjZos 5 eGg] s'/f a'em]sf 5g .
plgx? eG5g ækl5Nnf] ;do kf]if0fsf]
If]qdf /fHo / bft[ lgsfox?n] 7'nf]
nufgL u/]sf 5g . hgtfdf r]tgfsf]
nx/ k}bf ePsf] 5Æ sfo{qmd nfu' ePsf
uflj;sf dlxnfx? atfpF5g\ .
kf]if0f cj:yfdf ;'wf/ Nofpg'
eg]sf] x/]s dfG5]sf] Jofjxf/ kl/jt{g
ug'{ xf] . k/Dk/fut cfxf/ ul//x]sf /
Ps} k|sf/sf] vfg vfO{/x]sf] oxfFsf]
;d'bfosf dflg;x?df kf]if0fo'Qm
vfg]s'/fx?sf] ;Gt'ng ldnfP/ vfg'k5{
eGg] r]tgfsf] ljsf; ;+u;+u} Jofjxf/df
nfu' u/fpg' r'gf}tLsf] ljifo klg xf] .
s'g} ejg, k'n, gx/ lgdf{0f ubf{ k|ToIf
b]lvg] s'/f ePsfn] to;nfO{ rf8f] k|utL
ePsf] dfGg] xfd|f] k|rng 5 . t/ kf]if0f
cj:yf ;'wf/ ug]{ sfo{ o:tf] hl6n
sfo{ xf] h'g s'/f k|Tos dfG5]n] ef]u]/ /
Jofjxf/df nfu' u/]/ cl3 a9]kl5 dfq nIo
k'/f ePsf] of egf} k|utL ePsf] 7fGg
;lsG5 .
laZjs} xf]rf AoflQmx?sf] /]s8{
/flv rrf{df cfO{/x]sf] g]kfn s'kf]if0fs}
sf/0f o:tf] ePsf] xf] . k|rf/ x'g' Ps
lx;fjn] /fd|f] dflgP klg b]zsf] ;d[l4,
cfly{s a[l4b/ a9fpg / JolQmsf] af}l4s
ljsf;sf nflu eg] of] ;d:of g} xf] .
aRrf cj:yfdf k'8\sf] / Vofp6] ePsf]
AolQm o'jf cj:yfdf klg ToxL cg'?ksf]
x'G5 / p;sf] zf/Ll/s dfq geO{
dfgl;s ljsf;df klg x|f; ePsf] tYon]
b]vfp5 . b]zs} kl/j]zdf klg 8/nfUbf]
cj:yfdf /x]sf] s'kf]if0f b/ nfO{ 36fO{
kf]if0f cj:yfdf ;'wf/ Nofpg] p2]Zon]
;~rflnt ax'If]qLo kf]if0f of]hgf nfu'
eO{;s]kl5 ;a} If]qdf kf]if0faf/] hfgsf/
ePsf] kfO{g' klg Ps xb;Dd kf]if0f
cj:yfsf] ;'wf/ dfGg ;lsG5 .
c5fd lhNnfdf ax'If]qLo kf]if0f
of]hgf / kf]if0f ;DaGwL cGo sfo{qmdx?
-;' -cfxf/f nufot_ nfu' ePkl5 ue{jtL
dlxnf / xhf/ lbgsf afnaflnsfx?sf
nflu cfjZos kg]{ kf]ifs tTj cGt{ut
b}lgs vfg] vfgf;+u} ;fukft, kmnkm'n,
c08f, df5f, df;' nufotsf vfg]s'/f
vfg' / v'jfpg'kg]{ tyf xhf/ lbgsf
afnaflnsfsf nflu lgoldt :tgkfgsf]
klg h?/L x'g] s'/f af/] u|fld0f :t/sf
dlxnf klg hfgsf/ 5g\ . ;du|df lhNnfdf
;~rflnt kf]if0f sfo{qmdn] :yflgonfO{
vfg] tl/sfaf/] hfgsf/ agfPsf] 5 .
lhNnf ljsf; ;ldtL dfkm{t gd'gfsf]
30
?kdf lhNnfsf laleGg !) uflj;df
ut cfly{s jif{df ;~rfng ePsf]
ax'If]qLo kf]if0f of]hgf nufot o; ;+u
;DalGwt cGo sfo{qmdn] gful/sx?df
kf}li6s tTj ePsf vfg]s'/fx? vfg'kg]{df
cu|;/tf ;d]t a9]sf] kfO{Psf] 5 .
cGtdfM kf]if0fsf] af/]df Ps
jif{sf] cjlwd} hfgsf/ ePsf :yflgosf
nflu pTkfbg d'ns lqmofsnfkdf klg
;+u;+u} cl3 a9fP/ n}hfg] ;jfndf
ax'If]qLo kf]if0f of]hgf, kf]if0f;+u ;DalGwt
;'- cfxf/f nufot cGo sfo{qmdn] klg
;f]Rg h?/L /x]sf] 5 . sfo{qmdaf6
k|fKt x'g] ;–;fgf ;xof]udf klg ufFp
:t/df kIfkft x'g] u/]sf] s]xL u'gf;fx?
;'lgPsfn] ;a} kIfnfO{ ;d]6]/ nlIft
ju{sf] k|fyldstfsf cfwf/df lqmofsnfk
clu a9fpg cfjZos 7fGb5f}+ . kf]if0f
sfo{qmdsf] nIo p2]Zo k|fKt ug{sf
nfuL / o;sf] k|efjsf/Ltf a9fO{ kf]if0f
cj:yfdf ;'wf/ Nofpgsf nflu klg
sfo{qmdn] s]xL kl/dflh{t eP/ cl3
a9\g'kg]{ b]lvG5 .
31
nlnt s];L
c5fd lhNnfsf] b]lj:yfg uflj;sf :yflgo dlxnf;+u kf]if0fsf] cj:yf, lgoldt ue{hfFr / kf]if0f sfo{qmdsf] k|efjaf/] hfgsf/L lng] qmddf d'uf;Fu s'/fsfgL eof] . pgn] elgg– æpQm uflj;df s]xL ;do cl3 kf]if0f sfo{qmdn] s'v'/f lat/0f u/]sf] lyof]] / clxn] uflj;sf s]xL j8fdf kf]if0f sfo{qmd dfkm{t lat/0f ePsf s'v'/fsf rNnfx? x'sL{/x]sf 5g\ .Æ o;af6 ue{jtL dlxnf / b'O{ jif{ pd]/ ;Ddsf afnaflnsfx?sf nflu cfjZos kg]{ kf]if0fo'Qm vfB kbfy{ cGt{ut c08f / df;' k|fKt x'g]s'/fdf d'uf hfgsf/ l5g\ .
ufFpdf kl5Nnf] Ps jif{sf] cjlwdf Aofks ?kdf kf]if0fsf] af/]df 5nkmn, ax;, tflnd, uf]li7 / cGt{lqmofx? x'g] ePsfn] cfkm'n] kf]if0fsf af/]df hfgsf/L lnPsf] :yflgo dlxnfx?n] atfP . kl5Nnf] ;dodf hf] ;'s} dlxnf klg ue{jtL ePsf a]nfdf rf/k6s ue{hfFr u/fpg'k5{ eGg] r]tgfsf] la:tf/ ePsf] 5 . dlxnfx?n] ue{hfFrsf nflu :jf:Yo ;+:yfdf hfFbf :jf:YosdL{x?n] kf]if0fsf laleGg ljifodf hfgsf/L u/fpg] u/]sf] atfpFg'eof] . :jf:YosdL{x?n] laz]ifu/L
of] cj:yfdf u]8fu'8L, ;fukft, kmnkm'n, / kz'hGo vfg]s'/fsf] ;Gt'ng ldnfP/ vfg ;Nnfx lbg]u/]sf] / kf]if0f sfo{qmd tyf ;'–cfxf/f sfo{qmdn] klg r]tgf km}nfPsf sf/0f o;af/] r]tgf la:tf/ ePsf] kfO{Psf] 5 . uef{j:yf yfxf kfFpg] lalQs} lgoldt ?kdf $ dlxgfsf] uef{j:yf yfxf kfpg] ljlts} lgoldt ?kdf $ dlxgf, * dlxgf / ( dlxgfsf] cjlwdf ue{hfFr u/fPtf klg :jf:yosdL{ / kf]if0f sfo{qmdsf] egfO{ tyf dfkb08 cg';f/ w]/}n] vfg g;s]sf] :yflgo k'?ifn] klg atfP . b]lj:yfg & sf /+u lai6n] kf]if0fsf] ljifodf hgr]tgfsf sfo{qmdx? ePsf / ufFpdf To; cg';f/sf] pTkfbg sfo{df klg :yflgo cu|;/ /x]sf] atfP . pgn] o;af/] r]tgfsf sfo{ a9L eO{/x]sf] t/ Aofjxf/df rflx ptfg{ g;lsPsf] cg'ej ;'gfP .
lhNnfdf ;~rflnt kf]if0f sfo{qmdn] :yflgonfO{ vfg] tl/sfaf/] hfgsf/ agfPsf] 5 . lhNnf ljsf; ;ldlt dfkm{t lhNnfsf laleGg !) uflj;df ut cfly{s jif{df ;~rfng ePsf] kf]if0f of]hgf nufot o; ;+u ;DalGwt sfo{qmdn] gful/sx?df kf}li6s tTj ePsf vfg]s'/fx? vfg'kg]{df
@= c5fddf kf]if0f / ue{hf“rsf] ;DaGw
32
cu|;/tf a9]sf] 5 . kf]if0f sfo{qmds} ;Gb{edf ue{jtL dlxnf / afnaflnsfsf] ;jfn hf]l8g] ePsfn] lgoldt ue{hfFr ug]{ sfo{ klg a9]sf] atfO{Psf] 5 . lautsf jif{x?df ue{ /x]sf] nfdf] ;do;Dd klg :jf:Yo ;+:yfdf hfgsf/L g} glbg] dlxnfx? xfn ue{ /x]sf] yfxf kfFpg] lalQs} ue{hfFrsf nflu cfpg] u/]sf] :jf:YosdL{x? klg atfpF5g\ .
kf]if0f sfo{qmd ;~rfng x'g' k"j{ cfkm\g} af/Ldf kmn]sf] t/sf/L / vfBfGg klg ;Gt'ng ldnfP/ vfg g;Sg] las6 u|fld0f e]usf dlxnfx? xfn ;Gt'lnt vfg]s'/f vfg / kf]if0fsf] af/]df hfgsf/ x'g yfn]sf 5g . dlxnfx?df kl5Nnf] ;do kf]if0fsf] af/]df r]tgf la:tf/ ePsf] s'/f o; clu klg cfO{;s]sf] 5 .
lhNnfsf] b]lj:yfg uflj;sf] j8f gDj/ % ls la?b]jL j8n] xfn cfkm'n] x/]s af/ vfgf rf/ sf] dfGotfnfO{ yfxf kfO{ u]8fu'8L, xl/of] ;fukft / cGo kf}li6s vfg]s'/f vfg'k5{ eGg] r]tgf la:tf/ ePsf] atfpFg'eof] . pxfFn] ue{jtL dlxnfn] t emg} kf]if0fsf] cj:yfaf/] yfxf kfpgsf nflu lgoldt ?kdf ue{hfFr clgjfo{ /x]sf] atfpg'eof] . uef{j:yfdf cfdfsf] :jf:Yo /fd|f] ePdf dfq aRrfsf] cj:yf /fd|f] x'g] pgn] a'em]sL l5g\ .
cfkm\gf afnaRrfnfO{ kf]lifnf] vfg]s'/f ;dod} v'jfpg'kg]{af/] cfkm'n] yfxf kfPsf] :yflgo xl/gf j8n] atfpg'eof] . o;af6 aRrfx? :j:y /
km'lt{nf] x'g] tyf cfdfsf] :jf:yo klg /fd|f] x'g] pgsf] egfO{ 5 . klxn] klg
33
cfkm';+u} o:tf vfg]s'/fx? pTkfbg x'g] u/]sf t/ vfg ghfg]/ s'kf]if0fsf] l;sf/ e}/x]sf] cj:yfdf xfn dlxnfx?df a9]sf] r]tgfs} sf/0fn] ufFp3/df kf]if0fsf] cj:yfdf ;'wf/ x'b} cfPsf]] 5 . laleGg r]tgfd'ns tflnd, uf]li7, nufot kf]if0fo'Qm vfg]s'/f pTkfbg ug]{ ;Lk ljsf; sfo{df kf]if0f sfo{qmd dfkm{t ;xof]u eO{/x]sfn] :yflgo lgs} xf}l;Psf 5g .
b]lj:yfg uflj;sf] j8fgDj/ & lgjf;L efjgf lai6nfO{ klg cfkm\gf] uflj;df ;~rfng ePsf] kf]if0f sfo{qmdn] ue{jlt dlxnf / afnaflnsfnfO{ kf]if0fo'Qm vfg]s'/f v'jfpg'k5{ eGg] r]tgfsf] ljsf; ePsf] cg'ej eO{/x]sf] atfOg . u|fld0f e]udf dlxnfx?nfO{ cToflws sfdsf] ef/ x'g] u/]sf]n] laz]ifu/L afnaflnsf / dlxnf :j+d klg s'kf]if0fsf] l;sf/ eO{/x]sf] kl/j]zdf xfn cj:yfdf ;'wf/ xb}cfPsf] :yflgo atfpF5g\ . dlxnfx? ufFp3/df a9L sfddf Ao:t x'g] t/ ld7f] dl;gf] vfg]s'/f vfg gkfpg] x'bf s'kf]if0fsf] b/ pRr /x]sf] kfO{Psf] 5 . lhNnfsf] pRr s'kf]if0fsf] b/nfO{ 36fpg] / kf]if0f cj:yfdf ;'wf/ ug]{ p2]Zon] ;~rflnt kf]if0f sfo{qmdsf] sf/0f dlxnfx?df hfu/0f cfPsf] 5 . ;a} dfkb08 cg';f/sf] ;Gt'lnt vfgf vfg g;s]klg kf]if0fo'Qm vfgf vfg] k|oTgdf kl5Nnf] ;do dlxnfx? nfluk/]sf 5g\ .
dflg;x? s'kf]if0fsf sf/0fn] lgDTofpg] k'8\sf]kgf, Vofp6]kgf, sd tf}n ePsf] aRrf hlGdg] / o;af6 ;du| b]z ljsf;sf] ultg} lwdf x'g] u/]sf]df lrlGtt x'g yfn]sf 5g . ufFpdf dlxnf k'?if ;a} r]tglzn x'g]qmd al9/x]sf] b]lj:yfg :jf:Yorf}sLsL cgdL lxdfno b]jL v8\sf sf] egfO{ 5 . pxfFn] cfkm'x? 6f]n–6f]ndf uP/ ufFp3/ lSnlgs ;~rfng ug]{a]nfdf klg o:tf s'/fx? eGg] u/]sf] t/ xfn ufFpdf lgoldt kf]if0fsf af/]df ax; x'g yfn]kl5 o;n] a9fjf kfPsf] atfpg'x'G5 . lautsf jif{df slDtdf @ hgf s8f s'kf]if0f ePsf afnaflnsf :jf:Yorf}sLdf cfFpg] ePtfklg kl5Nnf] Ps jif{sf] cjlwdf s8f s'kf]if0f ePsf afnaflnsf gcfPsf] pxfFsf] v8\sfsf] cg'ej 5 . oBkL r]tgfsf] ljsf; eO{/x]sf] ePtfklg s'g}klg cfdfn] xfn;Dd kf]if0f sfo{qmdn] eg] cg';f/sf] dfkb08 cg';f/ ;Gt'lnt vfgf vfg / v'jfpg g;ls/x]sf] pxfFn] bflj ug'{eof]Ù sf/0f ufFp3/df To;sf nflu ;xh kx'+r, pknAwtf, ul/la, kf]if0fo'Qm vfg]s'/fsf] kof{Kt pTkfbg cflb s'/fdf ;d:of eO{/x]sf] a'lemPsf] 5 . r]tgfsf] la:tf/ a9L dfqfdf ePklg Aofjxf/df nfu' ug{sf nflu sl7gfO{ eO{/x]sf] xfnsf] jt{dfg cj:yf /x]sf] 5 .
lgoldt ue{hfFr / kf]if0fsf] ;DaGw gª / df;'sf] h:t} ePtfklg
34
ue{hfFrsf cj:yfdf :jf:YosdL{n] eg] cg'?k ;Gt'lnt cfxf/f vfg ;Sg] cj:yf g/xbf yfxf kfPsf s'/f k"0f{ ?kdf sfof{Gjog ug{ sl7gfO{ ePsf] kfO{Psf] 5 . dlxnfx?sf] uef{j:yf ;a}eGbf ;+j]bglzn / laz]if cj:yf ePsfn] kf]if0fsf] cfjZostf uef{j:yfdf al9 x'G5 . uef{j:yfdf lgoldt ue{hfFr u/]df kf]if0fsf] l:yltaf/] yfxf kfpg ;lsg] ePsfn] klg lo b'O{sf] ;DaGw cGof]Gof>Lt /x]sf] kfO{Psf] 5 . o:t} afnaflnsfsf] *) k|ltzt dfgl;s ljsf; ;'gf}nf xhf? lbgleq eO{;Sg] x'Fbf afnaflnsfx?sf nflu klg ;Gt'lnt cfxf/ -kf]if0f_ sf] cfjZostf /xG5 .
kf]if0f sfo{qmdsf] k|efj a9fpg / ;a}nfO{ o;af/] k"0f{?kdf hfgsf/ agfpgsf nflu ;Gt'lnt cfxf/df
cfjZos kg]{ vfBGg tyf cGo kf}li6s tTj lbg] vfg]s'/f pTkfbgdf al9 hf]8 lbO{g'kg]{ cj:yf 5 . lhNnfdf kf]if0f sfo{qmd nfu' ePb]vL :jf:Yo ;+:yfdf klg s8f s'kf]if0f ePsf afnaflnsf cfpg] b/ 36\bf] /x]sf] :jf:YosdL{x? atfFp5g . kf]if0f sfo{qmdnfO{ k|efjsf/L agfO{ lhNnfs} s'kf]if0f b/nfO{ 36fP/ kf]if0f cj:yfdf ;'wf/ rfxg] xf] eg] sfo{qmdn] pTkfbgsf sfo{qmdx?nfO{ klg cufl8 a9fpg cfTofjZos b]lvG5 . kf]if0fsf nflu cfjZos c08f tyf df;'sf] nflu s'v'/f lat/0f sfo{ e}/x]tfklg ufFpsf] ;du|tfnfO{ ;d]6g g;s]sf] u'gf;f] klg ;'Ggdf cfpF5 . lhNnfsf] s'kf]if0f b/nfO{ 36fO{ kf]if0f cj:yfdf ;'wf/ Nof\pgsf nflu lgoldt ue{hfFr / afnaflnsfsf] :jf:Yo hfFrnfO{ klg hf]8 lbg'kg]{ x'G5 .
35
6]s/fh e08f/L
c5fd b]lj:yfg uflj; j8f gDa/ * sL ;]t' n'xf/n] Ps} k6s @ ;GtfgnfO{ hGd lbO{g\ . cfly{s cfj:yf sdhf]/ ePsL ;]t'n] ue{jtL cj:yfdf /fd|f] vfg gkfPsf sf/0f pgsf b'O{j6} ;Gtfgx? sd zf/Ll/s tf}n -@ s]hL eGbf sd_ ePsf hlGdP . pgLx? sl/a ! aif{sf] pd]/ x'Fbf;Dd klg pgLx?sf] zf/Ll/s tf}ndf a[l¢ ePg . cfdf / aRrfx?n] kf]lifnf] / cfjZos vfg]s'/f vfg gkfpFbf ;a} s'kf]lift eP, To;dfklg emg\ b'a} s'kf]lift aRrfx?sf] :ofxf/ ;';f/ ;]t'sfnflu 7"nf] r'gf}tL aGof] .
ufpF3/ lSnlgsdf :jf:Yo hfFr
ug{ nluPsf ;]t'sf b'j} aRrfx? sd tf}n / s8f s'kf]if0f ePsf e]l6P / plgx?nfO{ pkrf/sf]nflu lhNnf c:ktfn k|]if0f
ul/of] . ufpF3/ lSnlgs ;+rfng ug]{ cgdL lxdfno b]lj v8\sf elG5g\ d}n] d]/f] lrg]sf] uf8Lsf] dfG5]nfO{ ;fFkm]au/ ;Dd
n}hfg eg]/ k7fPF .
Ps aif{ @ dlxgf pd]/sf tL aRrfx? c:ktfn k7fpg] a]nf ;Dd # /
#= lgoldt tf}n cg'udgaf/] cleefjs ;r]t x'“b}
;f9] # lsnf]u|fd tf}nsf lyP, jofnkf6f
c:ktfndf ! xKtfsf] pkrf/ kl5 s|dzM
% s]hL / csf]{ ;f9] % s]hLsf eP .
cgdL v8\sf elG5g\, t/ l:ylt cem}
;fdfGo x'g ;s]sf] 5}g . 3/df rfx]h:tf]
vfg]s'/fsf] hf]xf] gx'Fbf To:tf] ePsf]
pxfFsf] egfO{ 5 .
lhNnfsf] b]lj:yfg uflj; c5fd
;b/d'sfdaf6 sl/a Pslbgsf] k}bn
b'/Ldf k5{ . uflj;df xfn # hgf s8f
s'kf]if0f ePsf afnaflnsf /x]sf] :jf:Yo
rf}sLn] hgfPsf] 5 . ufpF3/ lSnlgs /
:jf:Yo rf}sLdf cfPsf] @ aif{ d'lgsf
afnaflnsfsf] lgoldt tf}n cg'udg ug]{
sfo{ e}/x]sf] 5 . :jf:Yo rf}sL O{Grfh{
pd]z s'df/ ofbjn] eGg'eof] ætf}n
sd eP kf]lifnf] vfg]s'/f lbg'xf];\, Vofn
ug'{xf];\ eg]/ cleefjsnfO{ ;'emfj lbG5f}+ .
tf}n / kfv'/fsf] gfk lnP/ s8f s'kf]lift
ePsf] k|dfl0ft ePdf lhNnf c:ktfn jf
jofnkf6f c:ktfndf k7fpF5f}+ .Æ
cfkm'n] lgoldt tf}n cg'udg u/]
klg cleefjsdf o;sf] dxTjaf/] Tolt
hfgsf/L gePsf] pxfFsf] cg'ej 5 .
36
/fd|f] ;Nnfx lbFbf klg s;}n] dfGb}gg\, :jf:Yo rf}sL O{Grfh{ ofbjn] atfpg' eof] .
b]lj:yfg uflj; j8f gDa/ & sL sdnf b]jL lji6n] !^ aif{sf] slnnf] pd]/df cfdf algg . slnn} pd]/df klxnf] ;Gtfg hGdfpg' k/]sf] / 3/df /fd|f] :ofxf/ gkfPsf] sf/0f pQm aRrf clxn] % dlxgfsf] x'Fbf klg p;sf] zf/Ll/s tf}n % s]hL dfq 5 . :jf:Yo rf}sLdf tf}n u/fpg cfpFbf pgsf] tf}n / kfv'/fsf] gfk lnFbf pgnfO{ dWod s'kf]if0f e};s]sf] kfO{of] . pgnfO{ vfgkfg / aRrfsf] :ofxf/df hf]8 lbg :jf:YosdL{n] ;'emfj lbP . 3/sf] sfd ug'{kg]{ / plrt Wofg lbg g;s]sf] sdnfn] atfO{g\ . ca :jf:YosdL{sf] ;Nnfx cg';f/ aRrfsf] /]vb]v ug]{ pgsf] egfO{ 5 .
o; uflj;df xfn @ aif{ d'lgsf afnaflnsfsf] ;+Vof !)^ /x]sf] 5 . (% hgf ue{jtL dlxnf /x]sf]df cl3Nnf] cfly{s aif{df $* hgfn] aRrf kfO{;s]sf 5g\ eg] ;fpg otf ^ hgf gofF ue{jtL ylkPsf 5g\ . uflj;sf j8f gDa/ * df x/]s dlxgfsf] !( ut], j8f gDa/ ( df @) ut], j8f gDa/ ! df @! ut] tyf j8f gDa/ $ df @@ ut] u/L $ 7fpFdf ufpF3/ lSnlgs ;+rfng x'G5 .
x/]s dlxgf @ aif{ d'lgsf afnaflnsfsf] tf}n lng] / cfjZos
;'emfj lbg] sfd u/]sf] cx]a /fdaxfb'/
e08f/Ln] atfpFg' eof] . lgoldt tf}n
u/fpg] / ;f]xL cg';f/ afnaflnsfsf]
x]/larf/df Wofg lbg] cleefjsf] ;+Vof
a9L/x]sf] pxfFsf] egfO{ 5 . cem} klg
wf/0ffdf kl/jt{g Nofpg ;lsPsf] 5}g,
cx]a e08f/Ln] atfpFg' eof], t/ clxn]
;'wf/ x'Fb} uPsf] 5 . pgn] yk] æuflj;df
afn d[To'b/ klg 36\b} uPsf] 5 .Æ
uflj;df cl3Nnf] cfly{s aif{b]lv
ax'If]qLo kf]if0f of]hgf nfu" ePsf] 5 .
xfn uflj;df ;'cfxf/f, vfB / kf]if0f
nufotsf] kl/of]]hgf klg nfu" ePsf 5g\ .
afnaflnsfsfnfO{ s'kf]lift x'g glbg /
;'gf}nf xhf/ lbgsf cfdf / aRrfsf]
:jf:Yodf ;'wf/ Nofpg sfo{ e}/x]sf]
uflj; ;lrj /fh]z af]x/fn] atfpg' eof] .
s]xL kl/of]hgf ev{/} z'? ePsf] 5 .
To;}n] ;'wf/ x'g] qmddf /x]sf] pxfFsf] yk
egfO{ 5 .
:yfgLo w'|j v8\sfn] klg cfkm\gf]
aRrfsf] lgoldt tf}n gfKg] / vf]k nufpg]
sfo{ u/]sf]] atfpg' eof] .
cfkm'n] x/]s dlxgfsf] $ ut] vf]k
sfo{qmd ;+rfng ug]{ / cfkm\gf] j8fsf
;a} afnaflnsfsf] tf}n lng] u/]sf]
:jo+;]ljsf dLgfb]lj lji6n] atfO{g\ .
lgoldt tf}n lnO{ cleefjsnfO{
;'emfj lbFbf afn :jf:Yodf ;'wf/
37
x'Fb} uPsf] pxfFsf] cg'ej 5 . sf]xL cleefjs g} c6]/L /x]sf] klg pgn] b'v];f] kf]lvg\ .
c5fd lhNnfsf ljleGg @ ;o @& ufpF3/ lSnlgs dfkm{t @ aif{ d'lgsf afnaflnsfsf] lgoldt tf}n cg'udg x'G5 . afnaflnsfsf] lgoldt tf}n cg'udg ug]{ sfo{ ;d]t x'g] / ljZj :jf:Yo ;+u7gsf] dfkb08 cg';f/ a[l4 ljsf; eP gePsf] af/]df x]l/g] lhNnf :jf:Yo sfof{nosf hg:jf:Yo lgl/Ifs emk6 9'+ufgfn] atfpg' eof] . lhNnf :jf:Yo sfo{nosf cg';f/ xfn lhNnfdf sl/a ( k|ltzt afnaflnsf s8f s'kf]lift 5g\ . cleefjsdf lgoldt tf}nsf] dxTjaf/] wf/0ff a9\b} uPsf] pxfFn] atfpg' eof] . lgoldt tf}n u/fO{ :jf:YosdL{sf] ;Nnfx
cg';f/ Wofg lbP s'g} klg afnaflnsf s'kf]lift gx'g] / o;n] b]zs} nflu dxTjk"0f{ sfo{ ug]{ 9'+ufgfsf] egfO{ 5 .
38
39
Print Supported by:
lj:t[t hfgsf/Lsf nfluM
kf]if0fsf nflu gful/s ;dfh ;~hfn, g]kfn -l;;fg_ – ;lrjfno
yfkfynL xfO6, sf7df8f}+Od]nM [email protected]
kmf]g g+=M )!–$@@#$&&j]j;fO6M www.csann.org.np
km];a's k]hM Civil Society Alliance for Nutrition, Nepal - CSANN6'O6/ k]hM https://twitter.com/CSANN1
Taulihawa, Kapilvastu
Kapilv
astu
Institutional Development Committee
Estd: 2058
KIDC – NEPAL