azri moqmedebasi - nplgdspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/174179/1/akademiis...azri moqmedebasi...

akademiis moambe #1azri moqmedebaSi1

wminda giorgi Wyondidelis saxelobis akademia

akademiis moambeazri moqmedebaSi

Tbilisi _ martvili

2015 _ 2016

1daibeWda Wyondideli mitropoliti petres (caava) locva-kurTxeviT

akademiis moambe #1 azri moqmedebaSi2

àkademiis moambis~ damfuZneblebi:

Wyondideli mitropoliti petre (caava) _ akademiis darbazis Tavi

iuridiul mecnierebaTa doqtori, profesori malxaz baZaRua _ akademiis reqtori

àkademiis moambe~ gamoica saqarTvelos daviT aRmaSeneblis saxelobis universite-

tis mxardaWeriT

àkademiis moambis~ pasuxismgebeli mdivani _ samarTlis magisti irakli baRiSvili

teqnikuri redaqtori _ levan TiTmeria

koreqtori _ Tamar cqitiSvili

ISSN 2449-2639

daibeWda gamomcemloba ìnteleqtSi~

gamocemas erTvis uwmidesisa da unetaresis,

sruliad saqarTvelos kaTolikos _ patriarqis,

mcxeTa-Tbilisis mTavarepiskoposis da biWvinTisa da cxum-afxazeTis

mitropolitis ilia II-is qadagebebi martvilSi,

Wyondidlobaze 2007-2008 wlebSi, DVD diskis saxiT


Sinaarsi

uwmidesi da unetaresi, sruliad saqarTvelos kaTolikos _ patriarqis,

mcxeTa-Tbilisis mTavarepiskoposis da biWvinTisa da cxum-afxazeTis

mitropolitis ilia II-is 2008 welis 25 seqtembris qadageba martvilSi

Wyondidlobaze .......................................................................................................... 4

winasityvaoba „akademiis moambis“ pirveli nomrisaTvis ....................................... 6

wminda giorgi Wyondidelis saxelobis akademiis dafuZneba ................................ 7

arasamewarmeo (arakomerciuli) iuridiuli piri „wminda giorgi Wyondidelis

saxelobis akademia“ wesdeba – damfuZnebelTa/wevrTa SeTanxmeba ..................... 8

wminda giorgi Wyondidelis saxelobis akademiis istoriul-literaturul

naSromze „saqarTvelo daviT aRmaSenebelis epoqaSi“ konkursi ......................... 14

akademiis reqtoratis 2015 wlis 20 ianvris sxdomis oqmi #1 ........................... 14

akademiis istoriul-literaturul naSromze „saqarTvelo daviT

aRmaSenebelis epoqaSi“ konkursis debuleba ........................................................ 15

akademiis reqtoratis 2015 wlis 18 Tebervlis sxdomis oqmi #2 ...................... 17

„saqarTvelo daviT aRmaSenebelis epoqaSi“ konkursis Sedegebi ........................ 19

konkursSi gamarjvebuli naSromebi ........................................................................ 21

ilia qvarcxava _ qalaq senakis #7 sajaro skolis moswavle

„saqarTvelo daviT aRmaSenebelis epoqaSi“ ...................................................... 21

malxaz arabuli _ qalaq Tbilisis #115-e sajaro skolis moswavle

„saqarTvelo daviT aRmaSeneblis dros“ .......................................................... 27

saTik iaJiani _ ninowmindis raioni sof. eStis pirveli sajaro skolis moswavle

„daviT aRmaSenebeli“ .......................................................................................... 35

lia TediaSvili _ saqarTvelos daviT aRmaSeneblis saxelobis universitetis

studenti

„daviT aRmaSenebeli Tanamedrove xatweraSi“ .................................................. 41

nikoloz JRenti _ iv. javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo univer-

sitetis doqtoranti; korneli kekeliZis saxelobis saqarTvelos xelnawerTa

erovnuli centris TanamSromeli

„mefe daviT IV-is (1089-1125 ww.) „aRmaSeneblad“ moxseniebis pirveli ofi-

cialuri precedentebi~ ........................................................................................... 48

aleqsandre gigiaSvili _ yvarlis raionis sof. eniselis mcxovrebi, pensioneri,

istorikosi

„saqarTvelo daviT aRmaSeneblis epoqaSi“ .................................................................. 60


uwmidesi da unetaresi, sruliad saqarTvelos

kaTolikos-patriarqi, mcxeTa-Tbilisis

mTavarepiskoposi da biWvinTisa da

cxum-afxazeTis mitropolitis ilia II-is

2008 wlis 25 seqtembris qadageba martvilSi,

Wyondidlobaze

„samegrelo mudam unda iyos daraji saqarTvelos mTlianobisa!“

saxeliTa mamisaTa da ZisaTa da wmidisa sulisaTa!

CvenTan ars RmerTi!

yve las gi lo cavT am di de bul dRe sas wa uls! Cven dRes vix se ni ebT im udi des

pi rov ne bas, ro mel mac da to va wa ruS le li kva li sa qar T ve los is to ri a Si. Cven

vix se nebT im di de bul pi rov ne bas, ro mel mac mTe li Ta vi si si cocx le Ses wi ra

sa qar T ve los mSvi do ba sa da ke Til dRe o bas. es aris wmin da ma ma gi or gi Wyon di de-

li, Cve ni qvey nis udi de si sa su li e ro da sa e ro moR va we, aR m z r de li wmin da me fe

da viT aR ma Se neb li sa.

rom ga dav xe doT Cven war suls, Cve ni qvey nis is to ri as, da vi na xavT, rom um-

Zi me si ga Wir ve bi sa da gan sac de lis Jams Rmer Ti ug zav ni da xol me sa qar T ve los

iseT pi rov ne bas, ro me lic mxsne lad ev li ne bo da Cvens sam Sob los. sa qar T ve los

mu dam Znel be do bis Ja mi ed ga. mte ri mu dam cdi lob da, ga da e te xa igi xer xe mal-

Si, mag ram amao iyo ma Ti mcde lo ba, _ sa qar T ve lo kvlav Zli er de bo da, kvlav

mTli an de bo da da es xde bo da RvTis wya lo biT da uf lis mi er mov le ni li RvTiv-

r Ce u li ada mi a ne bis meS ve o biT. bed ni e ri iyo da viT aR ma Se ne be li, rom swo red

mis dros cxov rob da da moR va we ob da gi or gi Wyon di de li, da ase ve bed ni e ri iyo

gi or gi Wyon di de li da mTe li sa qar T ve lo, rom im xa nad sa qar T ve los mmar T ve li

iyo di di me fe _ da viT aR ma Se ne be li!

ada mi a ni da jil do e bu li rom iyos di di ni Wi Ta da mad liT, amis T vis sa Wi roa

RvTis wya lo ba, RvTis loc va- kur Txe va. ufa li eub ne ba wi nas war mety vels: jer

Ca sa xu li ar iya vi de dis mu cel Si, ro de sac uk ve gic nob di o. yo ve li ada mi a nis be-

di gan W v re ti lia uf lis mi er da ma ma ze ci er ma wi nas war uwyis mi si cxov re ba, mi si

moR va we o ba da imis mi xed viT, Tu ri si gam ke Te be lia esa Tu is pi rov ne ba, ani Webs

mas mad l sa da Za las su li sa wmin di sa.

ra aris su li wmin dis mad li? es aris Za la da mad li RvTi sa _ uZ lur Ta mkur-

na li da nak lu le van Ta aR mav se be li; es aris is Za la, ro me lic mo dis RvTi sa gan,

es aris is Za la, ro me lic acxov nebs ada mi ans da acxov nebs mis gar Se mo myof Tac.

er T ma brZen ma Tqva: „Tu ki Sen da kar ge sim did re, fu li _ Sen ara fe ri da gi-

kar gavs, imi tom rom sim did re da fu li isev mo va Sen Tan. Se iZ le ba, Sen da kar go

jan m r Te lo ba, mag ram cocxa li dar Ce, xo lo, Tu Sen da kar gav RvTis mad l sa da

wya lo bas, Sen yve la fe ri da kar gu li gaqvs“. Rmer T ma ine bos, rom ar da kar gos sa-

qar T ve lom mad li da wya lo ba RvTi sa! bed ni e ri vi ya viT, varT da viq ne biT, rad-

gan sa qar T ve los hyav da di di wi nap re bi da ax la hyavs ise Ti wmin da ne bi, ro mel nic

ica ven Cvens qve ya nas xi lu li da uxi la vi mtre bi sa gan!

Cven vim yo fe biT wmin da ad gil ze, im wmin da ad gil ze, sa dac da viT aR ma Se ne be-

li da wmin da gi or gi Wyon did e li bWob d nen sa qar T ve los mo ma val ze, fiq rob d nen

Cve ni qvey nis mSvi do ba sa da ke Til dRe o ba ze. Tqven iciT, aq, am wmin da ta Zar Si

aris sa va ne, mci re se na ki, sa dac es ori mad l mo si li ada mi a ni gan mar tov de bo da


xol me da msje lob da sa qar T ve los mo ma val ze. da viT aR ma Se ne be li ki ar iw vev da

sa me fo sa sax le Si gi or gis, ara med Tvi Ton mo di o da mas Tan da ek le si is Ta Reb q veS

isi ni er Tad fiq rob d nen sam Sob lo ze. ami to ma a, rom ga nav r co da viT ma sa qar T ve-

lo ni kof si i dan da ru ban dam de!

sa o ca ri pi rov ne ba iyo er Ti ca da me o rec; gan sa kuT re bu li Tav m dab lo biT

ga mo ir Ce od nen isi ni. me fe da viT aR ma Se ne bels sxva rom ara fe ri ga e ke Te bi na da

mxo lod „ga lo ba ni si na nu li sa ni“ da e we ra, es uk ve sak ma ri si iq ne bo da imi saT vis,

rom msof li os ga ec no mi si ni Wi!

„qar T lis cxov re ba Si“ we ri a, rom gi or gi Wyon di de li iyo sa su li e ro moR va we

da ama ve dros sa e ro moR va wec, ro me lic dRe da Ram zru nav da Cvens sam Sob lo ze.

dRes, ro de sac Cven vix se ni ebT wmin da gi or gi Wyon di dels, ar Seg viZ li a, mas Tan

er Tad ar va di doT da Tay va ni ar vsceT qar T vel Ta did me fes da viT aR ma Se ne-

bels, ro mel sac 16 wlis Wa bu ko bi sas da ad ges sa me fo gvir g vi ni. es iyo ara mar to

di de ba mi si, ara med, upir v e les yov li sa, di di da mZi me jva ri da es mZi me jva ri

me fe mac da mis ma moZR var mac er Tad ata res Rir se u lad!

min da giTx raT, rom Tu ki ada mi a ni fiq robs sam Sob los mo ma val ze da ey r d no-

ba sa ku Tar Za la sa da sib r Z nes, igi ve ra fers mi aR wevs, rad gan es Za lis x me va ar

aris sak ma ri si, sa Wi roa RvTis dax ma re ba, RvTis mad li, sa Wi roa ne ba RvTi sa! am

ori ne bis Se er Te bas _ RvTi sa da ada mi a nis ne bis Se er Te bas ewo de ba si ner gi a. am

ori ener gi is Ser wy maa sa Wi ro sa nuk va ri miz nis mi saR we vad. bed ni e ria is ada mi a ni,

ro me lic mo a xer xebs amas. Sev TxovT ufals, rom si ner gia mox des sa qar T ve loSi,

rom Cve ni sa su li e ro da sa e ro Za la iyos er Tad da mTe li qve ya na Se ik ras erT

muS tad! ar Se miZ lia ar vTqva, rom dRes gan sa kuT re bu li pa su xis m geb lo ba aqvs

am kuTxes. sa meg re lo mu dam un da iyos da ra ji sa qar T ve los mTli a no bi sa! sa meg-

re lo un da icav des sa qar T ve los er Ti a no bas. amis maC ve ne be li aris am kuTxi dan

brZo lis vel ze da ce mu li mra va li Cve ni Svi li. Cven yo vel dRi u rad vix se nebT

maT, mag ram dRes min da vi sar geb lo imiT, rom vim yo fe biT am wmin da ad gil ze da

yve lam er Tad Se vas ru loT pa naS vi di am om Si gmi ru lad da ce mu li se na ke li axal-

gaz r de bi saT vis; vi lo coT ma Ti uk v da vi su le bi saT vis.

max sen de ba aleq san d ri is pat ri ar qis sity ve bi _ es iyo jer ki dev sab Wo Ta kav-

Si ris pe ri od Si, igi stum rad im yo fe bo da sa qar T ve lo Si (a leq san d ri is pat ri ar qi

_ udi de si fi gu ra a, mas me o re ad gi li uka via mar T l ma di de bel pat ri ar q Ta So-

ris); mi si ti tu lia „pa pi da pat ri ar qi aleq san d ri i sa da sru li ad af ri ki sa, me-13

mo ci qu li da msof lio msa ju li“. ai, ase Ti pi rov ne ba Ca mob r Zan da Cven Tan da me

igi ma Sin Ca viy va ne da ri a lis xe o ba Si da vTxo ve, da e lo ca sa qar T ve los sazR v re-

bi, rom mter ma ve ra fe ri dag vak los - meT qi. man da lo ca Cve ni qvey nis sazR v re bi

da Tqva: „sa qar T ve los hyavs im de ni wmin da mo wa me, mRvdel m Ta va ri da Rir si ma ma,

rom maT Seq m nes ze ci u ri mxed ri o ni, ro me lic icavs sa qar T ve los mTli a no bas!“

da Cve ni Za la, Cve ni loc va un da Se u er T des ze ci ur sam ya ros da ma Sin sa qar T ve-

lo iq ne ba uZ le ve li! da loc vi li da ga xa re bu li gam yo foT ma ma ze ci er ma Tqven

da sru li ad sa qar T ve lo!

ax la ki Ses rul de ba pa naS vi di om Si da Ru pu li gmi re bi saT vis. Rmer T ma na Tel-

Si am yo fos ma Ti su le bi.

Cven Tan ars Rmer Ti!


winasityvaoba ~akademiis moambis“ pirveli nomrisaTvis

2014 wlis 25 seq tem bers mar t vi lis ra i on Si Wyon di de lma mit ro po lit ma pet-

rem (ca a va) da iuri di ul mec ni e re ba Ta doq tor ma, pro fe sor ma mal xaz ba Za Ru am

da a fuZ nes „wmin da gi or gi Wyon di de lis sa xe lo bis aka de mi a“.

2015 wlis 20 ian v ri dan _ 1 iv ni sam de „wmin da gi or gi Wyon di de lis sa xe lo bis“

aka de mi am Caa tara kon kur si is to ri ul-li te ra tu rul naS rom ze „sa qar T ve lo

da viT aR ma Se ne be lis epo qa Si“.

de bu le bis Ta nax mad, kon kur sis ma sa le bi da ga mar j ve bul Ta naS ro me bi `aka-

demiis moambis~ nomerSia war mod ge ni li.

2015 wlis 3 iv ni ss wmin da gi or gi Wyon di de lis sa xe lo bis aka de mi is ga dawy-

ve ti le biT, da fuZ n da mar t vi lis saR v Tis mety ve lo sas wav leb eli, sa s wav leb lis

req to rad dam t kic da Wyon di de li mit ro po li ti pet re (ca a va), xo lo sas wav leb-

lis pro req to rad _ mRvdel -mo na zo ni an d ria (sa ri a) da mas ve da e va la sa or ga ni-

za cio sa kiTxe bis mog va re ba.

2015 wlis 12 iv lis s , mar t vil Si pet re-pav lo bis dRe sas wa ul Tan da kav Si re biT

wmin da gi or gi Wyon di de lis sa xe lo bis aka de mi am, Wyon di de li mit ro po litis

pet res loc va-kur Txe viT, mar t vi lis RvTis m Sob lis sa xe lo bis sa ka Ted ro taZ-

ris te ri to ri a ze, pet re-pav lo bis dRe sas wa u lis sa ze i mo wir vis Sem deg ga mar Ta

po e zi is sa Ra mo `32 wlis Sem deg”.

„1983 wels mar t vi lis ta Zar Si, sa dac ko mu nis tu ri mmarTvelobis pi ro beb Si

saR v Tis m sa xu ro qme de be bi Sewy ve ti li iyo, Ta maz da mal xaz ba Za Ru e bis ini ci a ti-

vi Ta da or ga ni ze biT, an Te bu li ke lap t re bi sa da ga lo bis fon ze po e zi is sa Ra mo

Ca tar da, ro mel Sic mo na wi l e ob d nen mwer le bi da sa zo ga do moR va we e bi: za ur ka-

lan di a, ba Tu da ne li a, ba Ra Ter ara bu li da aw gar dac v li li gi vi eli a va, da viT

mWed lu ri, Ten giz Ca la u ri, Ta maz ba Za Ru a.~ 32 wlis Semdeg aRniSnuli poeziis

saRamo da gardacvlili kolegebi gaixsenes li te ra to reb ma da mwer leb ma: za ur

ka lan di am, ba Tu da ne li am, ge no ka lan di am, iva ne amir xa naS vil ma, uCa Se ra za diS-

vil ma, kax meg ku da vam, le van TiT me ri am da sxveb ma.

Ro nis Zi e bis far g leb Si, martvilis raionis municipalitetis da sakrebulos

xelmZRvanelebma, naTesavebma, megobrebma da kolegebma pa ti vi mi a ges ojax Tan

er Tad tra gi ku lad da ud ro od gar dac v li li po e tis, dra ma tur gi sa da mTar g-

m ne lis Ta maz ba Za Ru as saf lavs martvilis raionis so fel na xu na o Si, sadac mi si

su lis mo sax se ne be li pa naS vi di aRs ru lda.

2016 wlis 1 ma iss wmin da gi or gi Wyon di de lis sa xe lo bis aka de mi is wes de bis

Ta nax mad, Wyon di de li mit ro po litis pet res loc va-kur Txe viT, mi si da aka de-

mi is req to ris, pro fe sor mal xaz ba Za Ru as in ici a ti viT da ar s da wmin da gi or gi

Wyon di de lis sa xe lo bis aka de mi is „a ka de mi is mo am be“.


wminda giorgi Wyondidelis saxelobis akademiis dafuZneba

2014 we li 25 seq tem bers mar t vi lis ra i on Si Wyon di de lma mit ro po lit ma pet-

rem (ca a va) da iuri di ul mec ni e re ba Ta doq tor ma, pro fe sor ma mal xaz ba Za Ru am

da a fuZ nes „wmin da gi or gi Wyon di de lis sa xe lo bis aka de mi a“.

aka de mi is ZiriTadi mizania samTavrobo, arasamTavrobo da saerTaSoriso

organizaciebTan TanamSromlobiT, samecniero-kvleviTi, kulturul-saganmana-

Tleblo da sportuli erToblivi proeqtebiT xe li Se uwyos:

1. sru li ad sa qar T ve los er Ti a no bis ide is gan vi Ta re bas da eris er T su lov-

ne bas;

2. wmin da ne bis _ da viT aR ma Se neb li sa da gi or gi Wyon di de lis epo qis kvle vas

da sa zo ga do e bis in for mi re bas;

3. qar Tu li, erov nu li cno bi e re bi sa da TviT m yo fa do bis Se nar Cu ne ba-gan vi-

Ta re bas, war su lis Ses wav las da mo mav lis ra ci o na lur ga az re bas; glo ba li za ci-

is Se uq ce vad pi ro beb Si, is to ri u li mi si is gaT va lis wi ne biT, sa qar T ve los msof-

li os Ta na me gob ro ba Si ad gi lis dam k vid re bas;

4. qar Tu li sa xel m wi fos da sa qar T ve los mar T l ma di de be li ek le si is is to-

ri is, sa mar T lis, sa xel m wi fos mSe neb lo bis da mar T vis sa kiTxe bis Ses wav laga a-

na li ze bas;

5. sa zo ga do e ba Si sa xel m wi fo eb ri vi az rov ne bis dam k vid re bas;

6. qvey nis xe li suf le bis, sa qar T ve los mar T l ma di de be li ek le si is da sa zo-

ga do e bis, de da qa la qi sa da re gi o ne bis, sa qar T ve lo Si mcxov re bi sxva das x va eT-

ni ku ri da re li gi u ri um ci re so be bis, Ta o be bis mWid ro da axloeba-gan vi Ta re bas;

7. sa qar T ve los sa xel m wi fo sa da sa qar T ve los sa mo ci qu lo av to ke fa lu r

mar T l ma di de be l ek le si as So ris kon s ti tu ci u ri Se Tan x me bis Ses ru le bas;

8. mar t vi lis ra i on Si kul tu rul - sa gan ma naT leb lo da sportul ini ci a ti-

vebs;

aka de mi is req to ra tis Se mad gen lo ba Si ar Ce u lia Wyon dide li mit ro po liti

pet re (ca a va) da iuri di ul mec ni e re ba Ta doq to ri, pro fe so ri mal xaz ba Za Ru a,

aka de mi is mwig no bar Ta dar ba zis xel m ZR va ne lad _ dar ba zis Ta vad ar Ce u lia Wyon-

di de li mit ro po liti pet re (ca a va), xo lo aka de mi is req to ra tis (gam ge o bis) Tav-

m j do ma red _ aka de mi is req to rad ar Ce u lia pro fe so ri mal xaz ba Za Ru a.


arasamewarmeo (arakomerciuli) iuridiuli piri`wminda giorgi Wyondidelis saxelobis akademia“

wesdeba - damfuZnebelTa/wevrTa SeTanxmeba

mux li 1zo ga di de bu le be bi

1.1. „wmin da gi or gi Wyon di de lis sa xe lo bis aka de mi a“ war mo ad gens, sa qar T ve-

los sa mo qa la qo ko deq sis Se sa ba mi sad, Seq m nil wev ro ba ze da fuZ ne bul ara sa me-

war meo (a ra ko mer ci ul) iuri di ul pirs.

1.2. su bi eq ti dafuZnebu lad iT v le ba me war me Ta da ara sa me war meo (a ra ko mer ci-

u li) iuri di u li pi re bis re es t r Si re gis t ra ci is mo men ti dan.

1.3. sa zo ga do e bis sa xel wo de ba: „wmin da gi or gi Wyon di de lis sa xe lo bis aka de-

mi a“.

1.4. sa mar T leb ri vi for ma: ara sa me war meo, a ra ko mer ci u li iuri di u li pi ri.

1.5. iuri di u li mi sa mar Ti: mar t vi lis ra i o ni, mar t vi lis qu Ca N28. faq tob ri vi

mi sa mar Ti: q. Tbi li si, san d ro eulis qu Ca N3; el. fos ta: [email protected]. ara sa me war meo (a ra ko mer ci u li) iuri di u li pi ri Ta vi si wev ris (wev re bis),

ag reT ve xel m ZR va ne lo bi sa da war mo mad gen lo bi Ti uf le ba mo si le bis mqo ne pi-

ris (pi re bis) mdgo ma re o bi sa gan da mo u ki de be li a. ara sa me war meo (a ra ko mer ci u li)

iuri di u li pi ris pa su xis m geb lo ba Se mo i far g le ba mi si qo ne biT. ara sa me war meo

(a ra ko mer ci u li) iuri di u li pi ris val de bu le be bi saT vis mi si wev re bi, ag reT ve,

mi si xel m ZR va ne lebi da war mo mad gen lo bi Ti uf le ba mo si le bis mqo ne pi ri (pi re-

bi) pa suxs ar age ben. ase ve ar agebs pa suxs ara sa me war meo (a ra ko mer ci u li) iuri-

di u li pi ri sa ku Ta ri wev re bis, ag reT ve Ta vi si xel m ZR va ne lo bi sa da war mo mad-

gen lo bi Ti uf le ba mo si le bis mqo ne pi ris (pi re bis) val de bu le be bi saT vis.

1.7. akademiis miznebi da saqmianoba _ xeli Seuwyos:

1. sru li ad sa qar T ve los er Ti a no bis ide is gan vi Ta re bas da eris er T su lov-

ne bas;

2. wmin da ne bis _ da viT aR ma Se neb li sa da gi or gi Wyon di de lis epo qis kvle vas

da sa zo ga do e bis in for mi re bas;

3. qar Tu li, erov nu li cno bi e re bi sa da TviT m yo fa do bis Se nar Cu ne ba-gan vi-

Ta re bas, war su lis Ses wav las da mo mav lis ra ci o na lur ga az re bas glo ba li za ci-

is Se uq ce vad pi ro beb Si, is to ri u li mi si is gaT va lis wi ne biT, sa qar T ve los msof-

li os Ta na me gob ro ba Si ad gi lis dam k vid re bas;

4. qar Tu li sa xel m wi fos da sa qar T ve los mar T l ma di de be li ek le si is is to-

ri is, sa mar T lis, sa xel m wi fos mSe neb lo bis da mar T vis sa kiTxe bis Ses wav laga a-

na li ze bas;

5. sa zo ga do e ba Si sa xel m wi fo eb ri vi az rov ne bis dam k vid re bas;

6. qvey nis xe li suf le bis, sa qar T ve los mar T l ma di de be li ek le si is da sa zo-

ga do e bis, de da qa la qi sa da re gi o ne bis, sa qar T ve lo Si mcxov re bi sxva das x va eT-

ni ku ri da re li gi u ri um ci re so be bis, Ta o be bis mWid ro da axloeba-gan vi Ta re bas;

7. sa qar T ve los sa xel m wi fo sa da sa qar T ve los sa mo ci qu lo av to ke fa lu r

mar T l ma di de be l ek le si as So ris kon s ti tu ci u ri Se Tan x me bis Ses ru le bas;

8. mar t vi lis ra i on Si kul tu rul - sa gan ma naT leb lo da sportul ini ci a ti-

vebs;


– ga na xor ci e los:

9. sa mec ni e ro- k v le vi Ti _ ana li ti ku ri, pe da go gi u ri, sa gan ma naT leb lo, aR m-

z r de lo bi Ti, sa xe lov ne bo, spor tu li da kul tu ru li pro eq te bi;

10. sam Tav ro bo, ara sam Tav ro bo da sa er Ta So ri so or ga ni za ci eb Tan Ta nam S-

rom lo biT, er Tob li vi prog ra me bi da pro eq te bi;

11. sa mec ni e ro- p raq ti ku li kon fe ren ci e bi, sim po zi u me bi, se si e bi, leq ci a- se-

mi na re bi, Ria gak ve Ti le bi, mrgva li ma gi de bi, dis ku si e bi, ga mo fe ne bi, kon kur se bi

da ga mo ce me bi, maT So ris _ pe ri o du li;

12. mo na cem Ta sa in for ma cio ba ze bis Seq m na; spe ci a lu ri swav le be bis or ga ni-

ze ba;

13. ase ve sxva sa xis saq mi a no ba, ro me lic ar ewi na aR m de ge ba sa qar T ve los moq-

med ka non m deb lo bas;

1.8. ara sa me war meo (a ra ko mer ci u li) iuri di u li pi ri uf le ba mo si lia ewe o des

dam x ma re xa si a Tis sa me war meo saq mi a no bas, rom li dan mi Re bu li mo ge bac un da mox-

mar des ara sa me war meo (a ra ko mer ci u li) iuri di u li pi ris miz ne bis re a li ze bas.

ase Ti saq mi a no bis Se de gad mi Re bu li mo ge bis ga na wi le ba ara sa me war meo (a ra ko-

mer ci u li) iuri di u li pi ris dam fuZ neb lebs, wev rebs, Se mom wir ve lebs, ag reT ve

xel m ZR va ne lo bi sa da war mo mad gen lo bi Ti uf le ba mo si le bis mqo ne pi rebs So ris

da uS ve be li a;

1.9. ara sa me war meo (a ra ko mer ci u li) iuri di u li pi ris sa kuT re ba Si ar se bu li

qo ne bis gas x vi se ba Se saZ le be li a, Tu gas x vi se ba em sa xu re ba ara sa me war meo (a ra ko-

mer ci u li) iuri di u li pi ris saq mi a no bas, mis or ga ni za ci ul gan vi Ta re bas, xels

uwyobs mi si miz ne bis gan xor ci e le bas an em sa xu re ba saq vel moq me do miz nebs.

mux li 2aka de mi is dam fuZ neb le bi

2.1. aka de mi is dam fuZ neb le bi ari an:

1. Wyon di de li mit ro po li ti pet re (ca a va);

2. iuri di ul mec ni e re ba Ta doq to ri, pro fe so ri mal xaz ba Za Ru a,

mux li 3aka de mi is mar T va da xel m ZR va ne lo ba

3.1. aka de mi is umaR les mmar T ve lo biT or ga nos war mo ad gens aka de mi is wev r Ta _

mwig no bar Ta dar ba zi (kre ba);

3.2. mwig no bar Ta dar bazs xel m ZR va ne lobs _ dar ba zis Ta vi _ xel m ZR va ne li,

ro me lic:

– axor ci e lebs aka de mi is sa er To xel m ZR va ne lo bas;

– xel m ZR va ne lobs aka de mi is kon t ro lis ko mi si as, ro me lic akon t ro lebs

aka de mi is saq mi a no bas, wev r Ta mi Re ba/ ga ricx vas, qo neb riv da fi nan sur saq mi a no-

bas;

– xel m ZR va ne lobs dar ba zis sxdo mebs;

– war mar Tavs aka de mi is stra te gi ul xazs;

– an ga riS val debu lia mwig no bar Ta dar ba zis wi na Se;

3.3. mwig no bar Ta dar ba zis Tavs oTxi wlis va diT ir Cevs mwig no bar Ta dar ba zis

wev r Ta 4/5, Ria ken Wis y riT;

3.4. mwig no bar Ta dar ba zi ik ri be ba we li wad Si er Txel. rig ga re Se dar ba zis


mow ve vis uf le ba aqvs req to rats (gam ge o bas);

3.5. mwig no bar Ta dar ba zi uf le ba mo si li a, Tu mas es w re ba dar ba zis wev r Ta 2/3.

mwig no bar Ta dar ba zis ro me li me wev ris mi er sa pa tio mi ze ziT sxdo mis gac de nis

Sem Tx ve va Si, dar ba zi uf le ba mo si lia, ga ag r Zos sru luf le bi a ni fun q ci o ni re ba

ar ga mocxa de bu li wev ris wi nas war ar se bu li sity vi e ri an we ri lo bi Ti Tan x mo bis

safuZvelze;

3.6. mwig no bar Ta dar ba zis sxdo ma ze ga dawy ve ti le ba mi i Re ba dar ba zis mo na wi-

le Ta xma Ta um rav le so biT. ga mo nak li sia wes de ba Si cvli le be bi sa da da ma te be bis

Se ta nis, aka de mi is re or ga ni za ci is an lik vi da ci is Se sa xeb ga dawy ve ti le be bi. isi-

ni Se iZ le ba mi Re bul iq nes dar ba zis wev r Ta 4/5-is mi er;

3.7. mwig no bar Ta dar ba zis wev re bi sar geb lo ben Ta na ba ri uf le be biT;

3.8. mwig no bar Ta dar ba zi:

– am t ki cebs aka de mi is wes de bas, wes de ba Si Ses wo re beb sa da /an cvli le bebs,

ris Se sa xe bac da u yov neb liv ac no bebs ma re gis t ri re bel or ga no ebs; am t ki cebs

aka de mi is stra te gi ul da sa moq me do geg mas / p ro eq tebs, wli ur bi u jets;

– wa rad gens da ir Cevs dar ba zis wev r Ta gan req to rats;

– Se uZ lia va da ze ad re Se uwy vi tos uf le ba mo si le ba req to ra tis ne bis mi er

wevrs;

– am t ki cebs req to ra tis wev r Ta So ris ar Ce ul xel m ZR va nels (Tav m j do ma res

_ req tors);

– aqvs uf le ba mo iw vi os ro gorc dar ba zis, ise req to ra tis rig ga re Se sxdo ma;

– mwig no bar Ta dar ba zis wevrs aqvs uf le ba, ne bis mi er dros da to vos mwig no-

bar Ta dar ba zi sa ku Ta ri sur vi lis sa fuZ vel ze. amis Se sa xeb man we ri lo biT un da

ac no bos req to rats;

– aka de mi i dan wev ris was v lis Sem Tx ve va Si, mwig no bar Ta dar ba zi aka de mi is

wev re bis gan kon se su siT ir Cevs axal wevrs, 2 Tvis va da Si;

– ga ni xi lavs req to ra tis mi er ga ricxul wev r Ta sa Civ rebs da iRebs sa bo-

loo ga dawy ve ti le bebs;

– mwig no bar Ta dar bazs aqvs yve la do ne ze ini ci a ti ve bis war d ge nis uf le ba;

– mwig no bar Ta dar ba zi we li wad Si er Txel is mens an ga riSs req to ra tis xel-

m ZR va ne li sa da wev re bis gan Ca ta re bu li sa mu Sa o e bis Se sa xeb;

3.9. mwig no bar Ta dar ba zis sxdo mebs So ris aka de mi is mu Sa o bis ma ko or di ni re bel,

mmar T vel da ga dawy ve ti le bis mim Reb or ga nos war mo ad gens req to ra ti ( gam ge o ba);

3.10. req to ra ti Sed ge ba dar ba zis wev r Ta mi er xma Ta um rav le so biT ar Ce u li

wev re bis gan, ro mel Tac wa rad gens mwig no bar Ta dar ba zi;

3.11. req to ra tis sxdo me bi tar de ba req to ris moTxov niT;

3.12. req to ra ti:

– uz run vel yofs mwig n obar Ta dar ba zis ga dawy ve ti le ba Ta Ses ru le bas;

– wyvets aka de mi is fi li a le bis da ar se bis , a ka de mi a Si ga wev ri a ne bis, wev ro bi-

dan gas v lis an ga ricx vis Se sa xeb da wev re bis T vis sta tu sis Sec v lis sa kiTxebs;

– gan sazR v ravs sa wev ro ga da sa xa de bis ode no ba sa da ga dax dis we sebs;

– ad gens mwig no bar Ta dar ba zis Ca ta re bis zust Ta riRs da uz run vel yofs

mis or ga ni ze bas;

– ga ni xi lavs da am t ki cebs aka de mi is Su a le dur an ga ri Seb sa da mim di na re geg-

mebs;

– wyvets yve la sxva sa kiTxs, rom le bic war mo i So ba mwig no bar Ta dar ba zis

sxdo mebs So ris pe ri od Si da, rom le bic ope ra ti ul ga dawy ve tas mo iTxo ven;

3.13. req to ra tis wev r Ta ode no bas gan sazR v ravs mwig no bar Ta dar ba zi, aka de-


mi is miz ne bi dan da amo ca ne bi dan ga mom di na re. req to ra tis Ti To e u l wevrs aqvs

pa su xis m geb lo ba mis T vis min do bil kon k re tul sfe ro ze;

3.14. req to ra ti ga dawy ve ti le bebs Re bu lobs req to ra tis wev r Ta um rav le so-

bis Tan x mo biT;

3.15. req to rats xel m ZR va ne lobs Ta vm j do ma re ( req to ri), ro me lic xel m ZR va-

ne lobs aka de mi is yo vel dRi ur saq mi a no bas.

3.16. req tors ir Cevs req to ra ti sa ku Ta ri Se mad gen lo bi dan da am t ki cebs mwig-

no bar Ta dar ba zi xma Ta 4/5-iT. req to ris uf le ba mo si le ba ga ni sazR v re ba 4 wlis

va diT.

3.17. req to ra tis xel m ZR va ne li( req to ri):

– ko or di na ci as uwevs req to ra tis mu Sa o bas, iw vevs da uZR ve ba mis sxdo mebs;

– aka de mi is sa xe liT debs xel Sek ru le bebs, kon t raq tebs, awar mo ebs mo la pa-

ra ke bebs, xsnis da xu ravs an ga ri Sebs sa ban ko da we se bu le beb Si, xels awers sa ban-

ko da sxva sa xis do ku men ta ci as;

– gan kar gavs aka de mi is qo ne ba sa da sax s rebs req to ra tis Tan x mo biT;

3.18. req to ra tis xel m ZR va ne li, Ta vi si saq mi a no bis moTxov ne bis Se sa ba mi sad,

qmnis req to ra tis apa rats, rom lis sa Su a le bi Tac uz run vel yofs srul fa so va ni

ga dawy ve ti le bis mi Re bas da maT Sem d gom re a li ze bas;

3.19. req to ra tis apa ra tis Stats am t ki cebs req to ra ti;

3.20. req to ra tis wev ris daTxov na an va da ze ad re uf le ba -mo va le o be bis Sewy-

ve ta Se uZ lia mwig no bar Ta dar bazs.

3.21. aka de mi is mwig no bar Ta dar ba zis xel m ZR va ne li _ darbazis Tavi da aka de-

mi is req to ri war mo ad ge nen aka de mi as. maT me sa me pi reb Tan ur Ti er To ba Si, ro-

gorc qvey nis Sig niT, ise sazR var ga reT er T pi rov nu lad, er T ma ne Tis gan da mo u-

ki deb lad eni We baT war mo mad gen lo bi Ti uf le ba mo si le ba.

mux li 4wev r Ta uf le be bi da mo va le o be bi

4.1. aka de mi is, mwig no bar Ta dar ba zis wev ri Se iZ le ba iyos ne bis mi e ri _ 33 wels

miR we u li, sa mec ni e ro -a ka de mi u ri xa ris xis mqo ne da /an umaR le si sa su li e ro da

sa e ro moq me di da yo fi li fi zi ku ri pi ri, ro me lic aRi a rebs da icavs aka de mi is

wes de bas, iRebs mo na wi le o bas aka de mi is sa wes de bo miz ne bi sa da amo ca ne bis gan-

xor ci e le ba Si;

4.2. aka de mi is wevrs uf le ba aqvs:

- ar Ce ul iq nas aka de mi is req to ra tis Se mad gen lo ba Si;

- wa rad gi nos kan di da tu ra req to rat Si asar Ce vad;

- mo na wi le o ba mi i Ros or ga ni za ci is egi diT Ca ta re bul Ro nis Zi e beb Si;

- upi ra te si uf le biT isar geb los aka de mi is ma te ri a lu ri da sa in for ma cio

ba ziT;

– mi i Ros in for ma cia aka de mi is da mi si struq tu ru li qve da na yo fe bis saq mi-

a no bis Se sa xeb;

– da a ye nos sa kiTxi, wa rad gi nos wi na da de be bi da pro eq te bi;

4.3. aka de mi is wevrs uf le ba aqvs, ne ba yof lo biT ga vi des aka de mi is Se mad gen-

lo bi dan.

4.4. wev ris mi Re bis da wev ris sta tu sis cvli le bis sa kiTxs wyvets req to ra ti;

4.5. aka de mi is wev ri val de bu li a:

- da ic vas sa wes de bo moTxov ne bi;


- da ic vas Si na ga na we si;

- win aRud ges aka de mi is av to ri tetis Se lax vis yo vel g var mcde lo bas;

- uz run vel yos req to ra tis ga dawy ve ti le bis Ses ru le ba;

- ga da i xa dos ga wev ri a ne bis da sa wev ro ga da sa xa di, rom lis ode no ba sac gan-

sazR v ravs aka de mi is req to ra ti;

- Ta vi si saq mi a no biT ar da uS vas aka de mi is sa xe li sa da saq mi a no bis dis k re-

di ta ci a;

- ar ga am J Rav nos aka de mi is kon fi den ci a lu ri in for ma ci a;

4.6. aka de mi is saq mi a no ba Si mniS v ne lo va ni wvli lis Se ta nis T vis fi zi kur da

iuri di ul pi rebs, req to ra tis ga dawy ve ti le biT, rom elic un da dam t kic des

mwig no bar Ta dar ba zis mi er, Se iZ le ba mi e ni WoT:

– aka de mi is dar ba zis sa pa tio wev ris sta tu si;

– aka de mi is sa pa tio me gob ris sta tu si;

4.7. sa wes de bo moTxov ne bis dar R ve vis Sem Tx ve va Si, aka de mi is wev ri, req to ra-

tis ga dawy ve ti le biT, ga i ricxe ba aka de mi i dan . ga dawy ve ti le ba Se iZ le ba ga sa Civ-

r des aka de mi is wev r Ta _ mwig no bar Ta dar ba zis sxdo ma ze, rom lis ga dawy ve ti le-

bac sa bo lo o a.

mux li 5aka de mi is qo neb ri vi- fi nan su ri sa kiTxe bi da lik vi da ci a/ re or ga ni za cia

5.1. aka de mi is qone ba Se iZ le ba Sedge bo des:

_ uZ ra vi da moZ ra vi qo ne bi s, ma te ri a lu ri da ara ma te ri a lu ri aq ti ve bisa gan;

_ fu la di sax s re bi sa gan, ro me lic for mir de ba sa wev ro ga da sa xa de bi s, Se mo wi-

ru lo be bi s da gran te bi sa gan;

_ sa wes de bo miz ne bi dan ga mom di na re, moq me di ka non m deb lo biT ne ba dar Tu li

ara sa me war meo eko no mi ku ri saq mi a no bi dan mi Re bu li Se mo sav le bi sa gan, ro me lic

wev rebs So ris ga da na wi le bas ar eq vem de ba re ba da ga mo i ye ne ba sa wes de bo amo ca-

ne bis Se sas ru leb lad;

5.2. aka de mia sa xel m wi fo bi u jet Tan an ga riS s wo re bas ax dens moq me di ka non m-

deb lo bis Se sa ba mi sad;

5.3. ara sa me war meo (a ra ko mer ci u li) iuri di u li pi ris re or ga ni za cia xor ci-

el de ba sa qar T ve los ka non m deb lo biT dad ge ni li we siT;

5.4. ara sa me war meo (a ra ko mer ci u li) iuri di u li pi ris lik vi da cia xor ci el de-

ba miz nis miR we vis Se de gad, sis x lis sa mar T lis saq me ze ka no ni er Za la Si Se su li

sa sa mar T los ga mam tyu ne be li ga na Ce nis sa fuZ vel ze, ga kot re bi sas an sa qar T ve-

los sa mo qa la qo ko deq sis 381 mux lis Se sa ba mi sad;

5.5. lik vi da ci is dros un da das rul des mim di na re saq me e bi, dad gin des moTxov-

ne bi, dar Ce ni li qo ne ba ga mo i xa tos ful Si, dak ma yo fil d nen kre di to re bi da dar-

Ce ni li qo ne ba ga u na wil des uf le ba mo sil pi rebs;

5.6. dam fuZ ne bel Ta/ wev r Ta ga dawy ve ti le ba sa zo ga do e bis lik vi da ci is pro-

ce sis dawye bis Se sa xeb un da da re gis t rir des me war me Ta da ara sa me war meo (a ra-

ko mer ci u li) iuri di u li pi re bis re es t r Si. lik vi da ci is pro ce si dawye bu lad

iT v le ba mi si re gis t ra ci is mo men ti dan;

5.7. lik vi da ci is Se de gad dar Ce ni li qo ne bis mi Re ba ze uf le ba mo sil pi rebs

gan sazR v ra ven ara sa me war meo (a ra ko mer ci u li) iuri di u li pi ris dam fuZ neb le bi/

wev re bi. ara sa me war meo (a ra ko mer ci u li) iuri di u li pi ris lik vi da ci i sas qo ne bis

gas x vi se ba Se saZ le be li a, Tu:


a) gas x vi se ba xels uwyobs mis mi er da sa xu li miz ne bis gan xor ci e le bas;

b) em sa xu re ba saq vel moq me do miz nebs;

g) qo ne ba ga da e ce ma sxva ara sa me war meo (a ra ko mer ci ul) iuri di ul pirs.

5.8. ak r Za lu lia lik vi da ci is Se de gad dar Ce ni li qo ne bis ga na wi le ba ara sa me-

war meo (a ra ko mer ci u li) iuri di u li pi ris dam fuZ neb lebs, wev rebs, xel m ZR va ne-

lo bi sa da war mo mad gen lo bi Ti uf le ba mo si le bis mqo ne pi rebs So ris;

5.9. Tu ara sa me war meo (a ra ko mer ci u li) iuri di u li pi ris dam fuZ neb leb ma/ wev-

reb ma ar gan sazR v res lik vi da ci is Se de gad dar Ce ni li qo ne bis mi Re ba ze uf le ba-

mo si li pi ri, sa sa mar T lo ara sa me war meo (a ra ko mer ci u li) iuri di u li pi ris lik-

vi da ci is Se de gad dar Ce nil qo ne bas ga das cems, Se sa ba mi sad, erT an ram de ni me

ara sa me war meo (a ra ko mer ci ul) iuri di ul pirs, rom leb sac aqvT igi ve an msgav si

miz ne bi, ro go ric lik vi di re bul ara sa me war meo (a ra ko mer ci ul) iuri di ul pirs.

Tu ase Ti or ga ni za ci e bi ar ar se bobs, an Se uZ le be lia ase Ti or ga ni za ci e bis ga-

mov le na, ma Sin Se iZ le ba, mi Re bul iq nes ga dawy ve ti le ba am qo ne bis sa xel m wi fo-

saT vis ga da ce mis Se sa xeb. sa sa mar T lom qo ne ba Se iZ le ba ga a na wi los lik vi da ci is

pro ce sis dawye bis re gis t ra ci i dan 6 Tvis Sem deg;

5.10. lik vi da ci as axor ci e lebs xel m ZR va ne lo bis uf le ba mo si le bis mqo ne pi ri

(pi re bi) an ka no niT dad ge ni li we siT da niS nu li lik vi da to ri. lik vi da to ri pa-

suxs agebs, ro gorc xel m ZR va ne lo bi sa da war mo mad gen lo bi Ti uf le ba mo si le bis

mqo ne pi ri.

muxli 6daskvniTi debulebebi

6.1. winamdebare wesdeba (damfuZnebelTa/wevrTa SeTanxmeba) ZalaSi Sedis yve-

la damfuZneblis/wevris mier xelmoweris momentidan;

6.2. Tu am wesdebis (damfuZnebelTa/wevrTa SeTanxmebis) romelime debuleba

baTilad iqna cnobili, es gavlenas ar moaxdens wesdebis sxva debulebebis namd-

vilobaze;

6.3. am wesdebasa da saqarTvelos moqmed kanonmdeblobas Soris arsebuli Seu-

sabamobis SemTxvevaSi moqmedebs kanoni.

Wyondideli mitropoliti petre (caava)

iuridiul mecnierebTa doqtori, profesori malxaz baZaRua


wmin da gi or gi Wyon di de lis sa xe lo bis aka de mi is is to ri ul - li te ra tu rul naS rom ze `sa qar T ve lo da viT aR ma Se ne be lis

epo qa Si“ kon kur si2015 wlis 20 ian v ars „wmin da gi or gi Wyon di de lis sa xe lo bis“ aka de mi is req to-

ra tis mi er, sruliad saqartveloSi da mis farglebs gareT, ga mocxad da kon kur si

is to ri ul - li te ra tu rul naS rom ze „sa qar T ve lo da viT aR ma Se ne be lis epo qa Si“.

wminda giorgi Wyondidelis saxelobis akademiisreqtoratis 2015 wlis 20 ianvris sxdomis

oqmi #1

a. w. 20 ian vars ga i mar Ta wmin da gi or gi Wyon di de lis sa xe lo bis aka de mi is

req to ra tis sxdo ma. sxdo mas es w re bod nen req to ra tis wev re bi: aka de mi is mwig-

no bar Ta dar ba zis xel m ZR va ne li _ dar ba zis Ta vi, Wyon di dis epar qi is mit-

ro po li ti pet re (ca a va) da aka de mi is req to ri, pro fe so ri mal xaz ba Za Ru a.

dRis wes ri gi:

wmin da gi or gi Wyon di de lis sa xe lo bis aka de mi is is to ri ul - li te ra tu rul

naS rom ze „sa qar T ve lo da viT aR ma Se ne be lis epo qa Si“ kon kur sis Ca ta re bis Se sa xeb.

/ pro fe so ri mal xaz ba Za Rua /

pro fe sor ma mal xaz ba Za Ru am wa rad gi na kon kur sis Ca ta re bis de bu le ba, sa dac

mo ce mu li a: Cata re bis for ma ti da eta pe bi, ga mar j ve bu lis ga mov le nis da da jil-

do e bis we se bi, kon kur sis Ca ta re bis va de bi, sa kon taq to in for ma ci is mi Re bis we se bi.

req to ra tis wev r ma, me u fe pet rem mxa ri da u Wi ra war mod ge ni li kon kur sis Ca ta-

re bis de bu le bis pro eqts.

req to ra tis ga dawy ve ti le ba:

dam t kic des wmin da gi or gi Wyon di de lis sa xe lo bis aka de mi is is to ri ul - li-

te ra tu rul naS rom ze „sa qar T ve lo da viT aR ma Se neb lis epo qa Si“ kon kur sis de-

bu le ba, ro me lic oqms Tan er T vis.

aka de mi is req to ri, pro fe so ri mal xaz ba Za Rua


wminda giorgi Wyondidelis saxelobis akademiis istoriul-literaturul naSromze

`saqarTvelo daviT aRmaSeneblis epoqaSi“ _ konkursis debuleba

wminda giorgi Wyondidelis saxelobis akademiis wesdebis Tanaxmad, cxaddeba

konkursi istoriul-literaturul naSromze _ `saqarTvelo daviT aRmaSeneb-

lis epoqaSi“, romelic Catardeba oTx sakonkurso jgufSi:

1. sajaro da kerZo skolebis meaTe-meTormete klasis moswavleebi;

2. umaRlesi saswavleblebis samive safexuris (bakalavriati, magistratura,

doqtorantura) studentebi;

3. umaRlesi saswavleblebis da samecniero-kvleviTi dawesebulebebis peda-

gogebi da mecnier-TanamSromlebi;

4. sxva dainteresebuli pirebi.

konkursis pirveli etapi:

SesarCevi turi pirveli, meore, mesame sakonkurso jgufebisaTvis Catardeba

saswavlo, samecniero-kvleviT dawesebulebebSi recenziis misaRebad. dadebiTad

recenzirebuli naSromi waredgineba akademias. meoTxe sakonkurso jgufi, naS-

roms waradgens uSualod akademiaSi.

TiToeulma konkursantma naSromi unda moamzados individualurad da wer-

ilobiT waradginos damowmebul recenziasTan erTad qarTul enaze, qvemoT

miTiTebul sakontaqto misamarTze. rogorc eleqtronuli fostis, aseve „saqa-

rTvelos fostis“ saSualebiT: moswavleebma _ 8-10-mde gverdi; studentebma,

pedagogebma, mecnier-TanamSromlebma da sxva dainteresebulma pirebma _ 12-15-

mde gverdi.

konkursis meore etapi:

daskvniTi turi Catardeba wminda giorgi Wyondidelis saxelobis akademiaSi.

akademiis sakonkurso komisia SearCevs oTxive sakonkurso jgufSi gamarjvebu-

lebs.

gamarjvebulis gamovlena:

• konkursis monawileTa naSromebis Sefasebas axdens sakonkurso komisia,

romlis Semadgenlobas amtkicebs akademiis reqtorati.

• oTxive sakonkurso jgufSi gamovlindebian gamarjvebuli konkursan-

tebi. garda amisa, dasaxeldebian specialur nominaciebSi gamarjvebulebi,

nominaciebs daadgens sakonkurso komisia, warmodgenili naSromebidan gamom-

dinare;

• gamarjvebulTa dasajildoeblad akademia da mxardamWeri organizaciebi

aweseben jildoebs: diplomebs da fulad premiebs;

• konkursSi gamarjvebuli naSromebi akademiis mier gamoqveyndeba calke

krebulad;


dajildoeba

sakonkurso jgufebis mixedviT gamarjvebuli konkursantebi dajildovdebi-

an akademiis diplomiT da fuladi premiiT:

_ pirvel sakonkurso jgufSi gamarjvebuli diplomiT da 300 (samasi) lariT;

_ meore sakonkurso jgufSi gamarjvebuli diplomiT da 600 (eqvsasi) lariT;

_ mesame sakonkurso jgufSi gamarjvebuli diplomiT da 900 (cxraasi) lariT;

_ meoTxe sakonkurso jgufSi gamarjvebuli diplomiT da 600 (eqvsasi) lariT;

_ specialur nominaciebSi gamarjvebulebi diplomebiT da specialuri pri-

zebiT.

konkursis Catarebis vadebi:

konkursi gamocxaddeba 2015 wlis 9 Tebervals.

konkursis pirveli etapi _ SesarCevi turi Catardeba 2015 wlis 9 Tebervli-

dan 12 maisamde.

konkursis meore etapi _ daskvniTi turi Catardeba 2015 wlis 12 maisidan 1

seqtembramde.

samecniero konferencia da gamarjvebulTa dajildoeba Catardeba 2015 wlis

24 seqtembers qalaq martvilSi.

naSromTa krebuli gamoicema 2015 wlis 24 seqtembers.

sakontaqto misamarTi:


misamarTi:

Tbilisi,0186, sandro eulis quCa N3;

el. fosta: [email protected]

akademiis reqtorati


wminda giorgi Wyondidelis saxelobis akademiisreqtoratis 2015 wlis, 18 Tebervali sxdomis

oqmi #2

a.w. 18 Te ber vals, ga i mar Ta wmin da gi or gi Wyon di de lis sa xe lo bis aka de mi is

req to ra tis sxdo ma, ro mel sac es w re bod nen req to ra tis wev re bi:

aka de mi is mwig no bar Ta dar ba zis Ta vi, Wyon di de li mit ro po li ti pet re (ca a va)

aka de mi is req to ri, pro fe so ri mal xaz ba Za Rua.

dRis wes ri gi:

sa kiTxe bi:

1. wmin da gi or gi Wyon di de lis sa xe lo bis aka de mi is is to ri ul - li te ra tu rul

naS rom ze _ „saqarTvelo da viT aR ma Se neb lis epo qa Si“ kon kur sis Ca ta re bis pir-

ve li eta pis Se sar Ce vi tu ris va dis gag r Ze le bis Se sa xeb;

2. sa kon kur so ko mi si is Se mad gen lo bis Se sa xeb.

mom x se ne be li pro fe so ri mal xaz ba Za Rua.

pro fe sor ma mal xaz ba Za Ru am wa rad gi na:

1. wi na da de ba kon kur sis Ca ta re bis pir ve li eta pis Se sar Ce vi tu ris Ca ta re bis

va dis a.w. 1 iv ni sam de gag r Ze le bis Se sa xeb;

2. kon sul ta ci e bis sa fuZ vel ze sa kon kur so ko mi si is Se mad genlo ba:

ko mi si is Tav mj do ma re, ko mi si is wev re bi da ko mi si is mdi va ni.

Wyon di del ma mit ro po lit ma pet rem mxa ri da u Wi ra war mod ge nil wi na da de-

bebs.

req to ra tis ga dawy ve ti le ba:

1. wmin da gi or gi Wyon di de lis sa xe lo bis aka de mi is is to ri ul - li te ra tu rul

naS rom ze „saqarTvelo da viT aR ma Se neb lis epo qa Si“ kon kur sis pir ve li eta pis

Se sar Ce vi tu ris Ca ta re bis va da gag r Zel des a.w. 1 iv ni sam de.

2. a. istoriis mecnierebaTa doqtors, man g lel mit ro po lit ana ni as (jafariZe)

eTxo va da dam t kic da aka de mi is is to ri ul - li te ra tu rul naS rom ze „saqarTvelo

da viT aR ma Se neb lis epo qa Si“ sa kon kur so ko mi si is Tav m j do ma red;

b. sa kon kur so ko mi si is wev ro ba eTxo va da dam t kic da Sem de gi Se mad gen lo biT:

mRvdel -mo na zo ni an d ria (sa ri a);

de ka no zi zu rab cxov re ba Ze;

de ka no zi kon s tan ti ne ka Wa ra va;

fi lo lo gi i sa da RvTis mety ve le bis doq to ri, de ka no zi mi qa el gal da va;

is to ri is doq to ri ser go var do sa ni Ze;

is to ri is doq to ri bu ba ku da va;

is to ri is doq to ri gi or gi ka lan dia;

so ci a lur mec ni e re ba Ta doq to ri pa a ta nac v liS vi li;

is to ri is doq to ri zu rab pa pas ki ri;

is to ri is doq to ri je mal ga ma xa ri a;

fi lo lo gi is doq to ri iva ne amir xa naS vi li;

fi lo lo gi is doq to ri an d ro bu a Ci Ze;


li te ra to ri uCa Se ra za daS vi li;

li te ra to ri za ur ka lan di a;

is to ri ko si ma na na Se yi la Ze.

g. ko mi si is mdiv no ba eTxo va da dam t kic da Ta mar ar Cu a Ze.

akademiis darbazis Tavi, Wyondideli mitropoliti petre (caava)

akademiis reqtori, profesori malxaz baZaRua


`saqarTvelo daviT aRmaSeneblis epoqaSi“ konkursis Sedegebi

2015 wlis, 23 seqtembers Wyondideli mitropoliti petres locva-kurTxeviT,

„wm. giorgi Wyondidelis saxelobis akademiam“ konkursSi „saqarTvelo daviT

aRmaSeneblis epoqaSi“gamarjvebulebi daajildova. dajildoebis ceremonialSi

monawileobdnen: sasuliero pirebi, cnobili mecnierebi, istorikosebi, litera-

torebi, ansambli „moZaxili“, kvarteti „hangebi“, `Teatraluri kvarteti“ da

musikosi daviT arCvaZe. RonisZiebis mxardamWerebi: saqarTvelos ganaTlebisa da

mecnierebis saministro, saqarTvelos saxelmwifo ministris aparati diasporis

sakiTxebSi, sapatriarqos televizia `erTsulovneba”, paata burWulaZis saerTa-

Soriso fondi `iavnana”, saerTaSoriso fondi `memkvidreoba”, `ganaTlebis sax-

li”, sainformacio-analitikuri mediaportali „kvira.ge“ da radio `fortuna”.

konkursi Catarda saqarTvelos masStabiT da moicva ori etapi. daskvniT tur-

Si gavida 157 monawile. konkursis debulebis Tanaxmad, sakonkurso komisiis Se-

fasebiT:

a) pirvel sakonkurso jgufSi sajaro da kerZo skolebis meaTe-meTormete

klasis moswavleebs Soris gamovlinda 3 (sami) gamarjvebuli, romlebic dajil-

dovdnen diplomiTa da 300 (samasi) lariT:

qalaqi senaki #7 sajaro skolis me-11 klasis moswavle _ ilia qvarcxava;

recenzenti istoriis pedagogi lamara gegenava;

Tema: „saqarTvelo daviT aRmaSeneblis epoqaSi“.

q. Tbilisis ssip. 115-e sajaro skolis me-11 klasis moswavle _ malxaz arabuli

recenzenti istoriis pedagogi sofio TulaZe;

Tema _ „saqarTvelo daviT aRmaSeneblis dros“.

ninowmindis raionis sofel eStis pirveli sajaro skolis me-11 klasis mo-

swavle saTik iaJiani;

recenzenti qarTuli enis pedagogi bernik hovsefiani;

Tema „daviT aRmaSenebeli“.

b) meore sakonkurso jgufSi gamovlinda 2 gamarjvebuli, romlebic dajil-

dovdnen diplomiTa da 600 (eqvsasi) lariT:

daviT aRmaSenebelis saxelobis universitetis mediis skolis IVkursis stu-

denti lia TediaSvili;

recenzenti profesori giorgi kalandia;

Tema „daviT aRmaSenebeli Tanamedrove xatweraSi“.

korneli kekeliZis saxelobis saqarTvelos xelnawerTa erovnuli centris

gamofenisa da ganaTlebis departamentis mecnier-TanamSromeli, ivane javaxiSvi-

lis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis humanitaruli mecnierebaTa

fakultetis doqtoranti nikoloz JRenti.

recenzetebi:


ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteteis asocire-

buli profesori, istoriis doqtori giorgi oTxmezuri da korneli kekeliZis

saxelobis saqarTvelos xelnawerTa erovnuli centris wyaroTmcodneobisa da

diplomatikis departamentis xelmZRvaneli mzia surgulaZe.

Tema „ mefe daviT IV-is (1089-1125 ww.) „aRmaSeneblad“ moxseniebis pirveli

oficialuri precedentebi“.

g) meoTxe sakonkurso jgufSi gamovlinda 1 gamarjvebuli, romelic dajil-

dovda diplomiTa da 600 (eqvsasi) lariT:

yvarlis raionis sof. eniselSi mcxovrebi 86 wlis istorikosi aleqsandre

gigiaSvili;

Tema „saqarTvelo daviT aRmaSeneblis epoqaSi“.

d) mesame sakonkurso jgufSi gamarjvebuli ar gamovlinda.

kon kur sis yve la mo na wi le da ga mar j ve bu li Te mis re cen ze nte bi, war mom d ge ni

or ga ni za ci e bi da kon kur sis mxar dam We re bi da jil dov dnen si ge lebiTa da sim-

bo lu ri sa Cu qrebiT. jil do e bi ga das ces wmin da gi or gi Wyon di de lis aka de mi is

darbazis Tav ma, Wyon di del ma mit ro po lit ma pet rem (ca a va), sa kon kur so ko mi si-

is Tav mj do ma rem, is to ri is mec ni e re ba Ta doq tor ma, pro fe sor ma _ man g lel ma

mit ro po lit ma ana ni am (ja fa ri Ze), sa qar T ve los sa pat ri ar qos wmin da me fe da viT

aR ma Se neb lis sax. ga naT le bis cen t ris Tav m j do ma rem _ rus Ta vis epar qi is mit-

ro po lit ma ioanem (gam re ke li), wmin da gi or gi Wyon di de lis aka de mi is req tor ma,

iuridiul mecnierebaTa doqtorma, pro fe sor ma mal xaz ba Za Ru am; sa kon kur so

ko mi si is wev reb ma: so ci a lur mec ni e re ba Ta doq tor ma, pro fe sor ma pa a ta nac v-

liS vil ma , is to ri is mec ni e re ba Ta doq tor ma, pro fe sor ma je mal ga ma xa ri am, is-

to ri is mec ni e re ba Ta doq tor ma, pro fe sor ma zu rab pa pas kir ma.


1089 wlis zafxu lis Tbi -

li dRe id ga. wvi ma Tqa Sa niT

mo di o da. ga zu zu li xe e bi ze -

na qa ris Se mo ber vi sa gan od nav

ir xe o da. Sors ca mo kar wy lu -

li yo. ta la xi an qu Ceb Si, aqa

-iq mo fe nil sax leb Si, Wra qis

mkrTa li Su qi in Te bo da. gan -

wi ru li xmiT qa lis ki vil ze

uam ra vi xal xi ga mo su li yo.

maT T vis ucxo ar iyo so fel Si Tur q

- sel Cu ke bis Se moW ra. isi ni ar bev d nen

da awi o keb d nen mTel so fels. qar T vel

xalxs mos ve ne ba da e kar ga. 1088 wels,

ma nam de ga u go nar ma mi wis Z v ram aR d go -

mis wi na dRes, mi wa Si Ca i ta na kul tu -

ris xel Tuq m ne li Zeg le bi, taZ re bi,

mi wam Ca Zi ra uZ li e re si ci xe -si mag rec

ki. er Ti we li me or de bo da es sa Si ne le -

ba, bne liT mo cu li di di Tur qo ba ki,

Tor me ti we li mos ve ne bas ar aZ lev da

qar T ve lebs. anad gu reb d nen qar T ve le -

bis mra val sa u ku no va ni of lis wvi miT

fes v Cad g mul mad li an ve lebs, ba Rebs,

ve na xebs, bos t nebs. mtri sa gan Se viw ro -

e bul, ba ri dan mTa Si ga xiz nul qar T ve -

lebs sa ku Ta ri Tbi li ke ra enat re bo da.

did eris Tav Ta ga u tan lo ba, Si na ga ni

qiS pi da mtro ba Zirs uTx ri da sa qar -

T ve los er Ti a no bas. Si SiT cxov rob -

d nen qar T ve le bi. aseT dros ga a qa nes

da viT IV qu Ta iss, ra Ta mis T vis sa qar -

T ve los um Zi me si gvir g vi ni da ed gaT. is

iyo dam Tav r da bag ra tis ta Zar Si da -

vi Tis me fed kur Txe va. mo ze i me xal x -

ma gri ga li viT Se moW ri li cu di am ba vi

ga i go: Tur q - sel Cu kebs mo ri gi so fe li

auwi o ke bi aT! Teq v s me ti wlis ymaw vils

wye na bav S vu ri crem liT un da ga ne qar -

ve bi na, mag ram da viTs xel m wi fis tax ti

da gvir g vi ni uk r Za lav da Ta vi -

su fa li ymaw vi lis gul wr fel

ti ril sac, si cil - kis kis sac da

sa TuT grZno ba sac. asec mox -

da, man uari Tqva gulwrfel

siy va rul ze da qvey nis po -

li ti ku ri ne bis ga mo, co lad

Seir To os Ta me fis asu li gu -

ran dux ti.

Wa buk me fes gul Si un da Ca -

ek la wye na da Ses d go mo da ga ox re bu li

qvey nis pat ro no bas.

Tur q -sel Cu ke bi saT vis sa qar T ve lo -

Si Ta vi su fa li moq me de bis sa Su a le ba

da viTs ar un da mi e ca. pe ri o du lad,

ma Ti Ta re Sis dro dad ro alag m va sak -

ma ri si ar iyo, isi ni sa mu da mod un da

gan dev ni liy v nen sa qar T ve los te ri to -

ri i dan. ami saT vis sam xed ro Za lis re -

or ga ni za cia iyo sa Wi ro. me fem wvril

da sa Su a lo az na ur Ta gan Ca mo a ya li ba

kar gad gaw v r T ni li, san do Wa buk - ra in -

d Ta raz me bi. sam xed ro Zli e re ba ze ara

mar to Tur q T - sel Cuk Ta gan dev na, ara -

med sa qar T ve los Zli e re bac iyo da mo -

ki de bu li.

fe o da lur sa qar T ve lo Si uZ li e -

res fe o dal Ta na xev rad da mo u ki de bel

did g va ro van az na ur Ta ur Co bas bo lo

ar uCan da. mTels sa qar T ve los ax sov da

baR vaS Ta sag va re u los Ra la ti _ bag -

rat IV-s rom ga uS ro sis x li. mxo lod

da viT ma Ses Z lo sa qar T ve lo dan baR -

vaS Ta STa mo mav lis _ li pa ri tis ga Ze -

ve ba; xo lo mi si Svi lis ra tis gar dac -

va le biT das rul da ma Ti sag va re u los

ar se bo bac. rac Se e xe ba me am bo xe Za gan

abu le Tis Zes da mis Zmas, mo dis toss,

mRvdel m Ta va re pis ko poss _ am uZ li e res

fe o dal Ta da mar cxe biT me fem did g va -

konkursSi gamarjvebuli naSromebi

ilia qvarcxava

`saqarTvelo daviT aRmaSeneblis epoqaSi~


ro van az na u rebs ur Co bis yo vel g va ri

sur vi li da u kar ga. mi sa xe di iyo ek le -

si ac. ma Ra li sa ek le sio Ta nam de bo bis

da ka ve bi saT vis ga dam wy ve ti mniS v ne lo -

ba un da mis ce mo da pi rad Rir se bas, Wku -

as da go ne bas da ara _ gva ri-S vi lo bas.

1104 wels mow ve ul ma ru i si sa da

ur b ni sis sa ek le sio kre bam ga dawy vi ta

uRi r si mRvdel - m Tav re bis ga da ye ne bis

sa kiTxi, maT ad gil ze Rir se u li pi re bi

da i niS na. amis sa u ke Te so ma ga li Ti iyo

ub ra lo be ris _ gi or gi Wyon di de lis

qvey nis sa Ta ve Si moq ce va. igi gax da me -

fis umaR le si mo xe lec da di di sa su li -

e ro Ta nam de bo bis pi ric. mis da u kiTxa -

vad qvey nis mar T va- gam ge o ba Si ara fe ri

keT de bo da. me fis `ma mad da va zi rad”

wo de bu li gi or gi ara mar to uer T gu -

le si me go ba ri da aR m z r de li iyo da vi -

Tis, ara med _ mrCe ve lic. `msto var Ta”

Zli e ri apa ra tis Se mo Re biT wes ri gi sa

da we si e re bis dac va ka no nad iq ca. da -

vi Tis re for miT amir s pa sa lars qvey nis

sxvad as x va na wi li dan un da ga mo ey va -

na laS qa ri. me fis re for meb ma qvey nis

mmar T ve lo ba mo a wes ri ga da sa ek le so

sfe ro Sic ga dam wy ve ti ro li iTa ma Sa.

es Ro nis Zi e be bi mniS v ne lo va ni iyo sa -

qar T ve los Zli e re bi sa da mi si brZo li -

su na ri a no bis amaR le bi saT vis.

qve ya nas ga re da nac kar gi am ba vi mos -

di o da. sel Cuk Ta di di sul Ta ni ma liq

Sa hi gar dac v li li yo, isi ni Za la uf -

le bi saT vis brZo la Si er T ma neTs da pi -

ris pi re bod nen da im pe ria mra val ur -

Ti er T mo qiS pe po li ti kur er Te u lad

daS li li yo. ase ve ma Ti yu radRe ba da -

sav le Ti dan dawye bu li ev ro pe li jva -

ros ne bis laS q ro bi sa ken un da yo fi li yo

mi mar Tu li. Tur qe bi sa qar T ve los T vis

ver mo ic lid nen. sa er Ta So ri so as par -

ez ze ase Ti xel say re li mo men ti xe li -

dan ar un da ga eS va sa qar T ve los tax -

tis me sa Wes. mrCe ve li da aR m z r de lic

sa qe ba ri hyav da. gi or gi Wyon di de lis

brZnu li rCe va _ ar se bu li xel say re li

mdgo ma re o bis ga mo ye ne ba Tan x ved ra Si

mo di o da me fes Tan. ga dawy ve ti le ba mi -

Re bu li iyo. qve ya na Tur q - sel Cu ke bi sa -

gan un da ga Ta vi suf le bu li yo. am fiq -

re biT dam Zi me bu li Wa bu ki me fe sof lis

Su ka ze, aki a fe bul mkrTal Suq ze, mci -

re mxleb le biT mo a gel veb da raSs. mi si

vaJ ka cu ri aR na go bis wya lo biT aS ka rad

ga mo ar Cev diT udi de si Za li sa da Se -

saZ leb lo bis pi rov ne bas, rom lis T vi -

sac mTa va ri da u mor Ci le bel Ta vad Ta

TviT ne bo bis alag m va, Tu rq - sel Cuk Ta

gan dev na da er Ti a ni sa qar T ve los Zli -

e re ba iyo. am fiq reb Si gar Tu li ij -

da da vi Ti Ta vis cxen ze, ara vin ico da

gzad mi ma va li me fis Se sa xeb, uec rad

sax lis WiS kar Tan Seg ro vi li xal xis

ka maTs moh k ra yu ri. er Ti, ro me lic

sxveb Tan SedarebiT xan daz mu li Can da,

xma maR la am bo da: _ `ri si gam ke Te be lia

eg ymaw vi li? is ga mo as wo rebs sa qar -

T ve lo Si dat ri a le bul ube du re bas?

mas jer ki dev pir Si rZe ar SeS ro bi-

a. me o re gi or gi II-is saq mi a no bas uni a -

Tos uwo deb da, me sa mec _ me fe gi or gis

ajameT Si ga na var de basa da na di ro ba Si

ga ta re bul gan cx ro ba -udar de lo ba -

Si ada na Sa u leb da. me oTxe ki imeds Wa -

buk me fe ze am ya reb da. da vi Ti mih q ro da

Ta vi si ama liT, ukan to veb da mo ka ma Te

ada mi an Ta jgufs. `ri si gam ke Te be li a?~

es sity ve bi lax va ri viT eso bo da gul -

Si da, rac uf ro mtkiv ne u li xde bo da,

miT aC qa reb da Ta vis raSs, ra Ta cxe nis

floq ve bis xma urs da e fa ra is sity ve -

bi, ro me lic lan di viT mih y ve bo da ukan.

me fe xalxs ux mob da, did go ram de di di

gza hqon da ga sav le li. jer er wux Tan

brZo la un da ewar mo e bi na, ra Ta ka xe Ti

ga Ta vi suf le bu li yo mZi me tvir Ti sa -

gan, me re sam S vil de, Zer na un da aeRo,

Sem deg Tri a leT Tan un da da e mar cxe bi -

na Tur q Ta laS qa ri da rus Ta vi aeRo.

ta o- k lar je Ti ime dis Tva liT Seh yu -

reb da da viTs. aq Tur qe bis da mar cxe ba

mniS v ne lo va ni iyo sa qar T ve lo saT vis.

ara nak leb mniS v ne lo va ni iyo gi Si sa da

qa la go ris aRe ba. rax nis pi ras Tur q -


Ta da mar cxe bam ki dev ufro ga am x ne va

qar T ve le bi da is lo re sa da aga ra nis

aRe biT dag vir g vin da. Tur q - sel Cu keb -

ma bo to ra nas Ta nac mar cxi ga ni ca des.

Sir va nis qa laq ya ba lis aRe ba Sir va ni dan

Tur qe bis gan w men das niS nav da. amas moh y -

va Turq- sel Cu ke bis da mar cxe ba aSor ni as -

Tan. Tur q - sel Cu ke bi sev gu las Tan da xu -

nan Ta nac sas ti kad ga nad gur d nen. bo lo

brZo la da viT ma 1121 wlis iv nis Si bar da -

vis aRe biT da am Tav ra. pir ve li brZo la,

ro me lic er wux Si mox da, gan Zis aTa ba gis

da ma Ti dam x ma re mo Ra la te qar T ve li fe -

o da le bis wi na aR m deg, dam Tav r da imiT,

rom ka xeT - he re Ti sa bo lo od iq na Se mo -

er Te bu li xo lo Tur q - sel Cu kebs xar kis

mi ce ma ze uari eT q vaT. swo red er wu xis

brZo li dan dab ru ne bul me fes ubis kal -

Te bi sis x liT hqon da sav se. yve las ego na

me fe mZi med iyo daW ri li, mag ram ubi dan

Tqa Sa niT gad moR v ri li sis x li mtris iyo,

ro me lic xmal Tak ve Te bis dros da viTs

sa xe lu ri dan Ses v lo da. mtris daR v ril

sis x l zec na nob da me fe.

co ta xniT amo i sun T qa sa qar T ve lom.

mzis mo ki a fe Suq ze ga moC n da gle x-ka -

cis na a ma ga ri. ube do bis Jams ba ri dan

mTa Si ga xiz nu li mo sax le o ba nel - ne la

ub run de bo da mo nat re bul ke ri as. eko -

no mi kam aRor Zi ne ba iwyo. ma rad crem -

li a ni de dis Tva leb Si ime di sa da si -

xa ru lis na per w ka li Ca i sa xa. Se ic va la

sa zo ga do e bis az ric da me fe da viTs

ime diT Seh yu reb d nen, ma Sin ara vin fiq -

rob da ima ze, sa qar T ve los Tu ra gan -

sac dels um za deb da le gen da ru li did -

go ri. bar da vis brZo li dan sul ra Rac

Tve na xe va ri iyo ga su li, rom Tur q -

sel Cu kebs cod viT dam Zi me bu li su li

aufo ri aq daT. isi ni grZnob d nen mo ax -

lo e bul saf r Txes da mus lim Ta sam ya -

ros er Ti a nad sa qar T ve los wi na aR m deg

brZo li sa ken mo u wo deb d nen. max lo be li

aR mo sav le Tis mah ma di a nu ri qvey ne bi dan

er Ti an laS qars jva ros nul brZo leb Si

naw r To bi sar da li baR da dis gam ge be li

nejm al - din il - Ra zi mo uZRo da 300000

me o mars. is fiq rob da, `tyis me fes” ad -

vi lad da a mar cxeb da. me re aivan ze da a -

bam da. mTe li qvey nis oq ros sa fa su rad

ar ga yid da, pi ra dad mi si tyve iq ne bo da

da leq sebs wa u kiTxav da.

mte ri qar T l Si man g lis - T ri a le Tis

gziT Se mo vi da. man g lis sa da did gor -

Si da ba nak da. da viT ma gan ga Sis za re -

bi Se moh k ra. sa qar T ve lo Si qud ze ka ci

ga mo vi da. niC bi sis xe viT 55000 qar T ve -

li me o ma ri mi u ax lov da did gors, mi u -

xe da vad qar T vel me o mar Ta sim ci ri sa,

qar T ve le obs er Txe lac ar ug r Z v ni aT

arc me om ris nak le bo ba, arc da ne be ba.

maT er Ti mi za ni amoZ ra veb daT _ an sik -

v di li, an ga mar j ve ba! gan sac de lis Jams

mdga ri qar T ve le bi ase da moZR v ra me fe

da viT ma: `e ha, me o mar no, qris te sa no, Tu

RvTis sju lis da sa ca vad Tav da de biT

vib r Zo lebT, ara Tu eS ma kis uricxv mim -

de varT, ara med eS mak sac ad vi lad da va -

mar cxebT... Zli er RmerTs aRuT q vamT,

rom brZo lis vel ze da vi xo ce biT da ar

ga viq ce viT! ico deT, xe o ba Ca xer gi li a...

mo ax lo e bul mters mtki ce gu liT, da -

un dob lad Se vu ti oT!” did go ris omi

im de nad mniS v ne lo va ni iyo sa qar T ve lo -

saT vis, rom da viT ma sam xed ro Tav gan -

wir vis sas tik Ro nis Zi e bas mi mar Ta, man

ukan da sa xe vi gze bi Ca u xer ga sa qar T ve -

los laS qars, da vi Tis mo wo de bis pa su xi

iyo qar T ve li me om re bis Tav da de ba da

mra val ricxo va ni mtris sam sa aT Si da -

mar cxe ba. `mos r na sa xe lo van ni igi meb -

r Zo li ara be Ti sa ni, rom li Ta aRiv s nes

vel ni, mTa ni da Re le ni mZo re bi Ta”.

da vi Tis Wkvi a nur ma mo xer xe bu lo -

bam, mo fiq re bul ma stra te gi am da 200

me om ris ga be dul ma ma ma co bam, da ab nia

mte ri, ro me lic ve ra so des war mo id -

gen da ase Ta mamad mtris 300 000-i an ba -

nak Si Ses v las da xmal Tak ve Te bas. Sok Si

Ca var dnen Tur q - sel Cu ke bi da pa ni kam

mo ic va mTe li ba na ki, ra mac ukan da xe -

vis sas w ra fo po zi cia ga na xor ci e le bi -

na. im de nad swra fad da iwyes ukan da -

xe va, rom wi na -u ka nas po zi ci ebs Ta vad


anad gu reb d nen er T ma ne Tis ga da Tel -

viT. did gor ze brwyin va le ga mar j ve bas

`Zle vai sak vir ve li” uwo des. daW ri li

il Ra zi ram de ni me sar dal Tan da oci -

o de mxe dar Tan er Tad Zlivs ga da ur Ca

sik v dils. mar Ta lia, brZo la Si qar T -

ve le bic da i Rup nen, mag ram did go ris

brZo lis is to ria im de nad mniS v ne lo -

va ni a, im de nad ama Rel ve be li a, rom maT

vaJ ka co bas ara so des da i viwyebs qar T -

ve li xal xi.

ga mar j ve bu lebs did go ris ve li dan

moh qon daT sul T nis dro Se bi, moh yav -

daT Ta vad da mar cxe bu li sul T ne bi, mo -

laS q re e bi uax lov de bod nen im ad gils,

sa i da nac brZo la da iwyes. gzad mo ma -

val me fis cxens fe xeb Si Ca u var da uc -

no bi, ro me lic Tav gan wir viT iTxov da

me fes Tan Sex ved ras, mag ram ar uS veb d -

nen, mis da nax va ze me fes si a ma yis da mo -

va le o bis mox dis di di grZno ba da e uf -

la, mxleb lebs gan ze gan d go ma ub r Za na

da yu radRe biT mo us mi na, me fe is men da

dar cx ve ni li gle xis si na nu liT naT q vam

sity vebs:

`bo diSs mo gix di, me fev ba to no,

pa ti e bas gTxov Cems saq ci el ze,

da, Tu odes me sev dam Se mipy ro,

Ce mi dar di da Ce mi fiq re bi

sa qar T ve lo a, me fev ba to no!”

da viT ma ad vi lad Se ic no mo ka ma Te

glex Ta So ris is, rom lis sity veb mac

erT dros gu li at ki na me fes da su li

aufo ri a qa.

am Ja mad me fis ra Si ne la mo di o da da

arc me fes uc dia gle xis sity ve bi aC qa -

re bu li cxe nis floq ve bis xma u riT ga -

da e fa ra. ukan rCe bo da uam ra vi xal xis

xe sa viT aR mar Tu li xe le bi, ro me lic

me fes Tan mo ax lo e bas ver be dav da. isi -

ni Se uwy vet liv iZa xod nen: `dReg r Ze li

iyos me fe da vi Ti!” me fes ki dam S vi de bis

arc sur vi li hqon da da arc dro.

na o mar, daR lil - da qan cul me fe sa da

mis ama las Zli er mo Si e bo da. gzad mo -

mav leb ma na xes, sax lis WiS ka ri Ria iyo.

sax le ul ni vi Ra cis mo lo din Si iy v nen.

mo laS q re e bis da nax vis Ta na ve Se sa xved -

rad ga mo qan d nen da sa Ti Ta od da uwyes

Tva li e re ba, TiT qos vi Ra cas elod nen

da mas eZeb d nen. yve la ze me tad pa ta ra

bi Wi ver ma lav da cno bis moy va re o bas:

- ma ma sad aris? _ mo cim ci me Tva -

le biT kiTxu lob da pa ta ra be qa da da -

u ma ta.

- ma ma le va ni me fe da viTs gah y va

brZo la Si.

- miTx ra, ma le dav b run de bi da we -

ra- kiTx vas gas wav li o.

me fe mix v da, ro mel meb r Zol zec iyo

sa u ba ri, maT er T ma neTs ga da xe des da

Tva le biT aniS nes saT q me li, bi Wis ma ma

ram de ni me sa a Tis win did go ris vel ze

gmi ru lad da Ru pu li yo. amis Se sa xeb

biWs ara fe ri ar un da scod no da.

da viT ma xur ji ni dan wig ni amo i Ro da

biWs ga u wo da. ama so ba Si oja xis di a sax -

li sic ga mo vi da da stum re bi Sin mi i pa -

ti Ja. bi Wis saq ci el ma stum rebs Sim Si li

da a viwya, Ti To Wi qiT oja xi da lo ces da

ux mod ga vid nen. me o re dRes bi Wi gi or gi

Wyon di del Tan ix mes we ra- kiTx vis Se sas -

wav lad. ojaxs ki oq ro Ti sav se qi sa ga -

mo ug zav nes. de da yve la fers mix v da. igi

crem l na rev si xa ruls da qmris da Rup -

viT ga mow ve ul tki vils er T d ro u lad

ik lav da gul Si. mi si mi za ni ma ma sa viT sa -

xe lo va ni da vaJ ka ci Svi lis aR z r da iyo.

did gor ze ga mar j ve bul me fes Tbi -

li si un da ga e Ta vi suf le bi na. mZlav -

rob d nen iqa u ri uxu ce se bi. da vi Ti

iZu le bu li gax da, 500 be ri sikv di liT

da e sa ja. arc ga dar Ce ni li uxu ce se bi

to veb d nen po zi ci as. ma Ti ukanask ne li

ime di sul Ta ni iyo. isi ni tan sac mel -

Se mof le Ti le bi, Tav ze na car way ri le -

bi eax l nen sul Tans da Sve la sTxo ves

sa qar T ve los wi na aR m deg. mah mu di di di

laS q riT Sir van Si Se mo iW ra. da vi Tis

ymad na fi ci Sir va nis Sa hi da aty ve va da

da viTs Se mo uT va la: `Sen tye e bis xel -

m wi fe xar da vel ze ve ras d ros ga mox -

val, Sen gan xa ra jas mo viTxov, sa kad ri -

si ZRve nic ga mo mig zav ne, an Tu ge ne bos


ga mo di sa ma la vi dan da mna xe”5. da vi Tis

pa su xi 50000-i a ni laS q riT So ma xi a Si

Ses v la iyo. qar T vel ma mo laS q re eb ma

sul Ta ni al ya Si mo aq ci es. Seq m nil vi -

Ta re ba Si is mix v da, rom mas ara fe ri eS -

ve le bo da, cocx lad ga dar Ce nis wyur -

vi liT Sepy ro bi li, Tav zar da ce mu li

aqeT -i qiT gar bo da, bo los dor b mo re -

ul ma, nag vis xvrels mi ag no, Sig gaZ v -

ra da ase sa mar cx vi nod ga iq ca brZo -

lis ve li dan. amis da nax va ze qar T vel ma

mo laS q re eb ma er T ma neTs ga da xe des da

gu li a nad ga da i xar xa res.

qu Ta i si dan de da qa la qi Tbi lis Si iq -

na ga da ta ni li. qa laq ma swra fad iwyo

aRor Zi ne ba. da viT ma qve ya na da am S vi da,

aav so, ga am did ra, ga a naT la, Za la da -

kar guls rwme na, ime di da Zle vis una ri

aRud gi na, aaSe na taZ re bi, gze bi, xi de bi,

sof le bi da qa la qe bi.

XII sa u ku nis sa qar T ve lo Se iZ le bo da

XVII sa u ku nis in g li si saT vis Seg ve da re -

bi na. XII sa u ku ne Si sa qar T ve los de da qa -

laq Tbi lis Si 100000 macxov re be li iyo.

ige bo da qviT ki ris sax le bi da xi d e bi.

cxov rob da So Ta rus Ta ve li da iwe re -

bo da `vefxis tya o sa ni”, ama ve pe ri o dis

lon don Si arc er Ti qviT ki ris sax li da

taZ ari ar iyo. de da qa laq Si 20000 mcxov -

re bi cxov rob da, arc er Ti mxat v ru li

na war mo e bi ar da we ri la. 500 wlis Sem -

deg igi ve mdgo ma re o ba iyo lon don Si,

rac Tbi lis Si XII sa u ku ne Si. lon don Si

100000 mcxov re bi a, ige ba qviT ki ris sax -

le bi da xi d e bi. cxov robs Seq s pi ri da

iwe re ba mi si na war mo e be bi. sa qar T ve los

sa er Ta So ri so po li ti ku ri mdgo ma re o -

bis ga u kuR mar T e bis ga mo, Se iq m na igi ve

mdgo ma re o ba, rac XII sa u ku nis in g lis Si

iyo. es ki sa qar T ve los 500 wliT kul -

turu l Ca mor Ce nas niS nav da.

da vi Tis moq ni li po li ti kis ga mar j -

ve ba iyo dma ni sis ga Ta vi suf le ba. mi si

xma li kas pi is sa na pi ro ebs da So re ul

da ru ban d sac mis w v da.

60 wlis ba to no bis Sem deg da viT ma

ani si ga a Ta vi suf la Tur q - sel Cu ke bi -

sa gan da Se mo i er Ta. amas moh y va Sir va -

nis ga Ta vi suf le ba. sa qar T ve lo mTe -

li max lo be li aR mo sav le Tis uZ li e res

qve y nad iq ca. mi si wo de ba iyo: `me fe

afxaz Ta, qar T vel Ta, ran Ta, kax Ta da

so mex Ta, `Sar van Sa” da `Sa han Sa”. yve la -

ze di di wo de ba mas qar T vel ma xal x ma

mi a kuT v na _ jer ki dev 1452 wli dan mis

zed wo de bad aR ma Se ne be li dam k vid r da.

kul tu rul - sa gan man T leb lo saq mi a -

no bas me fe Ta vad Ca ud ga sa Ta ve Si. is

Tbi li sis qu Ceb Si, di li dan dawye bu l

fa ca fucs Ta vad adev neb da Tval yurs.

de de bi Svi lebs So re u li mgzav ro bi -

saT vis am za deb d nen. me fis brZa ne ba iyo

40 axal gaz r dis sa ber Z neT Si sas wav leb -

lad gag zav na. arc sa qar T ve los ka re -

bi iyo da ke ti li ucxo e li axal gaz r de -

bi saT vis. ori aka de mi is ar se bo ba did

gan s wav lu lo ba ze mi a niS neb da da vi Tis

sa qar T ve lo Si. da vi Ti Ta va dac ewe o -

da li te ra tu rul saq mi a no bas. Cve nam de

moR we u lia da vi Tis mi er da we ri li ori -

gi na lu ri po e tu ri na war mo e bi ̀ ga lo ba-

ni si na nu li sa ni”, ro mel Sic kar gad Cans

da vi Tis zo gad sa ka cob rio xed va, is

RmerTs sTxovs mi u te vos mas cdo mi le -

ba. gi or gi Wyon di de li dan hqon da nas -

wav li Tav m dab lo ba da mim te veb lo ba.

da viTs Za li an uy var da mi si aR m z r de li

gi or gi da mis rCe vas yo vel T vis pa tivs

scem da. ge laT Si ek le si is aSe ne bac xom

er Tad da geg mes. da vi Tis yu radRe ba

maq si ma lu rad iq na mi mar Tu li ge la Ti -

sa ken _ mra val brZo laga mov li li me fe

Za li an Cqa rob da ek le si is mSe neb lo bis

das ru le bas, mag ram sa qar T ve lo ze fiq -

r sa da Zle va mo sil omebs wel Si ga ewy -

vi ta me fe. Tum ca ar im C nev da, Tval mo u -

xu Wa vi Sro ma ki da un dob lad ar R vev da

mis mZlavr sxe uls, xSi rad gan mar tov -

de bo da xol me da So re ul fiqrs mi e ce -

mo da. ra ze un da efiq ra val mox dil da

Zle va mo sil me fes? isev da isev sa qar -

T ve los Zli e re ba ze fiq r Si Caf lu li

me fe sa mu da mod ga e pa ra sa qar T ve los.

Su a Ra mi sas ka ris ek le si is sa gan ga So


za ris xmam auwya sa qar T ve los sa za re -

li am ba vi, fex ze dad ga sa qar T ve los

mo sax le o ba. Sin ara vin rCe bo da, de -

debs bav S ve bi moh yav daT. axal gaz r da

vaJ ka cebs sa qar T ve los dro Sa moh qon -

daT. Ta va de bi kri Wa Sek rul ni, avi m du -

ma re biT mo di od nen da moh yav daT Sa vad

Se mo si li cxe ne bi. su lisSem Z vreli sa -

na xa o ba iyo. da vi Tis cxe ni id ga ga un Z -

rev lad, mxo lod mar j ve na fexs mZi med

ur tyam da mi was da Wix vi neb da. TiT qos

om Si da maS v ral bo bo qar me fes ux mob -

da. amin dic mis Se sa fe ri sad moR rub -

lu li yo. na ad re vad gar dac v li li me -

fis sik v di li el vis gav r d nas hgav da

mow men dil ca ze.

gar dac va le bam de er Ti dRiT ad -

re me fe da vi Ti gior gi Wyon di de lis

saf lav ze asu li yo da cxa red da e ti ra

Ta vi si usay var le si aR m z r de li, TiT -

qos grZnob da Ta vi si si cocx lis da sas -

ruls. mob ru ne bul ze qar qa Si dan xma li

amo e Ro da Sors mo es ro la, TiT qos sa -

mu da mod mo i So ra Ta vi dan da amiT wer -

ti li da us va ga u Ta ve bel omebs. `sa qar-

T ve los omi ki ara, sim S vi de un da”, _

mis da u ne bu rad war moT q va da mowy ve ti -

li viT Ca moj da iq ve ax los mdgom jor -

ko ze. is pa ta ra bi Wi elan de bod mo laS -

q re eb Si, far Tod Tval ga xe li li ma mas

rom eZeb da, ram de ni Svi li iq ne bo da

ma mis mom lo di ne, eS mak sac wa u Ria omis

sa Si ne le ba.

1125 wlis 24 ian va ri a, ca qli a vis -

f rad mo bin du la, Tal xi Ca uc vams qar -

T vel xalxs, ge la Ti sa ken mo as ve ne ben

sa qar T ve los uZ li e res me fes. sam g lo -

vi a ro pro cess bo lo ar uCan s. me fes

mTe li sa qar T ve lo glo vobs. uricxv

xal x Si ga mo ar Cev diT erT ymaw vil biWs,

ro mel sac mker d ze mag rad mi ek ra yve -

la ze Zvir fa si wig ni, ro me lic da viT -

ma aCu qa. mis T vis we ra- kiTx va da wig nis

fa sic gi or gi Wyon di dels us wav le bi a.

biW ma uk ve ico da, rom ma ma ara so des

dab run de bo da. sa qar T ve lo saT vis vaJ -

ka cu rad da Ru pu li ma mis Svils hqon da

uf le ba, me fis cxe dars ax los gah yo -

lo da. Tum ca, da vi Tis an der Zic es yo -

fi la, mxo lod amis Sem deg ga nis ve neb -

da da vi Ti mSvi dad, ro ca sa qar T ve los

ase Ti STa mo mav le bi dar Ce bo da. bi Wis

oc ne bac ma mis kval ze si a ru li iyo.

gamoyenebuli literatura:

1. r. metreveli `daviT IV aRmaSene-

beli~ Tb. 1990.

2. iv. javaxiSvili `qarTveli eris

istoria~ t II Tb. 1970.

3. g. lorTqifaniZe `saqarTvelos

sagareo da Sinapolitikuri viTareba

XIIs. me-2 meoTxedidan 80 wlis dasawy-

isamde~ sin. t III Tb. 1979 w.

4. g. lorTqifaniZe, r. metreveli

`saqarTvelos mefeebi~.

5. s. janaSia `saqarTvelos istoria

uZvelesi droidan me-13 saukunemde~,

Sromebi t II Tb. 1952w.

6. S. mesxia `Zlevai sakvirveli~, Tb.

1972 w.

7. k. gamsaxurdia `daviT aRmaSene-

beli~.

8. daTo turaSvili `tyeebis mefe~

2013 w.

ilia qvarcxavaqalaq senakis N7 sajaro skolis

moswavle


Tbi li sis ga lav nis da sav leT mxa res ,

er T -er Ti koS kis wver ze id ga mze. TiT-

qos Cas v li sa eSi niao, kar ga xa ni aRar

Se er wya ho ri zonts.

kac ma rom ifiq ros , m zes, aba, ri si

un da eSi no des . y ve la ze bed ni e ri ma inc,

al baT , m ze aris am qve ya na ze. y ve la ze

bed ni e ric da yve la ze Zle va mo si lic.

bed ni e ri imi tom , rom yo vel Ra mes

Tun dac mxo lod er Ti ada mi a ni , i mis T-

vis aTe nebs, rom mzis amos v la ixi los .

ar sad ara vis ise ar elo de bi an, ro-

gorc is ka ci elo de ba mzes . bed ni e ria,

al baT, swo red ami tom . Z le va mo si li

ra tomRa? i mi tom rom ver c er T ma dam-

py ro bel ma im xe la ze ver ga nav r co Ta-

vi si Tval sa wi e ri, ram xe la zec _ m zem .

mag ram yov lis Sem Z le mzec ver ga mod ga,

rad gan yvel gan ma inc ver mi aw v di na Ta-

vi si Zle va mo si li max vi li.

ax la ki ho ri zon tis ki des Tan id ga

mze, T va leb Si uyu reb da mas ze Zle va mo-

sil dam py ro bels da ver ga e be da Cas v-

la.

1071 wel s , mas Sem deg, rac bi zan tia

da mar cx da ma nac ker tis brZo la Si Tur-

qeb Tan , a na to lia mTli a nad Tur qi mom-

Ta ba re e biT ga iv so. ` da vi naT gan me zob-

lo biT mo e ax l nes sazR var Ta Cven Ta,

gan m rav l da Si Si da Wi ri maT gan Cven-

ze da. ra me Tu iwyes mi e riT gan rbe vad

da mo ox re bad , wu ad sxvad da tyu e o bad

Cu en qris ti a ne Ta.“

Tur qe bi uwy ve tad mo e di ne bod nen

qar Tul mi wa- wyal ze. cx ra Tves ata-

reb d nen sa qar Tve lo Si . u di de si tra di-

ci i sa da kul tu ris mqo ne qar Tu li mi-

waT moq me de ba mniS v ne lo va ni saf r Txis

wi na Se id ga . es ar akmara da loc vil ma

ufal ma qar Tul mi wa- wyals da TiT qos

sru li ris x va da a te xa Tav so, mi wa mac ki

da iwyo zan za ri . er T d ro u lad in g re o-

da qar T ve le bis xe liT aSe ne bu li: ci xe-

e bi , ek le si e bi, sa sax le e bi. xal xi tye eb-

sa da xe o beb Si iyo ga xiz nu li. qar Tul

mo sax le o bas yve laf ri sa da amas Ta na ve

Ta vi suf le bis rwme nac da e kar ga.

gi or gi me o re ar yo fi la is me fe,

ro me lic be dis we ras Se eb r Zo le bo da.

q ve ya nas me o ma ri me fe sWir de bo da. me fe,

ro me lic sa mu da mod mo ix s ni da we li dan

qar qaS s . q ve ya nas Ta vi suf le ba sWir de -

ba, Ta vi suf le ba ki brZo lis ga re Se vis

mo u po ve bi a? ! miz ni saT vis msxver p lia

sa Wi ro, Ta vi suf le bis T vis ga Re bu li

msxver p li ki uk v da ve bis tol fa si a.

1089 wels aseT rTul vi Ta re ba Si,

sa qar T ve los sa me fo tax ti da i ka va 16

wlis da viT ma. me fe, ro mel sac bed is-

we ram ux vad da a mad la cxov re bis ni Wi .

a da mi a ni, ro mel sac da loc vil ma ufal-

ma yve la ze mZi me qar Tu li jva ri ah ki da

mxreb ze . i gi Ta vis me fo bis da sawyis Si

mxo lod da sav leT sa qar Tve los ga na-

geb da. me fo bis bo los ki iyo mmar T ve li

msof lio he ge mo ni sa me fo si, ro me lic

„nikofsiTgan da ru ban dam dis da ov se-

Ti dan ara ga wa m dis“ iyo ga da Wi mu li.

ra grZe li da rTu li iyo ga mar j ve-

bis ken mi ma va li gza . ax la Wa bu ki me fe

Ta vis ke li i dan elo de bo da mzis amos-

v las da fiq rob da, vis T vis an ris T vis

mo e ki da pir ve lad Ta vi si Zle va mo si li

xe li.

axal gaz r da me fis xel Si jer je ro-

biT mxo lod da sav leT sa qar T ve lo

iyo. i gi kar gad ac no bi e reb da, rom mar-

to ve ra fers gax de bo da , a mi tom gver-

d Si da i ye na pat ri o ti da qvey nis bed iT

da in te re se bu li ma mu liS vi le bi.

malxaz arabuli

`saqarTvelo daviT aRmaSeneblis dros“


ub r Zol ve lad yve la na i ri cda uSe-

de go iq ne bo da. pir vel rig Si, sa Wi ro

iyo Zli e ri da or ga ni ze bu li ja ri,

mag ram di di ga moc da elo da me fes am

saq me Si, rad gan „daviTs hyav da mci re

gun di mxed ro bi sa da igi ni ca da jab ne-

bul mra val g zis mter Ta gan sil tol vi-

sa . ucxe no ni da usa Wur v lo ni, da Tur-

q Ta mi marT wyo bi sa yov lad ume car ni

da fri ad mo SiS ni~.

dRe da Ra me ga as wo ra me fem Ta vis

meb r Zo le bis wvrTna Si. dRe da Ra me iW-

re bo da „ZvalTa da rki na Ta mkve Tel“

da viT fe ru le bi! dRe da Ra me mo e di ne-

bod nen axal -a xa li cxen Ta re me bi!

axal gaz r da meb r Zole bi swav lob d-

nen cxen dacxen brZo las . ec no bod nen

axal sa o mar taq ti kas . da Ta vad da vi Ti

iyo ma Ti pir ve li mas wav le be li.

da viT aR ma Se ne bel ma sa Su a lo

da wvri li az na u re bis dax ma re biT ,

ro mel Tac igi bo lom de en do bo da,

Ca mo a ya li ba pa tar - pa ta ra raz me bi,

rom le bic dro dad ro Tavs es x mod nen

Tur qeb s . qar T ve li meb r Zo le bi uceb

ga moC n de bod nen , da e re od nen Tur qebs

da wa mis us w ra fe sad ve uCi nar de bod nen

tye eb sa da xe o beb Si . a se Ti sab r Z olo

tak ti ka air Cia jer je ro biT axal gaz r-

da me fem , ris ga moc Tur qe bi „tyeebis

me fes“ eZax d nen.

da vi Tis me fo bi dan sa mi we li ga su-

li yo, ro de sac me fis sa sax le Si er T-

ma neTs mi yo le biT ori ime di a ni am ba vi

mo vi da . is ma i li tebs mo ek laT im pe ri-

is pir ve li va zi ri da mTa va ri say r de-

ni er Ti a no bi sa ni zam al - mul qi . i ma ve

wels da i Ru pa ma liq - Sa hic , ris Sem de-

gac tax ti saT vis Zma Ta So ri si sis x lis-

R v ra da iwyo. yo ve li ve es da vi Tis wis-

q vil ze as xam da wyal s da sa Su a le bas

aZ lev da uf ro Ta vi suf lad emoq me da.

mud mi vad Sub l Sek rul da gul CaTx ro-

bil me fes arc am am be bis ga go ne bis Sem-

deg ga ux s nia Sub li.

aR mo sav le Tis qa ri ise Zli er ve Rar

ube rav da qar Tu li mu xis foT leb s . da-

viTs jer je ro biT xels uwyob da qvey-

nis ga reT Seq m ni li mdgo ma re o ba, mag-

ram mTa va ri ga moc de bi qvey nis Sig niT

elo da.

1093 wels uka nas k ne lad ajan y da uka-

nas k ne li li pa ri ti. da vi Tis Zle va mo-

si li max vi li Ta na ba ri si sas ti kiT ev-

li ne bo da, ro gorc Si da, ise ga re avis

mo sur ne eb s . Ta nac da vi Ti arc bag rat

me oTxe iyo, ro me lic bi zan ti as ex ve we-

bo da, li pa rit me oTxes Tan Se ma ri geo

da arc gi or gi me o re, rom lis T vi sac

iva ne li pa ri tis Zes ga gi wa ur T me via da

gan Zis ami ra fad lo nis T vis mi u yi di a.

da viT ma xel me o red Se ipy ro li pa ri ti

da or w li a ni tyve o bis Sem deg ga a Ze va

qvey ni dan . arcTu ise di di xnis Sem deg

gar da ic va la ra ti li pa ri tis Zec da,

sa bo lo od, „dasrulda sax li baR vaS Ta,

sax li ga mam wa re bel Ta“ . me fem klde ka-

ris sa e ris Ta vo ga a uq ma da sa me fos Se-

mo u er Ta.

Tav ga sul fe o da leb Tan brZo la

amiT ar mor Ca. 1103 wel s , mas Sem deg,

rac da viT ma ze da ze ni aiRo, da viTs ga-

nud g nen Za gan da mo dis tos abu le Tis-

Ze e bi. da viTs ar gas Wir ve bia ma Ti moT-

vi ni e re ba. me fes Za ga ni „SiomRvimis“

be reb ma mih g va res. da viT mac di de buls

yve la na i ri pa tiv- Rir se ba ah ya ra, sik v-

di liT ki aRar da sa ja.

mag ram iqam de vid re da vi Ti abu le-

Tis Ze ebs mo i ci leb da, q vey nis ga reT

um niS v ne lo va ne si faq ti mox da, ro mel-

mac udi de si gav le na mo ax di na ro gorc

sa qar T ve los , i se mTli a nad im d ro in-

de li msof li os po li ti kur mdgo ma-

re o ba ze . es mov le na is to ri a Si „jva-

rosnuli ome bis“ sa xe liT Se vi da. 1095

wels, qa laq kler mo nis sa ek le sio kre-

ba ze, ro mis pap ma ur ban me o rem , sity-


viT mi mar Ta mTli a nad saq ris ti a nos .

i gi wmin da mi wa ze ga sa laS q reb lad da

mis ga sa Ta vi suf leb lad mo u wo deb-

da yve las, vi sac iara Ris aRe ba Se eZ-

lo xel Si. ra in deb sac da mkvle leb-

sac , did g va rov neb sac da gle xeb sac ,

pa ti o san mo qa la qe eb sac da ava za keb sac .

laS q ro be bi ma le ve da iwyo da 1099 wlis

15 iv liss jva ros neb ma ieru sa li mam de

mi aR wi es . maT qa la qi aiRes . w min da mi-

wa jer je ro biT jva ros ne bis xel Si iyo.

( maT ma le ve da am t ki ces, ra mok le man-

Zi lic iyo ra in do bi dan me kob re o bam-

de).

sul Tan ma bar qi a rok ma mTe li mi si

Za le bi ax lo aR mo sav leT Si ga da is ro-

la da sa qar T ve los T vis jer je ro biT

aRar eca la.

da viTs yve la na i ri pi ro ba Se eq m na,

ra Ta ki dev er Ti mniS v ne lo va ni na bi ji

ga da ed ga. da viTs arc da u yov ne bia da

1099 wels Tur q - sel ju kebs xar kis mi-

ce ma Se uwy vita.

ase da am g va rad, me Ter T me te sa u ku-

nis mi wu ru lis Tis sa qar T ve lo xarks

aRar ux di da Tur qeb s . im xarks, ro me-

lic oTx mo ci an wleb Si xsnad mi aC n da

gi or gi me o res.

ax la da viT aR maS ene bel ma ka xeT - he-

re Tis T vis da iwyo uSu a lo moq me de be bi.

1103 wels man aiRo ze da ze ni. 1104 wels

kvi ri ke me oTxe gar da ic va la da mi si

ad gi li aR sar Tan ma da i ka va, ro me lic

Ta vis sa ve di de bu leb ma Se ipy res da da-

viTs mih g va res . a mis Sem deg da viT ma ka-

xeT - he re Ti xel Si Ca ig do.

Tum ca gan Zis aTa ba gi ar api reb da

ka xeT - he re Tis daTmobas qar T ve le bis-

Tvis .a mi tom Sek ri ba man „uricxuni spa-

ni“ da sa qar T ve lo ze wa mo vi da. me fe mac

Sek ri ba laS qa ri, ro me lic mtri sas

bev r jer Ca mor Ce bo da (ar ar R vev da

„tradicias“ da vi Ti).

qar T ve le bi mters er wux Tan Sex v d-

nen . es da viT aR ma Se neb lis pir ve li di-

di brZo la iyo. mar Ta lia, me fis ja ri

ricxov no biT mci re iyo, mag ram qar T-

ve le bi kar gad iy v nen mom za de bul ni am

brZo lis T vis . h qon daT kar gi Se i a ra Re-

ba da, rac yve la ze mTa va ria, maT sar-

d lob da me fe, ro mel Sic er T d ro u lad

iyo Tav moy ri li miT ri da te pon to e lis

si ma ma ce, iuli us ke is ris sar d lu ri

ni Wi da aleq san d re ma ke do ne lis gam W-

ri a xo ba. Tum ca, sa bo lo od da viT aR-

ma Se ne be li Ta vi si ve Tav ma sa mi ve maT ga-

nis gan ga mo ar Ci a.

er wu xi qar T ve le bis ga mar j ve biT

dam Tav r da . am ga mar j ve bas udi de si

mniS v ne lo ba hqon da. da viT ma ka xeT - he-

re Ti Se mo i er Ta, ris Sem de gac me fis xe-

li suf le bis sa bo loo cen t ra li za cia

ga niz ra xa.

da viT ma kar gad ico da, Tu ram xe la

mniS v ne lo ba hqon da re li gi as , ro gorc

ide ur say r den s . a u ci leb lad sa Wi ro

iyo sa e ro da sa su li e ro xe li suf le-

bis Se Tan x me bu li da swo ri moq me de ba,

rac un da gam x da ri yo Zli e ri sa xel m wi-

fos mya ri funda men ti . a mis miR we va ki

jer je ro biT Se uZ le be li iyo „rameTu

wmi da ni ek le si a ni, sax li RmrTi sa ni,

qu a ba va zak Ta qmnil iy v nes , da uRir s Ta

da ma mu lo biT uf ro is , vid re Rir se-

biT , da epy r nes uf ro is ni sa e pis ko pos ni

vi Tar ca ava zak Ta da maT ni ve msgav s ni

xu ces ni da qo re pis ko pos ni da ed gin nes,

ro mel ni nac v lad sjul Ta saR m r To i Ta

us ju lo e ba sa awur Ti des maT qu e Se yo-

vel Ta.“

da viT ma mtki ced ga niz ra xa sa ek le-

sio sa kiTxis sa bo loo ga dawy ve ta da

mi si ve ini a ci a ti viT mow ve ul iq na sa ek-

le sio kre ba, ro me lic ru is -ur b ni sis

sa ek le sio kre bis sa xe liT Se vi da is to-

ri a Si.

kre bas da vi Ti war m ar Tav da. mas gver-

d Si ed g nen mi si aR m z r de li da mrCe ve-


li _ gi or gi be ri da ioane ka Ta li ko si

„yovlad Rir si mTa va re pis ko po si“.

kre bis ga dawy ve ti le biT, „episkop-

osni vin me ver Rir se biT Se mo sul ni pa-

tiv sa mRvdel m Tav ro bi sa sa da uRir s ni

qris tes pir ve li sa mis mwyem s Tav ri sa ni

gan v k ve Te niT da ucxo vyveniT mRvd lo-

bi sa gan . da nac v lad maT da sxva ni da-

vad gi ne niT“.

kre bam ase ve gan sazR v ra sa su li e ro

pir Ta xel das x mis we si. da ig mo ek le si-

eb Tan vaW ro bis ga mar T va da aik r Za la

sxva mra va li uwe so ba, ro me lic ek le si-

i dan un da gan dev ni li yo.

ga ta re bul ma re for meb ma ek le sia

isev aiy va na su li er si maR le ze, Tum ca

da viT ma mas ze gav le nis mo po ve ba sa bo-

lo od ma inc ver SeZ lo.

me fis xe li suf le bis sa bo loo cen-

t ra li za ci is T vis da viT ma miz nad da-

i sa xa , o ri ma Ra li sa su li e ro da sa e-

ro Ta nam de bo be bis ga er Ti a ne ba, ri Tic

igi Ta vis Ta na mo az res ga i Cen da ek le-

si a Si da gav le na sac mo i po veb da mas-

ze. W k vi an ma da win da xe dul ma me fem

m wig no bar Tu xu cesi sa da Wyon di de lis

Ta nam de bo be bi ga a er Ti a na . am Ta nam de-

bobis pir ve li mflo be li gi or gi be-

ri gax da . am saq miT da viT ma sa bo lo od

SeZ lo me fis xe li suf le bis cen t ra li-

za ci a.

sa ek le sio saq me e bis das ru le bis

Sem deg , me fem fiq ri da iwyo qvey nis te-

ri to ri a ze ar se bu li ci xe- qa la qe bis

Tur qe bis gan sa bo loo gaw men dis auci-

leb lo ba ze. man mi zan Si sam S vil de amo-

i Ro.

1110 wels da viT ma Ta vi si ve Wkvi a-

nu ri moq me de bis wya lo biT sam S vil de

xel Si Ca ig do ( „ qo ro ni kons sa moc da-

aTs , si mar j viT mo i pa res sam S vil de“).

Sem de gi sa miz ne rus Ta vi iyo, ro me-

lic me fem 1115 wels aiRo.

rus Ta vis Sem deg da viT ma brZo la

qvey nis sam x reT - da sav leT te ri to ri a-

ze ga da i ta na da sazR v rebs miR ma ga is-

tum ra iq da ba na ke bu li Tur qe bi.

1117 wels da viT ma ci xe- qa la qi gi Si

aiRo, ri Tac ka xeT - he re Ti sa bo lo od

Se mo er Ta. he re Tis Se mo er Te biT sa qar-

Te lo Sir vans da u me zob l da. sam wu xa-

rod, ke Til me zob lu ri ur Ti er To be bi

ar dam yar da da uf lis wul ma Sir van ze

ga i laS q ra. de met re ma mas Tan ga mar j ve-

bu li dab run da.

er Ti wlis Semdeg da viT ma lo re da

aga ra nic aiRo, ri Tac qve mo qar T li

Tur qe bis gan bo lom de gaw min da.

di di sim t ki ci Ta da Tav da de biT ga-

nas ru leb da da viT me fe qve lur saq me-

eb s . b r Zo las brZo la mos dev da. Tavs ar

zo gav da Ta vad ! arc qar T ve li de de bi

zo gav d nen Ta vi anT Svi lebs sam Sob lo-

saT vis ! arc Ta vad vaJ ka ce bi zo gav d nen

Ta vi anT si cocx les ! da arc sik v di li

zo gav da maT! yo ve li Sem de gi brZo la

mniS v ne lov nad am ci reb da qar Tu li ja-

ris ricxov no bas.

auci leb lad sa Wi ro iyo laS q ris

gaz r da, mag ram ra gziT?!

aseT rTul vi Ta re ba Si da viT aR-

ma Se ne bel ma mi si moR va we o bis er T-er-

Ti yve la ze mniS v ne lo va ni po li ti ku ri

ga dawy ve ti le ba mi i Ro. man ga dawy vi ta

sa qar T ve lo Si Ca mo e sax le bi na Crdi lo

kav ka si a Si mcxov re bi mom Ta ba re to me-

bi _ yivCaRebi. yivCaRebi Tur qu le no-

va ni to me bi iy v nen . Tav da pir ve lad, isi-

ni cen t ra lur azi a Si, m di na re ir ti Sis

na pi reb ze bi nad rob d nen . Tum ca, mig ra-

ci is Se de gad maT da sav le TiT da iwyes

ga da ad gi le ba da ad gi le bi da i ka ves sam-

x reT ru seT sa da aR mo sav leT ev ro pa Si.

(garkveulwilad, ma Ti „damsaxurebac“

iyo Tur q - sel juk Ta im pe ri is Seq m na).

yivCa Re bi gan vi Ta re bis da bal do ne-

ze iy v nen , Tum ca, yve la ze mTa va ri is

iyo , rom isi ni kar gi me om re bi iy v nen,


s wo red ami tom Se a Ce ra ar Ce va ni qar T-

vel Ta me fem yiv Ca Reb ze.

mom Ta ba re to me bi am Se mo Ta va ze bas

di di si xa ru liT Sex v d nen , rac did wi -

lad gan pi ro be bu li iyo ma Ti mar cxiT

vla di mer mo no max Tan . a mas isic da er -

To, rom da viT ma co lad Se ir To yiv -

CaR Ta mTav ris _ aT ra xa Sa ra Ra nis Zis

asu li, ula ma ze si gu ran dux ti.

da viT ma sa qar Tve lo Si Ca mo a sax la

40000 oja xi yiv Ca Re bi sa . i si ni val de-

bul ni iy v nen , Ti To ojaxs Ti To meb r Zo-

li ga mo ey va naT qar Tul jar Si. da viT ma,

Ta vis mxriv, yve la na i ri sacxov re be li

pi ro ba Se uq m na yiv Ca Rebs.

yiv Ca Re bi ma le gaq ris ti an d nen da

arcTu ise di di xnis Sem deg sa me fo saq-

me eb Sic Ca eb nen . ri si na Te li ma ga li Tic

aris yu ba sar na yiv Ca Ra ri, ro me lic gi-

or gi me sa mis dros amir s pa sa la ri sa

da man da tur Tu xu ce sis Ta nam de bo bebs

ika veb da.

yiv Ca Re bis Ca mo sax le biT qar Tu li

ja ris ricxov no ba mniS v ne lov nad ga i-

za da. da viTs, sa Wi ro e bis Sem Tx ve va Si,

60000-mde mo laS q ris ga moy va na Se eZ lo.

yiv CaR Ta Ca mo sax le ba Si udi de si

wvli li da i do gi or gi Wyon di del - mwig-

no bar Tu xu ces ma. sam wu xa rod, es mi si

uka nas k ne li msxver p li iyo sam Sob lo-

sa Tis . yiv Ca Reb Tan mo sa la pa ra keb lad

oseT Si myo fi gi or gi be ri mo u lod ne-

lad gar da ic va la.

aRar hyav da da viT aR ma Se ne bels

„aRmzrdeli da gam kaf ve li yo vel-

Ta gza Ta“, xo lo qve ya nas aRar hyav da

„marTlmsajuli uRo no Ta da qvrivT

xe lis m py ro be li“.

da viT ma Zli er ga ni ca da Wyon di de-

lis sik v di li da „iglova yo vel man sa-

me fo man da TviT me fe man , vi Tar ca ma ma

da ume tes ca ma mis , Se mo si Ta Sa vi sa Ta

or me oc dRe“.

mas Sem deg, rac me fem yiv CaR Ta Ca mo-

sax le biT mniS v ne lov nad ga zar da Ta vi-

si ja ris ricxov no ba , uf ro ga aZ li e ra

brZo la Tur qe bis wi na aR m deg . Tur qe bi

Zlivs Se nar Cu ne bul say r den pun q teb-

sac kar gav d nen da iZu le bul ni xde-

bod nen, sa qar T ve lodan gaq ce u liy v nen.

da viT ma jer ki dev mtris xel Si myof

qa la qeb zec ga av r ce la Ta vis Za la uf-

le ba.

ga me fe bi dan 1121 wlam de, da viT ma

uam ra vi Wkvi a nu ri svla ga a ke Ta, ri Tac

Tur q - sel juk Ta gav le na max lo bel

aR mo sav leT ze mniS v ne lov nad Se ir ya.

s wo red es gax da mi ze zi imi sa, rom sru-

li ad is la mu ri samya ro ga er Tian da da

sa qar T ve los sa bo loo ga sa nad gu reb-

lad wa mo vi da.

„sulTanma mo u wo da ara be Tis me fes

dur bezs sa da yis Ze sa, da mis ca Ze Tvi-

si ma li qi da yo ve li Za li mi si da aCi na

spa sa la rad el - Ra zi, Ze ar du xi si ka ci

mra val Ro ne da ub r Za na Tur q ma no ba sa,

sa dac vin iyo, dam as koT da ha la biT gan

amoT marT yo vel sa mxed ro bad Sem Z le-

bel sa amaT Ta na aTa bag sa gan Zi sa sa mi-

si Ta Za li Ta da som xi Ti sa ami ra Ta.“

Tur q Ta da ax lo e biT 400000-i a-

ni laS qa ri sa qar T ve lo Si 1121 wlis

zafxu lis bo los Se mo vi da. Tur qe bi

man g lis - did go r Si da ba nak d nen.

da viT aR ma Se ne bel ma 56000-mde me o-

ma ri Sek ri ba . a maT gan: 40000 qar T ve li;

15000 yiv Ca Ri; 5 0 0 a la ni da 100 ev ro pe-

li ra in di.

qar T ve le bi da Tur qe bi er T ma ne-

Tis pi ris pir 12 ag vis tos gan lag d nen .

s wo red am dRes dad ga ma inc, al baT,

yve la ze me tad qar T vel Ta yof na -ar-

yof nis sa kiTxi. 12 ag vis to. dRe, ro-

me lic Se iZ le ba yo fi li yo qar T vel Ta

aR sas ru li sa.

xe o ba, rom li Tac qar Tu li ja ri

did gor ze Se vi da, da viT ma mo re biT

Ca a xer g vi na, ra Ta ukan da xe vis Se saZ-


leb lo ba mo es po _ an brZolis vel ze

da xo ci liy v nen qar T ve le bi, an da ga e-

mar j vaT.

Tvi Ton mTa var sar da li laS q ris

mTa var na wils sar d lob da. de met re

uf lis wu li mTas iyo amo fa re bu li, ra-

Ta mo u lod ne li dar ty ma mi e ye ne bi na

Tur qe bis T vis.

brZo la da viT ma wi nas war mo fiq re-

bu li xer xiT da iwyo, ra mac sa bo lo od

did wi lad ga na pi r o ba brZo lis be di.

b r Zo lis dawye bam de qar T ve lebs ora-

si me o ma ri ga mo e yo. Tur qebs isi ni mo-

Ra la te ni ego naT da Ta vi anT laS q ris

gul Si Se uS ves. uca be dad qar T ve leb ma

xmle bi iSiS v les da umowya lod da e riv-

nen Tur qeb s . m t ris ri ge bi SiS ma da are-

u lo bam mo ic va . a ma so ba Si qar T ve leb ma

ori mxri dan Se u ti es mom x dur s . da viT

aR ma Se ne bel ma da de met re uf lis wul ma

xe o ba Si Se ityu es Tur qe bi da sa mi sa a-

Tis gan mav lo ba Si umowya lod sCe xes.

ka Ta li kos ma, ro me lic brZo las es-

w re bo da, Tur me, da i na xa TeTr cxen ze

am xed re bu li wmin da gi or gi, ro me lic

da vi Tis mxar dam xar ib r Zo da. mar to ar

da to va da loc vil ma ufal ma qar T ve-

le bi did gor ze ! an ga na ro dis mi u to-

ve bia? ! mu dam Jams mfar ve li iyo RvTis-

m Sob lis crem le biT ga je re bu li mi wi sa.

did go ris „Zlevai sak vir ve li dan“

erT wlis Sem deg, qar T ve leb ma di di

wi na aR m de go bis mi u xe da vad Tbi li si

aiRes . `a i Ro me fe man qa la qi pir vel sa ve

om sa. 4 0 0 wels qo ne bul spar s Ta da da-

um k vid ra Svil Ta Tvis Ta sa Wur W led da

sax lad Tvi sad sa u ku nod . “ sa qar T ve los

de da qa la qi Tbili si gax da.

1124 wels da viT ma er T ma ne Tis mi yo-

le biT aiRo dma ni si , a ni si da Sir va ni .

es da u Ra la vi me fis uka nas k ne li laS q-

ro ba iyo (iq neb ar iyo uka nas k ne li?!).

da viT me fem mTe li mi si si cocx le

qvey ni saT vis brZo la sa da amas Ta na ve

wig nis kiTx va Si ga a ta ra. Ta vad da vi Ti

sa ku Tar Tavs us wav le lad da „mxedro-

baTa Si na aR z r di lad“ mo ix se ni eb da.

da viTs Ses wav li li hqon da ara mar to

qar Tu li mwer lo ba . i gi kar gad ic nob-

da yu ran s , rac er T-er Ti mi ze zi iyo

imi sa, rom udi de si pa ti vis ce miT epy ro-

bo da mus li meb s . x Si rad am bob da wig ni-

e ri me fe: „kacTa mim ni We be li pir ve li

sim did re, wig n Ta moZR v re bai ar s“!

ga naT le bul ma da yo vel m x riv gan-

s wav lul ma me fem mo iw via qar T ve li

fi lo so fo se bi da mo az rov ne e bi „ara

Tvis Ta oden sa me fo sa Si gan pov nil-

ni , a ra med qvey nis ki de TaT , sa da ca es ma

vi Ti me siw min de“ da mis sa ve age bul ge-

la Tis ta Zar Si da a ar sa sa mec ni e ro aka-

de mi a . aq moR va we ob d nen ioane pet ri wi ,

ar sen iyal To e li da sxve bi. ge la Tis

aka de mi i dan da vi Ti ni Wi er axal gaz r-

debs bi zan ti a Sic ag zav ni da ga naT le bis

mi sa Re bad . s wo red es axal gaz r de bi un-

da yo fi liy v nen qar T vel Ta er Ti a no bis

say r de ne bi mo ma val Si.

da vi Tis cxov re ba Si udi de si ro li

eka va re li gi as . m Te li si cocx lis gan-

ma vlo ba Si , u pir ve le si dam c ve li iyo

qris tia no bis . Tum ca, mi u xe da vad ami sa,

mi si si cocx lis bo lo Jams ma inc si na-

nu lis no ta ze dad ga da da we ra „galo-

bani si na nu li sa ni“.

aba, qar T ve li xal xi ro gor da i-

viwyeb da mas , mag ram an der Z Si ma inc

Ca u we ria: „da Tqven Sem d go mad mo ma-

val no me fe no! Cem sa ek le si a sa da mo-

nas ter sa an der Zi Ta ami Ta Seg ved reb ,

wi na Se RmrTi sa Sek re ba sa Cven sa ro-

mel ar sir cx vil sa Ta nam de bad ixil-

v neT RmrTi sa da an ge loz Ta mis Ta gan ,

mo ix se neT ved ri Ce mi da nu odes da mi-

viwyebT da viTs!“

es da viT aR ma Se neb lis uka nas k ne li

sur vi li iyo!

mor Ca da vi Ti am sity ve bis we ras da


fan ja ra Si Se moW ril mzis sxi vebs ga xe-

da . i sev iq id ga mze . er T ma ne Tis pi ris-

pir id ga ori da u mar cxe be li me fe. mag-

ram, maT So ri sac, iyo ga mor Ce u li. da

es iyo da vi Ti _ mTa var sar da li, ro mel-

mac sa dac ki Se iZ le bo da yvel gan mi aw-

v di na Ta vi si brwyin va le max vi li. ka ci,

ro mel mac Ta vi si si cocx lis gan mav lo-

ba Si uam ra vi brZo la ga da i xa da da yve-

la maT ga ni Zle va mo si le biT ga nas ru la.

mag ram iyo yve la ze di di brZo la, ro-

me lic mTe li si cocx lis gan mav lo ba Si

hqon da , es iyo brZo la sik v dil Tan da

swo red sik v dil ze mo i po va yve la ze di-

di ga mar j ve ba da viT aR ma Se ne bel ma.

ian v ris Se maZ r wu ne bel sa Ra mos , m ze

uceb mos wy da cis ka ba dons da ho ri-

zonts miR ma Ca i kar ga Ta vis sxi ve bi a nad.

da viT aR ma Se ne be li uk v da ve ba Si ga-

da su li yo...

Sa ba Ti dRe iyo, ro ca gam Te ni i sas

av de qi, Can Ta mo vi ki de da mar tod mar-

to da va de qi qu Ta i sis gzas . ram de ni me

sa a Tis Sem deg uk ve fe xiT mi vuy ve bo di

ge la Tis aR mar T s . ha er Si sa o ca ri sur-

ne li tri a leb da ax la day va ve bu li at-

me bi sa da tyem le bis.

ise avi a re aR mar Ti, daR la sa er Tod

ar mig r Z v ni a . im mo men t Si ra Rac sa o-

ca ri si xa ru li sa da aR ta ce bis grZno-

ba euf le bo da mTel Cems sxe ul sa da

suls. y ve la ze di di nat v ra rom aus-

rul de ba ada mi an s , s wo red im na i ri Seg-

r Z ne ba mqon da. pir j va ri ga da vi sa xe da

taZ ris ezo Si Se ve di.

pir ve li, ri si ga ke Te bis sur vi lic

da me uf la, rac , al baT , ga sak vi ri arc

aris , i yo is , rom miv su li ya vi da vi Tis

saf lav Tan . zur g Can Ta mo vix se ni, ke-

del ze mi va yu de da ne la mi vu ax lov di

me fis sa mu da mo gan sas ve ne bels.

ori we li ga vi da mas Sem deg , rac

pir ve lad mo vi na xu le ge la Ti, Cems me-

gob reb Tan er Tad . im dRes er Ti uc na u-

ri am ba vi Se vitye, ro mel mac Za li an da-

ma fiq ra da yo vel T vis, ro ca da viT ze

vkiTxu lob ra i mes an, ub ra lod, vfiq-

rob, ga mud me biT es am ba vi mit ri a lebs

Tav Si . a mi tom Za li an min da Tqvenc ico-

deT.

2008 wlis iv li sis mi wu ru lis er-

Ti Cve u leb ri vi sicxi a ni di la iyo . ek-

le si is er T-er Ti msa xu ri, ro mel sac

Cve va sa viT hqon da di la o biT da vi Tis

saf la vis mo na xu le ba, uC ve u lo am bis

mom s w re gax da.

25 iv li sis di la iyo, ro de sac we-

si sa mebr da vi Tis saf lav Tan mi vi da da

ras xe dav s ? ! saf la vis qva mTli a nad

sve li a.

Tur me, ise Ti sve li da dac va ru li

iyo saf la vis qva, m nax ve li ifiq reb da

vin mem ga da as xa wya li o . a mis pir vel-

ma TviT m xil vel mac ase ifiq ra, al baT,

sve li ti lo Ti gaw min da saf la vi vin mem

da ami tom aris sve li o . a qe dan ga mom di-

na re, faqts im mo men t Si a ra na i ri aR S-

fo Te ba ar ga mo uw ve vi a. Tum ca, saf la-

vis qva ara da ar gaS ra. Tur me, dro da

dro uf ro ema te bo da sis ve le . o ri kvi-

ris Sem deg ki cva ri ked leb zec avi da

da saf la vis gar Se mo ked le bic mTli a-

nad sis ve lem mo ic va.

vin icis, mag ram , m go ni, zog jer

mkvdre bi uf ro Re la ven sam Sob los

bed ze, vid re cocx le bi. si cocx le Si

xom ar mo is ve na da, aba, ma ra di ul sa-

uf lo Si ra Ra mo as ve neb da sa qar T ve lo-

ze da us ru le bu li siy va ru liT gu lan-

Te bul me fes.

aba, ma Sin vin ifiq reb da, ra awu xeb-

da, ris T vis am za deb da qar T ve lo bas.

be di mtri sa, rom da vi Ti ve Rar wa-

mod ga saf la vi dan da ve Rar ga uZR va

ag vis tos om Si mi ma val qar T ve lo bas ,

To rem ki dev er Ti qar Tu li kuTxe,

qar T ve le bis ga re Se ar dar Ce bo da.

me ma inc mje ra, ro de sac amis auci-


leb lo ba dad ge ba, da vi Ti auci leb-

lad mo i So rebs im uzar ma zar lod s ,

ro me lic mker d ze awev s ,ad ge ba da ki dev

er Txel iq ne ba „Zlevai sak vir ve li“!!!

mux li mo vi ya re da viT aR ma Se neb lis

saf lav Tan da mar j ve na xe li qva ze dav-

de. „daviT, moiyvane Sens saf lav Tan

Rir se u li da mi e ci Za la, rom sa qar T-

ve los ga uZR ves . mog ve ci Za la, rom sa-

qar T ve los vuS ve loT , da viT, dag vex ma-

re“!

al baT, yve las hqo nia mo men ti, ro ca

ufiq ri a, y ve la fers ga va ke Teb da araf-

ris Se me Sin de ba o . a se Ti grZno ba me ma-

Sin da me uf la. ma Sin, ro de sac da viT ma

Ta vi si usazR v ro Za la da siy va ru li

mec mi wi la da . es yve la fe ri ma Sin iyo. . .

da ax la ? ax la vam bob , rom C ve ni did go-

ri win aris!!! aris!!!

ga mo ye ne bu li li te ra tu ris si a:

1.saqarTvelos is to ri a _ „palitra

L” 2012;

2.„uqarqaSo xmle bi“ _ „bakmi“ sa qar-

T ve lo 2011. or to mad;

3. „777 qar Tu li siq ve le. 309 qar Tu li

sir cx vi li“ _ „bakmi“ sa qar T ve lo 2010;

4.„galobani si na nu li sa ni“ _ Tbilisi

„xelovneba“ 1989. ko o pe ra ti u li fir ma

„nugeSi“;

5. „daviT aR ma Se ne be li“ _ „palitra

L” 2011 rva to mad;

6.„tyeebis me fe“ _ „bakur su la ka u-

ris ga mom cem lo ba“ 2013;

7.„deda is to ri a“ _ „bakmi“ sa qar T ve-

lo 2005;

mal xaz ara bu liq. Tbi li si ssip. 115-e sa ja ro


sko lis mos wav le

da viT IV-s (1089-1125 ww), STa mo mav-

lo bi sa da is t ro ri is mi er aR ma Se neb-

lad wo de buls, wi lad xvda udi de si mi-

sia sam Sob los is to ri a Si. man da as ru la

sa qar T ve los er Ti a ni mo nar qi is mSe neb-

lo ba, ga a er Ti a na qve ya na da uSi Sar hyo

sa ga e ro da sa Si nao mtre bi sa gan . am is-

to ri uli mi si is Ses ru le bas win uZRo da

di di brZo la da Sro ma, mniS v ne lo va ni

Ro nis Zi e be bi da re for me bi sa xel m wi fo-

eb ri vi cxov re bis TiT q mis yve la sfe ro-

Si. da viT IV-s mem k vid re o bad er go mo ox-

re bu li qve ya na, Sem ci re bu li da mra val

da mar cxe ba Ta gan de mo ra li ze bu li laS-

qa ri, Zli e ri sa ga reo mte ri da Ta vaS ve-

bu li sa Si nao mo wi na aR m de ge ni.

1089 wels sa qar T ve los sa me fo kar-

ze po li ti ku ri ga dat ri a le ba mox da.

qvey nis mo mav liT da in te re se bul ma pi-

reb ma aiZu les me fe gi or gi II ga dam d-

ga ri yo da me fo ba Ta vi si 16 wlis va Jis

da vi Ti saT vis da eT mo. ro gorc is to-

ri ko si wers, me fis xe li suf le ba li-

xis qeds ar scil de bo da, ka xeT - he re Ti

cal ke sa me fo iyo.

qar T li da sam x reT sa qar T ve lo

Turq- sel Cuk Ta Se mo se ve bi sa da „di di

Tur qo bis“ Se de gad mTli a nad aox re bu-

li yo. Tbi liss uk ve ram de ni me sa u ku nea

mah ma di a ne bi dah pat ro neb od nen. di daz-

na u re bi TiT q mis ar emor Ci le bod nen me-

fes. Tur q Ta Si SiT mo sax le o bas mi to ve-

bu li hqon da ma ma- pa pu ri sacxov re be li

ad gi le bi da mi u val ci xe si mag re eb sa da

mTeb Si iyo Se fa re bu li. mi we bi aRar mu-

Sav de bo da, Sewy ve ti li iyo xvna- Tesva.

ga nad gu re bu li iyo zvre bi da ba Re bi.

Cam k v da ri yo xe los no ba da vaW ro ba. Se-

iZ le ba iT q vas, qve ya na da eri ga nad gu re-

bis pi ras id ga. da vi Tis me fo bis pir ve li

aT w le u li qvey nis Si na ga ni mo Ro ni e re-

bis, sa me fo xe li suf le bis siZ li e ri sa

da pres ti Jis zrdis wle bi iyo. qvey nis

wi na Se ga da u de bel amo ca nad id ga uZ li-

e res fe o dal Ta TviT ne bo bis daT r gun va

da Tur qi dam py rob le bis gan dev na. me-

fe pir vel rig Si laS q ris or ga ni za ci-

as Se ud ga. mra val ricxo va n da mar cxe ba-

Ta Se de gad, laS qa ri de zor ga ni ze bu li

da mo ra lu rad ga te xi li iyo. da viT ma

Ta vis ir g v liv Se mo ik ri ba wvri li da

sa Su a lo az na u re bi, ro mel Ta ga nac Ca-

mo a ya li ba mci re ricxo va ni, mag ram kar-

gad gaw v r T ni li sam xed ro raz me bi. am

er T gul Ta raz me biT is Tavs es x mo da

da aviw ro eb da qar T l Si Ca mo sax le bul

Tur qebs, qar T vel mo sax le o bas ma ma- pa-

pa Ta na sax la reb ze dab ru ne bis sa Su a-

le bas aZ lev da. „sof leb Tac iwyes STa-

mos v lad da das x do mad “, _ mog viTx robs

is to ri ko si. da viT ma mniS v ne lo va ni Ro-

nis Zi e be bi ga a ta ra me fis xe li suf le bis

ga saZ li e reb lad. man ma Ra li Ta nam de bo-

bi dan ga da a ye na me fis or gu li mo xe le e-

bi, ro mel Tac es Ta nam de bo be bi pi ra di

Rirse biT ki ar hqon daT mi Re bu li , a ra-

med STa mo mav lo biT da gva riS vi lo biT.

maT ad gi las axal gaz r da me fem Ta vi si

er T gu li az na u re bi da a wi na u ra.

sa qar T ve lo saT vis sa si ke To Zvre-

bi xde bo da sa er Ta So ri so sar bi el zec.

Zli er de bo da jva ros nu li moZ ra o ba,

xo lo sel Cu ke bi nel - ne la sus t de bod-

nen. 1097 wleb Si jva ros neb ma aiRes an-

ti o qia da ieru sa li mi. 1099 wels da-

viT IV aR ma Se ne bel ma xar ki Se uwy vi ta

Turq- sel Cu kebs da uk ve aq ti u rad da-

iwyo maT wi na aR m deg moq me de ba. da viT-

ma axal vi Ta re ba Si upir ve les amo ca nad

qar Tu li mi we bis Se mom t ki ce ba da i sa-

xa da ka xe Tis Se mo sa er Teb lad da iwyo

saTik iaJianidaviT aRmaSenebeli


brZo la. am brZo la Si mniS v ne lo va ni iyo

1103 wels ze daz nis aRe ba, rac da viTs

da sa xu li miz nis miR we vas uad vi leb da.

ama ve wels Se ipy ro Za gan da mo dis to

abu le Tis Ze e bi, rom le bic me fis ga ma-

er Ti a ne bel pi li ti kas aq ti u rad ewi-

na aR m de ge bod nen. 1104 wels er wu xis

brZo la Si ga mar j ve biT da viT IV aR ma-

Se ne bel ma ka xeT - he re Ti Se mo i er Ta.

rac Se e xe ba ek le si as, igi uZ li e re-

si da um did re si or ga ni za cia iyo Su-

a sa u ku ne bis sa qar T ve lo Si. ek le si a Si

aR moC n d nen me fis mo wi na aR m de gee bi _

swo red ek le si a Si wes ri gis dam ya re bis

miz niT mo iw via da viT ma 1104 wels sa-

qar T ve los sa ek le sio kre ba. sa ek le sio

kre bis sxdo me bi imar Te bo da ru is sa da

ur b nis Si, ami tom mas ru is -ur b ni sis sa-

ek le sio kre ba ewo da. kre bam ma Ra li

sa ek le sio Ta nam de bo be bi dan ga da a ye na

me fis mo wi na aR m de ge, sag va re u lo war-

Ci ne biT da wi na u re bu li mo xe le e bi da

maT nac v lad me fis po li ti kis er T gu-

li pi re bi air Ci a. kre bam ga auqma Znel-

be do bis Jams da ka no ne bu li sa ek le sio

we se bi. sa ek le sio kre bis Sem deg er Ti

mniS v ne lo va ni Ro nis Zi e ba Ca a ta ra. man

ga a er Ti a na ori Ta nam de bo ba: mwig no-

bar Tu xu ce si sa da Wyon di de li epis-

ko po si sa. mwig no bar Tu xu ce si me fis

kan ce la ri is uf ro si iyo, Wyon di de-

li ki _ erT-er Ti yve la ze gav le ni a ni

epis ko po si. axal Ta nam de bo bas mwig no-

bar Tu xu ces- Wyon di de li ewo da. mwig-

no bar Tu xu ces -Wyon di de li me fis Sem-

deg yve la ze gav le ni a ni pi ri gax da. mas,

ro gorc mwig no bar Tu xu cess, Se eZ lo

Ca re u li yo sa e ro saq me eb Si, xo lo ro-

gorc Wyon di dels _ sa ek le sio saq me-

eb Si. mwig no bar Tu xu ces-Wyon di de lis

Ta nam de bo ba ze da viT ma Ta vi si aR m z r-

de li da Ta na meb r Zo li gi or gi da niS na.

da viT ma ga a ta ra sa sa mar T lo re for-

mac da Seq m na „sa a jo ka ri“. „sa a jo ka ri“

iyo uze na e si sa sa mar T lo. aq Txov niT

mo di o da is, vinc uf ro da bal sa sa-

mar T lo Si ver ga dawy vet da Ta vis saq-

mes. „sa a jo ka ri“ me fem mwig no bar Tu-

xu ces - Wyon di dels da um q vem de ba ra da

amiT ki dev uf ro ga zar da mi si gav le-

na. da viT aR ma Se ne bel ma Seq m na sa i dum-

lo sam sa xu ri _ msto var Ta sam sa xu ri.

mstov re bis meS ve o biT me fe yve laf ris

saq mis kur s Si iyo, ro gorc qvey nis Sig-

niT, ase ve mis far g lebs ga reT. da vi-

Tis mi er miR we u li war ma te bis mi u xe-

da vad, sel Cu ki a nebs jer ki dev epy raT

um niS v ne lo va ne si ci xe e bi da qa la qe bi

_ dma ni si, sam S vil de, rus Ta vi da sxva.

sa qar T ve los ga er Ti a ne bis mo wi na aR m-

de geTa da say r dens war mo ad gen da qa-

la qi Tbi li si, sa dac qar T ve lebs dro-

dad ro xoc va- J le ta sac uwyob d nen.

swo red ami tom, dRis wes rig Si dad ga

sel Cu ke bis gan qvey nis sru li ga Ta vi-

suf le ba. 1110 wels ga i mar j ves gi or-

gi Wyon di del - m wig no bar Tu xu ces ma,

abu leT ma, iva ne or bel ma, Wyon di de-

lis dis wul ma Tev do rem da sam S vil-

de aiRes. sam S vil dis da kar g vis Ta na-

ve Tur qeb ma som xe Tis ume te si ci xe e bi

da ca les da ga iq c nen . a ma ve wels aiRes

Zer na. qar Tu li „re kon kis ta“ mZlav ri

da Se uq ce va di gax da, rka li nel - ne la

viw rov de bo da Tbi li sis gar Se mo. 1115

wels gi or gi Wyon di del ma mniS v ne lo-

va ni cen t ri _ rus Ta vi ga a Ta vi suf la.

aman Tur qebs ga mo sa zam T re be li ad gi-

le bi mo us po. 1117-1118 wleb Si da viT

IV aR ma Se ne bel ma ze di zed aiRo ci xe- qa-

la qe bi: agi Si, lo re, aga ra ni. ara er Ti

ga mar j ve ba mo i po va sxva brZo leb Sic.

ga mud me bu li mo laS q re o ba mwar mo e-

bel mo sax le o bas swyvet da mis Zi ri Tad

saq mi a no bas, rac ab r ko leb da qvey nis

nor ma lur sa me ur neo gan vi Ta re bas. Se-

sam C ne vi iyo, rom sa qar T ve los me fis gan-

kar gu le ba Si myo fi fe o da lu ri laS qa ri


da mi si pi rad g var dia ar iyo sak ma ri si.

sa Wi ro iyo Tur q Ta gan ga Ta vi suf le bul

ci xe eb Si me ci xov ne e bis Ca ye ne ba, ga mud-

me bu li brZo la sa Si nao Tu ga re Se mtre-

bis wi na aR m deg qvey nis ga er Ti a ne bi saT-

vis sa Wi ro iyo di di laS qa ri, qar Tu li

laS qa ri ki ver ak ma yo fi le bda gaz r dil

moTxov nebs. da viTs win edo ga dam wy ve-

ti Stur mi Tbi lis ze, rac Se i a ra Re bu-

li Za le bis gaZ li e re bas mo iTxov da. es

rTu li sa kiTxi da viT ma mo xer xe bu lad

ga dawy vi ta, man yiv CaR Ta gad mo sax le ba

da i sa xa miz nad. yiv Ca Re bi mris xa ne Za la

iyo, ro mel sac ru se Ti Si Sis qveS hyav-

da. kav Si ris gan sam t ki ceb lad da viT ma

co lad Se ir To yiv CaR Ta „um Tav re si s“

aT ra qa Sa ra Ra nisZis qa liS vi li. naT lad

Cans, rom am qor wi ne bas po li ti ku ri mi-

za ni hqon da. yiv Ca Re bi am dros di dad

iy v nen Se viw ro e bul ni ki e vis sam Tav ros

mi er da maT T vis xel say re li un da yo-

fi li yo sa qar T ve los Tan da kav Si re ba.

gad mo sax le bul yiv Ca Rebs mi we bi da u ri-

ges da sca des maT cxov re ba ze ga day-

va na. yo vel ojaxs er Ti Se ia ra Re bu li

mxe da ri un da gamoeyvana mis T vis. Se iq m na

40-aTa si a ni kar gad gaw v r T ni li da Se i a-

ra Re bu li, mTli a nad me fe ze da mo ki de-

bu li mud mi vi cxe no sa ni laS qa ri, rac

me fis xel Si did Za las war mo ad gen da.

ase Ti sam za di sis Sem deg da viT me fe er-

Ti a ni frontiT Se te va ze ga da vi da Tur-

q - sel Cuq Ta wi na aR m deg. Se ir ya mah ma di-

an Ta po zi ci e bi.

ami er kav ka si is SeS fo Te bul ma mah ma-

di an ma mflo be leb ma sel Cuk sul Tan-

Tan el Ce bi ga ag zav nes sa qar T ve los

me fis wi na aR m deg dax ma re ba sTxo ves.

sul Tan ma max lo be li aR mo sav le Tis

mah ma di a nu ri qvey ne bi dan er Tob li vi

laS qa ri Sek ri ba, rom lis sa Ta ve Si jva-

ros neb Tan brZo leb Si sa xel mox ve Wi li

sar da li, baR da dis gam ge be li il - Ra-

zi Ca a ye na. Tur q - sel Cuk Ta uzar ma za ri

laS qa ri qar T l Si man g li sis - T ri a le Tis

gziT Se mo vi da da 1121 wlis ag vis tos

pir vel ricx veb Si man g lis sa da did-

gor Si da ba nak da, aqe dan mte ri Tbi li-

sis ken api reb da was v las. sa qar T ve los

me fe mters kar gad mom za de bu li dax v-

da. da vi Ti 50-aTa si a ni laS q riT niC bi-

sis xe viT mi u ax lov da did gors da me-

om rebs, ro mel nic sa ku Tar sax l - kars,

col - S vils, sam Sob los icav dnen kars

mom d ga ri mtris gan, sity viT mi mar Ta,

ra Ta aR T q ma da e doT:

„an ga vi mar j vebT, an brZo lis vel ze

da vi xo ce bi T“. ga dam wy ve ti brZo la 12

ag vis tos mox da. da viT ma xerxs mi mar Ta

_ brZo lis dawye bam de qar T vel Ta laS-

qars ora si gu la di me o ma ri ga mo e yo da

mtris laS q ris ken ga e mar Ta. sel Cu kebs

isi ni mo Ra la te ego naT da da ub r ko-

leb lad Se uS ves Ta vis gan la ge ba Si. aq

ki am ma mac ma me o m reb ma uec rad brZo-

lis yi Ji ni das ces da mtris xoc va

da iwyes, ra mac Tur q Ta laS qar Si di di

arev - da re va ga mo iw vi a. am ni San ze qar T-

vel Ta laS qar ma da vi Ti sa da uf lis wul

de met res me Ta u ro biT mters ori mxri-

dan Se u ti a. sis x lis m R v re li brZo la

ram de ni me sa aT Si qar T vel Ta brwyin va-

le ga mar j ve biT dam Tav r da. uwes ri god

ukan da xe ul mters qar T ve leb ma fex da-

fex mis di es da sa qar T ve los sazR v re-

bi dan ga re kes. did go ris brZo las da-

viT aR ma Se neb lis is to ri kos ma „Zle vai

sak vir ve li“ uwo da. da vi Tis mxe dar T m-

Tav rul ma niW ma da qar T vel me o mar Ta

Tav da de bam sa qar T ve lo ga da ar Ci na.

did go ris brZo lis Sem deg Tbi li si

sa qar T ve los sa me fos rkal Si mo eq ca.

ga ix s na gza Tbi li si sa ken. ga mar j ve bam

aS ka ra ga xa da qar T vel Ta upi ra te so ba

max lo bel aR mo sav leT Si Tur q Ta wi na-

Se. Tur qe bis uRel q veS myof kav ka si is

qris ti an xal xebs gaTa vi suf le bis ime di

mi e caT. Tur q - sel Cu keb ze aseT did ga-


mar j ve bas im dros, ro de sac ev ro pe li

jva ros ne bi maT Tan brZo la Si mar cx de-

bod nen, di di ga mox ma u re ba hqon da, am

ga mar j ve ba ze wer d nen: ev ro pe li, arabi,

so me xi, is to ri ko se bi. ev ro pe le bi sa-

qar T ve los qris ti a no bis burjs uwo deb-

d nen aR mo sav leT Si. am di di ga mar j ve bis

or ga ni za tor me fe da viT ze le gen de bi

Se iq m na da gav r cel da aR mo sav le Ti sa da

da sav le Tis qvey neb Si. mi u xe da vad ase Ti

war ma te bi sa, sa qar T ve los de da qa la qi

Tbi li si ma inc Tur q Ta xelT iyo. Tur-

qebs aq di di sam xed ro Za la hyav daT.

qa laq Si, mdi dar mo qa la qe Ta war mo mad-

gen le bis TviT m mar T ve lo ba ar se bob da

„qa la qis be re bis sa xiT“.

1122 wels da viT ma ieri Si mi i ta na

Tbi lis ze. mar Ta lia, qa la qis sam xed ro

gar ni zon ma da mah ma di a nur ma mo sax le-

o bam di di wi na aR m de go ba ga u wia sa qar-

T ve los me fes, mag ram qar T ve leb ma ma-

inc SeZ les Tbi li sis ga Ta vi suf le ba,

ro me lic oTxa si wlis man Zil ze mah ma-

di an Ta xel Si iyo. da viT ma de da qa la-

qi qu Ta i si dan Tbi lis Si gad mo i ta na.

mefem Tbi li sel mah ma di a nebs, som xebs

qa laq Si uv neb lad cxov re bis, ma Ti

sar w mu no e bis xe lux leb lo bis pi ro ba

da mTe li ri gi Se Ra va Te bi mis ca, ra-

Ta maT Ta vi suf lad ga neg r ZoT qa laq-

Si mSvi do bi a ni saq mi a no ba. 1123 wels

da viT ma TiT q mis ub r Zol ve lad aiRo

qa la qi dma ni si, mah ma di an Ta uka nas k ne-

li say r de ni pun q ti. da viT ma kar gad

ico da, rom sa nam Tur qe bi sa qar T ve los

sazR v reb Tan im yo fe bod nen, ma nam Cvens

qve ya nas da e muq re bo da saf r Txe. swo-

red ami tom, sa Wi ro iyo Tur q - sel Cu-

ke bis gan dev na sa qar T ve los sazR v re bi-

dan Sors. am dros me fes Tan mo vid nen

som xe Tis de da qa la qis ani sis mo sax le-

o bis war mo mad gen le bi da da viTs qa la-

qis mah ma di an Ta gan dax s na sTxo ves. 1124

wels qar T ve leb ma ga a Ta vi suf les 60

wlis ganmavlobaSi mah ma di an Ta xel Si

myo fi ani si da mTe li Crdi lo eT som xe-

Tic. anis ze aRe bis Se sa xeb in for ma ci as

gvaw v dis so me xi is to ri ko si. igi da vi-

Tis Se sa xeb Sem deg ra mes gve ub ne ba:

„me fe da vi Ti iyo Zli e ri da ma ma ci.

man mra val jer sZlia ucxo el Ta ja rebs.

mis gar Se mo Se ik ri ba som exTa ga dar Ce ni-

li laS qa ri. di di si xa ru liT da aR f r-

To va ne biT eq ce o da mas so me xi xal xi. me-

fem mo no bi sa gan ga a Ta vi suf la so mex Ta

sa tax to qa la qi ani si, ro me lic sa moc

wels im yo fe bo da tyve o ba Si“.

qar T ve leb ma ama ve wels da i ka ves

Sir va ni. da vi Tis is to ri ko si gvac nobs,

rom me fes di di geg me bi hqon da, mag ram

igi 1125 wlis 24 ian vars or moc da Tor-

me ti wlis gar da ic va la. me fe ge laT Si

dak r Za les.

mi si tax t ze as v lis Jams sa qar T ve lo

ga nad gu re bis pi ras id ga. Ta vis mem k vid-

re ebs ki man da u to va ga er Ti a ne bu li da

Zli e ri sa me fo, ro me lic Sa vi zRvi dan

kas piis zRvam de iyo ga da Wi mu li. sa qar T-

ve lo ga da iq ca max lo be li aR mo sav le Tis

uZ li e res sa xel m wi fod. da vi Ti ara mxo-

lod Ta vi si di di po li ti kur - sa xel m wi-

fo eb ri vi da sam xed ro moR va we o bi T i yo

ga mor Ce u li, igi ase ve Ta vi si dro is uga-

naT le bulesi, di di bu ne bi sa da rki ni se-

bu ri ne bis yo fis ada mi a ni iyo. kar gad ic-

nob da qris ti a nul moZR v re bas, flob da

ara bul da spar sul enebs. mra val ricxo-

va ni laS q ro be bi sa da sa xel m wi fo eb ri vi

saq mi a no bi sa gan mu dam mo uc lel me fes

mgzav ro bas da laS q ro ba Si Tan dah qon-

da wig n sa ca vi da yo vel Ta vi su fal wuTs

kiTx vas an do meb da. ar se bobs le gen dac,

rom lis Ta nax ma dac, da vi Ti er Txel im-

de nad ga er To wig nis kiTx viT, rom ver

Se niS na mo ax lo e bu li mte ri, ro me lic

uk ve mis ama las eb r Zo da. da vi Ti Ta va-

dac Se sa niS na vad wer da. man STa mo mav-

lo bas da u to va him nog ra fi is Se sa niS na vi


ni mu Si „ga lo ba ni si na nu li sa ni“, ro me-

lic Sua sa u ku ne bis qar Tu li kul tu ris

ide o lo gi uri da es Te ti ku ri mrwam sis

ga mo xa tu le ba a. am sa ga lo bel Si da vi Ti

war moT q vams aR sa re bas uze na e sis wi na Se,

ina ni ebs Ca de nil cod vebs da ime dov nebs

Rmer Tis mowya le ba sa da Sen do bas. qar-

Tu li kul tu ri sa da qris ti a nu li rju-

lis dam c ve li da mo a ma ge did yu radRe-

bas iCen da sxva sar w mu no e bis mim de var Ta

mi mar Tac, ra zec Tvi Ton mus li mi is to-

ri ko se bi gvaw v di an cno bebs. mus li mi is-

to ri ko se bis cno biT, da vi Ti maT me Ce Tis

aSe ne bis uf le ba sac aZ lev da, nak leb ga-

da saxadebs ax de vi neb da, mus lim Ta da-

sax le bis ad gi leb Si krZa lav da Ro ris

dak v las, maT Tur me sa ku Ta ri mo ne tac

ki mo uW ra. aZ lev da uf le bas, rom ma Ti

sul Ta nis T vis elo caT da ara mis T vis

_ da vi Tis T vis, igi Tur me xSi rad Ta vis

Svil Tan _ de met res Tan er Tad es w re bo-

da mus lim Ta loc va sac. ase ve igi di dad

uwyob da xels vaW ro bi sa da xe los no-

bis gan vi Ta re bas. man Se Ra va Tia ni pi ro-

be bi Se uq m na vaW rebs, aago xi de bi, gze bi

aaSe na fun du ke bi, sa dac sxva das x va qvey-

nis vaW rebs ufa sod Se eZ loT Ra mis Te va.

da vi Tis ti tu li yve la fer ze mety ve lebs

_ „me fe afxaz Ta, qar T vel Ta, ran Ta, kax Ta

da so mex Ta me fi sa da Sar van Sad yov li sa

aR mo sav le Ti sa da da sav le Ti sa“.

ro de sac da viT ze vsa ub rob T, ar

Se iZ le ba, ar ga vix se no T i li a Wav Wa va Zis

mi er 1888 wel s da we ri li we ri li „da vi T

aR ma Se ne be li“. ai, ras wer s i lia da viT

me fe ze: `aR ma Se ne bel s sa xe li da ar q ves

sa u ku no sax se neb lad . kac s o ri sa xe li

un da h qon de so, am bob s C ve ni e ri: _ er Ti

aq da sa Ce ni, me o re Tan wa sa yo li. da es

yo ve li ve da viT ma ki de vac da im sa xu ra o.

man iS ro ma, iR va wa da aq ki sa ma ra di so

sa xe li da u to va STa mo mav lo ba s~.

sa qar T ve lo s ek le si am da vi T aR ma Se-

ne be li w min da nad Se racxa da mi si x se ne-

bis dRed 26 ian va ri (8 Te ber va li) da a-

we sa.

ax la ki, ga vix se noT ana ka lan da Zis

leq si. “ fe xi da mad giT, gul ze da mad-

giT“, ro mel Sic m Ta va ri ad gi li u Wi rav s

s wo red da viT s da mis saf lav s . . . da viTs

qar T ve leb ma Se us ru les sur vi li da igi

ise dak r Za les, ro gorc Ta vad me fes

sur da da dRes mar T lac Ti To e u li iq

Se su li, swo red mis guls abi jebs fexs.

`fe xi da mad giT,

gul ze da mad giT fe xi yo vel man,

wya lo ba h ya viT

sa qar T ve lo is yov lis m py ro bel man

vi sur veT da viT...

fex q veS gac vi TeT saf la vis lo di

yur Z nis m tev ne biT...

_ e se Ti cod va ra gaq v s , me feo, mi u-

te ve li

Rirs msa xu reb di qar Tul mi wa- wyals,

ra i ga dar debs?

gas wi e i gi ”ni kof si iT gan

da ru ban dam de“...

Tu, es ma Ral Ta Tav m dab lo baa

odiT da o diT?

Tu cod vi li xar, ma Sin, me fe o,

ra Ra q nan cod vilT

su lis sim S vi dis, su lis sim S vi dis

ver siT m po vel Ta?

_ fe xi da mad giT, gul ze da mad giT

fe xi yo vel Ta...~

es er Ta der Ti sur vi li a me fi sa, ro-

mel sac dRem de qar T ve li e ri us ru-

leb s me fe da viT s. sxva Ta na med ro ve

qar T vel ma po e teb mac ara er Ti leq si

da po e ma uZR v nes So re ul did wi na pars.

po et ma mux ran ma Wa va ri an ma da vi Tis

na Te li por t re ti Seq m na Sem de gi stri-

qo ne biT:

`xel Si ge la Ti uWi ravs er T Si,

wig ni uWi ravs me o re xel Si

me fea

kax Ta,

so mex Ta,


ran Ta,

afxaz Ta, svan Ta

da udi mar Ta.

tan ze qris te si ac via kvar Ti,

ga dah yavs Tev z ni ri on Si mtkvar-

TiT...~

es leq s i gar k ve u li ga mo Za xi lia ar-

sen iyal To e lis mi er da vi Ti sad mi miZR-

v nil epi ta fi i sa...

`vin na War ma gevs me fe ni Tor met ni

pu rad da mes x nes,

Tur q ni, spar s ni da arab ni sazR var-

Ta ga re ga mex s nes,

Tev z ni amer Ta wyal Ta gan imer Ta

wyal Ta STa mex s nes,

awe amaT sa moq med sa gul ze dan xel ni

da mes x nes~.

da viT aR ma Se neb lis sa xe Ta vi se bu-

rad aisa xa qar Tul Se moq me de ba Sic. erT

xal xur leq s Si sa qar T ve los me fis mTe-

li moR va we o baa asa xul - war mo Ce ni li.

`gi am bob sif ri a le sa

da vi Tis, aR ma Sen Ta sa,

mtki ce sa mklav sa, gan m ge sa

wyo ba sa spa ra zen Ta sa.

maR liT gan c da sa qve na Ta,

lal val Ta aR nag zen Ta sa

da qvel Ta saq meT uricx v Ta,

gla xak Ta mi na fen Ta sa~.

me fe da viTs kon s tan ti ne gam sa xur-

di am uZR v na wig ni oTx to mad _ `da viT

aR ma Se ne be li~, ro mel Sic aC ve na is di di

Si nak la sob ri vi du Ri li, ra sac ad gi-

li hqon da im pe ri o dis sa qar T ve lo Si.

man war mo a Ci na da vi Tis saq mi a no ba fe-

o da lu ri qvey nis cen t ra li za ci i saT-

vis, mi si di di brZo le bi sa qar T ve los

Turq- sel Cuk Ta ga sa Ta vi suf leb lad.

das rul da e po qa _ „oq ros xa nad“

wo de bu li d ro, ro de sac sa qar T ve lo

i yo war ma te bu li, ga er Ti a ne bu li, bed-

ni e ri da y ve las T vis mi sa ba Zi e ri. Cven

ki vi me dov nebT, rom sa qar T ve lo Si i sev

dad ge ba „oq ros xa na“ da i se v iq ne ba es

q ve ya na gab r wyi ne bu li, ise ro gorc XII

sa u ku nis da sawyis Si. dro mi dis, mag ram

nam d vi li g mi re bi a r i kar ge bi an, ro-

gor c da vi Ti, mi si me fo bis xa na dRem de

ga da e ce ma Ta o bi dan Ta o bas, igi y ve las-

T vis mi sa ba Zi me fe a, kar gi m xe dar m Ta va-

ri da war ma te bu li a da mi a ni. dro i sev

mo va C ve ni gaZ li e re bi sa, ga er Ti a ne bi sa

da a Ror Zi ne bi sa. isev Se mov k ravT er-

Tad bed ni e re bis zars. vi Ror Zi nebT,

vi xa rebT, vim rav lebT da er Tad Sev q-

m niT isev Zli er da da mo u ki de bel sa-

xel m wi fos. ai iseTs, Cve ni me fe iqe dan

rom iama yebs... Cven isev gav x de biT yve-

las T vis mi sa ba Zi eri. da viT aR ma Se neb-

lis epo qas da pi rov ne bas ki mu dam sa-

Tu Tad Se vi na xavT Cvens mex si e re ba Si.

ga mo ye ne bu li lite ra tu ra:

1. sa qar T ve los is to ria Tbi li si

1993 (n. a sa Ti a ni, g. lor T qi fa ni Ze);

2. sa qar T ve los is to ria ga mom cem-

lo ba `ar ta nu ji“ 2003 (me rab vaC na Ze,

vax tang gu ru li, mi xe il bax ta Ze);

3. sa qar T ve lo sa da msof li os is-

to ri a „ di o ge ne“ (p. ra miS vi li, n. ax me-

te li, d. sar Tania, g. Cxik viS vi li);

4. sa qar T ve los is to ria, Tbi li si

1998w (i. an Te la va, s. var do sa ni Ze, r.

met re ve li);

5. sa qar T ve los is to ria t. 1 _ uZ-

ve le si dro i dan XIX sa u ku nis da sas-

ru lam de.

sa Tik iaJi a ni ni now min dis ra i o nis sof. eS t is

pir ve li sa ja ro s ko lis mos wav le


mar T l ma di de bel da ka To li kur ek-

le si a Si xa ti war mo ad gens taZ ris Se-

mad ge nel na wils da Rmer T Tan ur Ti er-

To bis er T -erT gzas . pir vel xat m we rad

lu ka ma xa re bels mi iC ne ven, ro mel mac

RvTis m Sob lis xa ti odi git ri a _ g zis

maC ve ne be li da we ra.

marTlmadidebluri xatweris xe-

lovnebas gaaCnia simbolizmi, romelic

axdens Sinaarsis gadmocemas (amitomac

iTqmis xatze ̀ daiwera” da ara ̀ daixata”).

magaliTad: didi da ganieri Tvalebi sim-

bolurad gamoxatavs xedvas aramateri-

alur samyaroSi _ didi yurebi RvTis

sityvis smenas niSnavs. didi Subli _ si-

brZnis niSania. mniSvneloba eniWeba fe-

rebsac. mwvane _ maradiulobis, sicocx-

lis simboloa. cisferi _ zeciurobis

simbolo. oqrosferi _ maradiulobis,

uxrwnelobis simbolo. mefeebi imose-

bodnen mewamuli samosiT, radgan miiC-

neva saimperatoro ferad. xatweraSi ar

gamoiyeneba Savi feri. xatze gamokveTili

unda iyos wmidanis sulieri mxare. xat-

wera swored am detalebiT gansxvavdeba

Cveulebrivi mxatvrobisgan. xatmwerebs

SeuZliaT sakuTari interpretaciiT xa-

tis Sesruleba, magram es unda eTanxme-

bodes masze gamosaxulis biografias.

gelaTis taZris CrdiloeT nawilSi

sakurTxevelTan gaxlavT wmida keTilm-

saxuri mefis daviTis freska, romelic

daviTis gardacvalebidan (1089-1125)

oTxasi wlis Semdeg aris Sesrulebuli,

magram freskis gamokvleviT dadginda,

rom SeiniSneba ufro Zveli Sre. grZe-

li mwkrivis saTaveSi gamosaxulia mon-

astris damaarsebeli daviT aRmaSene-

beli anderZiTa da eklesiis moduliT

xelSi.

am fres ka ze me fe war mod ge ni lia me wa-

mu li fe ris, Zvir fa si Tvle biT gawyo bi-

li sa me fo gvir g vi niT, qar vis fe ri Sa ra-

van de dis fon ze. mwva ne bi so niT , ro me lic

mo oW vi lia mar ga li te bi Ta da Zvir fa si

qve biT. gvir g vin ze oq ros sa sa feT q le e bi

am S ve nebs. Wa Ra ra Se re u li wve ri, swo ri

cxvi ri da di di Tva le bi mis vi zu a lur

mxa res da sa max sov re bels xdis.

Tanamedrove xatmwerebs, romlebsac

Cven vesaubreT, TiTqmis yvelas nimuSad

swored es freska aqvs gamoyenebuli.

X-XIII saukuneebis qarTuli samefo

Casacmeli ZiriTadad bizantiuri war-

momavlobisaa da mkvlevarTa azriT, es

politikuri viTarebiTa da kulturuli

kavSirebiT iyo ganpirobebuli. samefo

samoseli Sedgeboda `kuarTis”, bisoni-

sa da diademisgan (Zvirfasi TvlebiT

lia TediaSvili

daviT aRmaSenebeli Tanamedrove xatweraSi


gawyobili Tavsaxvevi an gvirgvini _

uzenaesi qurumebis (mefeebis) xelisu-

flebis niSani). bisoni _ es gaxlavT

mRvdelmsaxuris Sesamoseli. episkopo-

sis zeda samosi, romelic qvemodan da

saxeloebidan damoklebuli diakvnis

stiqars hgavs. mis qveS moCans kvar-

Tic da olaric (mRvdelmsaxuris Sesa-

moseli. olaris gareSe mRvdels, iseve

rogorc diakvans, aranairi msaxurebis

aRsruleba ar SeuZlia).

avt: laSa darbuaSvili. 36 wlis

laSa darbuaSvili daaxloebiT 8-9 we-

lia xatmweria. igi ZiriTadad iyenebs

`cisartyelis” ferebs, radgan miiCnevs,

rom am ferebidan nebismieri mizanSewo-

nilia. igi ambobs: `yvela naxats Tavisi

epoqa aqvs. rodesac eklesiuri xdebi,

xats sulierad aRiqvam da xvdebi, rom

xatwerasTan SedarebiT xatva araferia.

xatwera sulTan ufro axlosaa, vidre

Cveulebrivi mxatvroba.

xati daiwera 2010 wels. xatis Ses-

rulebas dasWirda daaxloebiT ori kvi-

ra. daviT aRmaSenebels marjvena xelSi

uWiravs gragnili _ anderZi, xolo mar-

cxenaSi gelaTis monastris maketi. gamo-

yenebulia xatweris saRebavebi, pigmente-

bi. pigmenti aris dafxvnili Zvirfasi an

naxevrad Zvirfasi qvebi, romelsac ure-

ven kvercxis guls da Zmars, raTa Sem-

dgom ar Camocvivdes saRebavi. es xati

daiwera cacxvis xisgan damzadebul da-

faze, romelic damuSavebulia weboTi da

carciT. xats dasrulebis Semdeg esmeva

damcavi laqi, raTa wyalma ar gaafuWos

da saRebavi ar aZvres. fonisTvis dakru-

lia oqros Txeli firfitebi.

xat ze me fe da viTs aqvs Zvir fa si

qso vi lis, Tvle biT da mar ga li te biT

mor Tu li mo sas xa mi _ ma ni a ki. igi sa me-

fo da did g va ro van Ta mo sar Ta vad ga-

mo i ye ne bo da. ma ni a ki eg vip te sa da ara-

beT Si gaC n da, Sem deg bi zan ti e leb ma

spar se le bis gan ga da i Res Ta nam de bo bis

pir Ta gan mas x va ve bel niS nad. me fe da-

viTs Tav ze axu ravs oq ros gan dam za-

de bu li da Zvir fa si qve biT mor Tu li

da ba li gvir g vi ni. mis ga mo sa xu le bas

rom da ak vir deT, Se niS navT, rom mi si

Ta vis gar Se mo wre aris Se mo xa zu li. am

wres Sa ra van deds uwo de ben. Sa ra van de-

di ze ci u ri naT lis ga mo sa xu le ba a. es

xa ti dab r Za ne bu lia bor jo mis mu ni ci-

pa li te tis so fel Ci Ta xev Si _ mecx re

sa u ku nis, wm. gi or gis sa xe lo bis mwva ne

mo nas ter Si, ro me lic, mec ni er Ta az-

riT, wm. gri gol xan Z Te lis mo wa fe e bis,

qris te fo re sa da Tev do res aSe ne bu-

li a.


avt: SoTa cincaZe. igi ZiriTadad iy-

enebs qarxnulad damuSavebul pigments

da temperas. mis mier dawerili xatebi

dabrZanebulia zandos da sarkis monas-

trebSi; wm.ninos eklesiaSi (barselona);

xonSi, dedaTa monasterSi; wm.ninos mon-

asterSi (nikorwmindis eparqia) da a.S.

xati daiwera 2011 wels, romelzec

gamosaxulni arian vaxtang gorgasali

da daviT aRmaSenebeli. orive mefes

xelSi anderZi uWiravs. xati Ses-

rulebulia pigmentebiT da tempera-

Ti. saRebavi, romlis SemakavSirebel

nivTierebad iyeneben wyalSi gaxsnil

kvercxis guls da umateben mcenareul

zeTs. tempera cnobili iyo Zvel eg-

vipteSi. farTod iyenebdnen Sua sau-

kuneebis ferweraSi.

mewamul ferebSi da Zvirfasi qve-

biT gawyobil bisonSi, vaxtang gor-

gaslis gverdiT, marjvniv, Saravande-

diT gamosaxulia daviT aRmaSenebeli,

romelsac marcxena xelSi anderZi uWi-

ravs. am xatze igi daaxloebiT im asak-

Si gamoiyureba, roca gardaicvala (56

weli). xati dabrZanebulia meCvidmete

saukunis sarkis wm.giorgis saxelobis

monasterSi, romelic mdebareobs Sida

qarTlSi, qarelidan samxreTiT, 6 km-Si

mTaze.

avt: Tamar rigiSvili. igi daaxloe-

biT 25 welia, rac am saqmes emsaxureba.

ZiriTadad iyenebs temperas da akrilis

saRebavebs.

xati daiwera 90-ian wlebSi. Sesrule-

bulia temperas da akrilis saRebave-

biT. nimuSad gamoyenebulia gelaTis

freskaze (gragnili) gamosaxuli davi-

Ti da 1118-1125 wlebSi moWrili mefis

spilenZis moneta (kverTxi), romelic

amJamad britaneTis muzeumSi inaxeba.

mefe daviTi kverTxiTa da ander-

ZiT xelSi, zurmuxtisferi xaverdis

samosiT aris Semosili. ornamentebad


Zvirfasi qvebiTa da margalitebiT

gawyobili oqrosferi kantebi dahyve-

ba. agreTve Zvirfasi TvlebiT gawyo-

bili diadema amSvenebs mas.

xati amJamad dabrZanebulia lurj

monasterSi, romelic mdebareobs

TbilisSi, veris ubanSi, leo qiaCelis

quCaze, veris parkis gverdiT. ekle-

sia wm.andria pirvelwodebulis sax-

elobisaa, romelic jvargumbaTovania

da meTormete saukunis bolosaa age-

buli.

avt: ka xa ber Sar ge laS vi li. igi Tbi-

li sis wmin da sa me bis sa ka Ted ro taZ ris

sa xe los no Si wle bia moR va we obs. mi si

xat we ra sa xa si a Toa da iye nebs mkveTr,

xas xa sa fe rebs.

xa ti da i we ra 2012 wels. frag men te-

bi aRe bu lia sxva das x va wya ro dan. xa ti

iwe re bo da da ax lo e biT Tve -na xev ris

gan mav lo ba Si. mxo lod sa xe iq na ni mu Sad

ga mo ye ne bu li ge la Tis cno bi li fres-

ki dan, da nar Ce ni ki sa ku Ta ri in ter p-

re ta ci iT, ka no ni kis dac viT. ro gorc

aR v niS ne, me fe da viT aR ma Se neb lis pe-

ri od Si ig r Z no bo da bi zan ti is gav le na,

ami tom xat m wer ma ga mo i ye na im d ro in de-

li ab j ris ele men te bi. mas tanT ac via

li To nis pe ran gi, ase ve _ rki nis sam k la-

u re bi. pe ran g ze moc mu li aqvs ab re Su-

mis mo sas xa mi, ro me lic da mag re bu lia

oq ros mrgva li Ri liT, ro me lic aris

Zvir fa si qve biT mo oW vi li. mas Zvir-

fa si li To nis gan dam za de bu li wel ze,

qa mar ze mi mag re bu li Zvir fa si qve biT

gawyo bi li xma li da mu za ra di mis brZo-

li su na ri a no ba ze mig va ni Seb s . da viTs

sa mos ze jva ri aqvs amot vif ru li, xo-

lo Tav ze Zvir fa si Tvle biT gawyo bi li

sa me fo gvir g vi ni axu ravs, ase ve ga mo-

sa xu li aqvs Sa ra van de di. dRes dRe o biT

es xa ti dab r Za ne bu lia Tbi lis Si, koz ma

da da mi a nes sa xe lo bis ta Zar Si.

2009 wels fokis monastris saxelos-

noSi ramdenime monazons moafiqrda

wminda samebis xatis Seqmna da es azri

kaTolikos-patriarqs, ilia II-s gauzi-

ares. patriarqma maT SesTavaza wminda

samebasTan erTad, xatze RvTismSobe-

li, sveticxoveli da qarTveli wmin-

danebi gamoesaxaT. imave wlis seqtem-

berSi ukve mzad iyo `imedis” xatis

srulyofili eskizi. xatis moWedvas

dasWirda 50 kg. oqro. `saqarTvelos

imedis” xatze 270-mde wmindania

gamosaxuli. maT Soris swored wmida

keTilmsaxuri daviT meoTxe, mefe yov-

lisa saqarTveloisa, aRmaSeneblad

wodebuli.

xati moWedilia 900-iani sin-

jis oqroTi. Wedurobaze muSaobda

dekanozi iakob abaSiZe ramdenime mWe-

delTan erTad. am samuSaoebs xelmZ-

Rvanelobdnen arqimandriti ilia

(nasiZe) da arqimandriti serafime

(Wedia).


avt: ia narimaniZe.

daviT aRmaSenebeli _ anderZiTa da

gelaTis maketiT xelSi. gelaTis fres-

kis mixedviT Sesrulebuli xatwera.

zurmuxtiT, lalis TvlebiTa da mar-

galitebiT moWedili gvirgvini oqros

sasafeTqleebiT. samefo samosi atla-

siTa da barxatiT. am xatze misi gamo-

saxuleba gansxvavebulia imiTac, rom

mefe daviTi TiTqos raRacas akvirdeba

da misi xedva marjvnivaa mimarTuli.

avt: irakli oCiauri. man moqandake

iakob nikolaZis rCeviT 1951 wels daam-

Tavra Tbilisis saxelmwifo samxatvro

akademiis qandakebis fakulteti. namu-

Sevari aqvs saxviTi xelovnebis TiTqmis

yvela dargSi: ferwerasa da grafikaSi,

portretsa da qandakebaSi, monumentsa

da dekoratiul xelovnebaSi, dazgur

grafikasa da liTonmqandakeblobaSi.

es naxati aris grafikuli namuSevari.

mefe daviTi samefo gvirgviniT. am su-

raTze misi mtkice xasiaTis wakiTxva

SeiZleba.

avt: Teimuraz xarabaZe: `ferwera

ferTa Sexamebas da ferTa sasiamovno

TamaSs niSnavs, anu Tbili da civi fe-

rebis urTierTdamokidebulebas”. misi

namuSevrebi swored am principiT aris

Sesrulebuli.

am suraTebze avtors mefeT-mefis

ori sxvadasxva saxe da xasiaTi aqvs

naCvenebi. pirvelSi misi mtkice da

amayi buneba Cans. mewamuli da narin-

jisferi samefo mosasxami, agreTve

diadema, romlis ukanac Saravandeds

SeniSnavT, Zvirfasi TvlebiT aris gawy-

obili. xmali ki mis brZolisunariano-

baze migvaniSnebs.

rac Seexeba meore suraTs, daviT

aRmaSenebeli TiTqos damwuxrebuli

TvalebiT imzireba. mas WaRara aqvs

Sereuli da asakiT albaT 45-50 wlisa


gamoiyureba. Tavze gvirgvini adgas.

zurmuxti, lali da margalitiT gawyo-

bili. pirveli suraTisgan gansxvavebiT

mis ukan mxolod mwvane fonia da Sara-

vandedi ar moCans.

avt: boris jimSirauli.

daviT aRmaSeneblis portreti. mas

Sida samoseli narinjisferi acvia.

margalitebiT, safironiTa da qar-

viT gawyobili. mosasxami ki mewamuli

barxati, romelic oqros mrgvali Ril-

iT aris damagrebuli. samefo gvirgvini

zurmuxtiTa da margalitiTaa morTu-

li oqros sasafeTqleebiT.

avt: guram mRebriSvili.

mefe daviT IV aRmaSenebeli Sara-

vandediT zecis fonze gamosaxuli.

samxedro formaSi, rkinis samklaure-

biT, Zvirfasi qvebiT gawyobili abjriT

da muzaradiT cxenzea amxedrebuli. am

suraTSic mas anderZi uWiravs xelSi.

avt: levan WoRoSvili _ qarTveli

mxatvari, Zveli qristianuli mxatvro-

bis dacvis Tavmjdomare. man Tbilisis

saxelmwifo samxatvro akademiis saxviTi

xelovnebis fakulteti daamTavra 1976

wels. mis mxatvrobis Temas umTavresad

portreti Seadgens. levan WoRoSvi-

lis SemoqmedebaSi gvxvdeba qarTveli

aristokratebis jgufuri portretebi,

religiuri Tematika, saqarTvelos is-

toriis amsaxveli suraTebi, berZnuli

miTologiis personaJTa saxeebi. maT

Sorisaa saqarTvelos mefeebis por-

tretebis seriebi.

1998 wels levan WoRoSvilma Seqmna

qarTvel mefeTa saxeebi. esenia miTrid-

ate didis, vaxtang gorgaslis, bagrat

III-is, daviT aRmaSeneblis, Tamar mefisa

da giorgi brwyinvales portretebi. es

gaxlavT zeTis saRebavebiT Sesrulebu-

li monumenturi portretebi.

TiTqmis yvela suraTsa Tu xatSi

daviT aRmaSenebels anderZi uWiravs

xelSi, es ki mniSvnelovani dokumentia

da amitom miviCnieT, rom aucileblad

unda dagverTo amonaridi misi ander-

Zidan: `...ase gansaja RmrTis marTlmsa-


julebam da momixmo me da misca mas (deme-

tres) mefoba da Cemi da Tqueni RvawliT

axlad SeZenili mamuli nikofsiidan da-

rubandamdis zRvamde da ovseTidan so-

eramde da aragawamde. da mivande (deme-

tres) Svilebi da dedofalica... raTa

Tavisi Zma gazardos da Tavis debs, Cems

Svilebs, saTanado pativi miagos. yove-

live amas win warumZRvane wminda Zeli

cxovrebisa da miveci Cemi droSa sviani,

Cemi samefo abjari da saWurWle (ganZi)

Cemi, zemoni da qvemoni... (igulisxmeba

`qvemo” dasavleT saqarTvelo _ `zemo”

ki danarCeni saqarTvelo).

lia TedliaSvilisaqarTvelos daviT aRmaSeneblis

saxelobis universitetis

mediis skolis studenti


da viT aR ma Se ne bels, mi si sa oc rad

war ma te bu li moR va we o bis ga mo, mra va-

li di de bu li epi Te tiT am kob d nen ro-

gorc Ta na med ro ve ni, ise sxva dro is

qar T ve le bi.

da vi Tis Ta na med ro ve me ma ti a ne, ro-

me lic is to ri og ra fi a Si „da vi Tis is-

to ri ko sa da a“ cno bi li, me fes „yov lad

brZe ni me fis“, „Zli e ris“ da „di dis“

epi Te te biT am kobs. mi si ve Ta na med ro-

ve ar se ni be ri mas uwo debs „brZens“,

„mzes“, „brwyin va les“. mog vi a ne biT, „Ta-

ma ris is to ri ko si“ da la Sa- gi or gis

dro in de li me ma ti a ne (XIII s.) mas „did

da viT“-s uwo de ben. XIV s-is me ma ti a ne

„Jam Ta aR m we re li“ da viTs mo ix se ni ebs

ro gorc „di di da sa xe lo va ni“, xel m-

wi fe ebs So ris „u me tes gan T q mu li me fe

da vi Ti“.

TviT pi rad me ma ti a nes Ta nac, me fe

da vi Ti „aR ma Se neb lad“ mxo lod er-

Txel iwo de ba, Tum ca, am Sem Tx ve va Sic

es mov le na mog vi a no pe ri o di sa un da

iyos. mom yavs ci ta ta, ro me lic qar T-

lis cxov re bis Se mor Ce ni li nus xe bi dan

mxo lod e. w. „ja naS vi li se ul“ (D) nus-

xa Si gvxvde ba:

„da da ipy r na ar fas la ni an ni da amos-

wyd na igi ni, ro mel Ta di di say da ri

ani si sa mis gi Tad mo e kaz maT da qris ti-

a ne Ta sis x li Ta igi say da ri da qa la qi

mo er wyo. imuq fa RmrTis - mo yu a re man

da viT aR ma Se ne bel man mo la Ta da da-

riS man Ta sis x li Ta ax lad ve man mor wyo

da say da ri igi ax lad mo naT la, ro me-

li aRe Se na ber Zen Ta asul sa de du fal-

sa kat ro ni tes da iqi- ve esaf la va. ma Sin

mi vi da TKT me fe da viT da ka Ta li ko zi,

epis ko poz ni da er To bi li laS qa ri saf-

lav sa ze da, da ax lad we si aRu ges.“ (ya-

ux CiS vi li 1955: 345).

am g va rad, ani sis aRe bis Txro bi sas

da vi Ti mox se ni e bu lia „aR ma Se neb lad“,

Tum ca, dad ge ni li a, rom ja naS vi li se u-

li nus xa e.w. swav lul kac Ta ko mi si is re-

daq ci is gav le nas ga nic dis (ya ux CiS vi li

1955: 18-19). amas gar da, ro gorc ze mo-

Tac aR v niS ne, mo ta ni li ci ta ta mxo lod

ze mox se ne bul, gvi an nus xa Si gvxvde ba da

ver mi viC nevT da vi Tis is to ri ko sis Ta-

nad ro ul, ded ni se ul teq s tad.

am g va rad, „aR ma Se neb lad“ da viT me-

fes ar ix se ni e ben aR niS nu li XII-XIV ss-

is sa is to rio Txzu le be bi, do ku men tu-

ri da sxva wya ro e bi (go go la Ze 1989: 43).

wi nam de ba re naS rom Si, xuT sa is to-

rio wya ro ze day r d no biT, msurs war-

mo va Ci no me fe da vi Tis epi Te tis – „aR-

ma Se neb lis“ (ro me lic mis um Tav ress

zed wo de bad dam k vid r da) Se mo Re bis

pir ve li do ku men tu rad da fiq si re bu li

ofi ci a lu ri Sem Tx ve ve bi.

is to ri og ra fi a Si ga zi a re bu lia az-

ri, rom da viT IV „aR ma Se neb lad“ pir-

ve lad iwo de ba XV s-Si, ker Zod, bag rat

me feT me fis ga ce mul av Jan da Ze Ta 1452

w-is sa sis x lo si gel Si (go go la Ze 1989:

44), ro me lic xel na wer Ta erov nul cen-

t r Si ina xe ba _ Sif riT Sd-521. am sa buTs

qve moT gan vi xi lav, Tav da pir ve lad ki

mi zan Se wo ni lad mi maC nia yu radRe ba

erT, uf ro Zvel sa is to rio wya ro ze

ga va max vi lo, ker Zod, ger ge tis ek le si-

is sul Ta ma ti a ne ze.

gergetis samebis „matiane mosaxsenebeli sulTa“

gergetis samebis „matiane mosax-

senebeli sulTa“ friad saintereso da

mniSvnelovani saistorio wyaroa mra-

vali TvalsazrisiT.

am SemTxvevaSi ki, yuradReba minda

nikoloz JRenti

mefe daviT IV-is (1089-1125 ww.) „aRmaSeneblad“ moxseniebis pirveli oficialuri precedentebi


gavamaxvilo am Zeglis uZveles nawilze,

saqarTvelos mefeTa mosaxseneblebis

Zvel fenaze, romelic iwyeba mirian me-

fis mosaxsenebliT da mTavrdeba daviT

aRmaSeneblis mosaxsenebliT. momyavs

CvenTvis saintereso nawili am mosax-

seneblidan:

„suli didisa daviT aRmaSenebelisa kurTxeul iyavn ukunisamde.“ (Sara-

SiZe 1954: 264)

wya ros ga mom ce mel ma qr. Sa ra Si Zem

ma ti a nis teq s tis es uZ ve le si na wi li,

sa dac me fe da vi Ti uk ve „aR ma Se neb lad“

iwo de ba, pa le og ra fi u lad XV s-is pir-

ve li aT w le u liT da a Ta ri Ra (Sa ra Si Ze

1954: 219, 228-229). am g va rad, Se iZ le ba

da vas k v naT, rom uk ve XV s-is pir ve li

aT w le u lis T vis da viT IV „aR ma Se neb lad“

iwo de ba. ase ve, Se saZ le be lia vi fiq roT,

rom am wya ros sa xiT Cven saq me gvqon des

da viT me fis am zed wo de biT mox se ni e bis

pir vel pre ce den t Tan, Tum ca, Cvens wi-

na Sea ki dev er Ti, ger ge tis sul Ta ma ti-

a nis msgav si ti pis da Ta nad ro u li wya-

ro, sa dac ana lo gi ur su raTs vxe davT.

sinas mTis wm. ekaterines monastris qarTvelTa eklesiis sulTa matiane

am saistorio Zeglis teqstis da-

sawyisSi moTavsebulia mefeTa mosax-

seneblebi, sadac mefe mirianisa da vax-

tang gorgaslis Semdeg gvxvdeba mefe

daviTis mosaxsenebeli. momyavs teqsti:

„s(u)lsa mefisa daviT aRmaSeneb(e)

l|isasa S(eu)ndos R(merTma)n.“ (kldiaS-

vili 2008: 162).

wyaros gamomcemeli d. kldiaSvili

Zeglis CvenTvis saintereso nawils XV

s-is pirvel aTwleulSi Sedgenilad mi-

iCnevs. (kldiaSvili 2008: 61).

ro gorc vxe davT, aqac me fe da vi Ti

XV s-is da sawyis Si uk ve „aR ma Se neb la-

da a“ mox se ni e bu li. am sa kiTxis Se sa xeb

d. kldi aS vi li Se niS navs Sem degs:

„aR ma Se ne be li am Sem Tx ve va Si un da

gu lis x mob des ma Se ne bels. swo red ase-

ve iwo de ba jvris mo nas t ris ma Se ne be li

da mi si pir ve li wi nam ZR va ri pro xo re

si nas sul Ta ma ti a nis mo sax se ne bel Si

(pro xo re ju a ri sa aR ma Se ne be li sa sa u-

ku no iyavn Pse ne ba mi si _ Sin. Ge org. 77, 197r). aR ma Se ne be li da vi Tis mi marT mo-

sax se ne bel Si ase ve ma Se neb lis mniS v ne-

lo biT un da ix ma re bo des.“ (kldi aS vi li

2008: 57)

aR sa niS na via isic, rom ama ve wya ro-

Si Pan c Tis „aR ma Se neb lad“ iwo de ba gri-

gol xan c Te lic (kldi aS vi li 2008: 179).

me ar ve Tan x me bi am mo saz re bas.

ga saT va lis wi ne be lia is ga re mo e ba,

rom pro xo re sa da gri go lis mo sax se-

ne bel Si, da viT me fis mo sax se neb lis gan

gan s x va ve biT, da kon k re te bu li a, Tu ri-

si aR ma Se ne be lia mox se ni e bu li pi rov-

ne ba. mi u xe da vad imi sa, rom si nas mTis

wm. eka te ri nes mo nas t ris qar T vel Ta

wm. gi or gis ek le si is aSe ne ba swo red

me fe da viTs ukav Sir de ba, mis mo sax se-

ne bel Si es mo men ti araa da kon k re te bu-

li, rac un da mig vi Ti Teb des ima ze, rom

da vi Ti da es ori is to ri u li pi ri er Ti

met sa xe liT, mag ram gan s x va ve bul kon-

teq s t Si ari an mox se ni e bul ni.

ase ve ga saT va lis wi ne be lia is faq-

tic, rom ze mo moy va nil ger ge tis sul-

Ta ma ti a ne Si da vi Tis „aR ma Se neb lad“

mox se ni e ba xde ba igi ve pe ri od Si da im

mo nas ter Tan da kav Si re biT, rom lis

age bas Ta nac da viT me fes ara na i ri kav-

Si ri ar hqo ni a.

gamomaqvs daskvna, rom gergetisa

da sinas mTis sulTa matianeebSi da-

viT mefis mosaxseneblis Seqmnisas, anu

XV s-is pirveli aTwleulisTvis, „aR-

maSenebeli“ ukve damkvidrebuli iyo

daviTis mTavar zedwodebad, xolo

msgavsi saxiT sxva pirebis moxsenieba,

rasTanac saqme gvaqvs sinas mTis sulTa

matianeSi, Cveulebrivi movlena iyo.


avJandaZeTa sasisxlo sigeli

rac Seexeba avJandaZeTa sasisxlo

sigels. es sabuTi pirvelad m. brosem

gamosca frangulad 1858 w-s (Brosset 1858: XCIII), qarTuli teqsti ki jer T. Jordaniam 1897 w-s (Jordania 1897: 264-266), xolo Semdeg eq. TayaiSvilma 1909 w-s (TayaiSvili 1909: 41-44).

momyavs Sd-521 sigelis teqstis

Semoklebuli, CvenTvis saintereso

nawili:

„mefeman RmrTiv gvir|[gvirgvinosan]

man, RmrTiv aRmaRleb|[ulman], RmrTiv

damyarebulman, Zli|[erman](an Zle-

viT) uZlevelman, iesian-daviTia|[n]-

bagration-solomonion, ranTa, | [a]

fxazTa, somexTa mefeTa, SanSe da

Sa[rv]|anSe, ame oris taxtis da same-

fosa, aR|[mos]avleTisa vidre dasav-

leTamdis, TuiT mt|[kic]ed flo-

biT mpyrobelisa, qristes RmrT|[isa]

mier sulkurTxeulisa mefeT-mefisa

deme|tresi Zeman patronman aRmaSene-

belman || kostantile da dedaTa-de-

daman Ceman patron|man gulaSar, ese

mtkice uqceveli | ... flebeli (sic),

dro daudebeli da mizez[SeS|li]li da

sulisa wmidisa Cuen RmrTiv gui|[rgu]

inosanman Z<e>lierman da uZlevelman,

mefe|T-mefeman bagrat, nebiTa RmrTi-

saTa afxazTa, q|[a]rTvelTa, kaxTa da

somexTa mefisa, iesian-daviTian|-[sibr]

ZniTa solomonian, SanSe da SarvanSe,

yo|[v]lisa aRmosavleTisa da dasavle-

Tisa da Crdil|oeTisa saaelmwifosa

mpyrobelman, kualad[ve] | misi suli

kurTxeulisa mefeTa-mefisa bagratisa

| da dedofalTa-dedoflisaman elene,

mosdegi | Cuenisa karzedan Tqven Cueni

erTguli | da erTgulad mosamsaxure

Cueni mkvidri. |

odes darubandiT gamovida avJan-

daZis gua|ris kaci didad namsaxuri

nefisa (sic), rodes aRmaSenebe|li

gelaTs aSenebda da galavnidaRma

gard|movarda, samas da xuTi aqimi

moasxes da vera uS|veles. maSinRa sxua

erTi aqimi movida yovelTasa ukanis bo-

losa, manasre Tqua: Tu ara | irmis rZe-

Sigan davawuenTo, ara eSvelebis r|ao.

qnes mokiTxuli, SeRondes. wamodga

kaci, esreT |[T]qua: avJandaZesa uTq-

so Tormeti furi irmi (sic) | mewve-

lio, sxua queyanasa zedan ar iSoeboda.

moiRo avJandaZeman, ipriana RmerTman,

da||rCa aRmaSenebeli.

SegiwyaleniT avJandaZe|ni arje-

van skandas daRma da gogs daRma, sada

Zevrisa wyali SerTvis yvirilasa fisi-

sans da Cxara|s, mas daRma satyismcvelo

wyalobad migvice|mia avJandaZisaTvis.

mas ukana dagveajeniT raTam|ca Tqveni

Zuveli sigeli gagiaxleT. Segi|wyaleT

da giboZeT axali sigeli sasisxlo |

Tqven da momavalTa yovelTave, Cuen

mefeT-mefe|man bagrat da Tanamecxe-

dreman Cuenman dedofalTa-dedofal-

man elene SegiwyaleT dagiboZeT | mt-

kice da ucvalebeli sasisxlo sigeli,

mokiTxuli vqeniT da Zvelica gaCenili

iyo lion mefisa|gan, aw Cvenc gagia-

xleT da dagimkuidreT... daiwera sige-

li ese qroniko|nsa asormocsa da in-

diqtionsa mefobasa | Cvenisasa meaTesa,

PeliTa daiwera mTavar|efiskopozisa

daviTisTa~.

CvenTvis aqtualuri sakiTxis dasa-

dgenad unda ganisazRvros avJandaZeTa

sigelis statusi (oficialuria Tu nay-

albevi) da misi gacemis TariRi.

m. broses miaCnda, rom am sigelSi

cdomileba iyo qronologiaSi (Brosset 1858: XCIII).

T. Jor da ni a sac si ge li yal bad mi aC n da:

„1) 1452 wels me fed ar ij da bag ra ti

da miT ume tes mi sa Re bi ar aris, vi Tom

1452 we li iyos me a Te we li bag rat II-is

me fo bi sa; 2) de met res Ze kos tan ti ne me-

fe ar yo fi la; 3) TKT sa Ta ur Si are u lia

cno be bi da zo gan uaz ro; uka nas k neli

Si na ar si guj ri sa zRap ru li a: da viT aR-

ma Se neb lis ge la Tis ga lav ni dam gad mo-

var d na da mi si mor Ce na ir mis rZe Si ba-


ne biT da sxv.“ (Jor da nia 1897: 264-265).

eq. Ta ya iS vi li av Jan da Ze Ta si gels

yal bad ar Tvlis imis ga mo, rom mas,

m. bro se sa da T. Jor da ni as gan gan s x-

va ve biT, karg tyav ze da we ri li XV s-is

xe liT Ses ru le bu li sa bu Tis de da ni

hqon da xelT. Tum ca, eq. Ta ya iS vi li aR-

niS navs, rom si ge lis Ta ri Ri (1452 w.)

araa swo ri. mi si az riT, sa bu Ti un da

iyos 1475 w-is, rad gan sa bu Tis bo los

aR niS nu li a, rom 1452 w. iyo bag ra tis

me fo bis me a Te in diq ti o ni, xo lo bag ra-

ti 1465 w-s ga me fe bu la o. teq s tis ara-

re a lu ro ba ki si yal bis niS nad ar mi aC-

nia (Ta ya iS vi li 1909: 41-42).

s. ka ka ba Zis az riT:

„si ge li ar un da iyos TviT de da ni,

ara med me-16 sa u ku ne Si Ses ru le bu li pi-

ri. si ge li, ro gorc sCans, Tav da pir ve-

lad mi ce mu li yo fi la me fis kos tan ti ne

di mitris Zis da mi si de dis gu la Sa ris

mi er, Sem deg gan me o re bu li an dam t ki-

ce bu li me fis bag ra tis gi or gis Zis mi-

er. me-16 sa u ku ne Si si ge lis pi ris Ses-

ru le bi sas am ga re mo e bam hpo va si ge lis

Se sa val Si Ta vi se bu ri, ze moT naC ve ne bi

ga mo xa tu le ba. sa yu radRe bo a, rom si-

gel Si TviT bag ra tic sul kur Txe u lad

aris nax se ne bi („ku a lad ve mi si su l kur-

Txe u li sa me fe Ta me fi sa bag ra ti sa de-

do fal Ta de dof li sa man ele ne, mos de gi

Cu en sa kar ze dan“....) es ga re mo e ba un da

adas tu reb des Cven mi er ga moT q mul mo-

saz re bas, rom si ge li ar aris TviT as-

li, ara med Sem deg Ses ru le bu li pi ri...

av Jan da Ze Ta si ge li aris uaR re sad

sa yu radRe bo. si gel Si mox se ne bu li a,

rom „mo kiTxu li vqe niT (av Jan da ZeT

sis x li) da Zve li ca ga Ce ni li iyo li-

on me fi sa gan, aw Cu en ca ga gi ax leT “ -o.

aq ma Sa sa da me Cven gvaqvs da das tu re ba

sa sis x lo si ge lis mi ce mi sa le on me fis

dros (sa fiq re be lia le on afxaz Ta me-

fe 957-967 w.) rac war mo ad gens uZ ve-

less jer je ro biT cno bil faqts sa-

qar T ve lo Si sa sis x lo si ge lis ga ce mis

Se sa xeb.

amas gar da, si ge li Se i cavs sa yu radRe-

bo gad mo ce mas da viT aR ma Se ne be lis ge-

la Tis ga lav ni dan gad mo var d nis Se sa xeb.

da viT aR ma Se neb lis dros, ro gorc sCans,

av Jan da Zes ebo Za satyis mcve lo skan das

daR ma da gogs daR ma, fi si sans da Cxa-

ras.“ (ka ka ba Ze 1924: 63-64).

iv. ja va xiS vi li ar izi a reb da eq. Ta-

ya iS vi lis da s. ka ka ba Zis azrs da av-

Jan da Ze Ta sa sis x lo si gels, teq s tis

„zRap ru lo bis“ da sxva mi ze ze bis ga mo,

na yal be vad acxa deb da. Cven T vis gan sa-

kuT re biT sa in te re soa er T -er Ti mi ze zi:

„fri ad da ma xa si a Te be lia ag reT ve,

rom ge la Tis aR ma Se ne be li, ro me lic

ga lav niT ga nac ki ga da var d ni la da mZi-

med da Sa ve bu la, sig lis Txro ba Si usa-

xe lod ix se ni e ba da mxo lod „aR ma Se-

neb lad“ iwo de ba. mar Ta li a, ge la Tis

aR ma Se neb lis sa xe li yve lam ico da da

icis, mag ram me fe Ta si gel Si war mo ud-

ge ne lia da viT aR ma Se ne be li ase udi e-

rad mo ex se ne bi os vis me da Zma bi Wu rad

aR ma Se neb lad ewo de bi noT. ueW ve li a,

Sem Tx ve vi Ti ga re mo e ba ar un da iyos,

rom ge la Tis ga lav niT gan gad mo var d ni-

li mi si aR ma Se ne be li usa xe lod ix se ni-

e ba: es am sig lis Sem Tx z ve lis os ta to-

biT aix s ne ba, rom mkiTx vels, ro mel sac

is to ri a Si da viT aR ma Se neb lis Se sa xeb

ara fe ri amis msgav si amo kiTxu li ar

hqon da, mo naTx ro bis si mar T lis eW vi

ar aR Z v ro da. “ ( ja va xiS vi li 1996: 512-

514).

z. Wum bu ri Ze am sa bu Tis teq s tis

gan xil vi sas yu radRe bas amax vi lebs

erT kon k re tul leq si kur er Te ul ze,

vul ga riz m ze, ro me lic war mo ad gens

er T -erT mTa var mi zezs, ris mi xed vi-

Tac iv. ja va xiS vi li am sa buTs yal bad

mi iC nev da (ja va xiS vi li 1996: 514). gar k-

ve u li msje lo bis da ana li zis Sem deg,

z. Wum bu ri Ze mxo lod afiq si rebs mis

azrs, rom am vul ga riz m ze day r d no biT

Se uZ le be lia dad gin des sa bu Tis nam d-

vi lo ba-na yal be vo bis sa kiTxi (Wum bu ri-

Ze 2006: 365-372).


ze mo da sa xe le bul mec ni er Ta na wi-

lis msgav sad, av Jan da Ze Ta sa buTs mec

na yal be vad mi viC nev.

aR sa niS na vi a, rom sa sis x lo si ge le bi

gvi an de li mov le naa da mWid rod ukav-

Sir de ba er Ti a ni sa qar T ve los sa me fos

daS lis pro ces Tan da kav Si re bul so-

ci a lur -e ko no mi kur cvli le bebs. fe-

o dal TaT vis sa Wi ro gax da da ma te bi Ti

ofi ci a lu ri imu ni te tis Seq m na, rac

mo xer x da sa sis x lo si ge le bis Se mo Re-

biT. aseT vi Ta re ba Si, bu neb ri vi a, xSi ri

ad gi li eq ne bo da yal bi sa sis x lo si ge-

le bis Seq m nas.

Ce mi az riT, av Jan da Ze e bis sa sis x lo

si ge lis na yal be vo ba ki dev ram de ni me

mi ze ziT mtkic de ba.

jer un da aRi niS nos, rom sa bu Tis

teq s tis mi xed viT, av Jan da Ze ebs le on

me fis dro in de li sa sis x lo si ge lic

hqon daT. es aS ka ra sic ru e a, rad gan

ro gorc ze mo Tac aR v niS ne, sa sis x lo

si ge le bi gvi a ni pe ri o dis mov le naa da

ma Ti ga Ce nis Ta ri Ri XIV s-is Sua xa neb-

ze ad re ver ga da i wevs.

teq s tis mi xed viT, iq m ne ba STa beW di-

le ba, rom sa buTs gas cems me fe bag ra-

ti me fe kon s tan ti ne, de met res Zes Tan,

er Tad. Tum ca, ro gorc T. Jor da ni ac

sa mar T li a nad Se niS navs, 1452 w-s bag-

ra ti jer me fe ar yo fi la. am mxriv

fri ad sa in te re soa bag ra tis ga ce mu-

li 1466 w-is si ge lis bo lo na wi li, sa-

dac vkiTxu lobT: „da i we ra... in diq ti-

on sa me fo bi sa Cu u ni sa sa :ib: qkks :rnd:

Pe li Ta fri ad cod vi li sa ma xa rob li-

sa Ta. . . “ ( Jor da nia 1897: 288). ga mo dis,

rom 1466 w-s, bag ra ti, an ga ri Sob da mi-

si ga me fe bi dan me-12 (ib) wels, ma Sa sa-

da me ime reT Si igi un da ga me fe bu li yo,

sa va ra u dod, 1455/56 w-Tvis.

rac Se e xe ba kon s tan ti nes, araa ga-

mo sa ricxi, rom igi 1452 w-s, ma mis gar-

dac va le bis Sem deg, uk ve me fe yo fi li-

yo, rad gan mi si ma ma de met rec me fis

ti tuls ata reb da. am g va ri mov le na,

ro ca for ma lu rad jer ki dev er Ti an

sa me fo Si iy v nen er Ti mTa va ri me fe da

da nar Ce ni „pro vin ci is me fe e bi“, gan sa-

kuT re biT ga mov lin da swo red XV sa u-

ku ne Si (ni ni Ze 1995).

me fe bag ra ti da me fe kon s tan ti ne

mud mi vad eb r Zod nen er T ma neTs, Tum-

ca, iyo mci re pe ri o di, ro de sac isi ni

da za ve bul ni iy v nen. er Ta derT cno-

bas am kav Si ris Se sa xeb vxvde biT 1468

w-is erT sa buT Si, ro mel sac gas cems

me fe bag ra ti da kon s tan ti nes ix se ni-

ebs Zmad da pat ro nad: „...Cven ori sa ve

tax ti sa da sa xel wi fo sa lixT ime ri sa

da lixT ame ri sa RvTiv gvir g vi no san-

man, me feT me fe man bag rat da Zma man

Cven man pat ron man kos tan ti ne...“ (Ta-

ya iS vi li 1909: 40-41). ro gorc ze mo-

Tac vna xeT, av Jan da Ze Ta sa sis x lo

si gel Sic kon s tan ti ne pat ro nad ix se-

ni e ba (ix. ze moT).

is mis kiTx va: rad gan 1452 w-s bag-

ra ti me fe ar yo fi la da kon s tan ti-

ne mxo lod va ra u dis do ne ze Se saZ loa

yo fi li yo me fis ti tu liT, xo lo ma-

Ti mSvi do bi a ni kav Si ri da fiq si re bu-

lia mxo lod 1468 w-s da av Jan da Ze Ta

sa buT Si, xom ar mi u Ti Tebs es faq te bi

ima ze, rom av Jan da Ze Ta sa sis x lo si-

ge lic 1468 w-is ax lo xa neb Sia ga ce-

mu li? Ce mi az riT, sav se biT Se saZ le-

be li a, Tum ca, imis ga mo, rom sa bu Tis

teq s ti san dod ar mi maC ni a, sa bu Tis

Tun dac mi ax lo e bi Ti Ta ri Ris dad ge-

nas ver va xer xeb.

am g va rad, Ce mi az riT, av Jan da Ze e bis

si ge li araa ga ce mu li me fis mi er da

nam d vi lad na yal be vi a, anu mi si sta tu-

si araa ofi ci a lu ri. sa bu Tis Ta ri Ris

dad ge na Se uZ le be li a, Tum ca, 1452 w-ze

gvi an de li un da iyos.

yo ve li ve amis ga mo, da viT IV-is „aR-

ma Se neb lad“ mox se ni e bis pir ve li ofi-

ci a lu ri Sem Tx ve va ar un da da vu kav-

Si roT av Jan da Ze Ta sa sis x lo si gels,

ro gorc es mi Re bu lia qar Tul is to ri-

og ra fi a Si.


SiomRvimis sabuTi giorgi mefisa

1896 w-s T. Jor da ni am ga mos ca me fe

gi or gi VIII-is mi er Si o m R vi mis mo nas t-

ri sad mi ga ce mu li er Ti sa bu Ti, sa dac

vkiTxu lobT:

„q. Cu en ori sa ve tax ti sa da sax el m-

wi fo sa TKT-mflo biT Pelmwifed mt[ki-

ced mpyro bel man]... me fe Ta me fe man gi-

orgi da me uR le man CCnman pat ron man

de do fal man nes tan da re jan ese... si-

ge li... gkar d re... Si os udab nos mRu i-

mi sa... mas Jam sa, odes kar ze da mo gu i-

de giT da Zu el ni gu jar ni da ga na Cen ni

mis sul kur Txe u li sa aR ma Se neb li sa

da vi Ti si da Jam Ta uka nas k ne lo bi sa da

Sli lo bi sa gan di a di we si da saq me Se-

cu lo da da sul kur Txe ul sa pat ron sa

ma ma sa Cem sa me fes aleq san d res Pel eyo

da... [saTa]Tro _ - ulu fa sWir ve bo da,

igi amo [e ku e Ta]. aw mi sad Se de gad Cu [en

vi] gu lis mod gi neT mci ri Ta amiT sam sa-

xu ri Ta msa xu re bad wwdi sa da RRTSe mo-

si li sa [mamasa]- _ Si o si da Se mov s wi reT

da da mo va xse neT qu e ya na sa sxal t ba sa

rac di di sa TaT ro [sd]eboda da pir-

vel Ta me fe Ta gan ga Ce ni li da Seg de bu-

li, igi sru li ad amo u ku e TeT da [davw]

ereT: as re ro me di di sa TaT ro ulu-

fa ara o des da aras Jam Si ga ara eTxo-

ve bo des. uke Tu sa qar T ve lo gan ge bi Ta

RTi sa Ta amod da dawyo biT iyos, ma Sin

ar eTxo e bo des da, Tu rad me ase Ti ram

iq m nas cod va Ta sim W re li sa gan, ro me mi-

Wir ve biT iyos ar _ - _ eTxo e bo des. ama

pir sa ze dan Se mo gu i wi ravs da mog vi x-

se ne bi a, rom _ - sul kur Txe u li sa pat-

ro ni sa ma mi sa Cu e ni sa aleq san d resTKs

kar ga Re bul sa [aRapsa] _ - _ Seg vik ve Tia

dRe sas wa ul sa da dRe o ba sa wwa da RRT

Se mo si li sa ma mi sa [Siossa ma ]is sa cxra-

sa. igi Tqu en gan ca as re ga u Tav des da

ara o des mo ge Sa los.

q. q. q. me gggi vam t ki ceb“ (Jordania

1896: 72-73)

sam wu xa rod, Tvi Ton sa bu Ti am Ja mad

da kar gu li a, mi si teq s ti ki mxo lod T.

Jor da ni as am pub li ka ci iT Se mog v r Ca.

sa bu Tis si nam d vi le Si eW vi ar un da Seg-

ve pa ros ram de ni me mi ze zis ga mo.

Tvi Ton sa bu Tis teq s ti da Si na ar-

si dad ge nil nor mebs ar cde ba (gansx-

vavebiT av Jan da Ze Ta si ge li sa). sa buT Si

naT q va mi a, rom da viT aR ma Se neb lis ga-

ce mu li Si o m R vi mis mo nas t ris „Zuelni

gu jar ni da ga na Cen ni... Jam Ta uka nas k ne-

lo bi sa da Sli lo bi sa gan di a di we si da

saq me Se cu lo da“. da viT aR ma Se neb lis

gan sa kuT re bu li da mo ki de bu le ba Si o-

m R vi mis mo nas t ri sad mi is to ri u li faq-

tia. ase ve faq ti a, rom sxal t ba iyo am

mo nas t ris er T -er Ti ma mu li. am g va rad,

mi u xe da vad imi sa, rom sa bu Ti da kar gu-

lia da Cven ar gvaqvs Se saZ leb lo ba,

uSu a lod mi si Ses wav liT ga mo vi ta noT

das k v ne bi, sa bu Tis nam d vi lo ba Si eW vi

ar un da iyos Se sa ta ni.

Cven T vis sa in te re so sa kiTxis da-

sad ge nad un da dad gin des am sa bu Tis

Ta ri Ri.

T. Jor da nia si gels 1445-1469 ww-iT,

anu gi or gis ga me fe biT da mi si gar dac-

va le biT aTa ri Reb da, Tum ca, Sem d gom ma

ga mok v le veb ma aC ve nes, rom ori ve Ta-

ri Ri araswo ria. me fe gi or gi ga mef-

da 1446 w-s, gar da ic va la ki _ 1476 w-s

(mefeebi 2007: 169-170).

ro gorc vxe davT, sa buT Si me fes Tan

er Tad ix se ni e ba de do fa li nes tan - da-

re ja ni, rac Se saZ leb lo bas gvaZ levs

gan v sazR v roT sa bu Tis ga ce mis qve da

qro no lo gi u ri zRva ri. nes tan - da re ja-

ni iyo gi or gi VIII-is me o re Ta na mecxed-

re, ro me lic me fe gi or gis 1453 w-is

Sem deg un da Se er To. am g va rad, sa bu Tis

qve da qro no lo gi u ri zRva ri un da iyos

ara 1446 w., ara med 1453 w.

aseve SesaZlebelia am sabuTis zeda qronologiuri zRvris ufro dazusteba.

sa bu Ti dan ir k ve va, rom mi si ga ce mis

mo men t Si me fe gi or gis xe li mi uw v de-

bo da sxal t ba ze. ro gorc is to ri og-


ra fi a Si cno bi li a, 1465 w-s fa rav nis

tbas Tan da ba na ke bu li me fe gi or gi da-

aty ve va sam cxis aTa bag ma yvar y va rem,

ris Sem de gac me fe gi or gis, re a lu rad,

qar T lis te ri to ri a ze xe li aRar mi-

uw v de bo da. am g va rad, ze mo moy va ni li

si ge li ver iq ne ba ga ce mu li 1465 w-is

Sem deg, rad gan, ro gorc ze mo Tac aR v-

niS ne, si ge lis mi xed viT me fes xe li mi-

uw v de bo da sxal t ba ze.

am g va rad, Si o m R vi mis es 1453-1465

ww-is si ge li yve la niS niT san do Cans

da Se iZ le ba da vas k v naT, rom im Sem Tx-

ve va Si, Tu ze mo gan xi lul sul Ta ma-

ti a ne Si da viT me fis mTa va ri zed wo de-

ba ara fer Su a Si a, esaa ri giT pir ve li

ofi ci a lu ri faq ti da viT IV-is „aR ma-

Se neb lad“ mox se ni e bi sa. aq ve aR v niS nav

ima sac, rom sa bu Tis ded nis ar qo nis ga-

mo aR niS nu li das k v na sa bo lo od eW v mi-

u ta ne li ma inc ver iq ne ba.

mTis wm. giorgis monastris sabuTi

bolos yuradReba minda gavamaxvi-

lo mTis wm. giorgis monastris 1465-

1467 w-is sabuTze. sabuTi gacemulia

qarTl-imereTis mefe bagrat VI-is mier

da warmoadgens daviT aRmaSeneblis Zis

demetres mier gacemuli Sewirulobis

sabuTis ganaxlebas. dedani dakargu-

lia, amitom teqsti momyavs sabuTis

yvelaze Zveli K608 piridan, romelic

quTaisis istoriul muzeumSi inaxeba.

sabuTis TavSi vkiTxulobT:

Tquen wmidao g(ior)gi m[Tisa] mTavar

mowa|1meo! raguarac daviT aRmaSene-

blisa |2 da Zisa misisa dimitrisgan

Semowiruli |3 yofiliyo da [i]yo...

rogorc aRvniSne, am sigelis de-

dani dakargulia, xolo misi XIX s-is

aRweriloba Zalian zogad informacias

gvawvdis misi teqstis Sesaxeb (arqivi

1451;16: 436-439). am aRwerilobaSi araa

dafiqsirebuli arc daviT aRmaSeneb-

lis moxsenieba, Tumca, sabuTis dednis

da piris teqsti identuri unda yo-

filiyo.

rogorc vxedavT, daviTi aqac „aR-

maSenebladaa“ moxseniebuli.

daviT aRmaSeneblisa da misi Zis

demetres xseneba araa SemTveviTi. m.

surgulaZis mixedviT:

„winapar mefeTa motivi, romelic

yovel ganxilul sabuTSi meordeba,

upirvelesad gulisxmobs „maSenebel

da Semwirvel“ mefeebs, romelTa sulis

„ardasamZimeblad“ yoveli axali mefe

Tavs valdebulad racxs ganuaxlos

monastrebs maTgan Sewiruli mamulebi.

Arenga-Si SenarCunebulia warmodgena

winapar mefeTa da SemwirvelTa „su-

lieri“ kavSiris Taobaze maT mierve

Sewirul mamulebTan da aseve maT

mierve monastrebisadmi miniWebuli

uflebebis „gangrZobiTobis“, uwyveto-

bis Sesaxeb....

Arenga-s... Tema uCvenebs samefo xe-

lisuflebaze da sakuTriv mefis per-

sonaze SemuSavebul oficialur Sexed-

ulebebs. am SexedulebebSi Cans ukve

damkvidrebuli idealizirebuli war-

modgenebi mefis personaze: mefe aris

qristianuli saTnoebis nimuSi, igi ga-

nasaxierebs umaRlesi samarTlianobisa

da qristianuli mowyalebis ideas _

mfarvelobs eklesias da misi materi-

aluri keTildReobisaTvis zrunavs.

igi aris winaparTa iuridiuli da

zneobrivi memkvidre da maTi saqmeebis

gamgrZelebeli. mefis RvTismosaoba,

gamoxatuli eklesiebze zrunvaSi, aris

garanti amqveynad TviT misi (mefis) da

taxtis memkvidris warmatebebisa...

XIV-XV ss. mefeTa Sewirulobis sige-

lebSi zneobrivi Arenga iseTive Sinaar-

sisaa, rogoric aris XI-XIII ss. sabuTebSi.

Zalze iSviaTad mefobis „warmarTebis“

Tema kvlav SenarCunebulia...

ganaxlebis aqti, Cveulebriv, dasab-

uTebuli aris Sewirulobis siZveliT.

miTiTeba siZveleze Seadgens iuridi-


uli arenga-s Temas... winapar mefeTa,

rogorc Zveli Semwirvelebis Tema, am

saukuneebis (XV s. _ n. J.) sabuTebSi

iuridiul arenga-sTan aris SeerTebu-

li. Sewirulobis ganaxlebis ueWvel

safuZvlad miCneulia Sewirulobis

siZvele. ufro sworad, siZvele aris

qceuli iuridiuli Zalis faqtorad.“

(surgulaZe 2006: 79-80).

savaraudod, marTlac arsebobda

mefe daviTisa da misi Svilis, mefe

demetres mier gacemuli Sewirulobis

sabuTi am monastrisadmi, romelic sam-

wuxarod ar SemorCenila.

daskvna

am g va rad, das k v nis sa xiT, is to ri u-

li sa bu Te bis kuTxiT, Se iZ le ba iT q vas

Sem de gi:

1. me ar vi zi a reb qar Tul is to-

ri og ra fi a Si gav r ce le bul azrs imis

Se sa xeb, rom me fe da viT IV „aR ma Se neb-

lad“ pir ve lad ix se ni e ba av Jan da Ze Ta

sa sis x lo si gel Si, rad gan sa bu Ti aS ka-

rad na yal be vad mi maC ni a, ris ga mo mi si

ga ce mis Ta ri Ric na yal be vi un da iyos.

uc no bia am sa bu Tis Seq m nis nam d vi li

Ta ri Ri.

2. Si o m R vi mis 1453-1465 ww-is si ge-

li yve la niS niT san do Cans da Se iZ le-

ba da vas k v naT, rom esaa ri giT pir ve li

ofi ci a lu ri faq ti is to ri ul sa bu Teb-

Si da viT IV-is „aR ma Se neb lad“ mox se ni-

e bi sa. Tum ca, imis ga mo, rom sa bu Tis

de da ni Cve nam de ar Se mor Ce ni la, aR niS-

nu li das k v na sa bo lo od eW v mi u ta ne li

ma inc ver iq ne ba.

3. dar w mu ne biT Se iZ le ba iT q vas,

rom mTis wm. gi or gis 1465-1467 ww-is

si ge lis sa xiT Cven gag vaC nia is to ri ul

sa bu Teb Si sa qar T ve los me fe da viT IV-

is „aR ma Se neb lad“ mox se ni e bis dRem de

Se mor Ce ni li pir ve li ofi ci a lu ri pre-

ce den ti.

es, rac Se e xe bo da is to ri ul sa bu-

Tebs. ax la ki Ce mi naS ro mis mTa va ri

das k v na:

Cve nam de Se mor Ce ni li uZ ve le si pre-

ce den te bi da viT IV-is „aR ma Se neb lad“,

ro gorc uk ve dam k vid re bu li mTa va ri

zed wo de biT mox se ni e bi sa, das tur de-

ba uk ve XV s-is pir ve li aT w le u lis or

sa is to rio wya ro Si – ger ge tis sa me-

bis „ma ti a ne mo sa x se ne be li sul Ta “ -i sa

da si nas mTis wm. eka te ri nes mo nas t ris

qar T vel Ta ek le si is sul Ta ma ti a nis

teq s te bis uZ ve les na wi leb Si.

imis dad ge na, Tu ro me lia am ori wya-

ro dan uf ro Zve li, am etap ze Zal zed

rTu li a. Tum ca, mkvle va ri T. jo ju a,

ger ge tis sul Ta ma ti a ne Si mox se ni e bul

is to ri ul pir Ta moR va we o bis qro no-

lo gi a ze day r d no biT, va ra u dobs, rom

ger ge tis sul Ta ma ti a nis Cven T vis sa-

in te re so na wi li Se iZ le ba iyos Seq m-

ni li ara XV s-is pir ve li aT w le ul Si,

ara med XIV s-is mi wu ruls. Tu b-n T.

jo ju as es va ra u di dam t kic da Se sa ba-

mi si ar gu men ta ci iT, rac mi si er T -er Ti

mo ma va li naS ro mis mi zans war mo ad gens,

bu neb ri vad mi vi RebT das k v nas, rom

pir ve li pre ce den ti da vi Tis „aR ma Se-

neb lad“ mox se ni e bi sa gvxvde ba XIV s-is

mi wu ruls, ger ge tis sul Ta ma ti a ne Si,

xo lo mog vi a ne biT, XV s-is pir ve li aT-

w le ul Si si nas mTis wm. eka te ri nes mo-

nas t ris qar T vel Ta ek le si is sul Ta ma-

ti a ne Si.

naS ro mis Te ma ti kas Tan da kav Si re biT

ase ve mniS v ne lo va nia ki dev er Ti ga re-

mo e ba:

ze mo gan xi lu li xu Ti sa is to rio wya-

ro dan, sa dac da viT IV „aR ma Se neb lad“

iwo de ba, oTxi maT ga ni, Ta vi si Si na ar-

siT da dat vir T viT, av lens gar k ve ul

kav Sirs me fe da vi Tis bi og ra fi as Tan.

ker Zod;

1. si nas mTis qar T vel Ta ek le sia

aSe ne bu lia am me fis mi er;

2. cno bi lia da vi Tis gan sa kuT re bu-

li da mo ki de bu le ba Si om R vi mis mo nas t-

ri sad mi;

3. da das tu re bu lia mTis wm. gi or gis


mo nas t ri sad mi mis mi er ga we u li ama gi;

4. av Jan da Ze Ta si gel Si moTx ro bi-

lia am ba vi me fis ge la Tis ga lav ni dan

gad mo var d nis Se sa xeb. amis sa fuZ vel ze

Se iZ le ba vi va ra u doT, rom da viT me fis

am zed wo de biT mox se ni e bis Cve nam de Se-

mor Ce ni li pir ve li pre ce den te bi da

ama ve zed wo de bis mis mTa var epi Te tad

dam k vid re ba, da kav Si re bu lia mis mi er

aR Se ne bul an gam S ve ne bul mo nas t reb-

Tan. Tum ca, am mxriv Zal zed sa in te-

re soa Cvens xelT ar se bu li da ze moT

gan xi lu li me xu Te, Se saZ loa uZ ve le si

wya ro _ ger ge tis sa me bis „ma ti a ne mo sa-

a se ne be li sul Ta a“, rad gan, bu neb ri vi a,

ger ge tis sa me bis mo nas ter Tan, rom lis

age ba sac XIII-XIV sa u ku ne e bis mij na ze va-

ra u do ben (Sa ra Si Ze 1954: 226), me fe da-

viTs ve ra na i ri kav Si ri ver eq ne bo da 25.

SeniSvnebi:

1. T. Jor da ni as es mo saz re ba mcda-

ri a, ra zec qve moT uf ro vrclad vi sa-

ub reb.

2. si ge lis da sa Ta ri Reb lad eq. Ta-

ya iS vi li ase ve aR niS navs, rom sa bu Tis

dam we ri „ka Ta li ko si da vi Ti“ kon s-

tan ti nes me fo bi sas ix se ni e ba, Tum ca,

ro gorc ze mo Tac vxe davT, sa bu Tis

dam we ri aris ara ka Ta li ko si, ara med

mTa va re pis ko po si da vi Ti (p.a.l 1993:

13).

3. am mo saz re bas me ar vi zi a reb, ra-

zec qve moT meq ne ba sa u ba ri.

4. am uka nas k ne lis azrs iv. ja va xiS-

vi li gan sa kuT re biT ak ri ti keb da, (ja-

va xiS vi li 1996: 513-514).

5. iv. ja va xiS vi li ra di ka lu rad

uar yof da sa sis x lo si gels, ro gorc

ofi ci a lur mov le nas da Cve nam de moR-

we ul yve la sa sis x lo sa buTs yal bad

mi iC nev da ( ja va xiS vi li 1996: 501-523).

Ta na med ro ve is to ri og ra fi a Si ase Ti

ra di ka lu ri mid go ma uar yo fi li a, rac

Ce mi az riT sa mar T li a ni a.

6. uf ro vrclad sa sis x lo si ge le-

bis Se sa xeb ix. m. sur gu la Ze, qar Tu li

sa is to rio aq te bi XI-XV ss., Tb. 2006.

gv. 155-185. aq ve min da mo viy va no sa in-

te re so ci ta ta m. sur gu la Zis am naS-

ro mi dan:

„na wi li sa sis x lo si ge le bi sa ar aris

pir ve la di, ara med ga nax le bu li. ami-

tom xSi ria mi Ti Te ba Zvel si ge leb ze.

aS ka rad natyu ar sa bu Teb Si la pa ra kia

gva ris Zvel TaZ vel dam sa xu re ba ze me-

fis wi na Se, rac zog jer Se za ve bu lia

fan tas ti ku ri am be bis Txro biT. mTa va-

ri isa a, rom pi ra di dam sa xu re ba CaT v-

li lia gva ris aR ze ve bis mi ze zad, sa er-

Tod ki natyu a ri sa bu Te bis Sem q m nel Ta

az rov ne ba mTli a nad war su lis ken aris

mipy ro bi li, wya lo bis siZ ve le gva ris

siZ ve lis das tu ri a, es ki aRiq me ba so-

ci a lu ri pres ti Ju lo bis um Tav res niS-

nad.“ (sur gu la Ze 2006: 163).

7. uc no bi a, Tu afxa ze Tis ro mel

le on me fes gu lis x mobs sa bu Tis av to-

ri: le on I-s (720-740ww.), le on II-s (758-

798ww.) Tu le on III-s (957-967ww.). (me fe-

e bi 2007: 59-77).

8. igi ve az ri saa iv. ja va xiS vi lic

(ja va xiS vi li 1982: 321).

9. swo red 1452 w-s gar da ic va la me fe

de met re (ya ux CiS vi li 1973: 284).

10. kon s tan ti nes ga me fe bis Ta ri Ris

Se sa xeb ix. mi ri an ma xa ra Ze, kon s tan ti-

ne II ga me fe bis wle bi, iv. ja va xiS vi lis

sa xe lo bis Tbi li sis sa xel m wi fo uni-

ver si te tis Sro me bi, 341, Tb. 2002. gv.

448-453.

11. mi T u me tes imis ga moc, rom pa le-

og ra fi u lad sa bu Ti mar T lac XV s-i-

sa a.

12. im Sem T ve va Sic ki, Tu me vcde bi

da es sa bu Ti mar T lac nam d vi li a, mi-

si ga ce mis Ta ri Ri ma inc Se uZ le be lia

iyos 1452 w., qro no lo gia ki am naS ro-

mis mTa va ri sa kiTxis da sad ge nad uf ro

aq tu a lu ri a, vid re sa bu Tis sta tu si.

13. Ce mi az riT, mi u xe da vad imi sa, rom

TiT qos, er Ti Se xed viT sa buT Si usa xe-

lod mox se ni e bu li aR ma Se ne be li mar T-


lac da viT IV un da iyos, amis ga dawy-

ve tiT Tqma ma inc Se uZ le be li a, rad gan

sa bu Tis teq s t Si aR ma Se ne be li ewo de ba

ase ve kon s tan ti nes (ix. ze moT sa bu Tis

teq s ti). msgavs prob le mas ze moT uk ve

Sev x v diT sul Ta ma ti a nes teq s t Si.

14. sa qar T ve los me fe 1446-1466 ww-

Si, ka xe Tis me fe 1466-1476 ww-Si (me fe e-

bi 2007: 169-170).

15. pir Ta ano ti re bul leq si kon Si

sa bu Tis Sif ris ma giv rad mo ce mu lia T.

Jor da ni as es pub li ka cia (p.a.l. 1991:

265).

16. es da mo ki de bu le ba asa xu lia me-

fe da vi Tis an der Z Si (qisk 1984: 52-59).

17. sxal t ba (sxal t bi sa) _ so fe li

mcxe Tis mu ni ci pa li tet Si (leq si ko ni

2009: 159).

18. mar Ta lia Se mor Ce ni li araa da-

viT aR ma Se neb lis ra i me sa bu Ti, sa dac

sxal t ba Si o m R vi mis mo nas t ris ma mu lad

ix se ni e bo des, Tum ca, Cve nam de mo aR wia

1170 w-is gi or gi III-is (1156-1184 ww.)

si gel ma, sa dac mi niS ne ba a, rom Ca moT-

v li li ma mu le bi da maT So ris sxal t-

ba da viT aR ma Se neb lis da de met re I-is

(1125-1155/56ww.) si ge leb Si uk ve Si o-

mR vi mis ma mu li iyo (qisk 1984: 67-70).

sxal t ba am mo nas t ris sa kuT re bad ix se-

ni e ba sxva sa bu Teb Sic (qisk 1984: 99-104,

112-113).

19. iv. ja va xiS vil ma es sa kiTxi spe-

ci a lu rad Se is wav la. gi or gi me fis

pir ve li Ta na mecxed re Ta ma ri ix se ni e-

ba mxo lod 1453 w-is erT sa buT Si. 1460

w-is sa buT Si ki me fis Ta na mecxed red

ix se ni e ba uk ve nes tan - da re ja ni. 1457

w-is sa buT Si pir ve lad ix se ni e ba me fe

gi or gis da de do fal nes tan - da re ja nis

Ze aleq san d re, Tum ca, am sa buT Si ar ix-

se ni e ba Tvi Ton nes tan - da re ja ni. am mo-

na ce meb ze day r d no biT, iv. ja va xiS vils

ga mo aqvs das k v na, rom „nes tan- da re ja ni

gi or gis da ax lo ve biT 1454-1456 w. un-

da Se er To.“ (ja va xiS vi li 1982: 272-273).

Tum ca, Ce mi az riT, sav se biT Se saZ le be-

li a, rom me fe gi or gis nes tan - da re ja ni

Se er To 1453 wel s ve.

20. uf ro vrclad gi or gi me fis

daty ve ve bis Ta ri Ris Se sa xeb ix. n.

JRen ti, mTis wm. gi or gis mo nas t ri sad-

mi ga ce mu li XV sa u ku nis sa bu Tis Ta ri-

Ris da zus te bi saT vis. Jurn:. „qar Tu li

wya roT m cod ne o ba“, #XII, Tb. 2010, gv.

149-151.

21. am az ri saa ase ve q. ta tiS vi li,

Tum ca, sa bu Tis Ta ri Rad igi 1446-1469

wlebs asa xe lebs (ta tiS vi li 2001: 30).

22. ga saT va lis wi ne be lia is faq to-

ric, rom teq s ti Ses ru le bu li yo fi la

Si o m R vi mis uf ro Zve li sa bu Tis, ker-

Zod, 1218-1227 ww-is ar sen ka Ta li ko-

sis si ge lis me o re mxa res, anu ver so ze

(Jor da nia 1896: 50-52, 72).

23. da Ta ri Re ba Ce mia (JRen ti 2010).

24. Cems sa ma gis t ro naS rom Si, Se-

mor Ce nil pi reb sa da ded nis ano ta ci-

a ze day r d no biT, ki dev er Txel dad-

gin da sa bu Tis teq s ti, ro me lic 2011

wels ga moq vey n da, ix. n. JRen ti, „mTis

wm. gi or gis sa bu Ti 1465-1467 wle bi sa

(dad ge ni li teq s ti da kla si fi ka ci a)“,

iv. ja va xiS vi lis sa xe lo bis Tbi li sis

sa xel m wi fo uni ver si te tis sa qar T ve-

los is to ri is in s ti tu tis Sro me bi IV,

ga mom cem lo ba „me ri di a ni“, Tb. 2011, gv.

204-216.

25. ga we u li kon sul ta ci isa da mi-

Ti Te be bis T vis did mad lo bas vux di ba-

ton Te mur jo ju as.

damowmebani

1. arqivi 1451;16 : saqarTvelos ius-

ticiis saministros erovnuli arqivis

centraluri saistorio arqivi, fondi

# 1451, saqme # 16. gv. 436-439.

2. gogolaZe 1989: d. gogolaZe, mefe

daviT IV da misi zedwodeba _ aRmaSene-

beli, „macne, istoriis, arqeologiis,

eTnografiisa da xelovnebis istoriis

seria“, #3, gamomcemloba „mecniereba“,

Tb. 1989. gv. 40-45.

3. TayaiSvili 1909: eq. TayaiSvili,


saqarTvelos siZveleni, t. II, tf. 1909.

4. kakabaZe 1924: moxseneba s. kaka-

baZisa, ganaTl. saxalxo komisaris sax-

elze wardgenili, Crdil. kavkasiidan

arqivebisa da samuzeumo koleqciebis

reevakuaciis Sesaxeb 1923 w. Jurn.:

„saistorio moambe“. #1. tf. 1924.

5. kldiaSvili 2008: d. kldiaSvili,

qarTuli samonastro sulTa matianee-

bi, wigni I, sinas wm. ekaterines monas-

tris qarTvelTa eklesiis sulTa ma-

tiane, gamomcemloba „nekeri“, Tb. 2008.

6. leqsikoni 2009: saqarTvelos

geografiuli saxelebis orTografi-

uli leqsikoni, gamomcemloba „nekeri“,

Tb. 2009.

7. maxaraZe 2002: m. maxaraZe, kon-

stantine II gamefebis wlebi, iv. javaxiS-

vilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

universitetis Sromebi, 341, Tb. 2002.

gv. 448-453.

8. mefeebi 2007: saqarTvelos mefee-

bi, red. r. metreveli, gamomcemloba

„nekeri“, Tb. 2007.

9. niniZe 1995: d. niniZe, „provin-

ciis mefeebi“ XIV-XV saukunis saqarT-

veloSi, Tb. 1995.

10. p.a.l. 1991: pirTa anotirebuli

leqsikoni, XI-XVII ss. qarTuli istori-

uli sabuTebis mixedviT, gamosacemad

moamzades: d. kldiaSvilma, m. surgu-

laZem, e. cagareiSvilma, g. jandierma,

t. I, gamomcemloba „mecniereba“, Tb.

1991.

11. p.a.l. 1993: pirTa anotirebuli

leqsikoni, XI-XVII ss. qarTuli istori-

uli sabuTebis mixedviT, gamosacemad

moamzades: d. kldiaSvilma, m. surgu-

laZem, t. II, gamomcemloba „mecniereba“,

Tb. 1993.

12. Jordania 1896: T. Jordania, is-

toriuli sabuTebi Sio-mRvimis mon-

astrisa da „Zegli“ vahxanis qvabTa,

Tbilisi 1896.

13. Jordania 1897: qronikebi da sxva

masala saqarTvelos istoriisa da mw-

erlobisa. teqsti gamosacemad moamza-

da, Sesavali da saZieblebi daurTo T.

Jordaniam, II (1213 wlidam 1700 wlamde)

tf. 1897.

14. JRenti 2010: n. JRenti, „mTis wm.

giorgis monastrisadmi gacemuli XV

saukunis sabuTis TariRis dazustebi-

saTvis“. Jurn:. „qarTuli wyaroTmcod-

neoba“, #XII, gamomcemloba „universa-

li“, Tb. 2010. gv. 144-155.

15. JRenti 2011: n. JRenti, „mTis

wm. giorgis sabuTi 1465-1467 wlebisa

(dadgenili teqsti da klasifikacia)“,

iv. javaxiSvilis saxelobis Tbilisis

saxelmwifo universitetis saqarT-

velos istoriis institutis Sromebi

IV, gamomcemloba „meridiani“, Tb. 2011,

gv. 204-216.

16. surgulaZe 2006: m. surgulaZe,

qarTuli saistorio aqtebi XI-XV ss.,

gamomcemloba „artanuji“, Tb. 2006.

17. tatiSvili 2001: q. tatiSvili, da-

viT aRmaSeneblis antoniseuli gangeba,

mravalTavi, filologiur-istoriuli

Ziebani, XIX, Tb. 2001.

18. qisk 1984: qarTuli istoriuli

sabuTebis korpusi, t. I, Seadgines da

gamosacemad moamzades T. enuqiZem, v.

silogavam, n. SoSiaSvilma, gamomcem-

loba „mecniereba“, Tb. 1984.

19. yauxCiSvili 1955: daviT aRmaSene-

blis istorikosi, cxovreba mefeT-me-

fisa daviTisi, wgn.: qarTlis cxovreba,

t. I, teqsti dadgenili yvela ZiriTadi

xelnaweris mixedviT s. yauxCiSvilis

mier, gamomcemloba „saxelgami“, Tb.

1955

20. yauxCiSvili 1973: batoniSvili

vaxuSti, aRwera samefosa saqarTvelo-

sa, wgn.: qarTlis cxovreba, t. IV, te-

qsti dadgenili yvela ZiriTadi xel-

naweris mixedviT s. yauxCiSvilis mier,

gamomcemloba „mecniereba“, Tb. 1973.

21. SaraSiZe 1954: qr. SaraSiZe, saqa-

rTvelos istoriis masalebi (XV-XVIII

ss.), gamokvleva da teqstebi, gergetis

samebis „matiane mosaxsenebeli sulTa“,

masalebi saqarTvelosa da kavkasiis


istoriisaTvis, saqarTvelos ssr mec-

nierebaTa akademiis gamomcemloba, Tb.

1954. gv. 217-304.

22. WumburiZe 2006: z. WumburiZe,

natyuaria Tu ara abJandaZeTa sasisx-

lo sigeli?, SoTa mesxia 90, saiub-

ileo krebuli miZRvnili SoTa mesxias

dabadebis 90 wlisTavisadmi, gamomcem-

loba „nekeri“, Tb. 2006, gv. 365-372.

23. javaxiSvili 1982: iv. javaxiSvi-

li, Txzulebani Tormet tomad, t. III,


24. javaxiSvili 1996: iv. javaxiSvi-

li, Txzulebani Tormet tomad, t. IX,


25. Brosset 1858: M. Brosset, Histoire de la

Géorgie depuis l’an quité jusqu’au XIX siécle. Introduc on et tables des ma ères, St.-Péters-bourg, 1858.

26. K608: quTaisis istoriuli muzeu-

mi, sabuTi K608.27. Sd-521: xelnawerTa erovnuli

centri, Sd-521.

nikoloz JRenti korneli kekeliZis saxelobis

saqarTvelos xelnawerTa erovnuli

centris gamofenisa da ganaTlebis

departamentis mecnier-TanamSromeli,

ivane javaxiSvilis saxelobis

Tbilisis saxelmwifo universitetis

humanitarul mecnierebaTa

fakultetis doqtoranti


sa qar T ve los mra val sa u ku no van is-

to ri a Si da viT IV aR ma Se ne bels sru li ad

gan sa kuT re bu li ad gi li uka vi a, rad gan

man Seq m na dro is di di mo nak ve Ti, epo-

qa, ro me lic xa si aT de bo da bev ri Rir s-

Ses aniS na vi mov le niT, ro mel sac ga aC n-

da uam ra vi da ma xa si a Te be li Tvi se ba da

rom li Tac sa qar T ve lom im d ro in del

msof li o Si di di sa xe li da av to ri te ti

mo i po va. am de nad Cve ni Te mis mi za nia sa-

qar T ve lo gan vi xi loT da viT aR ma Se neb-

lis epo qa Si. amis T vis ki sa Wi roa Se ve-

xoT mis mra val m x riv sa zo ga do eb riv da

sa xel m wi fo eb riv moR va we o bas, mis da u-

Ra lav ener gi a sa da Sro mis moy va re o bas.

ga da War be bu li ar iq ne ba vTqvaT,

rom da viT aR ma Se ne bel ma Ta vi si mxed-

ru li si ma ma ci Ta da ubad lo po li ti ku-

ri gam W ri a xo biT Ses Z lo im dro is um-

Zi me si mdgo ma re o bi dan ara mar to ex s na

qar T ve li xal xi da sa qar T ve lo, ara med

mniS v ne lov nad ae maR le bi na xal xi sa da

sa xel m wi fos do ne da gar k ve u lad ga-

da e War be bi na am do ni saT vis.

da viT aR ma Se ne bel ma ara mar to ix s na

sa qar T ve lo Tur q - sel Cuk Ta ga nuwy ve te-

li Se mo se vis a da dar be vis gan, ara med Ta-

vi si di di wi nap ris bag rat III-is (975-1014)

dawye bu li saq me, sa qar T ve los ga er Ti a-

ne ba brwyin va led da am Tav ra da sa qar T ve-

los ga uT q va sa xe li m Tels ev ro pa Si da

azi a Si. ami tom aris, rom arc ma nam de da

arc mis Sem deg sa qar T ve los ar c erT me-

fes ar hyo lia am de ni ucxo e li is to ri-

ko si da Tay va nis m ce me li, ram de nic hyav da

da viT aR ma Se ne bels, rom leb mac sxva das x-

va dros aR we res mi si is to ri a.

da viT aR ma Se neb el ma Seq m na udi de si

im pe ria _ dawye bu li ni kof si i dan da-

ru ban dam de da ov se Ti dan are ga wam de.

sa qar T ve los ar c erT me fes ar hqo-

nia im de ni Rir se ba, rac mas hqon da. mas

xSi rad ada re ben Zve li dro is udi des

ada mi ans aleq san de ma ke do nels.

ax la mok led Se ve xoT im po li ti kur

si tu a ci as, ro me lic su fev da sa qar T ve-

lo Si da vi Tis ga me fe bis dros.

XI sa u ku nis 80-ian wleb Si sa qar T ve-

lo, Se iZ le ba ga be du lad vTqvaT, suls

Ra fav da Tur q - se lCuk Ta Se mo se ve bis gan.

gan sa kuT re biT mZi me da mo mak v di ne be li

iyo 1080 we li, ro me lic aRi niS na `didi

Tur qo biT“. ma Sin ada mi an Ta di di na wi li

da i xo ca, xo lo vinc ga dar Ca mTeb Si ga-

i xiz na. Tur qeb ma ga a nad gu res sof le bi

da sa sof losa me ur neo nar ga ve bi, ra mac

ga mo iw via Sim Si li da di di ube du re be bi.

amas da e ma ta 1088-1089 wlebSi di di mi-

wis Z v re bi, ro mel mac TiT q mis mTli a nad

da an g ria qa la qe bi da sof le bi. aR niS-

nul ma mov le neb ma sa qar T ve los sa xel m-

wi fos ar se bo ba kiTx vis niS nis qveS da-

a ye na.

ai, ase Ti um Zi me si vi Ta re ba iyo, ro-

de sac me fe gi or gi II-m Ta vi si 16 wlis

Svi li da vi Ti me fed akur Txa.

me fe gi or gi II aiZu les Ta vis ma er T -

gul ma ada mi a neb ma, rom sa me fo tax ti da -

vi Tis T vis da eT mo, man bev ri sa be dis we ro

Sec do ma da uS va sa xel m wi fo eb riv moR -

va we o ba Si. di di az na u re bi Ta vi suf lad

par pa Seb d nen. uf ro me tic, man Sec do ma

da uS va ma Si nac, ro de sac zam T ris dad -

go mi sas ve jins al ya mox s na da Ro reb ze

sa na di rod aja meT Si (afxa zeT Si) wa vi da

da ka xe Ti sar be vad da u to va Tur qebs.

al baT ki dev bev ri uar yo fi Ti Tvi se ba

hqon da gi or gi II-s. da bo los, igi iZu le -

bu li gax da, tax ti dan ga dam d ga ri yo da

Tvi Ton ve da e xu ra sa me fo gvir g vi ni Ta -

vi si 16 wlis da vi Ti saTvis 1089 wels.

da viT aR ma Se neb lis me fo bis dawye bas

me ma ti a ne ase iwyebs: `me fe iq na ra da viT,

mo ox re bu li iyo qar T li da Tvi ni er ci-

xe Ta sad me ara sad iyo ka ci so fel sa Si-

na, ar ca ara mSe neb lo ba“. (v. We li Ze ̀ qar-

aleqsandre gigiaSvili

saqarTvelo daviT aRmaSeneblis epoqaSi


T lis cxov re bis qro ni ke bi“, wig ni III-IV,

gv. 6).

vin ifiq reb da, Tu da viTs mo ux de-

bo da udi de si mi si is Ses ru le ba, da raz-

mav da ara mar to sa ku Tar xalxs, ara med

me zo bel xal xeb sac. mters gan dev ni da

ara mar to sa qar T ve lo dan, ara med ami-

erkav ka sis mi wa- wy li dan da aq mcxov reb

xal xebs Ta vi suf le bas da bed ni e re bas

mo u tan da. ma Sin xom mTe li qar T li da

mes xe Ti Tur q Ta sa Ta re Sod iyo ga daq-

ce u li. me fe rom Ta vis sa zafxu lo re-

zi den ci a Si, na War ma gev Si (ax lan de li

ka ra le Ti) Ca su li yo, wi nas war mzve-

ra ve bi un da ga eg zav na da Se e mow me bi na

gze bi, ra Ta mters ar Seh y ro da.

me ram den jer me vax se ne, rom da viT

aR ma Se ne bels um Zi mes mdgo ma re o baSi

mo ux da me fo bis dawye ba da aq vi gu lis-

x me ara mar to Tur q - sel Cuk Ta ga nuwy-

ve te li Se mo se ve bi, ara med fe o dal Ta

is di di Tav ga su lo ba, aS li lo ba, ro me-

lic mi si me fo bis da sawyis Si su fev da.

mar T lac maT Tan brZo la rTu li iyo,

rad gan maT mxars uWer da ek le si a.

ase Ti iyo um Zi me si po li ti ku ri vi Ta-

re ba, ro ca sa me fo tax t ze avi da da vi Ti.

ga me fe bis pir ve li dRe e bi dan ve mis wi na-

Se das mu li iq na kiTx ve bi: ro gor da ewyo

me fo ba, ra gza aer Ci a, ro dis aelag ma

Tav ga su li fe o da le bi, ro gor ga ew min-

da ek le sia uRir si pi re bis gan, ro gor

da e mar cxe bi na ga re Se mtre bi, ro gor

Se eq m na awi o ke bu li xal xis gan laS qa ri,

ro gor da em ya re bi na wes ri gi awe wil - da-

we wil qve ya na Si?.. ro gor aRed gi na mi-

to ve bu li sof le bi da TviT sof lis

me ur ne o ba, ro gor Ca e ner ga xal xis T vis

mo mav lis ime di? da mra va li sxva.

ar Se iZ le ba aseT si tu a ci a Si da viT aR-

ma Se nebels Za li an ax lo be li mrCe ve li ar

hyo lo da. mas hyav da go ni e ri mrCe ve li,

mi si aR m z r de li da Ta na aR z r di li gi or gi

Wyon di de li, ro mel sac me ma ti a ne ase axa-

si a Tebs: `ka ci sru li yo vel Ta si ke Te Ta

sru li Ta da xor c Ta sa, sav se sib r Z ni Ta

da go ni e re bi Ta...“ me ma ti a ne ima sac gvam c-

nobs, rom da viT ma ga me feb is Ta na ve Ta vis

gar Se mo Se mo ik ri ba go ni e ri mrCev le bi.

da viT aR ma Se ne bel ma kar gad ga iT va -

lis wi na ra ar se bu li si tu a cia, ga dawy -

vi ta, da ewyo to ta lu ri brZo la yve la

fron t ze. mag ram riT da ewyo, rom lis -

T vis un da mi e ca upi ra te so ba? sa bo lo -

od im das k v nam de mi vi da, rom ge ne ra lu -

ri brZo lis dawye ba Tur q - sel Cu keb Tan

bevrs ara fers mo u tan da da Se saZ le be -

lia da mar cxe bu li yo. sa Wi ro iyo, jer

aRed gi na aox re bu li sof le bi da dan g -

re u li sof lis me ur ne o ba; pa tar - pa ta -

ra ome bis Ca ta re ba da sa qar T ve lo Si

Se moW ri li mtris Se viw ro ve ba, rom xal -

xis T vis rwme na mi e ca. mag ram da viTs ma -

inc upi ra te sad mi aC n da gam d ga ri ek le -

si is da mor Ci le ba, ro me lic Tav Se sa far

ad gi lad ga daq ce u li yo or gu li fe o da -

le bis T vis, rom le bic yo vel na i rad ab r -

ko leb d nen qvey nis ga er Ti a ne bas. da vi Ti

ima sac mix v da, rom ek le sia me tad Zli -

e ri iyo, Se iZ le ba mas Tan brZo la Si da -

mar cxe bu li yo , a mi tom am saq me Si man di -

di sif r Txi le ga mo i Ci na da jer mas ar

ga mo ucxa da omi. man jer am jo bi na mTeb -

Si ga xiz nu li xal xi sof leb Si da eb ru ne -

bi na da laS q ris Seg ro ve bis T vis ez ru na.

da viT ma da iwyo laS q ris Seg ro ve ba da

wvrTna. dRe da Ram ga nuwy vet liv mu Sa ob-

da. am rav leb da laS qars, wvrTni da mas,

pi rad ma ga liTs aZ lev da Ti To e uls. be-

jiT sa da yo CaRs aqeb da, ja bans da mco-

na res aZa geb da, Ca ac mev da qa lis ka bas da

laS q ris win Ca mo a ta reb da, man laS qar Si

Rvinis smac da sxva sa xu ma ro gar To ba-

nic ak r Za la. laS q ris T vis sa Wi ro iara-

Rebs Tvi Ton ve am za deb da. mWed leb Tan

er Tad ga nuwy vet liv, dRe da Ram Wed da

iaraRs da amiT am x ne veb da laS qars.

dan g re u li sof le bis aR d ge nas, ja-

ris Seg ro ve bas da wvrTnas da viT ma

oTxi we li mo an do ma. ag reT ve es oTxi

we li das Wir da pa tar - pa ta ra lo ka lu ri

ome bis T vis. sof leb Si ga nax l da cxov re-

ba. ga me fe bis oTxi wlis Tav ze da viT ma

yve las daa naxa, rom mtris mi marT, sul


er Tia ga re Se iq ne bo da is Tu Si na u ri,

Se ub ra le be li da sas ti ki iyo. ax la uk ve

da iwyo ur Ci fe o da le bis alag m va.

pir vel rig Si, da viT ma miz nad da i sa-

xa klde ka ris eris Ta vi li pa rit baR va-

Si Se epy ro, ro me lic Sek ru li iyo sul-

Tan Tan. ieri Si mas ze imi tom mi i ta na,

rom mi si sa e ris Ta vo sak ma od di di iyo

da stra te gi ul cen t r sac war mo ad gen-

da. da viT ma Se da re biT ad vi lad Se ipy ro

li pa rit baR va Si, ro me lic kar ga xans

dam wy v de u li yav da. is Se e ved ra me fes,

oRond ga miS vi da Se ni mo na- mor Ci li

viq ne bi o. da viT ma da u je ra mas, ga a Ta vi-

suf la da da ub ru na Ta vi si sa e ris Ta vo,

mag ram man fi ci ga te xa, kvlav ga nud ga

da viTs. da viT ma mas ar apa ti a, kvlav Se-

ipy ro da ori wlis Sem deg ga a Ze va bi-

zan ti a Si, sa dac gar da ic va la. da viT ma

klde ka ris sa e ris Ta vo ga a uq ma da sa-

xel m wi fo sa kuT re bad ga mocxad da.

da viT aR ma Se neb lis wi na aR m deg Se u-

pov rad ib r Zod nen Za gan abu le Tis Ze da

mi si Zma epis ko po si mo dis to si, rom leb-

mac mux ra ni sa da ze da z nis ci xe e bi, mcxe-

Tis, wil k ni sa da SiomRvi mis sa ek le sio

ma mu le bi ka xe Tis gan d go mi li me fes ga-

das ces, ra mac me tad aRaS fo Ta da vi Ti.

man es Tav xe du ri moq me de ba maT ar apa-

ti a. ori ves pa ti vi da Rir se ba ah ya ra,

ori ve da i Wi ra da ci xe Si Cah ya ra. ga ce mu-

li ci xe e bi da ma mu le bi ma le ve da ib ru na.

klde ka ris sa e ris Tav os ga uq me biT

da viT ma da iwyo di di re for me bis ga ta-

re ba. er T -er Ti ase Ti iyo `mi sa kar ga o-

bis“ re for ma, rac imas niS nav da, rom

da vi Ti ama Tu im ad gils Tu mxa res Ta-

vi si er T gul ada mi a nebs Ca a ba reb da `sa-

kar ga vis“ uf le biT. mo xe le, ro me lic

Tavs ver ga ar T mev da min do bil saq mes,

is kar gav da Ca ba re bul saq mes da Ta nam-

de bo bas. amiT sa xel m wi fo Si Tan da Tan

mtkic de bo da dis cip li na. me fem amiT

Se mo ik ri ba Rir se u li xal xi, eris Tav-

o bas ki brZo la ga mo ucxa da . a mi e ri dan

Ta nas wor Ta So ris pir ve li ki ar iyo,

ara med igi cal ke id ga da yve la ni mas

emor Ci le bod nen. da viT ma mTli a nad ga-

a uq ma sa u ku ne o biT da ka no ne bu li eris-

Ta o bis in s ti tu ti.

1092 wels me tad mniS v ne lo va ni mov-

le na mox da sa qar T ve los sa sar geb lod.

am wels gar da ic va la Tur q - sel Cuk Ta

di di sul Ta ni ma liq Sa hi. pa tar - pa ta ra

sa xel m wi fo e bad da i Sa la Tur q - sel Cuk-

Ta di di sa xel m wi fo, ra mac ga aad vi la

da viT aR ma Se neb lis brZo la Tur q - sel-

Cuk Ta wi na aR m deg. Tum ca da viTs maT-

Tan brZo la ma inc uWir da, rad gan mci-

re ricxo va ni laS qa ri hyav da. ami tom

mas ra Rac xer xis T vis un da mi e mar Ta.

mtris Tva lis asax ve vad Ta vis sab r Zo-

lod gan wyo bil laS qars ga da iy van da

xol me da sav leT sa qar T ve lo Si. mte ri

ga i geb da Tu ara amas, ma Sin ve da iZ v re-

bo da xol me sa qar T ve los cal ke u li

kuTxe e bis da sar be vad, da vi Ti ma Sin ve

sa om rad gan wyo bil laS qars swra fad

daZ rav da xol me da mters mo u lod ne-

lad es x mo da Tavs da anad gu reb da. ase

Tan da Ta no biT ib ru neb da sa qar T ve lo

Zvel mi wa- wyals.

X sa u ku nis da sas ruls ki dev er-

Ti mniS v ne lo va ni mov le na mox da, jva-

ros neb ma aiRes ieru sa li mi da an ti o-

qi a, ra mac ki dev uf ro da a sus ta ise dac

daS li li sel Cuk Ta sa xel m wi fo e bi. da-

viT aR ma Se neb l ma es mo men ti go niv ru-

lad ga mo i ye na da ga a Ta vi suf la qvey nis

udi de si na wi li . is ise gaZ li er da, rom

xar kis mi ce ma Se uwy vi ta sul Tans. sul-

Ta ni amas Se e gu a.

miuxedavad daviTis aseTi warmate-

bebisa, qveynis didi nawili kvlav

mowyvetili iyo saqarTvelosgan, es

iyo kaxeTi, romelsac sakuTari mefe

yavda. daviTs eSinoda, rom kaxeTis

mefe mtris samsaxurSi ar Camdgariyo.

daviTma kaxeTis aRebasa da SemoerTe-

baSi didi sifrTxile gamoiCina, kax-

eTis mefis kvirikes dros jer aiRo

zedaznis cixe, daaxloebiT, 1102-1103

wlebSi, xolo kaxeTis mTlianad damor-

Cileba droebiT gadado, vinaidan am


wlebSi gansakuTrebiT awuxebda ekle-

siaSi Seqmnili daZabuli da Seuwynare-

beli mdgomareoba, romelic avazakTa

buded gadaqceuliyo. amitom daviTma

gadawyvita, moewyo didi saeklesio

kreba, sadac gansjidnen eklesiaSi arse-

bul mZime mdgomareobas da miiRebdnen

iseT gadawyvetilebas, romlis Sedegad

eklesia mxarSi daudgeboda mefes saqa-

rTvelos Zlierebis gasamtkiceblad.

sa ek le sio kre ba mow ve ul iq na ru is-

ur b nis Si 1103 wels. im dros aq di di

sa pis ko po so yo fi la. mas did Za li xal-

xi das w re bi a. da viTs rom yo vel g va ri

ga u geb ro ba Ta vi dan aeci le bi na, kre ba-

ze mo uw ve via sa qar T ve lo sa da ucxo eT-

Si moR va we yve la ze ga mo Ce ni li mec ni er

mwig no bar ni da fi lo so fos ni.

sa ek le sio kre ba ise da iwyo, rom jer

me fe da vi Ti mi su li ar iyo. me fis mo wi-

na aR m de ge ebs ego naT, rom me fe ar mi vi-

do da da amiT gam x ne ve bul ni er T ma neTs

Ses c qe rod nen. ma Ti ime de bi ar ga mar T-

l da. sul ma le me fec ga moC n da, ra mac

mo w i na aR m de ge ebs Si Sis za ri das ca.

sa ek le sio kre bas ioane ka Ta li ko si

Tav m j do ma re ob da. kre ba did xans gag-

r Zel da. sa ek le sio kre bam mi i Ro dad-

ge ni le ba, ro mel sac ru is -ur b ni sis

kre bis `Zeg lis we ras “ u wo de ben, sa dac

we ri a, rom ru is -ur b ni sis kre bis Tva li

gi or gi Wyon di de li iyo.

am kre bis oq mi dan kar gad Cans, rom

mTa va ri ga dawy ve ti le ba, ro me lic mi i-

Ro kre bam da ris T vi sac kre ba mo iw vi es,

iyo mem k vid re o bi Ti niS niT dad ge ni li

yve la uRir si mRvdel m sa xu ris ga Ze ve ba

ek le si i dan.

sa ek le sio kre bam sul mi i Ro ToTx-

me ti mniS v ne lo va ni ka no ni. ar un da vi-

fiq roT, rom da viT aR ma Se ne bel ma ga-

me fe bi dan mxo lod me- 1 4 -e wels da iwyo

sa ek le sio Ro nis Zi e be bis ga ta re ba. ara!

man ga me fe bis Ta na ve da iwyo pe ri o du-

lad brZo la ek le si a Si ga ba to ne bu li

uka no no bi sa da bo ro te bis wi na aR m deg,

xo lo rac Se e xe ba ru is -ur b ni sis kre-

bas, is mar T lac ge ne ra lu ri Se te va iyo

ek le si is wi na aR m deg.

da viT aR ma Se ne be li amiT ar dak ma yo-

fil da. is fiq rob da, rom daT r gu nu li

msxvi li fe o da le bi, Ta vad -az na u ro ba

da mRvdel m Tav re bi ki dev ga mo yof d nen

Tavs da es rom ar mom x da ri yo, ga dawy-

vi ta, ori Ta nam de bo ba, Wyon di de li sa

da mwig no bar Tu xu ce sis, anu sa ek le sio

da sa e ro Ta nam de bo be bi ga e er Ti a ne bi-

na.

es sa pa tio wo de ba da viT ma gi or gi

Wyon di dels ubo Za sa ek le sio kre bis

dam Tav re bis Sem deg, ri Tac ek le si a Si

mo ka la Te bul did g va ro van Ta par pa Si

ak r Za la da ek le sia Ta vi si mRvdel m sa-

xu re biT sa xel m wi fos da u mor Ci la.

ima ve pe ri od Si da viT ma sa bo lo od

Ca mo a ya li ba sa va zi ro, ro me lic iyo

umaR le si sa xel m wi fo mTav ro ba. sa va-

zi ro Sed ge bo da va zi re bis gan.

pir ve li va zi ri, anu mTav ro bis Tav-

m j do ma re iyo me fis yve la ze ax lo be li

ka ci mwig no bar Tu xu ce s-Wyon di de li,

ro me lic me fis di di ndo biT sar geb-

lob da.

me o re va zi ri iyo man da tur Tu xu ce-

si, igi ve Si na gan saq me Ta mi nis t ri.

me sa me va zi ri iyo amir s pa sa la ri,

igi ve sam xed ro mi nis t ri.

me oTxe va zi ri iyo me Wur W le Tu xu-

ce si, anu dRe van de li fi nan s Ta mi nis-

t ri.

me xu Te va zi ri iyo msa xurTuxu ce si,

ro mel sac Zi ri Ta dad eva le bo da sa me-

fo sa sax lis ka ris Si namo sam sa xu re Ta

mo wes ri ge ba.

me eq v se va zi ri iyo ami ra xo ri anu

igi ve me ji ni be Tu xu ce si, ro me lic iT-

v le bo da amir s pa sa la ris pir vel Ta-

na Sem wed da sar geb lob da sa TaT bi ro

xmiT.

meS vi de ve zi ri iyo Cux Car xi, me fis

pi ra di s pas pe ti da meab j re Tu xu ce si,

me fis pi ra di gvar di is uf ro si, sar geb-

lob da sa TaT bi ro xmiT.

da viT ma ka xe Tis me fes kvi ri kes ze-


da z nis ci xe wa ar T va. kvirike ma le ve

gar da ic va la, mi si tax ti mis ma dis wul-

ma aR sar Tan ma da i ka va, ro me lic me tad

Tav xe do biT ga mo ir Ce o da. es ar apa ti-

es di de bu leb ma, Se ipy res aR sar Ta ni da

da viTs mih g va res da he reT-ka xe Ti mas ve

Ca a ba res. Tur qe Tis sul Ta ni amas ver

Se e gua da ga dawy vi ta, ami erkav ka si i dan

da vi Ti mTli a nad ga ne dev na. man yve la-

fe ri ga a ke Ta imis T vis, rom ro gor me

Se e Ce re bi na da viT aR ma Se neb lis tri-

um fa lu ri svla. aseT das k v nas ake Tebs

vax tang We li Ze Ta vis `qro ni keb Si“.

es yve la fe ri kar gad Se ityo Ta vis

mzve ra ve bis gan da viT aR ma Se ne bel ma da

isic sa gul da gu lod mo em za da omis T-

vis. brZo la ga i mar Ta 1104 wels er wux-

Si, dRe van del sa in gi los te ri to ri a ze.

es iyo pir ve li di di omi mra val ricxo-

va ni mtris wi na aR m deg. am om Si da viT-

ma brwyin va le ga mar j ve bas mi aR wi a. me-

ma ti a nem mas `xma gaxs ni li di di Zle va“

uwo da. me fe am omSi pi rad ma ga liTs aZ-

lev da Ta vis me om rebs, sa dac Se am C nev da

me o mar Ta sust ad gils, ma Sin ve iq gaC-

n de bo da da mters uricx vad xo cav da,

jars am x ne veb da. me ma ti a ne wers, rom am

brZo la Si da viTs sa mi cxe ni mo uk les

da me oTxe cxe niT sa bo lo od da a mar cxa

mte ri. brZo la mTel dRes gag r Zel da.

omi rom dam Tav r da, me fes sar tye li

Se mox s nes, ima ve wams pe ran gi dan er T ba-

Sad gad mo iR va ra Se de de bu li sis x li. am

ga re mo e bam me fis mxleb le bi Se a Si na, ga-

i fiq res va i Tu me fe daW ri li iyo so, mag-

ram ma le ve mix v d nen, es sis x li mtri sa

iyo da umal gam xi a rul d nen. mtris sis-

x li xel Car Tul brZo la Si xmlis Ra rebs

amoh y ve bo da xol me, me fes ma ja Si ew ve-

Te bo da da amiT pe ran gis ube ev se bo da.

erwuxis brZolis Sesaxeb cnobili

istorikosi nikoloz urbneli, igive

nikoloz xizaniSvili (1851-1906) werda:

`erwuxis brZoliT iwyeba daviT aR-

maSeneblis samxedro Zliereba“.

er wu xis brZo lis Sem deg da viT aR ma-

Se ne bel ma ka xe Tis uka nas k ne li me fe aR-

sar Ta ni Se ipy ro da mtki ced Se mo i er Ta

ka xeT - he re Ti, Tum ca Tbi li si da mi si

ax lomde ba re te ri to ri e bi mtris xel Si

iyo. da vi Ti ar Cqa rob da Tbi li sis aRe bas,

ax la da vi Tis wi na Se dad ga kul tu ru li

mSe neb lo bis sa kiTxe bi. ek le sia-mo nas t-

re bi mTli a nad wa bil wu li iyo mtris gan.

er wu xis brZo lidan ori wlis Sem deg

1106 wels da viT ma ge la Tis sa xel gan T-

q mu li mo nas t ris aSe ne ba da iwyo, sa dac

aka de mia un da gax s ni li yo. da viT ma es

sur vi li Se is ru la. aq mo iw via gan T q mu-

li fi lo so fo si da mec ni e ri _ ioane

pet ri wi, ro mel sac ge la Tis aka de mia

Ca a ba ra.

ge la Tis taZ ris mSe neb lo ba ze da viT

aR ma Se ne be li pi ra dad fi zi ku rad mu-

Sa ob da. maR la ah qon da is di di lo de-

bi, ro mel Ta da nax va dRe sac an c vif rebs

ada mi ans. aris utyu a ri cno ba imis Se sa-

xeb, rom taZ ris mSe neb lo bis dros gum-

baTs miR we u li da vi Ti gad mo var d ni la

da Zirs da ce mu la. sik v dils Zlivs ga-

dar Ce ni la, fur -ir mis rZe Si uba na ve bi aT.

ge la Tis aka de mi a Si as wav lid nen di-

a leq ti kas, igi ve fi lo so fi as, ri to ri-

kas, gra ma ti kas, ariT me ti kas, as t ro no-

mi as, mu si kas da samarTalmcodneoba sac.

ama ve wleb Si da viT aR ma Se neb lis dax ma-

re biT iyal To Si aka de mia da aar sa ar sen

iyal To el ma.

da viT aR ma Se ne be li did yu radRe-

bas aq cev da gze bi sa da xi de bis mo wes-

ri ge bas, mis sa xel Tan da kav Si re bu lia

qa laq go ris da ar se ba. da vi Tis dros

moW ri li mo ne te bi dan, rom leb sac ara-

bu li war we re bi aqvs, mtkic de ba, rom

ma Sin sa qar T ve los sa vaW ro ur Ti er To-

ba hqon da ara bul sam ya ros Tan.

daviTma, roca met-naklebad mTe-

li rigi sakiTxebi moagvara, miubrunda

Tbilisis gaTavisuflebas. magram mas ise

ver gaaTavisuflebda, Tu jer mis axlom-

debare cixebidan ar gandevnida mters,

romlebic Tbilisis misasvlels icavd-

nen. maTgan yvelaze mTavari iyo rusTavi-

sa da samSvildis gaTavisufleba. daviTma


nacad xerxs mimarTa. moamzada laSqari

da mtris Tvalis asaxvevad dasavleT

saqarTveloSi gadavida. mterma gaigo ra

es ambavi, sifxizle moaduna. amiT isarge-

bla daviTma da moulodnead Tavs daesxa

rusTavsa da samSvildes, saidanac mteri

ukve gaqceuli iyo. es moxda 1110 wels.

amave dros daviTma ganZa dalaSqra da

aiRo, amiT Turqebi saSinlad ganrisxdnen

da 100 000 kaciT TrialeTisken daiZrnen.

am dros daviTi 1500 kaciT naWarmagevs

mdgara, saswrafod Tavs dascemia mters

da dRis bolos daumarcxebia, istoriam

msgavsi magaliTi TiTqmis ar icis.

amis Semdeg daviTis davale-

biT giorgi Wyondidelma mtrisagan

rusTavi gaaTavisufla da amiT Tbili-

sis gaTavisuflebisTvis kidev erTi si-

magre daeca. magram daviTi ar Cqarob-

da Tbilisis gaTavisuflebas, radgan

mtris patar-patara razmebi xan erTs,

xan meore mxares awiokebda xalxs. da-

viTis amocanas Seadgenda am patar-pa-

tara razmebis mTlianad ganadgureba.

daviT aRmaSeneblis davalebiT, 1115

wels giorgi Wyondidelma Turqebi

gareka rusTavidan. amave wels Turqe-

bi didZali laSqriT basians moadgnen.

momdevno wels daviTi uecrad daeca

mters da saSinlad daamarcxa. 1117

wels daviTma mters waarTva hereTis

ukanaskneli cixesimagre giSi.

1118 wels daviTma ori brZola ga-

daixada, orive brZolaSi mteri saSin-

lad daamarcxa da didZali nadavli

igdo xelT.

daviT aRmaSeneblis umTavres mizans

kavkasiis xalxTa gaerTianeba warmoad-

genda. man kargad icoda, rom am miz-

nis ganxorcielebisTvis saWiro iyo

Zlieri mudmivi laSqris Seqmna, rasac

xels uSlida feodalTa parpaSi, rom-

lebic cdilobdnen mis mokvlas. amis

mkafio magaliTia Semdegi: mtris cixis

aRebis Semdeg qarTlSi SuadRisas Ta-

visi karvis maxloblad perangis amara

mdgara, am dros viRacas usvria isari,

romelic yelze Camokidebul xats mox-

vedria, rogorc daadgines isari nas-

roli iyo moRalate feodalebisgan.

da viT ma sa bo lo od ga dawy vi ta, da-

ewyo di di sam xed ro re for ma. is fiq-

rob da, rom ja ris gar k ve ul na wils

ci xe- qa la qe bi un da da ec va, na wi li Tan

un da hyo lo da, xo lo Zi ri Tad na wils

ki mtris mi er da ka ve bu li mi wa- wya li

un da ga e Ta vi suf le bi na, mag ram amis T-

vis sa Wi ro iyo xal xis gar k ve u li ra o-

de no ba, rac sa qar T ve lo Si ar mo i Zeb ne-

bo da. bo los ga dawy vi ta da kav Si re bo da

yiv Ca Rebs da iqi dan gad mo e sax le bi na

xal xi, rom le bic Se av seb d nen ja ris

ri gebs. man yiv Ca Re bi dan gad mo a sax la

40 000 oja xi, Ti To e ul ojax Si Se di-

o da 5 su li ada mi a ni, Ti To e ul ojaxs

mud mi vad un da ga mo ey va naT 1 mo laS q-

re. gad mo sax le bu li yiv Ca Re bi gar k ve-

u li po li ti ku ri mo saz re bis ga mo erT

ad gi las ar da u sax le bi a. yiv Ca Re bis

gad mo sax le ba sa qar T ve lo Si un da mom-

x da ri yo 1118-1120 wleb Si. yiv Ca Re bis

gad mo sax le bas ima nac Se uwyo xe li, rom

da viT aR ma Se ne bels me o re me uR led

hyav da yiv CaR Ta mTav ris aT ra qa Sa ra-

Ra nisZis asu li gu ran dux ti.

am ri gad, yiv Ca Re bis gad mo sax le biT

qar Tul ma mud miv ma laS qar ma Se ad gi na

60 000 ka ci, Tu me fes das Wir de bo da ki-

dev sxva Za la, mas Se eZ lo da e qi ra ve bi na

ki dev sxva Za la, ro mel sac `ro qa spa“

ewo de bo da.

da viT ma Se Z lo, Se eq m na Se sa niS na vad

Se i a ra Re bu li, gawvr T ni li, dis cip li-

nirebuli laS qa ri.

me ma ti a nes uy vars da viT aR ma Se neb-

lis Se da re ba aleq san d re ma ke do nel-

Tan da es Se da re ba arcTu usa fuZ v lo a,

rad gan ar c erT maT gans ar hqon da Zi-

li da mos ve ne ba o, es Se da re ba Sem Tx-

ve vi Ti ar aris. isi ni Ta vi an Ti xa si a-

TiT da moq me de biT hgva nan er T ma neTs.

aleq san d re ma ke do ne li iyo amo ma va li

var s k v la vi msof lio sab r Zo lo xe lov-

ne bi sa. es sity ve bi Ta ma mad Se iZ le ba


iT q vas da viT aR ma Se ne bel zec.

am pe ri od Si ki dev ki dev er Ti mo-

men ti aRi niS ne ba da viT aR ma Se neb lis

cxov re ba Si, esaa `mab ra lo be nis“ anu

gam kicx ve le bi usazR v ro say ve du ri me-

fi sad mi. isi ni me fes say ve du rob d nen,

rom sul laS qars, laS qars ga i Za xis da

xalxs mos ve ne bas ukar gavso. di de bu-

le bi da am dab la da uRir si xal xi aamaR-

lao. ama Si isi ni cde bod nen. mar T lac,

di de bu le bi, rom le bic me fis wi na aR m-

deg ga mo di od nen, isi ni da viT ma da am-

dab la, wa ar T va Rir se ba: isi ni ima sac

say ve du rob d nen, rom yiv Ca Re bis gad-

moy va na zed me ti iyo o.

1120 wlis Te ber v lis da sawyis Si

Tur q Ta di di ar mia Se mo iW ra da bor ti-

as Tan da ba nak da. da vi Ti am dros aWa ra-

Si im yo fe bo da. ga i go Tu ara es am ba vi,

ma Sin ve das Z ra Ta vi si laS qa ri, uec rad

mters Tavs da es xa da ga a nad gu ra.

1120 wlis no em ber Si da vi Ti si ri is-

ken ga e mar Ta, ra Ta dax ma re bo da frang

bal du in ale po e ls sul Ta n nejm ad - din

il- Ra zis wi na aR m deg sab r Zol ve lad.

aSor ni as (is to ri u li mxa re som xeT-

Si) rom mi aR wi es, iq did Za li Tur qo ba

dax v daT. da viT ma ma Sin ve brZa na ieri Si,

mte ri swra fad ve ga a nad gu ra. da viTs

gan z ra xu li hqon da il - Ra zis sa tax to

qa la qi aeRo, mag ram am dros mstov reb-

ma mas ac no bes, Tur q Ta di di laS qa ri

sa qar T ve los ken mo e mar Te ba o. da vi-

Ti amis Tqma ze swra fad Se mot ri al da

ukan, wa mo e wia mters da ise ga a nad gu ra,

rom ro gorc me ma ti a ne wers: `a ra da u-

to va mo ti ra li ka rav Ta maT Ta“.

1121 wels mZime zam Ta ri dad ga. da vi-

Ti laS q riT gu guT Si ga da vi da. mter ma

es Se ityo Tu ara, maS in ve das Z ra Ta vi si

laS qa ri. da vi Ti mo u lod ne lad da es xa

Tavs da mte ri ga a nad gu ra. aiRo qa la-

qi ya ba la da di di sim did riT dab run-

da ukan. amis Sem deg da viT ma Tur qebs

sam x re TiT da uwyo brZo la. ga mar j ve bas

ga mar j ve ba mos dev da . am erT we li wad-

Si da viT ma ram de ni me omi ga da i ta na. es

is pe ri o di a, ro ca Tur qe bi mZlav rad

ute ven jva ros nebs ieru sa lim Si.

da viT aR ma Se neb lis mi er war mo e-

bul ma omeb ma mZi me mdgo ma re o ba Si Ca-

ag do gan Za- T bi le l- d ma ne li vaW re bic.

ma Ti de le ga cia xle bia sul Tans da

uTxo via dax ma re ba da vi Tis wi na aR m deg.

ram de ni me de le ga cia mi su la mas Tan.

Tur qe Tis sul Tans gah xa re bia ki dec

el Co ba, rad gan da vi Tis da mar cxe bis

Sem deg mTels Za lebs ga da is v ri da da-

sav leT Si, aiReb d nen an ti o qi as da qris-

ti a nebs musrs ga av leb d nen.

sul Tan ma mi i Ro ga dawy ve ti le ba,

er Txel da sa mu da mod da e mar cxe bi na

da viT aR ma Se ne be li. man mo u wo da mTel

mah ma di a nur sam ya ros ga er Ti a ne bi sa ken.

Seq m na di di ko a li ci u ri laS qa ri. am

uzar ma zar laS qars sa Ta ve Si Ca u ye na im

dro is T vis sak ma od ga moc di li sar da-

li nejm -ad - din il- Ra zi. brZo la ga i-

mar Ta 1121 wlis 12 ag vis tos did gor Si.

ra iyo did go ris omis mi ze zi? did-

go ris omis Zi ri Ta di mi ze zi iyo is ga-

nuwy ve te li ga ma nad gu re be li ome bi,

rom leb sac da viT aR ma Se ne be li awar mo-

eb da Tur q - sel Cu ke bis wi na aR m deg jer

mci re raz me biT, xo lo Sem deg uf ro

di di raz me biT. gan sa kuT re biT ki er wu-

xis brZo lis Sem deg, xo lo 1110 wli dan

mo yo le bu li, ga nuwy ve te li Tav das x me-

bi Tur q Ta wi na aR m deg sis te ma t ur xa-

si aTs ata reb da. da viT aR ma Se ne be li sa-

qar T ve los sazR v re bi dan da mo sazR v re

qvey ne bi dan ere ke bo da mters. ai swo red

es gax da, da vi Tis is to ri ko sis cno biT,

did go ris omis Zi ri Ta di mi ze zi.

cno bi li is to ri ko si So Ta mes xia

Ta vis sa is to rio Zi e bis me- 2 -e tom Si

exe ba am brZo lis wya ro eb sa da li te-

ra tu ris mok le mi mo xil vas da wers:

`did go ris brZo lam da mis ma er T -er T-

ma mniS v nelo van ma Se deg ma _ T bi li sis

Se mo er Te bam Ta vi dan ve mi iq ci a, ro-

gorc am omis mom s w re Ta, ise Sem deg d-

ro in del is to ri kos Ta yu radRe ba“. man

is to ri kos Ta naS ro meb ze day r d no biT,


sru li ad war mo ad gi na did go ris omis

mi ze ze bi, da sawyi si da dasasruli.

did go ris brZo li sa da Tbi li sis Se-

mo er Te bis Se sa xeb wya ro e bi da cu lia

qar Tul, aR mo sav lur da ev ro pul eneb-

ze. pir vel wya rod miC ne u lia XII sa u ku nis

pir ve li na xev ris qar T vel is to ri kos Ta

Txzu le ba, rom lis vi na o ba uc no bi a. mas

da we ri li aqvs `cxov re ba me fe da vi Ti sa“.

is da vi Tis um c ro si Ta na med ro ve iyo. am

is to ri koss da vi Tis cxov re ba da ba de bi-

dan sik v di lis CaT v liT aqvs da we ri li.

mas mi aC ni a, rom did go ris brZo la ufro

metad qe bi sa da di de bis Rir sia, vid re

aleq san d re ma ke do ne lis brZo le bi s.

did go ris omi sa da Tbi li sis Se mo-

er Te bis Se sa xeb sa in te re so cno bebs

gvaw v dis XII sa u ku nis pir ve li na xev ris

so me xi is to ri ko si ma Te ura ha e li, ro-

me lic aR f r To va ne bu lia da vi Tis mxed-

ru li ma mac obiT.

da viT aR ma Se neb lis cxov re bas Se-

ex nen Tur qi is to ri ko se bic, ah mad ibn

lid t fu la da fa hi ki, ag reT ve ara bi

is to ri kos ibn al asi ri.

did go ris brZo lis sa in te re so cno-

bebs iZ le va fran gi is to ri ko si go ti e,

Tum ca mis cno beb Si Se iZ le ba bev ri ram

gaz vi a de bu li iyos.

pir ve li qar T ve li is to ri ko si, ro-

me lic sa fuZ v li a nad aR we ra da vi Tis

mTe li moR va we o ba da did go ris omi

aris va xuS ti ba to niS vi li (1696-1757),

ro mel mac Ta vis `sa qar T ve los cxov-

re ba Si“ di di ad gi li da uT mo did go-

ris oms. am saq me Si mniS v ne lo va ni wvli-

li Se i ta na fran g ma aka de mi kos ma ma ri

bro se mac (1826-1890), ro mel mac go ti es

cno be bi Tar g m na qar Tu lad.

da viT aR ma Se ne bel ze da, ker Zod,

did go ris omis Ses wav la Si axa li sa fe-

xu ri Seq m na iva ne ja va xiS vil ma (1876-

1940). man 1914 wels ga mo aq vey na `qar T-

ve li eris is to ri is“ me-2 wig ni, sa dac

sa fuZ v li a nad aris gad mo ce mu li da-

viT aR ma Se neb lis mTe li moR va we o ba da

did go ris brZo lac.

sa qar T ve lo Si di di ze i miT aRi-

niS na did go ris sa xe lo va ni brZo lis

850 wlis Ta vi. ax la uSu a lod Se ve xoT

didgo ris brZo las.

did go ris om Si, go ti es cno biT, 600

000 kacs mi u Ria mo na wi le o ba. xo lo

so me xi me ma ti a nis cno biT, mah ma di an-

Ta Se er Te bu li laS qa ri 560 000aR wev-

da. es cno ba iva ne ja va xiS vils gaz vi a-

de bu lad mi aC ni a. igi va ra u dob da, rom

mtris laS qar Si 300 000 iq ne bo da.

So Ta mes xi as cno biT, did go ris om-

Si mo na wi le ob d nen: nej -ad - din il- Ra-

zi, auReb lad miC ne u li cixis mar di nis

mflo be li, sa xel gan T q mu li sar da li.

dur be i zi _ a ra be Tis me fe, ro me lic

iyo si Ze il -Ra zi sa.

Tor xul mo ha me dis Ze yaz vi nis, zen-

ja nis, gi la nis, gan Zis gam ge be li.

gan Zis aTa ba gi _ gen ToR li.

did go ris om Si mo na wi le o bas iReb d-

nen som xe Tis te ri to ri is wvril - w v ri-

li ga mgeb le bi. ai, ase Ti iyo is di di

ko a li ci a, ro mel sac sar d lob da il-

Ra zi.

sul Tan sa da mis laS qars ga dawy ve-

ti li hqon da, ga eJ li ta da er Ti a nad

mo es po qar T ve le bi. isi ni dar w mu ne bu-

li iy v nen Ta vi anT ga mar j ve ba Si. ico-

da Tu ara da viT aR ma Se ne bel ma mtris

laS q ris sam za di si da gan z rax va? di ax,

ico da da amis T vis sa gan ge bo dac em za-

de bo da.

mtris laS qa ri ro ca Tri a leTs mo u-

ax lov da, qar T ve li mxed ro ba uk ve da ba-

na ke bu li iyo da mtris ga mo Ce nas elo da.

omis dawye bis win da viT aR ma Se ne bel-

ma Ta vis laS qars ase mi mar Ta: `eha, me o-

mar no qris te sa no, Tu RvTis sju lis da-

sa ca vad we si e rad vib r Zo lebT, aramcTu

eS ma kis uricxv mim de varT, ara med TviT

eS mak sac ad vi lad da va mar cxebT. da erTs

ra mes gir CevT, rac Cve ni pa ti os ne bis T-

vis da sar geb li a no bi saT vis kar gi iq ne ba:

esa a, rom Cven yve lam, xel Ta ci sam de apy-

ro biT , Z li er RmerTs aR q ma miv ceT, rom

mi si siy va ru lis T vis am brZo lis vel ze


uf ro mov k v de biT, vid re ga viq ce viT da

rom ar Seg veZ los gaq ce va, romc mo vin-

do moT, am xe o bis Se sas v le li, rom li Tac

Se mov sul varT, xe Ta xSi ri xos te biT Sev-

k raT da mtki ce gu liT mters, ro ca mog-

vi ax lov de bi an Cven ze ieri Sis mo sa ta nad,

sas ti kad Se vu ti oT“. da vi Tis sity vas

mTe li laS qa ri da e Tan x ma.

iva ne ja va xiS vi lis mi xed viT, mtris

laS qa ri Se mo vi da man g lis - T ri ale Tis

gziT. mte ri man g lis - did gor ze un da mi-

su li yo 10 ag vis tom de. da viT sac ad re

un da ga ne la ge bi na Ta vi si laS qa ri Tri a-

le Tis xe o ba Si, niC bi sis wylis sa Ta ve Si.

aq er Ti de ta li isic un da mi va niS-

noT, rom da viT aR ma Se ne bel ma im 40

000 gaw vr T ni li yiv Ca Ri dan brZo la Si

ga mo iy va na mxo lod 15 000 rCe u li me-

o ma ri da es Sem Tx ve vi Ti arc iyo, vi na-

i dan qar T vels uf ro me tad Ses t ki o da

guli, vid re yiv Ca Rebs. qar T vel Ta gan

brZo la Si mo na wi le ob da 40 000 ka ci, am

uk v dav brZo la Si ag reT ve mo na wi le o-

bas iReb da 500 me o ma ri alan Ta (os Ta)

to mis gan da 100 `fran gi“ jva ro sa ni.

e.i. da viT aR ma Se ne bel ma uricxv mters

da u pi ris pi ra 55 600 meb r Zo li.

da viT aR ma Se neb lis laS qa ri id ga

xe o ba Si or mTa Ta So ris da bu rul tye-

Si . am laS q ro ba Si mi si Svi li de met rec

iReb da mo na wi le o bas. laS q ris er Ti na-

wi li de met res sar d lo biT da ba na ke bu-

li iyo me o re mTa ze.

me o mar mxa re Ta yve la sam za di si 1121

wlis 12 ag vis tos dam Tav re bu li iyo. man-

g li sis max lob lad, did go ris mi sad go-

meb Tan, er T ma ne Tis pi ris pir id ga ori

laS qa ri da brZo lis dawye bas elo da. qar-

T vel laS qar Si Ca mi- Cu mi ar is mo da, xo lo

Tur q Ta laS qar Si di di mxi a ru le ba iyo.

isi ni wi nas war ze i mob d nen ga mar j ve bas.

is-is iyo, brZo la Tur qebs un da da-

ewyoT, rom am dros qar T vel Ta laS qars

ga mo e yo 200 me om ris gan Sem d ga ri raz mi

da mtris ken da iZ ra ise, rom iara Ri daS-

ve bu li hqon daT. mters moeC ve na, rom

isi ni neb de bod nen da ub r Zol ve lad Se-

uS ves Tur q man Ta laS q ris Su a gulSi da,

ro ca maT xmle bi iSiS v les, ma Sin ve ma-

ma-Svil ma mkac ri ieri Si da iwyes mtris

wi na aR m deg. mte ri da ib na, brZo las gaq-

ce va am jo bi na. isi ni ise gar bod nen, rom

fe xe biT er T ma neTs Te lav d nen. Tur q-

man Ta sar da li il -Ra zi TavSi daW ri li-

yo. go ti es cno biT, na xev rad mkvda ri

il-Ra zi mir bo da ukan. mas er Ti wlis

Tav ze dam b la da e ca da mok v da.

sa is to rio wya ro e bis mi xed viT, gaq-

ce ul mters 8 dRe sdi es da er Ti a nad

gaJ li tes.

so me xi me ma ti a ne gvam c nobs, rom

did go ris brZo la Si mtris da xo cil Ta

ricx v ma 400 000 mi aR wi a, xo lo 30 000

qar T ve lebs tyved Ca u var da.

did go ris oms da viT aR ma Se neb lis

is to ri kos ma `Zle vai sak vir ve li“ anu

ga mar j ve bai sak vir ve li uwo da.

am brZo la Si qar T vel Ta msxver p li

mcire iyo, qar T ve leb ma di di na dav li

Ca ig des xelT.

da viT aR ma Se neb lis mi er Tur q me ne-

bis gan dev nis Sem deg 1124 wels ani sis

mo qa la qe eb ma da viT aR ma Se ne bels ani si

Ca a ba res.

oTxi sa u ku ne ga su li yo, rac Tbi li-

si mtris xel Si itan je bo da, ro gorc ki

did go ris omi dam Tav r da, ro mel sac da-

viT ma sa mi sa a Ti mo an do ma, da viT ma al ya

Se mo ar tya Tbi liss, mag ram brZo la ma-

Sin ve ar da uwyi a. gar k ve u li mi ze ze bis

ga mo is mo e ri da zed met sis x lis R v ras.

mo e lo da, egeb mte ri gons mo e go s da

usis x lod dam neb de so. ga i mar Ta mo la-

pa ra ke ba, mag ram Tbi li sis ami ra ga ji ut-

da da ma inc ar da neb da. am mdgo ma re o bas

sa Sin lad ga ub ra ze bia da vi Ti da auRia

qa la qi, mus ri ga uv li a, ga uJ le ti a, 500

ka ci sar ze Ca mo uc vams da wa me biT mo uk-

lavs, qa la qis di di na wi lis T vis cecx li

wa u ki de bi a. ase Ti sim kac re did xans ar

gag r Ze le bu la da ra ki mte ri mTlad da a-

mar cxa, Sem deg qar T vel me fes di di gul-

mowya le ba ga mo u Ce nia qa laq Si mcxov re bi

mus li me bis mi marT. mus li me bis ub neb Si


sa dac qris ti a ne bic cxov rob d nen, aik r-

Za la Ro ris yo la da dak v la. mah ma di a-

nebs Ta vi su fa li loc vis uf le ba mis ca.

mah ma di a ne bis aba no Si aek r Za la Ses v la

qris ti a nebs da eb ra e lebs. da vi Ti yo vel

pa ras kevs Ta vis Svil de met res Tan er-

Tad me CeT Si Se di o da, is men da loc vebs

da yu rans kiTxu lob da. man aaSe na maT T-

vis qar vas le bi. me ma ti a ne ima sac gve ub ne-

ba, rom da vi Ti uf ro met pa tivs scem da

mus li mebs, vid re Tavad mus l ime bi o.

Tbi li sis aRe bis Sem deg da viT ma da-

a we sa yo vel w li u ri ga da sa xa di, qris ti-

a ne bis T vis 5 di na ri, eb ra e le bis T vis 4

di na ri, mus li ma ne bis T vis 3 di na ri.

Tbi li sis T vis da vi Tis mi er al yis

Se mor ty ma, ro gorc So Ta mes xia wers

un da dawye bu li yo did go ris brZo lis

dam Tav re bam de, 1121 wlis ag vis to- seq-

tem ber Si, xo lo mi si aRe ba 1122 wlis

dam degs mox da.

Tbi li sis aRe bis Sem deg da viT ma me-

fis re zi den cia qu Ta i si dan Tbi lis Si

gad mo i ta na. sa qar T ve los sa tax to qa-

la qi kvlav Tbi li si gax da.

Tbi li sis Se mo er Te bis Sem deg dad ga

je ri dma ni si sa da sam x re Tis sxva qa la-

qe bis Se mo er Te bi sa. 1123 wels, Tbi li-

sis aRe bi dan er Ti wlis Tav ze, sul Tan

mah mud ma Sar van ze ga i laS q ra, Sar van

Sa hi Se ipy ro. igi qar T ve li me fis mom-

x re da mor Ci li iyo. sul Tan mah mud ma

da viT aR ma Se ne bels mos we ra: `Sen tye-

Ta me fe xar da vel ze ga mos v las ver

ga be da vo. Se ni ymad na fi ci Sar van Sa-

hi Sepy ro bi li myavs, xa ra jas var T mev,

Senc gir Cev ZRve ni ga mo mig zav no an ga-

mo di, ras ima le bi, vel ze Sem x v di o“.

da viT aR ma Se ne bel ma, ro mel sac ar uy-

var da saq mis ga da de ba, swra fad Seh ya ra

Ta vi si laS qa ri da 50 000 me om riT Sar-

va ni sa ken ga e mar Ta da ro ca mstovreb ma

mo ax se nes sul Tan mah muds, da vi Ti uam ra-

vi laS q riT mo dis Sens wi na aR m de go, man

swra fad ah ya ra ja ri da qa laqSi Se iy va na.

da viT ma qa la qis ga reT da a ba na ka Ta vi si

laS qa ri. sul ram de ni me dRe ar iyo ga-

su li, qa la qi da im Sa. ax la sul Ta ni imas

cdi lob da, ro gor me gas c lo da qa laqs,

mag ram is ver wa vi do da, rad gan qa laqga-

reT da vi Ti id ga Ta vi si mxed ro biT. sul-

Tans sxva gza aRar hqon da, an Sim Si liT

un da amo e xo ca Ta vi si laS qa ri, an da viTs

da ne be bu li yo. ax la man Tvi Ton ga mo ug-

zav na ZRve ni da viTs da sTxo va, gza mi e-

ca mis T vis, raTa ukan dab ru ne buliyo.

am dros ki maT mo saS ve leb lad ga be du-

lad mo e Su re bo da ra nis aTa ba gi aR sun-

Ru li di di mxed ro biT. man ar ico da, rom

sul Ta ni da viTs qa laq Si hyav da Ca ke ti li.

ra nis aTa ba gi pir da pir da vi Tis laS qars

wa awy da da ro gorc vax tang We li Ze wers,

mas pir ka ta eca. da viT ma swra fad gaJ li-

ta mi si me om re bi, xo lo man Zlivs mo as w-

ro gaq ce va da mar to mi var da sul Tans,

ro mel sac sxva gza aRar hqon da da ima ve

Ra mes ga par va mo a xer xa. amis Sem deg da-

viT ma sam x re Tis mxa re da aR mo sav le Tis

mxa re sul da ipy ro da gaw min da Tur qe bi-

sa gan.

am ope ra ci e bis Ca ta re bis Sem deg

da vi Ti Ta vi si laS q riT Tri a leT Si

mob run da, laS qa ri da iTxo va da sas ve-

neb lad, mag ram laS qars das ve ne ba ar

ewe ra. 20 ag vis tos me fes Tri a leT Si-

ve ew viv nen anel Ta Ta vad ni da sTxo-

ves qa la qis ga Ta vi suf le ba, ro mel sac

flob da war mo So biT Tur qi ma nu Ca ri.

mas ga dawy ve ti li hqon da, qa la qi ani si

mi e yi da yar sis sel Cuk ami ra saT vis 60

000 di na rad. amis ga mo 1124 wels ani sis

mo qa la qe Ta war mo mad gen leb ma da viT

me fes ani sis Ca ba re ba Ses Ta va zes.

da viT aR ma Se ne bel ma, ro gorc sCve o-

da mas, swra fad Seh ya ra laS qa ri da 60

000 ar mi iT Tavs da e ca aniss, ro me lic

sam dRe Si aiRo da swra fad ve ga a Ta vi-

suf la ur ju lo e bi sa gan. da viT ma mo a-

wes ri ga iq saq me e bi da isev aR mo sav le-

Ti sa ken ga e Su ra. aiRo qa la qi Sa ma xia da

ci xe bi ri ti. ci xe eb sa da qa la qeb Si Ta vi-

si xal xi Ca a ye na, sa bo lo od, Sar va ni sa-

qar T ve los Se mo u er Ta da iq gam geb lad

mTa va re pis ko po si be di el-ala ver de li


svi mo ni da niS na, ro me lic iyo da vi Tis

er T gu li me gob ris gi or gi mwig no bar-

Tu xu ce sis dis wu li, xo lo ci xe eb sa da

qa la qeb Si ka xe le bi da he re bi Ca a ye na. es

faq ti kvlav ima ze mig vi Ti Tebs, rom da-

vi Ti iyo udi de si Sor s m W v re te li.

da vi Tis bo lo laS q ro beb ma sul da-

ab ni es sul Ta ni. is Si SiT Zrwo da, ami-

tom iyo, rom is da sxva ami re bi did Zal

ZRvens ug zav nid nen da viTs.

me fe da vi Ti me tad gul mowya le ada-

mi a ni iyo. mas hqon da sa gan ge bo qi sa ki,

rom li Tac ga Wir ve bu lebs da Ra ri bebs

ex ma re bo da, di liT rom ga mo di o da qa-

laq Si fu liT sav se qi sa Tan dah qon da.

ro ca fuls da a ri geb da da qi saks das-

c li da, ma Sin kma yo fi li iyo, xo lo iyo

ise Ti Sem Tx ve ve bic, rom qi sak Si fu li

rCe bo da. aseT Sem Txe ve va Si, masSi uk ma-

yo fi le bis grZno ba sWar bob da.

da viT aR ma Se ne be li di di pa ti vis ce-

miT epy ro bo da sxva xal xebs da maT sar-

w mu no e bas. cno bi li qar T ve li is to ri-

ko si da viT baq ra Ze wer da: ̀ da vi Ti di di

pa ti viT epy ro bo da, ro gorc erov ne bas

som xi sas, ise mis sar w mu no e bas“.

da viT ma is la mi ise kar gad ico da,

rom gan jis yads yu ra nis sa kiTx ze xSi-

rad eka ma Te bo da.

da viTs gan sa kuT re biT wig ne bis kiTx-

va uy var da. igi xSi rad kiTxu lob da er-

T sa da ima ves. wa kiTx vis Sem deg wer tils

da us vam da da wlis bo los daT v li da

wer ti lebs. laS q ro bis dro sac wig ne-

bi Tan dah qon da, rom leb sac Ses ve ne bis

dros kiTxu lob da. er Txel ise gar To bi-

la wig nis kiTx viT, rom ver ga u gia Ta vis

mci re razms ro gor da es xa mte ri, xo lo

ro ca brZo lis xma ga u gi a, ma Sin ve gaW ri-

la maT ken da ise Tav ga mo de biT ub r Zo-

li a, rom yve la da u xo cavs da xma li ise

gam ru de bi a, rom qar qaS Si ve Rar Ca u di a.

da viT aR ma Se ne be li mra val m x ri vi

moR va we iyo, man di di masS ta biT da iwyo

qvey nis ga er Ti a ne ba da mSe neb lo ba, ro-

mel sac 36 we li mo an do ma.

ilia Wav Wa va Ze da viT aR ma Se neb lis

moR va we o bas di dad afa seb da. man 1888

wlis 26 ian vars, da viT aR ma Se neb lis

xsenebis dRes da we ra sa ga ze To we ri-

li, ro me lic ase iwye ba: àr vi ci sxva

ro gor hfiq robs da Cven ki ase gvgo-

ni a, rom eris da ce ma da ga Tax si re ba

ma Sin iwye ba, ro ca eri Ta vis sa u be du-

rod, Ta vis is to ri as iviwyebs“... `da viT

aR ma Se ne be li sa di de be lia Cven gan ara

mar to sa xe lo va ni me fo bi Ta, ara med

Ta vi si did bu ne bo van ka co bi Tac. igi

Tav da de bu li moy va re Ta vi si eris da

mar T l ma di de be li sar w mu no e bi sa, di di

pa ti vis m ce me li iyo sxva erov ne bi sac

da sar w mu no e bi sac“.

Sem deg ga nag r Zobs ilia àm mar T-

la da di de bul ma me fem er Tad mo u ya ra

Ta vi qar T ve lo bas. aox re bu li qve ya na

aaSe na, mte ri ga nuf r Txo da ga nu te va,

da dRes Tu Cven bi na ze varT, _ es iq ne-

ba imi si Rvaw li, imi si sam sa xu ric uf ro

iyos. di de ba sa xel sa mis sa“ (i. Wav Wa va-

Ze, rCe u li wig ni I,gv.212-214).

da viT aR ma Se ne be li Za li an bevrs

zru nav da sa qar T ve los ga reT ar se bul

sa va ne eb ze, iq ar se bul taZ reb ze da

sam wer lo ke reb ze. man sa gan ge bo sax li

augo mah ma di an po e teb sa da mo az rov-

ne ebs. Ta vi su fal dros ga di o da qu Ceb-

Si, us men da xalxs da rCe vas aZ lev da.

ze mo aR niS nu li Ro nis Zi e be bis unak lod

gan xor ci e le bis ga mo, mar T lac, sa qar-

T ve los is to ri a Si er Ta derT da ga nu-

me o re bel me fe da viTs àR ma Se ne be li“

uwo da mo ma val ma Ta o bam.

iwu re bo da 1124 we li... daR lil - da-

qan cul me fe da viTs, ro mel sac 60-mde

di di da pa ta ra brZo la war ma te biT

hqon da ga dax di li, Tan da Tan epa re bo-

da sik v di li, Tum ca sik v dil ma ad re-

ve sca da mi si mok v la, ro ca ge la Tis

taZ ris mSe neb lo bis dros gum ba Ti dan

gad mo var da, ro ca fe o da le bis mi er

nas rol ma isar ma gul ze Ca mo ki de bu li

xa ti Su a ze ga u po. ma Si nac, ro ca cxen ze

am xed re bu li me fe wig ne bis kiTx viT gar-

Tu li mux ra nis sa na xebs miy ve bo da da


ro de sac uec rad ga mo var d nil ma irem ma

Se awy ve ti na kiTx va, mSvil -i sa ri mo i mar-

j va, cxe ni swra fad mos x li ta, ga a qa na,

ver Se am C nia Can g re u li xra mi, cxe ni am

xrams Se as k da da una gi ri a nad mi was das-

ca da vi Ti. ise mZi med da Sav da, rom sa-

mi dRe usu lod iyo da mxo lod sisxls

aRe bi neb da. mag ram ma Sin daZ le u li iq na

sik v di li, xo lo ax la 1124-1125 wle bis

gzaga sa yar ze da vi Tis fi zi ku ri mdgo ma-

re o ba Tan da Tan mZim de bo da. ig r Z no ra

sik v di lis mo ax lo e ba, mTli a nad an der-

Zze fiq reb Si CaR r mav da, swux da ima zec,

rom ge la Tis di de bu li kom p leq sis dam-

Tav re ba ver mo as w ro. swuxs ima zec, rom

Ta vis Svi li vax tan gi uw lo va ni dar Ca da

de met res Txovs, ga zar dos mi si Zma da

mi si me fo bis dam Tav re bis Sem deg me fe

gax des vax tan gi da ara de met res Svi li.

da viT aR ma Se ne be li gar da ic va la

1124 wlis 24 ian vars. Tbi li si dan qu Ta-

iss wa as ve nes da mis mi er aSe ne bul ge la-

Tis mo nas ter Si dak r Za les. ami e ri dan

sa qar T ve los dro Sas _ gor gas li ans

da e ma ta da vi Ti a ni.

da vi Tis xse ne bis dRed qar Tul ma

mar T l ma di de bel ma ek le si am 26 ian va ri

da a we sa.

da vi Ti ga mef da 16 wli sa, ime fa 36

we li wa di, gar da ic va la 52 wli sa.

da vi Ti ase iwo de bo da: `me fe afxaz Ta,

qar T vel Ta, ran Ta, kax Ta da so mex Ta, Sar-

van Sah da yov li sa aR mo sav le Ti sa da da-

sav le Tis TviT m py ro be lo biT mpyro be li“.

da be ji Te biT Se iZ le ba iT q vas, rom

da viT aR ma Se ne bel ma ga nu me o re be li

epo qa Seq m na sa qar T ve los is to ri a Si,

rom mi si Rvaw li da dam sa xu re ba ga nu-

zom lad di di a. igi nam d vi lad iyo di-

di maS ta bis ni Wi e ri, brZe ni mmar T ve li.

amis da u na xa o ba da da u fa seb lo ba di di

uma du ro ba iq ne ba. ami tom ilia Wav Wa va-

Ze mar Ta li iyo, ro ca am bob da: `a mis Ta-

na ka cis ar xsov na mo mak v di ne bel cod-

vad un da Ca eT va los er sa, ro mel mac

igi Sva da Ta vi si Zu Zu Ti ga mo zar da“ (i.

Wav Wa va Ze, rCe u li wig ni I, gv.216).

da viT aR ma Se neb lis Ta na med ro-

ves, ar sen iyal To els da viT ze da u we-

ria oTxtae pi a ni leq si. am leq sis oTxi

stri qo ni da u we ri aT da vi Tis saf la vis

qva ze, ro me lic XIX sa u ku nis cno bil

qar T vel moR va wes m. sa ba ni ans Zlivs

amo u kiTxavs, rad ga nac war we ra TiT q-

mis waS li li iyo im dros.

ai es epi ta fia (war we ra):

`vin na War ma gevs me fe ni Tor met ni

pu rad da mes x nes,

Tur q ni, spar s ni da arab ni sazR var-

Te ga reT ga mes x nes,

Tev z ni amer Ta wyal Ta gan imer Ta

wyal Ta STa mes x nes,

awi amaT sa moq med sa gul ze da xe li

da mes x nes.~

mi maC ni a, rom yve la qar T vel ma da

ara mar to qar T vel ma, ara med sa qar T-

ve lo Si mcxov reb ma yve la eris war mo-

mad ge nel ma kar gad un da ico des da viT

aR ma Se neb lis is to ri a, mi si epo qa, rom-

li Tac mka fi od da iwyo axa li eta pi sa-

qar T ve los is to ri a Si.

gamoyenebuli literatura:

1. vaxtang WeliZe _ `qarTlis

cxovrebis qronikebi“. wigni III _ IV;

2. SoTa mesxia _ `saistorio Zieba-

ni“. tomi III;

3. ivane javaxiSvili _ Txzulebani

12 tomad. tomi II;

4. ilia WavWavaZe _ `rCeuli wigni“ I

,gamocemuli 1974 w.;

5. `qarTuli sabWoTa enciklopedi-

is“ tomebi;

6. `sa qar T ve los is to ri is nar k ve ve-

bi“ III to mi;

7. levan sanikiZe _ ̀ wigni mowameTa“,

gamocemuli 1988 w.

aleqsandre gigiaSviliyvarlis raioni, sof. eniselSi

mcxovrebi 86 wlis istorikosi



akademiis moambe #1

azri moqmedebaSi

Tbilisi, 0186, sandro eulis quCa #3

martvilis raioni, martvilis quCa #28

el-fosta: [email protected]

gamomcemloba `inteleqti~

Tbilisi, ilia WavWavaZis prospeqti #5

azri moqmedebasi - nplgdspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/174179/1/akademiis...azri moqmedebasi...

Documents