b buku ya 2b buku ya - home | vulabula

Buku ya 2B Buku ya 2B

GIREDI YA 3 XITSONGA

1. Hi pfuneni! 2. U kwihi Xiluva?

4. Hi tlanga xitumbelelani3. Yoo, i rikulu kheroto leri!

BUKU YA 1A BUKU YA 1B

1. Sokisi ra ndzi rivata2. U ta endla yini? 3. Xilayi xo hetelela xa khekhe4. I thyaka leri!

1. Tatana u sele na n’wana2. Xi famba hi xihatla3. Swi kahle ku nyikela4. Xivumbeko xa xifaniso


1. I vhilwa ra mani leri?2. Xihundla3. I mani a nga faya fasitere?4. Hi baka na kokwana

1. Hi pfuneni!2. U kwihi Xiluva?3. Yoo, i rikulu kheroto leri!4. Hi tlanga xitumbelelani


1. Va ya xava swiambalo2. Sopo ya maribye3. Yingisela vunanga4. Ku tshama mani la?

1. Aa, Tatana Nkawu!2. Ku kanetana ka moya na dyambu3. Ku lulamisela riendzo4. I nkarhi wo etlela


1. Risokoti na njiya2. I tino ra mani leri?3. Mpfundla na Xibodze4. Afrika Dzonga ra hina

1. Doroba ra ka hina2. Nghala na kondlo3. Xitori xa masalamusi4. Vahloti

(na Xibuku xa xikombiso xa tinhlamulo)

Xitsonga-2B.indd 3 2019/07/18 10:24 AM

Matsalwa ma vahlayi ma nandzelelano ma Xiyenge xa Masungulo

Tsalwa ri hangalasiwile hi 2015 hi Molteno Institute for Language and Literacy

Nseketelo wa timali hi Zenex Foundation

Giredi ya 3 Buku ya 2B n Muhleri wa matsalwa: Jenny Katzn Muhluvukisi wa xitori: Mirna Lawrence na Jenny Katzn Swivutiso endzhaku ko hlaya xikambela ntwisiso na migingiriko: Jenny Katzn Mutivi wa ririmi ra Xitsonga: Rachel Nxumalon Muhlayisisi: Tlharihani Khoza na Grace Mphephu Mathebulan Swifaniso: Marleen Visser - 1. Hi pfuneni!

Shayle Bester - 2. U kwihi Xiluva ? Sandy Lightley - 3. Yoo, i rikulu kheroto leri!, 4. Hi tlanga xitumbelelani

n Maandlalelo na nkhaviso: Resolution na ihwhiteDesign

© 2015 Molteno Institute for Language and Literacy

Website: www.vulabula.co.za

ISBN 978-1-77580-558-8

GIREDI YA 3

Buku ya 2B

Leswi nga endzeni

1. Hi pfuneni! ......................................................... 1

2. U kwihi Xiluva ? ................................................. 11

3. Yoo, i rikulu kheroto leri! ................................... 21

4. Hi tlanga xitumbelelani ..................................... 31

Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives (CC BY-NC-ND) 4.0 International Licence

Disclaimer: You are free to download and share this work as long as you attribute the Molteno Institute for Language and Literacy, but you may not change this work in any way or use it commercially.


http://www.vulabula.co.za

http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/






1

1. Hi pfuneni !

LOKO U NGA SI HLAYA XITORI

Tiva tinhlamuselo ta marito lama

xivondlwana, xiphukuphuku, lerha, hasahasa

Tiva ku hlaya marito lama

nanhlikanhi, minwala, xikhwekela

2

Siku rin’wana ximanga a xi karhi xi famba epatwini loko xi twa ku rila ka xivondlwana. Xi langute ehenhla kutani xi vona xivondlwana endzeni ka xisaka, le henhla le ka murhi.

‘Hmmm,’ ku ehleketa ximanga. Xivondlwana lexiya xi vonaka xi nandziha. Ndzi ehleketa ku dya xona tanihi swakudya swa mina swa nanhlikanhi.’

Ximanga xi tirhise minwala ya xona yo tontsweka ku khandziya murhi wo leha. Hi lexiya xi ya ehenhla, xikhandziya xi ya ehenhla swinene.

3

Xiphukuphuku xa ximanga ! Xikhandziye ku fika ehenhla swinene kutani xikhwekela ehenhla ka murhi. Ximanga xi chuhile. A xa ha swi koti ku xika.

‘Pfunani ! Pfunani !’ ku rila ximanga.

Mimi a humelela. U twe ximanga xi karhi xi rila. A languta ehenhla kutani a vona ximanga eka rhavi ro leha ra nsinya.

‘U nga vileli, ximanga,’ ku vula Mimi. ‘Ndzi ta ku ponisa.’

4

Mimi a khandziya murhi, a khomelela swinene eka marhavi. Kutani a languta ehansi. Ehansi a ku vonaka ku ri kule, kule swinene. Mimi a chava ku va ehenhla swinene eka nsinya.

‘Pfunani ! Pfunani ! Ndzi lava ku chika !’ a huwelela.

Pakiso a humelela. U twe Mimi a vitana. Loko a languta ehenhla a vona Mimi na ximanga va chakamerile ehenhla ka murhi.

‘Mi nga vileli,’ ku vula Pakiso. ‘Ndzi ta mi ponisa.’

5

Pakiso a khandziya ehenhla ka murhi, a khomelela swinene eka marhavi. Kutani a khandziya eka rhavi leri ku nga riki rona na yena a chakamela. Pakiso a ri ehenhla swinene eka nsinya a nga ta swi kota ku tlulela ehansi kutani a sungula ku chava.

‘Pfunani ! Pfunani ! Hi pfuneni ku ya ehansi !’ a huwelela.

Loko Sesi Rina a hundza. U twe Pakiso a huwelela. Loko a languta ehenhla u vone Pakiso, Mimi na ximanga va chakamerile ensinyeni.

‘Mi nga vileli,’ ku vula Sesi Rina. ‘Ndzi ta mi ponisa.’

6

Sesi Rina a khandziya murhi, a khomelela eka marhavi. Kutani a rheta a chakamela exikarhi ka marhavi. Sesi Rina a ri ehenhla swinene a nga ta swi kota ku tlulela ehansi. A chuhile swinene.

‘Pfunani ! Pfunani ! Hi pfuneni ku ya ehansi !’ a huwelela.

Malume Soli a humelela. U twe Sesi Rina a huwelela. U langute ehenhla kutani a va vona hinkwavo va chakamerile emurhini. Xana Malume Soli na yena u ta ringeta ku khandziya murhi ?

E-e ! Malume Soli u jike a famba.

Hikokwalaho ka yini a nga va pfunanga ? Hikokwalaho ka yini a va siye emurhini ?

‘Hi ta tshama ku fikela rini kwala ?’ va rila.

7

Yima ! Malume Soli wa vuya ! U vuya a khome lerha ro leha !

‘U nga vileli, Mimi. U nga vileli, Pakiso. U nga vileli, Sesi Rina,’ a vula. ‘Ndzi ta mi pfuna. Hinkwenu mi nga chika hi lerha.’

Malume Soli wo tlhariha !

8

Ku sungule Sesi Rina a chika. Ku landzela Pakiso. Mimi ku vile yena wo hetelela.

‘Ha khensa, Malume Soli ! U hi ponisile !’ va vula va tsakile.

Ximanga xona ke ?

Endzhaku ko vanga hasahasa leyi emasungulweni, ximanga xi lo tlulela ehansi hi xoxe. A xi nga lavi ku pfuniwa !

9

2B-1 Hi pfuneni !

A. Xikambela ntwisiso

Hlamula swivutiso u tirhisa swivulwa leswi nga helela.

1. Hikokwalaho ka yini ximanga xi khandziye murhi ?

2. Hikokwalaho ka yini Mimi a khandziye murhi ?

3. Sesi Rina u swi tive njhani leswaku vana va lava ku pfuniwa ?

4. Ku humelele yini hi Sesi Rina ?

a) U khandziye a ya ehenhla ka murhi.

b) Kutani a rheta a chakamela exikarhi ka marhavi.

c) U wele ehansi ku suka emurhini.

5. A va titwa njhani loko Malume Soli a famba ? Hikokwalaho ka yini ?

6. Malume Soli u va pfune njhani ?

a) U khandziye murhi.

b) U fambile.

c) U landze lerha.

7. I mani loyi a nga lavi ku pfuniwa ku chika emurhini ? Hikokwalaho ka yini ?

8. Vekela X kusuhi na nhlamulo leyi nga yona. Malume Soli ______________.

a) a tlharihile

b) u khandziye murhi

c) a ri na ximanga

10

B. Matirhisele ya ririmi

DBE Giredi ya 3 Buku ya Migingiriko 1: pheji 21, 73DBE Giredi ya 3 Buku ya Migingiriko 2: pheji 21

Tsala swivulwa leswi nakambe. Nghenisa swihikahato laha ku faneleke.

1. ndzi kombela mi ndzi pfuna ku rila mimi

2. mimi pakiso na sesi rina a va tsandzeka ku chika emurhini

3. hikokwalaho ka yini malume soli a fambile

C. Ku tsala

DBE Giredi ya 3 Buku ya Migingiriko 1: pheji 32-34, 54, 66-68, 100-102, 134-136DBE Giredi ya 3 Buku ya Migingiriko 2: pheji 31-34, 65-68, 98-100

Tsala xitori xa kwalomu ka 10 wa swivulwa. Khetha nhlokomhaka yinwe. Nyika xitori xa wena vito.

1. U tshama u lava ku pfuniwa ? A ku humelele yini ? U pfuniwe hi mani ?

KUMBE

2. U tshama u pfuna munhu loyi a lava ku pfuniwa ? A ku humelele yini ?

KUMBE

3. Tana na xitori hi munhu un’wana loyi a lava ku pfuniwa kun’wana.

11

2. U kwihi Xiluva ?



eribuweni, tipheteni, rimpfani, nkolombyana


leyintshwa, enambyeni, rimpfani, nkolombyana, mpfhuka

12

Ka va Xiluva ku akiwa yindlu leyintshwa. Hambileswi ku nga mpundzu, se va twa ku hisa na torha hikwalaho ko tirha. Va lava mati.

Xiluva u ye enambyeni. U ya ka mati yo hola, vanhu hinkwavo va ta nwa.

Xiluva u vona maribye yo saseka eribuweni ra nambu. U veka bakiti ehansi a sungula ku endla tipheteni hi maribye lama. U xeweta chela leri nga tshama ehenhla ka ribye.

‘Kunjhani, chela. Hi mina Xiluva. Ka hisa namuntlha na vandyangu wa mina va le ku akeni ka yindlu leyintshwa. Va twa torha hikuva va tirhela edyambyini. Ndzi te ku keni ka mati yo hola, yo tenga leswaku va ta nwa … loko ndzi hete ku endla tipheteni ta mina.’

13

Loko Xiluva a karhi a vulavula na chela no endla tipheteni, vandyangu va le ku akeni ka yindlu. Sesi na buti wa yena va tsema byanyi byo fulela yindlu. Va twa ku hisa na torha. Va lava ku nwa mati. Kambe Xiluva a nga si vuya na mati.

‘U kwihi Xiluva ?’ va vutisana.

14

Xiluva u famba katsongo, a karhi a yimbelela. Endleleni u vona swiluva swo saseka. U veka bakiti ra mati a kha swiluva. U xeweta rimpfani leri nga emurhini.

‘Kunjhani, rimpfani. Hi mina Xiluva. Vona, ndzi na bakiti ra mati. Ndzi te ku keni ka mati yo hola, yo tenga leswaku va ta nwa … ndzi ta famba loko ndzi hete ku kha swiluva.’

15

Loko Xiluva a karhi a vulavula na rimpfani no kha swiluva, vandyangu va le ku akeni ka yindlu. Kokwana na mana wa yena va le ku sindzeni ka khumbhi. Va twa ku hisa no karhala na torha. Va lava ku nwa mati. Na sweswi Xiluva a nga si vuya na mati.


16

Xiluva a tshama endzhutini ehansi ka murhi. A xeweta nkolombyana lowu nga erhavini ra murhi.

‘Kunjhani, nkolombyana. Hi mina Xiluva. Vona, ndzi na bakiti ra mina. Ndzi fanele ndzi yisa mati yo hola, yo tenga leswaku vandyangu va ta nwa. Va yimele mina … ndzi ta famba loko ndzi wisile.’

17

Loko Xiluva a vulavula na nkolombyana no wisa endzhutini, vandyangu va le ku akeni ka yindlu leyintshwa. Tatana na kokwana wa xinuna va fulela yindlu. Va twa ku hisa no karhala na torha. Va lava ku nwa mati. I khale Xiluva a ye enambyeni.


18

Hi loyi Xiluva ! U vuya na bakiti ra mati yo hola, yo tenga ya le nambyeni !

Vandyangu va tsakele ku n’wi vona. ‘A wu hlwerisa hi yini ?’ va n’wi vutisa. ‘Hi twa torha !’

Xiluva u veka bakiti ra mati ehansi. ‘Hayi, ndzi fambe mpfhuka wo leha ! Hi swona swi nga ndzi hlwerisa. A ku hisa, na bakiti a ri ndzi tika. Ndzi tirhe swinene na nkarhi wo wisa a ndzi wu kumanga.’

U tiyisile, Xiluva ? U vula ntiyiso ?

19

2B-2 U kwihi Xiluva ?



1. Xitori xi humelela _____________.

a) ekusuhi na nambu

b) edorobeni

c) ekusuhi na lwandle

2. Xiluva a rhumiwe ku ya endla yini ?

3. Hikokwalaho ka yini vanhu a va khomiwe hi torha ?

4. Xiluva u hlangane na swihadyana swihi endleleni ?

a) chela, pume na rimpfani

b) nyoka, nkolombyana na chela

c) rimpfani, chela na nkolombyana

5. Xiluva u ke hi yini mati ?

6. Nambara swivulwa ku suka eka 1-3 hi ku landzelelana eka xitori.

a) Xiluva u wise endzhutini.

b) Xiluva u khe swiluva.

c) Xiluva u endle tipheteni hi maribye esantini.

7. Xana Xiluva a hatlisele ku yisa mati ekaya ? Hikokwalaho ka yini u vula tano ?

20

8. Xana Xiluva u va byele ntiyiso ?

a) Ina, hikuva u tirhe swinene ku yisa mati ekaya.

b) E-e, hikuva a tlanga no tihetela nkarhi wo tlhelela ekaya.

c) E-e, hikuva a titwa nandzu hikuva u hlwerile.

d) b na c


DBE Giredi ya 3 Buku ya Migingiriko 1: pheji 114, 118, 121DBE Giredi ya 3 Buku ya Migingiriko 2: pheji 28, 76, 87, 104

Kuma maviti mambirhi, riendli rin’we na rihlawuri rin’we eka swivulwa leswi landzelaka.

1. Chela leritsongo ra rihlaza ri tshama ehenhla ka ribye.

2. Vandyangu va aka yindlu leyintshwa.

3. Xiluva u kha swiluva swo saseka.

C. Ku tsala

Vandyangu a va pfuna hi yini ku aka yindlu ? Hetisa tafula leri nga laha hansi.

Mani ? A endla yini ? Papila ra

Xiluva U ye ku keni mati. 12

Sesi na buti wa Xiluva 13

Manana na kokwana wa xisati wa Xiluva

15

Tatana na kokwana wa xinuna wa Xiluva

17

21

3. Yoo, i rikulu kheroto leri !



xirhapa, hlakula, tshovela, dzudza


mazambhala, tshovela, etinyongeni, tinyungubyisa

Xilandza tsheketo wa le Rhaxiya

wa Rhanga Lerikulu

matamatisi

tilethasi

mazambhana

tikherotso

22

N’wamapurasi Ndlovu a rhandza xirhapa xa yena xa matsavu. U byale matsavu yo hambana hi tilayini ta kahle. Matamatisi yo tshwuka eka layini yo sungula, tilethasi ya rihlaza eka layini ya vumbirhi, mazambhala ya buraweni eka layini ya vunharhu, na tikheroto ta xilamula eka layini yo hetelela.

Masiku hinkwawo N’wamapurasi a hlayisa matsavu ya yena lama a ma ri eku kuleni. A cheleta xirhapa xa yena a tlhela a xi hlakula, leswaku misava yi va kahle. Endzhaku ka mavhiki, matsavu se a ma kurile ku ri nkarhi wo tshovela.

N’wamapurasi u pfuke ka ha ri mixo, a ambala a ya exirhapeni xa yena. A kha matamatisi yo tshwuka hinkwawo eka layini yo sungula. A kha lethasi ya rihlaza eka layini ya vumbirhi. A cela mazambhala ya buraweni eka layini ya vunharhu. A tsuvula tikheroto ta xilamula eka layini yo hetetlela. Kambe, a nga tsuvulanga a heta. A tsandzeka ku tsuvula kheroto yo hetelela.

matamatisi

tilethasi

mazambhana

tikherotso

23

N’wamapurasi a ringeta ku tsuvula na kambe, kambe kheroto yi nga tsuvuki.

‘Hayi, va ka hina, kheroto leyi i yikulu !’ a ehleketa, kutani a vitana nsati wa yena leswaku a ta n’wi pfuna ku tsuvula kheroto leyi.

24

Nsati wa yena a n’wi khomelela etinyongeni swi tiya. Va koka no koka no koka. Kambe kheroto yi nga tsuvuki.

‘Hayi, va ka hina, kheroto leyi i yikulu !’ a ehleketa wansati, kutani a vitana n’wana wa vona wa mufana leswaku a ta va pfuna ku tsuvula kheroto leyi.

Mufana a khomelela mana wa yena swi tiya kutani hi

vunharhu bya vona va koka no koka no koka. Swo fana na kwala, kheroto yi nga tsuvuki.

‘Hayi, va ka hina, kheroto leyi i yikulu !’ ku ehleketa mufana, kutani a vitana nguluve leswaku yi ta va pfuna ku tsuvula kheroto leyi.

25

Hiloko nguluve yi yima hi milenge ya le ndzhaku yi khomelela mufana swi tiya. Hinkwavo va koka no koka no koka. Kambe kheroto yi ala ku tsuvuka.

‘Hayi, va ka hina, kheroto leyi i yikulu !’ ku ehleketa nguluve, kutani yi vitana ximanga leswaku xi ta va pfuna ku tsuvula kheroto leyi.

Hiloko ximanga xi tlulela ehansi ku suka ekhumbini, xi fika xi khomelela

nguluve swi tiya. Va koka no koka no koka. Kambe kheroto yi nga tsuvuki.

‘Hayi, va ka hina, kheroto leyi i yikulu !’ ku ehleketa ximanga.

26

Hinkwavo a va karhele hikuva i khale va karhi va koka.

‘Kheroto leyi a yi nge tsuvuki,’ ku vula N’wamapurasi a nga tsakangi.

Ximanga xi ku, ‘A hi ringeteni ro hetelela,’ kutani xi vitana kondlo leswaku ri ta va pfuna.

27

Kondlo ri khomelela ximanga, lexi a xi khomelele nguluve, leyi a yi khomelele mufana, loyi a khomelele mana wa yena, loyi a khomelele N’wamapurasi Ndlovu, hiloko hinkwavo va koka no koka no k-o-o-o-k-a …

28

Hiloko kheroto ri tsuvuka !

Kondlo hiloko ri yima ri ti dzudza ritshuri. Ri yima kahle, ri tiolola misiha.

‘Mi ndzi vitana nakambe nkarhi wun’wana na wun’wana loko mi lava ku pfuniwa,’ ri vula hi ku tinyungubyisa ri karhi ri famba.

I mani loyi a ehleketa leswaku kondlo ri nga tsuvula dyikheroto ?

Swo hlekisa eka ntsheketo lowu hi leswaku hi ku pfuniwa hi kondlo leritsongo ro pfumala na matimba, dyikheroto dyi kote ku tsuvuriwa. Mhaka ya nkoka hi leswaku hambi ku ri munhu lotsongo kumbe wo ka a nga nyawuli a nga kota ku pfuna va n’wana.

29

2B-3 Yoo, i rikulu kheroto leri !



1. I mani a nga byala matsavu ?

2. U byale matsavu ya njhani ?

3. Swi teke nkarhi wo fika kwini leswaku matsavu ya kula ?

a) masikunyana

b) mavhikinyana

c) vhiki

4. N’wamapurasi Ndlovu a xi hlayisa njhani xirhapa xa yena ?

5. Hikokwalaho ka yini a nga tsuvulanga kheroto yo hetelela ?

a) Kheroto a yi ri yikulu.

b) N’wamapurasi a karhele.

c) N’wamapurasi a lava kheroto yikula swinene.

6. Vula hinkwavo lava nga vitaniwa ku ta pfuna ku tsuvula kheroto leyikulu.

7. Vula loko swivulwa leswi landzelaka ku ri hi swona kumbe a hi swona X.

a) Nsati wa N’wamapurasi u vite kondlo.

b) Kheroto a ri nga tsuvuki.

c) Ximanga a xi khomelele nguluve.

d) N’wamapurasi u vitane n’wana wa yena ku ta pfuna.

30

8. Hikokwalaho ka yini kondlo a ri tinyungubyisa ?


DBE Giredi ya 3 Buku ya migingiriko 1: pheji 76, 83, 87, 114DBE Giredi ya 3 Buku ya migingiriko 2: pheji 28, 43, 76, 77, 81, 104

1. Thalela maendli eka swivulwa leswi nga laha hansi.

Kondlo hiloko ri yima ri ti dzudza ritshuri.

Ri yima kahle, ri tiolola misiha.

‘Mi ndzi vitana nakambe nkarhi wun’wana na wun’wana loko mi lava ku pfuniwa,’ ri vula hi ku tinyungubyisa ri karhi ri famba.

2. Fananisa maendli lawa unga wa kuma hi nkarhi wa khale.

1. famba

2. lava

3. yima

4. vula5. dzudza

6. tiolola

7. vitana

C. Ku tsala

DBE Giredi ya 3 Buku ya migingiriko 1: pheji 26, 29

Tsala rhesipi leyi katsaka kheroto tanihi xakudya xa nkoka, xikombiso: sopo, saladi, xiculu, khekhe, sw. sw.

XANA A WU SWI TIVA ? • Kheroto yo leha emisaveni yi lehe kwalomu ka

timitara ta tsevu ! • Kheroto yo tika emisaveni i 8.5 wa tikhilogramu !

31

4. Hi tlanga xitumbelelani



xitumbelelani, borhekile, lemuka (vona), tsekatseka, pongo, bvumba


xitumbelelani, makumembirhi, nhompfu, tinyungubyisa

32

I siku ro hetelela xikolo xi nga si pfula. Hi vanghana hi ri mune, a hi tlanga swin’we masiku hinkwawo.

‘Ndzi borhekile,’ ku vula Masana.

‘Na mina,’ ku vula Sam.

‘Na mina !’ ku vula Jen.

‘A hi tlangu ntlangu wun’we nkarhi hinkwawo. Hi nga endla yini sweswi ?’ ku vutisa Meg.

‘Ndza swi tiva !’ ku vula Masana. ‘A hi tlangeni xitumbelelani ! Ndzi ta hlayela ku ya fika ka 20 loko n’wina mi karhi mi ya tumbela endlwini. Kutani ndzi ta ta ndzi ta mi lava.’

‘Swi twala swi tsakisa,’ ku vula lavan’wana. ‘Hi swona, a hi swi endleni !’

‘A hi swi endleni !’ ku vuyelela ndzisana ya Masana, Tiyi. U lava ku tlanga na vana lavakulu.

33

‘Hi swona, se ndza hlayela. Tsutsumani mi ya tumbela !’ ku vula Masana, a pfale mahlo. ‘N’we, mbirhi, nharhu, mune, ntlhanu, tsevu, kombo, nhungu, kaye khume …’

Sam, Jen na Meg va tsutsumela endlwini ku ya tumbela. Tiyi na yena u ya eku tumbeleleni. U tlanga na vana lavakulu. Kambe a va swi lemuka leswaku Tiyi na yena u le ku tlangeni ka xitumbelelani.

Masana wa ha ri eku hlayeleni, ‘Khumekombo, khumenhungu, khumekaye, MAKUMEMBIRHI ! Ndzi le ku teni, mi lulamile kumbe e-e !’ a vitana vanghana va yena.

34

Masana u ya ekamareni ro hungasela.

‘Va nga va va ri kwini ?’ a tivutisa.

A languta ehenhla, a languta ehansi. A languta eximatsini, a languta exineneni. A vona nhompfu ya ntangu yi hlometerile ehansi ka khetheni. A koka a pfula khetheni … kutani a kuma Sam !

‘Ha ! Hi wena ndzi nga ku kuma ro sungula, Sam ! Ndzi kume la a wu tumbele kona !’ ku vula Masana. ‘Se tana na mina hi ya lava lavan’wana.’

35

Masana a ya ekamareni, Sam a n’wi sele hi le ndzhaku.

‘Va nga va va ri kwini ?’ a tivutisa.

A languta ehenhla, a languta ehansi. A languta eximatsini, a languta exineneni. Masana a vona nkumba wu tsekatseka ehenhla ka mubedo. A pfula nkumba … a kuma Jen a tumberile !

‘Ina ! Ndzi ku kumile, Jen ! Ndzi kume laha a wu tumbele kona !’ ku vula Masana. ‘Tana na mina hi ya lava Meg.’

36

Masana a tsutsuma a ya ekamareni ro swekela eka rona, na Sam na Jen va n’wi sele endzhaku.

‘U nga va u ri kwini Meg ?’ a tivutisa.

A languta ehenhla, a languta ehansi. A languta eximatsini, a languta exineneni. Hiloko Masana a twa pongo endzeni ka khabodo. A pfula rivanti kutani … a kuma Meg !

‘Ndzi ku kumile, Meg ! Ndzi kume laha a wu tumbele kona !’ ku vula Masana.

Masana a languta vanghana va yena hi vanharhu ka vona. ‘Ndzi mi kumile hinkwenu !’ a vula hi ku tinyungubyisa. ‘Hey, a ku ri ntlangu wo tsakisa !’

37

Hiloko mana wa Masana a va vitana, ‘Vana, hlambani mavoko mi ta dya. I nkarhi wo dya,’ a vula.

Hiloko vana va hlamba mavoko va tshama etafuleni.

‘Mmmm, hi khensile swakudya swo nandziha,’ va byela mana wa Masana.

Masana a ku, ‘Bvumba, manana. Ndzi muhluri eka ntlangu wa xitumbelelani. Ndzi va kume hinkwavo !’

38

‘E-e, Masana ! A wu ndzi kumanga !’ ku huma rito ehansi ka tafula.

Manana a tlakusa nguvu yo pfala tafula a vona Tiyi.

‘A wu ndzi kumanga laha a ndzi tumbele kona, hi mina muhluri !’ ku vula Tiyi hi ku tinyungubyisa, loko lavan’wana va hleka.

39

2B-4 Hi tlanga xitumbelelani



1. Tiyi u nghenele ntlangu hikuva __________________.

a) a lava ku tlanga na vana lavakulu

b) vanghana va Masana va n’wi kombele ku tlanga na vona

c) a ku titimela ehandle

2. Hikokwalaho ka yini Masana a hlayele ku fika eka 20 ?

3. I vuthala byihi byi nga endla leswaku Masana a kuma vanghana va yena ?

4. Masana u kume vanghana va yena eka makara wahi ?

a) kamara ro hlambela, kamara na kamara ro swekela

b) kamara ro hungasela, kamara na kamara ro dyela

c) kamara ro swekela, kamara na kamara ro hungasela

5. Hikokwalaho ka yini manana wa Masana a va vitanile ?

6. Languta eka papila ra 37. Hi xihi xivulwa xi hi byelaka leswaku vana a va tiphina hi swakudya ?

7. Tiyi a tumbele kwini ?

8. Nambara swivulwa ku suka eka 1-4 hi ku landzelelana eka xitori.

40

a) Masana u te hi yena muhluri.

b) Masana u hlayele ku fika eka 20 leswaku vanghana va yena va ta tumbela.

c) Tiyi u te Masana a nga n’wi kumanga kutani hi yena muhluri.

d) Masana u kume vanghana va yena vanharhu.


DBE Giredi ya 3 Buku ya Migingiriko 1: pheji 21DBE Giredi ya 3 Buku ya Migingiriko 2: pheji 21

Hlawula hiko (.) kumbe xivutiso (?) kumbe rihlamari (!) ku hetisa swivulwa leswi nga laha hansi.

1. Ndzi le ku teni, mi lulamile kumbe e-e

2. Masana u tsutsumela ekamareni ro hungasela

3. Va nga va va ri kwini vanhwanyana lava

C. Ku tsala

DBE Giredi ya 3 Buku ya Migingiriko 1: pheji 24DBE Giredi ya 3 Buku ya Migingiriko 2: pheji 24

Tsala nxopanxopo wa xitori. Tirhisa xivumbeko lexi landzelaka ku ku pfuna.

Vito: ________ Siku: ________ Vito ra xitori: ________ • I vamani swimunhuhatwankulu ? • Tsala nkomiso wa xitori. U nghenisa masungulo, miri na

mahetelelo ya xitori. • Hi xihi xiphemu xa xitori lexi a wu xi rhandza ? • A wu xi rhandza xitori ? Hikowalaho kayini u xi rhandza

kumbe hikokwalaho ka yini u nga xirhandzi ?

Buku ya 2B

ISBN: 978-1-77580-558-8

GIREDI YA 3


1. Sokisi ra ndzi rivata2. U ta endla yini? 3. Xilayi xo hetelela xa khekhe4. I thyaka leri!

1. Tatana u sele na n’wana2. Xi famba hi xihatla3. Swi kahle ku nyikela4. Xivumbeko xa xifaniso


1. I vhilwa ra mani leri?2. Xihundla3. I mani a nga faya fasitere?4. Hi baka na kokwana

1. Hi pfuneni!2. U kwihi Xiluva?3. Yoo, i rikulu kheroto leri!4. Hi tlanga xitumbelelani


1. Va ya xava swiambalo2. Sopo ya maribye3. Yingisela vunanga4. Ku tshama mani la?

1. Aa, Tatana Nkawu!2. Ku kanetana ka moya na dyambu3. Ku lulamisela riendzo4. I nkarhi wo etlela


1. Risokoti na njiya2. I tino ra mani leri?3. Mpfundla na Xibodze4. Afrika Dzonga ra hina

1. Doroba ra ka hina2. Nghala na kondlo3. Xitori xa masalamusi4. Vahloti

(na Xibuku xa xikombiso xa tinhlamulo)

Tibuku to hlaya eka levhele leyi ti na mapheji yo tala, matsalwa yo tala eka pheji, swivulwa swo leha, swivulwa swa tiphetheni to hambana, ririmi ra ximfumo ro hlamusela, na ntivomarito wo fuwa. Sweswi

ku hlaya swo titela kunene, matimba yo tala ma kongomisiwe eka xikambelantwisiso ku nga ri eka marito/ ku hlaya hi ku nonoka hikuva vadyondzi va tshunelela ku kota ku tihlayela hi voxe.

Tibuku leti to hlaya tinyika nkarhi eka ku hlaya hi ntlawa, ku hlaya hi ku leteriwa,ku hlaya hi vambirhimbirhi na ku hlaya va ri voxe.

XITSONGA

Tibuku to hlaya to siyanana ta Levhele 3 ta Vula Bula tinyika mpfuxelelo eka vahlayi lava hatlaka va kota ku hlaya kahle. Buku yin’wana na yin’wana yo hlaya yi na switori swa mune swo hambana, ku katsa matsalwa ya ntiyiso. Emasungulweni ya xitori xin’wana na xin’wana ku na ntivomarito wo tlhontlha na nongonoko wa marito yo tika lawa vadyondzi va faneleke ku ma tiva. Xitori xin’wana na xin’wana xi landzela hi swivutiso

swa xikambelontwisiso, na migingiriko ya ririmi na ku tsala leyi nga hlanganisiwa na CAPS na Buku ya Migingiriko ya Giredi 3 ya DBE.

Ku fanele ku hlayiwa tibuku timbirhi to hlaya hi kotara - Kotara 1: Buku 1A na 1B, Kotara 2: Buku 2A na 2B, Kotara 3: Buku 3A na 3B, Kotara 4: Buku 4A na 4B. Tibuku leti tifamba hi timbirhimbirhi (A na B) naswona

ti le ka levhele yin’we kutani ku nga sunguriwa ku hlaya yin’wana na yin’wana eka tona.

Visit the Vula Bula website to view or buy all materials

www.vulabula.co.za


http://www.vulabula.co.za

b buku ya 2b buku ya - home | vulabula

Documents