bỘ giÁo dỤc vÀ ĐÀo tẠo bỘ nÔng nghiỆp vÀ ptnt viỆn khoa...
TRANSCRIPT
LÊ MINH CƢỜNG
NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC VÀ KỸ
THUẬT TRỒNG RỪNG SỒI PHẢNG (Lithocarpus fisuss
(Champ. Ex Benth.) A.Camus) PHỤC VỤ SẢN XUẤT GỖ LỚN
Ở VÙNG TRUNG TÂM VÀ ĐÔNG BẮC BỘ
CHUYÊN NGÀNH: LÂM SINH
MÃ SỐ: 62.62.02.05
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ LÂM NGHIỆP
Hà Nội 2016
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT
VIỆN KHOA HỌC LÂM NGHIỆP VIỆT NAM
Công trình được hoàn thành tại Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam
Hướng dẫn khoa học:
1. TS. Hà Thị Mừng
2. GS.TS. Nguyễn Xuân Quát
Phản biện 1: GS. TS. Nguyễn Hồng Quân
Phản biện 2: GS. TS. Triệu Văn Hùng
Phản biện 3: PGS. TS. Trần Văn Con
Luận án này sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Viện
họp tại Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam
Vào hồi…….giờ, ngày…….tháng …….năm 201…..
Có thể tìm hiểu luận án tại:
- Thư viện Quốc gia
- Thư viện Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam
1
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Sự cần thiết của đề tài
Rừng rất quan trọng đối với sống con người, tuy nhiên cùng
với sự phát triển của xã hội rừng ngày càng thu hẹp về diện tích và
giảm sút về chất lượng. Đến năm 2013, tổng diện tích rừng nước ta là
13,95 triệu ha, trong đó khoảng 10,40 triệu ha rừng tự nhiên và 3,56
triệu ha rừng trồng, độ che phủ rừng là 41,0% (Bộ Nông nghiệp và
phát triển nông thôn (Bộ NN & PTNT), 2014) [11]. Vùng Trung tâm
và Đông Bắc bộ có tổng diện tích rừng là hơn 3,4 triệu ha, trong đó
rừng tự nhiên là hơn 2,3 triệu ha và rừng trồng là hơn 1,1 triệu ha (Bộ
NN& PTNT, 2014) [11]. Chất lượng và trữ lượng rừng thấp, đa số là
cây gỗ mọc nhanh chủ yếu để sản xuất gỗ nhỏ.
Một trong những mục tiêu quan trọng nhất đặt ra là phải đẩy
mạnh trồng rừng cây bản địa để cung cấp gỗ lớn và phát triển bền
vững. Sồi Phảng (Lithocarpus fissus (Champ. ex Benth.) A.Camus)
được biết đến là loài cây gỗ lớn, đa tác dụng và có phân bố rộng.
Mặc dù đã có một số nghiên cứu về cây Sồi phảng nhưng
chưa có công trình nào nghiên cứu một cách toàn diện từ đặc tính
sinh học đến kỹ thuật gây trồng loài cây này. Vì vậy, việc thực hiện
đề tài “Nghiên cứu một số đặc điểm sinh học và kỹ thuật trồng
rừng Sồi phảng (Lithocarpus fissus (Champ. ex Benth.) A.Camus)
phục vụ sản xuất gỗ lớn ở vùng Trung tâm và Đông Bắc Bộ” là hết
sức cần thiết góp phần giải quyết vấn đề trên.
2. Mục tiêu của đề tài
* Mục lý luận: Bổ sung một số đặc điểm sinh học của Sồi phảng làm
cơ sở cho việc xây dựng các biện pháp kỹ thuật trồng rừng cung cấp
gỗ lớn ở vùng Trung tâm và Đông Bắc Bộ.
* Mục tiêu thực tiễn:
- Xác định được một số đặc điểm sinh học của Sồi phảng.
- Xác định được các biện pháp kỹ thuật trồng rừng Sồi phảng
ở vùng Trung tâm và Đông Bắc Bộ.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
* Đối tượng nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu của luận án là: Cây Sồi phảng
* Phạm vi nghiên cứu
- Điều tra đặc điểm lâm học tại Phú Thọ, Nghệ An, Quảng
Ninh; mở rộng vùng điều tra tại: Nghệ An, Hà Tĩnh và Gia Lai.
- Điều tra đánh giá các mô hình trồng rừng sẵn có tại Quảng
Ninh, Phú Thọ và Yên Bái.
- Thí nghiệm gieo ươm được tiến hành tại vườn ươm của
Trung tâm Khoa học Lâm nghiệp Đông Bắc bộ, Đại Lải, Vĩnh Phúc.
- Thí nghiệm khảo nghiệm xuất xứ và trồng rừng được bố trí
tại Trấn Yên - Yên Bái (vùng Trung tâm), Sơn Động - Bắc Giang
(vùng Đông Bắc); thử nghiệm mở rộng tại Con Cuông - Nghệ An
(vùng Bắc Trung Bộ).
4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
* Ý nghĩa khoa học: Nhằm cung cấp thêm các kết quả nghiên cứu về
đặc điểm sinh học và các kết quả nghiên cứu kỹ thuật trồng rừng Sồi
phảng góp phần làm căn cứ để đề xuất hướng dẫn kỹ thuật gây trồng
và phát triển loài cây bản địa có giá trị này.
* Ý nghĩa thực tiễn: Xác định được một số đặc điểm sinh học của
Sồi phảng, từ đó đề xuất hướng dẫn kỹ thuật gây trồng và phát triển
loài cây này theo hướng cung cấp gỗ lớn ở vùng Trung Tâm, Đông
Bắc Bộ và những vùng có điều kiện sinh thái tương tự.
5. Những đóng góp mới của luận án
- Đã lượng hóa được một số đặc điểm về phân bố sinh thái,
cấu trúc tổ thành tầng cây cao, đặc điểm lớp cây tái sinh của rừng tự
nhiên có Sồi phảng phân bố.
- Đã xác định được một số đặc điểm sinh lý (dộ dày mô dậu,
biểu bì, khí khổng, diệp lục, tính chịu nóng) của lá Sồi phảng từ 1
đến 14 tuổi và có mối liên hệ giữa hàm lượng NPK tổng số trong lá
và trong đất gieo trồng Sồi phảng tốt từ 1 đến 10 tuổi.
Các đóng góp đó góp phần làm căn cứ để đề xuất kỹ thuật
trồng rừng Sồi phảng đáp ứng mục tiêu đặt ra theo hướng cung cấp
gỗ lớn.
6. Cấu trúc của luận án: Gồm 3 chương:
Chương 1: Tổng quan các công trình nghiên cứu
Chương 2: Nội dung và phương pháp nghiên cứu.
Chương 3: Kết quả nghiên cứu và thảo luận.
CHƢƠNG 1
TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU
1.1. Trên thế giới
Sồi phảng là cây gỗ lớn, thân thẳng, phân cành cao, vỏ mỏng
màu xám nhạt. Lá đơn mọc cách, có lá kèm sớm rụng, mặt dưới phủ
lông ngắn màu dỉ sắt. Hoa đơn tính cùng gốc, quả hình trụ, đầu có
mũi nhọn ngắn. Là loài cây mọc nhanh, ưa sáng nên có phân bố rộng
ở rừng nhiệt đới ẩm thường xanh ở Trung Quốc, Thái Lan, Lào,
Malaysia, Việt Nam,…(Manos, Paul S., Zhe-Kun Zhou and Charles
H. Cannon, 2001).
Thường gặp Sồi phảng ở độ cao dưới 1.600m so với mực
nước biển (Manos, Paul S., Zhe-Kun Zhou and Charles H. Cannon,
2001).
Nhóm tác giả Billy C. H. Hau* và Richard T. Corlett (2003)
đã thử nghiệm ảnh hưởng của mùa khô hạn, sự cạnh tranh của cỏ và
đất đai ngh o dinh dư ng tới t lệ sống và sinh trưởng của 4 loài cây
bản địa bao gồm: cây Sồi phảng (Lithocarpus fissus), cây Đáng
(Schefflera heptaphylla), cây S i tía (Sapium discolor) và cây Vối
thuốc răng cưa (Schima superba) ở giai đoạn 2 năm tuổi trồng trên
khu vực đất sườn đồi ở Hồng Kông. Biện pháp tác động được sử
dụng bao gồm: tưới nước, phun thuốc diệt cỏ và sử dụng phân bón.
Kết quả nghiên cứu cho thấy, thuốc diệt cỏ đã có ảnh hưởng tiêu cực
tới t lệ sống của Sồi phảng và các loài cây khác.
Như vậy, trên thế giới các công trình nghiên cứu về Sồi
phảng còn rất hạn chế mới chủ yếu tập trung nghiên cứu về các lĩnh
vực phân loại, hình thái và một số đặc điểm sinh học khác. Những
nghiên cứu này cho thấy Sồi phảng là loài cây có giá trị kinh tế cần
được gây trồng và phát triển rộng rãi trên các nước. Tuy nhiên, các
nghiên cứu về chọn giống và hệ thống các biện pháp kỹ thuật lâm
sinh trồng rừng, đặc biệt là trồng rừng thâm canh c n chưa được
quan tâm thỏa đáng, chính vì vậy việc gây trồng và phát triển loài cây
này ở các nước trên thế giới trong những năm qua là rất ít.
1.2. Trong nƣớc
Theo Lê Mộng Chân, Lê Thị Huyên (2000), Sồi phảng có tên
khoa học là Castanopsis cerebrina Barnett, thuộc họ D agaceae.
trên thế giới, họ D có khoảng 7 chi, gồm 600 loài. Việt Nam, có 5
chi với khoảng 120 loài. Tuy nhiên, theo tài liệu n n
Nam thì loài Sồi phảng có tên khoa học là Lithocarpus fissus
(Champ. ex Benth.) và đây cũng là tên khoa học được đa số các nhà
thực vật của Việt Nam sử dụng (Bộ NN & PTNT, 2000).
Cây phân bố ở các tỉnh vùng Đông Bắc, Bắc Trung Bộ và
Tây Nguyên (Bộ NN & PTNT, 2000).
Qua các công trình nghiên cứu ở trong nước cho thấy, đến
nay các công trình nghiên cứu về Sồi phảng chủ yếu là về mô tả hình
thái, phân bố, đặc tính sinh thái. Các kết quả còn rất ít mới chỉ tập
trung nghiên cứu về một số biện pháp kỹ thuật trồng rừng thuần tuý.
Các nghiên cứu về chọn giống và kỹ thuật trồng rừng thâm canh ở
trong nước vẫn còn rất hạn chế. Mặc dù Sồi phảng là loài cây bản địa
sinh trưởng nhanh, giá trị kinh tế cao và rất có triển vọng trong trồng
rừng sản xuất và trồng làm giàu rừng ở nước ta, nhưng cho đến nay
các nghiên cứu về đặc điểm lâm học, giống và kỹ thuật gây trồng,
đặc biệt là các biện pháp kỹ thuật trồng rừng thâm canh cho Sồi
phảng còn rất ít được quan tâm.
Xuất phát từ yêu cầu đó đề tài “Nghiên cứu một số đặc điểm
sinh học và kỹ thuật trồng rừng Sồi phảng (Lithocarpus fissus
(Champ. ex Benth.) A.Camus) phục vụ sản xuất gỗ lớn ở vùng
Trung tâm và Đông Bắc Bộ” đặt ra là rất cần thiết và có nghĩa to
lớn cả về mặt l luận lẫn thực tiễn sản xuất lâm nghiệp, góp phần giải
quyết các tồn tại nói trên.
CHƢƠNG 2
NỘI DUNG, PHƢƠNG PHÁP , ĐỊA ĐIỂM NGHIÊN CỨU
2.1. Nội dung nghiên cứu
- Nghiên cứu một số đặc điểm sinh học của Sồi phảng.
- Tổng kết, đánh giá các mô hình rừng trồng và biện pháp kỹ
thuật đã áp dụng đối với Sồi phảng.
- Nghiên cứu chọn và nhân giống Sồi phảng.
- Nghiên cứu một số biện pháp kỹ thuật trồng rừng Sồi
phảng theo hướng cung cấp gỗ lớn.
2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu
2.2.1. Phương pháp chung
- Áp dụng phương pháp điều tra khảo sát thực địa, kết hợp
với bố trí thí nghiệm và phân tích trong ph ng để giải quyết vấn đề.
- Sử dụng các phương pháp thống kê toán học trong lâm
nghiệp để bố trí thí nghiệm, lấy mẫu, xử lý số liệu và đánh giá kết
quả đảm bảo yêu cầu và độ chính xác cho phép.
2.2.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể
Đặ đ ểm hình thái: theo phương pháp hình thái so sánh.
Đặ đ ểm đấ đa : mô tả phẫu diện kết hợp với lấy mẫu phân
tích trong phòng TN Viện Sinh thái và Môi trường rừng.
Đ ều tra tầng cây cao: theo phương pháp điều tra ô tiêu
chuẩn điển hình, tạm thời 2.500m2.
Đ ều tra r ng trồng: theo phương pháp điều tra ô tiêu chuẩn
điển hình, tạm thời 500m2.
Nghiên cứu tổ thành: theo phương pháp tính t lệ tổ thành
theo giá trị quan trọng IV% của Daniel Maramillod.
Đ ều tra tái sinh: theo phương pháp thường dùng trong điều
tra lâm học.
Khảo nghi m xuất xứ: được bố trí theo khối, ngẫu nhiên đầy
đủ, 25 cây, 3 lần lặp lại.
Chọn cây trội: theo quy phạm QPN 15 - 93 áp dụng cho rừng
tự nhiên. Các chỉ tiêu chất lượng của cây được tính theo phương pháp
cho điểm của Lê Đình Khả, 1998, 2003
Thí nghi m che sáng cho cây con ở vườn ươm: theo PP
Tuốc-Sky, 5 công thức che sáng (0%,25%,50%,75%,100%), 3 lần
lặp, 36 cây/lần lặp.
Thí nghi m ướ hú ho on vườn ươm: bố trí 3 công
thức (tưới nước lã, phân bò loãng, phân NPK), lặp lại 3 lần, 36
cây/lần lặp.
Thí nghi m về phươn hức trồng: Trồng thuần loài, trồng
hỗn giao, 3 lần lặp, 55 cây/lần lặp.
Thí nghi m về làm đất: Bố trí 3 công thức (Cuốc rạch (rộng
50cm sâu 30cm), cuốc hố 40x40x40cm; cuốc hố 30x30x30cm) 3 lần
lặp, 55 cây/lần lặp
Thí nghi m về mậ độ: Bố trí 3 công thức (830c/ha, 1.100
cây/ha, 1.300 cây/ha) 3 lần lặp, 55 cây/lần lặp
Thí nghi m về phân bón lót: bố trí thí nghiệm theo khối ngẫu
nhiên, 3 công thức (bón 100gNKP + 300g hữu cơ vi sinh; 200gNPK
+ 300g hữu cơ vi sinh, 200gNPK), 3 lần lặp, 55 cây/lần lặp;
Tính toán xử lý số li u: bằng phần mềm Excel, SPSS theo
phương pháp thống kê toán học trong lâm nghiệp.
CHƢƠNG 3
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
3.1. Nghiên cứu xác định một số đặc điểm sinh học của Sồi phảng
3.1.1. Đặc điểm hình thái
Về phân loại Sồi phảng được xác định như sau:
+ Tên Việt Nam thường dùng: Sồi phảng
+ Tên khác: D bốp, D chè, Cồng, Cà ổi, Dầu n , Kha thụ
chè.
+ Tên khoa học: Lithocarpus fissus (Champ. Ex Benth.) A.
Camus
+ Tên đồng nghĩa: Lithocarpus fissa (Champ.) A.
Camus, Quercus fissa Champ.
+ Tên thương mại: Merypenicy, Spike oak, Sunda oak
+ Họ D (Fagaceae)
Kết quả quan sát cây Sồi phảng tại Nghệ An, Phú Thọ,
Quảng Ninh và Gia Lai cho thấy có một số đặc điểm là:
Sồi phảng là cây gỗ nh đến gỗ lớn, cao từ 20 – 25m, đường
kính có thể tới 80cm, thân thẳng, phân cành cao, có múi, gốc có bạnh
vè nhỏ. Cành thẳng, tỉa cành tự nhiên tốt, mỗi năm có 2 v ng cành.
Vỏ dày 3 – 5mm, cây non có vỏ nhẵn, vỏ có màu xám nhạt
với các vết nứt dọc thân cây.
Lá đơn mọc cách, có lá kèm sớm rụng, lá hình trứng ngược
hoặc ngọn giáo, dài 17 – 18cm, rộng 4 – 8 cm, đầu lá có mũi nhọn
ngắn, đuôi hình nêm, mép là ở ¾ phía đầu có răng cưa nhọn; gân bên
16 – 18 đôi kéo dài tới đỉnh răng cưa. Màu sắc 2 mặt lá phân biệt rõ
rệt, mặt trên xanh thẫm, mặt dưới phủ lông ngắn màu gỉ sắt óng ánh,
cuống lá dài 1,5 – 2cm.
Hoa đơn tính cùng gốc; bông đuôi sóc đực dựng đứng
nghiêng, bao hoa 6, nhị 10 – 12, bông đuôi sóc cái dài 5 – 6cm, hoa
cái thưa trải đều trên bông.
3.1.2. Phân bố và sinh thái
- Sồi phảng có phạm vi phân bố khá rộng kéo dài từ 14000'
đến 21045' vĩ độ Bắc trên 3 vành đai cao dưới 100m ở vùng trung du
Phú Thọ lên đến 300 - 400m thuộc vùng núi thấp Nghệ An và 700 -
800m vùng núi trung bình Gia Lai.
- Sồi phảng là cây có biên độ sinh thái khá rộng mọc ở những
nơi có nhiệt độ trung bình từ 22,3 đến 23,60C, lượng mưa từ gần
1.200mm đến gần 2.100mm thuộc vùng có lượng mưa khá thấp đến
vùng có lượng mưa khá cao.
- Sồi phảng mọc ở rừng tự nhiên trên đất đỏ nâu, đỏ vàng
hoặc vàng đỏ hình thành trên các loại đá bazan và biến chất có tầng
dầy, mùn và N tổng số đều khá, hàm lượng sét vật lý cao và nhìn
chung có độ phì còn khá.
3.1.3. Cấu trúc lâm phần
- Giá trị quan trọng IV% của Sồi phảng dao động từ 8,28 -
38,00% nhìn chung là có độ ưu thế khá cao, cao nhất là ở Đoan Hùng
- Phú Thọ rồi đến Con Cuông - Nghệ An. Kết quả cho thấy có sự
khác biệt về loài cây ưu thế tham gia trong tổ thành rừng ở trên 3 khu
vực nghiên cứu. Các loài chủ yếu xuất hiện ở Đoan Hùng - Phú Thọ
là Ràng ràng, Lim xanh, Ngát…, ở Con Cuông là Vạng trứng, Bồ đề,
Ngát…, ở KBang Gia Lai là Trám, D , Giổi….Với đặc trưng ưu trội
của Sồi phảng trong cấu trúc tổ thành ở các địa bàn nghiên cứu cho
phép nhận định rằng Sồi phảng không chỉ có triển vọng gây trồng
thuần loài là rất lớn, mà đồng thời cùng với các loài cây tham gia
trong đó có thể được lựa chọn để gây trồng rừng hỗn giao với loài
cây này. Quan trọng hơn nữa là có thể lợi dụng các lâm phần có Sồi
phảng chiếm ưu thế trong cấu trúc tổ thành để chuyển hóa thành rừng
giống, chọn cây trội, khảo nghiệm xuất xứ… để chọn và cải thiện
giống Sồi phảng cung cấp giống tốt, đạt chất lượng cao phục vụ cho
chương trình trồng rừng loài cây này.
- Kết cấu tầng thứ của rừng ở cả 3 khu vực đều khá đồng
nhất với biến động từ 7 - 24m, cao nhất là tầng A1> 20m đến
tầng A2: 10 - 20m và thấp nhất là tầng A3< 10m, tuy nhiên chỉ ở Phú
Thọ tầng A3 có cây Sồi phảng phân bố nhiều nhất là 160/615 cây/ha
còn ở 2 nơi kia hoặc không có (KBang) hay chỉ có 1 cây/ha (Con
Cuông). Đây là một khó khăn nhất định cho nên muốn phục hồi rừng
tự nhiên Sồi phảng ở các nơi này cần có biện pháp tác động thích hợp
để tăng cường cây Sồi phảng ở tầng A3.
3.1.4. Đặc điểm vật hậu
Kết quả theo dõi vật hậu trong 3 năm ở Đoan Hùng - Phú
Thọ thấy rằng cơ quan sinh dư ng Sồi phảng đâm chồi và ra lá chủ
yếu kéo dài từ hạ tuần tháng 1 đến thượng tuần tháng 3, sau khi chồi
xuất hiện 5 - 10 ngày thì bắt đầu ra lá non. Cơ quan sinh sản hình
thành kéo dài trong gần 3 tháng kể từ lúc bắt đầu ra nụ hoa vào trung
tuần tháng 3 đến lúc quả chín kết thúc vào thượng tuần tháng 6.
Đoan Hùng - Phú Thọ quả chín khi vỏ quả có màu xanh
thẫm chuyển sang màu vàng và quả rụng từ cuối tháng 6 đến cuối
tháng 7 khi vỏ quả có màu cánh dán. Cần chú ý tới 2 đặc trưng này
để có kế hoạch thu hái quả đúng lúc quả chín rộ mới nâng cao được
chất lượng sinh lý hạt giống cho trồng rừng và có biện pháp tác động
hợp lý sau khi quả rụng để xúc tiến tái sinh tự nhiên cho phục hồi
rừng.
3.1.5. Một số đặc điểm sinh lý của Sồi phảng
1. Cấu tạo giải phẫu lá Sồi phảng
- các tuổi khác nhau, độ dày lá Sồi phảng có sự khác nhau.
Lá cây 1 năm tuổi ở vườn ươm có chiều dày là 117,3μm. Chiều dày
lá tăng theo sự tăng của tuổi cây. Lá cây 4 tuổi, 5 tuổi, 7 tuổi, 11 tuổi
và 14 tuổi ở rừng trồng có chiều dày tương ứng là 155,1; 163,3;
217,1; 232,8 và 270,8μm.
- Biểu bì và cutin là những phần nằm ở bề mặt ngoài cùng
của lá, có chức năng chính là bảo vệ và chống sự thoát hơi nước cho
các mô bên trong thịt lá. Sồi phảng, độ dày của 2 lớp biểu bì trên
và dưới chênh lệch nhau không đáng kể, cũng tương tự như độ dày
của lớp cutin trên và dưới. Lớp biểu bì trên của lá cây ở vườn ươm có
độ dày nằm là 9,1 μm, ở rừng trồng chiều dày lớp này tăng theo tuổi
cây từ 4-7 tuổi, sau đó lại giảm, nhưng chiều dày lớp biểu bì dưới
tăng dần theo tuổi cây, thấp nhất ở lá cây trong vườn ươm (8,2 μm)
và cao nhất ở lá cây 14 tuổi (14,6 μm).
2. Hàm lượng di p lục trong lá Sồi phảng
giai đoạn 1 năm tuổi trong vườn ươm, hàm lượng diệp lục
tổng số trong lá Sồi phảng là 1,53 mg/g lá tươi (<3), t lệ dla/dlb là
2,23 (gần 2,3), đặc điểm này thể hiện rõ ràng ở vươn ươm Sồi phảng
là cây chịu bóng. Càng lớn cây càng cần nhiều ánh sáng hơn, thể hiện
cây ở rừng trồng hàm lượng diệp lục tổng số cũng như t lệ dla/dlb
tăng dần. Tuy nhiên đến giai đoạn 4-5 tuổi, vẫn thể hiện cây chịu
bóng (hàm lượng diệp lục tổng sốnhỏ hơn 3 và t lệ dla/dlb gần với
2,3. Từ 7 tuổi trở đi hàm lượng diệp lục tổng số thể hiện cây có đặc
điểm ưa sáng, nhưng chỉ tiêu dla/dlb lại thể hiện yêu cầu ánh sáng
của cây ở mức trung bình (t lệ dla/dlb của cây 7-14 tuổi là 2,73-
2,87). Điều này cũng phù hợp với đặc điểm cấu tạo giải phẫu lá cây,
đến 14 tuổi cây thiên về ưa sáng nhưng cũng vẫn có thể chịu được
che bóng nhẹ.
3. Tính chịu nóng của Sồi phảng
nhiệt độ 35oC – 45
oC các mẫu lá Sồi phảng ở cả vườn ươm
lẫn rừng trồng đều không bị tổn thương. Lá bắt đầu bị tổn thương ở
nhiệt độ 500C, biểu hiện bằng sự xuất hiện những vết thâm nhỏ
(chiếm 2-5% diện tích lá). Sau đó, nhiệt độ càng tăng thì lá càng bị
tổn thương, ở nhiệt độ 55oC diện tích lá bị tổn thương chiếm 5-10%.
Khi tăng nhiệt độ lên 60oC chỉ có lá cây ở vườn ươm bị tổn thương
90%, còn lá cây ở các tuổi lớn hơn chỉ tổn thương ở mức 10-25%.
Như vậy, có thể nói Sồi phảng có khả năng chịu nóng tương đối tốt.
3.1.6. Tái sinh tự nhiên
- Tổng cây tái sinh khá lớn biến động bình quân từ 14.578 -
26.711 - 33.244 cây/ha, trong đó cây tái sinh Sồi phảng biến động
bình quân 800 - 18.444 - 20.489 cây/ha tương ứng là 5,5 - 70,0 -
61,6% có hệ số tổ thành 0,8 - 6,5 - 8,1 cũng là rất cao chứng tỏ khả
năng tái sinh phục hồi rừng của Sồi phảng là rất tốt.
- Nguồn gốc tổng cây tái sinh từ hạt tại Đoan Hùng (67,2%),
Con Cuông (53,7%) cao hơn ở KBang (38,1%), c n đối với Sồi
phảng cây tái sinh có nguồn gốc từ hạt tại Đoan Hùng (50,6%),
KBang (65,9%) cao hơn ở Con Cuông (25,7%) chứng tỏ Sồi phảng
có triển vọng tái sinh hạt và chồi đều tốt.
- Chất lượng cả tổng cây tái sinh đều thuộc loại tốt (A) dao
động bình quân từ 73,2% (Con Cuông) đến 76,7% (Đoan Hùng) và
đến 84,9% (KBang). Đối với Sồi phảng cũng vậy và cây triển vọng
đạt từ 25,5% - 76,7% (Đoan Hùng), 42,5 - 62,5% (Con Cuông) và 75
- 100% (KBang) cũng chứng tỏ có khả năng tái sinh tự nhiên tốt.
- Phân bố cây tái sinh theo cấp chiều cao tầng cây tái sinh
trong đó có Sồi phảng nhưng chỉ tập trung ở cấp chiều cao < 1m
(Đoan Hùng và Con Cuông) hoặc dưới 2m (KBang), ở cấp trên 2 -
3m mật độ cây tái sinh giảm khá nhanh do không gian dinh dư ng
chưa phù hợp.
Từ các kết quả trên cho thấy tiềm năng tái sinh tự nhiên của
rừng đã nghiên cứu trong đó có Sồi phảng là rất lớn cả về số lượng và
chất lượng nhưng cần có biện pháp tác động tích cực xóa bỏ các cản
trở tạo thuận lợi cho cây tái sinh phát triển tốt sớm tham gia vào tầng
cây cao của rừng.
3.2. Tổng kết, đánh giá các mô hình và biện pháp kỹ thuật đã áp
dụng đối với Sồi phảng.
3.2.1. Tóm tắt hệ thống kỹ thuật trồng rừng Sồi phảng đã điều tra
Sồi phảng là cây bản địa lá rộng gỗ lớn đã được bắt đầu trồng
khá sớm, cách đây 20 năm, có 3 mô hình của các đề tài và dự án qui
mô 2 - 3 ha/ mô hình từ 5, 8 đến 20 tuổi ở đai cao dưới 200m so với
mực nước biển, độ dốc 20 - 25 độ thuộc 3 tỉnh Quảng Ninh, Phú Thọ
và Yên Bái.
Thực bì trước khi trồng đều là rừng lá rộng hỗn loài thường
xanh thứ sinh đã bị khai thác kiệt quệ chỉ còn cây tạp, cong queo, sâu
bệnh, nhiều dây leo, bụi rậm đã được phát toàn diện, đốt hoặc dọn
tươi, nguồn giống lấy từ cây mẹ trong rừng tự nhiên hoặc rừng trồng
tại địa phương chưa được chọn lọc và cải thiện.
Làm đất bằng cuốc hố thủ công 30 x x 40 x 40cm, trồng bằng
cây con có bầu có bón lót phân hóa học, mật độ 1.660 hoặc 2.500c/ha
(3 x 2 hoặc 2 x 2m), thời vụ trồng vào xuân h hay đầu thu, chăm sóc
3 năm đầu.
Nhìn chung về kỹ thuật chưa có gì khác biệt mà mới dừng ở
mức "bán thâm canh" như đối với nhiều cây trồng chủ lực khác.
Vấn đề đặt ra là cần xem xét với 1 số kỹ thuật cải tiến theo
hướng "bán thâm canh", đặc biệt cùng với đó là mở rộng loại đất
trồng và phương thức trồng có đem lại hiệu quả gì không? trước hết
là về sinh trưởng của rừng trồng?
3.2.2. Kết quả đo tính sinh trưởng của Sồi phảng trong các mô
hình rừng trồng ở 3 địa điểm
Lượng tăng trưởng bình quân về đường kính ngang ngực của
rừng trồng ở Cầu Hai, 10 tuổi là 1,96cm/năm cao hơn ở rừng trồng
tại Cộng Hòa, 20 tuổi (1,24cm/năm) nhưng thấp hơn ở rừng trồng tại
Lương Thịnh, 5 tuổi (2,34cm/năm). Lượng tăng trưởng bình quân về
chỉ tiêu sinh trưởng chiều cao vút ngọn cũng tương tự: rừng 10 tuổi ở
Cầu Hai là 1,53m/năm cao hơn ở Cộng Hòa, 20 tuổi (1,13m/năm)
nhưng thấp hợn ở Lương Thịnh, 5 tuổi đạt 2,06m/năm.
3.2.3. Sinh trưởng của cây tái sinh chồi và cây tái sinh hạt của Sồi
phảng ở giai đoạn cây con
1/ Đặc trưng tạm gọi là "đổi trục thân" hay khả năng sinh
trưởng của cây tái sinh chồi so với cây tái sinh hạt cùng gốc của Sồi
phảng tại Sơn Động và Trấn Yên có liên quan và cũng phù hợp với
tiềm năng tái sinh của loài này. Điều đó thể hiện ở tuổi 2 và 3 Sồi
phảng có sự đổi ngọn, đặc biệt từ 1 vị trí ở sát mặt đất một chồi bên
nhú lên rồi phát triển mạnh thay thế cho chồi thân cũ bị ngừng sinh
trưởng, teo đi và chết dần.
2/ Đặc trưng “đổi trục” hay “đổi ngọn” đó cũng có thể giống
với một số cây như Vối thuốc, Ràng ràng và một số cây khác ở đồi
trọc hay trong rừng khộp là những nơi có lập địa nghèo, xấu, khô hạn
hay bị lửa rừng và sâu bệnh tàn phá để tồn tại buộc các loài cây này
phải tìm cách thích ứng bằng cái gọi là "giả chết" hoặc còn gọi là cây
“đời chồi” (dye back), theo Đinh Quang Diệp (1992), Phạm Quang
Thu (2011).
3/ Đây có thể là một đặc tính sinh học rất quan trọng liên
quan đến nguồn gốc cây tái sinh của nhóm loài này tuy cũng cần phải
được đi sâu nghiên cứu thêm mới có thể khẳng định được. Nhưng
trong thực tế chính đặc trưng đó đã dẫn đến t lệ sống trong vài ba
năm đầu sau trồng thường chưa ổn định nên việc theo dõi đánh giá
phải hết sức cẩn trọng. Cần phân biệt cho được những cây đã chết
hoàn toàn, những cây vẫn sống từ hạt và những cây sống từ chồi gốc
theo đó những cây còn sống từ cây hạt thường rất kém cần chặt sát
gốc để thúc đẩy chồi bên sớm xuất hiện và phát triển.
4/ Phẩm chất cây con sống từ chồi tuy cũng thuộc loại khá
(A+ B) đạt trên 65% nhưng loại C cũng chiếm từ 22 - 34% chứng tỏ
chúng bị phân hóa khá mạnh cũng như hệ số biến động về đường
kính và chiều cao (Sd% và Sh%). Điều đó chắc chắn có liên quan đến
nguồn giống do chưa được chọn lọc hoặc mới được chọn lọc ở mức
độ thấp cho nên cần xem xét kỹ hơn về chọn cây trội và các xuất xứ
có triển vọng.
5/ Giai đoạn từ tuổi 4 chuyển sang tuổi 5 Sồi phảng có tốc độ
sinh trưởng rất nhanh; đáng chú là ở tuổi 5 đường kính tán bình
quân liên quan đến chiều dài và số lượng cành chính bình quân tăng 2
lần so với ở tuổi 4 mặc dù ở tuổi này các chỉ tiêu đó cũng đã có ở
mức khá cao. Nguyên nhân chính có thể do đặc tính sinh học của loài
này cho nên để hạn chế thực trạng bất lợi ấy cần trồng dày hơn đặc
biệt chú ý tỉa thưa đặc biệt kết hợp tỉa cành trong quá trình nuôi
dư ng rừng trồng để nâng cao đoạn thân dưới cành cho gỗ lớn, đảm
bảo chiều cao dưới cành bằng 2/3 chiều cao vút ngọn để kinh doanh
gỗ lớn.
3.3. Nghiên cứu chọn và nhân giống Sồi phảng
3.3.1. Chọn cây mẹ và khảo nghiệm xuất xứ
1. Chọn cây mẹ (cây trội)
Kết quả điều tra chọn lọc cây mẹ (cây trội) Sồi phảng tại
rừng tự nhiên của Trung tâm nghiên cứu thực nghiệm lâm sinh Cầu
Hai - Đoan Hùng - Phú Thọ (CH), Hương Sơn - Hà Tĩnh (HS), Con
Cuông - Nghệ An (CC), KBang - Gia Lai (GL) và rừng trồng ở Cộng
Hòa - Quảng Ninh (QN)theo các chỉ tiêu chất lượng về đường kính
(D1.3), chiều cao (Hvn), độ thẳng thân (Đtt), độ nhỏ cành (Đnc), hình
thái tán (Ht), chất lượng tổng hợp (Icl), chiều cao dưới cành (Hdc), t
lệ lợi dụng gỗ (Hvn/Hdc) chi tiết xem phụ lục 2 kèm theo.
Các cây mẹ (cây trội) có chỉ tiêu chất lượng được chọn là các
cây có D1.3, Hvn, Hdc,Hdc/Hvn, Icl lớn hơn các cây c n lại với tổng số
56 trong 80 cây đã điều tra và đánh giá tại 5 tỉnh là: Phú Thọ, Quảng
Ninh, Hà Tĩnh, Nghệ An và Gia Lai.
Đây cũng là các cây mẹ được sử dụng để thu hái làm vật liệu
giống để thí nghiệm nghiên cứu tạo cây con trồng rừng khảo nghiệm
xuất xứ.
2. Khảo nghi m xuất xứ
Tham gia khảo nghiệm có 5 xuất xứ lấy giống từ 5 địa
phương ở 5 tỉnh có Sồi phảng phân bố và được tiến hành giống nhau
tại 3 địa điểm Lương Thịnh - Trấn Yên - Yên Bái; Phúc Thắng - Sơn
Động - Bắc Giang và Con Cuông - Nghệ An trên diện tích 0,45ha tại
1 địa điểm để đánh giá.
Thực bì các nơi khảo nghiệm là rừng thứ sinh nghèo kiệt
được phát dọn toàn diện, cuốc lấp hố kết hợp bón lót 200g NPK
trước khi trồng 1 tháng.
Sau 2 đến 3 năm trồng, t lệ sống và sinh trưởng của cây ở cả
5 xuất xứ chưa có sự khác biệt rõ rệt về mặt thống kê. Cần theo dõi ở
những năm tiếp theo để có đánh giá đầy đủ hơn. Tuy nhiên, kết quả
bước đầu thấy rằng có xuất xứ Đoan Hùng và Con Cuông có hình
thái đẹp hơn và tỏ ra sinh trưởng khá hơn các xuất xứ còn lại.
3.3.2. Nghiên cứu nhân giống Sồi phảng bằng hạt
1. Đặ ưn hình thái và sinh lý hạt giống Sồi phảng
Kết quả cho thấy hạt Sồi phảng tương đối lớn (1kg chỉ có
125 hạt). Độ thuần hạt so với các loài khác là như nhau, hàm lượng
nước trong hạt (17%) thấp hơn so với Giổi xanh (28 - 33%) và M
(25%) nhưng lại cao hơn Trám trắng (13 - 14%). Thế nảy mầm bằng
với Giổi xanh và M nhưng lại thấp hơn Trám trắng.
Hạt Sồi phảng rất chóng mất sức nảy mầm cho nên cần hết
sức chú ý bảo quản hạt tốt bằng các biện pháp thích hợp tốt nhất gieo
ngay sau khi thu hái.
2. Thí nghi m che sáng
Cây con được cấy trên cùng một công thức ruột bầu như sau:
89% đất mặt + 10% phân chuồng hoai +1% NPK (5:10:3) (tính % theo
khối lượng). Theo dõi trong 1 năm.
Kết quả cho thấy t lệ sống của 5 công thức là khá cao từ 70
- 85%, cao nhất ở t lệ che bóng 50% (85%) và thấp nhất ở công thức
che bóng 100% (70%). Sinh trưởng về đường kính gốc trung bình từ
0,34 - 0,42cm nhưng hệ số biến động đường kính gốc khá lớn từ 27,4
- 33,1% chứng tỏ các cây trong các công thức sinh trưởng không
đồng đều. Chiều cao vút ngọn trung bình đạt từ 36,8 - 45,9cm. Cao
nhất ở công thức che bóng 50% (45,9cm) và thấp nhất ở công thức
không che (36,8cm). T lệ cây phẩm chất A cũng cao nhất ở công
thức che bóng 50% (74,4%), 2 công thức che bóng 75% và 25% cũng
có t lệ cây phẩm chất A thấp hơn 1 chút (trên 68%) giảm xuống ở
công thức không che (60,8%) và thấp nhất ở công thức che 100%
(55,7%).
3. Thí nghi m ưới thúc
Kết quả cho thấy tưới thúc nước phân chuồng hoai pha loãng
1% và phân NPK 0,5% sau 8 tháng tuổi tốt hơn chỉ tưới nước lã; cây
con có đường kính gốc 0,46 - 0,47cm và chiều cao 48,5 - 49,4cm đạt
tiêu chuẩn đem trồng.
3.4. Nghiên cứu một số biện pháp kỹ thuật trồng rừng Sồi phảng
theo hƣớng cung cấp gỗ lớn
3.4.1. Thí nghiệm làm đất
Kết quả nghiên cứu ảnh hưởng của làm đất đến sinh trưởng
Sồi phảng tại 3 địa điểm ghi ở bảng sau:
Ảnh hƣởng của các công thức làm đất đến sinh trƣởng của cây
trồng tại 3 địa điểm
Như vậy, kết quả theo dõi sinh trưởng đường kính gốc và chiều cao
vút ngọn tại 3 địa điểm nghiên cứu sau 2 - 3 năm chưa thấy sự khác
biệt về khả năng sinh trưởng. Chỉ có công thức 3 (cuốc hố theo rạch)
T
T
Địa
điểm
Công
thức
Tỷ lệ
sống
(%)
(cm)
Sd
(%)
(m)
Sh
(%)
(m)
Sdt
(%)
Phẩm chất (%)
T TB X
1
Sơn
Động
– BG
CT1 76,4 3,5 36,9 2,9 26,1 1,8 29,0 60,8 28,0 11,2
CT2 76,4 3,2 37,4 2,6 28,8 1,7 37,9 53,2 34,1 12,7
CT3 81,8 3,7 30,4 3,2 24,1 1,7 31,9 49,3 38,1 12,7
2
Con
Cuông
– NA
CT1 72,7 3,4 35,5 2,8 28,4 1,9 35,1 65,5 24,4 10,1
CT2 74,5 3,4 36,9 3,4 36,9 1,8 31,9 56,1 35,0 8,9
CT3 85,5 3,6 28,8 3,6 28,8 1,8 27,7 50,4 40,4 9,2
3
Trấn
Yên -
Yên
Bái
CT1 72,7 5,7 34,7 3,7 27,3 2,3 30,0 66,4 24,4 9,2
CT2 76,4 5,5 37,3 3,5 28,8 2,3 33,8 59,1 25,2 15,7
CT3 81,8 6,0 34,2 4,0 24,2 2,5 30,2 54,5 30,6 14,9
có sinh trưởng nhỉnh hơn một chút ở cả 3 địa điểm. Do vậy, trong kỹ
thuật làm đất thâm canh Sồi phảng thì đây cũng là kỹ thuật cần lưu
tâm.
3.4.2. Nghiên cứu các chất dinh dưỡng NPK và thí nghiệm về bón
phân
1. Các chấ d nh dưỡn NPK on lá và on đấ vườn ươm và ng
trồng Sồi phảng ở tuổi khác nhau
Từ kết quả nghiên cứu hàm lượng chất dinh dư ng trong lá
và trong đất có thể rút ra nhận xét: Có quan hệ khá rõ giữa tổng
lượng các chất dinh dư ng NPK tổng số trong lá và trong đất trồng ở
các tuổi khác nhau giữa cây tốt cao hơn so với cây xấu, trong đó ở lá
N tổng số lớn hơn P2O5 và K2O từ 1,5 đến 3,0 lần, ở đất từ 5 - 10 lần.
2. Thí nghi m về bón phân
Ảnh hƣởng của các công thức bón lót đến sinh trƣởng của cây trồng ở 3
địa điểm
TT Địa điểm Công
thức
(cm)
Sd
(%)
(m)
Sh
(%)
(m)
Sdt
(%)
Phẩm chất (%)
T TB X
1 Trấn Yên -
Yên Bái
CT1 5,1 28,0 3,5 24,4 2,3 27,8 62,0 26,4 11,6
CT2 5,2 30,5 3,6 18,3 2,4 22,8 65,1 29,4 5,6
CT3 4,5 27,9 3,0 22,8 2,0 25,9 43,9 43,9 12,2
2 Sơn Động -
Bắc Giang
CT1 3,1 29,9 2,6 19,5 1,5 27,6 53,0 33,3 13,7
CT2 3,8 26,5 3,0 20,3 2,0 23,6 59,5 29,8 10,7
CT3 2,9 26,2 2,5 19,6 1,5 23,9 40,5 45,7 13,8
3 Con Cuông -
Nghệ An
CT1 3,0 29,4 2,6 22,3 1,5 28,9 50,4 28,6 21,0
CT2 3,6 29,2 3,0 15,0 2,0 23,4 58,9 33,1 8,1
CT3 2,9 25,7 2,5 19,8 1,5 25,2 49,6 38,0 12,4
Như vậy, kết quả theo dõi sinh trưởng đường kính gốc và
chiều cao vút ngọn tại 3 địa điểm nghiên cứu sau 2 - 3 năm đã có
thấy sự khác biệt về khả năng sinh trưởng. Tại cả 3 địa điểm công
thức 2 (bón lót 200g NPK + 300g hữu cơ vi sinh/cây) có sinh trưởng
tốt hơn 2 công thức còn lại. Đây là kết quả cần lưu trong kỹ thuật
bón lót để thâm canh loài cây Sồi phảng.
3.4.3. Thí nghiệm mật độ
Ảnh hƣởng của công thức mật độ trồng đến sinh trƣởng của cây trồng ở
3 địa điểm
TT Địa điểm Công
thức
(cm)
Sd
(%)
(m)
Sh
(%)
(cm)
Sdt
(%)
Phẩm chất (%)
T TB X
1 Trấn Yên -
Yên Bái
CT1 5,4 31,3 3,7 31,0 2,4 29,6 50,7 32,6 16,7
CT2 6,3 23,5 4,7 25,0 2,3 24,3 57,8 31,0 11,2
CT3 6,0 28,6 4,4 27,4 2,3 25,8 51,1 35,1 13,8
2 Sơn Động -
Bắc Giang
CT1 2,5 20,5 2,1 17,8 1,2 20,6 53,3 41,6 5,1
CT2 2,3 27,1 2,3 16,7 1,2 26,9 51,6 29,5 18,9
CT3 2,3 21,4 2,2 18,0 1,1 30,5 49,5 35,5 15,1
3 Con Cuông
- Nghệ An
CT1 2,3 24,2 2,2 19,8 1,2 20,8 61,2 28,8 10,1
CT2 2,4 23,6 2,1 24,6 1,3 27,1 55,9 33,9 10,2
CT3 2,4 24,1 2,2 22,4 1,3 29,7 61,1 25,3 13,7
Như vậy, kết quả theo dõi sinh trưởng đường kính gốc và
chiều cao vút ngọn tại 3 địa điểm nghiên cứu sau 2 - 3 năm chưa có
sự khác biệt về tốc độ sinh trưởng. Tuy nhiên, trong kỹ thuật thâm
canh rừng trồng cây gỗ lớn để giảm chi phí sản xuất và chăm bón nên
áp dụng công thức 2 mật độ 1.100 cây/ha (3x3m).
3.4.4. Thí nghiệm trồng xen Sắn.
Ảnh hƣởng của trồng xen Sắn đến sinh trƣởng của Sồi phảng ở 3
địa điểm
TT
Địa điểm
Công
thức
(cm)
Sd
(%)
(m)
Sh
(%)
(cm)
Sdt
(%)
Phẩm chất (%)
T TB X
1 Trấn Yên -
Yên Bái
CT1 5,3 31,3 3,7 31,0 2,3 29,6 45,7 37,6 16,7
CT2 5,1 23,5 3,5 25,0 2,3 24,3 47,8 36,0 16,2
2 Sơn Động -
Bắc Giang
CT1 2,5 20,5 2,4 17,8 1,2 20,6 43,3 41,6 15,1
CT2 2,2 27,1 2,1 16,7 1,2 26,9 41,6 39,5 18,9
3 Con Cuông
- Nghệ An
CT1 2,2 24,2 2,2 19,8 1,2 20,8 51,2 28,8 20,1
CT2 2,3 23,6 2,1 24,6 1,3 27,1 45,9 33,9 20,2
Như vậy, kết quả theo dõi sinh trưởng đường kính gốc và
chiều cao vút ngọn tại 3 địa điểm nghiên cứu sau 2 - 3 năm chưa có
sự khác biệt về tốc độ sinh trưởng. Tuy nhiên, trong kỹ thuật thâm
canh rừng trồng cây gỗ lớn để tăng thu nhập nên áp dụng công thức
trồng xen Sắn trong năm đầu.
3.4.5. Thí nghiệm trồng làm giàu rừng
Sinh trƣởng của Sồi phảng ở các công thức làm giàu tại 3 địa
điểm
T
T Địa điểm
Công
thức
(cm)
Sd
(%)
(m)
Sh
(%)
(cm)
Sdt
(%)
Phẩm chất (%)
T TB X
1 Trấn Yên –
Yên Bái
CT1 5,7 31,3 4,2 31,0 2,3 29,6 45,7 37,6 16,7
CT2 5,4 23,5 4,1 25,0 2,3 24,3 47,8 36,0 16,2
2 Sơn Động –
Bắc Giang
CT1 2,8 20,5 2,6 17,8 1,2 20,6 43,3 41,6 15,1
CT2 2,9 27,1 2,7 16,7 1,2 26,9 41,6 39,5 18,9
3 Con Cuông
- Nghệ An
CT1 2,7 24,2 2,5 19,8 1,2 20,8 51,2 28,8 20,1
CT2 2.5 23,6 2,6 24,6 1,3 27,1 45,9 33,9 20,2
Như vậy, kết quả theo dõi sinh trưởng đường kính gốc và
chiều cao vút ngọn của các công thức làm giàu khác nhau tại 3 địa
điểm nghiên cứu sau 2 - 3 năm chưa có sự khác biệt về tốc độ sinh
trưởng. Do vậy, trong kỹ thuật làm giàu rừng tự nhiên nghèo kiệt
bằng cách trồng bổ sung cây Sồi phảng theo cả 2 phương thức đều có
triển vọng, tùy thuộc vào điều kiện thực tế nếu có đám trống thì tiến
hành làm giàu theo đám, c n không có đám trống thì tiến hành phát
băng và trổng bổ sung cây Sồi phảng để tăng chất lượng rừng tự
nhiên nghèo kiệt.
KẾT LUẬN, TỒN TẠI VÀ KHUYẾN NGHỊ
1. Kết luận
1.1. Về đặc điểm lâm học
(1) Thuộc họ D là cây bản địa gỗ tốt thuộc nhóm IV, phân bố rộng
từ miền Bắc đến miền Trung và Tây nguyên trên 7 vĩ tuyến từ 14 đến
21 độ vĩ Bắc ở vành đai cao từ 100 - 800m so với mực nước biển.
(2) Biên độ sinh thái khá rộng từ nơi có nhiệt độ bình quân 22,3 -
23,60C, lượng mưa từ 1.200 - 2.100mm, đất feralit màu nâu đỏ, đỏ
vàng, vàng đỏ phát triển trên đá bazan, phiến mica và nai, phiến
clorit, tầng trung bình đến dày, thành phần cơ giới thịt trung bình đến
nặng, chua, mùn khá.
(3) Là 1 trong những loài cây ưu thế có hệ số tổ thành theo giá trị
quan trọng IV% từ 8,28 - 38,00% thường có mặt trong 2 - 3 tầng cây
cao thuộc kiểu rừng hỗn loài lá rộng nhiệt đới thường xanh ở vùng
phân bố.
(4) Có mùa ra hoa từ tháng 3 đến tháng 4, đậu quả tháng 4 - tháng 5,
quả chín vào tháng 5 - 6 và rụng vào tháng 7; có khả năng tái sinh hạt
và chồi tốt bình quân có 15.000 c/ha với 50% cây có triển vọng hơn
1m chiếm 60 - 70% tổng số cây tái sinh của lâm phần.
(5) Từ tuổi 1 đến tuổi 14 một số chỉ tiêu cấu tạo giải phẫu (chiều dày,
mô dậu, mô khuyết, khí khổng…) của lá Sồi phảng có xu thế tăng
theo tuổi, hàm lượng diệp lục tổng số và t lệ dla/dlb tăng dần nhưng
tuổi 7 – 14 (2,73 – 2,87) thể hiện yêu cầu ánh sáng của cây ở mức
trung bình cũng phù hợp với đặc điểm cấu tạo giải phẫu lá.
1.2. Về đánh giá các mô hình rừng trồng
(6) Có các mô hình rừng trồng theo kỹ thuật “bán thâm canh” cho
lượng tăng trưởng bình quân 1,24cm/năm (20 tuổi) đến 2,34cm/năm
(5 tuổi) về đường kính và 1,13m/năm (20 tuổi) đến 2,06m/năm (5
tuổi) về chiều cao trên đất feralit phát triển trên đá biến chất và trầm
tích tầng dầy trung bình.
(7) Một số kỹ thuật trồng “bán thâm canh” như xử lý thực bì toàn
diện, dọn tươi, cuốc hố 40 x 40 x 40cm, bón lót 200g supe lân hay
200g NPK/ cây, trồng bằng cây con có bầu 8 – 10 tháng tuổi, trồng
thuần loài hoặc hỗn loài theo hàng, mật độ 1.100 – 2.500 cây/ha, tỉa
thưa 1 – 2 lần, mật độ để lại 600 – 800 cây/ha đã chứng tỏ cho cây và
rừng sinh trưởng khá.
(8) Có hàm lượng P2O5 và K2O tổng số cao hơn N tổng số trong đất
và lá cây Sồi phảng tốt so với trong đất và lá cây Sồi phảng xấu.Có
hiện tượng tạm gọi là“đổi trục” của cây con ở giai đoạn tuổi 1 - tuổi
3, có thểliên quan đến nguồn gốc cây tái sinh và tính thích ứng của
cây với điều kiện hoàn cảnh.
1.3. Về giống và kỹ thuật trồng
(9) Đã chọn được 56/80 cây trội (cây mẹ) ở 5 tỉnh và sau 2 - 3 năm
theo dõi ở cả 3 nơi xuất xứ Cẩm Phảlà xuất xứ có triển vọng hơn cả.
Cho nên trong lúc chờ đợi có thể sử dụng các cây trội và xuất xứnày
để trồng rừng Sồi phảng.
(10) Che bóng 50 - 75% ánh sáng trực xạ cho sinh trưởng chiều cao
và phẩm chất cây con khá hơn. Tưới thúc NPK (1:2,5:3) nồng độ
0,5% và phân chuồng hoai nồng độ 1% từ 6 tháng tuổi tốt hơn chỉ
tưới nước thường.
(11) tuổi 4 - 5 mật độ trồng 1.100 cây/ha (3 x 3m) Sồi phảng có
sinh trưởng bình quân 4,5 – 6,1m về chiều cao; 7,4 – 10 cm về đường
kính ngang ngực nhưng 4,7 – 7m về đường kính tán đặc biệt chỉ có
1,2 – 1,8m chiều cao dưới cành là quá thấp rất bất lợi cho kinh doanh
gỗ lớn nếu không tỉa cành kịp thời.
(12) Các thí nghiệm về mật độ trồng, làm đất (theo rạch), bón phân,
xen Sắn và làm giàu rừng chỉ mới được theo dõi 2- 3 năm nên chưa
thấy có sự sai khác đáng kể về mặt thống kê. Nhưng làm đất theo
rạch + cuốc hố, mật độ trồng 1.100 cây/ha, trồng xen Sắn, trồng làm
giàu rừng hỗn loài; đặc biệt là bón lót 200g NPK + 300g hữu cơ vi
sinh/cây đều có xu thế sinh trưởng khá hơn so với công thức khác
cùng thí nghiệm. Kết quả này cũng phù hợp và được khẳng định
thêm trong 3 mô hình đã được điều tra khảo sát và tổng kết.
2. Tồn tại
1/ Đối tượng và nội dung nghiên cứu nhiều, địa bàn nghiên
cứu nhất là các điểm bố trí thí nghiệm rộng ở xa cách nhau cho nên
việc xây dựng, thực hiện quản lý bảo vệ hiện trường gặp nhiều khó
khăn do vậy mà 1 số thí nghiệm không được bảo toàn trọn vẹn nên
cũng ảnh hưởng tới 1 số kết quả nghiên cứu về kỹ thuật trồng.
2/ Thời gian thí nghiệm về khảo nghiệm xuất xứ và kỹ thuật
trồng rừng mới được 2 - 3 năm nên 1 số kết quả chưa thể hiện được
đầy đủ do chưa phát hiện được các sai khác 1 cách rõ rệt như chọn
xuất xứ tốt, chọn cách làm đất và mật độ trồng… thích hợp.
3/ Về vật hậu chỉ mới theo dõi các pha chủ yếu đến khi hạt
chín mà chưa có điều kiện theo dõi các nhân tố tác động và phương
thức phát tán hạt là 1 trong những động lực vô cùng quan trọng quyết
định quá trình tái sinh tự nhiên và sự phát triển của rừng.
4/ Về trạng thái rừng nơi có Sồi phảng phân bố mới nghiên
cứu ở trạng thái rừng bị tác động ở mức độ trung bình. Phương pháp
nghiên cứu tầng thứ dựa vào chiều cao thực tế của cây mà không sử
dụng trắc đồ đứng cũng c n là một hạn chế.
3. Kiến nghị
1/ Cần tiếp tục chăm sóc, bảo vệ, theo dõi 1 số thí nghiệm về
giống và kỹ thuật trồng 1 - 2 năm nữa để có đánh giá 1 cách đầy đủ
hơn.
2/ Cho hoàn thiện bổ sung sửa chữa các hướng dẫn kỹ thuật trồng
rừng đã xây dựng và đề xuất để đưa vào ứng dụng và phát triển trong
sản xuất trồng rừng kinh tế cung cấp gỗ lớn đối với loài Sồi phảng có
giá trị này.
24
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH LIÊN QUAN
ĐẾN LUẬN ÁN ĐÃ CÔNG BỐ
1. “Kết quả nghiên cứu một số đặc điểm lâm học rừng tự nhiên có Sồi phảng
(Lithocarpus fissus (Champ. ex Benth.) A.Camus) phân bố ở Việt Nam”, Tạp chí
KH&CN Bộ NN & PTNT số 23/2013, tr 109 - 114.
2. “Đặc điểm vật hậu và tái sinh tự nhiên của Sồi phảng (Lithocarpus fissus
(Champ. ex Benth.) A.Camus) ở Phú Thọ, Nghệ An và Gia Lai”, Tạp chí R ng
và Mô ường VIFA số 60/2013, tr 44 - 48.
3. “Hàm lượng các chất dinh dư ng NPK tổng số trong lá và trong đất gieo ươm
và trồng rừng cây Sồi phảng (Lithocarpus fissus (Champ. ex Benth.) A.Camus) ở
các tuổi khác nhau”, Tạp chí KHLN - Vi n Khoa học Lâm nghi p Vi t Nam số 29
quí 1/2015.
4. “Kỹ thuật tạo cây con, trồng rừng và sinh trưởng của rừng trồng Sồi phảng tại
một số địa phương ở Bắc Bộ Việt Nam”, Tạp chí R n và Mô ường. VIFA số
quí 1/2015.
5. “Nguồn gốc cây tái sinh và hiện tượng đổi trục thân của cây Sồi phảng
(Lithocarpus fissus (Champ. ex Benth.) A.Camus) ở giai đoạn cây con”, Tạp chí
KH&CN Bộ NN & PTNT.