Backward Linkages ในภาคอุ�ตสาหกรรมไทย:

การวั�ดและน�ยต�อุการพั�ฒนาเศรษฐก�จ

อุลงกรณ์" ธนศร%ธ�ญญาก�ลคณ์ะเศรษฐศาสตร" มหาวั�ทยา

ธรรมศาสตร"9 ก�นยายน 2556

ประเด(นเน)*อุหา บทน,า Conceptual Framework

FDI benefits International production network and

MNEs วัรรณ์กรรมปร�ท�ศน" วั�ธ%การศ-กษา: IO Framework และสมการก,าหนด

Backward Linkage ผลการศ-กษา ข้0อุสร�ปและข้0อุเสนอุแนะทางนโยบาย

บทน,า น�บต�*งแต�เก�ดกระแสเง�นลงท�นโดยตรง (FDI) ไหลเข้0าประเทศไทย ภาค

ร�ฐพัยายามผล�กด�นให0เก�ดควัามเชื่)3อุมโยงระหวั�างผ40ผล�ตข้0ามชื่าต�ก�บผ40ผล�ตชื่�*นส�วันภายในประเทศไทยมาโดยตลอุด (หร)อุส�งเสร�มให0เก�ด

Backward Linkage ให0ได0มากท%3ส�ด)

แนวัค�ดข้0างต0นเก�ดจากควัามเชื่)3อุพั)*นฐานส,าค�ญค)อุ ควัามเชื่)3อุมโยงด�งกล�าวัชื่�วัยให0การพั�ฒนาภาคอุ�ตสาหกรรมเป5นไปอุย�างย�3งย)น และก�อุให0

เก�ดม4ลค�าเพั�3มในการผล�ตส�นค0าอุ�ตสาหกรรมส4งข้-*น รวัมท�*งผลประโยชื่น"การจ0างงานเพั�3มข้-*น (Lall and Rao, 1995)

แนวัค�ดด�งกล�าวัจ-งสะท0อุน Backward Linkage จ-งเป5นป6จจ�ยก,าหนดผลประโยชื่น"ข้อุงประเทศผ40ร�บเง�นลงท�นโดยตรงจากต�างประเทศ

เป5นส,าค�ญ

อุย�างไรก(ตาม บร�บทการพั�ฒนาอุ�ตสาหกรรมไทยท%3ผ�านมา อุ�ตสาหกรรมต�างๆ สามารถพั�ฒนาควัามเชื่)3อุมโยงไปข้0างหล�ง

(Backward Linkage ) ในระด�บแตกต�างก�นไป

ยกต�วัอุย�าง อุ�ตสาหกรรมรถยนต"และอุ�ตสาหกรรมเคร)3อุงปร�บอุากาศใชื่0ชื่�*นส�วันภายในประเทศถ-งร0อุยละ 80 ในข้ณ์ะท%3อุ�ตสาหกรรมฮาร"ดด�สก"ไดร"ฟ (HDD) และอุ�ตสาหกรรมชื่�*นส�วันวังจรรวัม (IC) กล�บใชื่0ชื่�*นส�วันภายในประเทศเพั%ยงร0อุยละ 40 และ 25 ตามล,าด�บ

ค,าถามส,าค�ญ ค)อุ ภายใต0การลงท�นโดยตรงจากต�างประเทศ หากไทยไม�สามารถพั�ฒนาควัามเชื่)3อุมโยงไปข้0างหล�งข้-*นได0แล0วั ไทยจะไม�ได0ผลประโยชื่น"ใดๆ เลยหร)อุไม� (เชื่�น การเป5นฐานประกอุบส�นค0า จะ

ได0ร�บเพั%ยงค�าจ0างแรงงานเท�าน�*น)

วั�ตถ�ประสงค"ข้อุงงานศ-กษา การวั�ดควัามเชื่)3อุมโยงไปข้0าง (Backward Linkage) และผล

ประโยชื่น"ท�*งทางด0านรายได0จากการส�งอุอุกและการสร0างการจ0างงานข้อุงภาคอุ�ตสาหกรรมไทยให0เป5นระบบต�*งแต�ป; 1985-2005 เพั)3อุหาควัามส�มพั�นธ" (Correlation) ระหวั�าง Backward

Linkage และผลประโยชื่น"ท%3เก�ดข้-*น

การหาป6จจ�ยก,าหนดควัามเชื่)3อุมโยงไปข้0างหล�งข้อุงภาคอุ�ตสาหกรรมไทย

เพั)3อุพั�จารณ์าป6จจ�ยพั)*นฐานอุ�ตสาหกรรม และนโยบายภาคร�ฐ (เชื่�น ระด�บการค�0มครอุงอุ�ตสาหกรรม ) ส�งผลต�อุควัามเชื่)3อุม

โยงไปข้0างหล�งข้อุงภาคอุ�ตสาหกรรมไทยในท�ศทางใด (Positive/ Negative Effect)

Conceptual Framework FDI Benefits:

Direct effect: Growth in export Growth in employment

Indirect effect: Industrial deepening (Backward-Linkage:

BWL)

FDI สามารถผล�กด�นให0ไทยผล�ตส�นค0าเพั)3อุส�งอุอุกตลาดโลกมากข้-*น โดยป6จจ�บ�น ไทยส�งอุอุกส�นค0าอุ�ตสาหกรรม

เก)อุบร0อุยละ 50 ข้อุงม4ลค�าการผล�ตท�*งหมด

0

1000000

2000000

3000000

4000000

5000000

6000000

7000000

8000000

1980 1985 1990 1995 2000 2005

0

10

20

30

40

50

Production: gross output Ratio: Export/Production

International production network and MNEs:

ภายใต0เคร)อุข้�ายการผล�ตระหวั�างประเทศ การผล�ตภายในประเทศอุาจเชื่)3อุมโยงก�บเคร)อุข้�ายการผล�ตระหวั�างประเทศได0 เพัราะป6จจ�บ�น

เทคโนโลย%ก0าวัหน0าจ-งท,าให0กระบวันการผล�ตสามารถแบ�งแยกอุอุกเป5นข้�*นตอุนต�างๆ ได0 และบรรษ�ทข้0ามชื่าต�จะเป5นผ40ก,าหนดให0ประเทศต�างๆ อุย4�

กระบวันการผล�ตข้�*นใด (ข้�*นต0น/ข้�*นกลาง/ข้�*นปลาย)

ด�งน�*น เม)3อุประเทศต�างๆ ย�3งเข้0าไปอุย4�ในเคร)อุข้�ายการผล�ตระหวั�างประเทศ ย�อุมท,าให0กระบวันการสร0างควัามเชื่)3อุมโยงในภาคอุ�ตสาหกรรมภายใน

ประเทศย�3งลดลงไป (หร)อุท%3เร%ยกวั�า De-linkages)

เหต�ผลท%3 MNEs ไม�ใชื่0ชื่�*นส�วันภายท%3ผล�ตภายในประเทศ: ประการแรก ในควัามเป5นจร�ง ผ40ผล�ตข้0ามชื่าต�จะสามารถได0ร�บผลประโยชื่น"

บางประการจากการใชื่0ชื่�*นส�วันท%3ผล�ตภายในประเทศ เชื่�น การลดต0นท�นค�าข้นส�ง และควัามสามารถจ�ดการบร�หารส�นค0าคงคล�งได0สะดวักข้-*น แต�ผ40

ผล�ตข้0ามชื่าต�ก(ย�งเก�ดควัามก�งวัลต�อุประส�ทธ�ภาพัข้อุงผ40ผล�ตภายในประเทศ

ประการท%3สอุง ผ40ผล�ตจ,าเป5นต0อุงหาแหล�งวั�ตถ�ด�บท%3ถ4กท%3ส�ด เพั)3อุร�กษาควัามสามารถในการแข้�งข้�นในตลาดโลก

นอุกจากน%* แนวัโน0มการผล�ตชื่�*นส�วันภายในประเทศจะเก�ดข้-*นมากน0อุยเพั%ยงใด ย�งข้-*นอุย4�ก�บล�กษณ์ะโดยธรรมชื่าต�อุ�ตสาหกรรม (ระด�บเง�น

ลงท�นและควัามซั�บซั0อุนข้อุงเทคโนโลย% ) และศ�กยภาพัการผล�ตข้อุงผ40ผล�ตภายในประเทศ

วัรรณ์กรรมปร�ท�ศน" ป6จจ�ยก,าหนดระด�บ Backward-linkages ในภาค

อุ�ตสาหกรรม งานศ-กษาท%3ผ�านมาจะม��งพั�จารณ์าอุ�ตสาหกรรมเฉพัาะเป5นส�วันใหญ� โดย

ม%วั�ธ%การศ-กษาท�*งใชื่0วั�ธ%ทางเศรษฐม�ต� และวั�ธ%การส�มภาษณ์"

ผลประโยชื่น"ทางการถ�ายทอุดเทคโนโลย%จากบร�ษ�ทสาข้าไปส4�บร�ษ�ทผ40ผล�ตภายในประเทศ (Technology Spillover)

ผลประโยชื่น"ข้อุงการลงท�นโดยตรงจากต�างประเทศท%3ม%ต�อุประเทศเจ0าบ0าน ผลประโยชื่น"ข้อุงการข้ยายต�วัทางเศรษฐก�จ การจ0างงาน และเง�นรายได0

จากต�างประเทศ

วั�ธ%การศ-กษา การค,านวัณ์:

1) Backward linkage 2) Net export earning 3) Employment creation induced by export

การหาสมการก,าหนดป6จจ�ยก,าหนดควัามเชื่)3อุมโยงไปข้0างหล�ง:

ข้0อุม4ลการศ-กษา อุาศ�ยข้0อุม4ลตารางป6จจ�ย-ผลผล�ตในป; 1985-2005 (จ�ดท,าท�กๆ

5 ป;) และข้0อุม4ล Labor Force Survey ส,าหร�บการค,านวัณ์ 1) Backward linkage 2) Net export earning และ 3) Employment creation induced by export

ท�*งน%* งานศ-กษาน%*ได0ใชื่0จ,าก�ดควัามอุ�ตสาหกรรมตามรห�ส ISIC และ SITC เพั)3อุลดควัามบ�ดเบ)อุนข้อุงผลการศ-กษา โดยจ,าเป5นต0อุง mapping รห�ส IO ให0ตรงตามรห�สอุ�ตสาหกรรมด�งกล�าวั

ส�ดท0าย ข้0อุม4ลป6จจ�ยก,าหนดควัามโยงไปข้0างหล�งจะอุาศ�ยข้0อุม4ลส,ามะโนคร�วัอุ�ตสาหกรรมในป; 2006 โดยใชื่0ข้0อุม4ลระด�บ

Industrial Level

วั�ธ%การค,านวัณ์: Backward Linkage, Net export earning และEmployment creation

อุาศ�ยแนวัค�ดข้อุง Leontief (1966) ซั-3งค�ดค0นตารางป6จจ�ย-ผลผล�ตข้อุงระบบเศรษฐก�จเพั)3อุแสดงถ-งควัามส�มพั�นธ"

ในเร)3อุงการผล�ตระหวั�างภาคเศรษฐก�จต�างๆ ซั-3งผลผล�ตท�*งหมดจะเข้%ยนเป5นเมทร�กซั"ได0ค)อุ

สมการข้0างต0น สามารถเข้%ยนได0อุ%กร4ปแบบค)อุ

d dX A X Y E

1( ) ( )d dX I A Y E องค์�ประกอบของ Leontief Inverse Matrix ค์�อ ซึ่��งหมายค์วามว�าหากผลผล�ตในสาขา j เพิ่��มข��น 1 หน�วยแล!ว จำ#าเป$นต!องใช้!ผลผล�ตสาขา i เท่�าก'บ

dija

dija

ด�งน�*น สามารถค,านวัณ์ Backward Linkage ได0ค)อุ

ในควัามเป5นจร�ง การผล�ตส�นค0าชื่น�ดหน-3งไม�จ,าเป5นต0อุงใชื่0วั�ตถ�ด�บภายในประเทศท�*งหมด แต�อุาจน,าเข้0าวั�ตถ�ด�บจากต�างประเทศก(ได0 การค,านวัณ์รายได0ส�ทธ�จากการส�งอุอุกจ-งต0อุงหาวั�ตถ�ด�บน,าเข้0าท%3เก�ดข้-*น ซั-3งค,านวัณ์ได0จากเมทร�กซั"ด�งน%*

จะได0รายได0ส�ทธ�จากการส�งอุอุกค)อุ

nd

j iji

BWL a

1( )dM R I A

1

, ( 1, 2,...., ): /m

Tj ij i i ii

m r j n r R X

eTj Tj jm m e

(1 )nj j Tj j Tj je e m e m e

ส,าหร�บการค,านวัณ์การจ0างงานอุ�นเน)3อุงจากการส�งอุอุกน�*น จะม%เมทร�กซั"การจ0างงานต,3าส�ดเพั)3อุผล�ตส�นค0าในระบบเศรษฐก�จค)อุ

หากการผล�ตส�นค0าอุ�ตสาหกรรม j ใด ๆ เพั�3มข้-*น จะส�งผลให0เก�ดการจ0างงานในอุ�ตสาหกรรมต�างๆ ค)อุ

ท0ายท%3ส�ด จะได0โอุกาสการจ0างงานอุ�นเน)3อุงจากการส�งอุอุกเป5นด�งน%*

1(1 )dL G A

1

, ( 1, 2,...., )m

Tj iji

l l j n

(1 )

e dTj Tj Tj

dTj Tj

dTj

L l l

l l Y

l Y

ผลการศ-กษา (1) ภาคอุ�ตสาหกรรมไทยม%ควัามเชื่)3อุมโยงไปข้0างหล�งลดลงมาโดย

ตลอุด ยกเวั0น ป; 2000

 1985

1990

1995

1998

2000

2005

ควัามเชื่)3อุมโยงไปข้0างหล�ง (Backward-linkages)

ISIC manufactures1.7

8221.6

5511.6

3771.6

9971.6

0481.5

989ISIC manufactures excluding clothing

1.7704

1.6284

1.6117

1.6767

1.5798

1.5771

SITC manufactures1.7

4651.6

1031.6

0011.6

7341.5

6851.5

939SITC manufactures excluding clothing

1.7189

1.5682

1.5616

1.6352

1.5298

1.5634

ISIC SITC

ส�3งท%3น�าสนใจค)อุ ท%3ผ�านมา ค�าควัามเชื่)3อุมโยงไปข้0างหล�งข้อุงภาคอุ�ตสาหกรรมตามรห�ส ISIC ท%3ลดลงอุย�างต�อุเน)3อุง ไม�ได0เก�ดจาก

เฉพัาะอุ�ตสาหกรรมข้�*นท�ต�ยภ4ม� (SITC manufacture) เท�าน�*น แต�ส�วันหน-3งย�งเก�ดข้-*นจากอุ�ตสาหกรรมท%3พั-3งพัาทร�พัยากรธรรมชื่าต�

อุ%กด0วัย

ท�*งน%* แนวัโน0มค�าควัามเชื่)3อุมโยงไปข้0างหล�งข้อุงภาคอุ�ตสาหกรรมลดลง ไม�ได0หมายควัามวั�าท�กอุ�ตสาหกรรมม%ควัามเชื่)3อุมโยงไปข้0างหล�งลดลงท�*งหมด ซั-3งจาก 87 อุ�ตสาหกรรมย�อุย ม%อุ�ตสาหกรรมจ,านวัน 47 อุ�ตสาหกรรมท%3สามารถพั�ฒนาให0เก�ดควัามเชื่)3อุมโยงเพั�3มข้-*นได0

อุ�ตสาหกรรมท%3ส4ญเส%ยควัามเชื่)3อุมโยงไปข้0างหล�งอุย�างมาก ค)อุ อุ�ตสาหกรรมผล�ตรอุงเท0า อุ�ตสาหกรรมผล�ตภ�ณ์ฑ์"ท%3ไม�ใชื่�เหล(ก (Non-ferrous metal) และอุ�ตสาหกรรมแผงวังจรไฟฟ@า

รายได0ส�งอุอุกข้อุงภาคอุ�ตสาหกรรมไทย (ล0านบาท)

1985

1990

1995

1998

2000

2005

ISIC manufactures 141 5011,227

1,944

2,409

3,827

(106)

(327)

(775)

(1,303)

(1,357)

(1,980)

ISIC manufactures excluding clothing 128 440

1,124

1,826

2,287

3,709

(96)(285)

(701)

(1,212)

(1,261)

(1,880)

SITC manufactures 67 349 9681,52

81,96

83,19

5

(48)(213)

(571)

(955)

(1,044)

(1,610)

SITC manufactures excluding clothing 55 287 865

1,411

1,846

3,077

(38)(173)

(498)

(859)

(942)

(1,500)

หมายเหต�: ต�วัเลข้ท%3ไม�ม%วังเล(บค)อุรายได0ส�งอุอุกรวัม และต�วัเลข้ท%3ม%วังเล(บค)อุรายได0ส�งอุอุกส�ทธ�

ค�าต�วัค4ณ์ข้อุงการจ0างงาน (Labor Multiplier)

1985

1990

1995

1998

2000

2005

ISIC manufactures0.00

360.00

250.00

230.00

240.00

210.00

42

ISIC manufactures excluding clothing

0.0036

0.0024

0.0023

0.0024

0.0020

0.0043

SITC manufactures0.00

300.00

190.00

190.00

200.00

160.00

41

SITC manufactures excluding clothing

0.0029

0.0018

0.0019

0.0020

0.0016

0.0041

หมายเหต�: ค�าต�วัค4ณ์ข้อุงการจ0างงานค,านวัณ์จากม4ลค�าการส�งอุอุก 1,000 บาท

(ม4ลค�าส�งอุอุกปร�บตามราคาป;ฐานในป; 1988)

ควัามสามารถจ0างงาน (Labor Creation) จากการส�งอุอุกส�นค0าข้อุงภาคอุ�ตสาหกรรมไทย

1985 1990 1995 1998 2000 2005

ISIC manufactures

579,280

1,124,347

2,179,407

3,069,181

3,322,416

9,803,597

(2.4) (3.6) (7.1) (10.0) (10.5) (27.8)ISIC manufactures excluding clothing

533,446

968,194

1,961,381

2,841,400

3,086,636

9,683,437

(2.2) (3.1) (6.4) (9.2) (9.7) (27.5)SITC manufactures

250,869

622,729

1,465,643

2,066,417

2,247,647

8,013,945

(1.0) (2.0) (4.8) (6.7) (7.1) (22.7)SITC manufactures excluding clothing

205,448

490,523

1,253,692

1,858,706

1,999,818

7,709,304

(0.8) (1.6) (4.1) (6.0) (6.3) (21.9)

หมายเหต�: ต�วัเลข้ในวังเล(บค)อุ ส�ดส�วันควัามสามารถจ0างงานต�อุการจ0างงานรวัมท�*งหมด

ควัามส�มพั�นธ"ระหวั�างควัามเชื่)3อุมโยงไปข้0างหล�ง รายได0ส�งอุอุกส�ทธ� และควัามสามารถจ0างงานข้อุงภาคอุ�ตสาหกรรมไทย

(BWL)(NXM)

(BWL)(LCM)

(NXM)(LCM)

ISIC manufactures

-0.692

3-

0.61310.890

6

ISIC manufactures excluding clothing

-0.667

0-

0.57240.888

9

SITC manufactures

-0.553

1-

0.42230.892

9

SITC manufactures excluding clothing

-0.507

4-

0.35940.895

2

หมายเหต�: BWL ค)อุ ควัามเชื่)3อุมโยงไปข้0างหล�งข้อุงภาคอุ�ตสาหกรรมไทย NXC ค)อุ รายได0ส�งอุอุกส�ทธ�ข้อุงภาคอุ�ตสาหกรรมไทย

LCM ค)อุ ควัามสามารถจ0างงานข้อุงภาคอุ�ตสาหกรรมไทย

ผลการศ-กษา (2)

ต�วัแปรค�า

เฉล%3ย

ค�าเบ%3ยงเบน

มาตรฐาน

ค�าต,3าส�ด

ค�าส4งส�ด

ผลต�างข้อุงควัามเชื่)3อุมโยงไปข้0างหล�ง 0.02 0.16 -0.26 0.57ส�ดส�วันข้อุงป6จจ�ยท�นต�อุแรงงาน (ล0านบาทต�อุห�วั) 1.27 2.17 0.12 16.60อุาย�เฉล%3ยข้อุงบร�ษ�ท (ป;) 14.01 3.29 7.58 25.54ส�ดส�วันข้อุงการส�งอุอุกต�อุการผล�ตรวัม (ร0อุยละ) 0.44 0.22 0.01 0.69ส�ดส�วันข้อุงบรรษ�ทข้0ามชื่าต�ต�อุจ,านวันผ40ประกอุบการท�*งหมด (ร0อุยละ) 21.96 17.46 0.26 74.29อุ�ตราการเต�บโตข้อุงอุ�ตสาหกรรม (ร0อุยละ) 0.24 0.58 -0.22 4.84อุ�ตราการค�0มครอุงท%3แท0จร�ง (ร0อุยละ) 0.08 0.22 -1.53 0.47

สมการป6จจ�ยก,าหนด Backward Linkage ข้อุงภาคอุ�ตสาหกรรมไทย

ข้0อุสร�ปและข้0อุเสนอุแนะทางนโยบาย ภายใต0บร�บทการร�บเง�นลงท�นโดยตรงจากต�างประเทศ (FDI)

และเคร)อุข้�ายการผล�ตระหวั�างประเทศ ควัามเชื่)3อุมโยงไปข้0างหล�ง (Backward Linkage) อุาจไม�ได0เป5นต�วัก,าหนดผลประโยชื่น"ทางรายได0ส�งอุอุกและการจ0างงานข้อุงภาคอุ�ตสาหกรรมเสมอุไป

ควัามเชื่)3อุมโยงไปข้0างหล�งหร)อุห�วังโซั�อุป�ทานข้อุงภาคอุ�ตสาหกรรมถ4กก,าหนดจากป6จจ�ยแวัดล0อุมต�างๆ เชื่�น อุ�ตราการ

เต�บโตข้อุงอุ�ตสาหกรรม และจ,านวันบร�ษ�ทข้0ามชื่าต� เป5นต0น

ท%3ส,าค�ญ ควัามเชื่)3อุมโยงไปข้0างหล�งหร)อุการพั�ฒนาห�วังโซั�อุ�ปทานจ,าเป5นต0อุงอุาศ�ยเวัลายาวันาน

ภาคร�ฐไม�ควัรเข้0าไปแทรกแซังการสร0างห�วังโซั�อุ�ปทานข้อุงภาคอุ�ตสาหกรรมโดยตรง เพัราะอุาจเก�ดผลบ�ดเบ)อุนข้อุงภาค

อุ�ตสาหกรรมข้-*นได0 และห�วังโซั�อุ�ปทานด�งกล�าวัอุาจไม�ม%ควัามย�3งย)นเสมอุไป

ภาคร�ฐควัรเร�งสน�บสน�นและอุ,านวัยควัามสะดวักให0ผ40ประกอุบการภายในประเทศ โดยเฉพัาะบร�ษ�ทคนไทยสามารถยกระด�บ

การผล�ตข้อุงตนเอุงให0เป5นท%3ต0อุงการข้อุงบร�ษ�ทเจ0าข้อุงผล�ตภ�ณ์ฑ์"ต�างชื่าต�ให0มากข้-*น โดยเฉพัาะอุย�างย�3ง การยกระด�บมาตรฐานการตรวัจสอุบท�*งชื่�*นส�วันการผล�ตและผล�ตภ�ณ์ฑ์"เพั�3ม

ข้-*น