Mc sinh v cc yu t nh hng

TS. Nguyn Th Thy Hnh Email: thuyhanh.hmu@gmail.com

T: 0915212161

Mc tiu hoc tp

n cui bui hc, hc vin c kh nng:

1. Trnh by uc nh ngha, phng php tnh, ngha v hn ch ca cc ch s c bn o lng mc sinh theo thi k.

2. Trnh by c nh ngha, phng php tnh v ngha ca cc ch s o lng ti sinh sn.

3. Trnh by c cc yu t tc ng n mc sinh.

4. p dng cng thc tnh ton cc ch s o lng mc sinh.

CC KHI NIM Sinh sn - reproductive: l ni n vic ti

sinh sn ca mt dn s.

Kh nng sinh sn - fertility: l nng lc sinh sn thc t ca mt c nhn, mt cp, mt nhm hoc mt dn s.

S mn (kh nng th thai) - fecundity: l kh nng sinh sn v sinh l hc ca mt cp.

S v sinh infertility: Mt kh nng mang thai ngi ph n, hay mt kh nng gy mang thai nam gii.

Mc sinh sn fertility level

Biu th s sinh ca mt ph n, lin quan n s tr sinh sng m mt ngi ph n thc c trong sut cuc i sinh sn ca mnh.

O LNG MC SINH THEO THI K

T sut sinh th

(Crude Birth Rate - CBR)

T sut sinh th l s tr sinh ra sng c tnh trn 1000 dn s trung bnh trong nm.

Trong : B: S tr sinh sng trong nm ca ni nghin cu

P: Dn s trung bnh trong nm (dn s gia nm) ca ni nghin cu.

)1000;100(kP

BCBR

T sut sinh th

Tr sinh sng (live birth): Tr sinh sng l tr sau khi sinh ra khi c th ngi m c biu hin s sng (a tr th c, tim p v cc c co bp t .

T sut sinh th ph thuc vo rt nhiu yu t:

T sut sinh th ca Vit nam

0

10

20

30

40

1976 1990 2000 2009

CBR Vit nam

u, nhc im

u:

CBR l mt ch tiu quan trng ca mc sinh

c dng trc tip tnh t sut tng dn s (t sut sinh v t sut tng trng dn s?)

Tnh ton nhanh, n gin, cn t s liu.

Nhc:

Khng nhy cm vi nhng thay i nh ca mc sinh

B nh hng bi:

Cu trc dn s: theo gii, tui, phn b mc sinh cc la tui,

Tnh trng hn nhn, chnh sch dn s....

T sut sinh chung General Fertility Rate: GFR

T sut sinh chung biu th s tr em

sinh ra sng trong nm tnh trn 1000 ph n trong tui c kh nng sinh .

Trong : B: Tng s tr em sinh ra sng trong nm

PW 15-49: S ph n trung bnh t 15 - 49 trong nm.

10004915

WP

BGFR

c im T sut sinh chung ph thuc:

Mc sinh ca ph n,

C cu tui ca n gii

(ph n tui sinh chim 1/5 1/3 dn s, nn GFR = 3 5 ln CBR)

u im

Loi b mt phn nh hng ca c cu tui v gii i vi mc sinh.

Ch sut sinh chung phn nh nhng bin i v hnh vi sinh sn tt hn t sut sinh th

D tnh ton

Nhc im

Cha tht hon ho o lng mc sinh,

Khng tnh c nhng mc sinh cc nhm tui khc nhau.

t c p dng trong bo co dn s v trong vic tnh cc ch s dn s khc.

T sut sinh c trng theo tui

Age Specific Fertility Rate: ASFR

L t s gia s sinh bi ph n trong cng mt nhm tui trn 1000 ph n thuc nhm tui trong nm.

ASFRx: T sut sinh c trng

ca tui x

Bwx: S tr sinh ra sng trong nm ca nhng ph n tui x

Pwx: S ph n trung bnh ca tui x trong nm

1000Wx

Wx

P

BASFR

u v nhc im

u im T sut sinh c trng theo tui loi tr c s

khc bit v mc sinh ca tng tui.

em li nhiu thng tin v hnh vi sinh sn hn bt k mt ch tiu o lng no khc.

Phn nh chnh xc mc sinh ca ph n tng tui, c th dng so snh trc tip mc sinh ca quc gia (vng) ny vi quc gia (vng) khc.

Nhc im: Tnh ton tng i phc tp, i hi s liu chi

tit.

T sut sinh c trng theo tui ca Vit nam (tnh trn 1000 ph n)

Nhm tui

T sut sinh c trng theo nhm tui

1979

1989

1999

15 19

24

26

29

20 24

184

192

158

25 29

246

221

135

30 34

216

167

73

35 39

162

110

41

40 44

98

57

18

45 49

40

19

6

Tng t sut sinh Total Fertility Rate: TFR

Tng t sut sinh l tng ca tt c cc t sut sinh c trng theo tui i vi tng nm ring l trong thi k sinh sn.

Bn cht tng t sut sinh l tng s con m mt ph n c th c nu ngi ny c cng mc sinh mi tui nh tt c cc ph n khc cc tui ny cho n 49 tui.

Tng t sut sinh

Trong :

ASFRx: T sut sinh c trung cho tng tui

ASFRa: T sut sinh c trung cho tng nhm tui

7

1

49

15

5a

a

x

x ASFRASFRTFR

u v nhc im

u: L thc o mc sinh khng ph thuc

vo cu trc tui

Tng t sut sinh phn nh bng mt con s tng hp, cho kh nng d tnh tt nht hin nay mt ph n trung bnh c bao nhiu con.

Nhc: Tnh ton tng i phc tp, cn s liu

chi tit.

S liu ca mt s nc trn th gii

Tn nc

Dn s (triu)

CBR

()

CDR

()

Tng t nhin (%)

Tng t sut sinh

Th gii

6137

22

9

1,3

2,8

Pht trin 1193

11

10

0,1

1,6

an mch

5,4

13

11

0,2

1,7

Anh

60,0

12

11

0,1

1,7

Php

59,2

13

9

0,4

1,9

M

284,5

15

9

0,6

2,1

Km pht trin hn

4944

25

8

1,6

3,2

Nga

144,4

9

15

-0,7

1,2

Mehico

99,6

24

5

1,9

2,8

ang pht trin

3671

28

9

1,9

3,6

Trung quc

1273,0

15

6

0,9

1,8

Malawi

10,5

46

23

2,3

6,4

Somali

7,5

48

19

3,0

7,3

Uganda

24,0

48

19

2,9

6,9

Ti sinh sn

L qu trnh thay th th h dn s ny bng th h dn s khc nh qu trnh sinh . L yu t ch yu ca qu trnh ti sn xut dn s.

T sut ti sinh th (Gross Reproduction Rate): GRR

T sut ti sinh th l s con gi trung bnh m mt ph n (hoc mt nhm ph n) s sinh ra trong sut cuc i mnh nu ngi ph n, trong nhng nm sinh , c cc t sut sinh c trng theo tui ca mt nm nht nh.

Cng thc Cch 1: Tng t sut sinh x xc sut

sinh con gi

Cch 2: Tng tt c cc t sut sinh con gi ca cc b m cc nhm tui. GRR = x TFR

Trong : TFR: tng t sut sinh

ASFRx: t sut sinh c trng ca tui x

: xc sut sinh con gi

T sut ti sinh thun ty

NRR biu th s b gi trung bnh c

sinh ra bi mt b m, sng c n

tui b m sinh ra mnh c th thay th

b m tip tc qu trnh sinh , ti to ra

th h dn s mi.

NRR = GRR x Im

Trong :

Im: H s sng ca nhng ngi con gi t khi sinh ra sng c cho n tui b m sinh ra mnh.

Mc sinh thay th

Mc sinh thay th l mc sinh m mt on h ph n trung bnh c va s con gi thay th mnh trong dn s.

NRR = 1 = TFR x x Im

T sut ti sinh th v ti sinh tinh

Tn nc

GRR

NRR

Xira Lon

3,2

2,02

Indonxia

1,70

1,44

M

0,94

0.92

H lan

0,74

0,73

Vit nam

1,22

1,05

Xu hng mc sinh th gii

0.00

10.00

20.00

30.00

40.00

50.00

60.00

1950 1960 1975 1985 1995 1999

The gioi PT dang PT

Xu hng bin ng CBR Vit nam

0

10

20

30

40

50

1957 1970 1976 1990 1996 1999 2009

Cc yu t nh hng n mc sinh

Nhng yu t t nhin sinh vt:

Kh nng sinh sn ch c mt nhm tui nht inh

C cu gii tnh

iu kin t nhin

Dn tc, ging ngi.

Yu t vn ha/x hi

Phong tc tp qun

Tn gio, tn ngng: khng trnh thai, khng no thai

Trnh hc vn/gio dc

Tui kt hn ln u.

Hnh vi tnh dc

Qui m gia nh, s thch gii tnh.

Chi ph v li ch ca tr em

Yu t kinh t

Mi quan h gia tnh trng kinh t gia nh v mc sinh

S tham gia hot ng kinh t ca ngi v.

Cc yu t khoa hc k thut

Cc yu t k thut v khoa hc

Cc bin php trnh thai

Cc bin php cha v sinh

Cc bin php la chn gii tnh

Cc k thut hin i cha bnh

Cc yu t quan trng khc

Chnh sch dn s

iu tit qu trnh vn ng dn s theo hng cn thit.

Cht tr em

Muwcsc cht tr em cng cao, mc sinh cng tng.

Bi tp 1

Theo s liu thng k ca tnh TV cho bit:

Dn s trung bnh nm 1998 ca tnh l 1.037.387 ngi, trong s ph n trong tui sinh (15-49) chim 25%, Trong nm thng k c 24.538 trng hp sinh sng.

Hy xc nh:

a. T sut sinh th.

b. T sut sinh chung

Bi tp 2 Da vo s liu bng sau, hy tnh

T sut sinh c trng theo nhm tui

Hy tnh tng t sut sinh

Nhm tui

Dn s trung bnh

(nghn ngi)

Dn s n (nghn ngi)

Tr em mi sinh (nghn ngi)

0 -14

828

409,9

-

15-19

250

125,0

4,2

20-24

225

112,5

20,9

25-29

210

107,7

22,05

30-34

175

91,7

13,5

35-39

120

63,8

6,5

40-44

85

47,2

2,16

45-49

75

42,9

0,6

50+

332

195,3

-

Tng s

2300

1196

69,91

Bi tp 3: Dn s Vit nam trung bnh nm 2000 l 78 triu

ngi, trong s s ph n tui c kh nmg sinh v t sut sinh c trng ca cc b m bng di y. Hy xc nh:T sut sinh th, T sut sinh chung v tng t sut sinh?

Nhm tui b m

S lng ph n (1000)

ASFRa

()

S tr sinh sng

(1000)

15-19

4. 000

35

20-24

3.500

160

25-29

3.300

115

30-34

3.000

90

35-39

2.900

60

40-44

2.400

40

45-49

1.700

9

Bi tp

Lm cc bi tpj tnh ton trong slide

Tm s liu cc ch s o lng mc sinh ca mt trong cc nm t 2009 n 2011.