bài giảng khoáng sản đại cương tác giả: nguyễn kim hoàng nguồn gốc: trường...

8/13/2019 Bài giảng Khoáng sản đại cương Tác giả: Nguyễn Kim Hoàng Nguồn gốc: Trường Đại học KHTN Tp.HCM, 2010

http://slidepdf.com/reader/full/bai-giang-khoang-san-dai-cuong-tac-gia-nguyen-kim-hoang-nguon 1/295

ÑAÏI HOÏC QUOÁC GIA TP. HOÀ CHÍ MINH

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KHOA HOÏC TÖÏ NHIEÂNKHOA ÑÒA CHAÁT- ----

KHOÁNG SẢN ĐẠI CƯƠ NGKHOÁNG SẢN ĐẠI CƯƠ NG

- Tp. Hoà Chí Minh, 01/2010 -

CBGD: Nguyeãn Kim HoaNguyeãn Kim HoaNguyeãn Kim HoaNguyeãn Kim Hoaø øø øng ng ng ng

MÔN HỌC:MÔN HỌC:

www.daykemquynhon.ucoz.com



GGGG

I II I

Ớ

I II I

T TT T

H HH H

I II I

Ệ

U UU U

Tên môn học: KHOÁNG SẢN ĐẠI CƯƠNG (GENERAL MINERALS) Mã số môn học: ĐC401 Số tín chỉ: LT 2 ; TH 1 Số tiết: LT 30; TH 30 Tổng cộng 60

TÓM TẮT MÔN HỌC:

- Giớ i thiệu: Là môn học nghiên cứ u khái quát các đặc điểm địa chất, thành phần vật chất,nguồn gốc và điều kiện thành tạo của các khoáng sản cũng như quy luật phân bố của chúngtrong không gian và theo thờ i gian.

- Nội dung: gồm 3 phần chính:

a- Nhữ ng vấ n đề cơ bả n về khoáng sả n:

- Đại cươ ng về khoáng sản- Thành phần vỏ Trái đất và quá trình tạo quặng

- Cấu trúc mỏ khoáng, thân khoáng và thành phần quặng.

b- Đặ c đ iể m các loại mỏ khoáng theo các nguồ n gố c: magma thự c sự , pegmatit, carbonatit,

skarn, nhiệt dịch, phong hóa, sa khoáng, trầm tích và biến chất sinh. c- Quy luậ t phân bố các mỏ khoáng:

- Các yếu tố địa chất khống chế tạo khoáng

- Quy luật phân bố các mỏ khoáng




GGGG

I II I

Ớ

I II I

T TT T

H HH H

I II I

Ệ

U UU U

TÊN MÔN HỌC: KHOÁNG SẢN ĐẠI CƯƠNG

(GENERAL MINERALS) Mã số môn học: ĐC401Số tín chỉ: LT 2 ; TH 1 Số tiết: LT 30; TH 30 Tổng cộng 60

HỌC PHẦN HỌC TRƯ ỚC:

Quang tinh - Khoáng vật tạo đá, địa hóa học. HỌC SONG HÀNH:

Địa chất đại cương, Tinh thể - Khoáng vật, Địa chất cấu tạo, Kiến tạo.

MỤC TIÊU:

- Trang bị cho sinh viên nhữ ng kiến thứ c lý luận và kỹ năng cơ bản trong nghiêncứ u các đặc điểm địa chất, thành phần vật chất và điều kiện thành tạo của các mỏkhoáng cũng như quy luật phân bố của chúng trong không gian và thờ i gian.

- Vừ a là kiến thứ c cơ bản của ngườ i địa chất vừ a là là cơ sở định hướ ng nghềnghiệp cho sinh viên địa chất theo hướ ng ngành nghiên cứ u khoáng sản, nguyênliệu khoáng; điều tra, tìm kiếm và thăm dò khoáng sản.




PHƯƠ NG PHÁP DẠY & HỌC:

LÝ THUYẾT- Trên lớp: GV giới thiệu nội dung chính, giảng chi tiết vấn đề quan

trọng, cố vấn cho SV trình bày chuyên đề cụ thể.- Ở nhà: SV xem nội dung trước, tham khảo mở rộng tài liệu &̀soạnchuyên đề cụ thể.

THỰ C HÀNH

- Thực tập, nhận dạng & mô tả khoáng sản trong phòng thí nghiệm. - Tham quan, quan sát khoáng sản trong bảo tàng địa chất.

PHƯƠNG PHÁP THI THỰ C HÀNH - Quan sát, mô tả một số loại khoáng sản (khoảng 5 loại).

Điểm kiểm tra Chiếm 1/3 tổng giá trị điểm học phần.

LÝ THUYẾT- Một trong 2 hình thức:

+ Chọn một loại khoáng sản, viết báo cáo chuyên đề.+ Thi tự luận theo câu hỏi hoặc trắc nghiệm.

Điểm kiểm tra chiếm 2/3 tổng giá trị điểm học phần.

GGGG

I II I

Ớ

I II I

T TT T

H HH H

I II I

Ệ

U UU U




TÀI LIỆU THAM KHẢO

1.Nguyễn Văn Chữ, Địa chất khoáng sản. Nhà xuất bản Giao thông Vận

tải. Hà Nội. 1998.2.Edward, Rechard and Atkinson, Keith, Ore Deposit Geology. Chapmanand Hall. New York. 1986.

3.Guilbert John M., The Geology of Ore Deposits. W.H. Freeman and

Company. New York. 1985.4.Tô Linh, Nguyễn Văn Chữ, Vũ Chí Hiếu, Địa chất khoáng sản – Tập I vàTập II. Nhà xuất bản Đại học và trung học chuyên nghiệp. Hà Nội. 1986.

5.Nguyễn Quang Luật, Giáo trình Địa chất các mỏ khoáng, Trường Đại họcMỏ - Địa chất, Hà Nội. 2005.

6.Michell A. H. G. và Garson M. S. Mineral deposits and tectonicsettings. Nhà xuất bản …….., 1984.

GGGG

I II I

Ớ

I II I

T TT T

H HH H

I II I Ệ

U UU U




ĐẠI CƯƠNG VỀ KHOÁNG SẢNI.1. KHÁI NIỆM CÁC THUẬT NGỮ

CHƯƠ NG I

KHOÁNG SẢN (KS): Các thành tạo khoáng vật tự nhiên (cứ ng, lỏng, khí), phát sinh từ nhữ ng quá trình địa chất nhất định, có thể sử dụng trự c tiếp hay từ đó thu hồi các kim

loại hoặc các khoáng vật để dùng trong nền kinh tế quốc dân.

TÀI NGUYÊN KHOÁNG SẢN (TNKS): Nhữ ng tích tụ tự nhiên của các khoáng chất bêntrong hoặc trên bề mặt VTĐ, có hình thái, số lượ ng và chất lượ ng đáp ứ ng nhữ ng tiêuchuẩn tối thiểu để có thể khai thác, sử dụng một hoặc một số loại khoáng chất từ các

tích tụ này đem lại hiệu quả kinh tế tại thờ i điểm hiện tại hoặc tươ ng lai.TNKS đượ c chia thành: TNKS xác đị nh và TNKS d ự báo.

QUẶNG: Đất đá hay thành tạo khoáng vật có chứ a các hợ p phần có ích vớ i hàmlượ ng bảo đảm thu hồi chúng có lợ i trong hoàn cảnh kinh tế - kỹ thuật hiện tại.

“Khoáng sả n” và “quặ ng” không phải là nhữ ng khái niệ m cứ ng chắ c mà thay đổ i cùngvớ i sự thay đổ i củ a nhu cầu kinh tế quố c dân, vớ i quá trình phát triể n công nghệ khai thácvà chế biế n khoáng chấ t.

THUẬT NGỮ CƠ BẢN





CHƯƠ NG I

QUY MÔ KHOÁNG SẢN

Mỏ KHOÁNG(KHOÁNG SÀNG)

Tập hợp tự nhiên cáckhoáng sản, có số lư ợng tài nguyên, chất

lư ợng và đặc điểmphân bố đáp ứng yêucầu tối thiểu để khaithác, chế biến, sử dụngtrong điều kiện công

nghệ, kinh tế hiện tạihoặc trong tươ ng laigần

BIểU HIệN KHOÁNG HOÁ(ĐIểM KHOÁNG HÓA)

Tập hợp tự nhiên các

khoáng chất có ích tronglòng đất như ng chư a đạtyêu cầu tối thiểu về chấtlư ợng hoặc chư a làm rõđư ợc chất lư ợng của

chúng.

BIểU HIệN KHOÁNG SảN(ĐIểM QUặNG)

Tập hợp tự nhiên cáckhoáng chất có íchtrong lòng đất, đápứng yêu cầu tối thiểu

về chất lư ợng (quyđịnh riêng), nhưngchư a rõ về tài nguyênvà khả năng khai thác,sử dụng, hoặc có tài

nguyên nhỏ chưa cóyêu cầu khai thác trongđiều kiện công nghệ vàkinh tế hiện tại.





CHƯƠ NG I

THÂN KHOÁNG SẢN (THÂN QUẶNG/THÂN KHOÁNG): Tập hợ p tự nhiên liên tục khoángchất có ích đó đượ c xác định chất lượ ng, kích thướ c và hình thái đáp ứ ng các chỉ tiêuhướ ng dẫn của khai thác công nghiệp.

Đớ I KHOÁNG HÓA: Một phần của cấu trúc địa chất, trong đó có các thân khoáng

sản hoặc các biểu hiện liên quan đến khoáng hóa như đớ i biến đổi nhiệt dịch vâyquanh khoáng sản, đớ i tập trung khe nứ t, đớ i dập vỡ ... thuận lợ i cho tạo khoáng.

Tùy theo tính chấ t và công d ụ ng, có thể chia khoáng sả n ra các nhóm khác nhau.

MỘT SỐ THUẬT NGỮ KHÁC





CHƯƠ NG I

TRỮ LƯỢNG KHOÁNG SẢN

(TLKS)

TÀI NGUYÊN DỰ BÁO KHOÁNG SẢN

(TNDBKS)

Tài nguyên xác định được tính

toán theo kết quả các công tácthăm dò địa chất: làm rõ số lượng,chất lượng, điều kiện kỹ thuật mỏ,địa chất công trình – địa chất thủyvăn, sinh thái, điều kiện khai thácvà giá trị kinh tế.

Tài nguyên chưa được xác định được

tính toán trên cơ sở các tiền đề địachất thuận lợi và so sánh tương tựvới những mỏ đã biết, cũng như kếtquả công tác đo vẽ địa chất, địa hóa, địa vật lý. Nhìn chung, TNDB đượcđánh gía theo vùng quặng, nút quặng,

điểm quặng,….

CẤP TÀI NGUYÊN KHOÁNG SẢN THEO MỨC ĐỘ NGHIÊN CỨU ĐIỀU TRA ĐỊA CHẤT





CHƯƠ NG I

PHÂN CẤP TÀI NGUYÊN KHOÁNG SẢN

Mứ c độnghiên

cứ u địa

chấtMứ c độhiệu quảkinh tế

Chắc chắn Tin cậy Dự tính

Dự báo

Suy đoán Phỏng đoán

Có hiệu quảkinh tế

Trữ lượ ng 111

Trữ lượ ng 121

2222

Trữ lượ ng 122

2222

Có tiềm năng hiệu

quả kinh tế

Tài nguyên 211

Tài nguyên 2212222

Tài nguyên 2222222

Chư a rõ hiệu quảkinh tế

Tài nguyên 331

Tài nguyên 332

Tài nguyên 333

Tài nguyên

334a

Tài nguyên

334b

- Nghiên cứ u khả thi. 2 22 2 - Nghiên cứ u tiề n khả thi. - Nghiên cứ u khái quát.





CHƯƠ NG I

CÁC TIÊU CHUẨN VÀ NHÂN TỐ XÁC ĐỊNH GIÁ TRỊ KINH TẾ MỎ KHOÁNG

CHẤT LƯỢNG KHOÁNG SẢN

Thành phần hóa, thành phần khoáng vật, cấu tạo & kiến trúc quặng, tính chất cơ lý, tính khả tuyển & đặc điểm

công nghệ học của KS quyết định chất lượng KS. Về chất lượng, hợp phần có ích phải đạt hàm lượng côngnghiệp tối thiểu; thành phần có hại nhỏ hơn giới hạn cho phép.

ĐIỀU KIỆN KHAI THÁC

-Hình dạng & kích thước thân khoáng - Thế nằm & độ sâu thân khoáng

- Đặc điểm ĐCCT & tính chất cơ lý đất đá - Đặc điểm ĐCTV & khả năng tháo khô hoặc cấp nước

- Độ chứa khí độc trong mỏ & khả năng phòng chống khí độc

TRỮ LƯỢNG KHOÁNG SẢN

- Tùy theo lượng tàng trữ KS, chia ra: mỏ lớn, mỏ vừa và mỏ nhỏ.

- Để đánh giá mỏ, quy định trữ lượng tối thiểu cho từng loại mỏ cụ thể B ng

NHÂN TỐ KINH TẾ - ĐỊA LÝ TỰ NHIÊN, NHÂN VĂN

Địa lý tự nhiên

Điều kiện giao thông

Nguồn nhân lực Khả năng thành lập & xây dựng KCN mỏ

NHÂN TỐ KINH TẾ - ĐỊA LÝ TỰ NHIÊN, NHÂN VĂN

Nhu cầu nguyên liệu khoáng đối với:

Sự phát triển nền kinh tế quốc dân

An ninh quốc phòng Kinh tế đối ngoại




ĐẠI CƯƠNG VỀ KHOÁNG SẢNI.2. PHÂN LOẠI KHOÁNG SẢN

CHƯƠ NG I

I- KHOÁNG SẢN NHIÊN LIỆU

+ Dầu mỏ và khí cháy,

+ Nhiên liệu cứng cháy: than bùn, than đá, than nâu, đá phiến cháy.

II- KHOÁNG SẢN KIM LOẠI

+ Sắt và hợp kim sắt: Fe, Mn, Cr, Mo, W, Ni, Co; + Kim loại cơ bản: Bi, Sb, Cu, Pb, Zn, Sn, As, Hg;

+ Kim loại nhẹ: Al, Ti, Zr; + Kim loại quý: Au, Ag, Pt;+ Kim loại phóng xạ: U, Th; + Đất hiếm: TR, Ta, Nb; V, Be, Li.

III- KHOÁNG SẢN KHÔNG KIM LOẠI

+ Khoáng chất công nghiệp:

* Nguyên liu hoá ch t & phân bón: apatit, barit, fluorit, phosphorit, S tự sinh, pyrit, serpentin, than bùn…

* Nguyên liu g m s , th y tinh và v t liu ch u l a: sét gốm, dolomit, felspat, quarzit, magnesit, kaolin, cát thủy tinh,diatomit, disten – silimanit,…

* Nguyên liu k thu t và các nguyên liu khác cho các ngành công nghi p: graphit, talc, asbet, mica, thạch anh, bentonit,corindon, najdac, granat, glaconit,,vivialit, spat băng đảo, thạch anh quang áp,…

+ Đá quý - nửa quý:

* Đá quý: kim cươ ng, rubi, saphyr,

* Đá bán quý: ngọc bích, chalcedon, topaz, thạch anh tinh thể, thiên thạch, peridot, huyền, gỗ silic hóa,…* Đ á t c, m ngh: pyrophilit, đá hoa, cát kết,…

+ Vật liệu xây dựng:

* V t liu xây d ng t nhiên: đá xây dựng các loại, cát, cuội sỏi,...

* Nguyên liu đ s n xu t v t liu xây d ng: sét gạch ngói, sét xi măng, puzlan, laterit cho xi măng,……

IV- MUỐI KHOÁNG: muối mỏ, thạch cao;V- NƯ ỚC KHOÁNG- NƯ ỚC NÓNG.

Tùy theo tính ch ấ t và công d ụng, có th ể chia khoáng s ản ra các nhóm khác nhau.

Phân loại khoáng sản hiện nay




ĐẠI CƯƠNG VỀ KHOÁNG SẢNI.2. PHÂN LOẠI KHOÁNG SẢN

CHƯƠ NG I

PHÂN LOẠI QUẶNG:

1. Quặng giàu

2. Quặng trung bình

3. Quặng nghèo

Phân loại quặng

PHÂN LỌẠI QUẶNG1.Quặng oxyt: KV quặng dạng oxyt & hydroxyt: mỏ quặng Fe, Mn, Sn, U, Cr, Al

2.Quặng silicat: KS phi kim (mica, felspat, thạch anh, asbet,….)

3.Quặng sulphur: KV quặng dạng sulphur (galena, sphalerit, chalcopyrit, molibdenit, antimonit,

…), arsenur, antimonur, dang hợp chất với Bi, Se, Te.4.Quặng carbonat: một số mỏ: Fe, Mn, Mg, Pb, Zn, Cu, …

5.Quặng sulphat (SO4-): mỏ bari, stronsi

6.Quặng phosphat (PO4-): đặc trư ng cho P và hợp chất của nó.

7.Halogenur (Cl-

, F-

): các mỏ muối (halit, sinvin,), fluorit.8.Kim loại và hợp chất tự sinh: Au, Ag, Cu, Pt, Bi,…

CHẤT LƯ ỢNG QUẶNG: xác định bởi hàmlượng các nguyên tố có ích & hàm lượng chất cóhại được quy định theo yêu cầu công nghiệp

THÀNH PHẦN QUẶNG:- KV: quặng (kim loại) & phi quặng (0 kim loại)

- Tính chát: đồng nhất / không đồng nhất

- Loại: đơn chất / đa chất.- Cấu tạo: chặt xít / xâm nhiễm.

- Nguồn gốc: nội sinh / ngoại sinh

- Nguyên sinh (c ng sinh) / th sinh (thay th )

Tùy thành ph ần khoáng v ật qu ặng chi ế m ư u th ế , chia các ki ể u qu ặng khác nhau.




ĐẠI CƯƠNG VỀ KHOÁNG SẢNI.3. TỔNG QUAN VỀ MÔN

HỌC

CHƯƠ NG I

Ý NGH Ĩ A CỦA KHOÁNG SẢN Loại TN đặc biệt, không thể tái sinh;

Loại TN hữu hạn của lòng đất.

Loại tư liệu sản xuất hết sức quan trọng.

Cơ sở để phát triển công nghiệp, quốc phòng& thươ ng mại.

Mức độ hiểu biết điều kiện tự nhiên &

sự giàu có về KS cũng như việc khai thác

& sử dụng các TN đó là thư ớc đo trình độ

phát triển KT – XH & KHKT của mỗi nư ớc

NHIỆM VỤ & NỘI DUNG MÔN HỌC

-Nhiệm vụ:1.Tìm hiểu vị thế của mỏ khoáng trong cấu trúc địa chất

2.Ng/cứ u địa chất các thân khoáng (hình dạng, cấu trúc,...)

3.Ng/cứ u th/phần vật chất, các giai đoạn/thờ i kỳ tạo khoáng4.Ng/cứ u điều kiện th/tạo, nguồn gốc các mỏ khoáng

5.Ng/cứ u q/luật phân bố, tiền đề & dấu hiệu tìm kiếm KS.

6.Nội dung: a- Nhữ ng vấ n đề cơ bả n về khoáng sả n:

- Đại cươ ng về khoáng sản- Thành phần VTĐ & quá trình tạo quặng

- Cấu trúc mỏ khoáng, thân khoáng & th/phần quặng.

b- Đặ c đ iể m các loại mỏ khoáng theo các nguồ n gố c:

- Magma, - Pegmatit, - Carbonatit,- Skarn, - Nhiệt dịch, - Phong hóa,

- Sa khoáng, - Trầm tích, - Biến chất sinh.

c- Quy luậ t phân bố các mỏ khoáng:






ĐẠI CƯƠNG VỀ KHOÁNG SẢNI.3. TỔNG QUAN VỀ MÔN

HỌC

CHƯƠ NG I

LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN NGÀNH KHOÁNG SẢN

(Đọc tài liệu)

SƠ LƯỢC TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU

& KHAI THÁC KHOÁNG SẢN Ở ViỆT NAM

Các tài li u kh o c : thời kỳ đồ đá (dụng cụ bằng đá),thời kỳ đồ đồng (trống đồng, tên đồng).

các th iđ

i phong ki n : trước đây có đúc tiền,- Thời Lê-Mạc có lúc khai thác đông người (hàng ngàn):

- Thời Lê Cảnh Hưng (1740-1747) khai thác Cu ở TuyênQuang, Au ở Thái Nguyên,…

Thời thực dân Pháp: điều tra, địa chất, khoáng sản; tiến

hành khai thác: than, Fe, Zn, Cr, Au, Ag, apatit,… nhiều nơi.1945 –1954 (thời kháng Pháp): Ít chú ý vì chiến tranh.

1954 – 1975: Miền Bắc đẩy mạnh điều tra địa chất nghiêncứu & khai thác KS. Miền Nam ít quan tâm vì chiến tranhnhưng cũng có nghiên cứu và khai thác một số KS.

1975: Công tác lập bản đồ địa chất & điều tra KS từngbước đẩy mạnh có tính hệ thống từ tỷ lệ 1 /500.000 đến1/50.000; song song tìm kiếm – thăm dò các vùng có triểnvọng. Hiện nay, ngày càng nhiều doanh nghiệp đều tư vàol ĩ nh vực thăm dò – khai thác KS cả kim loại (Al, Au, Sn, W,Cr, Fe, Mn…) lẫn không kim loại (đá vôi, sét, dolomit, đá ốp

lát,…. ) và ngay cả đá quý, nước khoáng.




THÀNH PHẦN VTĐ & QUÁ TRÌNH TẠO QuẶNGCHƯƠ NG II

II.1. CẤU TRÚC & THÀNH PHẦN TRUNG BÌNH CỦA VỎ TRÁI ĐẤT

CẤU TRÚC VỎ TRÁI ĐẤT





THÀNH PHẦN TRUNG BÌNH VỎ TRÁI ĐẤT






THÀNH PHẦN TRUNG BÌNH VỎ TRÁI ĐẤT


ĐẶC ĐiỂM ĐỊA HÓA CÁC NGUYÊN TỐ:

Các nguyên tố (chủ yếu tạo đá): O, Si, Al, Fe, Ca, Na, K, Mg, H, Ti, C, Cl, P, Mn chiếm >99,5% khối lượng VTĐ; Các nguyên tố còn lại (chủ yếu tạo quặng): chỉ chiếm 0,5% khối lượng VTĐ & phân bố không đồng đều.

Nhìn chung, khi số thứ tự các nguyên tố trong bảng tuần hoàn tăng mức độ phổ biến (trị Clark) giảm

Các nguyên tố ở đầu bảng có hàm lượng gấp triệu, tỷ lần các nguyên tố ở cuối bảng

Trong VTĐ, hàm lượng các nguyên tố so với trị Clark nơi cao nơi thấp (phân bố không đều)

Tại các mỏ khoáng, nhiều nguyên tố kim loại có hàm lượng tăng gấp vạn lần so với Clark:

+ Zn (0,0083%), Cu (0,005%), Pb (0,0016%) có Clak nhỏ song dễ tập trung thành mỏ có quy mô đáng kể;

+ Ti (0,45%), V (0,009%) có trị Clark cao hơn nhưng chỉ tạo mỏ nhỏ, mỏ vừa; thậm chí là nguyên tố phân

tán Khả năng phân tán hay tập trung của các nguyên tốkhông hoàn toàn phụ thuộc vào trị Clark





Bảng phân loại tuần hòa các nguyên tố của Mendeleev

II.2. CÁC NGUYÊN TỐ TẠO ĐÁ & TẠO QUẶNG




Group 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

Period1 1

H2

He

2 3Li

4Be

5B

6C

7N

8O

9F

10Ne

3 11Na

12Mg

13Al

14Si

15P

16S

17Cl

18Ar

4 19K

20Ca

21Sc

22Ti

23V

24Cr

25Mn

26Fe

27Co

28Ni

29Cu

30Zn

31Ga

32Ge

33As

34Se

35Br

36Kr

5 37

Rb

38

Sr

39

Y

40

Zr

41

Nb

42

Mo

43

Tc

44

Ru

45

Rh

46

Pd

47

Ag

48

Cd

49

In

50

Sn

51

Sb

52

Te

53

I

54

Xe6 55

Cs56Ba

57La*

72Hf

73Ta

74W

75Re

76Os

77Ir

78Pt

79Au

80Hg

81Tl

82Pb

83Bi

84Po

85At

86Rn

7 87Fr

88Ra

89Ac*

*

104Rf

105

Db

106

Sg

107

Bh

108

Hs

109

Mt

110

Ds

111

Rg

112

Cn

113

Uu

t

114Uuq

115Uup

116Uuh

117Uus

118Uuo

* Lanthanoids 58Ce

59Pr

60Nd

61Pm

62Sm

63Eu

64Gd

65Tb

66Dy

67Ho

68Er

69Tm

70Yb

71Lu

** Actinoids 90Th

91Pa

92U

93Np

94Pu

95Am

96Cm

97Bk

98Cf

99Es

100Fm

101Md

102No

103Lr


This common arrangement of the periodic table separatesthe lanthanoids and actinoids from other elements. Thewide periodic tableincorporates the f-block. The extended periodic table addsthe 8th and 9th periods, incorporating the f-block andadding the theoretical g-block.

Metals Metalloids

Nonmetals (Unknown)

Alkalimetals Alkaline earthmetals Inner transitionelements Transitionelements Othermetals Othernonmetals Halogens NoblegasesLanthanid

esActinide

s

II.2. CÁC NGUYÊN TỐ TẠO ĐÁ & TẠO QUẶNGBảng phân loại tuần hòan các nguyên tố của Mendeleev


d k h




A. N. Zavariski classification in the Periodic Table

11

H

2

2

He

3

Li

4

Be5

B6

C7

N8

O9

F

310

Ne11

Na12

Mg13

Al14

Si15

P16

S17

Cl

418

Ar19

K20

Ca21

Sc22

Ti23

V24

Cr25

Mn26

Fe27

Co28

Ni29

Cu30

Zn31

Ga32

Ge33

As34

Se35

Br

536

Kr37

Rb38

Sr39

Y40

Zr41

Nb42

Mo(43)

Tc44

Ru45

Rh46

Pd47

Ag48

Cd49

In50

Sn51

Sb52

Te53

I

654

Xe55

Cs56

Ba57-71

Lan72

Hf73

Ta74

W75

Re76

Os77

Ir78

Pt79

Au80

Hg81

Tl82

Pb83

Bi84

Po85

At86

Rn87

Fr88

Ra89

Ac90

Th91

Pa92

U -

Lanthanides 57

La

58

Ce

59

Pr

60

Nd

(61)

Pm

62

Sm

63

Eu

64

Gd

65

Tb

66

Dy

67

Ho

68

Er

69

Tm

70

Yb

71

LuActinides 89

Ac90

Th91

Pa92

U(93)

Np(94)

Pu(95)

Am(96)

Cm(97)

Bk(98)

Cf(99)

Es(100)

Fm(101)

Md(102)

No(103)

LrChú thích:

Khí quýNguyên tố

tạo đá

Chất bốccủamagma

Nguyên tố

sắt

Nguyên tố

hiếm

Nguyên tố

phóng xạ

Nguyên tốkim loạiđiển hình

Nguyên tốá kim &

khoánghóa

Nguyên tố

bạch kim

Nguyên tốhalogen

nặng



d k h




Goldschmidt classification in the Periodic Table

1 18

1 1

H 2 13 14 15 16 172

He

23

Li4

Be5

B6

C7

N8

O9

F10

Ne3

11

Na12

Mg 3 4 5 6 7 8 9 10 11 1213

Al14

Si15

P16

S17

Cl18

Ar

419

K20

Ca21

Sc22

Ti23

V24

Cr25

Mn26

Fe27

Co28

Ni29

Cu30

Zn31

Ga32

Ge33

As34

Se35

Br36

Kr

537

Rb

38

Sr

39

Y

40

Zr

41

Nb

42

Mo

(43)

Tc

44

Ru

45

Rh

46

Pd

47

Ag

48

Cd

49

In

50

Sn

51

Sb

52

Te

53

I

54

Xe6

55

Cs56

Ba57-71

Lan72

Hf73

Ta74

W75

Re76

Os77

Ir78

Pt79

Au80

Hg81

Tl82

Pb83

Bi84

Po85

At86

Rn

787

Fr88

Ra89-103

Act(104)

Rf(105)

Db(106)

Sg(107)

Bh(108)

Hs(109)

Mt(110)

Ds(111)

Rg(112)

Cn(113)

Uut(114)

Uuq(115)

Uup(116)

Uuh(117)

Uus(118)

Uuo

Lanthanides57

La58

Ce59

Pr60

Nd(61)

Pm62

Sm63

Eu64

Gd65

Tb66

Dy67

Ho68

Er69

Tm70

Yb71

Lu

Actinides 89

Ac90

Th91

Pa92

U(93)

Np(94)

Pu(95)

Am(96)

Cm(97)

Bk(98)

Cf(99)

Es(100)

Fm(101)

Md(102)

No(103)

Lr

Lithophile(Thân đá) Siderophile(Thân sắt) Chalcophile(Thân đồng) Atmophile(Thân khí) very rare(Rất hiếm)Chú thích:



www daykemquynhon ucoz com




Kh. X. Washington classification in the Periodic TableNHÓM

0 1 2 3 4 5 6 7 8

11

H

22

He3

Li4

Be5

B6

C7

N8

O9

F

310

Ne11

Na12

Mg13

Al14

Si15

P16

S17

Cl

418

Ar19

K20

Ca21

Sc22

Ti23

V24

Cr25

Mn26

Fe27

Co28

Ni

529

Cu30

Zn31

Ga32

Ge33

As34

Se35

Br

636

Kr37

Rb38

Sr39

Y40

Zr41

Nb42

Mo(43)

Tc44

Ru45

Rh46

Pd

747

Ag48

Cd49

In50

Sn51

Sb52

Te53

I

854

Xe55

Cs56

Ba57-71

Lan72

Hf73

Ta74

W75

Re76

Os77

Ir78

Pt

979

Au80

Hg81

Tl82

Pb83

Bi84

Po85

At

1086

Rn87

Fr88

Ra89

Ac104

Ku

Chú thích: Nhóm nguyên tố tạo đá Nhóm nguyên tố tạo quặng Nguyên tố vừa tạo đá, vừatạo quặng90

Th91

Pa92

U -



À Ầ Á Ì

www daykemquynhon ucoz com




SO SÁNH CÁC NGUYÊN TỐ TẠO ĐÁ & TẠO QUẶNG

TÍNH CHẤT NGUYÊN TỐ TẠO ĐÁ NGUYÊN TỐ TẠO QUẶNG

1Mức độ phân bố trongvỏ TĐ

- Rộng rãi, chủ yếu cấu thành các loại đá &mỏ khoáng không kim loại.

- Kém phổ biến, trị số Clark thấp; chủ yếu hợpthành các loại quặng và mỏ khoáng kim loại

2 Vòng điện tử ngoài cùng + Thường có 8 điện tử (8e) ( như khí tr ơ) + Thường có 18 điện tử (18e)

3Tính tập trung trong điều

kiện ngoại sinh

- Dễ tập trung - Dễ phân tán, trừ Fe, Al. Mn

4Tính tập trung trong điềukiện nội sinh

+ Ít khi được tập trung + Tập trung chủ yếu. Vd: trị Clark Zn 0,02%; trongquặng nội sinh: Zn tăng vài chục %

5

Sự thành tạo khoáng vật - KV tạo đá cho oxyt, silicat, carbonat,sulphat.

- Ít hợp thành với các nguyên tố S, Sb, As;- Chỉ một ít ở trạng thái tự nhiên: C

- C ó một số dễ tạo thành oxyt (Fe, Mn, Cr).- Chủ yếu dễ hợp với S, Sb, As;

-Cónhiều ng/tố ở trạng thái tự nhiên (Au, Ag, Pt,Cu, Fe,…)

6

Đặc điểm tinh thể,khoáng vật

- Tạo nên phần lớn các KV tinh hệ cấpthấp.- Mạng kết tinh rất bền vững (KV silicat);

- Khó nóng chảy dưới ngọn lửa ống thổi.

- Thường tạo những KV tinh hệ cấp cao hơn- Mạng tinh thể tương đối yếu;- Các KV không trong suốt, ánh kim, bán kim loại;- Tỷ trọng lớn, độ cứng tương đối nhỏ;- Dễ nóng chảy dưới ngọn lửa ống thổi.


Bảng II.1. SỰ KHÁC BiỆT GiỮA CÁC NGUYÊN TỐ TẠO ĐÁ & TẠO QUẶNG Theo Kh. Washington





TOÅ HÔÏP CAÙC NGUYEÂN TOÁ VAØ KHOÙANG SAÛN ÑAËC TRÖNG

NHOÙM ÑAÙ THAØNH PHAÀN THAÏCH HOÏC TOÅ HÔÏP CAÙC NGUYEÄN TOÁ VAØKHOAÙNG SAÛN ÑAËC TRÖNG

1 Xaâm nhaâp sieâu mafic Dunit, peridotit, piroxenit,serpentinit, kimberlit Cr, Pt, Ir, Os, asbet,

kim cöông

2 Kieàm - sieâu mafic Dunit, peridotit, piroxenit,menteigit, ijolit,

syenit, fenit, carbonatitNb, Ta, TR, Fe,apatit, flogopit

3 Xaâm nhaäp mafic Gabro, gabronorit, norit, diaba

Ti, Fe, Ni, Cu, Pd, (Co, Se)4 Granitoid

(trung tính – acit vöøa)Diorit, diorit thaïch anh,

granodiorit, monzonit,monzonit thaïch anh,plagiogranit

Fe (Co, B); Pb, Zn, Cu, Au, Ag;Mo,W; Au, As; Sn, Sb, Zn

5 Granit (felsic) Granit biotit, alaskit, granitgranofir,pegmatit granit,

Sn, W, Mo, (Bi), Be

6 Trung tính cao kieàm Syenit nephelin, syenit leucitTi, Nb, Ta, TR, Th, Zr, Hf

7 Voû phong hoùa ñaù sieâu mafic Laterit Ni (Co); Fe, Mn; AlHình : Sô ñoà lieân heä giöõa mỏ khoùang vôùi xaâm nhaäp thaønh phaàn khaùc nhau





VOÛ PHONG HOÙA ÑAÙ GOÁC MỎ KHOAÙNG LIEÂN QUAN

1 ñaù sieâu mafic, mafic quaëng silicat Ni, quaëng saét naâu,…

2 ñaù magma felsic&ø ñaù giaøu felspat

kaolin (moâi tröôøng acit, ñieàu kieän khí haäu noùng aåm, ñòa hình hôi doác vaø

phaân caét)

3 ñaù phun traøo mafic seùt montmorilonit

4 bazan Miocen muoän–Pliocen,ñieàu kieän khí haäu nhieät ñôùi aåm

bauxit taøn dö (ñia ïhình phaân caét)

y q y

THÀNH PHẦN VTĐ & QUÁ TRÌNH TẠO Q ẶNG

CHƯƠNG II





A- CÁC NHÂN T BÊN TRONG LÀM DI CHUY N NGUYÊN T 1- NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG SỰ PHÂN TÁN & TẬP TRUNG CỦA CÁC NGUYÊN TỐ1- NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG SỰ PHÂN TÁN & TẬP TRUNG CỦA CÁC NGUYÊN TỐ

II.3. QUÁ TRÌNH DI CHUYỂN, TẬP TRUNG CÁC NGUYÊN TỐ & SỰ TẠO MỎ

1- MỐI LIÊN KẾT GIỮA CÁC NGUYÊN TỐ

1- S NH H Ư NG: Đến cư ờng độ, độ tan, nhiệt độ nóng chảy & sôi của các đơ n chất & hợp chấthóa học ảnh hư ởng khả năng di chuyển của các nguyên tố & các hợp chất do chúng tạo thành.

2- CÁC M I LIÊN K T: a- Liên k t c ng hóa tr (liên k t nguyên t ): KV bền vững cơ học (độ cứng & nhiệt độ nóng chảycao, khó tan trong nư ớc), khó di chuyển. VD: pyrit, nhiều KV sulphur (+l/k kim loại); kim cươ ng; b- Liên k t kim loi: KV có kh năng d n đ i n, d n nhi t t t & có ánh m nh. Ph n l n khó tan trong nư c & khó di chuy n. VD: Cu, Au, Pt t sinh,… c- Liên k t phân t : KV kém b n v ng, đ c ng nh , d nóng ch y, b c hơ i & di chuy n. VD: mui

* Trong thực tế, ít gặp KV có 1 liên kết; nhiều hợp chất tự nhiên có mối liên kết chuyển tiếp:+ Các oxyt & muối oxalit: có liên kết giữa ion & cộng hóa trị.

+ As, Bi, Sb tự sinh: có liên kết giữa cộng hóa trị & kim loại.+ Nikelin: có liên kết giữa ion & kim loại.+ Nhiều KV sulphur: có liên kết cộng hóa trị là chính, xen lẫn liên kết ion & liên kết kim loại.

Khả năng di chuyển của các đơ n chất & hợp chất không giống nhau:+ C (than, kim cương) rất khó di chuyển như ng CO2 dễ bốc hơ i;

+ Ti nóng chảy ở 17200C như ng TiCl4 nóng chảy ~ 5000C ;

y q y

THÀNH PHẦN VTĐ & QUÁ TRÌNH TẠO Q ẶNG

CHƯƠNG II





A- CÁC NHÂN T BÊN TRONG LÀM DI CHUY N NGUYÊN T 1- NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG SỰ PHÂN TÁN & TẬP TRUNG CỦA CÁC NGUYÊN TỐ1- NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG SỰ PHÂN TÁN & TẬP TRUNG CỦA CÁC NGUYÊN TỐ


2- NĂNG LƯ ỢNG ION HÓA

Là Năng lư ợng cần thiết tối thiểu để táchđiện tử vành ngoài cùng khỏi nguyên tửtrung hòa và biến nó thành cation.

3- TÍNH CHẤT HÓA HỌC CỦA CÁC HỢP CHẤT

Tính chất này quyết định khả năng di chuyển củacác nguyên tố tạo thành hợp chất . H p ch t b nv ng v hóa h c thư ng khó di chuy n.

4- TRỌNG LƯ ỢNG NGUYÊN TỬ, TRỌNG LƯ ỢNG RIÊNG CỦ A CÁC HỢP CHẤT

Sự phân dị trọng lực trong quá trình kết tinh magma nóng chảy & quá trình trầm tích các vật

liệu vụn cơ học trong các bồn

sự tập trung các hợp phần có ích

tạo thành mỏ khoáng.

THÀNH PHẦN VTĐ & QUÁ TRÌNH TẠO Q ẶNGCHƯƠNG II





B- CÁC NHÂN T BÊN NGOÀI LÀM DI CHUY N NGUYÊN T 1- NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG SỰ PHÂN TÁN & TẬP TRUNG CỦA CÁC NGUYÊN TỐ1- NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG SỰ PHÂN TÁN & TẬP TRUNG CỦA CÁC NGUYÊN TỐ


2- ÁP SUẤT

THÀNH PHẦN VTĐ & QUÁ TRÌNH TẠO QuẶNGCHƯƠNG II





2- QUÁ TRÌNH TẠO KHOÁNG2- QUÁ TRÌNH TẠO KHOÁNG


Các mỏ khoáng là kết quả biểu hiện của các quá trình khác nhauthư ờng rất phức tạp & lâu dài, xãy ra ở dư ới sâu & trên mặt VTĐCác mỏ khoáng là kết quả biểu hiện của các quá trình khác nhauthư ờng rất phức tạp & lâu dài, xãy ra ở dư ới sâu & trên mặt VTĐ

PHÂN LỌẠI:+ Quá trình tạo khoáng nội sinh: liên quan nội lực trái đất, chủ yếu: T, P, dung dịch thủy nhiệt,….- Quá trình magma sinh mỏ nội sinh (magma sinh): magma, pegmatit, khí thành, nhiệt dịch, …- Quá trình biến chất sinh mỏ biến chất: biến chất & bị biến chất

+ Quá trình tạo khoáng ngoại sinh: liên quan ngoại lực, chủ yếu: nư ớc, không khí, năng lư ợng mặttrời (khí hậu).

- Tạo mỏ: phong hóa, trầm tích (cơ học, hóa học, sinh hóa, trầm tích – phun trào)

PHÂN LỌẠI:+ Quá trình tạo khoáng nội sinh: liên quan nội lực trái đất, chủ yếu: T, P, dung dịch thủy nhiệt,….- Quá trình magma sinh mỏ nội sinh (magma sinh): magma, pegmatit, khí thành, nhiệt dịch, …- Quá trình biến chất sinh mỏ biến chất: biến chất & bị biến chất

+ Quá trình tạo khoáng ngoại sinh: liên quan ngoại lực, chủ yếu: nư ớc, không khí, năng lư ợng mặttrời (khí hậu).

- Tạo mỏ: phong hóa, trầm tích (cơ học, hóa học, sinh hóa, trầm tích – phun trào)

+ Giữa các mỏ nội sinh & ngoại sinh có liên quan+ Bản chất của quá trình tạo khoáng chịu ảnh hư ởng của môi trư ờng tạo khoáng, gồm các yếutố:

- C u trúc – ki n t o- Th ch h c – đ a t ng (Nham th ch, tư ng, đ a t ng)

- Magma ( đ a hóa),- Y u t khác (v phong hóa, đ a m o, ngu n bi n ch t)

+ Giữa các mỏ nội sinh & ngoại sinh có liên quan+ Bản chất của quá trình tạo khoáng chịu ảnh hư ởng của môi trư ờng tạo khoáng, gồm các yếutố:

- C u trúc – ki n t o- Th ch h c – đ a t ng (Nham th ch, tư ng, đ a t ng)

- Magma ( đ a hóa),- Y u t khác (v phong hóa, đ a m o, ngu n bi n ch t)






2- QUÁ TRÌNH TẠO KHOÁNG2- QUÁ TRÌNH TẠO KHOÁNG


MỎ KHOÁNG đều là kết quả thể hiện của nhiều quá trình phức tạp xãy ra trong vỏ Trái đất.

PHÂN LOẠI NGUỒN GỐC QUÁ TRÌNH TẠO KHOÁNG đư ợc phân thành 2 nhóm:

+ Qúa trình nội sinh: quá trình liên quan với các lực sâu bên trong của Trái đất, nhờ đá mà phátsinh ra các khoáng sàng nguồn gốc magma có quan hệ với hoạt động magma và các khoángsàng nguồn gốc biến chất có quan hệ với quá trình biến chất sâu khác nhau.

+ Quá trình ngoại sinh: quá trình xãy ra trên mặt đất do ảnh hư ởng của các lực bên ngoài (chủyếu là nư ớc, không khí và mặt trời) mà thành tạo các mỏ khoáng có nguồn gốc phong hóa &

trầm tích. PHÂN LOẠI THEO THỜI GIAN THÀNH TẠO cùng với đá vây quanh, chia ra 2 loại:

+ Mỏ khoáng đồng sinh: là những khoáng sàng phát sinh cùng lúc với các đá vây quanh như :khoáng sàng trầm tích;

+ Mỏ khoáng hậu sinh (nguồn gốc magma và phong hóa). ĐIỀU KIỆN THẾ NẰM và quy tụ các mỏ khoáng sdo các yếu tố kiến tạo, trầm tích, magma và

địa tầng quyết định.

NGUỒN GỐC MỎ KHOÁNG (và BHKS) đư ợc xếp vào các nhóm: magma, pegmatit, nhiệtdịch, skarn, trầm tích, biến chất , phong hoá và sa khoáng.

+++ V phân l ai theo ngu n g c, hi n nay chư a có công nh n và s d ng chung trên th gi i.





PHƯƠNG THỨC KẾT ĐỌNG

KẾT TINH TỪCÁC CHẤT KHÍ

KẾT TINH TỪMAGMA NÓNG CHẢY

KẾT TINH TỪDUNG DỊCH NƯỚC

PHẢN ỨNGDUNG DịCH RẮN

TÁI KẾT TINH &TÁI TẬP HỢP VẬT CHẤT


II.4. PHƯƠ NG THỨC KẾT ĐỌNG MỎ KHOÁNG

KV SINH THÀNHDO PHẢN ỨNG HÓA

KẾT ĐỌNG KV DO ĐKHÓA LÝ MÔI TRƯỜNG

KẾT ĐỌNG KVTỪ DUNG DỊCH KEO

SỰ HẤP THỤ NT KLCỦA VẬT CHẤT RẮN

KẾT ĐỌNG DOVI KHUẨN & SINH VẬT

Điều kiện cho quá trình chuyển hóa: T, P & đặc điểm môi trường thay đổi

Sự kết đọng mỗi KV thường đánh dấu quá trình chuyển hóa vật chất từ trạng thái đọng sang trạng thái ổn định


THÀNH PHẦN VTĐ & QUÁ TRÌNH TẠO QuẶNGCHƯƠNG IIwww.daykemquynhon.ucoz.com




KẾT TINH TỪCÁC CHẤT KHÍ

KẾT TINH TỪMAGMA NÓNG CHẢY

KẾT TINH TỪDUNG DỊCH NƯỚC

PHẢN ỨNGDUNG DịCH RẮN

TÁI KẾT TINH &TÁI TẬP HỢP VẬT CHẤT

Hoạt động magma

Khi dung thể

magma nguội dần KV lần lượt kếttinh theo nhiệt độkết tinh KV.

VD: granat,

ilmenit,magnetit,

kimcương,

… cùng KV tạo đá

Hoạt động nội sinh

Ở T cao, nhiều KV

hòa tan đều ở trạngthái rắn.

Khi T giảm đếnnhất định táchthành những KV

riêng biệt, cộng sinhnhau

VD: ma – il,

he – il,

Au – Ag ts,

chal - sph

Hoạt động núi lửa

Cùng hoạt động

phun trào dungnham, tại các ốngnúi lửa & lỗ phun

khí, thường cónhiều chất khí bốc

ra

T giảm độtngột: chất khí bị thăng hoa & kết tinh

thành KV rắn.

VD: S tự sinh,

muối borat,…

Hoạt động biến chất

Khi T & P tăng cao

(bị biến chất), các KVở trạng thái vô địnhhình, dạng keo, ẩntinh tái kết tinh

(không qua trạng thái

nóng chảy) VD: đá hoa,

graphit,….

Cùng tái hợp KV tạođá mới đá mới:sét kết, đá phiến đá phiến kết tinh,..

Hoạt động tr/tích

Do sự bay hơicủa nước & nồngđồ khoáng chấttăng dần quábão hòa cácmuối khoáng lần

lượt kết tủa. VD: halit,

thạch cao,

…









Chất khí <--> chất khí: S, he, ma, F, py,.. VD: H2S + SO2 = 3S + 2H2O

Chất khí > Dd lỏng: VD: H2S + CuSO2 = CuS + H2SO4

Chất khí > chất rắn. Khí magmacarbonatKV skarn

Dd lỏng> dd lỏng: Các Dd lỏng có TP, pH, T & nguồn gốc khác nhaukết tủa KV. VD: ZnCO3 (smitsonit) lắng đọng KV khi dd có hòa tan

ZnCO3 gặp dd có hòa tan CaCO3

Dd lỏng> chất rắn: KV cũ bị tan trong dd & tạo KV thay thế.

VD: CuSO4 (dd) + ZnS (rắn) = CuS (rắn) + ZnSO4 (dd)

Phản ứng Oxy hóa khử giữa các chất tan trong dd với nhau / dd – chấtrắn / chất khí

VD: Cu ts sinh thành do oxy hóa / oxyt Cu bị khử.

Cu2S + 3Fe2(SO4)3 + 4 H2O = 2Cu + 6FeSO4 + 4 H2SO4Cu2O + 2 FeSO4 + H2SO4 = 2Cu + Fe2(SO4)3 + H2O


KV SINH THÀNHDO PHẢN ỨNG HÓA

KẾT ĐỌNG KV DO ĐKHÓA LÝ MÔI TRƯỜNG

KẾT ĐỌNG KVTỪ DUNG DỊCH KEO

SỰ HẤP THỤ NT KLCỦA VẬT CHẤT RẮN

KẾT ĐỌNG DOVI KHUẨN & SINH VẬT

Kaolin hấp phụ Cutrong dung dịch crizocool

(CuSiO3).nH2O

Một số vi khuẩn &vi sinh hấp thụ

nguyên tố có ích từtrong dd nước.

Sau khi chết, vinkhuẩn vi sinh lắngđọng & kết thành

khoáng chất.

Một số vi khuẩngiúp một số KV kết

tủa từ chất lỏng

Mỏ S, Fe, Mn, Cu,

- Phophorit

,đ

á vôiSV, diatomit, than,…

Dd keo là hệ phân tán gồm: dung môi & chất

phân tán với kích thước 10-4 – 10-6mmDung môi & chất phân tán có thể ở trạng thái:khí, lỏng & rắn trong dung dịch keo; các phântử nhỏ gần như dính với nhau.

Hoạt động Sinh vật cũng tạo một số chất keo.

+ Tham kh o thêm sách





Khi điều kiện hóa lý môi trường thayđổi & do đá vây quanh là chất xúc tác

Khi P / T của dd tạo khoáng thay đổi,tính chất hóa của môi trường thay đổi một số KV sẽ kết đọng trên thànhkhe nứt – lỗ hổng (kiểu lấp đầy).

Một số loại đá đóng vai trò xúc tác đối

với dd tạo khoáng quá trình kết đọngtiến hành nhanh chóng (không tham giaph n ng hóa ).

Đá vôi là chất xúc tác đ /v dd chứa Nitạo mỏ Ni biểu sinh

THÀNH PHẦN VTĐ & QUÁ TRÌNH TẠO QUẶNGCHƯƠNG IIwww.daykemquynhon.ucoz.com



THÀNH PHẦN VTĐ & QUÁ TRÌNH TẠO QUẶNGCHƯƠ NG II

II.5. QUÁ TRÌNH TẠO KHOÁNG VÀ NGUỒN CUNG CẤP VẬT CHẤT

1- QUÁ TRÌNH TẠO KHOÁNG

Sự kết đọngkhoáng chất tạo thành mỏkhoáng là kết quảcủa quá trình địachất – địa hóaphức tạp, xãy ra

trong những đớisâu khác nhauhoặc trên mặt đất.

Đó l à kết quả củaquá trình dichuyển & phân dịvật chất hợpphần có ích(khoáng chất) tậptrung cao so vớiđá vây quanh.

NGUỒN GỐC VẬT CHẤT

MAGMA NGO I SINH BI N CH T

Quá trình tạokhoáng thâm sinh Chủ yếu dựa vàonăng lượng nội lựcTĐ & liên quan chặc

chẽ với quá trình địahóa trong TĐ. Nguồn vật chất: 1/ B t ngu n t đ i sâu VT Đ / manti

trên do magma nóngch y đ ư a lên; 2/ Tái đ ng viên v tch t trong đ á vâyquanh khi magma haydung d ch h u

magma ho t đng

Liên quan quá trìnhđịa hóa xãy ra trênmặt đất / đới nông Chủ yếu dựa vàonăng lượng ngoại

lực (mặt trời) Hợp phần có íchmang từ nơi khác,bởi: dòng nước, gió(trầm tích), tái lắngđọng tại chỗ (phong

hóa) hay kết hợp cả 2quá trình nội (khí –nhiệt dịch phun trào)& ngoại lực (trầmtích) trầm tích -phun trào.

Sinh thành do sựbiến đổi các loại đá /mỏ khoáng ngoại sinh

/ magma có trước:+ B vùi sâu, dung

th magma xuyên qua.+ B vùi sâu, bi n

ch t P, T cao

TẠO KHOÁNG NỘI SINH

CCẤẤU TRU TRÚÚC MC MỎỎ KHOKHOÁÁNG THÂN KHONG THÂN KHOÁÁNG & THNG & THÀÀNH PHNH PHẦẦN KHON KHOÁÁNGNGCHÖÔNG III




CCẤẤU TRU TRÚÚC MC MỎỎ KHOKHOÁÁNG, THÂN KHONG, THÂN KHOÁÁNG & THNG & THÀÀNH PHNH PHẦẦN KHON KHOÁÁNGNGCHÖÔNG III

Khái niệm: Tập hợp tự nhiên liên tục khoáng chất có ích đó được xác định chất lượng, kích thước và hìnhthái (hình dáng, c u trúc bên trong, th n m, v trí ) đáp ứng các chỉ tiêu hướng dẫn của khai thác công nghiệp.

III.1. THÂN KHOIII.1. THÂN KHOÁÁNG: HÌNH THNG: HÌNH THÁÁI, THI, THẾẾ NNẰẰM VM VÀÀ CCẤẤU TRU TRÚÚC BÊN TRONGC BÊN TRONG

1- HÌNH THÁI THÂN KHOÁNG Có hình dạng rất đa dạng: từ đơn giản đến cực kỳ phức tạp;

Thường phức tạp, kỳ dị, hiếm khi có mẫu hình học để so sánh; Ban đầu có thể đơn giản, chuyển dần sang phức tạp bởi hoạt động kiến tạo, biến chất. Theo sự phát triển trong không gian, có 3 loại chính:

HÌNH THÁI

ĐNG TH Ư C D NG T M D NG NG







Phát triển theo 3 chiều

Gồm: Bướu khoáng, túi khoáng, ổ khoáng, thân khoáng, bướu mạng mạch

HÌNH THÁI


HÌNH THÁI


B ư u stocvec

(b ư u m ng m ch + xâm nhi m) B ư u khoáng

1- Đá phi n; 2- Đá vôi ;

3- Đ i n t n ; 4- Thân khoáng







Phát triển chủ yếu theo 2 chiều

Gồm: vỉa khoáng, dạng vỉa khoáng, thấu kính & dạng thấu kính, mạch khoáng

HÌNH THÁI


HÌNH THÁI


CCẤẤU TRU TRÚÚC MC MỎỎ KHOKHOÁÁNG THÂN KHONG, THÂN KHOÁÁNG & THNG & THÀÀNH PHNH PHẦẦN KHON KHOÁÁNGNGCHÖÔNG III







Gồm: vỉa khoáng, dạng vỉa khoáng, thấu kính & dạng thấu kính, mạch khoáng

HÌNH THÁI


HÌNH THÁI


CẤU TRÚC SA KHOÁNG VEN BIỂN DẠNG VĨA (F.SABACOV & PAVLIDIS)1- Cát mịn; 2- Cát thô và sạn;3- Cuội; 4- Vỏ sò;5- Tích tụ khoáng vật nặng; 6- Kích thướ c trung bình của vật liệu (mm)





CCẤẤU TRU TRÚÚC MC MỎỎ KHOKHOÁÁNG, THÂN KHONG, THÂN KHOÁÁNG & THNG & THÀÀNH PHNH PHẦẦN KHON KHOÁÁNGNG



Gồm: vỉa khoáng, mạch khoáng

HÌNH THÁI


HÌNH THÁI






C U ÚC O G, O, G & O G




HÌNH THÁI


HÌNH THÁI






,,




HÌNH THÁI


HÌNH THÁI







Phát triển chủ yếu theo 2 chiều (trục) tromh không gian

Hình dạng: + Trục kéo dài của ống, có thể thẳng, uốn lượn, gẫy khúc,+ Tiết diện ống: tròn, bầu dục,, thấu kính dẹp hoặc méo mó,…

HÌNH THÁI


HÌNH THÁI


Vị trí:

+ Ổng phun nổ núi lửa (kimberlit) + Nơi giao cắt của các đứt gãy+ Giao tuyến của các yếu tố dạng

tấm dẹt (đike, mạch đá, đứt gãy,…)






2- THẾ NẰM THÂN KHOÁNG Thành phần: các yếu tố: hướng dốc, góc dốc & đường phương

Ý ngh ĩ a: to lớn trong thăm dò & khai thác mỏ khoáng






2- CẤU TRÚC BÊN TRONG THÂN KHOÁNG Yếu tố liên quan cấu trúc: thành phần & hàm lượng tổ phần có ích, cấu trúc / kiến tạoquặng

Phân loại: - Đồng nhất : thấu kính quặng cromit, pegmatit, quặng Fe trứng cá, đá hoa,…

- Không đồng nhất: Phần lớn các mỏ nội sinh: phân lớp, phân đới, dạng mạch Ý ngh ĩ a: - Phản ảnh tính đơn giản / phức tạp trong quá trình tạo khoáng (một / nhiều giaiđoạn tạo khoáng

- Phản ánh sự ổn định / biến đổi điều kiện & môi trường khoáng hóa trong

không gian theo thời gian tạo khoáng.

Khác với cấu tạo quặng: Thể hiện đặc điểm hình thái của các đới khoánghóa (các bộ phận riêng biệt của thân khoáng khác nhau về: thành phần KV,

kiến trúc, cấu tạo quặng





III.2. CIII.2. CÁÁC HOC HOẠẠT ĐT ĐỘỘNG KING KIẾẾN TN TẠẠO TRONG MO TRONG MỎỎ KHOKHOÁÁNGNG

UỐN NẾP, ĐỨT GÃY, KHE NỨT

TR Ư C T O KHOÁNG

Thu n l i c h o t p trung qu ng

Đ NG T O KHOÁNG

T p trung khoáng/qu ng

SAU T O KHOÁNG

Phá h y khoáng/qu ng

Kết quả: gây nên các biến dạng VTĐ

Các kiểu biến dạng:ĐỚI THẤM THẤU





III.3. THIII.3. THÀÀNH PHNH PHẦẦN KHON KHOÁÁNG VNG VẬẬT CT CỦỦA THÂN KHOA THÂN KHOÁÁNGNG

2- NGUỒN GỐC KHOÁNG VẬT QuẶNG Gồm 2 loại:a/ Nguồn gốc nội sinh: trực tiếp trong quá trình nội sinh, ban đầu

b/ Nguồn gốc ngoại sinh: hình thành trong quá trình địa chất xãy ra trên hoặc gần mặt đất - KV nội sinh thường là nguyên sinh;

- KV ngoại sinh, có thể nguyên sinh (trầm tích) hay là thứ sinh) phong hóa / oxy hóa)

- Nhiều KV ngoại sinh thứ sinh phát triển ở phần trên thân khoáng nguyên sinh lộ trên mặt đất

Trong quặng, một kim loại có thể xuát hiện dưới dạng các KV khác nhau cộng sinh với nhau.

1- THÀNH PHẦN KHOÁNG VẬTBất cứ thân khoáng nào: Cũng đều có sự tập trung của các nhóm KV nhất định Thành phần KV gồm: KV tạo quặng và KV tạo đá (phi quặng hay mạch)

Tỷ lệ giữa các KV tạo quẵng & phi quặng khác nhau tùy loại mỏ- M ch Q-Au: Au vài g/T Q ; - Qu ng Fe giàu: h u h t là magnetit, hematit,...

Hàm lượng các kim loại trong các KV tạo quặng cũng rát khác nhau KV phi quặng nhiệt dịch chủ yếu là thạch anh, carbonat,…

Khoáng vật Đi cùng trong mẫu trọng sa Quặng gốc

Bảng : TỔ HỢP KHOÁNG VẬT ĐIỂN HÌNH TRONG SA KHOÁNGwww.daykemquynhon.ucoz.com



Khoáng vật Đi cùng trong mẫu trọng sa Quặng gốc

Kim cươ ngMagnetit, ilmenit, perovskit, pirop, cromdiopcid Kimbeclit

Cromspinel, platin, iridi, ít hơ n là ilmenit, magnetit, olivin Peridotit, dunit

BerilSpedumen, columbit, turmalin, topaz, phenakit, fluorit Pecmatit, granit

Topaz, turmalin ,fluorit Greisen

WolframitCasiterit, calcopyrit, arsenopyrit, sheelit, fluorit Mạch thạch anh nhiệt độ cao

Topaz, turmalin, beril, casiterit, fluorin, columbit Greisen

VàngPyrit, limonit, magnetit, ilmenit, turmalin, zircon, rutil, sheelit,

monasit, arsenopyritMạch thạch anh, thạch anh–sulphur,

thạch anh–baril-fluorit

Casiterit

Turmalin, topaz, vonframit, columbit, spodo, beril Mạch pegmatit

Topaz, fluorit, wonframit, molipdenit, arsenopyrit, sheelit,

columbit, beril, monasit, turmalin, pyrit, calcopyrit

Kiểu khóang sàng thạch anh –

casiteritPyrotin, pyrit, asenoperit, calcopyrit, stamin, galenit, sphalerit Kiểu khóang sàng sulphur - casiterit

Cinaba Calcedon, calcit, baril, fluorin, arsenopyrit, sphalerit, galenit Các khoáng sàng viễn nhiệt

Columbit, tantalit

Zircon, uraninit, samarskit, erthil, monasit Pegmatit kim loại hiếm

Spodumen, apatit, beril, turmalin, casiterit, lamarskit, topaz,turmalin Pegmatit Na-Li

MonasitZircon, rutil, ilmenit, turmalin, casiterit, corindon, spinel,

cromspinelVỏ phong hoá cổ

Sheelit

Zircon, apatit, ilmenit, orthit, tantalo-niobat, torit granat Pegmatit granit

Granat, diopsit, volastonit, molibdenit, calcopyrit, pyrotin, pyrit,

arsenopyrit, sphalerit Skarn





III.3. THIII.3. THÀÀNH PHNH PHẦẦN KHON KHOÁÁNG VNG VẬẬT CT CỦỦA THÂN KHOA THÂN KHOÁÁNGNG

4- NGHIÊN CỨU THÀNH PHẦN VẬT CHẤT QUẶNG / MỎ KHOÁNG Nghiên cứu đặc điểm, tính chất , quy mô, cấu trúc, thế nằm mỏ khoáng, thân khoáng.

Ph ươ ng pháp: phân tích ảnh viễn thám, đo vẽ địa chất, địa hóa, trọng sa, địa vật lý, khai đào, khoan Phân tích thành phần hóa, thành phần khoáng vật

Các ph ươ ng pháp khác nhau tùy lo i m khoáng

3- TỔ HỢP CỘNG SINH KHOÁNG VẬTĐể nghiên cứu quá trình tạo quặng, phân tích cộng sinh KV (D. X. Corjinski) Breihaupt, 1848 : chỉ một nhóm KV sinh kèm với nhau trong một quá trình địachất nhất định.

N. V. Petrovskaia : Là một tập hợp có tính quy luật của các KV được xem như mộtloạt KV cân bằng trong điều kiện nhiệt động cần & đủ được tạo ra trong mộtkhoảng thời gian nhất định, ứng với một bậc cân bằng KV. THKV: - ngh ĩ a rộng hơn THCSKV, chưa thống nhất.

- Khái niệm chung: Gồm những KV thuộc một hoặc vài ba THCSKV thànhtạo trong những điều kiện hóa lý tương tự và phản ảnh một thời đoạn biến đổithành phần dung dịch khoáng (R. M. Konstantinov, 1965).





III.4. CIII.4. CẤẤU TU TẠẠO & KIO & KIẾẾN TRN TRÚÚC QUC QUẶẶNGNG

Là những đặc điểm về hình thái, kíchthư ớc và tính chất sắp xếp của các hạt

khoáng vật. Đơn vị nghiên cứu kiến trúcchính là hạt khoáng vật: hình thái, kíchthư ớc, cấu trúc bên trong, sự phân bố củachúng trong không gian,… Đó l à n hững dấuhiệu để xác định kiểu kiến trúc.

KI N TRÚC QU NG C U T O QU NG

KHÁI NiỆM

Là những đặc điểm về hình thái, kích

thước và tính chất sắp xếp của cácnhóm (tập hợp) khoáng vật. Nhómkhoáng vật phải là các khoáng vật cùngloại, trong cùng một tổ hợp cộng sinh.

Ý NGH Ĩ A CỦA NGHIÊN CỨU

Khả năng thành lập thứ tự sinh thành khoáng vật, điều kiện hìnhthành các THCSKV.

Gián tiếp biết các điều kiện T, P, thời gian thành tạo và những yếu

tố làm biến đổi nó. Giúp xác định nguồn gốc sinh thành mỏ,. quy luật lịch sử phát

triển địa chất khu mỏ.

Còn là những cấu tạo trực tiếp, giúp tìm kiếm, phát hiện ra mỏ

Giúp tuyển khoáng có lợi kinh tế





III.4. CIII.4. CẤẤU TU TẠẠO & KIO & KIẾẾN TRN TRÚÚC QUC QUẶẶNGNG

NGUYÊN SINH:

Ban đầu, được hình thành trong quá trình tạo quặngở điều kiện nội sinh /ngoại sinh.

Phương thức thành tạo, chủ yếu trong các quá trình:

+ Phân dị magma (mỏ magma)

+ Gắn kết tạo đá trong biển, hồ, sông,.. (mỏ trầm tích)

+ Lấp đầy khe nứt, lổ hổng đá & quặng (mỏ phong hóa,

nhiệt dịch, thấm đọng,…) + Trao đổi, thay thế đá & quặng (mỏ pegmatit, skarn,nhiệt dịch, phong hóa, biến chất,…)

THEO NGU N G C SINH THÀNH THEO HÌNH THÁI PHÂN LOẠI

- CÁU TẠO QUẶNG:

-Nhóm c u t o đ ng nh t :

-- Đồng nhất - Khối,- - Xâm tán đều, - Dạng bột

-Nhóm c u t o không đ ng nh t :

-- Đốm, - Dạng kéo dài,

-- Tinh đám, - Dạng keo, - Gắn kết,

-- Hữu cơ, - Gặm mòn,- - Dạng lỗ hổng

KiẾN TRÚC QUẶNG-- Dạng hạt (t hình, n a t hình, tha hình ),

- - Gậm mòn, - Dạng hạt biếntinh, - Dạng keo, - Dạng

biến tinh, - Dạng vỡ vụn (vụn)

-THỨ SINH

Mới, hình thành do biến dạng từ các cấu tạo & kiền

trúc nguyên sinh sau khi tạo quặng trong quá trình cànát, vò nhàu rửa lũa, tái kết tinh,…

Phương thức thành tạo, chủ yếu trong các quá trình:

+ Tái tạo quặng (mỏ phong hóa, trầm tích, nhiệt dịch)

+ Động lực biến chất quặng (mỏ biến chất);

+ Phong hóa (mỏ phong hóa tàn dư)


ÁÁ Ế Ỏ ÁÁ




III.2. CIII.2. CÁÁC HOC HOẠẠT ĐT ĐỘỘNG KING KIẾẾN TN TẠẠO TRONG MO TRONG MỎỎ KHOKHOÁÁNGNG


ỜỜ ỲỲ ÁÁ




III.5. THIII.5. THỜỜI KI KỲỲ && GIAI ĐGIAI ĐỌẠỌẠN TN TẠẠO KHOO KHOÁÁNGNG

NGUYÊN TẮC PHÂN CHIA CÁC GIAI ĐOẠN TẠO KHOÁNG

Tổ hợp khoáng vật sớm bị các mạch hay mạch nhỏ tổhợp khoáng vật muộn hơ n xuyên cắt;

Tổ hợp khoáng vật sớm bị vỡ vụn, đư ợc tổ hợp khoángvật mới làm xi măng gắn kết.

TH I K Ỳ T O KHOÁNG KHÁI NiỆM:

- L à một khoảng thời gian tích tụ khoángvật khá dài thuộc một kiểu nguồn gốc nhấtđịnh & được đặc trưng bởi những điều

kiện địa chất, hóa lý nhất định.- Trong TKTK :có một phức hệ THKV

- VÍ DỤ: thuộc các quá trình tạo khoáng nộisinh có các thời kỳ tạo khoáng magma(thật sự), pegmatit, nhiệt dịch,…

GIAIĐ

N T O KHOÁNG KHÁI NiỆM:

- Là khoảng thời gian tích tụ KV không dàinằm trong phạm vi thời kỳ tạo khoáng, tạothành một THKV có thành phần nhất định,

trong những điều kiện địa chất và hóa lýtương đối bình ổn.

- Trong một GĐTK: có thể có một haynhiều THCSKV

- Mỗi giai đoạn khoáng hóa đánh dấu một

bước biến đổi thành phần dung dịch tạokhoáng và một số điều kiện hóa lý khác.

VÍ DỤ: giaidoan-TK.doc


ỜỜ ỲỲ G A ỌẠỌẠ ẠẠO OÁÁ G




III.5. THIII.5. THỜỜI KI KỲỲ && GIAI ĐGIAI ĐỌẠỌẠN TN TẠẠO KHOO KHOÁÁNGNG

GIAIĐ

N T O KHOÁNG




CHAÂN THAØNH CAÛM ÔN !

ÑAÏI HOÏC QUOÁC GIA TP. HOÀ CHÍ MINH




Ï ÏTRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KHOA HOÏC TÖÏ NHIEÂN

KHOA ÑÒA CHAÁT- ----





GGGGÁ Ả




GGGG

I II I Ớ

I II I

T TT T

H HH H

I II I

Ệ

U UU U

Tên môn học: KHOÁNG SẢN ĐẠI CƯƠNG (GENERAL MINERALS)

Mã số môn học: ĐC401 Số tín chỉ: LT 2 ; TH 1 Số tiết: LT 30; TH 30 Tổng cộng 60

TÓM TẮT MÔN HỌC:- Giớ i thiệu: Là môn học nghiên cứ u khái quát các đặc điểm địa chất, thành phần vật chất,

nguồn gốc và điều kiện thành tạo của các khoáng sản cũng như quy luật phân bố của chúngtrong không gian và theo thờ i gian.



- Đại cươ ng về khoáng sản- Thành phần vỏ Trái đất và quá trình tạo quặng


b- Đặ c đ iể m các loại mỏ khoáng theo các nguồ n gố c: magma thự c sự , pegmatit, carbonatit,skarn, nhiệt dịch, phong hóa, sa khoáng, trầm tích và biến chất sinh.

c- Quy luậ t phân bố các mỏ khoáng:- Các yếu tố địa chất khống chế tạo khoáng


GGGG




: NỘI DUNG

PHẦN I: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ KHOÁNG SẢNChươ ng 1: Đại cương về khoáng sản ( 2 tiết)

Chươ ng 2: Thành phần vỏ Trái đất và quá trình tạo quặng (2 tiết)Chươ ng 3: Cấu trúc mỏ khoáng, thân khoáng và thành phần khoáng (2 tiết)

PHẦN II: ĐẶC ĐIỂM MỎ KHOÁNGChươ ng 4: Mỏ khoáng magma thực sự (2 tiết)Chươ ng 5: Mỏ khoáng pegmatit (2 tiết)

Chươ ng 6: Mỏ khoáng carbonatit (2 tiết)Chươ ng 7: Mỏ khoáng skarn (2 tiết)Chươ ng 8: Mỏ khoáng nhiệt dịch (3 tiết)Chươ ng 9: Mỏ khoáng phong hoá (2 tiết)Chươ ng 10: Mỏ khoáng sa khoáng (2 tiết)Chươ ng 11: Mỏ khoáng trầm tích (2 tiết)Chươ ng 12: Mỏ khoáng biến chất sinh (2 tiết)

PHẦN III: QUY LUẬT PHÂN BỐ CÁC CÁC MỎ KHOÁNGChươ ng 13: Các yếu tố địa chất khống chế tạo khoáng (2 tiết)Chươ ng 14: Quy luật phân bố các mỏ khoáng sàng (3 tiết)

I II I Ớ

I II I

T TT T

H HH H

I II I

Ệ

U UU U

GGGG




: NỘI DUNG

PHẦN I: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ KHOÁNG SẢNChươ ng 1: Đại cương về khoáng sản ( 2 tiết)

Chươ ng 2: Thành phần vỏ Trái đất và quá trình tạo quặng (2 tiết)Chươ ng 3: Cấu trúc mỏ khoáng, thân khoáng và thành phần khoáng (2 tiết)

PHẦN II: ĐẶC ĐIỂM MỎ KHOÁNGChươ ng 4: Mỏ khoáng magma thực sự (2 tiết)Chươ ng 5: Mỏ khoáng pegmatit (2 tiết)

Chươ ng 6: Mỏ khoáng carbonatit (2 tiết)Chươ ng 7: Mỏ khoáng skarn (2 tiết)Chươ ng 8: Mỏ khoáng nhiệt dịch (3 tiết)Chươ ng 9: Mỏ khoáng phong hoá (2 tiết)Chươ ng 10: Mỏ khoáng sa khoáng (2 tiết)Chươ ng 11: Mỏ khoáng trầm tích (2 tiết)Chươ ng 12: Mỏ khoáng biến chất sinh (2 tiết)


I II I Ớ

I II I

T TT T

H HH H

I II I

Ệ

U UU U

KHOKHOÁÁNGNG

(V.I. Xmirnov, 1982)

SKARN

NHI T D CH-




PHÂN

LOẠINGUỒN

GỐC

MAG-

MA

TRẦM

TÍCH

BIẾN

CHẤT

MAGMATH C

S

CAR

BO NA

TIT

PEG- MA-

TIT

ALBITIT GREI-

SEN

SKARN NHI T D CH

CON- CHE-

DAN

PHONG HÓA

SAKHOÁNG

B BI N

CH T

BI N CH T

TR M TÍCH

MAGMAMU N

MAGMAS M

DUNG LY

MAGMATHỰC SỰ

H N H P THAY TH

TRAO Đ I

MAGMA

CARBO-NATIT

THAY TH

TRAO Đ I TÁI

K T TINH

ĐƠ N GI N

PEG-MATIT

ALBITIT GREIGEN

ALBIT –GREISEN

SKARN SILICAT

SKARN MAGNE

SKARN

VÔI

SKARN

VI N NHI T PHUN TRÀO

XÂM NH P

NHIỆT DỊCH

NHI T D CH- TR M TÍCH

H N H P

TRAO Đ I THAY TH

CONCHEDAN

KHOKHOÁÁNGNG


À Í




PHÂN

LOẠINGUỒN

GỐC

MAG-

MA

TRẦM

TÍCH

BIẾN

CHẤT

MAGMATH C

S

CAR

BO NA

TIT

PEG- MA-

TIT

ALBITIT GREI-

SEN

SKARN NHI T D CH

CON- CHE-

DAN

PHONG HÓA

SAKHOÁNG

B BI N

CH T

BI N CH T

TR M TÍCH

TÀN D Ư

TH M Đ NG

PHONG HÓAB ĂNG THÀNH

VEN B

B I TÍCH

LŨ TÍCH

S Ư N TÍCH

TÀN TÍCH

SA KHOÁNGPHUN TRÀO

SINH HÓA

HÓA H C

C Ơ H C

TRẦM TÍCH



KHOKHOÁÁNGNG


Â




PHÂN

LOẠINGUỒN

GỐC

MAG-

MA

TRẦM

TÍCH

BIẾN

CHẤT

MAGMA

TH C

S

CAR

BO NA

TIT

PEG-

MA-

TIT

ALBITIT

GREI-

SEN

SKARN NHI T D CH

CON-

CHE-

DAN

PHONG HÓA

SAKHOÁNG

B

BI N

CH T

BI N CH T

TR M TÍCH

KiÓu nguån gèc máD¹ng nguyªn liÖu KKL Magma Car

bonatit

Skarn Peg

matit

NhiÖt

DÞch

Phong

Ho¸

TrÇm

tÝch

BiÕn

ChÊt




bonatit matit DÞch Ho¸ tÝch ChÊt

S • • • • • • •

P • • • • • • •

B • • • •

Muèi kho¸ng • • •

Graphit • • • • •

Mica • • • • • •

Asbest • • • •

Talc& Pirophilit • • • •

Fluorit • • • • • •

Barit& Viterit • • • •

Corindon& Najodac • • • • • •

TA quang hoc& AD • • • • •

Felspar&.. • • • • • •

SÐt & Kaolin • • •

Volastonit • •

Magnesit& Bruxit • • • • •

Th¹chcao&Anhydrit • • •

§¸ Carbonat • • • • •

• •

MỎ MAGMA THỰC SỰIV.1. KHÁI QUÁT

CHƯƠ NG IVwww.daykemquynhon.ucoz.com



PHÂN LOẠIM MAGMA DUNG LY M MAGMA S M M MAGMA MU N

Thành phần dung thểmagma: sulphur – silicat. Nguội dần: 2 dung thể

độc lập: silicat & sulphur.T giảm: silicat kết tinhtrước, sulphur kết tinh sau

Thành tạo liên quan quátrình kết tinh sớm. Magma XN siêu mafic, ítliên quan mafic

Thành tạo liên quan quátrình kết tinh gần kết thúc. Magma XN siêu mafic,mafic & kiềm Có thể có tham gia chấtbốc & khoáng hóa

KHÁI NIỆM ĐẶC TRƯNGThành tạo trong

quá trình phân dị &kết tinh magma ở:

• - T 1500 – 8000

• - P hàng trăm atm• - D 3 – 5k

Liên quan mật thiếtXN mafic, siêu mafic& đá kiềm;

KV tạo quặng & tạođá có trong thân quặng& đá vây quanh

KHOÁNG SẢN

Pt, Cr, Fe Ti, Cu, Ni(titanomagnetit, apatit-magnetit, Cu-Ni, cromit,

họ Pt, đất hiếm,… kim cương, graphit,

apatit, talc,…




MỎ MAGMA THỰC SỰIV.2. ĐẶC ĐiỂM

CHƯƠ NG IV

ĐẶC ĐiỂM




Phân bố:Ph n Lan,LB Nga,Th y Đi n,

M , Canada( Sotberi ),T.Qu c,Vi t Nam( T Khoa) .

ẶC i M

M MAGMA DUNG LY M MAGMA S M M MAGMA MU N

Thành phần dung thểmagma: sulphur – silicat. Nguội dần: tách ra 2 dungthể độc lập: silicat & sulphur. T giảm: silicat kết tinhtrước sulphur kết tinh sau

Thành phần đá siêu mafic, mafic: peridotit, gabro, norit, gabronorit

Phổ biến, không nhiều hơn mỏ magma sớm & muộn. Đá magma bị phân dị hoàn toàn dưới & giữa: mafic hơn. Đá magma phân bố dọc đứt gãy lớn ven rìa & giữa vùng nền Vị trí: miền nền hoạt hóa.

Thân quặng phân bố rìa khối XN. Theo hình dạng thế nằm, chia 4 loại:+ Thân treo & xâm tán; + V ĩ a & th u kính đ áy, c u t o kh i;

+ Th u kính & d ng b t k ỳ , g n đ i ti p xúc c u t o d ăm k t+ M ch xâm tán – kh i tr ng

Thành phần KV: Chỉ các sulphur Cu-Ni, đi kèm Co, Au, & Pt magnetit, pyrotin, penlandit, chalcopyrit.

Cấu tạo quặng: Khối, dải, dăm kết, xâm tán, mạch – xâm tán Kiến trúc quặng: hạt tha hình, dạng porphyr, dạng ngọn lửa kiểu phân hủy dd cứng Biến đổi đá vây quanh: serpentin hóa, amphibol hóa, carbonat hóa, clorit, hóa.

Quy mô mỏ: lớn rất lớn ; Ni 0,4 – 3%; Cu 0,5 – 2%; Pt 20g/T




Hình 4.1: Sơ đồ nguyên lý phân bố các thân khoáng mỏ sulphur Ni–Cu

1- Đá lót đáy; 3- Đá phủ; 3- Đá vây quanh

a-Qu ng xâm nhi m treo; b- V a đ áy;

c-Qu ng d ăm k t c n ti p xúc; d- M ch khoáng


CHƯƠ NG IV

M MAGMA DUNG LY




Mạch dạng thấu kính:+ Cách khối siêu mafit 20– 100m, dốc 70-900, L 640m,D 450m, T 0,2-5m (A 1,25)

+ Quặng dạng khối đặc xít,+ KV: chủ yếu: pyrotin, penlandit & chalcopyrit.+ H/lg (%): Ni 0,49–4,75; Cu 0,75-1,63; Co 0,02-0,2. Lượng nhỏ: Se, Au, Ag, Bi, Pt, Pd

ViỆT NAM

Hình 4.2. Sơ đồ địa chất mỏ Bản Phúc

1- Siêu mafic: dunit b serpentin hóa & ser (0,248km 2 );

2- Đá carbonat ; - Đá phi n; 4- Thân khoáng d ng m ch

Hình 4.3. Mặt cắt địa chất A – B mỏ Bản Phúc

1- Siêu mafic (dunit b serpentin hóa & serpentinit);2- Qu ng xâm nhi m bám đ áy; 3- Qu ng ch c xít;

4- Qu ng xâm nhi m 2 bên thân khoáng; 5- Đá phi n

MỎ Cu-Ni B N PHÚC (S ơ n La)Kiểu thân quặng, gồm 2 :

Xâm nhiễm dạng bám đáy khối siêu mafic:+ Dày 1 – 36,7m (TB 13m);+ Quặng xâm nhiễm bám đáy; thể treo quy mô nhỏ.

+ KV: chủ yếu: pyrotin, penlandit & chalcopyrit. + H/lg (%): Ni 0,7; Cu 0,1; Co 0,02. Lượng nhỏ: Se, Au, Ag, Bi, Pt, Pd




ĐẶC ĐiỂM

M MAGMA S M


CHƯƠ NG IVwww.daykemquynhon.ucoz.com



Thành tạo liên quan quá trình kết tinh sớm. Magma XN siêu mafic, ít liên quan mafic

Phân bố: Kim cương:Nền châu Phi,

Ấn Độ, Siberi,Úc, … Cr, Pt: Ciprus,Cu Ba (MZ);Philippin

Thành phần đá siêu mafic: dunit, peridotit & pyroxenit.

Khá phổ biến, như mỏ magma muộn. Kết quả quá trình phân dị kết tinh: Qu ng tách ra s m trong quá trình ngu i l nh magma t p trung do tr ng l c & dòng đ i l ư u magma (ép nén t p trung m t phía n ơ i tích t ). Vị trí: miền nền hoạt hóa, liên quan đứt gãy sâu từ manti trên

Thân quặng phân bố tập trung đáy siêu mafic. Ranh giới thân quặng không rõ ràng, có tính chuyển tiếp. Thành phần KV phổ biến: cromit (cromspinel), titanomagnetit;

kích thước nhỏ, tự hình được KV tạo đá gắn kết. Cấu tạo quặng: xâm tán.

Kiến trúc quặng: hạt tự hình, Biến đổi đá vây quanh: serpentin hóa, carbonat hóa, clorit hóa. Hàm lượng kim loại thấp, phân tán; Cr 2 – 20%; đi kèm Pt , Os, Ir. Khoáng sản chính: Cr, Pt, kim cương

Quy mô mỏ: Cr, Titanomagnetit ít khi lớn; có giá trị chỉ có kim

KI

M

KI

M

V TRÍ Liên quan ống nổ kimberlit, khống chế bởi đứt gãy sâu trongquá trình hoạt hóa miền nền.

Đ C Đi M KIMBERLIT

Hình dạng: ống nổ, thể tường - đứt gãy sâu (rift nội lục)

Thành phần KV:

Đ C Đi M KIM C ƯƠ NG hình dạng, kích thước, màu sắc: ≠

- Tinh thể: hoàn chỉnh / mảnh vụn;

NGU N G C KIM C ƯƠ NG Do magma kimberlit đồng hóa đá chứa C;




Hình 4.4c: Bình đồ & mặt cắt địachất ống nổ kimberlit Mir , Siberi

1- Đất phủ; 2- Kimberlit bị biến đổi(màu vàng); 3- Kimberlit bị biến đổimàu lục; 4- Kimberlit bị biến đổi ít;5- Đá carbonat; 6- Lỗ khoan

CƯ Ơ N

G

CƯ Ơ NG

- Nền Phi & Ấn độ PR;- Nền Phi, Siberi & Úc Pz3 ;

- Nền Phi, Siberi , Úc & Kalimantan Mz1;- Nền Siberi nhiều thời kỳ: 1/ C2 ; 2/ T2-3 ; 3/ J3 – K.

- Có 1600 ống nổ kimberlit

C U TRÚC

p

- Nguyên sinh : olivin, ilmenit, k/cương, pyrop, diopsit, cromit- Th sinh : serpentin, clorit, calcit, pyrotin,…;- Bi u sinh : hydroxyt, Fe, azurit, malachit ;

Trọng sa trong aluvi & deluvi:

olivin, pyrop, picroilmenit, cromdiopsit

ụ ;

- Bao thể trong KV và ngược lại; Tỷ lệ kimberlit có kim cương: 1 – 3% Phân bố: khá đều, tăng: ngoài --> trong; giảm theo độ sâu

Đặc điểm kim cương: hình dạng, kích thước, màu sắc: ≠

- Tinh thể: hoàn chỉnh/mảnh vụn; bao thể ∞ KV;

Cùng eclogit được kimberlit thu hút từ phần sâu VT Đ; Được kết tinh như KVT Đ trong chính magma kimberlit.

Thành tạo trong kimberlit ở giai đoạn hậu magma

Hay đi cùng khối & chứa mảnh vụn gabro – mỏ dung lysulphur Ni - Cu

MỎ KIM CƯƠNGKIMBERLY - NAM PHI




Mỏ kim cương này còn đượ c gọi là Big Hole đượ c coi là chiếc hố nhân tạo lớ n nhất thế giớ i.Từ 1866 đến 1914, đã có 50.000 công nhân làm việc tại đây bằng những dụng cụ thô sơ nhưcuốc và xẻng, khai thác tổng cộng 2.722 kg kim cươ ng.

Công trình này đang đượ c đăng ký trở thành một di sản thế giớ i.

Viên đá quý màu xanh da trời lấp lánh, nặng 5,16 carat, hình tráilê, là viên kim cương đầu tiên trong bộ sưu tập nổi tiếng “DeBeers Millennium”, De Beers - hãng sản xuất kim cương lớn




nhất thế giới - giới thiệu năm 2000 để chào mừng thiên niên kỷmới, được mang bán đấu giá.

Dự đoán

giá ~ 6triệu USDtrong phiên

đấu giángày7/4/2010tại nhà đấu

giáSotheby'sở HồngKông

Mỏ Crom Pusat Campuchiawww.daykemquynhon.ucoz.com




CHƯƠ NG IV

ĐẶC ĐiỂM




M MAGMA DUNG LY M MAGMA S M M MAGMA MU N

Thành tạo liên quan quá trình kết tinh gần kết thúc. Magma XN siêu mafic, mafic & kiềm Có thể có tham gia chất bốc & khoáng hóa

M MAGMA DUNG LY M MAGMA MU N M MAGMA S M

Thành phần đá siêu mafic: dunit,peridotit & pyroxenit. Phổ biến nhất Kết quả quá trình phân dị kếttinh: phần lớn KV qu ng tách ramu n trong quá trình ngu i l nhmagma t o thân qu ng l n. Vị trí: miền nền hoạt hóa, liênquan đứt gãy sâu từ manti trên

Thân quặng phân bố đáy XN; dạng vỉa, thấu kính, mạch ống. Ranh giới thân quặng, có tính chuyển tiếp (đồng sinh) rõ ràng (hậu sinh).

Thành phần KV phổ biến: cromit, titanomagnetit; kích thước nhỏ tha hình Cấu tạo quặng: khối, chặc xít, đốm, xâm tán. Kiến trúc quặng: hạt tha hình. Biến đổi đá vây quanh: serpentin hóa, carbonat hóa, clorit hóa. Hàm lượng kim loại cao, tập trung; Cr 35 – 40%; đi kèm Pt , Os, Ir; Khoáng sản chính: Cr, Pt, Fe, Ti-Fe, apatit, TR,

Quy mô mỏ lớn: peridotit Cr; Gabro Titanomagnetit; đá kiềm magnetit - apatit


CHƯƠ NG IV

M MAGMA MU N




M MAGMA DUNG LY M MAGMA S M M MAGMA MU N TitanomagnetitCromit và cromit chứa Pt Apatit – magnetit, apatit, TR Đ C ĐI M Phân bố trong khối siêu mafic sâu vừa & thuộc 1 tướngcủa khối.

Tuổi : từ cổ đến trẻ: AR, PR, Pz, Mz & Kz. Khối XN: dạng thể nấm, thể chậu; thường có tính phânđới từ dưới lên: dunit, harburgit, lerzolit, pyroxenit. TQ Cr thường tập trung trong dunit bị serpentinit hóa &

đới chuyển tiếp của dunit – harburgit. Hình thái TQ: dạng thấu kính, mạch, ống dải, ổ quặngchặc xít & xâm tán. Cấu tạo quặng: dải, đốm, da báo, dăm & xâm tán. Kiến trúc quặng: hạt nhỏ & vừa. Thành phần KV: chủ yếu cromspinel + các KVT Đ

ĐI U KI N THÀNH T O Có 3 quan đ i m: Sản phẩm của phân dị magma từ dung thể bazan, silicatMg; Ttách ra trước trong dunit của manti trên & trồi nguội vàođới uốn nếp VT Đ; Do tái tạo thay thế trao đổi đá siêu mafic:hậu quả dunit hóa

HÀM LƯ NG Cr2O3 30 - >45%; Tỷ lệ Cr2O3 : Fe > 2,5

QUY MÔ M Hàng trăm triệu tấn;

KHOÁNG S N ĐI KÈM: Cr; Pt tự sinhmỏ độc lập


CHƯƠ NG IV

M MAGMA MU N




Cromit & cromit chứa Pt Titanomagnetit Apatit–magnetit, apatit, T

Đ C ĐI M

Điển hình magma muộn trong khối mafic phân dị: gabro pyroxenit dunit. Tuổi : từ cổ đến trẻ: AR, PR, Pz, Mz & Kz. Khối XN: dạng khối.

Ranh giới TQ: rõ ràng hoặc chuyển tiếp. Hình thái TQ: dạng mạch, thấu kính, ổ, dị ly thể xâmnhiễm, băng, dải & bất định. Cấu tạo quặng: dải, đốm, khối trạng & xâm tán. Kiến trúc quặng: sideronit, phá hủy dd cứng. Thành phần KV: chủ yếu titanomagnetit, rutil, ilmenit +magnetit + apatit + sulphur (pyrotin, pyrit, chalcopyrit +KVT Đ + KVTS

ĐI U KI N THÀNH T O Dung thể mafic Silicat kết tinh silicat tàn dư chứaquặng tập trung quặng kết tinh quặng thânquặng (xuyên cắt khối magma kết tinh trước)

HÀM LƯ NG Quặng tổng hợp, phải làm giàuFe 10 – 53%, TiO2 2 – 4 - 20%; V 0,1 – 0,5% (8%)

QUY MÔ M Rất lớn: hàng tỷ tấn;KHOÁNG S N:

+ Anorthosit & gabro anorthosit : quặng ilmenit,, magnetit,- ilmenit, hematit – ilmenit, (rutil – ilmenit)+ Gabronorit: quặng ilmenit - magnetit

Titanomagnetit


CHƯƠ NG IV

M MAGMA MU N

ViỆT NAM




M MAGMA DUNG LY M MAGMA S M M MAGMA MU N M TiCÂY CHÂM

(Núi Chúa, Thái Nguyên)

Liên quan khối gabro Núi Chúa Thân quặng dạng thấu kính KV quặng : il; (mt, he), ((pyrotin, pyrit, rutil)) Cấu tạo quặng: khối, chặc xít; Kiến trúc quặng: hạt tha hình, phân hủy dd cứng

MỎ MAGMA THỰC SỰiV.2. ĐẶC ĐiỂM

CHƯƠ NG IV

M MAGMA MU N




Cromit và cromit chứa Pt Titanomagnetit Apatit–magnetit, apatit,TR Apatit–magnetit, apatit,TR

TQ thường nơi tiếp xúc / giữa

các đá kiềm tướng sâu vừa. Vị trí TQ: khống chế bởi cácđới xung yếu kiến tạo. Hình thái TQ: thấu kính,mạch. Biến đổi đá vây quanh: skarnhóa, th/anh hóa, sericit hóa,carbonat hóa Cấu tạo quặng: dải, đốm,xâm tán. Kiến trúc quặng: hạt nhỏ &vừa. Thành phần KV: magnetit +(apa 15% +he,am,tur,zr,bi,q,car) + ((sul)). Mỏ Kirunavara Th Điển

MỎ APATITMỎ APATIT - MAGNETIT

TQ là sản phẩm cuối – kếttinh dung thể magma kiềm

Vị trí TQ: dọc theo các bềmặt tách lớp.

Hình thái TQ: thấu kính, vỉa. Cấu tạo quặng: dải, đốm, &xâm tán. Kiến trúc quặng: hạt nhỏ &vừa.

Thành phần KV: apatit (25-75%) + (nephelin, horn) +((sphen + titanomagnetit)).

Mỏ Bán đảo Kola (Thụy

Điển)

MỎ TR

TQ là sản phẩm cuối – kếttinh dung thể magma kiềmVị trí TQ: trong bộ phận đáphân dị hoàn hảo nhất của XNở miền nền, giàu chất bốc .

Hình thái TQ: thấu kính, vỉa. Cấu tạo quặng: dải, đốm, &xâm tán. Kiến trúc quặng: hạt nhỏ &vừa.

Thành phần KV: các KV chứaTi, Nb, Zr, TR trong tập hợpvới các KV của đá kiềm:lomonoxovit, murmanit,loparit,…

Mỏ …………………..


À

TOÅ HÔÏP CAÙC NGUYEÄN TOÁ VAØ

Û




NHOÙM ÑAÙ THAØNH PHAÀN THAÏCH HOÏC KHOAÙNG SAÛN ÑAËC TRÖNG1 Xaâm nhaâp sieâu mafic Dunit, peridotit, piroxenit,

serpentinit, kimberlit Cr, Pt, Ir, Os, asbet,kim cöông



3 Xaâm nhaäp mafic Gabro, gabronorit, norit, diabaTi, Fe, Ni, Cu, Pd, (Co, Se)

4 Granitoid(trung tính – acit vöøa)

Diorit, diorit thaïch anh,granodiorit, monzonit,monzonit thaïch anh,plagiogranit


5 Granit (felsic) Granit biotit, alaskit, granit

granofir,pegmatit granit, Sn, W, Mo, (Bi), Be


7 Voû phong hoùa ñaù sieâu mafic LateritNi (Co); Fe, Mn; AlHình : Sô ñoà lieân heä giöõa mỏ khoùang vôùi xaâm nhaäp thaønh phaàn khaùc nhau




Ngày 9/4 : cúp điện Ngày 16/4: tiếp tục



5.1. KHÁI QUÁT

CHƯƠ NG V

KHÁI QUÁT

MỎ PEGMATITwww.daykemquynhon.ucoz.com



Ý NGH Ĩ A V TRÍ M TRONG CÁC M N I SINH

Có tính chuyển tiếp giữa các mỏ magma thựcsự & các mỏ hậu magma:- Đặc điểm địa chất, - Thành phần KV,- Hình dáng TQ - Kích thước TQ

-Thời gian~ T: 800 – 7000C 6000C 200 0C~ Hình dạng : mạch, ổ. thấu kính

~ Vị trí: đỉnh vòm XN, xuyên cắt đá tiếp xúc

Khác đá XN:+ Khoáng vật có kích thước lớn+ Cấu trúc có tính phân đới




Dải, thấu kính pegmatit trong đá trầm tích biến chất



KV cócó kích

thướ clớ n

5.1. KHÁI QUÁT

CHƯƠ NG V

KHÁI QUÁT




Aquamarin là topaz phát tri n trong pegmatit

Ý NGH Ĩ A V TRÍ M TRONG CÁC M N I SINH

CÔNG NGHI PNguồn cung cấp KS kim loại &không kim loại+ NT hiếm: Be, Li, Nb, Ta, Xr,

Sn, W, Mo;

+ NT phân tán: Ge, Hf, Cs, Pb;+ NT TR, U-Th,+ Không kim loại: feslpat, mica, đá quý, bán quý,…

KHOÁNG V T H C Tìm ra >300 KV ,… KV có kích thước, rõ tinh thể,đẹp,…




Cassiter Wolfram

Weathered feldspar and bluecorundum crystals. Sample size:35 x 15 cm.

Felspat gốm sứ, mica kỹthuật, thạch anh kỹ thuật &tinh thể.

5.2. ĐẶC ĐIỂM

CHƯƠ NG V

KHOÁNG VẬT HỌC




KHOÁNG VẬT HỌC

Thuộc nhóm: silicat, oxyt, (phosphat,sulphur & các muối khác)

Có nhiều KV chứa các NT hiếm, đấthiếm, phóng xạ, chất bốc (F, B, …)

- KV chủ yếu: Q, felspat, mica, tourmalin- KV thường gặp: monazit, columbit,

tantalit- KV chứa chất bốc: topaz, tourmalin,…

- KV quặng: cas, wol, mo, il, … Kích thước tinh thể lớn, tự hình rõ:

+ Thạch anh 2 – 7,5m; 70 tấn (Kazacxtan)+ Spodumen 2 – 14m;+ Muscovit ro65ngn 5 m2;

+ Microlin 100 tấn.

5.2. ĐẶC ĐIỂM

CHƯƠ NG V

THÀNH PHẦN KHOÁNG VẬT

Đ ết đị h bởi đá & h thứ thà h t thế là ili t & t




Được quyết định bởi đá mẹ & phương thức thành tạo, ưu thế là silicat & oxyt

PEGMATIT GRANIT

Đường sạch: fel K (ort,mic ), thạch anh, pla (alb, oli );(spodumen, mus, tour, granat,topaz, beryl, lepidolit, fluorit,

apatit, KV các NT hiếm &phóng xạ, kiềm hiếm

Lai (hỗn nhiễm) do đồnghóa đá chứa Al, làm giàuandalusit, silimanit, kyanit;

carbonat Ca, Mg & Fe chưahorblend, pyroxen, titanit,… Khử Si trong đá siêu maficcarbonat: Plagioclazit (dobảo hòa Al có corindon)

PEGMATIT SIÊU MAFIC & MAFIC

Pegmatit gabro, bronzitit… do các KV: pla bazo(anorthit – bitownit), platrung tính (labrado –andesin), pyroxen hệ thoi

(bronzit)

PEGMATIT KIỀM

Gồm: từ microlin /ortoclas, nephelin / sodalit,

egirin, gakmanit, natrolit,arfvedsonit lẫn apatit,analxim

Các KV của: Zr, Ti, Nb& TR.

Có giá trị kinh tế NThiếm & TR

5.2. ĐẶC ĐIỂM

CHƯƠ NG V

KIẾN TRÚC / CẤU TẠO




KIẾN TRÚC

Hạt kết tinh: kiến trúc vân chữ (graphic,chữ cổ, pegmatit): do kết tinh đồng thời(eutecti) của Q & fel K hoặc do thay thếchọn lọc từng phần của fel bởi Q.

CẤU TẠO

Khối Dải

Vân chữ

5.2. ĐẶC ĐIỂM

CHƯƠ NG V

HÌNH DẠNG




Hình dáng: Phổ biến dạng mạch, thấukính, xâu chuỗi, ngọn lửa, dạng ống

KÍch thước khác nhau: nhỏ lớn

dày <1m hàng tr ăm m, dài 1,5k – 6km. Cấu trúc: phân đới / không phân đới

5.3. PHÂN LOẠI

CHƯƠ NG V MỎ PEGMATITwww.daykemquynhon.ucoz.com



Peg. đơn giảnKhông phân đới

Cấu tạo dạng khối

5.3. PHÂN LOẠI

CHƯƠ NG V MỎ PEGMATITwww.daykemquynhon.ucoz.com



Peg. phức tạp Phân đới

Cấu tạo dạng đới:

Thu n đ i x ng Ngh ch đ i x ng Không đ i x ng Nhi u đ i Ngăn ô

CHƯƠ NG V MỎ PEGMATIT5.3. PHÂN LOẠI




Thành phần KV tương tự đá mẹfelsic: fel K – Na & Q (mus, tur, granat) Kiến trúc vân chữ / granit; Không có dấu vết tái kết tinh, Không có phân dị phân đới

Cấu trúc đơn giản, kích thước nhỏ

Là nguồn cung cấp nguyên liệu gốmsứ, tỷ lệ Q / fel là 1 / 3;

Điển hình cho phương thức thànhtạo do kết tinh từ dung thể tàn dư tronghệ hóa lý kín





fel & Q do tái kết tinh; (mus do thủy phân fel)

Kiến trúc hạt không đều; Hạt lớn đến khổng lồ do tái kết tinh dướiảnh hưởng của dd khí - lỏng Dd có độ nóng cao nhưng thành phần hóa

cân bằng với các hợp chất tạp peg Cấu trúc phân đới hoặc không rõ ràng Không có albit hóa & lổ hổng miarolit Cấu trúc không đơn giản, kích thước nhỏ

Là nguồn cung cấp: mus, fel, Q –fel Q;

Thành tạo do tái kết tinh vật chất + dd khí -lỏng trong nền biến chất cổ (tiền Cambri)





KV: micr, alb, Q, mus, (KV chứa KL hiếm, TR, ngọc,…

Các phản ứng trao đổi thay thế: microlin hóa, albithóa, greisen hóa KV mới xuất hiện Kiến trúc hạt không đều; Cấu trúc phân rõ , chứa nhiểu lổ hổng miarolit,

nhiều dải tinh đám đặc trưng Cấu trúc đới rõ, kích thước n hỏ

Nguồn cung cấp: Q tinh thể, fluorin quang học, đáquý, quặng Li, Be, Rb, Cs, (TR,U,Nb,Sn,Ta,W, đát hiếm;

Thành tạo: do tái kết tinh + trao đổi thay thế bởidd khoáng hóa khí – lỏng từ dưới sâu đưa lên.





Pegmatit granit trao đi ch t v i đ á carbonat , đ á

mafic nh b t SiO 2 , đ baz c a pegmatit t ăng plagioclas (oli, anor) thay th fel K, m t s Al 2 O 3 đư c gi i phóng kh i alumosilicat corindon == THÂN PEGMATIT b kh Si & K

PLAGIOCLAZIT ch a corindon

* N u SiO2 hao h t quá nhi u, không đ t o anor, xu t hi n các KV mica giòn (margarit, cloritoit t ori m ph n ng quanh pegmatit .* N u đ á vây quanh là siêu mafic , s h p th thêm K2O,

SiO2 & t o KV m i: biotit, flogopit, clorit, vermiculit, actinolit, enstatit, antofilit, talc, serpentin. Đ á siêu mafic:bên ngoài serpentinit ;

bên trong: chư a bi n đ i

CHƯƠ NG V MỎ PEGMATIT5.4. ĐIỀU KIỆN THÀNH TẠO

NHIỆT ĐỘ ÁP SUẤT

NHIỆT ĐỘ & ÁP SUÁT THÀNH TẠO




NHIỆT ĐỘ ÁP SUẤT

Kết tinh ~ 600 – 700 2000

CNếu dung thể pegmatit giàu chất

bốc kết tinh ở <6000C.

Granit vân chữ ở đới rìa peg700–6500C

Thứ tư KV: - biotit 760 – 4350

C- - th/anh1 600 – 5400C- - muscovit 500 - 4350C

- - beryl 500 – 4000C

-- th/anh2 & topaz 510 – 3100C

- - morion & ametit 300 – 1000C- - chalcedon 90 – 550C

-(N. Ermakov, V. Baby)

Hình thành ở độ sâu : 1,5 – 2km

Thực nghiệm B. Smakin: P bắt đầu800 – 500Pa cuối 200 – 100Pa

A. Zakharenko: 1200 – 1900atm

Độ sâu quyết định sự tập trung KL: ( A.Z. GinG. G. Rodionov):

- Q tinh đám độ sâu <3km;

- Pegmatit chứa KL hiếm: 4 – 6km;

- Pegmatit chứa mus 6 – 8km;- Pegmatit chứa đât hiếm 8 – 9km



MỎ PEGMATITCHƯƠ NG V www.daykemquynhon.ucoz.com



CHƯƠ NG V MỎ PEGMATIT5.4. ĐIỀU KIỆN THÀNH TẠO

ĐiỀU KiỆN MAGMA – KIẾN TẠO

ĐiỀU KiỆN ĐỊA CHẤT THÀNH TẠO

ĐiỀU KiỆN CẤU TRÚC ĐỊA CHẤT




ĐiỀU KiỆN MAGMA – KIẾN TẠO

Các đới tạo núi tính khu vực kéo dài 100 -

1000 km, liên quan các thành hệ granit; ít hơnvới các đá đá mafic, siêu mafic, plagiogranit –syenit & xâm nhập nhỏ: cung magma rìa l cđ a tích c c, đ i ch m m ng, sa va ch mm ng,….

Miền nền, Peg liên quan các đá kiềm, mafic Sinh thành trong tất cả các chu kỳ địa chấttừ cổ đến trẻ & cực đại Tiền Cambri và giảmdần đến Anpi.

KS liên quan theo thời gian:* c - nguyên li u g m s & muscovit

* Caledon, Hecxin, Kimmeri: KL hi m;

* Pz 3 , Mz, Kz: nguyên li u quang h c, đ á quý

ĐiỀU KiỆN CẤU TRÚC ĐỊA CHẤT

Liên quan chặc chẽ với magma mẹ; trongcác thể xâm nhập sâu 2 – 3km; Mối liên quan với magma mẹ không giốngnhau các đá tuổi cổ - trẻ: khó thấy liên quan,càng trẻ dễ nhận thấy quanh đỉnh xâm nhập.

Hình thái & điều kiện cư trú không phải do

lực xâm nhập dung thể magma, mà do lựcbiến dạng kiến tạo của đá vây quanh:

Pegmatit đ ng sinh: nằm trong đá mẹ,không có ranh giới rõ ràng, không có đới kiếntrúc aplit hạt nhỏ, thân khoáng bầu dục, có l

h ng miarolit Pegmatit h u sinh: đ ư c kh ng ch b ngphá h y ki n t o d ng m ch, v a, có ranhgi i rõ ràng, n m xa kh i xâm nh p, có ki htrúc h t nh aplit, không có l h ng miarolit


NHOÙM ÑAÙ THAØNH PHAÀN THAÏCH HOÏC TOÅ HÔÏP CAÙC NGUYEÄN TOÁ VAØ

KHOAÙNG SAÛN ÑAËC TRÖNG1 Xaâm nhaâp sieâu mafic Dunit, peridotit, piroxenit,




p p pserpentinit, kimberlit Cr, Pt, Ir, Os, asbet,

kim cöông

2 Kieàm - sieâu mafic Dunit, peridotit, piroxenit,menteigit, ijolit,syenit, fenit, carbonatit

Nb, Ta, TR, Fe,apatit, flogopit


4 Granitoid(trung tính – acit vöøa) Diorit, diorit thaïch anh,granodiorit, monzonit,monzonit thaïch anh,plagiogranit


5 Granit (felsic) Granit biotit, alaskit, granit

granofir,pegmatit granit, Sn, W, Mo, (Bi), Be





MỎ PEGMATITCHƯƠ NG V

ViỆT NAM

Nam Làng Tốt (Q. Ngãi): Mạch pegmatit phương TB- ĐN, felspat dạng ổ nằm xen kẽ với thạch anh &muscovit; hàm lượng 69% 99%; có thể thu hồi TB : 1457kg/m3. Liên quan PH h Qu Sơ n trong PHKannak.




Ba Tơ (Q. Ngãi): thân pegmatit dày 8m , dài lộ 45m, thế nằm 30∠∠∠∠85o & 110∠∠∠∠75o. Felspat t p trung ,hàm lượng 60% 98%; có thể thu hồi TB : 994kg/m3. Liên quan PH h Qu Sơn

Đại Lộc (Q. Nam): Mạch, ổ, thấu kính trong granit PH Đại Lộc

Lạc Nghiệp (Lâm Đồng): Mạch, ổ, thấu kính trong granit PH Đèo Cả

M’đrăc (Đắc Lắc) thân mạch, thấu kính 300m x 10m; felspat kali 55 - 62%, albitoligoclas

10 – 20%, thạch anh 11- 26%, mica 3%. TNDB ~ 2 triệu tấn. Ea Sô (Đắc Lắc): S 7 km2 : 48 thân, 3 kiểu khoáng hóa felspat khác nhau là pegmatit, granitpegmatoid & felspat – thạch anh, trong đó 26 thân tìm kiếm đánh giá chi tiết (khoan

sâu 40 m). tổng trữ lư ợng (cấp C2 + P1) đối với loại quặng có hàm lư ợng

Fe2O3 <0,5% là 1, 138 triệu tấn, đang khai thác Cấp C2 473,4 nghìn tấn.Cả nư ớc: - TL thăm dò có khả năng khai thác là 29 triệu tấn

- TN dự báo 57,469 triệu tấn

PegmatitĐại Lộc,

Quảng Nam




KHOKHOÁÁNGNG


PHÂN

LOẠINGUỒNGỐC

MAGMA




GỐC

MAG-MA

TRẦMTÍCH

BIẾNCHẤT

MAGMA

TH C S

CAR BO NATIT

PEG-

MA- TIT

ALBITIT

GREI- SEN

SKARN NHI T D CH

CON-

CHE- DAN

PHONG HÓA

SAKHOÁNG

B

BI N CH T

BI N CH T

TR M TÍCH

H N H P THAY TH

TRAO Đ I

CARBO-NATIT

MỎ CARBONATITVI.1. KHÁI QUÁT

CHƯƠ NG VI

KHÁI NIỆM ĐẶC TRƯNG KHOÁNG SẢN

ê ô ồ ố Chứ hiề KS




PHÂN LOẠI

MAGMA THAY TH TRAO Đ I H N H P

Liên quan không gian & nguồn gốcvới XN siêu mafic – kiềm kiểu trung tâm

Có dạng ống, cấu trúc đới & phândị rõ nét về thành phần.

Liên quan chủ yếu thời kỳ phát triểnmiền nền (miền nền hoạt hóa).

Mới được đặc biệt chú ý: hiện nay đã

biết được 250 khối siêu mafic – kiềmchứa carbonatit có nguồn gốc sâu.

Carbonatit lànhững thành tạo

nội sinh, nguồngốc magma cóthành phầnchính >50% KVcarbonat: calcit,

dolomit &carbonat khác,

Chứa nhiều KScó ý ngh ĩ a CN:+ 1930-1950: Nb,

apatit,…; + V sau: Th, Ta, Zr,

TR, Fe, Ti & KS phi kim(flogopit, vermiculit,

asbet, fluorin) Ti p t c nghiên

c u

VI.2. ĐẶC ĐiỂM ĐẶC ĐiỂM ĐỊA CHẤT THÂN KHOÁNG

V TRÍ HÌNH THÁI RANH GI I

MỎ CARBONATITCHƯƠ NG VI www.daykemquynhon.ucoz.com



Là bộ phận hợp thành

của các phức hệ XNphức tạp thành phần từ

siêu mafic đến kiềm.

Vị trí nhất định trong

khối XN kiểu trung tâm:+ Nhân c a kh i,+ Xen trong các đ iđ ng tâm bao quanh

nhân + C t ngang đ i đ ngtâm theo ph ươ ng g nth ng góc ( h ư ng v tâm)

Đa dạng: ống, bướu mạch,dike dạng vành hoặc nửa vànhxếp theo đồng tâm (xoắn ốc)

Phân bố trong khe nứtdốc 30 – 600.Mạch & dike dạng tỏa tia

trong khe nứt tách dốcđứng cắt qua thân trungtâm & thân dạng vòm; đôikhi qua đá vây quanh; Kích thước

+ ng, b ư u: R 1- 2 7- 8km trong h ng núi l a(Nam Phi); + M ch & dike: vài m

km (Alino, Th y Đi n)

Rõ ràng đối với đavây quanh Sinh thành do lấpđầy khe nứt & thaythế trao đổi chồng lêncác đá siêu mafic –

kiềm

VI.2. ĐẶC ĐiỂM

MỎ CARBONATITCHƯƠ NG VI www.daykemquynhon.ucoz.com



Hình 11.21- (a) Bản đồ địa chất đơn gỉan hóa phức hệ Fen (Nam Na Uy) (Theo E. Saether, 1957, Kong.

Norske Vidensk. Skr., No 1). (b) Sơ đồ trình bày khả năng tương quan giữa phức hợp vòng và cấu trúccủa núi lửa carbonatit như vùng Đông Phi (Theo E. A. Middlemost, 1974, Lithos, 7:275-255 );




Hình - (a) Bản đồ địa chất đơn gỉan hóa phức hệMagnet Cove (Arkansas) (Theo R. L. Erickson và L. V.

Blade, 1963, US. Geo. Surv. Prof. Paper 425). (b) Nét

tổng quát khối xâm nhập chính phức hệMonteregian vùng Quebec (Theo tài liệu của A. R.

Philpotts, 1974, The Alkaline Rocks, H. Sorensen, chủbiên, 293 – 310).




Hình : Bản đồ địa chất đơn gỉan hóa phức hệ

Qaqarssuk, Đông Greenland (Theo Knudsen,

1991)

Hình : Bản đồ địa chất đơn gỉan hóa đảoChilwa, Malawi (Theo Garson, 1966)

VI.2. ĐẶC ĐiỂM

Thành phần carbonat chiếm 80–90%, chủ yếu: calcit, dolomit và carbonat khác Loại carbonatit: Ph bi n nh t - carbonatit calcit: Xơvit (hạt thô), anvikit (hạt nhỏ);

carbonatit dolomit : befocxit; carbonatit ankerit: raukevit

Thành phần carbonat chiếm 80–90%, chủ yếu: calcit, dolomit và carbonat khác Loại carbonatit: Ph bi n nh t - carbonatit calcit: Xơvit (hạt thô), anvikit (hạt nhỏ);

- carbonatit dolomit : befocxit; - carbonatit ankerit: raukevit

MỎ CARBONATIT

THÀNH PHẦN KHOÁNG VẬT

CHƯƠ NG VI www.daykemquynhon.ucoz.com



- carbonatit dolomit : befocxit; - carbonatit ankerit: raukevitĐôi khi: carbonatit đỏ (70%calcit + ankerit & ~ 28% hematit): redberg

Hi m g p: carbonatit siderit. Trình tự lắng đọng: calcit dolomit ankerit; còn lại là KV phụ; KV phụ: đa dạng (sulphur, oxyt, carbonat, halogen, silicat, 150 dạng; đa số là KV tiêu hình; Thành phần KV chứa NT hiếm: Apatit, flogopit, magnetit, pyroclo, badaleit & KV phụ khác

- carbonatit dolomit : befocxit; - carbonatit ankerit: raukevitĐôi khi: carbonatit đỏ (70%calcit + ankerit & ~ 28% hematit): redbergHi m g p: carbonatit siderit.

Trình tự lắng đọng: calcit dolomit ankerit; còn lại là KV phụ; KV phụ: đa dạng (sulphur, oxyt, carbonat, halogen, silicat, 150 dạng; đa số là KV tiêu hình; Thành phần KV chứa NT hiếm: Apatit, flogopit, magnetit, pyroclo, badaleit & KV phụ khác

PHÂN NHÓM CARBONATIT KHOÁNG SẢN TẬP TRUNG

GACHETOLIT- PYROCLO

BASNESIT –PARISIT - MONASIT

APATIT –MAGNETIT

PEROPSKIT-TITANOMAGNETIT

FLOGOPIT FLUORIN SULPHUR

Nb2O5 0,1 – 1%Canada, Braxin,

Châu Phi

TR2O3 0,12- 1%Mỹ, Canada,

Châu Phi, L.Xô

Fe 20 – 30%

Kola, Châu Phi,Canada, Braxin

Fe, Ti

Kola,Châu Phi, Mỹ

Mica (flogopit

vermiculitKola, Bắc Siberi,

F

Ấn Độ, L.Xô,

Namibia

(Cu,Pb, Zn)

VI.2. ĐẶC ĐIỂM

CHƯƠ NG VI MỎ PEGMATIT

KIẾN TRÚC, CẤU TẠO




KI N TRÚC

H t không đu (thô đ n nh ) Porphyr

C U T O Kh i

Xâm tán

Đm loang l ( ataxit) Đm d i

D i, L p

Dòng ch y

VI.3. ĐiỀU KiỆN THÀNH TẠO ĐiỀU KiỆN THÀNH TẠO

Đi U Ki N HÓA LÝ Đi U Ki N Đ A CH T

MỎ CARBONATIT

Đi U Ki N Đ A CH T

Tùy theo độ sâu, khoáng hóa khác nhau (A. Frolov): Độ sâu lớn: đá siêu mafic: peropskit (CaTiO3) – titanomagnetit, flogopit & dolomit, calcit Độ sâu trung bình: ifolit melteigit với carbonatit calcit;




Sự hình thành các khối

siêu mafic kiềm và carbonatitliên quan xãy ra lâu dài và ở rấtsâu 5 – 10km. Bắt nguồn từ lò magma sâu100 – 150km.

Trên đường đi lên, vật liệunóng chảy có thể dừng lại, tụthành lò magma trung gian vàphân dị, kết tinh nhiều loạiđá khác nhau.

Thành tạo nhiều tướng XN &PT khác nhau, lộ hoặc ẩn,…(Hình 6.2)

Sự phát triển lâu dài các siêu mafic kiềm & carbonatittrong biên độ sâu & phạm vi nhiệt độ rộng, giảm dần: Đá siêu mafic: 1350 – 1100 0C;

Syenit nephelin: 750 – 620 0C; Carbonatit giai đoạn đầu: 630 – 520 0C; Carbonatit giai đoạn hai: 520 – 400 0C; Carbonatit giai đoạn ba: 400 - 300 0C; Carbonatit giai đoạn bốn: 300 - 200 0C.

Độ sâu trung bình: ifolit melteigit với carbonatit calcit; Độ sâu nhỏ: á phun trào kiềm với carbonatit đa dạng Tướng phun nổ, dung nham kiềm & tuf với khoáng

hóa apatit - barit

Trong quá trình tiến hóa: Độ acid môi trường tăng dần + Si bị thải bớt; Silicat & alumosilicat (muối acid yếu) được carbonat& Sulphur (muối acid mạnh) thay thế; K (kiềm mạnh) dần bị Na (kiềm yếu) thay thế.

MỎ CARBONATIT ĐiỀU KiỆN THÀNH TẠO


VI.3. ĐiỀU KiỆN THÀNH TẠO




ĐiỀU KiỆN THÀNH TẠO


MỎ CARBONATIT

Đi U Ki N Đ A CH T

MAGMA LIÊN QUAN

ĐI U Ki N Đ A Ki N T O

Rìa miền nền cố kết bị

V.3. ĐiỀU KiỆN THÀNH TẠO




CẤU TRÚC ĐỊA CHẤT

Kiến trúc quyết định vị trí khối XN chứa carbonatit:KT ki u ng n (d ng tr ), đ nh v các thân d ng b ư u trung tâm; đ c tr ư ng m g n m t đ t.

KT vòng đ nh v các thân d ng m ch: vành (d c ra ngoài) , hình côn (d c vào trong), t a tia KT này r t đ a d ng , có liên quan trực tiếp nguồn gốc với những ứng lực xuất hiện trong quá trìnhtiến triển magma. Kiến trúc khống chế các thân carbonatit nằm trong khối XN

Liên quan chặc nguồn gốc với siêu mafic–kiềm phức tạp Quá trình hoạt động , gồm 4 thời kỳ (TK):

TK đá siêu mafic: dunit, peridotit, pyroxenit, koxvit,…TK đá siêu mafic–kiềm: peridotit, pyroxenit chứa bi,.. TK đá kiềm siêu mafic: melteigit, iyolit, uratit,… TKđá kiềm: syenit nephelin, syenit kiềm,….

ịhoạt hóa; Nơi giao tiếp giữa nền &

miền uốn nếp Dọc & tập trung nơi giaohội đứt gãy sâu.

MỎ CARBONATITCHƯƠ NG VI

VI.4. NGUỒN GỐC

Carbonatit được thành tạo do kết tinh từ dung thể magma.Bằng chứng:

Mỏ carbonatit được tạo thành như mỏ nhiệt dịch hậu magma điển hình cho lắngđọng vật chất trong những khe nứt – lổ hổng đá vây quanh & trao đổi thay thế.

PHÂN LOẠI

MAGMA NHI T D CH -TRAO Đ I THAY TH H N H P




Bằng chứng:S có măt c ác th tù đ á vây quanh

Bao th th y tinh núi l a trong apatit c a carbonatit C u t o dòng ch y c a m t s carbonatit & s đ nh h ư ng tr c dài c a carbonat d ctheo dike carbonatit;

S đ c l p v thành ph n carbonatit v i đ á vây quanh S có m t phun trào dung nham carbonatit;

NGUỒN GỐC DUNG THỂ CARBONATIT ?- Magma nguyên thủy có thể chứa một lượng Ca & CO2

/ do đồng hóa trên đường xuyên lên VT Đ ?- Trong quá trình ti n tri n, dung th carbonatit có th hình thành do dungl y

/ kết tinh phân dị?- Dung th xuyên lên theo các v trí khác nhau trong kh i siêu mafic – ki m: n ơ i thu n l i

v không gian k t tinh l i đ ó.Không giải thích được tính giai đoạn & quá trình TTT Đ phổ biến & có quy luật

đọng vật chất trong những khe nứt lổ hổng đá vây quanh & trao đổi thay thế.Bằng chứng:

Có tính phân đới do trao đổi thay thế nơi tiếp xúc giữa carbonatit & đá silicat vây quanhSự phụ thuộc thành phần KV sẫm màu, KV phụ & đặc điểm kiến trúc, cấu tạo của carbonatit

vào đá silicaty bị thay thế.Có nơi, có sự chuyển tiếp dần từ carbonatit sang đá bị thay thế;Ngoài thân carbonatit có giới thẳng / hình dáng phức tạp, còn gặp trong khe nứt mỏng;Tàn dư đá silicat chưa bị thay thế có mạng mạch carbonatit xuyên cắtSự thay thế có quy luật các THCSKV trong tiến trình nhiều giai đoạn tạo carbonatit ứng với

sự thay thế chế độ kiềm – acid của dd nhiệt dịch & hóa thể của Ca, Mg, Fe & CO2.

DUNG DỊCH NHIỆT DỊCH ĐƯỢC HÌNH HÀNH NHƯ THẾ NÀO?Từ dưới sâu: - từ magma peridotit xuất hiện magma kiềm bảo hòa H2CO3.

- H2CO3 cùng hợp chất khác chuyển lên & tập trung ở đỉnh magma- Phản ứng trao đổi diễn ra tập trung magma siêu kiềm ở đỉnh- T & P giảm nhanh khi magma đạt đến phần trên VTĐ, một phần

nhỏ carbonatit tách ra từ dung thể; phần lớn tách ra dạng dung dịch khí – lỏngbảo hòa phản ứng & TTTĐ với đá vây quanh

MỎ CARBONATITCHƯƠ NG VI

Carbonatit là nguồn chính của Nb, phosphat & các nguyên tố đất hiếm (REE). Carbonatit chứa quặng & khoáng hoá REE tiềm tàng: ancylit, các KV kiểu bastnesit,

britholit, các KV nhóm cranđalit & monazit. Phân loại nguồn gốc các mỏ REE liên quan carbonatit :a) Nguyên sinh , t dung th carbonatit (bastnesit và parisit - Mountain Pass, M




& N m Xe, Vi t Nam ); b) Bi n ch t trao đi - nhi t d ch (bastnesit và monazit - Bayan Obo, Trung Qu c;

Wigu Hill, Tanzania; Karonge, Burun đ i & N m Xe, Vi t Nam ) ; c) Bi u sinh, phát tri n trong laterit t carbonatit (Araxá và Catalão I, Brazil;

Cerro Impacto, Venezuela; Mrima, Kenya; Mountain Weld, Australia & N m Xe, Vi t Nam ). Pyroclor trong carbonatit là KV Nb quan trọng nhất. Các KV Nb khác có thể kết tinh

cùng hoặc độc lập với Pyroclor & trở thành quặng tiềm tàng của Nb; một số pyroclorchứa Ta ở mức có ích, như ở Canada, Na Uy, Tanzania. Ở vùng carbonatit bị phong hoálaterit mạnh, pyroclor bị phá huỷ hầu hết, phần còn lại chuyển thành các khoáng vật REEbiểu sinh nhóm cranđalit. Ngày nay, apatit là KV quan trọng nhất đang được khai thác trong các mỏ carbonatit,

& hàm lượng phosphat cao hơn trong phosphorit biển. Các mỏ anatas - sản phẩm phong hoá khử Ca của perovskit trong pyroxenit từ cácphức hệ carbonatit ở Brazil, tạo thành một số thân quặng TiO2 lớn nhất thế giới. Sự biếnđổi thứ sinh trong pyroxenit có thể biến perovskit thành anatas. Khoáng sản khác trong carbonatit: barit, Sr, Cu, fluorit, V, Th và U.





CHAN THANH CAM ÔN !

ÑAÏI HOÏC QUOÁC GIA TP. HOÀ CHÍ MINHTRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KHOA HOÏC TÖÏ NHIEÂN









GGGG

I II I

Ớ I II I

Tên môn học: KHOÁNG SẢN ĐẠI CƯƠNG (GENERAL MINERALS) Mã số môn học: ĐC401

Số tín chỉ: LT 2 ; TH 1 Số tiết: LT 30; TH 30 Tổng cộng 60

TÓM TẮT MÔN HỌC:Giới thiệ Là ô h hiê ứ khái át á đặ điể đị hất thà h hầ ật hất




T TT T

H HH H

I II I

ỆU UU U

- Giớ i thiệu: Là môn học nghiên cứ u khái quát các đặc điểm địa chất, thành phần vật chất,nguồn gốc và điều kiện thành tạo của các khoáng sản cũng như quy luật phân bố của chúng

trong không gian và theo thờ i gian.- Nội dung: gồm 3 phần chính:


- Đại cươ ng về khoáng sản

- Thành phần vỏ Trái đất và quá trình tạo quặng- Cấu trúc mỏ khoáng, thân khoáng và thành phần quặng.

b- Đặ c đ iể m các loại mỏ khoáng theo các nguồ n gố c: magma thự c sự , pegmatit, carbonatit,skarn, nhiệt dịch, phong hóa, sa khoáng, trầm tích và biến chất sinh.




: NỘI DUNG

PHẦN I: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ KHOÁNG SẢNChương 1: Đại cương về khoáng sản ( 2 tiết)

GGGG

I II I

Ớ I II I




Chươ ng 1: Đại cương về khoáng sản ( 2 tiết)Chươ ng 2: Thành phần vỏ Trái đất và quá trình tạo quặng (2 tiết)

Chươ ng 3: Cấu trúc mỏ khoáng, thân khoáng và thành phần khoáng (2 tiết)PHẦN II: ĐẶC ĐIỂM MỎ KHOÁNGChươ ng 4: Mỏ khoáng magma thực sự (2 tiết)Chươ ng 5: Mỏ khoáng pegmatit (2 tiết)Chươ ng 6: Mỏ khoáng carbonatit (2 tiết)

Chươ ng 7: Mỏ khoáng skarn (2 tiết)Chươ ng 8: Mỏ khoáng nhiệt dịch (3 tiết)Chươ ng 9: Mỏ khoáng phong hoá (2 tiết)Chươ ng 10: Mỏ khoáng sa khoáng (2 tiết)Chươ ng 11: Mỏ khoáng trầm tích (2 tiết)Chươ ng 12: Mỏ khoáng biến chất sinh (2 tiết)


T TT T

H HH H

I II I

ỆU UU U

: NỘI DUNG

PHẦN I: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ KHOÁNG SẢNChương 1: Đại cương về khoáng sản ( 2 tiết)

GGGG

I II I

Ớ I II I




Chươ ng 1: Đại cương về khoáng sản ( 2 tiết)Chươ ng 2: Thành phần vỏ Trái đất và quá trình tạo quặng (2 tiết)

Chươ ng 3: Cấu trúc mỏ khoáng, thân khoáng và thành phần khoáng (2 tiết)PHẦN II: ĐẶC ĐIỂM MỎ KHOÁNGChươ ng 4: Mỏ khoáng magma thực sự (2 tiết)Chươ ng 5: Mỏ khoáng pegmatit (2 tiết)Chươ ng 6: Mỏ khoáng carbonatit (2 tiết)

Chươ ng 7: Mỏ khoáng skarn (2 tiết)Chươ ng 8: Mỏ khoáng nhiệt dịch (3 tiết)Chươ ng 9: Mỏ khoáng phong hoá (2 tiết)Chươ ng 10: Mỏ khoáng sa khoáng (2 tiết)Chươ ng 11: Mỏ khoáng trầm tích (2 tiết)Chươ ng 12: Mỏ khoáng biến chất sinh (2 tiết)


T TT T

H HH H

I II I

ỆU UU U

KHOKHOÁÁNGNG


PHÂN LOẠINGUỒN GỐC




MAG-MA

TRẦMTÍCH

BIẾNCHẤT

MAGMA

TH C S

CAR BO

NATIT

PEG-

MA- TIT

ALBITIT

GREI- SEN SKARN

NHI T

D CH

CON-

CHE- DAN

PHONG

HÓA

SA

KHOÁNG

B

BI N CH T

BI N

CH T

TR M

TÍCH

VII.1. KHÁI QUÁT

CHƯƠ NG VII

Thành tạo do phản ứngbiến chất tiếp xúc - trao đổi

KHÁI NIỆM

ĐÁ SKARN SKARNOSIT APOSKARN SKARN TỰ P.Ứ. ĐÁ GIỐNG SKARN ĐÁ CẬN SKAR

Sản phẩm Đá phát sinh do Đá giống

k ề Đá magma bịbiế đổi ế d

MỎ SKARN




biến chất tiếp xúc - trao đổiở T0 cao giữa đá carbonat &

dung dịch hậu magma củaxâm nhập. Thành phần KV: KV silicat &alumosilicat Ca, Mg, Fe (tiêubiểu: pyroxen, granat,…

Phân bố ở đới tiếp xúc:+ Skarn trong; + Skarn ngoài (ch y u)

Đá giống skarn về thành phần,nhưng là sản phẩm biến chất củađá carbonat “nhiểm bẩn”: sét vôi,vôi sét, tuf vôi, đá vôi silic,…Quá trình không mang đến đủlượng các NT cần thiết KVskarn

Sản phẩmbiến chất

skarn ở T0

thấp & trungbình

Đá phát sinh dothay thế trao

đổi Ca các đásiêu mafic, siêumafic kiềm,gabroid kiềm

skarn vềthànhphầnnhưngchưa rõnguồn gốc

biến đổi yếu dofelspat, thạch anh,scapolit, diopsithợp thành; Phân bố cạnhđới skarn

Hình VI. :Hình VI.1. Mặt cắt quavùng mỏ skarn:

1- granodiorit; 2- đá vôi; 3-

đá phiến; 4- cát kết; 5-cuội kết; 6- đá sét; 7- skancó quặng; 8- vành tiếp xúc,a/ skan trong, b/ skarn ngoài

VII.1. KHÁI QUÁT

CHƯƠ NG VII

MỎ BiẾNCHẤT TiẾP

MỎ BiẾNCHẤT TiẾPÚ

BIẾN CHẤT TIẾP XÚC NHIỆT Tác dụng chủ yếu của T0 cao, không mang

BIẾN CHẤT TIẾP XÚC NHIỆT Tác dụng chủ yếu của T0 cao, không mang

BCTX - TRAO ĐỔI THAY THẾ

Vừa chịu tác dụng T0 cao vừa

BCTX - TRAO ĐỔI THAY THẾ

Vừa chịu tác dụng T0 cao vừa

MỎ SKARN

KHÁI Ni M PH Ư NG TH C THÀNH T O

MỎ SKARNwww.daykemquynhon.ucoz.com



XÚC (BCTX) -

TRAO ĐỔI:Thường đượcthành tạo ở

đới tiếp xúcgiữa khối xâm

nhập với đátrầm tích chủyếu carbonatvà một số đáalumosilicat

khác.

XÚC (BCTX) -

TRAO ĐỔI:Thường đượcthành tạo ở

đới tiếp xúcgiữa khối xâm

nhập với đátrầm tích chủyếu carbonatvà một số đáalumosilicat

khác.

ụ g y , g gthêm thành phần hóa mới;

Hình thành vào thời gian đầu (TK đầu);Hình dáng là một vành liên tục bao quanh toànbộ khối xâm nhập; Đá c ó t hể hình thành ở bất cứ độ sâu nào:

- rất sâu tái nóng chảy,

- nông tái kết tinh; Sản phẩm thường là sản phẩm tái kiết tinh.Thành phần KV có 2 trường hợp:

1/ Thành phần không thay đổi:

Đá vôi hạt mịn đá hoa hạt trung bình / lớn;2/ Sau tái kết tinh, sinh thành KV mới:

- Phi n sét s ng hóa có andalusit, disten,cordierit;

- Đá vôi s ng hóa đ á hoa ch a wolastonit

ụ g y g gthêm thành phần hóa mới;

Hình thành vào thời gian đầu (TK đầu);Hình dáng là một vành liên tục bao quanh toànbộ khối xâm nhập; Đá c ó t hể hình thành ở bất cứ độ sâu nào:

- rất sâu tái nóng chảy,

- nông tái kết tinh; Sản phẩm thường là sản phẩm tái kiết tinh.Thành phần KV có 2 trường hợp:

1/ Thành phần không thay đổi:

Đá vôi hạt mịn

đá hoa hạt trung bình / lớn;2/ Sau tái kết tinh, sinh thành KV mới:

- Phi n sét s ng hóa có andalusit, disten,cordierit;

- Đá vôi s ng hóa đ á hoa ch a wolastonit

Vừa chịu tác dụng T cao vừathêm vào thành phần hóa mới;

Hình thành muộn hơn một chútvì có dung dịch nhiệt dịch tham gia

Sản phẩm thường phân bốkhông liên tục, có tính cục bộ;

Đá thành tạo ở độ sâu khônglớn, để áp lực bên trong của chấtbốc thoát từ magma có thể thắngđược áp lực bên ngoài do đất đávây quanh gây ra;

Sinh thành các loại đá skarn,thành phần KV khác nhau. Cấutrúc – kiến tạo đá hoàn toàn thayđổi.

ị ụ gthêm vào thành phần hóa mới;

Hình thành muộn hơn một chútvì có dung dịch nhiệt dịch tham gia

Sản phẩm thường phân bốkhông liên tục, có tính cục bộ;

Đá thành tạo ở độ sâu khônglớn, để áp lực bên trong của chấtbốc thoát từ magma có thể thắngđược áp lực bên ngoài do đất đávây quanh gây ra;

Sinh thành các loại đá skarn,thành phần KV khác nhau. Cấutrúc – kiến tạo đá hoàn toàn thayđổi.

VII.2. VỊ TRÍ THÂN QUẶNG VÀ ĐÁ SKARN

CHƯƠ NG VII

Thân đá skarn nằm : - ở đới tiếp xúc giữa khối xâm nhập & đá vây quanh;

- cách kho ng 200 – 400m 1 – 2km

VỊ TRÍ

TQ & THÂN ĐÁ TRÙNG NHAU

TQ & THÂN ĐÁ TRÙNG NHAUTQ N M TRONG THÂN ĐÁTQ N M TRONG & NGOÀI TH NTQ

N M TRONG & NGOÀI TH N




TQ & THÂN ĐÁ TRÙNG NHAU

ĐỒNG SINH Đá v à quặng đồng sinh KV quặng phân bố tương đốiđều đặn Vai trò yếu tố kiến tạo khống

chế quặng không lớn

ĐỒNG SINH Đá v à quặng đồng sinh KV quặng phân bố tương đốiđều đặn Vai trò yếu tố kiến tạo khống

chế quặng không lớn

SKARN & QuẶNG NẰM CHỒNG Thân skarn & TQ không trùng; Đư ng d n dung d ch t o đ á &qu ng không trùng Quá trình t o qu ng sau t o đ á khá lâu; TQ có th n m trong / ngoài

SKARN & QuẶNG NẰM CHỒNG

Thân skarn & TQ không trùng; Đư ng d n dung d ch t o đ á &qu ng không trùng Quá trình t o qu ng sau t o đ á khá lâu;

TQ có th n m trong / ngoài

Hình VI. :

CHƯƠ NG VII MỎ SKARNwww.daykemquynhon.ucoz.com



ĐA D NG:

- V a, d ng v a; - D ng th u kính - Bư u; - ng - M ch; -

Th hâ há h

VII.3. HÌNH DÁNG THÂN SKARN




- Th phân nhánh

Dài 2km; dày 200m

VII.4. PHÂN LOẠI MỎ

CHƯƠ NG VII

THEO THÀNH PHÂN KV SKARN

SKARN Ca

SKARN Ca SKARN Mg SKARN Si

SKARN Si

Do đá vôi (sét vôi, cát kết vôi) bị thay thế. Phổ biến nhất

Do đá vôi (sét vôi, cát kết vôi) bị thay thế. Phổ biến nhất




Do quá trình thay thế đá dolomit & đá vôi dolomit hóa.

Thành phần gồm KV chứa Mg ở T0 cao; KV đặc trưng: fosterit (olivin Mg), diopsit, spinel, flogopit, dolomit, calcit, enstatit,…

Do quá trình thay thế đá dolomit & đá vôi dolomit hóa.

Thành phần gồm KV chứa Mg ở T0 cao; KV đặc trưng: fosterit (olivin Mg), diopsit, spinel, flogopit, dolomit, calcit, enstatit,…

Phổ biến nhất KV chính: dãy granat groxula, andrazit), pyroxen (diopsit, enstatit) KV khác: vezuvian, wolastonit, scapolit, amphibol, epidot,carbonat, thạch anh.

Phổ biến nhất KV chính: dãy granat groxula, andrazit), pyroxen (diopsit, enstatit) KV khác: vezuvian, wolastonit, scapolit, amphibol, epidot,carbonat, thạch anh.

Hình thành trong đá có thành phần silicat;

Quá trình trao đổi thay thế các đá XN sâu: granodiorit, syenit,…; Thành phần KV chủ yếu: granat, pyroxen, amphibol, scapolit, wolastonit,…

Hình thành trong đá có thành phần silicat;

Quá trình trao đổi thay thế các đá XN sâu: granodiorit, syenit,…; Thành phần KV chủ yếu: granat, pyroxen, amphibol, scapolit, wolastonit,…



VII.6. ĐIỀU KIỆN ĐỊA CHẤTTHÀNH TẠO MỎ

CHƯƠ NG VII

MỎ SKARNMỐI LIÊN QUAN VỚI YẾU TỐ

THẠCH HỌC & CẤU TẠO

Quan hệ giữa mặt tiếpxúc & thớ lớp đá vây

quanh

Vai trò của đứt gãykiến tạo

Yếu tố thạch học với sựphân bố skarn & TQ

Đặc điểm mặt tiếp xúc

MỐI LIÊN QUAN VỚI YẾU TỐTHẠCH HỌC & CẤU TẠO


quanh







a/ Thớ lớp song song mặt tiếp xúc trên bình đồ & mặt

cắt (1): thân skarn dạng vỉa; b/ Trên bình đồ, đường tiếp xúc song song với đườngphương của các vỉa đá trầm tích; nhưng ở mặt cắt, nóhợp với thớ lớp một góc nhất định: thân skarn gầnnhư dạng vỉa: ở bình đồ, dạng răng cưa: ở mặt cắt ;

c/ Trên bình đồ, đường tiếp xúc chéo góc với thớ lớp,ở mặt cắt, song song với thớ lớp: thân skarn dạnghình răng cưa trên bình đồ, dạng vỉa ở mặt cắt; d/ Cả trên bình đồ & mặt cắt, đường tiếp xúc đều chéogóc với thớ lớp: thân skarn dạng răng cưa cả trên

bình đồ lẫn mặt cắt.

a/ Thớ lớp song song mặt tiếp xúc trên bình đồ & mặt

cắt (1): thân skarn dạng vỉa; b/ Trên bình đồ, đường tiếp xúc song song với đườngphương của các vỉa đá trầm tích; nhưng ở mặt cắt, nóhợp với thớ lớp một góc nhất định: thân skarn gầnnhư dạng vỉa: ở bình đồ, dạng răng cưa: ở mặt cắt ;

c/ Trên bình đồ, đường tiếp xúc chéo góc với thớ lớp,ở mặt cắt, song song với thớ lớp: thân skarn dạnghình răng cưa trên bình đồ, dạng vỉa ở mặt cắt; d/ Cả trên bình đồ & mặt cắt, đường tiếp xúc đều chéogóc với thớ lớp: thân skarn dạng răng cưa cả trên

bình đồ lẫn mặt cắt.

VII.6. ĐIỀU KIỆN ĐỊA CHẤTTHÀNH TẠO MỎ

CHƯƠ NG VII

MỎ SKARNMỐI LIÊN QUAN VỚI YẾU TỐ

THẠCH HỌC & CẤU TẠO


quanh






quanh






quanh






quanh







Đóng vai trò quan trọng trong sự phânbố skarn cũng như TQ:

Đ t gãy kh ng ch s phân b skarnlà đ t gãy tr ư c skarn;

Đ t gãy kh ng ch s phân b TQ, có th đ t gãy tr ư c ho c sau skarn nh ư ngtr ư c TQ

Đóng vai trò quan trọng trong sự phân

bố skarn cũng như TQ:Đ t gãy kh ng ch s phân b skarn

là đ t gãy tr ư c skarn; Đ t gãy kh ng ch s phân b TQ, có

th đ t gãy tr ư c ho c sau skarn nh ư ngtr ư c TQ

Đá vây quanh tiếp xúc với khối xâmnhập có thể có nhiều loại đá có thànhphần khác nhau, trong đó, khi tiếp xúc:

Có loại có tính trơ không hề trao

đổi chấtCó loại bị trao đổi thay thế mạnh

hoặc yếu

Đá vây quanh tiếp xúc với khối xâmnhập có thể có nhiều loại đá có thànhphần khác nhau, trong đó, khi tiếp xúc:

Có loại có tính trơ không hề trao

đổi chấtCó loại bị trao đổi thay thế mạnh

hoặc yếu

Mặt tiếp xúc dốc hay thoải: Skarn thườngphát triển cùng quặng ở các nơi thoải;

Mặt tiếp xúc lồi lõm, bằng phẳng: gặpnhiều quặng ở các mặt lồi lõm.

Mặt tiếp xúc dốc hay thoải: Skarn thườngphát triển cùng quặng ở các nơi thoải;

Mặt tiếp xúc lồi lõm, bằng phẳng: gặpnhiều quặng ở các mặt lồi lõm.




Hình VI. :




VI.6. ĐIỀU KIỆN ĐỊA CHẤT THÀNH TẠO MỎ

CHƯƠ NG VI MỎ SKARN

Mỏ TK sớm:

liên quanplagiogranit,plagiosyenit

Fe, Co, Cu




Mỏ TK giữa:liên quan

granodioritW (sheelit)

TK muộn: XNnhỏ, nông

granit Pb,Zn, W

Mỏ vùng nền:peridotit, đá

trap Fe

MỐI LIÊNQUAN VỚI

MAGMA

VII.7. KHOÁNG SẢN LIÊN QUAN SKARN

CHƯƠ NG VII MỎ SKARN

F t hất là tit Mo: KV chủ yếu molibdenit (MoS )




Fe: quan trọng nhất là magnetit

Fe – Co:a/ Skarn có pyrit chư a Co;b/ Skarn có cobantin (CoAsS)

Cu: KV chủ yếu là Chalcopyrit, pyrit,pyrotin, sphalerit,…

Pt: Nam Phi, liên quan siêu mafic

W: KV chủ yếu sheelit (CaWO4)

Đa kim: KV chủ yếu galena, sphalerit

U: KV chủ yếu uraninit, orthit

Beril & Niobi

Mo: KV chủ yếu molibdenit (MoS2 )

Sn: KV chủ yếu cassiterit (SnO2 )

Au: KV chủ yếu vàng tự sinh,sulphur

Mỏ khoáng chứa B, asbet

VII.8. VIỆT NAM

CHƯƠ NG VII

Ít phát triển. Vài mỏ giá trị:+ Nà Lũng, Nà Rụa (Cao Bằng), + Thạch Khê (Hà Tỉnh) Ít phát triển. Vài mỏ giá trị:

+ Nà Lũng, Nà Rụa (Cao Bằng), + Thạch Khê (Hà Tỉnh)

Phát hiện 1962, thăm dò kết thúc 1984.Mỏ bị á biể hủ kí

Phát hiện 1962, thăm dò kết thúc 1984.Mỏ bị át biể hủ kí

MỎ SKARN

MỎ SẮT THẠCH KHÊ (Hà T ĩ nh)





Mỏ bị cát biển phủ kín. Cấu trúc mỏ là nếp lồi đơn nghiêng

Mỏ bị cát biển phủ kín.

Cấu trúc mỏ là nếp lồi đơn nghiêng

VII.8. VIỆT NAM

CHƯƠ NG VII

Phát hiện 1962, thăm dò kết thúc 1984. Mỏ bị cát biển phủ kín. Cấu trúc mỏ là nếp lồi đơn nghiêngđ ấ hà h bởi ầ í h l

Phát hiện 1962, thăm dò kết thúc 1984. Mỏ bị cát biển phủ kín. Cấu trúc mỏ là nếp lồi đơn nghiêngđ ấ thà h bởi t ầ tí h l

MỎ SKARN






được cấu thành bởi trầm tích lục

nguyên – carbonat tuổi D, D – C & T tiếpxúc granitoid Granitoid: bảo hòa Al, đá vôi: cao MgO Các giai đoạn phát triển:1/ Skarn Mg bi n c i skarn Ca

qu ng Fe ch ng g i; 2/ Hydrat hóa skarn & qu ng hóa 3/ Nhi t d ch-khoáng hóa sulphur đ a kim Thành phần KV skarn: pyroxen, granat,fosterit, serpentin, amphibol, flogopit,

epidot, clorit, thạch anh (plagioclas,scapolit, wolastonit, biotit, talc, …) KV quặng: magnetit, hematit, sulphur(py, pyt, chal, sph, Cu xám, gal (spinel)

được cấu thành bởi trầm tích lục

nguyên – carbonat tuổi D, D – C & T tiếpxúc granitoid Granitoid: bảo hòa Al, đá vôi: cao MgO Các giai đoạn phát triển:1/ Skarn Mg bi n c i skarn Ca

qu ng Fe ch ng g i; 2/ Hydrat hóa skarn & qu ng hóa 3/ Nhi t d ch-khoáng hóa sulphur đ a kim Thành phần KV skarn: pyroxen, granat,fosterit, serpentin, amphibol, flogopit,

epidot, clorit, thạch anh (plagioclas,scapolit, wolastonit, biotit, talc, …) KV quặng: magnetit, hematit, sulphur(py, pyt, chal, sph, Cu xám, gal (spinel)



TQ: dạng thấu kính, vỉa phânhá h

TQ: dạng thấu kính, vỉa phânhá h




Hình VI. : Mặt cắt khái quát mỏ sắt Thạch Khê

1- Quặng sắt ; 2- Đá Skarn ; 3- Granit ;

4- Đá sừng ; 5- Đá hoa ; 6- Sét ; 7- Cát

Hình VI. : Mặt cắt khái quát mỏ sắt Thạch Khê

1- Quặng sắt ; 2- Đá Skarn ; 3- Granit ;

4- Đá sừng ; 5- Đá hoa ; 6- Sét ; 7- Cát

nhánh. Phân bố trong skarn, đá sừng, đá carbonat hoặc theo mặt phânlớp carbonat nằm dưới & trầmtích lục nguyên bị sừng hóa nằmtrên; mạch mỏng trong granit. Kích thước: TQ chính D 2 – 3km,R 0,4 – 0,5 km; S 0,5 – 0,6km

Hàm lượng Fe đến 50 - 60%, tạpchất thấp

nhánh. Phân bố trong skarn, đá sừng, đá carbonat hoặc theo mặt phânlớp carbonat nằm dưới & trầmtích lục nguyên bị sừng hóa nằmtrên; mạch mỏng trong granit. Kích thước: TQ chính D 2 – 3km,R 0,4 – 0,5 km; S 0,5 – 0,6km

Hàm lượng Fe đến 50 - 60%, tạp

chất thấp

MỎ đa kim W-F-Bi-Cu-Au NÚI PHÁO (Thái Nguyên)

MỎ đa kim W-F-Bi-Cu-Au NÚI PHÁO (Thái Nguyên)

Diện tích ~ 45 km2 ở phía đông TT. ĐạiTừ, Đại Từ, Thái Nguyên, cách Hà Nội ~80km về phía bắc

Diện tích ~ 45 km2 ở phía đông TT. ĐạiTừ, Đại Từ, Thái Nguyên, cách Hà Nội ~80km về phía bắc.

MỎ SKARNCHƯƠ NG VII

VII.8. VIỆT NAM




- Biến chất khu vự c tác động lên các đátrầm tích HT Phú Ngữ ở tướ ng đá phiến lục.

- Biến chất tiếp xúc rất phổ biến & đặctrưng bở i một đớ i rộng các loại đá sừ ng, đá

hoa và silic vôi vây quanh khối granit ĐáLiền.

- Biến chất khu vự c tác động lên các đátrầm tích HT Phú Ngữ ở tướ ng đá phiến lục.

- Biến chất tiếp xúc rất phổ biến & đặctrưng bở i một đớ i rộng các loại đá sừ ng, đá

hoa và silic vôi vây quanh khối granit ĐáLiền.

km về phía bắc.km về phía bắc.

Skarn hoá các đá HT Phú Ngữ rất rộngrãi & đặc trưng bở i sự phân đớ i từ đásừ ng > pyroxen (điopsiđ) > granat

(grossular) > wolastonit±±±±

vesuvianit >calcit±±±± tremolit±±±± actinolit. Đớ i skarn hoá còn có mặt phổ biến khácnhau của các KV biến chất khác: sheelit,pyrotin, magnetit, chalcopyrit, sphalerit,hoặc molybđenit. Đớ i skarn hóa thườ ng có biểu hiện địavật lý từ rất mạnh do chứ a hàm lượ ngđáng kể pyrotin hoặc magnetit.

Skarn hoá các đá HT Phú Ngữ rất rộngrãi & đặc trưng bở i sự phân đớ i từ đásừ ng > pyroxen (điopsiđ) > granat(grossular) > wolastonit±±±± vesuvianit >calcit±±±± tremolit±±±± actinolit. Đớ i skarn hoá còn có mặt phổ biến khácnhau của các KV biến chất khác: sheelit,pyrotin, magnetit, chalcopyrit, sphalerit,

hoặc molybđenit. Đớ i skarn hóa thườ ng có biểu hiện địavật lý từ rất mạnh do chứ a hàm lượ ngđáng kể pyrotin hoặc magnetit.




KHOKHOÁÁNGNG(V.I. Xmirnov, 1982)

PHÂNLOẠI

NGUỒNGỐC

PHÂN LOẠI

NGUỒN GỐC




MAG-MA

TRẦMTÍCH

BIẾNCHẤT

MAGMATH C

S

CAR BO

NATIT

PEG- MA- TIT

ALBITIT GREI- SEN

SKARN NHI T

D CH

CON- CHE- DAN

PHONG

HÓA

SA

KHOÁNG

B BI N CH T

BI N

CH T

TR M

TÍCH

MAG-MA

TRẦMTÍCH

BIẾNCHẤT

MAGMATH C

S

CAR BO

NATIT

PEG- MA- TIT

ALBITIT GREI- SEN

SKARN PHONG

HÓA

SA

KHOÁNG

B BI N CH T

BI N

CH T

TR M

TÍCH

VIII.1. KHÁI QUÁT

CHƯƠ NG VIII

Liên quan không gian &nguồn gốc với XN & PT mafic,

trung tính, felsic & kiềm

Hì h thái điể hì h h đ iả

Mỏ được hìnhthành từ dung dịch

Thuộc

Nhóm mỏ rất cógiá trị trong thực tế:




Hình thái điển hình: mạch đơn giản ÷phức tạp; dạng ổ, bướu, mạch-xâm tán,thấu kính, dạng vỉa, hỗn hợp phức tạp.

Kích thước & quy mô khác nhau;

Thường phân bố trong đá biến đổi

nhiệt dịch liên quan quá trình tạo quặng,có các vành phân tán bao quanh ranhgiới thân quặng không rõ ràng & hàm

lượng quặng giảm dần Phát triển chủ yếu ở đới uốn nếp.

Phát triển suốt lịch sử phát triển T Đ,tuổi càng trẻ, quặng càng phong phú.

Độ sâu: <1km, 1-3km, 3-5km

T0 : 400 ÷ 500C

thành từ dung dịch

nóng khí – lỏng cókhoáng hóa được lưuchuyển dưới mặt đất,phần lớn gắn liển vớihoạt động magma & ít

hơn do hoạt độngbiến chất. Các khoángchất được kết đọngtrong khe nứt, lổ hổngcủa đất đá hoặc biếnchất trao đổi, thay thếcác đá thuận lợi.

g ị g ự

KL s t & HK s t:Fe, Mn, W, Mo, Ni, Co

KL cơ b n: Cu,Pb, Zn, Sn, As, Sb,Hg.

KL quý: Au, Ag. KL phóng x : U,Th. KKL: F, Ba, asbet,

talc, magnesit, th chcao, spat b ăng đ o… Đá m ngh : opal,topaz, Qtt, …

Định vị quặng hóa & xácđịnh hình thái, quy mô &

đặc điểm cấu trúc nội bộthân quặng

Là máng dẫn, xác định vị trí,cung cấp dung thể magma &dung dịch mang quặng từphần dưới sâu vào vùng

Dung dịch chứa quặng thoát từkênh dẫn vào các địa điểm đểquặng cư trú & lắng đọng. Phân loại:

VIII.2. KIẾN TRÚC ĐỊA CHẤT

KÊNH D N Y U T PHÂN PH I Y U T CH A Qu NG

CHƯƠ NG VIII www.daykemquynhon.ucoz.com



qu ng . Phân loại:

+ Đ t gãy l n + V a, t ng đ á d th m

trong mi n u n n p.

@ Lưu ý: b n thân kênh d nkhông ph i n ơ i nào c ũ ngch a qu ng

+ Đ t gãy c c b + V a d th m có kênh d n c tqua ho c n m g n

A- NGUỒN GỐC DUNG DỊCH NHIỆT DỊCH

CHƯƠ NG VIIIVIII.3. ĐiỀU KiỆN HÓA LÝ THÀNH TẠO MỎ NHIỆT DỊCH

DDND là dung dịch khí–lỏng nóng; nước - môi trường hòa tan, chất hòa tan - muối khoáng & khí

TỪ MAGMA TỪ BiẾN CHẤT TỪ KHÍ QUYỂN NƯỚC CHÔN VÙI NƯỚC BiỂN

NGU N N Ư C C A DUNG D CH NHI T D CH

Trong quá trình Nước mưa, Trong lổ hổng Cóthể bị lôi cuốn




Trong quá trìnhdung nham magmanguội dần

thành tạo đá xâmnhập:

giải phóng H2O

Trong quá trìnhbiến chất:

+ KV tái kết tinhgiải phóng H2O+Phân hủy OH

trong hydrosilicat tạo H2O

,

tuyết tan,… dichuyển ngấmtheo khe nứt

xuống đới sâuVT Đ bị nung

nóng & hòa tankhoáng hóaDDND

Trong lổ hổng

trầm tích cổ bị vùisâu có nguồn gốc

biển, có khoánghóa nguyên sinhkiểu (K-Mg)Cl.

Áp lực kiến tạo /nung nóng bởi

magma xâm nhập tạo dòng nhiệtdịch ngầm chảy

theo kiến trúc thấmnước

Cóthể bị lôi cuốn

vào quá trình nhiệtdịch trong trường

hợp ở phần sátđáy biển & đại

dương xuất hiện

khối dung thểmagma xâm nhập

đi lên hìnhthành dòng nhiệt

đi lên & nước

biển tiếp tục thấmxuống sâu tạohệ luân chuyển

nhiệt dich (X. Ôsaki,Ch. Xakai, O. Maxubia)




TỪ NGUỒNMAGMA

GiẢ THIẾTPHÂN TiẾT BÊN

TÁI LẮNG ĐỌNG TỪ

ĐÁ VÂY QUANH ĐỒNG HÓA MAGMA

ĐÁ VÂY QUANH

NGU N V T CH T KHOÁNG

Dung thể lò magma Vật chất tạo Dung dịch nhiệt dịchMột số vật chất có




g g

dưới sâu có khả năngchứa đựng một lượngnào đó các NT kim loại.

Kết thúc quá trình kếttinh dung thể, các NT kimloại thoát ra & tham giavào dung dịch nhiệt dịch.Gồm 2 loại nguồn:

+ T magma nguyên

sinh dưới vỏ;+Do đ ng hóa magma :từ tái nóng chảy / từ

đồng hóa đá vây quanh

VD: W từ peg mạch

Vật chất tạokhoáng nhiệt dịch dosự tiết vật chất từ đávây quanh.

+ Gi thi t không gi i

thích đ ư c cáctr ư ng h p m chqu ng có thành ph nnh t đ nh đ i qua các

đ á cò thành ph n

khác nhau. VD m chPb-Zn đ i qua đ á phi n, đ á vôi,…

+ Gi ng nhau do quá trình xâm nhi m

g ị ệ ị

đi qua đá vây quanh,thu hút một số NT.

VD:+ Lấy Si khi đi qua đá

phiến, cát kết, quarzit;

+ Lấy Mg, Ca, Fe từ

đá carbonat, đámafic,… CaCO3,Ca,Mg(CO3)2, FeCO3 ,...

+ Lấy K từ silicatchứa K (ort) sericit+ Lấy Ni, Co từ đá

mafic& siêu maficsmatin, gerdofit,…

Một số vật chất cósẵn trong đá vây

quanh, khi magmaxuyên lên đồng hóa &thu hút các vật chất

này hàm lượng cácNT kim loại tăng cao

trong magma thamgia vào dung dịch nhiệt

dịch.

VD: Clark của Sntrong đá phiến gấp 5-20 lần / Clark VTĐ

Au trong đá phun tràocao hơn trong đá khác

B- TÍNH CHẤTDUNG DỊCH NHIỆT DỊCH


TÍNH CHẤT LÝ HỌC TÍNH CHẤT HÓA HỌC

Chủ yếu ở trạng thái hơi / lỏng.

-Khi đến T0 tới hạn (>3740C),

Hiện nay, chưa rõ có tính kiềm hay acid.Thí nghiệm:

- Phân tích bao thể trong Q, fuorit: pH 4,3 – 8,6;




nước ở trạng thái hơi bất cứ điềukiện áp lức nào & hòa tan các vậtchất khác.

-- N u ch a nhi u CO 2 độ hòatan của hợp chất kim loại tăng lên

nhiều (SnO2 tăng 25 lần, FeO tăng4 lần,…) độ hòa tan SiO2 giảm.

-- N u có hòa tan m t s ch tmu i (NaCl, KCl) v i n ng đ ô 10% T0 tới hạn của nước tăng lên

4370CỞ điều kiện áp lực cao,nếu nước hòa tan một số hợp

chất muối nào đó nó không ởtrạng thái hợi

Phân tích bao thể trong Q, fuorit: pH 4,3 8,6;

trong pegmatit:acid; trong mạch nhiệt dịchkiềm- pH trong suối nước nóng: 2 – 9,5

Betchechin : kiềm yếu hoặc trung tính; đồng thời, có thể thay

đổi khi qua môi trường khác nhau có nồng độ oxy hóa khử

khác nhau. VD: qua đá carbonat mang tính kiềmKorjinski : thoạt đầu - kiềm giữa - acid cuối - kiềmTrên cơ sở nhiên cứu THCSKV:

1- GĐ ki m s m: Na, K, Mg t DDND đi v ào đ á vây quanh;

anbit hóa; t o KV giàu tính ki m: amphibol, pyroxen giàu Na. 2 - GĐ r a l ũ a acid: Đa vây quanh b greizen hóa, berezit hóa,clorit hóa, epidot hóa, kaolin hóa, lisvenit hóa,…

3- GĐ ki m mu n: T 0 gi m DDND trung tính / ki m; t om ch th ch anh, anbit hóa





TRONGTRẠNG THÁI

DUNG DỊCH THẬT

TRONGRẠNG THÁI

DUNG DỊCH KEO

TRONGDUNG DỊCH IONĐƠN GiẢN CỦA

NHỮNG HỢP CHẤTDỄ HÒA TAN

TRONGDUNG DỊCH PHỨC

HỢP ION – PHÂN TỬ

CỦA NHỮNG HỢPCHẤT DỄ HÒA TAN

Gi THI T V N CHUY N V T CH T KHOÁNG V T





VẬN CHUYỂN TỪDƯỚI LÊN DO ÁP LỰCCỦA NƯỚC CÓ TRONGDUNG DỊCH NHIỆT DỊCH

SAU KHI TÁCH KHỎI LÀ

MAGMA, DUNG DỊCHNHIỆT DỊCH Ở TRẠNGTHÁI LỎNG & VẬN

CHUYỂN LÊN NHỜ ÁPLỰC CỦA ĐẤT ĐÁ

VẬN CHUYỂN LÊN

NHỜ CÁC BUỒNGCHẤN KHÔNG TRONGCÁC KHE NỨT / LIÊNQUAN KHE NỨT CÓ

TRONG VT Đ

VẬN CHUYỂN LÊN

DƯỚI TÁC DỤNG CỦAPHA KHÍ ĐƯỢC TÁCHRA & ĐẨY DUNG DỊCH

NHIỆT DỊCH DICHUYỂN

QUAN Đi M


Là l hng & khe n t trong đ t đá:




LỔ HỔNG NGUYÊN SINHLỔ HỔNG NGUYÊN SINH LỔ HỔNG THỨ SINH+ Sinh đồng thời với đất đá

+ Được hình thành do sự kết tinh của magma.Mỗi loại đá có độ lỗ rỗng khác nhau:

Granit 0,37 – 0 ,5%; tuf 50%,đ á vôi 5%, cát k t 15%+ Ít ý ngh ĩ a trong vận chuyển & lắng đọng quặng

+ Sinh đồng thời với đất đá

+ Được hình thành do sự kết tinh của magma.Mỗi loại đá có độ lỗ rỗng khác nhau:

Granit 0,37 – 0 ,5%; tuf 50%,đ á vôi 5%, cát k t 15%+ Ít ý ngh ĩ a trong vận chuyển & lắng đọng quặng

+ Sinh sau khi thành tạo đá+ Được hình thành do hiện tượng tăng thể tích củađá (do serpentin hóa, anhydrit hóa) hoặc do hiện

tượng giảm thể tích (do dolomit hóa, do sự mấtnước của đá,…)

+ Vai trò quan trong vận chuyển & lắng đọng quặng

+ Sinh sau khi thành tạo đá+ Được hình thành do hiện tượng tăng thể tích củađá (do serpentin hóa, anhydrit hóa) hoặc do hiện

tượng giảm thể tích (do dolomit hóa, do sự mấtnước của đá,…)

+ Vai trò quan trong vận chuyển & lắng đọng quặng

Do hiện tượng tăng / giảm thể tích của đáDo hiện tượng tăng / giảm thể tích của đáThành tạo dưới dưới tác dụng của lực ngang & lựcthẳng góc trong quá trình nâng lên, hạ xuống, uốnnếp, đứt gãy, đới vò nhàu máng dẫn DDND đi lên

Thành tạo dưới dưới tác dụng của lực ngang & lựcthẳng góc trong quá trình nâng lên, hạ xuống, uốnnếp, đứt gãy, đới vò nhàu máng dẫn DDND đi lên

KHE NỨT NỘI LỰCKHE NỨT NỘI LỰC KHE NỨT NGOẠI LỰC


DDND được tách ra ở một hoặc nhiều giaiđoạn khác nhau (giai đoạn tạo khoáng) tùy theo

DDND được tách ra ở một hoặc nhiều giaiđoạn khác nhau (giai đoạn tạo khoáng) tùy theo

Để xác định nhiệt độ thành tạo của mỏ, người tacăn cứ vào:

Để xác định nhiệt độ thành tạo của mỏ, người tacăn cứ vào:




đoạn khác nhau (giai đoạn tạo khoáng) tùy theomỏ .

Quy ước: những mỏ có giá trị công nghiệpphải đưa vào một loại nhiệt độ nào đó nhấtđịnh trên cơ sở giai đoạn tạo sản phẩm chính

đoạn khác nhau (giai đoạn tạo khoáng) tùy theomỏ .

Quy ước: những mỏ có giá trị công nghiệpphải đưa vào một loại nhiệt độ nào đó nhấtđịnh trên cơ sở giai đoạn tạo sản phẩm chính

- T0 nóng chảy của KV,- T0 phân giải của KV (mất nước, khử carbonat,S,..- T0 chuyển hóa đa hình cùa KV,

- T0

phân hủy dung dịch cứng,- T0 tái kết tinh của KV,

- T0 Eutecti- Sự biến đổi màu của KV,

- Sự thay đổi hình dạng của KV,- Cộng sinh KV.- Hiện tượng biến đổi đá vây quanh,

- Nghiên cứu đồng vị,…………………

- T0 nóng chảy của KV,- T0 phân giải của KV (mất nước, khử carbonat,S,..- T0 chuyển hóa đa hình cùa KV,

- T0

phân hủy dung dịch cứng,- T0 tái kết tinh của KV,

- T0 Eutecti- Sự biến đổi màu của KV,- Sự thay đổi hình dạng của KV,

- Cộng sinh KV.- Hiện tượng biến đổi đá vây quanh,

- Nghiên cứu đồng vị,…………………

Việt Nam hiện nay: phân tích bao thểViệt Nam hiện nay: phân tích bao thể


Bảng VIII. : ĐỘ SÂU THÀNH TẠO MỎ NHIỆT DỊCH (Magakian)




ĐẶC ĐiỂM MỎ MỎ SÂU (>1km) MỎ NÔNG (<1km)

Quan hệ với lò magma Magma sâu Magma nông & phun trào

Độ sâu khoáng hóa thewo chiều

thẳng đứng

1 – 2 km 300 – 500m

Thành phần KV & THCSKVTương đối đơn giản & thường

cô lập nhauKhá phức tạp & nằm lẫn lộn

Hiện tượng phân đới nguyên sinhTheo chiều thẳng đứng & nằm

ngang đều có sự phân đớiKhông rõ ràng

Đặc điểm phân bố thành phần có ích Tương đối đều Rất không đều

Cấu tạo & kiến trúc quặngKiến trúc: hạt, kết tinh,

phân hủy dung dịch cứngKiến trúc : hạt

Cấu tạo: keo, tinh hốc, tinh đám




Do chế độ S – O & nhiều

CH Đ S - O CỘNG SINH KHOÁNG VẬT

S và O: Quan trọng trong thành tạo mỏ nhiệt dịchNồng độ S và O biến đổi theo thời gian & không gian

S và O: Quan trọng trong thành tạo mỏ nhiệt dịchNồng độ S và O biến đổi theo thời gian & không gian




yếu tố khác các mỏ nhiệtdịch có nhiều THCSKVkhác nhau.

VD: - w-cas-to-q-mus;

- q-ga-spha-cha-py-au

sản phẩm kKV & KHOÁNG SảN khác nhau sản phẩm kKV & KHOÁNG SảN khác nhau

VAI TRÒ S: Thay đổi có quy luật theo thời gian

+ Đu tiên: T0 , vai trò S nh , t o ít sulphur.

+ Ti p theo: T0 th p d n, s KV sulphur tăng .Đng th i, KV ít S đ ư i c thay b ng KV nhi u S(pyrotin pyrit)

+ Đến cuối, vai trò S lại thấp kém

VAI TRÒ S: Thay đổi có quy luật theo thời gian

+ Đu tiên: T0 , vai trò S nh , t o ít sulphur.

+ Ti p theo: T0 th p d n, s KV sulphur tăng .Đng th i, KV ít S đ ư i c thay b ng KV nhi u S(pyrotin pyrit) + Đến cuối, vai trò S lại thấp kém

VAI TRÒ O: Phụ thuộc vào không gian: Càng gần mặt đất, càng mạnhnhiều KV oxyt, KVcó O2 (carbonat, sulphat); ngay cả khi dung dịch nhiềuS [SO4]2- (barit thường ở ngọn mỏ nhiệt dịch)

VAI TRÒ O: Phụ thuộc vào không gian: Càng gần mặt đất, càng mạnhnhiều KV oxyt, KVcó O2 (carbonat, sulphat); ngay cả khi dung dịch nhiềuS [SO4]2- (barit thường ở ngọn mỏ nhiệt dịch)

Có nguyên t v a thân O, v a thân S.

Ch đ S–O nh h ư ng đ n s k t đ ng,hòa tan KV tùy theo đ hòa tan c a KV đ ó.

VD Cu & Zn:+ Trong đ i u ki n giàu S CuS, ZnS;

+ N u có nhi u [SO4]2- CuSO 4 ,ZnSO 4 .

Có nguyên t v a thân O, v a thân S.

Ch đ S–O nh h ư ng đ n s k t đ ng,hòa tan KV tùy theo đ hòa tan c a KV đ ó.

VD Cu & Zn:+ Trong đ i u ki n giàu S CuS, ZnS;

+ N u có nhi u [SO4]2- CuSO 4 ,ZnSO 4 .

CHƯƠ NG VIIIVIII.4. ĐiỀU KiỆN ĐỊA CHẤT THÀNH TẠO MỎ NHIỆT DỊCH

Mỏ ND liên quan rất chặc chẽ với các thành tạo (tổ hợp đá - TH Đ) magma phát sinh trong từng bối cảnh kiến tạo nhất định.

Mỏ ND liên quan rất chặc chẽ với các thành tạo (tổ hợp đá - TH Đ) magma phát sinh trong từng bối cảnh kiến tạo nhất định.




Mỗi TH Đ có một số loại quặng hóa nhất định liên quan:Mỗi TH Đ có một số loại quặng hóa nhất định liên quan:

+ CUNG MAGMA ĐỚI HÚT CHÌM:1) Pluton tonalit “kiểu I”: Cu-Au porphyr, Cu-Mo porphyr, Au porphyr ở Phillippin ( Đệ Tứ), Andes,

Tây USA (Mz– Đệ Tứ, Vundu, Fiji (Kainozoi sớm).2) Vụn núi lửa rhyolit dưới biển: Zn-Pb-Cu kiểu Kuroko ở Kosaka, Nhật (Miocen),…

3) Granit cao nhôm kiểu S: Sn, W ở Alaska (Miocen), Inner Zone Nhật (Creta),…

4) Đá núi lửa mafic: Sb, W, Hg như ở Đông Alps (Paleozoi sớm)

5) Đá núi lửa andesit–dacit: Hg, opal ở Phillippin, Mexico; Kamchatka (Kainozoi).

ĐỚI VA CHẠM MẢNG (MAGMA ĐAI CH M NGH CH Mi N Đ T TR Ư C ):1) Granit cao nhôm “kiểu S”: Sn, W ở Higher Hymalaya ( Đệ Tam); TN Anh, Malaysia (Trias hạ)2) Granit sáng màu “kiểu S”: U như ở Khối trung tâm Pháp (D), Rossing, Namibia (PR3)

+ CUNG MAGMA ĐỚI HÚT CHÌM:1) Pluton tonalit “kiểu I”: Cu-Au porphyr, Cu-Mo porphyr, Au porphyr ở Phillippin ( Đệ Tứ), Andes,

Tây USA (Mz– Đệ Tứ, Vundu, Fiji (Kainozoi sớm).

2) Vụn núi lửa rhyolit dưới biển: Zn-Pb-Cu kiểu Kuroko ở Kosaka, Nhật (Miocen),…3) Granit cao nhôm kiểu S: Sn, W ở Alaska (Miocen), Inner Zone Nhật (Creta),…

4) Đá núi lửa mafic: Sb, W, Hg như ở Đông Alps (Paleozoi sớm) 5) Đá núi lửa andesit–dacit: Hg, opal ở Phillippin, Mexico; Kamchatka (Kainozoi).

ĐỚI VA CHẠM MẢNG (MAGMA ĐAI CH M NGH CH Mi N Đ T TR Ư C ):1) Granit cao nhôm “kiểu S”: Sn, W ở Higher Hymalaya ( Đệ Tam); TN Anh, Malaysia (Trias hạ)2) Granit sáng màu “kiểu S”: U như ở Khối trung tâm Pháp (D), Rossing, Namibia (PR3)



Bảng VIII. : MAGMA XÂM NHẬP VÀ KHOÁNG HÓA NHIỆT DỊCH LIÊN QUAN

Á Ả ĐÁ Ề





KHOÁNG SẢN DIORIT GRANODIORIT GRANIT ALASKIT ĐÁ KIỀM

Mo - W

Sn

Cu, Pb, Zn, Co, Bi

Au

Sb, Hg


NHOÙM ÑAÙ THAØNH PHAÀN THAÏCH HOÏC TOÅ HÔÏP CAÙC NGUYEÄN TOÁ VAØKHOAÙNG SAÛN ÑAËC TRÖNG

1 Xaâm nhaâp sieâu mafic Dunit, peridotit, piroxenit,serpentinit, kimberlit Cr, Pt, Ir, Os, asbet,

kim cöông

2 Kieàm - sieâu mafic Dunit, peridotit, piroxenit,




menteigit, ijolit,syenit, fenit, carbonatit Nb, Ta, TR, Fe,apatit, flogopit


4 Granitoid

(trung tính – acit vöøa)

Diorit, diorit thaïch anh,

granodiorit, monzonit,monzonit thaïch anh,plagiogranit


5 Granit (felsic) Granit biotit, alaskit, granitgranofir,

pegmatit granit,

Sn, W, Mo, (Bi), Be








Phân đới trong thân quặng, trường quặng, đới quặng,…Nguồn gốc phân đới khác nhau.

Phân đới trong thân quặng, trường quặng, đới quặng,…Nguồn gốc phân đới khác nhau.CÁC BÁC HỌC MỸ:

+ DDND tách ra một lần từ magma, nhưngth/phần biến hóa, thay đổi theo không gian & thời

gian

CÁC BÁC HỌC MỸ:+ DDND tách ra một lần từ magma, nhưngth/phần biến hóa, thay đổi theo không gian & thời

gian

M T Đ T




THỂMAGMA

Thưc tế khôngđầy đủ

Phân đới

của

V. Emons(1924)

gian+ Yếu tố ảnh hưởng chính: T & Pgian+ Yếu tố ảnh hưởng chính: T & P



LÝ THUYẾT MẠCH ĐỘNG:DDND tách ra nhiều đợt mang tính mạch động từ lò magma nguội lạnh.

Thành phần kim loại của DD thay đổi theo thời gianThà h á ỏ ó hà h hầ khá h ằ á h biệ h ( hồ lấ h )

LÝ THUYẾT MẠCH ĐỘNG:

DDND tách ra nhiều đợt mang tính mạch động từ lò magma nguội lạnh.Thành phần kim loại của DD thay đổi theo thời gian.

Thà h t á ỏ ó thà h hầ khá h ằ á h biệt h ( hồ lấ h )




Không giải thích rõ nguyên nhân tiến hóa & cơ chế tách ra khỏi dung thể magmacủa dung dịch chứa quặng

Góp phần làm sáng tỏ s phân bố mỏ ND q anh khối âm nhập




Thành phần kim loại của DD thay đổi theo thời gian.Thành tạo các mỏ có thành phần khác nhau, nằm cách biệt nhau, (chồng lấn nhau).

Các mỏ nằm gần mặt đất thể hiện tính phân đới yếu, có khi có hiện tượng phức sinh

Thành tạo các mỏ có thành phần khác nhau, nằm cách biệt nhau, (chồng lấn nhau).

Các mỏ nằm gần mặt đất thể hiện tính phân đới yếu, có khi có hiện tượng phức sinh

Góp phần làm sáng tỏ sự phân bố mỏ ND quanh khối xâm nhậpCóthể xác lập tính phân đới quặng hậu magma trên diện tích chứa quặng khác nhau




Sơ đồ phân đới các mỏ khoáng liên quan các thể xâm nhập sâu


DDND di chuyển trong khe nứt , lổ hổng đá vây quanh biến đổi chúngSự biến đổi: có thể yếu, có thể mạnh tạo đá mới

DDND di chuyển trong khe nứt , lổ hổng đá vây quanh biến đổi chúngSự biến đổi: có thể yếu, có thể mạnh tạo đá mới

Ý NGH Ĩ A

Giúp xác định điều kiện & nguồn gốc mỏ quặng ND

Thông thường là những dấu hiệu tìm kiếm quan trọng

Ý NGH Ĩ A

Giúp xác định điều kiện & nguồn gốc mỏ quặng ND

Thông thường là những dấu hiệu tìm kiếm quan trọng




Thông thường là những dấu hiệu tìm kiếm quan trọng Thông thường là những dấu hiệu tìm kiếm quan trọng




Hình VIII. A- Các đới biến đổi dạng vỏ đồng tâm và môhình khoáng hóa liên quan (theo mô hình Lowell & Guilbert).

B. các đới biến đổi liênquan với với khoáng hoá viễnnhiệt phân bố trong các đá núi lửa vôi kiềm.

Example of proximal and distal zoning of base metal vein deposit of thetype associated with porphyry copper/molybdenum deposits




Example of proximal and distal zoning of base metal vein deposit of thetype associated with porphyry copper/molybdenum deposits.Hình VIII. : Ví dụ về sự phân đới từ gần đến xa của kiểu mỏ mạchkim loại cơ bản liên quan với mỏ Cu – Mo porphyr

CHƯƠ NG VIIIVIII.5. PHÂN LOẠI MỎ NHIỆT DỊCH

THEO NHIỆT ĐỘ & ĐỘ SÂU THÀNH TẠO

V. Lingrend (1907)HYPOTHERMAL MESOTHERMAL EPITHERMAL

TO 500 – 300O C

Độ sâu lớnP

TO 300 – 200O C

Độ sâu vừaP lớ

TO 200 – 50O C

Độ sâu nhỏ (nông)P ừ hải




Độ sâu lớnP cao

Độ sâu vừaP lớn

Độ sâu nhỏ (nông)P vừa phải

T & P không phải là yếu tố duy nhất quyết định nguồn gốc mỏ

Không phải lúc nào cũng xác định được.

Phân loại này thịnh hành ở Phương Tây

Do nhiệt độ thành tạo không phải lúc nào cũng ứng với độ sâu

Địa chất Mỹ Bổ SUNG

LEPTOTHERMAL TELETHERMAL XENOTHERMAL

TO thấpĐộ sâu trung bình

TO thấpĐộ sâu nông

TO cao

Độ sâu nông




Hiện đang sử dụng nhiều nhất;Phân chia:





Tậ t ở hầ ò & hầ lồi khối XN id & kiề BTTĐ kiề




Tập trung ở phần vòm & phần lồi khối XN acid & kiềm BTT Đ kiềm saumagma

BCT Đ kiềm: Na anbit hóa, K thừa (mang đi) greisen hóa (rửa lũa)ở phần giáp ranh granit anbit hóa & đá vây quanh

NT kim loại hỗn hợp: tái lắng đọng ở 1 / anbit & 2/ greisen

KL điển hình: anbitit – Zr, Nb, Th; greisen – Be, Li, Sn, W,…

Mỏ được thành tạo bởi tác dụng dung dịch của chính magma của nó.TO : 500 – 400OC & lớn hơn; pha khí: quan trọng.

Quá trình kiềm hóa: T ĐTT K microlin hóa TĐTT Na anbit hóa.

Do biến đổi có giới hạn trong tự nhiên, thường bắt gặp: có mỏgreisen, không có anbitit & ngược lại.

CÁC KiỂU CẤU TRÚC &HÌNH THÁI

HỆ GREISEN




Mỏ thường có dạng mạch, hệ mạch

Các kiểu mỏ chính

1- Vàng – Th ch anh (m m ch Mother, California) ; 2- Vàng – Th ch anh – arsenopyrit

3- Vàng – Th ch anh – pyrit (m Berezov, Nga); 4 -Vàng - Th ch anh – Turmalin 5- Chalcopyrit – Th ch anh (M , Canada, Chile, Mexico,,… 6- Enargit – Th ch anh (M Cu: Biut , M )7- Sheelit – Th ch anh 8- Bismutin – Th ch anh 9- Casiterir – Th ch anh; 10- Uranitnit – Th ch anh;

11- Hematit – Th ch anh; 12- Molibdenit–Th ch anh (Claimark, M ); 13- Sheelit-vàng-Th ch anh; 14- Barit – Th ch anh: 15- Th ch anh pha lê (Brasil, Liên Xô c ũ )





Mỏ thường có dạng mạch, hệ mạchVẫn có tỷ lệ thạch anh nhất định

Các kiểu mỏ chính1- Galena – sphalerit - chalcopyrit; 2- Galena – sphalerit - chalcopyrit – pyrit - barit 3- Sulphur – nasturan, galena – sphalerit, molibdenit, chalcopyrit, marcasit v i nh a urani;

4 – 5 nguyên t (Co, Ni, Bi, Ag, U).

5- Arsenur và sulpho-arsenur Ni-Co-Fe; 6- Arsenopyrit 7- Casiterir – galena – sphalerit 8- Casiterit – clorit - pyrotin

9- Vàng - Antimonit; 10- Ferberit – antimonit;


Mỏ thường có dạng mạch, hệ mạch




Vẫn có tỷ lệ thạch anh nhất địnhCác kiểu mỏ chính:

1- Siderit;

2- Magnesit; 3- Rodocrosit;

4- Calcit – tremolit – talc;

5- …….


M KHÔNG KIM LO I KHÁC: Barit, - visterit, fenankit – fluorit, graphit,…




CÓ CÁC M CHUY N Ti P: Sulphur – Th ch anh, Sulphur – Carbonat, Th ch anh – Carbonat.

QUÁ TRÌNH T O M : nhi u giai đ o n t o khoáng, theo chi u h ư ng:

+ TO gi m d n + THCSKV l ng đ ng & thay th nhau theo giai đon:

G Đ 1- Kim lo i tách ra d ng h p ch t O: Q, magnetit, hematit, wolframit, casiterit,…; G Đ 2- L ng d ng t t: KV sulphur, sulpho mu i & các h p ch t t ươ ng t ;

G Đ 3- L ng đ ng carbonat ch y u: calcit, dolomit, siderit, magnesit,…

+ Cùng lo i KV nh ư ng có th l ng các G Đ khác nhau, m i G Đ, KV có đ c đ i m riêng

PH Ư NG TH C THÀNH T O THÂN Qu NG: l p đ y, T ĐTT ho c c 2.

Bi N Đ I H U MAGMA: đa d ng tùy lo i đ á: greisen, propilit hóa, beresit hóa, clorit hóa,…

Ki N TRÚC Qu NG ch y u: h t n a t hình, tha hình, porphyr, nh ũ tươ ng, v n tinh,…C U T O Qu NG: kh i đ c xít, xâm nhi m, đ i, dãi, m ng m ch m ch,…


M NHI T D CH PHUN TRÀO





Quan điểm nguồn gốc




CHƯƠ NG VIIIVIII.6. Ở ViỆT NAM

Là phổ biến & phát triển nhất

Giữa vai trò quan trọng về việc khai thác KL màu, KL hiếm, KL quý

Cũng khá phong phú KL sắt & hợp kim sắt

Phổ biến nhiều loại KS không kim loại có giá trị: Q, Ba, F, talc,…




Phần lớn phát triển trong hoạt động chồng gối (hoạt hóa) Mz - Kz

Gồm : nhiệt dịch xâm nhập, nhiệt dịch phun trào & viễn nhiệt

Phát triển nhiều kiểu mỏ khác nhau cùng khoáng sản: Sn, Au, Fe

Các kiểu mỏ đặc trưng:




GGGG

I II I

I II I

T TT T

H HH H

Tên môn hc: KHOÁNG S N Đ I CƯƠNG (GENERAL MINERALS) Mã s môn hc: ĐC401 S tín ch : LT 2 ; TH 1 S ti t: LT 30; TH 30 T ng c ng 60

TÓM T T MÔN H C:- Giớ i thiệu: Là môn họ c nghiên cứ u khái quát các đặ c đ iể m đị a chấ t, thành phầ n vậ t chấ t, nguồ n gố c và điều kiệ n thành tạ o củ a các khoáng sả n cũ ng như quy luậ t phân bố củ a chúng trong không gian và theo thờ i gian.

- N ội dung: gồ m 3 phầ n chính: a- Nhữ ng vấ n đề cơ bả n về khoáng sả n:




I II I

U UU U

g g

- Đại cươ ng về khoáng sả n

- Thành phầ n vỏ Trái đấ t và quá trình tạ o quặ ng

- C ấ u trúc mỏ khoáng, thân khoáng và thành phầ n quặ ng. b- Đặ c đ iể m các loại mỏ khoáng theo các nguồ n gố c: magma thự c sự , pegmatit, carbonatit, skarn, nhiệ t d ị ch, phong hóa, sa khoáng, trầ m tích và biế n chấ t sinh.


- Các yế u tố đị a chấ t khố ng chế tạ o khoáng- Quy luậ t phân bố các mỏ khoáng

: NỘI DUNG

PHẦN I: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ KHOÁNG SẢNChươ ng 1: Đại cương về khoáng sản ( 2 tiết)Chươ ng 2: Thành phần vỏ Trái đất và quá trình tạo quặng (2 tiết)Chươ ng 3: Cấu trúc mỏ khoáng, thân khoáng và thành phần khoáng (2 tiết)

PHẦN II: ĐẶC ĐIỂM MỎ KHOÁNGChươ ng 4: Mỏ khoáng magma thực sự (2 tiết)

Mỏ kh á tit (2 tiết)

GGGG

I II I

I II I

T TT T

H HH H

II




Chươ ng 5: Mỏ khoáng pegmatit (2 tiết)Chươ ng 6: Mỏ khoáng carbonatit (2 tiết)Chươ ng 7: Mỏ khoáng skarn (2 tiết)

Chươ ng 8: Mỏ khoáng nhiệt dịch (3 tiết)Chươ ng 9: Mỏ khoáng phong hoá (3 tiết)Chươ ng 10: Mỏ khoáng sa khoáng (3 tiết)Chươ ng 11: Mỏ khoáng trầm tích (3 tiết)Chươ ng 12: Mỏ khoáng biến chất sinh (2 tiết)


I II I

U UU U

: NỘI DUNG


PHẦN II: ĐẶC ĐIỂM MỎ KHOÁNGChươ ng 4: Mỏ khoáng magma thực sự (2 tiết)Ch 5 Mỏ kh á tit (2 tiết)

GGGG

I II I

I II I

T TT T

H HH H

IIII




Chươ ng 5: Mỏ khoáng pegmatit (2 tiết)Chươ ng 6: Mỏ khoáng carbonatit (2 tiết)Chươ ng 7: Mỏ khoáng skarn (2 tiết)



I II I

U UU U

KHO KHO ÁÁNGNG(V.I. Xmirnov, 1982)

PHÂN LOẠI

NGUỒN GỐC

MAG-MA

TRẦMTÍCH

BIẾNCHẤT




MA TÍCH CHẤT

MAGMATH C

S

CAR BO NATIT

PEG- MA-

TIT

ALBITIT GREI-

SEN

SKARN NHI T D CH

CON- CHE-

DAN

SAKHOÁNG

B BI N

CH T

BI N CH T

TR M TÍCH

MMỎỎ PHONG HPHONG HÓÓAACHÖÔNG IX

ĐIỀU KIỆN, VỊ TRÍ THÀNH TẠO, PHÂN BỐ

Vỏ phong hóa là thành tạo địa chất ở lục địa, sinh thành bởi:

IX.1. KH IX.1. KH ÁÁI QU I QU ÁÁT T

KHÍ QUYỂN + HOẠT ĐỘNG SINH VẬT

ĐÁ GỐCVỎ PHONG HÓA

(Đá gốc thay đổi: tp. khoáng vật, hóa, cấu tạo, kiến trúc

Điều kiện & vị trí thành tạo: LIên quan quá trình phong hóa MỎ PHONG HÓA :

KHOÁNG VẬT NẶNG BỀN VỮNG SA KHOÁNG: e, d, p, a,..

VẬT LIỆU NHẸ TRẦM TÍCH: a, b, m,…




TÀN DƯ & THẤM ĐỌNGHình dạng & điều kiện của thân quặng:

- DIỆN: tạo lớp phủ MPH.ppt

- TUYẾN : dạng mạch xuyên vào đá gốc theo hệ thống khe nứt

- KARST : l p vào kho ng tr ng c a karst

Mức độ thay đổi: KHÔNG THAY ĐỔI – BỊ TÁI TẠO – TÁI LẮNG ĐỌNG Phân bố so với mặt đất: LỘ THIÊN & CHÔN VÙITuổi: CỔ & TRẺ

Mỏ có giá tr : Fe (s t nâu), Mn, Ni (Co - silicat Ni lẫn Co), U (lẫn V), Al bauxit, kaolin, sét,…




IX.2. QU IX.2. QU ÁÁ TRÌNH PHONG H TRÌNH PHONG H Ó Ó AA

THÀNH PHẦN ĐÁ GỐC & SỰ PHÂN HỦY ĐÁ GỐC

Thành phần VPH phụ thuộc vào thành phần ĐÁ GỐC : Đá siêu mafic, mafic

Chứ hiề KV à ( ià F ) hâ hủ h h h & dễ há i h VPH h đá id

ĐÁ GỐC

SỰ PHÂN HỦY ĐÁ GỐC

OXY HÓA,, HYDRAT HÓA, THỦY PHÂN , PHÂN LY




+ Chứ a nhiều KV màu (giàu Fe), phân hủ y nhanh hơ n & d ễ phát sinh VPH hơ n đ á acid

+ Trong VPH thườ ng có quặ ng sắ t nâu, silicat Ni, bauxit.

Đá acid:+ Chủ yếu gồm KV silicat bị chuyển đổi chậm chạp, VPH được tạo bởi quá trình lâu dài+ Trong VPH có các mỏ sét thành phần khác nhau (kaolin, sét,…), bauxit

KS_lienquan_VPH.ppt



HYDRAT HÓA:

Làm KV dễ hấp thụ nư ớcCó ý ngh ĩ a quyết định hành vi

của Al Fe Mn trong VPH

OXY HÓA: Gần mặt đất

KV tạo đá oxyt bền vững

Một phần sản phẩm bị rửa lũa;phần khó hòa tan: tích đọng

ĐÁ GỐC


OXY HÓA,, HYDRAT HÓA, THỦY PHÂN , PHÂN LY




CÁC PHẢN ỨNG CÓ Ý NGH Ĩ A

V I QUÁ TRÌNH PHÂN H Y ĐÁ G C

của Al, Fe, Mn trong VPH

PHÂN LY:

Liên quan sự giải phóng

Khuyết tán các cation kim loạikhỏi các sản phẩm phong hóa

& làm sạch dần sét thuần khiết

(O & OH của Fe, Mn, Al,…)

THỦY PHÂN:

Liên quan các phản ứng

trao đổi giữa kim loại kiềm

trong KV của đá gốc Ion H+

do nư ớc bị điện phân

Cation kiềm, đất kiềm trôi đi



THÀNH PHẦN ĐÁ GỐCThành phần VPH phụ thuộc đáng kể vào thành phần ĐÁ GỐC

- Đá siêu mafic, mafic

+ Ch a nhi u KV màu (giàu Fe), phân h y nhanh h n & d phát sinh VPH h n đ á acid

ĐÁ GỐC


ĐỨT GÃY+ BIÉN DẠNG KIẾN TẠO, ĐỊA HÌNH ĐỊA PHƯƠNG, ĐỊA CHẤT THỦY VĂN

CÁC YẾU TỐ ĐỊA CHẤT ẢNH HƯỞNG ĐẾN VPH & MPH




+ Trong VPH th ư ng có qu ng s t nâu, silicat Ni, baxit.

- Đá acid : + Ch y u g m KV silicat b chuy n đ i ch m ch p, VPH đ ư c t o b i quá trình lâu dài

+ Trong VPH có các m sét thành ph n khác nhau (kaolin, sét,…), bauxit - Các đ á khác: Tùy thành ph n, trong quá trình phong hóa, phát sinh VPH g n gi ng VPH đ á mafic & acid

CẤU TẠO ĐỊA CHẤT

G m: CÁC Đ T GÃY & BI N D NG KI N T O

Có vai trò không nhỏ đối với sự hình thành & bảo tồn mỏ phong hóa về sau.- Phá h y ki n t o tr ư c t o khoáng: khâu xung yếu nước mặt thấm sâu vào đá gốc

- Ho t đ ng ki n t o sau t o khoáng (n i sinh) : phá hủy, phân cắt, dịch chuyển, nâng lên - bóc mòn, hạthấ - b hủ … ảnh hưởn khác nhau cho uá tr nh hon hóa.



ĐÁ GỐC


ĐỨT GÃY+ BIÉN DẠNG KIẾN TẠO, ĐỊA HÌNH ĐỊA PHƯƠNG, ĐỊA CHẤT THỦY VĂN

ĐịA HÌNH ĐịA PHƯƠNG:

- Núi cao, phân c t m nh : không thuận lợi cho phát triển & hình thành VPHPhong hóa v t lý xãy ra nhanh h n s phân h y hóa h c c a đ t đ á

- Đng b ng tho i , mực nước ngầm cao: không thuận lợi (vì không có đới thông khí)

CÁC YẾU TỐ ĐỊA CHẤT ẢNH HƯỞNG ĐẾN VPH & MPH




Trong VPH có các m sét thành ph n khác nhau (kaolin, sét,…), bauxit .

- Đ a hình núi th p & đ i : để nước khí quyển thấm xuống tới mực nước ngầm: thuận lợi

ĐỊA CHẤT THỦY VĂN

- Các m tàn d ư trong VPH hình thành trong đới thông khí nằm trên gương mực nước ngầm

- Đ th m đ t đ á ảnh hưởng sự thấm sâu của nước khí quyển khi rơi xuống mặt đất.+ Đá không thẩm thấu hoặc ít thẩm thấu như sét hoặc đá có độ thẩm thấu quá lớn (nhiều hang hốc) :

không giữ được nước thấm lọc cũng đều không thuậh lợi cho phát triển VPH+ Đá có độ thẩm thấu vừa phải, đảm bảo cho nước mặt thấm qua & lưu chuyển xuống chậm điều

kiện tối ưu để đá gốc tái tạo về mặt hóa học.

Ch độ thủy địa ch t gây nhi u ảnh hư ng phức tạp đ i với các mỏ th m đọng


IX.3. PHÂN LO IX.3. PHÂN LO I M I M PHONG H PHONG H Ó Ó AA

MPH TÀN DƯ : Sinh thành & phân bố trên các đá bị phong hóa hóa học. Vật liệu tàn dư của quá trình phong hóa chức các tổ phần có ích Mỏ giá trị: quặng silicat Ni, quặng Fe nâu, magnesit, talc, bauxit, Mn, sét, apatit, k/loại quý hiếm

CƠ SỞ PHÂN LOẠI

ĐIỀU KIỆN THÀNH TẠO VỊ TRÍ PHÂN BỐ

PHÂN LOẠI

MPH VỤN * MPH TÀN DƯ MPH THẤM ĐỌNG




MỎ QUẶNG SILICAT Ni:- Liên quan VPH serpentinit, apodunit, appperidotit,- Xãy ra trong điều kiện nhiệt đới & á nhiệt đới vào Mz, Q1, Q2.

- Có ở Ural, Brasil, New Caledoni, Philippin, Australia, Nam Tư, Anbani,,..

PH5.ppt

g ị q ặ g , q ặ g , g , , , , , p , ạ q ý

MỎ QUẶNG SẮT NÂU:- Liên quan VPH serpentinit, apodunit, appperidotit,- Xãy ra trong điều kiện nhiệt đới & á nhiệt đới,… ngoài silicat Ni, còn tập trung: Fe,Co, Mn, Cr.

- Các nguyên tố quặng tồn tại cùng nhau hoặc tách riêng, dạng KV hay hấp thụ- Có ở Ural, Cuba, Indonesia, Philippin, Tây Phi, Nam Mỹ,,..- Việt Nam: Phong hóa từ quặng sắt siderit: Văn Bàn (Yên Bái), Thái Nguyên,Ngân Sơn

MỎ BAUXIT TÀN DƯ:1- Liên quan VPH magma mafic kiềm, á kiềm, acid; gneis, đá phiến kết tinh;

Xãy ra trong điều kiện nhiệt đới & á nhiệt đới mưa nhiều độ ẩm cao




- Xãy ra trong điều kiện nhiệt đới & á nhiệt đới mưa nhiều, độ ẩm cao..- Địa hình thoải thấp và phân cắt tạo địa hình nhấp nhô

- Nguyên nhân tích tụ & hình thành: Al2O3 trong VPH laterit có độ linh động kém hơnFe2O3 & SiO2, Al2O3 giữ lại hoặc Fe2O3 & SiO2 chuyển đi

- Có ở Brasil, Ghine, Mỹ, Bắc Ireland Nam Việt Nam2- Kiểu karst: trong các hang karst đá carbonat

- Có tích tụ vật liệu tàn dư chứa Fe & sét không bị hòa tan xen kẽ nhau.- Có ở Địa Trung Hải (TBN, Pháp, Hy Lạp, Thổ, Nam Tư), Châu Phi, Ấn Độ, Nga, Mỹ…

-Thành phần KV: boemit (AlOOH), diaspo (HAl2O3), gipsit (

BAUXIT LATERIT NAM VIÊT NAM

- Liên quan VPH bazan toleit, bazan olivin tuổi N2-Q1 (Miocen muộn – Pliocen)hệ tầng Đại Nga & Túc Trưng- Xãy ra trong điều kiện nhiệt đới ẩm. Địa hình thoải, phân cắt- 3 mức : 2500-2950, 1000-1100, 600-900m- Độ dày VPH đạt 60m, lớp bauxit laterit 1 -15m- Thân quặng dạng phủ, bở rờiCó í h hâ dới ới l i b i (b i à d ) ới é (k li i h d i




-Có tính phân dới: đới laterit bauxit (bauxit tàn dư) / đới sét (kaolinit, hydromica,goetit)

- Thành phần KV: gipsit (59-60%), alumogoetit + goetit (19,4%), hematit (8,6%),kaolin (8%), ilmenit (1%), anataz (1,4%)-Thành phần hóa quặng nguyên khai: Al2O3 36 – 39%, SiO2 5 – 10%, Fe2O3 25 –29%, TiO2 4,4 - 6%,..

- Chủ yếu: Đắk Nông, Lâm Đồng, Gia Lai – Kon Tum, Bình Phước (Quảng Ngãi).- 5,41 tỷ tấn / 5,5 tỷ tấn cả nước-

MỎ KAOLIN TÀN DƯ:- Phát triển trong VPH kaolin trên nền đá gốc giàu felspat: đá magma acid & kiềm.- Phong hóa kaolin xãy ra trong môi trường acid,- Điều kiện khí hậu nhiệt đới & á nhiệt đới nóng ẩm.

- Địa hình hơi dốc & phân cắt.- Thảm thực vật phát triển phong phú

- Nguyên nhân tích tụ & hình thành: Al2O3 & SiO2 được giữ lại và cùng với H2O kaolin- Phổ biến khắp thế giới với tuổi Mz & Kz, ít khi Pz

- Việt Nam: Lâm Đồng

MỎ PHOSPHORIT TÀN DƯ:




MỎ PHOSPHORIT TÀN DƯ:

- Hình thành trong quá trình rửa lũa. đá carbonat chứa phosphat, trong hang động Karst- Trong điều kiện:

+ Khí hậu ôn đới, nước lạnh chứa nhiều khí CO2, dể gây hòa tan cao hơn P2O5

(tỷ lệ 1/100) P2O5 giữ lại tạo phosphorit.+ Khí hậu nhiệt đới nóng ẩm: nước mặt chứa nhiều acid humic và P2O5 dễ hòa tan trong

dung dịch hơn. Nước chảy qua đá carbonat chứa P sẽ rửa lũa & mang P2O5 đến các kart vàlằng đọng dạng phosphorit & apatit- Việt Nam: Quặng apatit LaoCai đưiợc làm giàu

MỎ TÀN DƯ Mn:- Liên quan VPH đá chứa các K V Mn thấp.-Quá trình hình thành:

Các K V silicat, carbonat, oxyt Mn (hausmanit, brawnit, manganit) oxy hóa psilomelan + vernadit (hydroxyt Mn4 Pyroluzit.Phổ biến: Cuba, Ấn Độ, Ghana, Australia,,..

- Việt Nam: Rải rác trên các mỏ trầm tích (Cambri, D-C) ở Lạng Sơn (Pò Mỏ, Cao Lộc)




MỎ MAGNESIT TÀN DƯ:- Liên quan VPH serpentin, tập trung trong đới bán phân hủy- Hình thành trong quá trình phân giải, thủy phân serpentinit khi nước giàu CO2.

- Tích tụ magnesit dạng ổ, mạch, kết hạch, tổ hợp với các mỏ tàn dư quặng sắt nâu,silicat Ni

- Có ở Nam Ural, Kazactan, Cuba, Ấn Độ, Nam Phi, Hy Lạp, New Zealand


IX.3. PHÂN LO IX.3. PHÂN LO I M I M PHONG H PHONG H Ó Ó AA

PHÂN LOẠI

MPH VỤN * MPH TÀN DƯ MPH THẤM ĐỌNG




MỎ THẤM ĐỌNG Uran:- U 4+ được thành tạo ở sâu. Khi chuyển gần mặt đất (nâng lên, phong hóa) dể dàngoxy hóa và chuyển sang hợp chất U6+ .- Điều kiện hình thành:

1- Có ngu n cung c p U 2- Có điu ki n đ nư c ng m l ư u chuy n t do 3- Có các ch t gây l ng đng trên đư ng dung d ch v n đng PH6.ppt

- Việt Nam: Nông Sơn

MỎ ĐỒNG:- Đá chứa : Cát kết màu đỏ

- Đồng tái lắng đọng: - Từ phân tán thưa trong đá




g g ọ g p g .

- Mỏ quặng gốc bị phá hủ ytrong quá trình phong hóa

- Khoáng vật : chalcopyrit, chalcozin, azurit, malachit,…- Mỏ ít có ý ngh ĩ a

MỎ SẮT:

- Đá chứa: carbonat- Chủ yếu là carbonat Fe (siderit): là sản phẩm của sự tương tác thấm đọng giữa nướcngầm chứa Fe với đá carbonat- Việt Nam: Mỏ Quý Xa Văn Bàn, Yên Bái)? Cùng tồn tại MPH tàn dư (eluvi-deluvi)





IX.4. V IX.4. V PHONG H PHONG H Ó Ó A C A C ÁÁC M C M KHO KHO ÁÁNG NG

KHÁI QUÁT

Quá trình oxy hóa có thể phát triển sâu đến hàng trăm m theo các đới đá cónhiều nứt nẻ, dể thông thấm. Cơ sở quá trình hóa học xãy ra:

+ Dưới tác dụng của nước có O2 & CO2, sulphur ▬►sulphat.

+ Do độ hòa tan các hợp chất sulphat của các kim loại khác nhau, nên:

~ Phn sulphat d hòa tan đưc nưc mang đi & có th phân tán hoc tái lng đng




Ph n sulphat d hòa tan đư c n ư c mang đ i & có th phân tán ho c tái l ng đ ngv i s tích t các oxyt th sinh;

~ Ph n sulphat khó hòa tan có th t p trung t i ch .+ Cả 2 trường hợp, các hợp chất sulphat đều không bền vững, bị oxy hóa tiếp theo, sản

phẩm cuối cùng của quặng ▬►CÁC OXYT, HYDROXYT, CARBONAT, ít PHOSPHAT,ARSENAT, VANADAT, ANTIMONAT, MOLIBDAT, CROMAT, URANAT, SILICAT & NGUYÊN TỐTỰ SINH



ĐỚI OXY HÓA CÁC MỎ QUẶNG

Tùy mức độ bền vững & đặc điểm biến đổi KV quặng chính ở phần trên mặt của mỏkim loại bị oxy hóa, cò thể chia thành 4 nhóm:

NHÓM I

Không bị biến đổi hoặc biến đổi thành phần KVyếu:

-- Các m có KV t o qu ng chính b n v ng trongđi oxy hóa

NHÓM II

Có biến đổi thành phần KV & không mang kim loại đi- Các m có KV t o qu ng chính không b n v ng trong đ ioxy hóa, đư c thay th b ng các KV th sinh.

- M qu ng carbonat Fe & Mn, qu ng Pb, As, Bi, Sb, m t




đ i oxy hóa.

-- M qu ng oxyt & hydroxyt Fe & Mn, bauxit,

cromit, casiterit, qu ng W, Hg, Au

NHÓM IV

- Có tích tụ kim loại

Trong đới oxy hóa, các kim loại tích tụ được hoàn toànvắng mặt trong quặng nguyên sinh.

Như: Mo ở dạng vunfenit Pb[MoO4] và với V ở dạngvanidinit Pb5Cl[VO4] được tập trung trong đới oxy hóa

quặng Pb gồm Xeruxit & anglesit

NHÓM III

-Có biến đổi thành phần KV & mang kim loại đi

- Các m có bi n đ i thành ph n KV qu ng trongđ i oxy hóa và có kh năng kim loi đ ư c mang đ i.

Các m qu ng: Zn, Cu, U, Ni, Co, Mo, Au (qu ngsulphur), qu ng Bor n i sinh

ph n qu ng Ti (ilmenit).

Có bi n đ i thành ph n KV nh ư ng hàm l ư ng kim lo iđ ư c b o toàn



ĐỚI LÀM GIÀU THỨ SINH CÁC MỎ QUẶNG

Đới được hình thành gần mực nước ngầm do tácdụng ở phần kim loại được rửa lũa từ đới oxy hóađưa xuốngLắng đọng các KV thứ sinh làm chất ximăng gắn kết các KV quặng khác ĐỚI GẮN KẾT

Để phát triển được đới làm giàu thứ sinh, trongĐỚI OXY HÓA phải có các hợp chất dễ hòa tan &không bị phản ứng gây lắng của đá vây quanh dichuyển từ phần trên thân quặng có tính oxy hóa




chuyển từ phần trên thân quặng có tính oxy hóaacid vào mội trường kiềm ở dưới & lắng đọng lại.

VD: Đồng sulphat dễ hòa tan trong nước, thấmvào phần trên của quặng nguyên sinh & có thể thaythế Fe sulphur sulphur Cu thứ sinh (chalcozin).

Đới sulphur thứ sinh của Cu phổ biến: covenlin,chalcozin, (bornit). Hàm lượng Cu thường cao gấp

2 – 3 lần quặng Cu nguyên sinh.



Tùy mức độ bền vững trong đới oxy hóa của mỏ phi kim, có thể chia thành 3 nhóm:NHÓM I

Không bị biến đổi

- Các m kim cư ng, th ch anh k thu t, đ á qu1y, granat,, corindon,alunit, diatomit, cát, s i, quarzit,…

NHÓM III

Bị biến đổi-Các mỏ than, lưu huỳnh, muối,…

NHÓM II

Bị biến đổi yếu- Các m pegmatit , asbet, đ á

carbonat, silicat, sét.- G n m t đ t, đư c làm giàu thêmKV sét, hydroxyt Fe , Mn

VỎ PHONG HÓA CÁC MỎ PHI KIM

THAN Gầ ặt đấtLƯU HÙYNH Gần mặt đất: MUỐI Gần mặt đất




THAN. Gần mặt đất:

- Độ ẩm tăng từ vài đến 15-20%,- Chất bốc tăng 5 đến 20-25%,

- Côc trong than giảm 9020%

- Độ tro tăng 3,5 42%

- C, H giảm dần; O tăng

- S giảm đột ngột do pyrit phân giải- Trọng lượng riêng tăng 1,532,05%

- Nhiệt lượng giảm 82001500 calo

LƯU HÙYNH. Gần mặt đất:

-S tự sinh không bền vững, dễ bị oxy

hóa, tạo các KV phèn: alunit, farosit,thạch cao và hình thành “mũ S”.

- Các KV này cũng không bền vững,thúc đẩy giai đoạn phân giải trung giancác vỉa S ở trên vết lộ.

- Quá trình oxy hóa lâu dài, H2SO4 cóthể thành tạo, tác dụng lên đá vâyquanh biến đổi mạng mũ: xốp,rỗng, thường chứa kết hạch thạchcao & alunit

MUỐI. Gần mặt đất:- Bị phân giải, hình thành “mũ muối”:

thạch cao – anhydrit - vôi.- Nếu biến đổi ở phần trên, xãy ra doảnh hưởng của nước lưu chuyển,một phần muối đáng kể bị rửalũa & có thể tạo kart muối.

- Sự tái phân bố vật chất ở phần trêncác vỉa muối xãy ra dưới tác dụngnước ngầm, muối bị hòa tan theothứ tự ngược với sự lắng đọngtạo các mũ mưối khác nhau



BIẾN ĐỔI CƠ HỌC CÁC THÂN KHOÁNG SẢN

Tại các vết lộ, ngoài sự biến đổi hóa học & đôi khi còn có biến đổi cơ học:

THAY ĐỔI THẾ NẰM

-Ở các sườn thung lũng ở địa hình núi

-(u n cong, b g p theo s ư n núi)

GIẢM BỀ DÀY




TĂNG BỀ DÀY

1- Ở phần oxy hóa, làm nhòa ranh giới thân khoáng với đá vây quanh là carbonat: bị thay thế traođổi mạnh mẽ với các khoáng sản oxy hóa ở phần trên thân quặng.

2- Thể tích khoáng sản tăng lên khi bị oxy hóa: Do các mạch gốc dạng vi mạch, mạch nhỏ khi bịoxy hóa làm nhòa lẫn nhau tạo thân quặng lớn hơn

Có thể liên quan đến sự hòa tan, rửa lũa từ phần trên: đá cánh treo bịtụt xuống gần với đá cánh nằm; nếu sự rửa lũa hoàn toàn, thân quặngchỉ còn là đường khâu




: NỘI DUNG


PHẦN II: ĐẶC ĐIỂM MỎ KHOÁNGChươ ng 4: Mỏ khoáng magma thực sự (2 tiết)Chươ ng 5: Mỏ khoáng pegmatit (2 tiết)Chươ ng 6: Mỏ khoáng carbonatit (2 tiết)

ỏ á ế

GGGG

I II I

I II I

T TT T

H HH H

I II I




Chươ ng 7: Mỏ khoáng skarn (2 tiết)



U UU U

KHO KHO ÁÁNGNG(V.I. Xmirnov, 1982)

PHÂN LOẠI

NGUỒN GỐC

MAG-MA

TRẦMTÍCH

BIẾNCHẤT




MAGMATH C

S

CAR BO NA

TIT

PEG- MA-

TIT

ALBITIT GREI-

SEN

SKARN NHI T D CH

CON- CHE-

DAN

PHONG HÓA

SAKHOÁNG

B BI N

CH T

BI N CH T

TR M TÍCH

MỎ SA KHOÁNGX.1. KHÁI QUÁT

SINH THÀNH

Do KV có giá trị, tập trung trong các thành tạo vụn từ quá trình

phá hủy & tái đọng vật chất của đá v à mỏ gốc lộ ra mặt đất.

Có liên quan với quá trình

phong hóa vật lý & hóa học

SINH THÀNH

PHÂN LOẠI KHÁI QUÁT

Theo thời gian:

-

Sa khoáng trẻ- Sa khoáng cổ

Theo điều kiện nằm:

- Sa khoáng lộ thiên- Sa khoáng chôn vùi

Theo hình thái:

-

Choàng phủ, - Vỉa, - Dạng thấukính, - Dạng vải, - Nút, - Ổ.

QUY MÔ

i á & ò ô iể

CHƯƠ NG X www.daykemquynhon.ucoz.com



NGUỒN CUNG CẤP KHOÁNG VẬT

- Mỏ gốc- KV phụ phân tán trong đá gốc, KS chính

- SK cổ

- Tỷ trọng lớn

- Bền vững hóahọc

- bền vững cơ lý

- SK đơn nhất

- SK đa khoáng

Doi cát & dòng sông:

dài chục m –> 315km

Ven biển:

dài nhỏ - rất lớn:- Nam Phan Thiết: trăm m– vài km. Brasil: 200-300km

GIÁ TRỊ KHAI THÁC

- Kim cương, Ti,W & Sn: 50%tổng sản lư ợng

Au, Pt: chủ yếu (trongcác Thế kỷ trư ớc)10-20% (nay).

MỎ SA KHOÁNGX.1. PHÂN LOẠI

CHƯƠ NG Xwww.daykemquynhon.ucoz.com



Hình IX.1. Mặt cắt ngang thung lũng cho quá trình tạo các loại sa khoáng:

eluvi aluvi


CHƯƠ NG X

M G C SK eluvi

SK deluvi

SK proluvi

SK ven b (h)SK aluvi




SK aluvi

K bă ng thành

SK ven b (bi n)

SK phong thành

SK ven b (h )S K aluvi

MỎ SA KHOÁNG X.1.1. SA KHOÁNG ELUVI

CHƯƠ NG X

M G C SK eluvi

Mỏ gốc, đá chứa KV phụ bị phá huỷ sa khoáng eluvi

Ranh giới trùng diện phân bố quặng mỏ gốc

Sinh thành do thân quặng gốc, đá gốc chứa KV phụ kim

loại bền vững trong điều kiện trên mặt bị phong hóa cơ học bật ra lớp phủ, vật liệu nhẹ và dễ hòa tan nư ớcmang đi, còn lại KV nặng

Vị trí tại thân quặng gốc lõm: thuận lợi cho tích tụ

Quy mô: không lớn & giá trị không đáng kể

Ví dụ: Việt Nam có tích tụ ở hầu hết mỏ gốc;- Thế giới: SK vàng, kim cươ ng ở Nam Phi,

bađeleit – Brasil; casiterit, colombit – Malaysia, Indonesia.




MỎ SA KHOÁNGIX.1.3. SA KHOÁNG DELUVI

CHƯƠ NG IX

M G C SK eluvi

SK deluvi

Vật liệu mảnh vụn & phong hóa dịch chuyển trư ợt& kéo lê theo sư ờn dốc lựa chọn sa khoáng

Sự dịch chuyển phụ thuộc gốc dốc sư ờn địa hình, bề

dày lớp đá vụn, kích thư ớc tỷ trọng mảnh vụn, hệ sốma sát và các yếu tố khác: dao đ ng nhi t đ ngày/ đ êm, đ co rút c a đ á m nh v n khi nhi t đ thay đ i,... Đá mảnh vụn và và KV chia tách nhau theo chiềuthẳng đứng trong đ /k vật liệu dịch chuyển phân dị theosư ờn dốc Các thành phần nặng tập trung phầndư ới.

Trong sa khoáng các KV




Trong sa khoáng, các KV

nặng có giá trị thư ờng chiatách thành dòng

Sa khoáng deluvi thư ờngđi kèm sa khoáng eluvi.

Ví dụ điển hình: sa khoáng

vàng kim cươ ng ở Châu Phi,casiterit, wolframit, corindonở Kazactan

MỎ SA KHOÁNGX.1.4. SA KHOÁNG PROLUVI

CHƯƠ NG X

M G C SK eluvi

SK deluvi

SK proluvi

Các vật liệu vụn tập trung ở chân núi

Sa khoáng tích tụ lại trong các vật liệu bở rời do cácdòng nư ớc tạm thời mang vật liệu từ trên sư ờn xuốngvà giảm vận tôc đột ngột Đặc trư ng: Sa khoáng có trong nón phóng vật

Sa khoáng có thể tạo thành một dải liện tục nằm vâyquanh chân núi: “vạt gấu” lũ tích

ậ ệ




Vật liệu ít đư ợc màu mòn

& không đư ợc sàng lọc kỹCác KV nặng phân bố không đều: rất giàu – nghèo

Sa khoáng lũ tích rất ít gặp

Ví dụ điển hình: kim cươ ngở Châu Phi; monazit ởSiberia (Nga),…

MỎ SA KHOÁNGX.1.4. SA KHOÁNG ALUVI

CHƯƠ NG X

M G C SK eluvi

SK deluvi

SK proluvi

S K aluvi

QUÁ TRÌNH VẬN CHUYỂN & TÍCH ĐỌNG

-Tùy đ /k, tích đọng dọc thung lũng sông: từ thư ợngnguồn xuống hạ lưu & tam giác châu.

-Nguồn cung cấp: từ mỏ quặng gốc, đá chứa KV phụphong hóa SK eluvi, deluvi, proluvi

- Khaỏng cách từ nguồn đến tích đọng khác nhau

- Phương thức di chuyển: hòa tan, vẩn cơ học, mảnhvụn. Vật liệu vụn có ý ngh ĩ a chủ yếu

- MẢNH VỤN: Dịch chuyển: lăn, trư ợt, nhảycóc (thư ợng lư u) vẩn lơ lửng (hạ lưu)




SK aluvi

YẾU TỐ QUYẾT ĐỊNH TÍCH TỤ SAKHOÁNG ALUVI:

TỐC ĐỘ DÒNG NƯ ỚC

MỎ SA KHOÁNG X.2.4. SA KHOÁNG ALUVI

CHƯƠ NG X

TỐC ĐỘ DÒNG NƯ ỚC

- Thay đ i theo th i gian và không gian:+ Tái phân bố trong từng thời kỳ tích tụ riêng & những đoạn khác nhau trên th/lũng

+ Vào đầu chu kỳ xâm thực mạnh, về sau - yếu dần

+ Di chuyển mạnh trong mùa lũ

- Phân b không đ u trên lòng sông:+ Mùa cạn: tốc độ mạnh nhất bào mòn lòng nông; mùa lũ: tốc độ mạnh nhất ở lòng

hẹp

+ Tốc độ dòng trên mặt ở phía bờ lõm chảy nhanh hơn bờ lồi




+ Tốc độ dòng trên mặt ở phía bờ lõm chảy nhanh hơ n bờ lồi.

+ Dòng nư ớc đáy di chuyển tử bờ lõm sang bờ lồi và mang vật liệu đắp vào SỰ SÀNG LỌC MẢNH VỤN:

+ Theo kích thư ớc, tỷ trọng và độ bền cơ học

+ Theo chiều dài, độ mài mòn tăng dần

+ Độ mài mòn phụ thuộc vào lực ma sát, tốc độ vận chuyển, độ cứng mảnh vụn:Theo P.Sternberg: theo khoảng cách, thể tích có thể bị mài mòn ½: đá macnơ – 30km, đá vôi – 50km, dolomit – 100-150km, thạch anh – 150km,…


CHƯƠ NG X

ĐẶC TÍNH DI CHUYỂN CỦA KHOÁNG VẬT- Các khoáng vật khác nhau có kích thư ớc hạt tối thiểu tới hạn ( do mài mòn gây nên)khác nhau. A. Kukharenkô chia KV sa khoáng thành 3 nhóm theo đặc tính di chuyển:

DI CHUYỂN GẦN

Thần sa

DI CHUYỂN TRUNG BÌNH

Magnetit granat

DI CHUYỂN XA

Cromspinel,ilmenit platin




Thần sa,

wolframit, seelit,barit,…

Magnetit, granat,

monazit,cassiterit,…

ilmenit, platin,

rutin, zircon,coridon, kimcươ ng,…


CHƯƠ NG IX

QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH

CÁC KIỂU SA KHOÁNG

DOI CÁT LÒNG THUNG LŨNG BẬC THỀM TAM GIÁC CHÂU

KV nặng bé,nằm ở phầntrên của cát

SK phân bốở lòng / dưới

SK phân bố ởthềm sôngCó thể có

Phát triển từSK lòngPhân bố

Phát tri n đ a d ng Trung gian

giữa SK sông vàSK ven biển.KV nặng




sạn Dễ bị bào xói

trong mùa lũ

g

lòngSK đặc trưngcho thung lũng

trẻ

nhiều bậcthềm

Phân bố

trong thunglũng trưởngthành, tồn tạirất lâu

Thay đổimực gốc SKbậc thềm

KV nặngthường tạo

dòng thấtthường, hạt mịn Phân bố ở

cửa sôngSK thường là

zr, Il, cas,…


CHƯƠ NG IX

QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH

QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN CỦA CHU KỲ XÂM THỰC

XÂM THỰC SÂU

& ĐÀO LÒNG

XÂM THỰC NGANG &

MỞ RỘNG TH. LŨNG

LẤP

THUNG LŨNG

YÊN T Ĩ NH /

VẬN CHUYỂN GĐ đầu: Trắc diệndọc chưa cânbằng Khoét sâu GĐ trưởng thành:

sông uốn khúc

GĐ cuối: Sông giàcổi: Trắc diện cân Chu kỳ




chủ đạo. Động năng dòngnước lớn Không /ít xãy ra tích tụ

Không có lợ

i tíchtụ SK nhưng điềukiện tốt để vật liệutạo SK mang đi

sông uốn khúc

ngoằn ngèo. Động năng dòng

nước nhỏ Xãy ratích tụ mạnh

Điều kiện tối ưuđể hình thành SK.

b ng n đ nh

xâmth c gi m đ n m c t ih n .

Vật liệu vận chuyển:sétKhông ảnh hưởnghình thành SK.

ỳ

xâm th c xãy ra nhiu

l n

SK chu kỳ cũ

tái tích t & giàu lên


CHƯƠ NG IX

CẤU TRÚC MẶT CẮT SA KHOÁNG

- Gồm 2 loại: đơn giản và phức tạp.

+ Loại đơ n giản: chỉ có 1 lớp cát chứa sa khoáng.

+ Loại phức tạp: gồm nhiều lớp chứa sa khoáng, nằm cách biệt bởi tầng đá lótgiả do sản phẩm aluvi tạo thành

Hình : Mặt cắt sa khoángaluvi phứ c tạp:

1- Lớ p phủ đất trồng;




2- Torf trên;3- Vỉa cát chứ a sa khoáng;4- Torf dướ i;5- Cuội sỏi chứ a sa khoáng;6- Đáy (đá gốc)


CHƯƠ NG IX

CẤU TRÚC ĐÁY LÓT SA KHOÁNG

- Gồm 3 dạng:




a- ĐÁY PHẳNG:

- Dòng chảy qua đá khốitrang

- Không thuận lợi cho tíchtụ SK

b- ĐÁY LƯợN SÓNG:

- Dòng chảy qua đá vôi- Thuận lợi cho tích tụ SK

c- ĐÁY RĂNG CƯA:- Dòng chảy qua đá phiến,

phân lớp mỏng, nhiềukhe nứt

- Thuận lợi cho tích tụ SK

MỎ SA KHOÁNGX.3. TỔ HỢP KHOÁNG VẬT ĐIỂN HÌNH

CHƯƠ NG X

Bảng : TỔ HỢP KHOÁNG VẬT ĐIỂN HÌNH TRONG SA KHOÁNGKhoáng vật Đi cùng trong mẫu trọng sa Quặng gốc

Kim cươ ng

Magnetit, ilmenit, perovskit, pirop, cromdiopcid Kimbeclit

Cromspinel, platin, iridi, ít hơ n là ilmenit, magnetit, olivin Peridotit, dunit

BerilSpedumen, columbit, turmalin, topaz, phenakit, fluorit Pecmatit, granit

Topaz, turmalin ,fluorit Greisen

Wolframit

Casiterit, calcopyrit, arsenopyrit, sheelit, fluorit Mạch thạch anh nhiệt độ cao

Topaz, turmalin, beril, casiterit, fluorin, columbit Greisen

Vàng Pyrit, limonit, magnetit, ilmenit, turmalin, zircon, rutil, sheelit, monasit,arsenopyrit

Mạch thạch anh, thạch anh–sulphur, thạchanh–baril-fluorit

Casiterit

Turmalin, topaz, vonframit, columbit, spodo, beril Mạch pegmatit

Topaz, fluorit, wonframit, molipdenit, arsenopyrit, sheelit, columbit, beril,monasit, turmalin, pyrit, calcopyrit Kiểu khóang sàng thạch anh – casiterit




Pyrotin, pyrit, asenoperit, calcopyrit, stamin, galenit, sphalerit Kiểu khóang sàng sulphur - casiterit

Cinaba Calcedon, calcit, baril, fluorin, arsenopyrit, sphalerit, galenit Các khoáng sàng viễn nhiệt

Columbit, tantalitZircon, uraninit, samarskit, erthil, monasit Pegmatit kim loại hiếmSpodumen, apatit, beril, turmalin, casiterit, lamarskit, topaz, turmalin Pegmatit Na-Li

Monasit Zircon, rutil, ilmenit, turmalin, casiterit, corindon, spinel, cromspinel Vỏ phong hoá cổ

Sheelit

Zircon, apatit, ilmenit, orthit, tantalo-niobat, torit granat Pegmatit granit

Granat, diopsit, volastonit, molibdenit, calcopyrit, pyrotin, pyrit,arsenopyrit, sphalerit Skarn

MỎ SA KHOÁNGIX.2.5. SA KHOÁNG VEN BI N

CHƯƠ NG X

M G C SK eluvi

SK deluvi

SK proluvi

S K aluvi




SK aluvi

K bă ng thành

SK ven b (bi n)

MỎ SA KHOÁNG X.2.5. SA KHOÁNG VEN BI N

CHƯƠ NG X

ĐẶC ĐIỂM Phát sinh dưới ảnh hưởng của thủy triều, sóng biển & dòng ven bờ đới gần bờbị bào mòn sườn biển có trắc diện cân bằng trắc diện ổn định tạo SK. Dọc bờ biển luôn xãy ra sự dịch chuyển tịnh tiến các vật liệu vụn trở lại: nghiền

vụn, sàng lọc & tái lắng đọngSK phân bố trên vùng bãi biển do sóng vỗ bờ mang vật liệu từ sườn ngầm dướinước lên, để lại nhiều lần các KV nặng không đủ sức lọt qua khối cát nén chắc chắnnằm lót dưới nằm ở phần trên trầm tích bãi biển.




Khi dòng chảy men bờ biển SK trải dài dọc ven bờ (đến hàng trăm km). Sự tập trung KV có ích không phụ thuộc vào tỷ trọng, phụ thuộc vào trọng lượngtuyệt đối. KV chủ yếu, có giá trị: ilomenit, zircon, monazit, rutil (casiterit, uran, vàng,…)

MỎ SA KHOÁNG IX.2.5. SA KHOÁNG VEN BI N

CHƯƠ NG X www.daykemquynhon.ucoz.com



MỎ SA KHOÁNGX.2.4. SA KHOÁNG VEN BI N

CHƯƠ NG Xwww.daykemquynhon.ucoz.com



HÌNH : CẤU TRÚC SA KHOÁNG VEN BIỂN (F.SABACOV & PAVLIDIS1- Cát mịn; 2- Cát thô và sạn;3- Cuội; 4- Vỏ sò;5- Tích tụ khoáng vật nặng; 6- Kích thướ c trung bình của vật liệu (mm)

MỎ SA KHOÁNGX.2.6. SA KHOÁNG PHONG TH ÀNH

CHƯƠ NG X

M G C SK eluvi

SK deluvi

SK proluvi

S K aluvi




SK aluvi

K bă ng thành

SK ven b (bi n)

SK phong thành

MỎ SA KHOÁNGIX.2.6. SA KHOÁNG PHONG TH ÀNH

CHƯƠ NG IX www.daykemquynhon.ucoz.com



Mô hình lối di chuyển của cát do gióA: Di chuyển lăn tròn hay trượt; B: nhảy ở lớp trì.C: Vật liệu lơ lững ở lớp treo




Mô hình di chuyển của cát và hướng gió trên cồn cát

BĐDcks\NamBinhThuan.




Ảnh :

Ảnh :

Sự phân bố khôngtheo quy luật củakhoáng vật nặngtrên cồn cát tuổiHolocen muộn, ở

sườn đón gió.




Sa khoáng ilmenit –zircon tạo thànhnhững lớp mỏngmàu xám đen trongthành tạo trầm tích

biển tuổi Holocenmuộn (mQ23).

CÁC YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN SỰ THÀNH TẠO SA KHOÁNG VEN BIỂN Sự thành tạo các dải cát chứa khoáng vật nặng phụ thuộc vào nhiều

yếu tố và được chia thành 4 nhóm: (1) Nhóm các yếu tố tạo vật liệu ban đầu từ đá gốc:

Có mặt các đá và trầm tích giàu khoáng vật có ích. Mức độ phong hoá hoá – lý sâu. Vỏ phong hoá bị tàn phá mạnh, đá gốc ven bờ bị mài mòn.

(2) Nhóm các yếu tố vận chuyển và di chuyển phù sa cát bùn: Năng lượng dòng nước mặt & gió đủ mạnh. Sóng lớn, dòng chảy ven bờ mạnh có góc tạo bờ thích hợp.

(3) Nhóm các yếu tố tích tụ trầm tích:




Cát có mức độ phân dị cơ học khoáng thạch tốt, phân dị hóa họcmạnh, hạt đơn khoáng Các dạng tích tụ thường xuyên bị xói lở & tái tích tụ. Có các bẫy địa mạo tốt.

(4) Nhóm các yếu tố bảo tồn: Thành tạo trong một thời gian nhất định vào Holocen khi có sự cânbằng giữa biển tiến và biển lùi hay khi có sự ổn định mực nước biển vàtân kiến t o.


CHƯƠ NG X

M G C SK eluvi

SK deluvi

SK proluvi

SK ven b (h )S K aluvi




SK aluvi

K bă ng thành

SK ven b (bi n)

SK phong thành

MỎ SA KHOÁNGX.2.6. SA KHOÁNG B ĂNG TH ÀNH

CHƯƠ NG X

ĐẶC ĐIỂM Vật liệu do băng hà mang đi, tích đọng dần nhưng ít đượcsàng lọc KV nặng ít được tập trung ít tạo mỏ.

Phương thức h ình thành: khi có băng thoái

Vi dụ: vàng ở Alaska, kim cương ở Visconhin & Michigan




(Mỹ).

Khoáng vậtkhông bền

Khoáng vậttương đối bền

Khoáng vậtbền

Khoáng vậtrất bền

PyritOlivinPyroxen

AmphibolBiotit

ApatitDiopxitCloritoit

AxinitOctitActinolitTremolitEpidot

Z i i

BaritSilimanitStaurolit

DisthenCasiteritIlmenitHematitSphen

Ti h i

AnatazAndaluzitTopaz

SpinelCorundumKim cươngBrukitLeucoxen

C i l

TÍNH B N V NG C A KHOÁNG V T TRONG QUÁ TRÌNH PHONG HOÁ




Zoizit TitanomanhetitMagnetitMonazitXenotimPeropskit

Granat

CromspinelRutilTourmalinZirconIridi

MỎ SA KHOÁNGCHƯƠ NG IX

VÀNG

Có giá trị nhấtDạng tự sinh

Kích thước: nhỏlớnPhổ biến, có ý ngh ĩ a:

SK sông

IX.4. CÁC MỎ CÓ GIÁ TRỊ CÔNG NGHIỆP

PLATIN

Ch y u SK aluvi

Uran, Columbia,Alaska

THI C – WOLFRAM

-- Casiterit, wolframit (seelit)-Chủ yếu & quantrọng: SK

aluvi- Malaysia, Indonesia, Trung

Quốc, Việt Nam

MONASIT

-- Quan trọng & có ýngh ĩ a: SK ven biển

Ấ độ B il

TAN - NIOBI-- Cung cấp 80%sản lượng khai

thác Ta-Nb

B il Ni i i

ZIRCON

-- Quan trọng: SK ven biển-- Đi kèm: zircon, rutil, & ilmenit

A t li N




- Ấn độ, Brasil -- Brasil, Nigieria,Congo

-- Australia, Nga

KIM CƯƠ NG

-- SK aluvi-Nam Phi, Đông Siberi

RUBI - SAPHYR

- SK aluvi- Myanmar, Ấn Độ,Srilanka, Australia,..

ILMENIT - MAGNETIT

- SK ven biển- Nhật, Ý, Việt Nam

: NỘI DUNG


PHẦN II: ĐẶC ĐIỂM MỎ KHOÁNGChươ ng 4: Mỏ khoáng magma thực sự (2 tiết)Chươ ng 5: Mỏ khoáng pegmatit (2 tiết)Chươ ng 6: Mỏ khoáng carbonatit (2 tiết)Chươ ng 7: Mỏ khoáng skarn (2 tiết)Chươ ng 8: Mỏ khoáng nhiệt dịch (3 tiết)Chương 9: Mỏ khoáng phong hoá (2 tiết)

GGGG

I II I

I II I

T TT T

H HH H

I II I

UUUU




Chươ ng 9: Mỏ khoáng phong hoá (2 tiết)Chươ ng 10: Mỏ khoáng sa khoáng (3 tiết)Chươ ng 11: Mỏ khoáng trầm tích (3 tiết)Chươ ng 12: Mỏ khoáng biến chất sinh (2 tiết)


U UU U

KHO KHO ÁÁNGNG



MAG-MA

TRẦMTÍCH

BIẾNCHẤT




MAGMATH C

S

CAR BO NA

TIT

PEG- MA- TIT

ALBITIT GREI- SEN

SKARN NHI T D CH

CON- CHE- DAN

PHONG HÓA

SAKHOÁNG

B BI N CH T

BI N CH T

MMỎỎ TRTRẦẦM TM TÍ Í CHCHCHÖÔNG XI

Hình thành trong quá trình lắng đọng trầm tích ở đáy bồn nước Theo vị trí thành tạo & phân bố, chia thành các trầm tích: sông, đầm, hồ ven biển

Thân khoáng có tính đồng sinh & nằm khớp với đá trầm tích vây quanh; thường chiếmgiữ vị trí địa tầng nghiêm ngặt nhất định. Dạng nằm: thường là dạng vỉa, đôi khi phân nhánh; dạng thấu kính dẹt. Sau khi bị biến chất & chịu ảnh hưởng hoạt động kiến tạo bị biến dạng có dạng

phức tạp hơn Tuổi: cổ , trẻ Mỏ trầm tích biển thường có quy mô lớn

(dài hàng chục km, dày vài chục dến hàng trăm m) Có ý nghĩa rất lớn:

Hình thành trong quá trình lắng đọng trầm tích ở đáy bồn nước Theo vị trí thành tạo & phân bố, chia thành các trầm tích: sông, đầm, hồ ven biển

Thân khoáng có tính đồng sinh & nằm khớp với đá trầm tích vây quanh; thường chiếmgiữ vị trí địa tầng nghiêm ngặt nhất định. Dạng nằm: thường là dạng vỉa, đôi khi phân nhánh; dạng thấu kính dẹt. Sau khi bị biến chất & chịu ảnh hưởng hoạt động kiến tạo bị biến dạng có dạng

phức tạp hơn Tuổi: cổ , trẻ Mỏ trầm tích biển thường có quy mô lớn

(dài hàng chục km, dày vài chục dến hàng trăm m) Có ý nghĩa rất lớn:

XI.1. KH XI.1. KH ÁÁI QU I QU ÁÁT T




Có ý ngh ĩ a rất lớn:- Nhiên liệu (than, phiến cháy, dầu mỏ, khí đốt),- Vật liệu xây dựng (sạn, cát, sét, đá phiến), đá vôi, đá dolomit, nguyên liệu xi măng,

- Thạch cao, muối mỏ, phosphrit;- Quặng Fe, Mn, Al, - Kim loại màu (Cu);- Kim loại xạ hiếm (monazit, thorianit,.. - Kim loại quý (U, V, Ag,…)

Có ý ngh ĩ a rất lớn:- Nhiên liệu (than, phiến cháy, dầu mỏ, khí đốt),- Vật liệu xây dựng (sạn, cát, sét, đá phiến), đá vôi, đá dolomit, nguyên liệu xi măng,

- Thạch cao, muối mỏ, phosphrit;- Quặng Fe, Mn, Al, - Kim loại màu (Cu);- Kim loại xạ hiếm (monazit, thorianit,.. - Kim loại quý (U, V, Ag,…)


XI.2. PHÂN LO XI.2. PHÂN LO I I

Mỏ với thành phần gồm các mảnh vụn do quá trình phong hóa cơ học & xi măng gắm kết là sảnphẩm lắng đọng từ dung dịch thật hay ngưng keo hoặc sinh thành từ quá trình biến đổi hậu sinh

Mỏ điển hình: sỏi, cát, sét; phân biệt theo kích thước hạt.: ▼

PHÂN LOẠI

TRẦM TÍCH CƠ HỌC TRẦM TÍCH HÓA HỌC TRẦM TÍCH SINH HÓA TRẦM TÍCH - PHUN TRÀO

ĐÁ BIẾN THỂ ĐƯỜNG KÍNH (mm) ĐÁ BIẾN THỂ ĐƯỜNG KÍNH (mm)

Tảng 1000 Sỏi LớnVừa

Nhỏ

10 – 55 – 2,5

2,5 – 1,0

Khối Lớn 1000 – 500 Cát Hạt Lớn 1 0 – 0 5




Khối LớnVừa

Nhỏ

1000 – 500500 – 250

250 - 100

Cát Hạt LớnHạt Vừa

Hạt Nhỏ

1,0 – 0,50,5 – 0,25

0,25 – 0,1Cuội Lớn

Vừa

Nhỏ

100 – 50

50 – 25

25 - 10

Bột Hạt Lớn

Hạt Vừa

0,1 – 0,05

0,05 – 0,01

Pelit (sét) Hạt Lớn

Hạt Vừa

0,01 – 0,001

<0,001



PHÂN LOẠI


M S I, CU I S I :

Phân chia theo nguồn gốc: proluvi, aluvi, trầm tích ven hồ và ven biển Tuổi trầm tích ven hồ & ven biển từ cổ đến hiện đại.

Đá sỏi cổ thường bị nén chắc nên không có lợi cho sử dụng

Sỏi cuội dùng làm vật liệu xây dựng: nhà cửa, đường xá,…

Ở VN: sông suối miền Trung, Bắc

M CÁT :

Phân chia theo điều kiện thành tạo: eluvi, deluvi, proluvi, aluvi, hồ, biển, băng thành, phong thành.Eluvi, deluvi x p vào phong hóa v n; proluvi là trung gian gi a cát phong hóa v n & cát b i tích.Theo thành phần KV, chia thành 2 loại: + Đ n khoáng (oligomic): cát th ch anh ; + Đa khoáng(polimic) Có ý ngh ĩ a lớn: cát sông (aluvi), cát hồ & cát biển.

Dùng làm ật liệ â d ng (đổ beton làm ữa sản ất g ch ) trong công nghiệp (làm kh ôn

M SÉT : Phân chia theo điều kiện thành tạo: aluvi, hồ, biển, băng thành, hoàng thổ.

Thành phần KV tạo sét chủ yếu: kaolinit, haloysit, montmorilonit, pirophilit, alophan, hydromica.Ngoài ra, còn có: các oxyt, hydroxyt, một ít KV tạo đá gốc: Q, Fel,…

Sét có diện phân bố rộng, bề dày lớn, có sự phân lớp, thay đổi thành phần KV (sét biển). Đặc trưng:+ Sét sông thay đổi thành phần KV, độ hạt; phân bố không ổn định, thường quy mô nhỏ; làm gạch

ngói




Dùng làm vật liệu xây dựng (đổ beton, làm vữa, sản xuất gạch,…), trong công nghiệp (làm khuônđúc, nấu thủy tinh,…

Ở VN: cát trắng dọc ven biển làm thủy tinh: Chu Lai, Thủy Triều,..; cát vàng dọc sông suối

ngói.+ Sét biển thường chứa nhiều Fe, sét dễ chảy. Độ hạt sét không đồng nhất do keo tụ nhanh

trong nước biển, vật liệu vụn lắng đọng đồng thời. Đáp ứng làm gạch ngói (Sông Phan);

+ Sét hồ thường là kaolin tinh khiết (do nước ngọt cản trở oxyt Fe keo tụ (Di Linh, Sông Ba)

+ Sét hồ & đầm được chọn lọc khá tốt, chứa rất ít thành phần cát. Làm sét chịu lửa (Di Linh)



Mỏ lắng đọng từ dung dịch keo (Fe, Mn, Al) và dung dịch thật (mỏ muối, một số quặng kim loại màu hiếm)

Điển hình có giá trị là các mỏ: trầm tích Fe, Mn; quặng bauxit & mỏ muối

PHÂN LOẠI


T DUNG D CH KEO :

Trầm tích trong vùng khí hậu nóng&ẩm, gần bờ. Mỏ điển hình: Quặng Fe, Mn, Al (bauxit)à

Thành tạo: các hợp phần Fe, Mn, Al được nước sông & nước mặt mang đi dưới dạng lơ lửng mịn, dung dịchkeo & thật lắng lại ở đới gần bờ (hồ, sông, biển) theo sự phân dị hóa học phụ thuộc độ linh động địa hóa.

Nguồn vật liệu: là VPH laterit lục địa.

+ Lượng lớn Fe được huy động trong quá trình phân giải đá mafic (tạo oxyt, hydroxyt Fe)

T DUNG D CH KEO :

Sự lắng đọng & phân dị: Al bauxit (đới gần bờ) Fe (độ linh động cao hơn Al, phần trên thềm lục địa)Mn(độ linh động cao hơn Fe , phần dưới thềm lục địa). TT1.ppt

Thành phần quặng:

+ Fe nâu: Oxyt: limonit, hydrogoetit, hematit (magnetit); Carbonat: siderit; Silicat Fe: clorit s t,

+ Mn: Oxyt – hydroxyt: manganit, psilomelan, pyrolusit; Carbonat: rodocrosit, mangancanxit (opal, macasit, pyrit,barit, …); Silicat: rodonit, bustanit, granat cha Mn, (thch anh, hematit,..).




Lượng lớn Fe được huy động trong quá trình phân giải đá mafic (tạo oxyt, hydroxyt Fe)+ Nguồn Al từ đá acid phong hóa (tạo bauxit).

+ Nguồn Mn (tạo quặng Mn) từ các đá trầm tích, phun trào giàu Mn

Phương thức di chuyển:

+ Fe di chuyển chủ yếu ở dạng keo Fe(OH)3, được các keo hữu cơ, keo silic bảo vệ, một phần

ở dạng hợp chất hữu cơ Fe2+ và Fe3+, và rất ít ở dạng carbonat, bicarbonat, sulphat, clorurFe2+.

+ Mn di chuyển ở dạng carbonat và keo hydrat Mn4+;

+ Al di chu n tron dun d ch keo ở d n h drat Al và mu i baz của Al.

barit, …); Silicat: rodonit, bustanit, granat ch a Mn, (th ch anh, hematit,..).+ Al bauxit: boemit, diaspo, gipsit (hematit, hydrohematit, goetit, hydrogoetit, kaolinit, clorit, oxyttian,..)

Cấu tạo: + Al c u t o h t đ u, tr ng cá, d ăm k t, kh i ch t xít; + Fe: c u t o tr ng cá; + Mn d ng k t h ch

Ở Việt Nam: + Al bauxit tr m tích các t nh ĐB B c b : Cao B ng, Lng S n; d ng v a n m trên đ á vôi tu i C– P; lo i diasporit ch t l ư ng t t (Al

2 O

3 60 – 70%; SiO

2 1 – 4,6%)..

+ Fe quarzit (tr m tích bi n ch t tu i PR) : Lào Cai, Yên Bái, Phú Th ,...; Fe tr m tích tu i P Tuyên Quang,Q.Tr ,.. Fe= 25 – 50%.

+ Mn, ph bi n Cao B ng, th y u Tuyên Quang, Hà Giang,… trong đ á vôi D-C tt . Mn 13-17%; th sinh 3-50%



Mỏ lắng đọng từ dung dịch keo (Fe, Mn, Al) và dung dịch thật (mỏ muối, một số quặng kim loại màu hiếm)

Điển hình có giá trị là các mỏ: trầm tích Fe, Mn; quặng bauxit & mỏ muối

PHÂN LOẠI


T DUNG D CH TH T :

MU I M

Điều kiện sinh thành:

1-Khíh u khô & nóng, l ư ng b c h i > n ư c m ư a, n ư c m t

2- B n tr m tích là v ũ ng v nh khép kín

3- Ch đ ki n t o vùng n đ nh, t c đ tr m tích nhanh; trong đ ó, t c đ tr m tích mu i v ư t xa tr m tíchl ê đ i h

M QU NG KIM LO I MÀU & HI M

QuẶng có ý ngh ĩ a: U, Cu, V, Mo, Sr. Qu ng có hàm l ư ng th p, quy mô không l n

Điều kiện thành tạo: Ph n l n KV đ ư c thành t o do quá trình h p th & các ph n ng oxy hóa – kh ô á í á í




3 C to ù g , t c t t c a ; t o g ó, t c t t c u t a t t cl c nguyên đ ng sinh.4- Vùng n m trong mi n chuy n ti p (tr ũ ng tr ư c núi), sau u n n p và các võng mi n n n.

Muối khoáng halogen (evaporit) g m các mu i clorur & sulphat Na, K, Mg và Ca l n ít Bromur, Iodur & Borat.

Thứ tự kết tinh muối: Trong dung d ch n ư c bi n ph thu c vào thành ph n ban đ u c a n ư c bi n, hàm

l ư ng, đ hòa tan,nhi t đ và th i gian b c h i.Thời đại tạo muối: Không đều trong lịch sử lắng đọng trầm tích; mạnh nhất vào giai đoạn kết thúc chu kỳ.

E (Xiberi), S (Bắc Mỹ), D (Nga, Canada), P rộng rãi nhất (LXô cũ, Ba Lan, Đức Anh, Bắc Mỹ), J3 – K1 (TrungÁ, Pháp, Anh,…), K (Lào) Đệ Tam (LXô cũ, TBNha, B , Pháp, Đức,…)

ều ệ t à tạo c t à to do quá t p t & các p g o y óatrong môi tr ư ng đ á tr m tích v i tác d ng tích c c c a vi khu n

Phạm vi phân bố trong 3 nhóm đá trầm tích:

1- Đá phi m đ en ch a bitum giai đ o n đ u s t lún đ a máng & n n - ( ch a sulphur Fe, Cu, Mo, oxyt U và V ,…) đi khi đt công nghi p; đi kèm: Ni, Cr, Ti, Co, Zn, Pb, Au, Ag, Zr, La, Sd, Be, Th,...

2 - Đá ch a phosphorit - (ch a U,…) Núi Đá tu i P M .3- Tr m tích s c s sau u n n p , tư ng l c đ a (sông, h đ m, v ũ ng - v nh bi n, tam giác châu) - (ch a

qu ng Cu, U, Sr,..) tu i P – Tdông dãy Anp , Karpat … Pháp

MMỎỎ

TRTRẦẦ

M TM TÍ Í CHCHCHÖÔNG XI


Mỏ điển hình: phosphrit, carbonat sinh vật, đá sinh vật, đá sinh vật cháy, lưu huỳnh, than đá,…

PHÂN LOẠI


MỎ PHOSPHORITPhosphrit biển Phosphrit nền

Phân bố Trũng hẹp trên sườn lục địa Các máng nềnQuy mô Lớn NhỏĐặc điểm cấu trúc Đặc sít Kết hạch, phân bố trong vỉa cát sétNguồn gốc Trầm tích 1/ Do hóa đá trầm tích chứa P; 2- Cuội PThành phần KV Phosphorit – hợp chất hóa học phức của acid phosphorit với F và CaCO3.THCSKV Calcit, gloconit, đôi khi clorit, siderit, goetit, kaolinit (nền có vật chất hữu cơ

Nguồn cung cấp P 1- Là apatit từ đá magma dễ hòa tan; 2- Động vật & thực vật hấp thu P mang tới bồn nước;




g g p p g ; ộ g ậ ự ậ p g ;3- Xương, vỏ, mỏ, máu SV biển chứa lượng P đáng kể, khi chết hàng loạt trên vùng quặng

(nguyên nhân chết do thay đổi: chế độ nhiệt môi trường, độ sâu, độ mặn nước biển,…);

4- Do hoạt động phun trào dưới biển cung cấp P hòa tan trong nước biểnPhương cách

lắng đọng

1- Sinh vật: khi chết, xác lắng xuống đáy phân hủy dần thành thành carbonat & phosphat Ca

phosphat amon (2(NH4)PO4) (+CaCO3 vỏ vôi SV) phosphrit (NH4)2CO3

2- Sinh hóa: P được nước sông mang ra biển: đới trên mặt (0-60m) SV hấp phụ mạnh mẽ.Khi chết, phosphat trong xác SV (+ CO2) dung dịch (ở độ sâu-1000m) dòng nước từ đáybi n đi lên man P O & CO lên đới trên m t P O uá bảo hòa l n đ n 100-150mTT3. t

MM

ỎỎ

TRTR

ẦẦ

M TM T

Í Í CHCHCHÖÔNG XI


Mỏ điển hình: phosphrit, carbonat sinh vật, đá sinh vật, đá sinh vật cháy, lưu huỳnh, than đá,…

PHÂN LOẠI


MỎ LƯU HUỲNH

Điều kiện thành tạo: S nhi m sulphur hydro trong các v ũ ng bi n & v ũ ng v nh có liên quan ho t đ ng c a vi khu ny m khí. Nh ng vi khu n này phân h y: các v t ch t h u c & sulphat Ca trong n ư c bi n

+ Hoạt động sống của vi khuẩn sulphat trên vật chất hữu cơ phân hủy, oxy hóa CO2: CaSO4 + 2C CaS + 2CO2

+ Sulphur Ca phân giải khi có CO2: CaS + 2CO2 + 2H2O CaH(CO3)2 + H2S

hoặc do ảnh hưởng thủu phân của nước: CaS + 2H2O Ca(OH)

2+ H

2S

+ Sulphur hydro nhẹ dần lên, gặp oxy, tạo ra lưu hùynh: 2H2S + O2 2H2O S2




+ Sulphur hydro nhẹ dần lên, gặp oxy, tạo ra lưu hùynh: 2H2S + O2 2H2O _ S2

+ Kết quả tạo ra lưu huỳnh tự do ở dạng bột hoặc keo, lắng xuống đáy rồi thấm vào các trầmtích dưới biển

Ngoài ra, Sulphur hydro có thể bị phân giải do tác dụng của vi khuẩn ưa khí S: 2H2S + O2 2H2O + S2 + 122 calo

Lưu hùynh có độ linh động cao: các quá trình lắng đọng & tái kết tinh S trong VTĐ thường rất phát triển

Ý ngh ĩ a công nghiệp: lớn

MM

ỎỎ

TRTR

ẦẦ

M TM T

Í Í CHCHCHÖÔNG XI


Do lắng đọng các sản phẩm từ hoạt động phun trào trong môi trường trầm tích;trong đó, vai trò phun trào rất quan trọng

Mỏ Điển hình: quặng Fe, Mn, pyrit (conchedan) bauxit,…

PHÂN LOẠI


MỎ SẮT & NHÔM

Sự thành tạo: Fe trong Pεεεε & Pz1 liên quan quá trình phun trào; Fe trầm tích - muộn hơn (từ D trở đi) (L. Formozova)

Quặng Fe Pεεεε & Pz1 thường tập trung ở trung tâm bồn trũng biển liên quan mật thiết với dung nham baz (xen đá

trầm tích: cát kết, bột kết, đá phiến.ề

MỎ MANGAN

Sự thành tạo (Theo N.Strakov), gồm 2 kiểu mỏ:

1- Liên quan v i thành h đ á phi n l c spilit – keratophyr: ch t l ư ng th p, quy mô nh ;

2- Phân b trong đ á phun trào acid – silit : th ư ng ch t l ư ng t t, quy mô nh .




Hình dáng thân quặng: dạng vỉa, khớp đều với đá vây quanh.

Kích thước khá lớn.

Thành phần KV: magnetit, hematit, hydrohematit, leptoclorit (kết hạch pyrit, phosphorit, silic,…)

Điển hình: mỏ Lanđin ở Đức, các mỏ ở Nam Tư, Thũy S ĩ ; mỏ Cliton (Nam Mỹ),…

▬►Nghiên cứu hoạt động phun trào ở Indonesia, đảo Kurin & Kamchatka, Nhật, Philippin (K. Zelenov):Trong vùng phun trào dưới nước, một khối lượng lớn Fe, Al & các tổ phần khác được mang vào bồn nước

Các mỏ Al bauxit ở Jamaica & Haiti (Trung Mỹ) tuổi Miocen, các mỏ ở Trung & Tây Âu tuổi Mz-Kz cũng tương tự.

Hình dáng thân quặng: dạng vỉa, khớp đều với đá vây quanh.

Thành phần KV: giàu pyrolusit.



KHO KHO ÁÁNGNG



MAG-MA

TRẦMTÍCH

BIẾNCHẤT




MAGMATH C

S

CAR BO NA

TIT

PEG- MA- TIT

ALBITIT GREI- SEN

SKARN NHI T D CH

CON- CHE- DAN

PHONG HÓA

SAKHOÁNG

B BI N CH T

BI N CH T

TR M TÍCH

MMỎỎ NGUNGUỒỒN GN GỐỐC BIC BIẾẾN CHN CHẤẤTTCHÖÔNG XII

Còn gọi là MỎ BIẾN CHẤT SINH, liên quan mật thiết với các quá trình biến chất

XII.1. KH XII.1. KH ÁÁI QU I QU ÁÁT T

ĐẤT ĐÁ T0, P cao Thành phần KV ĐÁ BIẾN CHẤTMỎ KHOÁNG NGOẠI SINH Cấu tạo kiến trúc MỎ BIẾN CHẤT Hình dángMỎ KHOÁNG NỘI SINH Bi n đ i Tích chất vật lý MỎ BỊ BIẾN CHẤT Thế nằm

Thay đ i :

Đ á vây quanh, cá thân khoáng

SỰ HÌNH THÀNH MỎ

M B BI N CH T M BI N CH T Lo i m b bi n đ i cùng v i đ á vây quanh cùng m t m c đ bi n ch t do thay đ i T 0 , P,…

Lo i m đư c thành m i trong quá trình bi n ch t liên quan v i s tái

t p h p khoáng ch t c a đ á

PHÂN LOẠI MỎ

Ý ngh ĩ a s d ng c a khoáng s n tr ư c &sau khi bi n ch t KHÔNG THAY Đ I Ý ngh ĩ a s d ng c a khoáng s n tr ư c &sau khi bi n ch t HOÀN TOÀN THAY Đ I




KHU V C (nhi t đ ng)

D ư i sâu + T 0

+ P + H 2 O + ch t khoáng

Đ A PH ƯƠ NG Quy mô biến chất

BI N CH T T BI N CH T

Quá trình biến chất

BIẾN CHẤT TIẾN TRIỂN (thuận): H2O & CO2 đượcgiải phóng trong các phản ứng tạo nên các THKV

T0 cao thay thế cácTHKV sinh trước

BIẾN CHẤT GIẬT LÙI (ngược): biến chất ở giaiđoạn sau có điều kiện T0 & P thấp hơn so với điều

kiện của giai đoạn trước

Hướng biến chất khi P & T

0

thay đổi

BIẾN CHẤT ĐẲNG HÓA BIẾN CHẤT THA SINH HÓA

Đư c th c hi n không có v t ch t t okhoáng m i mang vào, đ c tr ư ng cho

hi n t ư ng bi n ch t ti n tri n

Xãy ra khi có v t ch t m i mang vào & có bi n đ i thành ph n hóa c a đ á b bi n ch t;đ c tr ư ng cho hi n t ư ng bi n ch t gi t lùi

Phân loại biến chất theo sự tham gia thành phần khoáng


XII.1. KH XII.1. KH ÁÁI QU I QU ÁÁT T

- Hình dáng, cấu trúc, thành phần thân khoáng bị biến đổi:+ Thân qu ng d ng v a, th u kính, m ch d i

+ C u t o qu ng đ c tr ư ng : d ng d i, phi n, vi u n n p, d ng m t, tia

V t ch t keo đ ư c k t tinh l i; C u trúc h t nh chuy n thành h t l n

+ Ki n trúc qu ng đ c tr ư ng: h t bi n tinh, ban bi n tinh, v y bi n tinh, d ng tóc, búi

+ Thành ph n KV Hydroxit oxyt: - Limonit & các hydroxyt Fe hematit, magnetit,

- Psilomelan, magnanit, branit, hausmanit.

- Opal thạch anh . Macasit pyrit, - Vuaztit sphalerit

- Phosphat apatit - Vật chất hữu cơ graphit

Trong biến chất nhiệt: Bornit chalcopyrit hóa , sulphur Fe magnetit.

Kết quả quá trình biến chất




M B BI N CH T M BI N CH T

-Fe, Mn, phospho,- Kim lo i màu, Kim lo i quý

-- Phóng x

-Đá hoa, quarzit, phi n l p,-- Nguyên li u cao nhôm (kianit,

andalusit, silimanit), grafit,…

KHOÁNG SẢN GIÁ TRỊ


XII.2. C XII.2. C ÁÁC T Ư C T Ư NG BI NG BI N CH N CH T V T V ÀÀ KHO KHO ÁÁNG S NG S N LIÊN QUAN N LIÊN QUAN Tướng biến chất: bi u th m c đ bi n ch t trong đ i u ki n T 0

& P nh t đ nh đi u ki n này quy t đ nh s cân b ng bên trongcủa các loại đá, đặc trưng cho tướng biến chất đó.

Trong quá trình biến chất, sự tăng cao T0 & Pdẫn đến hàng loạt sự tái tạo kế tiếp nhau, đặctrưng cho các mức biến chất nối tiếp nhau

Điều kiện thành tạo:

ở T0 cao, tải trọng thấp & P pha hợi thay

đổi. Phân loại: Theo thứ tự T0 tăng dần, cácđá tiếp xúc nhiệt được chia làm 4 tướng:

+ S ng albit – epidot

+ S ng horblend

+ S ng pyroxen + Sng sanidin

Điều kiện thành tạo:ở T0 cao, tải trọng lớn & P pha hợi cao.

Phân loại: Theo mức độ tăng dần T0, các đá được chia làm 6 tướng ứng với những THCSKV:

+ T ư ng zeolit: T 0 100 – 350 0 C, P <300MPa.THKV: Q, Anbit, clorit, pumpelyit.. M Cu t sinh ki u H Thư ng- M

+ T ư ng phi n l c: T 0 300 – 500 0 C, P <200 - 500MPa. THKV: Q, Anbit, biotit, muscovit, clorit,epidot.

- M quarzit Fe–magnetit–hematit, m Au–U ki u Vitvatersrand (Nam Phi) & Blaind River (Canada)

- M ng m ch xâm tán Au – Q, najdac, graphit đ c sít m n & v y, asbet

+ T ư ng glaucofan: T 0 350–600 0 C, P <400-600MPa. THKV: Q, specsactin, rodonit, glaucofan, egirin,

jadeit, muscovit, epidot, clorit, cancite. M qu ng silicat & carbonat Mn, phi nmagnetit-amphibon

-ĐÁ BI N CH T TI P XÚC -ĐÁ BI N CH T KHU V C PHÂN LOẠI




+ S ng saniding p

+ T ư ng amphibolit: T 0 600–800 0 C, P 400-600MPa. THKV: Q, kianit, staurolit, pla, granat, horblend, diopxit, mica - M qu ng Fe, m sulphur b bi n ch t trong đ á k t tinh mi n n n;

- M : kianit, diaspo, andalusit & silimanit,, pegmatit g m s , mica, kim lo i hi m trong các đ á k t

tinh tr ư c Cambri. . Mò: corindon, granat, flogopit,, graphit tinh th , apatit,… + T ư ng granulit: T 0 700– 00 0 C, P 600-900MPa. THKV: Q, fel, diopsit, hyperten, granat,silimanit, biotit, rutil.

uarzit -ma netit, h erten, Titan ma netit.



ÑAÏI HOÏC QUOÁC GIA TP. HOÀ CHÍ MINHTRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KHOA HOÏC TÖÏ NHIEÂN


KHOÁNG SẢN ĐẠI CƯƠ NGKHOÁNG SẢN ĐẠI CƯƠ NGMÔN HỌC:MÔN HỌC:






GGGG

I II I

Ớ

I II I

T TT T

H HH H I II I

Ệ

U UU U

Tên môn học: KHOÁNG SẢN ĐẠI CƯƠNG (GENERAL MINERALS) Mã số môn học: ĐC401 Số tín chỉ: LT 2 ; TH 1 Số tiết: LT 30; TH 30 Tổng cộng 60

TÓM TẮT MÔN HỌC:- Giớ i thiệu: Là môn học nghiên cứ u khái quát các đặc điểm địa chất, thành phần vật chất,nguồn gốc và điều kiện thành tạo của các khoáng sản cũng như quy luật phân bố của chúngtrong không gian và theo thờ i gian.



- Đại cươ ng về khoáng sản

- Thành phần vỏ Trái đất và quá trình tạo quặng


b- Đặ c đ iể m các loại mỏ khoáng theo các nguồ n gố c: magma thự c sự , pegmatit, carbonatit,skarn nhiệt dịch phong hóa sa khoáng trầm tích và biến chất sinh




skarn, nhiệt dịch, phong hóa, sa khoáng, trầm tích và biến chất sinh.




: NỘI DUNG


PHẦN II: ĐẶC ĐIỂM MỎ KHOÁNGChươ ng 4: Mỏ khoáng magma thực sự (2 tiết)Chươ ng 5: Mỏ khoáng pegmatit (2 tiết)Chươ ng 6: Mỏ khoáng carbonatit (2 tiết)Chươ ng 7: Mỏ khoáng skarn (2 tiết)Chươ ng 8: Mỏ khoáng nhiệt dịch (3 tiết)

Chươ ng 9: Mỏ khoáng phong hoá (2 tiết)Chươ ng 10: Mỏ khoáng sa khoáng (2 tiết)Ch 11 Mỏ kh á t ầ tí h (2 tiết)

GGGG

I II I

Ớ

I II I

T TT T

H HH H I II I

Ệ

U UU U




Chươ ng 11: Mỏ khoáng trầm tích (2 tiết)Chươ ng 12: Mỏ khoáng biến chất sinh (2 tiết)


: NỘI DUNG


PHẦN II: ĐẶC ĐIỂM MỎ KHOÁNGChươ ng 4: Mỏ khoáng magma thực sự (2 tiết)Chươ ng 5: Mỏ khoáng pegmatit (2 tiết)Chươ ng 6: Mỏ khoáng carbonatit (2 tiết)Chươ ng 7: Mỏ khoáng skarn (2 tiết)Chươ ng 8: Mỏ khoáng nhiệt dịch (3 tiết)

Chươ ng 9: Mỏ khoáng phong hoá (2 tiết)Chươ ng 10: Mỏ khoáng sa khoáng (2 tiết)Ch 11 Mỏ khoáng t ầm tích (2 tiết)

GGGG

I II I

Ớ

I II I

T TT T

H HH H I II I

Ệ

U UU U




Chươ ng 11: Mỏ khoáng trầm tích (2 tiết)Chươ ng 12: Mỏ khoáng biến chất sinh (2 tiết)


VAI TROØ VÒ TRÍ Töøng nhoùm Mỏ coù nguoàn goác khaùc nhau, töøng yeáu toá cuï theå giöõ vai troø khaùc nhau trong taäp trung & cö truù Mỏ:

CACA Ù ÙC YEC YE Á ÁU TOU TO Á Á ÑÑÒA CHAÒA CHA Á ÁT KHOT KHO Á ÁNG CHENG CHE Á Á QUAQUA Ë ËNGNGCHÖÔNG XIII

Theå hieän treân baûn ñoà: sinh khoaùng / döï baùo taøi nguyeân / quy luaät phaân boá KS Yeáu toá ñòa chaát khoáng cheá quaëng hoùa tyû leä baûn ñoà

PHAÂN LOAÏI YEÁU TOÁ KHOÁNG CHEÁ QUAËNG NOÄI SINH:

+ Yeáu toá magma: nguoàn cung caáp vaät chaát (khoaùng saûn) & moâi tröôøng chöùa+ Yeáu toá thaïch hoïc – ñòa taàng (ñòa taàng vaø traàm tích töôùng ña)ù: khoáng cheá vò trí taäp trung, ñaëc ñieåm

hình thaùi thaân quaëng+ Yeáu toá caáu truùc – kieán taïo: khoáng cheá söï phaân boá quaëng ôû quy moâ khu vöïc vaø moâi tröôøng vaän

chuyeån - taäp trung khoaùng hoaù YEÁU TOÁ KHOÁNG CHEÁ QUAËNG NGOAÏI SINH:+ Yeáö toá ñòa maïo: quyeát ñònh khaû naêng tích tuï /laéng ñoïng Mỏ

+ Yeáu toá voû phong hoùa: cung caáp thaønh phaàn vaät chaát




tru Mỏ:+ Yeáu toá kieán taïo: - quan troïng ñoái vôùi Mỏ haäu sinh;

- thöù yeáu ñoái vôùi Mỏ ñoàng sinh.

+ Yeáu toá ñòa taàng: - quyeát ñònh ñoái vôùi Mỏ ñoàng sinh; ñaëc bieät, Mỏ traàm tích;- raát thöù yeáu ñoái vôùi Mỏ haäu sinh.

+ Yeáu toá magma: - quyeá t ñònh loaïi hình KS noäi sinh kim loaïi


-- PhuPhu ï ï thuothuo ä äc vac va ø øo to tí í nh chanh cha á á t vat va ä ät lyt ly ù ù vava ø ø hoho ù ùa hoa ho ï ïc cuc cu û ûaa ññaa ù ù vaây quanh quavaây quanh qua ë ëng hong ho ù ùaa

-- TTöøöø ññaa ë ëc tc tí í nh chunh chu û û yeye á á uu ññaa ù ù tratra à àm tm tí í ch, thach, tha ø ønh phanh pha à àn & tuon & tuo å åi cui cu û ûa chua chu ù ùng cong co ù ù thethe å å phaânphaânra cara ca ù ùc dac da ï ïng yeng ye á á u tou to á á khokho á á ng cheng che á á ::

XIIII.1. YE XIIII.1. YE Á Á U TO U TO Á Á THATHA Ï ÏCH HO CH HO Ï ÏCC –– Ñ Ñ ÒA TAÒA TA À ÀNG NG

PHAÂN LOAÏI VAØ YÙ NGHÓA:

+ Yeáu toá ñòa taàng: coù tuoåi nhaát ñònh, khoâng leä thuoäc vaøo thaønh phaàn+ Yeáu toá thaïch hoïc – ñòa taàng: coù thaønh phaàn &ø tuoåi khaùc nhau+ Yeáu toá thaïch hoïc traàøm tích: coù thaønh phaàn nhaát ñònh+ Yeáu toá thaïch hoïc – kieán truùc: xaùc ñònh bôûi söï keát hôïp giöõa kieán truùc &ø thaïch hoïc traàm tích





-- PhuPhu ï ï thuothuo ä äc vac va ø øo to tí í nh chanh cha á á t vat va ä ät lyt ly ù ù vava ø ø hoho ù ùa hoa ho ï ïc cuc cu û ûaa ññaa ù ù vaây quanh quavaây quanh qua ë ëng hong ho ù ùaa

-- TTöøöø ññaa ë ëc tc tí í nh chunh chu û û yeye á á uu ññaa ù ù tratra à àm tm tí í ch, thach, tha ø ønh phanh pha à àn & tuon & tuo å åi cui cu û ûa chua chu ù ùng cong co ù ù thethe å å phaânphaânra cara ca ù ùc dac da ï ïng yeng ye á á u tou to á á khokho á á ng cheng che á á ::

VAI TROØ VÒ TRÍ - Ñaù vaây quanh &ø söï ñoàng hoùa aûnh höôûng giaùn tieáp thaønh phaàn dung theå magma &ø dung dòch haäu

magma.- Caùc thaønh taïo traàm tích & traàm tích–phun traøo coù bieåu hieän roäng caùc kim loaïi rieâng bieät (khoaùnghoùa ñoàng sinh phaân taùn): neáu coù söï taùi taïo, coù theå taäp trung taïo Mỏ töông öùng (yeáu toá ñòa taàng).- Söï hình thaønh thaønh taïo traàm tích &ø traàm tích-phun traøo coù theå truøng veà khoâng gian laãn thôøi gian

vôùi quaù trình taïo quaëng magma, baùm vaøo daïng kieán truùc quyeát ñònh ñaëc ñieåm phaùt trieån: coù theå laøthaønh taïo coù tieàm naêng quaëng hoùa (yeáu toá thaïch hoïc – kieán truùc).- Thaønh phaàn ñaù vaây quanh (yeáu toá thach hoc) aûnh höôûng tôùi sö phaân boá khoâng gian caùc Mỏ

XIIII.1. YE XIIII.1. YE Á Á U TO U TO Á Á THATHA Ï ÏCH HO CH HO Ï ÏCC –– Ñ Ñ ÒA TAÒA TA À ÀNG NG




- Thanh phan ña vay quanh (yeu to thaïch hoïc) anh höông tôi söï phan bo khong gian cac Mỏ.- Tính chaát cô lyù, hình daïng kieán truùc & theá naèm ñaù aûnh höôûng söï phaân boá Mỏ trong khoâng gian.

- Yeáu toá thaïch hoïc coù yù nghóa quyeát ñònh hình daïng Mỏ traàm tích

- Mỏ traàm tích–phun traøo coù nhieàu ñaëc ñieåm gioáng vôùi Mỏ noäi sinh haäu sinh &ø Mỏ traàm tích: thaânquaëng daïng væa, nguyeân toá taïo ñaù &ø taïo quaëng cuøng tuoåi; quaëng goàm nhieàu toå phaàn kim loaïi,

khoaùng hoùa aùp saùt caùc ñôùi ñöùt gaãy saâu.


YÙ NGHÓA: cöïc kyø quan troïng, quyeát ñònh söï hình thaønh & taäp trung quaëng noäi sinh

VAI TROØ: nguoàn cung caáp vaät chaát cho khoaùng saûn noäi sinh BIII.2.ppt

LIEÂN QUAN GIÖÕA MAGMA & KHOAÙNG SAÛN

Mỏ magma thöïc söï phaân boá chuû yeáu trong caùc khoái xaâm nhaäp sieâu mafic, mafic; Mỏ nhieät dòch phaân boá xung quanh ñænh caùc theå xaâm nhaäp granitoit kieåu batolit: nhieät ñoä thaáp ôûtreân, nhieät ñoä cao ôû saâu.

Dung dòch haäu magma coù theå taùch thaønh nhieàu ñôït phuï thuoäc vaøo lòch söû phaùt sinh khe nöùt trongñaù maùi vaø thaønh phaàn moãi ñôït coù theå khaùc nhau.

Moãi PH magma xaâm nhaäp ñöôïc ñaëc tröng baèng ñaëc ñieåm sinh khoaùng nhaát ñònh coù lieân quan. Ñaëc ñieåm thaïch hoùa, khoaùng hoùa vaø sinh khoaùng seõ khaùc nhau ñoái vôùi caùc phöùc heä xaâm nhaäp

XIIII.2. YE XIIII.2. YE Á Á U TO U TO Á Á MAGMAMAGMA




khaùc nhauMoái lieân quan nguoàn goác cuûa Mỏ: magma thöïc söï, pecmatit, carbonatit, tieáp xuùc-trao ñoåi ñoái vôùi

magma xaâm nhaäp ñaõ xaùc laäp ñöôïc khaù chaéc chaén, coøn moái lieân quan cuûa Mỏ nhieät dòch vôùimagma nghieân cöùu chöa thaät hoaøn haûo, coøn mang tính töông ñoái vaø ñònh tính nhieàu.VD.



KHOÁNG SẢN SKARN LIÊN QUAN MAGMA

Mỏ TK giữa:liên quan

granodioritW (sheelit)

Mỏ vùng nền:peridotit, đátrap Fe

Mỏ TK sớm:liên quan

plagiogranit,

plagiosyenitFe, Co, Cu

MỐI LIÊNQUAN VỚI

MAGMA




TK muộn: XNnhỏ, nông

granit Pb,Zn, W



TOÅ HÔÏP CAÙC NGUYEÂN TOÁ VAØ KHOÙANG SAÛN ÑAËC TRÖNGNHOÙM ÑAÙ THAØNH PHAÀN THAÏCH HOÏC TOÅ HÔÏP CAÙC NGUYEÄN TOÁ VAØ

KHOAÙNG SAÛN ÑAËC TRÖNG

1 Xaâm nhaâp sieâu mafic Dunit, peridotit, piroxenit,

serpentinit, kimberlit Cr, Pt, Ir, Os, asbet,kim cöông




4 Granitoid(trung tính – acit vöøa)

Diorit, diorit thaïch anh,granodiorit, monzonit,monzonit thaïch anh,

plagiogranit

Fe (Co, B); Pb, Zn, Cu, Au, Ag;

Mo,W; Au, As; Sn, Sb, Zn5 Granit (felsic) Granit biotit, alaskit, granit




granofir,pegmatit granit,

Sn, W, Mo, (Bi), Be




XIIII.2. YE XIIII.2. YE Á Á U TO U TO Á Á MAGMAMAGMA





- - Coù quan heä khaêng khít vôùi nhau trong söï khoáng cheá taäp trung caùc Mỏ- Giöõ vai troø cöïc kyø quan troïng trong taäp trung caùc KS magma, ñaëc bieät laø caùc KS haäu magma


YEÁU TOÁ KHU VÖÏC: khoáng cheá dieän tích chöùa quaëng lôùn: ñôùi sinh khoaùng, ñai quaëng (haønh tinh)+ Boái caûnh kieán taïo: quyeát ñònh söï hình thaønh caùc thaønh taïo ñòa chaát nhaát ñònh KS nhaát ñònh+ Ñôùi uoán neáp: khoáng cheá phaân boá caùc ñaù magma thaønh phaàn khaùc nhau – coäi nguoàn sinh quaëng+ Ñöùt gaõy saâu: keânh daãn dung dòch quaëng ôû döôùi saâu ñi leân vaø taäp trung caùc KS naèm doïc chuùng; khoáng

cheá caùc ñôn vò sinh khoaùng.

IIII.3. YE IIII.3. YE Á Á U TO U TO Á Á CACA Á Á U TRU U TRU Ù ÙCC –– KIE KIE Á Á N TAN TA Ï ÏO O





- - Coù quan heä khaêng khít vôùi nhau trong söï khoáng cheá taäp trung caùc Mỏ- Giöõ vai troø cöïc kyø quan troïng trong taäp trung caùc KS magma, ñaëc bieät laø caùc KS haäu magma


YEÁU TOÁ CUÏC BOÄ: khoáng cheá caùc thaân quaëng Mỏ rieâng bieät (ñòa phöông).+ Kieán truùc uoán neáp: coù yù nghóa nhaát ñònh trong taäp trung caùc thaân quaëng.Tuøy thuoäc tính chaát cô lyù cuûa ñaù, coù theå phaùt sinh ra caùc kieåu neáp uoán :

-1) NU töông töï (beà daøy caùc væa ñaù ôû phaàn baûn leà lôùn hôn phaàn caùnh): thuaän lôïi cho KS haäu magma.-2) NU ñoàng taâm (beà daøy caùc lôùp ñaù ôû phaàn baûn leà vaø caùnh baèng nhau): TQ taäp trung ôû maët taùch lôùp

-3) NU hình hoäp hay daïng khoái: TQ ít taäp trung: nôi phaân phieán moûng, ñôùi daêm hoùa;-4) NU ñiapa (coù nhaân laø ñaù deûo, khi bò eùp, doàn leân): TQ khaù phöùc taïp: daïng vóa, yeân ngöïa.

XIIII.3. YE XIIII.3. YE Á Á U TO U TO Á Á CACA Á Á U TRU U TRU Ù ÙCC –– KIE KIE Á Á N TAN TA Ï ÏO O




+ Kieán truùc khe nöùt trong tröôøng quaëng, thöôøng gaén boù nguoàn goác phaùt sinh cuøng vôùi bieán daïng ñöùtgaõy, taïo neân nhöõng ñöùt gaõy: choàm, thuaän, nghòch cuïc boä, ñôùi ñöùt gaõy &ø vôõ vuïn, caùc ñôùi khe nöùt taùch &ø

caét, caùc khe nöùt loâng chim caét vaø taùch naèm ôû hai beân ñöùt gaõy chính

CACA Ù ÙC YEC YE Á ÁU TOU TO Á Á ÑÑÒA CHAÒA CHA Á ÁT KHOT KHO Á ÁNG CHENG CHE Á Á QUAQUA Ë ËNGNG

1- Yeáu toá ñòa taàng: caùc thaønh taïo traàm tích & phun traøo phaân chia thaønh heä taàng, taäp, lôùp, væa; trong ñoùtaäp trung khoaùng saûn, caùc thaønh taïo phaân taàng ñoàng sinh khôùp ñeàu vôùi theá naèm cuûa khoaùng saûn

2- Yeáu toá thaïch hoïc traàm tích vaø töôùng ñaù: phaân chia vaø kyù hieäu noåi baät heä taàng &ø loaïi ñaù khaùc nhau coù

tính chaát cô lyù hoaëc hoaït tính hoaù hoïc thuaän lôïi cho taäp trung Mỏ coù kieåu nguoàn goác & hình thaùi khaùcnhau (VDï Mỏ daïng maïch, Mỏ bieán chaát trao ñoåi...), caùc taàng chaén, töôùng ñaù khaùc nhau.

3- Yeáu toá magma : phaân chia caùc theå xaâm nhaäp &ø aù nuùi löûa theo phöùc heä, pha, töôùng döï ñoaùn coù moáilieân quan veà nguoàn goác, coäng sinh hoaëc phaân boá khoâng gian vôùi khoaùng saûn,...

4- Yeáu toá caáu truùc kieán taïo caàn theå hieän noåi baät:a- Caùc ñöùt gaõy, heä thoáng ñöùt gaõy phaù huyû khoáng cheá söï phaân boá khoaùng saûn;

b- Caùc vò trí giao nhau cuûa 2 heä ñöùt gaõy khaùc phöông;c- Ñôùi coù maät ñoä lineament vaø khe nöùt cao thuaän lôïi cho taäp trung quaëng hoaù;

d- Caùc ñôùi tröôït caét (shear zone), ñôùi caêng daõn coù ñoä hoång lôùn;

e- Caùc phaù huyû ñöùt gaõy sau quaëng;g- Caùc caáu truùc neáp uoán coù yù nghóa quan troïng ñeå döï ñoaùn caùc KS daïng phaân taàng,…h- Caùc khu vöïc lieân keát cuûa caùc ñöùt gaõy vaø uoán neáp;

CHÖÔNG XIII

XIIII.4. S XIIII.4. S ÖÏÖÏ THE THE Å Å HIE HIE Ä ÄN CAN CA Ù ÙC YE C YE Á Á U TO U TO Á Á SINH KHOASINH KHOA Ù ÙNG TREÂN BANG TREÂN BA Û ÛNN Ñ Ñ O O À À




ï g y p;i- Caùc baát chænh hôïp vaø giaùn ñoaïn traàm tích, caùc ñöùt gaõy saâu aån

5- Yeáu toá ñòa maïo : caùc daïng ñòa hình ñaëc tröng: kieán truùc nuùi löûa, aù nuùi löûa, karst, hoá suït, thung luõng

soâng bò choân vuøi, caùc theàm coå, hieän ñaïi, caùc thung luõng kheùp kín; caùc ñôùi ñòa hình thaáp thoaûi;6- Yeáu toá xoùi moøn: Nghieân cöùu möùc ñoä xoùi moøn, phaân caét.

7- Yeáu toá voû phong hoùa: thaønh phaàn voû phong hoùa


bài giảng khoáng sản đại cương tác giả: nguyễn kim hoàng nguồn gốc: trường...

Documents