8/16/2019 Bajirao

http://slidepdf.com/reader/full/bajirao 1/1

6/2/2016  िइतहास : - jayant.bodhe@gmail.com - Gmail

https://mail.google.com/mail/u/0/#inbox/154d6830a0ba3b4d

 िइतहास :

 ज   :  इ . स . १८ ऑग  १७००   मृू   :  इ . स . २८  िएल  १७४०

ीमतं   बाजीराव   पेशवे  :

 बाळाजी  ि वनाथ  भट   यांचा   बाजीराव   हा   मोठा   मुलगा .  तर  ि चमाजी  आा  धाकटा . आईचे  नाव   राधाबाई .  बाजीरावांचे  मळू   नाव  ि वसाजी .  मा㸹 , बाजीराव   बाळ   व  थोरला   बाजीराव   या   नावानेही   िस   होत.े  वया㘶ा   तेराा   वष㹆   काशीबाई   नावा㘶ा   मुलीशी   ांचा  ि ववाह   झाला   (१७१३).

 बाजीरावांना   चार   मुलग े झाल.े  ांपैकी   नानासाहेब   व   रघनुाथराव   हे  पुढे  िसीस  आल.े  दुसरी   पी   मानीस   समशेर   बहा   ू  र   नावाचा   मुलगा 

 झाला .  समशेर   बहा   ू  र   पुढे  िपानपत㘶ा   लढाईत   (१७६१) ठार   झाला . आपा  अव㹁ा  २०  वषा㝄  㘶ा   कारकीद㹆त   बाजीरावांनी  ४०  महा㘶ा   लढाय के ा .  ात   माळवा   (ि डस‾बर  १७२३), धर   (१७२४), औरगंाबाद   (१७२४), पालखेड   ( फे ुवारी  १७२८), अहमदाबाद   (१७३१) उदयपुर   (१७३६),

ि फरोजाबाद   (१७३७),ि दी   (१७३७), भोपाळ   (१७३८), वसईची   लढाई   ( मे १७३९) या    मोा   लढायांचा   समावेश  आहे िआण  ि वशेष   णजे  सव लढायांम े ते िअजं   ठरल.े

थोरा   बाजीरावांना   पराभतू   करण े ां㘶ा   श㸹ू  ला   कधीही   श   झाल े नाही . ि हंदवी   रा   सै , ि भमथडी㘶ा   तांना   नमदा ,  यमुनेच े पाणी  पाजणारा   बाजीराव   हा   िपहलाच   योा   होय .  बाजीरांवानी   उरेत   घसुनू   गुजरात ,  माळवा ,  बु ंदेलखंड  ि जंकून   नमदा  िआण  ि वं   पवत   यातील   सव  महाचे  ापारी   माग  आपा   ताात   घेतल.े िभवात   महारा   㘼 ावर   परकीय   संकट   कोसळू   नये  णू  न   महारा   㘼 ा㘶ा   बाहेर  आपली   सा असायला   हवी   हे  जाणू  न   बाजीरावाने  उरेत  ि शंदे,  होळकर ,  बां ड,े  पवार   हे  मराठा   सरदार   उभ े के ले.  ामुळे  㐹ाेर ,  इंदौर ,  देवास  आदी  संथान ं पुढे आली .

 बाजीरावांचा  ि हंदुथानभर    मोठा   दरारा   होता . १७३९  म े इराणचा   बादशाह   िनादरशाह   यान ेि दीवर  आमण   के लं  तेा   बाजीराव  ि दीकडेि नघाला . ‘ बाजीराव  ि नघालाय ’ या   एवा   बातमीनेच   िनादरशाह   यान ेि दी   सोडली  िआण   तो   परतला .॥ ीशा㈰नरिपत   हषिनधान   बाजीराव   बाळ   मुधान॥अशी   बाजीरावांची   मुा   होती .

 कु शल   सेनापती : बाजीरावा㘶ा   युकौशाची   जाणीव  आपाकडे  नाही .  लरी   डावपेच  िआण   रणनीती㘶ा  अासमात  आजही   बाजीरावाने ि नजाम - उल - मु   या㘶ािवची   १७२८  म े पालखेड   इथ े के लेली   लढाई  अमे㰊रकन   सैि नकांना  ि शकवली   जाते.  ासाठी   पालखेडच ं कायम㡃पी  मॉडेलच   तयार   के लं  गेलेल ंआहे.  बाजीरावाने ि नजामाला   पणू   पराभतू   करासाठी   ाला   पालखेड㘶ा   का㸹ीत   कस ं पकडल ं याचा   ‘ 㘼ॅटेिजक  वॉरफे अर ’ 㘶ा  अासाचा  भाग   णू  न  आजही   सांिगतलं  जातं.  बाजीराव   श㸹ू  ला   त : 㘶ा   थळी  आणू  न   मात   देत  असे.  मैदानात  अनुकूल  प㰊र䈸थती   नसेल   तर   वाट   पा㈰न   कसलेा  ि शकायामाण े हमला   करायचा .  किदाचत   पुढील   काळात   या   युतं㸹ाचा  ि वसर   पडामुळे

‘ िपानपता ’ सारखा   संग  ओढावला .  बाजीराव   हे  मोठे  युनीती湥   होत.े  णू  नच   ते अजेय   िराहल.े  ां㘶ा   कारकीद㹆तली   एकही   लढाई   ते  हरले नाही .  णू  न   ांची   तुलना   नेिपोलयनसारा   युिनपुण   सेनापतीशी   के ली   जाते.  युनीतीतील   बारकावे,  िगनमी   काव,े  श㸹ू  ला  आपा   सोयी㘶ा  व   मोा㘶ा  ि ठकाणी  आणू  न   हिरवण,े  ासाठी   दबा  ध㡃न   बसण,े  स㰠म   गुचर   यं㸹णा   वापरण ेआदी   तं㸹   छ㸹पती  ि शवाजीमहाराजांसारखेच  वापरल ेअसाचे ि दसनू   येत.े  बाजीराव   परामात  ि शवाजी   महाराजां㘶ा   बरोबरीचा   होता   की   नाही   याबाबत   न攊ीच   वाद   नाही .ि शवाजीमहाराजां㘶ा   युतं㸹ाचा   ठसा   बाजीरावांवर   न攊ीच   पडलेला   होता .

 घोडदळ   ही   बाजीरावांची   सवा  त   मोठी   ताकद   होती .  सहा   फुट   उंची  असललेे  बाजीराव   हे  उम   सेनापती   होत.े  बुी  िआण   श敧ीचा  िअतीय  संगम   णजे  बाजीराव .  घोावर㘶ा   बांधलेा   ि पशवीत  भाजलले े चण े घेऊन   ते  खात   खात   दौड   करीत ,  िसनैकांसह   वास   करी . ां㘶ासोबतच   राही .  ां㘶ाबरोबर   जेवण   करत  असे.  ा㘶ा   फौजा  ७५  ि कलोमीटर   ितीदन   या   वेगाने  जाय㘶ा .  घोावर   मोजकीच  ि शधा   व  श  असाने  मराठा   सैाची   िगतमानता   जा   होती .  सैाचा  अंतर   कापासाठीचा   हा   वेग   ा   काळातला   सव㘳म   वेग   होता .  ा   काळात  मुघल   सै  ि दवसाला  ५   ते ६  मैल   या   वेगाने  वास   करत  असत .  श㸹ू  ला   सुगावा   लागाय㘶ा  आतच   हा   झालेला  असायचा .  बाजीरावांची   गुचर

 यं㸹णा   ही   ाची   दुसरी   मोठी   बाजू .  श㸹ु 㘶ा   हालचालीं बाबतची  㰠णा㰠णाचंी   िमाहती   ां ना  ि मळायची .  मागा  त   येणाया   ना ,  नांचे  चढ ,  उतार , पवत ,  घाट   या   सगांची  अचूक   िमाहती  असायची