1

İslam Kaynaklarında,Geleneğinde ve Günümüzde

Cihad20-21 Nisan 2016, İstanbul,

Bağlarbaşı Kültür Merkezi, Üsküdar

SEMPOZYUM PROGRAMI

İslam Kaynaklarında,Geleneğinde ve Günümüzde

Cihad20-21 Nisan 2016, İstanbul,

Bağlarbaşı Kültür Merkezi, Üsküdar

DÜZENLEYEN:İSTANBUL 29 MAYIS ÜNİVERSİTESİKUR’AN ARAŞTIRMALARI MERKEZİ

SEMPOZYUM PROGRAMI

4

SempozyumProgramı

20 Nisan Çarşamba, Sabah BağlarbaşıKültürMerkezi,Üsküdar

09:30 - 10:00 AçılışveSelamlamaKonuşmaları10:00 - 12:00 Panel:

GÜNÜMÜZ İSLÂM DÜNYASINDA CİHAD ANLAYIŞLARI VE HAREKETLERİ: İÇ VE DIŞ SEBEPLER, KÜLTÜREL VE POLİTİK ARKA PLAN

PanelBaşkanı: Prof.Dr.MehmetS.AydınPanelistler: Prof.Dr.ZiauddinSardar(TheMuslimInstitute,Londra) Prof.Dr.FaridEsack(UniversityofJohannesburg,SouthAfrica) Prof.Dr.ArminaOmerika(GoetheUniversity,Frankfurt)

12:00 - 14:00 ÖğleArası

20 Nisan Çarşamba, Öğle BağlarbaşıKültürMerkezi,Üsküdar

BirinciOturum: DİNLER VE CİHAD

OturumBaşkanı:

Prof.Dr.ÖmerFarukHarman(KURAMER)14:00-14:40 Tebliğ:

Prof.Dr.CaferSadıkYaran(OndokuzMayısÜniv.,Samsun)14:40-15:00 BirinciMüzâkere:

Prof.Dr.İlhamiGüler(AnkaraÜniversitesi,Ankara)15:00-15:20 İkinciMüzâkere:

Prof.Dr.MahmutAydın(OndokuzMayısÜniv.,Samsun)15.20-15.40 SerbestMüzakere

Çay-KahveArası20dk.

5

İkinciOturum:

CİHAD ÂYETLERİ: TEFSİR BİRİKİMİNE, İSLÂM GELENEĞİNE VE GÜNÜMÜZE YANSIMALARI

OturumBaşkanı:

Prof.Dr.MehmetOkuyan(OndokuzMayısÜniversitesi,Samsun)16:00-16:40 Tebliğ:

Prof.Dr.MustafaÖztürk(ÇukurovaÜniversitesi,Adana)16:40-17:00 BirinciMüzâkere:

Yrd.Doç.Dr.NihatUzun(KaradenizTeknikÜniv.,Trabzon)17:00-17:20 İkinciMüzâkere:

Doç.Dr.MustafaKaragöz(ErciyesÜniversitesi,Kayseri)17:20-17:40 SerbestMüzâkere

21 Nisan Perşembe, Sabah BağlarbaşıKültürMerkezi,Üsküdar

ÜçüncüOturum:

CİHAD HADİSLERİ: RESULULLÂH’IN UYGULAMALARI, BUNLARIN KÜLTÜRE YANSIMALARI

OturumBaşkanı:

Prof.Dr.ÖmerÖzsoy(GoetheUniversity,Frankfurt)09:00-09:40 Tebliğ:

Prof.Dr.AhmetYücel(İstanbul29MayısÜniv.,İstanbul)09:40-10:00 BirinciMüzâkere:

Prof.Dr.HüseyinHansu(İstanbulÜniversitesi,İstanbul)10:00-10:20 İkinciMüzâkere:

Yrd.Doç.Dr.MahmutKelpetin(MarmaraÜniv.,İstanbul)10:20-10:40 SerbestMüzâkere

Çay-KahveArası20dk. DördüncüOturum:

6

İSLÂM HUKUKUNDA CİHAD

OturumBaşkanı:

Prof.Dr.İbrahimKâfiDönmez(İstanbul29MayısÜniv.,İstanbul)11:00-11:40 Tebliğ:

Prof.Dr.TalipTürcan(S.D.Üniversitesi,Isparta)11:40-12:00 BirinciMüzâkere:

Prof.Dr.AhmetYaman(N.E.Üniversitesi,Konya)12:00-12:20 İkinciMüzâkere:

Prof.Dr.FerhatKoca(HititÜniversitesi,Çorum)12:20-12:40 SerbestMüzâkere

21 Nisan Perşembe, Öğle BağlarbaşıKültürMerkezi,Üsküdar

DEĞERLENDİRMEOTURUMU:

SEMPOZYUMUN DEĞERLENDİRİLMESİ VE İSLAM DÜNYASI İLE İLGİLİ BİR GELECEK TASAVVURU”

OturumBaşkanı:

Prof.Dr.AliKöse(MarmaraÜniversitesi,İstanbul) 14:30 - 16:30 Prof.Dr.MehmetS.Aydın Prof.Dr.ZiauddinSardar(TheMuslimInstitute,Londra) Prof.Dr.FaridEsack(UniversityofJohannesburg,S.Africa) Prof.Dr.ArminaOmerika(GoetheUniversity,Frankfurt) Prof.Dr.ÖmerÖzsoy(GoetheUniversity,Frankfurt) 16:30-16:40 KAPANIŞVETEŞEKKÜR

Prof.Dr.AliBardakoğlu(KURAMER)

7

Katılımcılar[alfabetik sıraya göre]

Prof. Dr. Ahmet Yaman

Konya’dadoğdu.AntalyaİmamHatipLisesi(1985),MarmaraÜniversitesiİlahiyatFakültesi(1989)veDiyanetİşleriBaşkanlığıİstanbulHasekiEği-timMerkezi’nden(1992)mezunoldu.İslamHukukualanındakiyükseklisans(1991)vedoktorasını(1996)MarmaraÜniversitesi’ndetamamladı.1999’dadoçent,2005’deprofesöroldu.1992-2010yıllarıarasındaSelçuk

ÜniversitesiİlahiyatFakültesi’ndeöğretimelemanıveidareciolarakçalıştı.2010-2013yıllarındaAkdenizÜniversitesiİlahiyatFakültesiKurucuDekanlığıgöreviniyürüttü.Aynızamanda2011yılındaDiyanetİşleriBaşkanlığıDinİşleriYüksekKuruluÜyeliğineseçildi.HalenDiyanetİşleriBaşkanlığıDinİşleriYüksekKuruluÜyeliğiileNecmeddinErbakanÜniversitesiİlahiyatFakül-tesiöğretimüyeliğigörevlerinisürdürmektedir.Yayımlanmışkitaplarındanbazılarışunlardır:İs-lamHukukundaUluslararasıİlişkiler(FecrYayınları,Ankara1998),İslamDevletlerHukukundaSavaş(BeyanYayınları,İstanbul1998),İslamAileHukuku[(15.baskı)MarmaraİlahiyatFakültesiVakfıYayınları, İstanbul2015(ilkbaskı:MarifetYayınları, İstanbul1999)],SiyasetveFıkıh[(3.Baskı)İzYayınları,İstanbul2015(ilkbaskısı:EsraYayınları,İstanbul1999)],Makâsıdveİctihad:İslamHukuk FelsefesiAraştırmaları (Derleme) [(2. baskı) RağbetYayınları, İstanbul 2010 (ilkbaskısı:YediverenYayınları,Konya2002)],İslamHukukunaGiriş[(10.baskı)MarmaraİlahiyatFakültesiVakfıYayınları,İstanbul2015(ilkbaskı:İstanbul2012)],İslamİbadetEsasları(Ed.)[(9.baskı)AnadoluÜniversitesiYayınları,Eskişehir2015(ilkbaskısı:Eskişehir2010)],İslamHukuku:Evrensellik-Süreklilik (YusufKaradâvî’dençeviri) [(4.baskı)NidaYayınları, İstanbul2014 (ilkbaskısı:MarifetYayınları,İstanbul1997)],LegjislacioniFamiljarIslam(İslâmAileHukuku’nunArnavutçaçevirisi;çev.Z.Ramadani),VakıfYayınları(Prizren2012),AhlâkveHukukEksenindeAileHayatımız,(DiyanetİşleriBaşkanlığıYayınları,Ankara2015).

Prof. Dr. Ahmet Yücel

1960yılındaÇorum’dadoğdu.İlk,ortavelisetahsiliniÇorum’datamam-ladı.1977senesindegirdiğiSamsunYüksekİslamEnstitüsü’nden1981’demezunoldu.1983-1988yıllarıarasındaÜsküdarİmamHatipLisesi’ndegörevyaptı.1988senesindeM.Ü.İlahiyatFakültesi’ndeHadisAraştırma

Görevlisioldu.1986’daYüksekLisansını,1994yılındadoktorasınıtamamladı.1999’daDoçent,2005’deProfesöroldu.2015’deemeklioldu.Aynıyılİstanbul29MayısÜniversitesiUluslararasıİslamveDinBilimleriFakültesi’ndeHadisÖğretimÜyesiolarakgörevebaşladı.Halenaynıfa-kültedeHadisÖğretimÜyesiolarakçalışmaktadır.

8

Prof. Dr. Ali Köse

1981’deAntalya İmam-Hatip Lisesi’nden, 1985’teDokuz EylülÜniver-sitesi İlahiyatFakültesi’ndenmezunoldu.MarmaraÜniversitesiSosyalBilimlerEnstitüsü’ndeyüksek lisans (1988),LondraÜniversitesiKing’sCollege’dedoktora(1994)eğitimini tamamladı.1998’dedoçent,2004’de

profesöroldu.HalenMarmaraÜniversitesiİlahiyatFakültesiDinPsikolojisiAnabilimDalıöğre-timüyesidir.DinPsikolojisiveDinSosyolojisialanlarındaaraştırmalarıbulunanKöse’nineserle-rişunlardır:ConversiontoIslam,Nedenİslam’ıSeçiyorlar,FreudveDin,DepremveDin,Milen-yumTarikatları,SekülerizmSorgulanıyor(ed),LaikAmaKutsal(ed),AvrupaBirliğiÜlkelerindeDinDevletİlişkisi(ed),Avrupaveİslam,ÜçYusufBirİslam,Türbeler:PopülerDindarlığınDu-rakları,EntellerAleykümselamDermi,DinPsikolojisi,KutsalınDönüşü.

Prof. Dr. Armina Omerika

1976 yılındaAlmanya’nın Mülheim şehrinde doğdu. Bir müddet Bos-na-Hersek’deMostarşehrindeyaşadı.İslamiyât,SinemaveRadyo-Tele-vizyon,İngilizDiliveEdebiyatıalanlarındakilisanseğitimini2002yılındaBochumRuhrÜniversitesi’ndetamamladı.2009yılındaGençMüslüman-larArasındakiİletişimAğlarıBağlamında20.AsırdaBosna-Hersek’deİs-

lamkonuluçalışmasıylaRuhrÜniversitesi’ndendoktoraderecesinialanOmerika,Almanya’nınçeşitliüniversitelerindeveAmerika’dakiSt.LawrenceÜniversitesi’ndegörevyapmıştır.Araştır-maalanları,Müslümantarih-yazıcılığı,GüneydoğuAvrupa’daİslamdüşüncesitarihi,İslam’daulusveiktidarilişkileri,uluslararasıİslamiaktivizmolanOmerikahalenFrankfurtGoetheÜni-versitesi’ndeöğretimgörevlisiolupyayınlarındanbazılarışunlardır:

BosnaHersek’deMüslümanlarveMüslümanGençlerin İletişimAğları (1918-1983) (Wiesbaden:Harrasowitz 2014), Bosna-HersekMüslümanlarınınDüşünceleri (Freiburg:Herder 2013), “DineDayalıŞiddeteKarşıSihirliBirFormülOlmamaklaBeraber,DinîMetinleriTenkideTabiTutmanınveTarihiŞartlarınıGözÖnündeBulundurmakSuretiyleOkumanınİmkanveŞeraiti(FrankfurterZeitschriftfürislamisch-theologischeStudien2(2015),s.163-171),Bosna-Hersek’tekiİslamGele-neği (Ost-WestEuropaeischePerspektiven4 (2011),s.277-285),BirKonuyuUygunBirBağlamaYerleştirmenin(Contextualization)GereğiOlanKarmaşaHali:Bosna-Hersek’teNeo-Fundamenta-lizm”(ZeitschriftfürReligionundGesellschaft2(2011),s.227–241).

9

Prof. Dr. Cafer Sadık Yaran

ErzurumAtatürkÜniversitesiİlahiyatFakültesimezunudur.DoktorasınıUniversityofWales’deDinFelsefesialanındaTheArgumentfromDesignin Contemporary Thought konusunda yapmıştır. Aynı alanda 1999’daOndokuzMayısÜniversitesindeDoçent,2006yılındaİstanbulÜniversi-

tesi’ndeProfesörolmuştur.2011yılındanberiO.M.Ü.İlahiyatFakültesiMantıkanabilimdalındagörevyapmaktadır.2014yılındaİslamFelsefesialanındaikincibirDoktorayapmıştır.Sonyıllar-daağırlıklıolarakİslamAhlakFelsefesiüzerindeçalışmaktadır.Kitaplarındanbazılarışunlardır:İlahiyatçılıkveDinGörevliliğiMeslekAhlakı(2015),DinFelsefesineGiriş(2012), İslamAhlakFelsefesineGiriş(2011),İnformelMantığaGiriş(2011),DiniTecrübeveMeunet(2009),Unders-tandingIslam(2007),İslamdaAhlakınŞartıKaç(2005),IslamicThoughtontheExistenceofGod(2003),TanrıİnancınınAkliliği(2000),KötülükveTeodise(1997).

Prof. Dr. Farid Esack

GüneyAfrika’daki University of Johannesburg’un İslamAraştırmalarıbölümünde profesör olan ve aynı üniversitedekiDinAraştırmaları bö-lümünündebaşkanlığınıyapanProf.FaridEsack, “özgürlükteolojisi”konusununöndegelenisimlerindenbirisiolanGüneyAfrika’lıbirakade-misyenvedüşünceadamıdır.

1959’daCapeTown’unyoksulkenarmahallelerindenbirisiolanWynberg’dedoğanFaridEsack,sadecebirakademisyenvedüşünceadamıolarakdeğil,aynızamanda ırkçı rejimdönemindeapartheidpolitikasınaverejiminbaskılarınakarşımücadeleedenbirpolitikaktivistolarakdaisimyapmıştır.KüçükyaşlardadinîeğitimgörmesiiçinailesitarafındanPakistan’agönderilenEsack,1982’dedöndüğüülkesindeMüslümanAnti-Apartheidgrubunukurduvedahasonrais-miniCallofIslam(İslam’aDavet)olarakdeğiştirdiğibuörgüt,ünlüUnitedDemocraticFront’unönemlibirparçasıhalinegeldi.

PhDderecesiniUniversityofBirmingham’danalanvedoktorasonrasıçalışmalarınıFrankfurt’taSanktGeorgenGraduateSchoolofPhilosophyandTheologyfakültesindeBiblicalhermeneuticsalanında yürüten Esack’ın başlıca kitapları şunlardır: The Struggle (1988); ButMusaWent toFir’aun!(1989);Qur’an,LiberationandPluralism(1997);IslamandPolitics(1998);OnBeingaMuslim(1999);TheQur’an:AShortIntroduction(2002);TheQur’an:AUser’sGuide(2005).Esa-ckayrıca,Islam,HIV&AIDS-BetweenScornPity&Justicekitabınındaeditörlüğünüyapmıştır(SarahChiddyilebirlikte). Özellikleİslam,cinsiyetveırkmeselesi,özgürlükteolojisi,dinlerarası ilişkilerveKur’ânîher-meneuticsüzerinekitapvemakaleleriolanEsack,hâlenKur’anvesosyo-ekonomikadaletko-

10

nusundaaraştırmayapmaktaveüniversitebünyesindeİslam,de-kolonizasyonveözgürleşmekonularındabiruzmanlıkalanıgeliştirmeyeçalışmaktadır.

GüneyAfrika’daCinsiyetEşitliğidepartmanındahükümettemsilcisigörevideyapmışolanEsa-ck,UniversitiesofWesternCape’de,Hamburg’da,theCollegeofWilliam&MaryveUnionThe-ologicalSeminary’de(NewYork)veXavierUniversity’de(Cincinnati)dersvermiştir.UniversityofJohannesburg’aatanmasındanönceHarvardUniversity’dePrınceAl-WaleedBinTalal’ınismi-nitaşıyanÇağdaşİslambölümündeprofesörolarakgörevyapmıştır.

Prof. Dr. Ferhat Koca

1956 yılındaKayseri’de doğdu. 1975 yılındaKayseri İmam-Hatip Lise-si, 1979 senesinde Kayseri Yüksek İslâm Enstitüsü’nden mezun oldu.1979-1989yıllarıarasındaKocaeli-Karamürsel,Kahramanmaraş-Pazarcık(Narlı),Kayseri-Yahyalı veYalova’da çeşitli orta öğretimkurumlarındaöğretmenlik yaptı. 1988 yılında Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler

Enstitüsü’nde İslâmhukuku anabilimdalındaYüksekLisansını tamamladı. 1993 yılında aynıüniversitedeİslâmhukukuanabilimdalındadoktoroldu.1993-2000yıllarıarasındaTürkiyeDi-yanetVakfıİslâmAraştırmalarıMerkezi’nde(İSAM),İslâmhukukualanındaaraştırmacı-müellifolarakçalıştı.1993-94’dedoktorasonrası,yabancıdilinigeliştirmekamacıylabiryıllığınaİngil-tere’yegitti.28.11.1997’dedoçentoldu.1998-1999eğitimveöğretimyılında,BulgaristanMüs-lümanlarıBaşmüftülüğü’nebağlıolanSofyaYüksekİslamEnstitüsü’ndedekanyardımcılığıveİslâmhukukuöğretimüyeliğigörevlerindebulundu.14Nisan2000tarihindeGaziÜniversitesiÇorum İlâhiyat Fakültesi’ne İslâmHukukuÖğretimÜyesi olarak atandı. 08.07.2004 tarihindeİslamHukukuAnabilimDalındaProfesöroldu.HititÜniversitesiİlâhiyatFakültesi’ndeTemelİslamBilimleriBölümBaşkanlığı,dekanyardımcılığıvedekanlıkyapmışolanFerhatKocahalenaynıfakültedeİslâmHukukuÖğretimÜyeliğigörevinedevametmektedir.FerhatKoca,evlivebirerkekçocuksahibiolupArapça,İngilizceveFransızcabilmektedir.

Prof. Dr. Hüseyin Hansu

1967 Bingöl doğumludur. 1989 yılında Marmara Üniversitesi İlahiyatFakültesi’ndenmezun oldu. 1996 yılındaYüzüncüYıl Üniversitesi’nde“BabanzadeAhmetNaim’inHayatıveHadisçiliği”adlıteziyleyüksekli-sansınıbitirdi.2002yılındaAnkaraÜniversitesi’nde“Mu’tezileveHadis”adlıteziyledoktorasınıtamamladı.Mu’tezileveHadis,MütevatirHaber,

Kitabu’t-TahrişgibiyayımlanmışeserleribulunanHansu,halenİstanbulüniversitesiilahiyatFa-kültesiHadisAnabilimDalıöğretimüyesidir.

11

Prof. Dr. İbrahim Kafi Dönmez

1974’teMarmaraÜniversitesiİlahiyatFakültesi’nden,1976’daiseİstanbulÜniversitesiHukukFakültesi’ndenmezunoldu.İslamiİlimlerFakültesiİslamHukukuKürsüsünde doktorasını tamamladı (1981). 1986 yılındadoçent,1991yılındaprofesörunvanınıaldı.1977yılındaozamankiismiy-

leİstanbulYüksekİslamEnstitüsü’neasistanolarakintisapetti,butarihtenemekliolduğu2010yılınakadarMarmaraÜniversitesiİlahiyatFakültesi’ndeöğretimüyesiolarak,ayrıca1994-1997yıllarıarasındaaynı fakültenindekanıolarakgörevyaptı.Cezayir,EmirAbdülkadir,Annabe,MalezyaUluslararasıİslamveFrankfurtGoetheÜniversitelerindemisafirhocaolarakbulundu.TDVİslamAnsiklopedisi’ninfıkıhilimheyetindeyeraldı,birsürebuheyetinbaşkanlığınıyürüt-tü,İSAMYönetimKuruluüyesiolarakgörevyaptı.2010yılındanitibarenüniversitemizinkurucurektörüolarakgörevyapmaktadır.

Prof. Dr. İlhami Güler

1959 yılındaTortum’dadünyayageldi.1980-1985 yılları arasındaAnka-raÜniversitesiİlahiyatFakültesi’ndeLisansöğreniminitamamladı.1987yılındaAüİlahiyatKelamAnabilimDalıAraştırmaGörevlisiolarakgö-revebaşladı.1985-1991yıllarıarasındaAÜSosyalBilimlerEnstitüsündeProf.Dr.MustafaS.Yazıcıoğludanışmanlığında ‘Kur’an’aGöreAllahVe

Ahiret’İnancınınAhlaklaİlişkisi’konuluteziyledoktoraöğreniminitamamladı.1992-1993yıllarıarasındaMısır’daKahireÜniversitesindedilöğrenimigördüvedoktorasonrasıaraştırmalardabulundu.1996yılındaYard.Doçent,biryılsonraDoçentve2004yılındaProfesöroldu.HalenAÜİlahiyatFakültesin’degörevyapmaktadır.Evliveİkiçocukbabasıdır.Güler’inyayınlanmışbazıeserlerişunlardır:KonularınaGöreSistematikKur’anFihristi(Doç.Dr.ÖmerÖzsoyilebirlikte)(Ankara,1996),Allah’ınAhlakiliğiSorunu(Ankara,1998),PolitikTeolojiYazıları(Ankara,2002),İmanAhlakİlişkisi(Ankara,2003),ÖzgürlükçüTeolojiYazıları(Ankara,2004),İtikattanİmana(Ankara,2009),DirenişTeolojisi(Ankara2010),İlhamiyyât(Ankara,2010),DineYeniYaklaşımlar(Ankara,2010).

12

Prof. Dr. Mahmut Aydın

1968yılındaSamsun’dadünyayageldi.1985yılındaİstanbulİmam-HatipLisesindenmezunoldu.1990yılındaOndokuzMayısÜniversitesiİlahi-yatFakültesi’ndenmezunoldu.1991yılındaOndokuzMayısÜniversitesiİlahiyatFakültesiFelsefeveDinBilimleriBölümüDinlerTarihiAnabilim

dalınaAraştırmaGörevlisiolarakatandı.1993yılındaKiliseHukukununDoğuşuveGelişmesiadlıteziyleyükseklisansınıtamamladı.Mayıs1994’deOndokuzMayısÜniversitesitarafındandoktoraeğitiminiyapmaküzereİngiltere’ninBirminghamÜniversitesinegönderildi.Temmuz1998’deModernChristianTheologicalUnderstandingsofMuslimsSincetheVaticanCounciladlıtezçalışmasıyladoktoraeğitiminitamamlayarakOndokuzMayısÜniversitesi’nedöndüveNi-san1999’daDinlerTarihiAnabilimDalınaYardımcıDoçentolarakatandı.Nisan2003’deDoçentveOcak2009’dadaProfesörunvanınıaldı.Doktoraeğitimisırasındavesonrasındakatıldığıpekçokuluslararası toplantıdaMüslüman-Hıristiyanİlişkileri,DinlerveKültürlerarası İlişkilerveDiniÇoğulculukgibikonulardakonuşmalaryaptıvetartışmagruplarınakatıldı.GenelolarakDinlerveKültürlerarasıİlişkiler,ÇağdaşHıristiyanlık,TarihselİsaAraştırmaları,HıristiyanTeo-lojisininProblemiAlanlarıveDinlerTeolojisikonularıylailgilenenAydın’ınulusalveuluslarara-sıpekçokyayınıvebunlarayapılmışsayısızuluslararasıveulusalatıfıbulunmaktadır.

Yrd. Doç. Dr. Mahmut Kelpetin

1979yılındaEdirne’dedoğdu.İlkveortaöğreniminiburadatamamladı.2000yılındaMarmaraÜniversitesi İlahiyatFakültesi’ndenmezunoldu.Aynı fakültede2002yılında İbnA‘semel-Kûfî’ninKitâbü’lFütûh’undaHz. EbûBekirDönemi isimli çalışma ile yüksek lisansını, 2008 yılındaSeyfb.ÖmerveTarihçiliğiisimlitezilededoktorasınıtamamladı.2001-2010tarihleriarasındaİstanbul-MaltepeMehmetSalihBalTicaretMeslek

Lisesi’ndeöğretmenveidareciolarakçalıştı.2010-2012yıllarıarasındaÇanakkaleOnsekizMartÜniversitesiİlahiyatFakültesi’nde;2012-2013yıllarıarasındaYalovaÜniversitesiİlahiyatFakül-tesi’ndeİslamTarihiAnabilimDalı’ndaöğretimüyesiolarakgörevyaptı.2012-2013tarihleriara-sında sahasıyla ilgili çalışmalardabulunmaküzereÜrdün’debulundu. 2013yılındaMarmaraÜniversitesiİlahiyatFakültesi’ndeİslamTarihiAnabilimDalı’ndaöğretimüyesiolarakgörevebaşladı.Alanıyla ilgilikitapları,değişikdergilerde tercümeve telifmakaleleribulunmaktadır.Arapçaveİngilizcebilmektedir.Evlivebirçocukbabasıdır.

13

Prof. Dr. Mehmet Okuyan

1965yılındaTrabzonÇaykara’dadoğdu. İlköğreniminiTrabzonÇayka-ra’da tamamladıktan sonra, orta öğrenimini Trabzon Hayrat’ta bitirdi.1983yılındaOndokuzMayısÜniversitesiİlahiyatFakültesi’nekaydoldu.1987yılındamezunoldu.1988yılındaaynıfakültedeTefsirAnabilimDa-

lı’ndaAraştırmaGörevlisiolarakgörevebaşladı.1990yılındaYüksekLisans’ını,1994yılındadaDoktora çalışmalarını tamamladı.Aynı yılYardımcıDoçentlikkadrosuna atandı. 2002yılındaDoçent,Şubat2008’deiseProfesörunvanınıaldı.HalenOMÜİlahiyatFakültesiTefsirAnabilimDalı’ndaöğretimüyeliğinedevametmektedir.3çocukbabasıdır.Arapçaveİngilizcebilmektedir.Okuyan’ıneserlerindenbazılarışunlardır:NecmuddinDayeveTasavvufiTefsiri(OMÜSosyalBilimlerEnstitüsü,Samsun,1994/RağbetYayınları,İstanbul,2001),Kur’an’daVücuhveNezâir(Samsun, 2001), SonDönemOsmanlı’da İkiMüfessir: Bereketzâde İsmailHakkı veGaziAh-metMuhtarPaşa(Samsun,2001),Kur’an’daÇokAnlamlılık(VücuhveNezâir)(Samsun,2007),Kur’ân-ıKerîm’eGöreKabirAzabıVarMı?(İstanbul,2007),FâtihaveDuhâ-NâsArasıKısaSû-relerinTefsîriI(Samsun,2008).

Prof. Dr. Mehmet S. Aydın

1943yılındaElazığ’dadoğdu.1966yılındaAnkaraÜniversitesi İlahiyatFakültesi’ndenmezunoldu.1971yılındaİngiltere’deEdinburghÜniver-sitesi’ndedoktoraçalışmalarınıtamamladı.

Yurdadöndükten sonraErzurumAtatürkÜniversitesi’ndeöğretimgö-revlisiolarakçalıştı.1973yılındaAnkaraÜniversitesi İlahiyatFakültesi’ndeSistematikFelsefeveMantıkkürsüsüneöğretimüyesiolarakatandı.1978yılındadoçentoldu.1984yılındaİzmirDokuzEylülÜniversitesiİlahiyatFakültesi’neprofesörolarakatandı.1993-1999yıllarıarasındaikidönemaynıfakültenindekanlığınıyaptı.2002ve2007yıllarındayapılanmilletvekiligenelseçimlerindeİzmirmilletvekiliolarakTürkiyeBüyükMilletMeclisi’negirdi.58.,59.,ve60.Hü-kümetlerdeDevletBakanıolarakgörevaldı.2011yılındansonrapolitikayıbıraktı.

Prof.MehmetAydın,birakademisyenvedüşünceadamıolarakdinvefelsefealanındayoğun-laşmaklabirlikteçağdaşkültürelsorunlar, insanhakları,medeniyetlerarasıdiyalogveçağdaşislamdüşüncesigibikonularıdakapsayandahagenişbiryelpazedekitaplarvemakaleleryaz-dı,çevirileryaptıvekonferanslarverdi.Kitaplarıarasında,KantveÇağdaş İngilizFelsefesin-deTanrıAhlakİlişkisi;DinFelsefesi;DinKültürüveAhlakBilgisi; IslamenDialoog;MehmetS.AydınİleİçeKritikBakış;AlemdenAllah’a;İslamFelsefesiYazıları;İslam’ınEvrenselliğiveAnaKonularıylaKur’anyeralmaktadır.Aydın,ayrıcaW.M.Watt,FazlurRahman,FarabiveE.Gilson’unbazıeserleriniTürkçeyetercümeetti.Prof.Aydın’ınTürkçeveyabancıdillerdeyayın

14

yapanmuhtelifdergilerdevekitapderlemelerindeçoksayıdayayınlanmışmakalesibulunmak-tadır.ÇoksayıdaulusalveuluslararasıakademikkurumvetopluluğunüyesiolanProf.Aydın,2005-2006yıllarındaBirleşmişMilletlerMedeniyetlerİttifakıİnsiyatifiÜstGrubu’nuneş-başkanıolarakgörevyaptı.

Doç. Dr. Mustafa Karagöz

1974yılındaİstanbul,Şişli’dedoğdu.Giresun,Alucranüfusunakayıtlı-dır. Çağlayan İlkokulu’ndanmezun olduktan sonra hıfzını tamamladı.OrtaokuluİstanbulİmamHatipLisesi’nde, liseyiBakırköyİmamHatipLisesi’nde tamamladı. 1994’de ErciyesÜniversitesi İlahiyat Fakültesi’nikazandıve1998yılındaburadanmezunoldu.1999yılındaERÜİlahiyat

Fakültesi’nearaştırmagörevlisiolarakatandı.2001’deSelefîYorumlarıBağlamındaŞenkîtîve‘Advâu’l-Beyân’AdlıTefsiribaşlıklıçalışmasıylayükseklisansınıtamamladı.2009yılındaDilbi-limselTefsirveKur’an’ıAnlamayaKatkısı(HicriİlkÜçAsır)adlıçalışmasıyladoktorunvanınıaldı.2010yılındaERÜİlahiyatFakültesiTefsirAnaBilimDalınayardımcıdoçentolarakatandı.TefsirTarihiYazımıveProblemleri isimliçalışmasıyla2013yılındadoçentoldu.Alanıyla ilgilimakalelerininyanısıra,DilbilimselTefsirveKur’an’ıAnlamayaKatkısı(AnkaraOkuluYayınları2010)adlıçalışmasıyayımlanmıştır.ArapçaveİngilizcebilenMustafaKaragöz,halenaynıfakül-tedeöğretimüyesiolarakçalışmaktadır.

Prof. Dr. Mustafa Öztürk

1965 yılında Giresun/Keşap/Kaşaltı köyünde doğdu. 1983’de Giresunİmam-HatipLisesi’nden,1987’deMarmaraÜniversitesiİlahiyatFakülte-si’ndenmezunoldu.Mezuniyetininardındanonyılı aşkınbir süreöğ-retmenolarakgörevyaptı.1998’deOndokuzMayısÜniversitesiSosyalBilimlerEnstitüsüTemelİslamBilimleriTefsirAnabilimDalı’ndayüksek

lisansını,2002iseyineaynıenstitübünyesindeTefsirdeBâtınîlikveBâtınîTe’vilGeleneğikonuluteziyledoktorasınıtamamladı.2003’teÇukurovaÜniversitesiİlahiyatFakültesiTefsirAnabilimDalı’naöğretimüyesiolarakatandı.2005’teDoçent,2011’deProfesöroldu.HâlenÇukurovaÜni-versitesiİlahiyatFakültesiTefsirAnabilimDalı’ndagörevinisürdürmektedir.

15

Yrd. Doç. Dr. Nihat Uzun

1977 yılında Tortum/Erzurum’da doğdu. İlkokulu burada bitirdiktensonra hıfzını tamamlamak üzere İstanbul Nûruosmaniye Kur’an Kur-sunakaydoldu.1994yılındaİstanbulİmam-HatipLisesini,1999yılındaUludağÜniversitesiİlahiyatFakültesinibitirdi.2002yılındaUludağÜni-

versitesiSosyalBilimlerEnstitüsü’ndeKur’ân’daÜmmetKavramıbaşlıklıyükseklisansını,2008yılındayineaynıenstitüde2008’deHicrîII.AsırdaSiyaset-Tefsirİlişkisibaşlığıyladoktorasınıta-mamladı.2005yılındaİstanbulPendikHasekiEğitimMerkezi’ndeİhtisasKursunubitirenUzun,DiyanetİşleriBaşkanlığınabağlıolarakimam-hatip,vaizveihtisaseğitimmerkeziöğretmenliğigörevlerindebulundu.2011yılındaKaradenizTeknikÜniversitesi İlahiyatFakültesiTefsirBö-lümündeöğretimüyesiolarakçalışmayabaşladı.HâlenaynıgörevisürdürenUzun,evliveikiçocukbabasıdır.

Prof. Dr. Ömer Faruk Harman

Bilecik/Söğüt’tedoğdu(1950).İstanbulİmam-HatipOkulu’ndan(1968)vePertevniyalLisesi’ndenmezunoldu(1969).İstanbulYüksekİslamEns-titüsü’nü(1972)veİstanbulÜniversitesiEdebiyatFakültesiSosyolojiBö-lümünübitirdi.MemuriyethayatınaİstanbulYüksekİslamEnstitüsü’n-dekütüphanememuruolarakbaşladı (1974). 1977’de aynımüessesede

DinlerTarihiAsistanıoldu.İstanbulYüksekİslamEnstitüsü’nün1982senesinde41sayılıKanunHükmündekiKararnameileMarmaraÜniversitesi’nebağlıİlahiyatFakültesi’nedönüşmesindensonra1983’teDoktor,1988’deDoçentve1994’teProfesöroldu.MarmaraÜniversitesiİlahiyatFa-kültesindeDinlerTarihiÖğretimÜyesiolarakgörevyaparken,birtaraftandaİslamAnsiklopedi-si’ndemüellifredaktörolarakçalıştı.2005yılındaDiyanetİşleriBaşkanlığıParisDinHizmetleriMüşavirliğinenaklenatandıve2009’datekrarMarmaraÜniversitesiİlahiyatFakültesinedöndü.HalenM.Ü.İlahiyatFakültesindekigörevinisürdürmektedir.

16

Prof. Dr. Ömer Özsoy

1963Kayseri/Büryan’dadoğdu.KayseriEtilerİlkokulu(1969-1974),Kayse-riKadıBurhanettinOrtaokulu(1974-1977)veKayseriLisesi’nibitirdi(1977-1980).1980yılındabaşladığıAnkaraÜniversitesiİlahiyatFakültesi’ni1985yılında,Prof.Dr.İsmailCerrahoğlu’nundanışmanlığındayaptığıTefsirde

Rey’inCevazınaDairTartışmalarbaşlıklılisansteziylebitirdi.Ayrıcalisanseğitimiesnasındaöğret-menlikformasyonueğitimialdı(1983–1984).VakıflarGenelMüdürlüğü’ndeArapçaveOsmanlıcaarşivuzmanıolarakçalıştı(1985–1986).AnkaraÜniversitesiİlahiyatFakültesi’ndebaşladığıdok-torateziniyineProf.Dr.İsmailCerrahoğlu’nundanışmanlığındaSünnetullah:BirKur’anİfadesi-ninKavramlaşmasıbaşlığıylatamamladı(1985-1991).AnkaraÜniversitesiİlahiyatFakültesiTefsirAnabilimDalı’ndaaraştırmagörevlisiolarakçalıştı(1986-1996).BuaradaHeidelbergKarlsRupre-chtUniversitesiOrtaDoğuAraştırmalarıEnstitüsü’ndepost-doktoraçalışmasıyaptı(1991–1993).TürkiyeDiyanetVakfıİslamAraştırmalarıBirincilikÖdülü’nükazandı(1995).AnkaraÜniversitesiİlahiyatFakültesiTefsirAnabilimDalı’ndaDoçentunvanınıaldı(1996).1998–2003yıllarıarasındaİslâmiyâtDergisi,2000–2003yıllarıarasındaiseKitâbiyâtYayınevigenelyayınyönetmeniolarakvazifealdı.2004yılında AnkaraÜniversitesiİlahiyatFakültesiTefsirAnabilimDalı’ndaprofesörolanÖzsoy,AlexandervonHumboldtVakfıBursuileGöttingenÜniversitesiArapDiliEdebiyatıEnstitüsü’ndemisafiraraştırmacı (2004–2005); SalzburgÜniversitesi’ndemisafirprofesörolarakbulundu(2006).Bununyanısırafarklıtarihlerdeçeşitliakademikkurumlardaşugörevlerdebu-lundu:FrankfurtGoetheÜniversitesiDiyanetVakıfKürsüsü’ndeİslamDiniprofesörü(2006–2012);Frankfurt Goethe Üniversitesi İslamAraştırmaları Enstitüsü’nün kurucu direktörü( 2009-2013);ViyanaÜniversitesi’ndetefsirprofesörü(2010);SalzburgÜniversitesiileFrankfurtGoetheÜniver-sitesiİslamAraştırmalarıMerkezi’ndetefsirprofesörü(2012);InnsbruckÜniversitesi’ndemisafirprofesör(2014),GießenÜniversitesi’ndemisafirprofesör(2015).

Halen Frankfurt Goethe Üniversitesi İslamAraştırmaları Merkezi’nde tefsir profesörü olarakgörevyapmaktaolanÖzsoy’uneserlerindenbazıları şunlardır: Sünnetullah/BirKur’an İfadesi-ninKavramlaşması (Ankara1994),RudiParet’inKur’anÜzerineMakaleleri (Ankara1995),Ko-nularınaGöreKur’an/SistematikKur’anFihristi [İlhamiGüler’lebirlikte](Ankara1996), İslâmîAraştırmalarDergisiKur’an’ınAnlaşılmasındaYöntemSorunuÖzelSayısı[sayıeditörü](1996),İslâmiyâtDergisiŞeriatDosyası[İlhamiGüler’lebirliktesayıeditörü](1998),Kur’an’ınMetinleşmeTarihi/BirGirişDenemesi(Ankara2003),Kur’anveTarihsellikYazıları(Ankara2004),Geschichts-schreibungzumFrühislam–QuellenkritikundRekonstruktionderAnfänge[AyseBasol’labirlik-te](Berlin2014),ChristenundMuslimeimGespräch–EineVerständigungüberKernthemenderTheologie [SusanneHeine,ChristophSchwöbelveAbdullahTakim’labirlikte] (München2014),HandbuchChristentumundIslaminDeutschland–Grundlagen,ErfahrungenundPerspektivendesZusammenlebens[MathiasRohe,HavvaEngin,MouhanadKhorchideveHansjörgSchmid’lebirlikte],2Cilt,(Freiburg-Basel-Wien2014),GeneseundExegesederschriftlichenQuellendesIs-lams[DanielBirnstielveSerdarKurnaz’labirlikte](henüzyayımlanmadı).

17

Prof. Dr. Talip Türcan

1970yılındaSorgun/Yozgat’tadoğdu.İlkveortaöğreniminiAnkara’dayaptı.AnkaraÜniversitesiİlahiyatFakültesini1992’deveAnkaraÜniver-sitesiHukukFakültesini 1997’debitirdi. 1992yılıgüzdönemindeMEBGaziOsmanPaşaOrtaokulundaDinKültürüveAhlakBilgisiöğretmeni

olarakgörevebaşladı.AynıdönemdeAnkaraÜniversitesiSosyalBilimlerEnstitüsüİslamHu-kukuBilimDalıyükseklisansprogramınakayıtoldu.Biryılkadaröğretmenlikyaptıktansonra1993’teSüleymanDemirelÜniversitesiİlahiyatFakültesiİslamHukukuAnabilimDalınaaraş-tırmagörevlisiolarakatandı. 1995yılında İslâmHukukundaVatandaşlıkbaşlıklı teziyleyük-seklisansınıtamamladı.AynıyılSüleymanDemirelÜniversitesiSosyalBilimlerEnstitüsüİslamHukukuBilimDalındadoktoraçalışmalarınabaşladı.1999’daİslâmHukukundaDevletinEge-menlikUnsuruveEgemenliktenKaynaklananYetkileri-BatıveTürkHukukuileMukayeseliBirİnceleme-başlıklıteziyledoktorasınıbitirdi.2000yılındaSDÜİlahiyatFakültesiİslamHukukuAnabilimDalınayardımcıdoçentolarakatandı.İslamhukukualanında2004yılındadoçentve2009yılındaprofesörolanyazar,SDÜİlahiyatFakültesidekanlığıveSDÜrektöryardımcılığıgörevlerindebulundu.

Yazarın,uzmanlıkalanıileilgilikitap,makalevebildiritüründeçeşitlibilimselçalışmalarıbu-lunmaktadır.Yazarınyayımlanmışkitapları:DevletinEgemenlikUnsuruveEgemenliktenKay-naklananYetkileri -İslâmveBatıHukukDüşüncesiBağlamındaBir İnceleme- (AnkaraOkuluYayınları,Ankara2001),İslâmHukukBilimindeHukukNormu–KavramsalAnalizveGeçerlilikSorunu(AnkaraOkuluYayınları,Ankara2003),İslâmHukukBilimindeNorm-Amaçİlişkisi(An-karaOkuluYayınları,Ankara2009).

Prof. Dr. Ziauddin Sardar

Londra’da İslam,müslümanlar ve çağdaş kültürel sorunlar üzerine birbilgivetartışmaplatformuolarakfaaliyetgösterenMuslimInstitute’unbaşkanı veMiddlesexÜniversitesiHukuk ve Toplum bölümünün eskiprofesörüolanZiauddinSardar,üçaydabiryayınlananCriticalMuslimisimliderginindeeditörlüğünüyapmaktadır.Sardar,aynızamandaChi-

cago’daki EastWestÜniversitesi bünyesindeki Postnormal Policy and Future StudiesMerke-zi’nindirektörlüğünüveaynımerkezinyayınladığıEastWestAffairsisimliderginineditörlüğü-nüyapmaktadır.

1951yılındaPakistan’dadünyayagelen,sonrasındayerleştiğiDoğuLondra’nınHackneybölge-sindebüyüyenSardar,İslamveçağdaşkültürelsorunlaralanınınöncüveyetkinisimlerindenbiriolarakdünyaçapındahaklıbirünekavuşmuştur.Genişbiryelpazeyikapsayanbualanda50’ye

18

yakınkitabıveyüzlercemakalesibulunanSardar,aynıkonulardaBBCveChannel4kanallarındaçoksayıdaprogramınmetinyazarlığınıvesunuculuğunudayapmıştır.

TheFutureofMuslimCivilisation(1979)veIslamicFutures:TheShapeofIdeastoCome(1985)isimlieserleri İslamıngeleceğikonusundaklasikleşmişçalışmalarolarakgörülmektedir.Diğerkitaplarıarasında,PostmodernismandtheOther(1988),Orientalism(1999)veuluslararasıbest-sellerolanWhyDoPeopleHateAmerica?(2002)yeralmaktadır.Makalelerinintoplandığıkitap-larıiseşunlardır:Islam,PostmodernismandOtherFutures:AZiauddinSardarReader(2003)veHowDoYouKnow?ReadingZiauddinSardaronIslam,ScienceandCulturalRelations(2006).Sardar’ınençokilgiçekenveyankıuyandırankitaplarındanbiriiseikiciltlikotobiyografisidir:DesperatelySeekingParadise:JourneysofsScepticalMuslimveBaltiBritain:AProvocativeJour-neyThroughAsianBritain.

Sardar’ınTürkçeye çevrilen eserleri şunlardır:BarbarDenenÖtekiler (MerrylWynDaviesveAshisNandyilebirlikte);Kaos-DüzensizliktekiDüzeniAnlamakİçinÇizgibilim;YeniBaşlayan-larİçinHz.Muhammed(ZafarAbbasMalikilebirlikte);Hz.Muhammed;Amerika’danNedenNefretEdiliyor?(MerrylWynDaviesilebirlikte).

19

TebliğÖzetleri[oturum sırasına göre]

Dinler ve Cihad

Prof. Dr. Cafer Sadık Yaran,Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun

GirişveSonuçkısımlarıdışındaçalışmaikianabölümdeelealınmıştır.

BirinciBölüm,TarihselYaklaşımbaşlığınıtaşımaktadır.Burada,baştaİslamdiniolmaküzere,sırasıyla,Yahudilik,Hıristiyanlık,Hinduizm,Budizm,Caynizm,Si-hizmveKonfüçyanizmincihadabenzergörülebilecekkonulardakiyaklaşımları,önceliklekutsalmetinleridikkatealınarak,dahasonradateolojiköğretilerivetarihseluygulamalarıdikkatealınarakirdelenmeyeçalışılmıştır.

İkinciBölüm,SistematikYaklaşımbaşlığınıtaşımaktadır.Buradadinlerinsavaştürücihadabakışlarıüç farklıyaklaşımaçısındanelealınmaktadır:Savaşçılık,AdilSavaş(çılık)veSavaşKarşıtlığı. Sonuçkısmında,genelbirdeğerlendirmeyapılmaktavebuüçüarasındaçeşitlidinleremensupteologlarcagenelliklesavunulduğuüzereAdilSavaşkuramının,aslında“ortayol”değil“yolunortası”olduğu;dinleredahaçokyakışannihaihe-defin,nefsimüdafaagibiözeldurumlardışında,adilsavaşçılıktanziyadesavaşkarşıtlığıveebedibarışyanlılığıvebunauyguncihadtürleriolduğubelirtilmek-tedir.

20

Cihad Âyetleri: Tefsir Birikimine,İslâm Geleneğine ve Günümüze Yansımaları

Prof. Dr. Mustafa Öztürk,Çukurova Üniversitesi, Adana

Buçalışmada,cihadlailgiliayetlerinİslamgeleneğindevegünümüzdenasılan-laşıldığıveyorumlandığımeselesielealınacaktır.Meseleninelealınışındasıksıkyorumunyorumudayapılacaktır.İslamgeleneğindenkastımız,temeldefıkıhvetefsirmüktesebatıdır.Çünkücihadyaygınanlamvekullanımıylafıkıhvetefsirgeleneğiiçerisindekavramsallaşmıştır.Rivayetvedirayetşeklindekigevşektas-niftenhareketle “dirayet”kategorisindedeğerlendirilenklasik tefsir literatürühernekadarfıkhîmeselelerimuhteviolsadacihadlailgiliayetlerimuhteliffıkıhekollerinemensupâlimlercetelifedilenAhkâmu’l-Kur’anbaşlıklıeserlerteme-lindeincelemekdahaisabetlibiryoldur.Çünkükonuylailgiliayetlerenetraflıbiçimdefıkıhliteratüründekicihad,siyerbaşlıklarıaltındavefıkıh-tefsirkarışımıdiyebileceğimizAhkâmu’l-Kur’ânkitaplarındaelealınmıştır.

Cihadkonusundatasavvufgeleneğifarklı/ayrıbirdamaroluşturur.Çünkübuirfânî gelenekte cihaddaha ziyade “nefisve şeytanlamücahede” olarak anla-şılmışvebazıkaynaklardaHz.Peygamber’in sözüolaraknakledilen, “Küçükcihaddanbüyükcihadadöndük”mealindekirivayetedayalıbuanlayışişârî-ta-savvufî tefsir literatürüne de aynıyla yansımıştır. Fakihler ilemutasavvıflarınfarklı yaklaşımlarından anlaşıldığı kadarıyla cihad kavramındaki geniş anlamyelpazesibirbakımaikiyetaksimedilmiş,fakihlerkavramıngayr-imüslimlerlesavaşboyutunusahiplenirken,sûfîlernefsveşeytanlamücahedeboyutuylail-gilenmeyitercihetmiştir.İkifarklıgelenekarasındaişbölümüyapıldığıintibaıuyandıranbudurumfıkıhvetasavvuftakiparadigmalariletemelilgilialanları-nınfarklıolmasıylailgilidir.

Cihadla ilgili ayetleringünümüzdenasıl anlaşıldığıveyorumlandığımeselesibaşlıbaşınabiraraştırmakonusudur.Busebeple,çalışmadagünümüzİslamdün-yasındaİslamvecihadiledinreferanslışiddetarasındaözdeşlikkurulmasınavesileolancihatçıselefilik,IŞİDgibihareketlerveörgütlerinsözkonusuayetleri

21

anlamatarzlarınıirdelemekyerine,bunlarınİslamgeleneğindekifikrî-ilmîrefe-ranslarıve/veyaşiddetleözdeşleşmişbircihadanlayışınamesnetoluşturandinvekutsalmetintasavvurlarıgibimeselelerüzerindedurulacaktır.Bütünbunla-rınyanındaİslamvecihadıngünümüzdünyasındanasılanlaşılmasıgerektiğihususundadatekliflersunulacaktır.

22

Cihad Hadisleri: Resulullâh’ın Uygulamaları,Bunların Kültüre Yansımaları

Prof. Dr. Ahmet Yücel,İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi, İstanbul

Buçalışmadaönce,özellikletemelhadiskaynaklarıesasalınarakHz.Peygam-ber’incihadanlayışıortayakonulmayaçalışılacaktır.

Hadislerde cihad kelimesinin farklı anlamları bulunmaktadır.Kapsamının ge-nişliğinerağmenhadiskaynaklarındacihadgenellikle“Müslümanolmayanlarlasavaş”anlamımerkezealınarakincelenmektedir.BundaHz.Peygamber’inbaştamüşriklerolmaküzereinanmayanlarlasavaşlarınınyoğunluğuilehadiskitapla-rınıntasnifindefıkhîanlayışvebuanlayışınetkiliolduğusöylenebilir.Nitekimİslâmhukukçularıcihadkonusunuhukukîbirmahiyetarzetmesivebirtakımsonuçlardoğurmasıaçısındanincelemeyetâbi tutmuşlarvedahaçok“Müslü-manolmayanlarlasavaş”anlamındakullanmışlardır.Budurumisecihadınbuanlamınınyaygınlaşmasındaetkiliolmuştur.

Hz.Peygamber29gazveve91seriyyeolmaküzeretoplam120askerîfaaliyettebulunmuştur.Hz.Peygamber’inbizzatkatıldığı29gazveden13’üMekkeliKu-reyşmüşrikleriyleyapılmıştır.KureyşdışındakimüşrikArapkabileleriyleyaptı-ğıgazvesayısı9’dur.5gazveBenîKaynuka,BenîNadîr,BenîKureyza,HayberveVâdilkurâYahudilerineyöneliktir.Hz.Peygamber’insilahlımücadelelerininbirkısmısaldırganMekkeliKureyşmüşrikleriylebirkısmıiseMedineiçivedışındaİslâmaleyhinehertürlüfaaliyetgösteren,Medine’deMüslümanlarlayaptıklarıantlaşmalara riayet etmeyenYahudilerle gerçekleşmiştir. 29 gazvenin 16’sındafiilîçatışmaçıkmamış,13gazvedeçıkançatışmalardaMüslümanlardan140şe-hiddüşmüş,düşmandanise335kadarkişiöldürülmüştür.120askerîfaaliyetintamamındaMüslümanlardanortalama340,düşmandaniseortalama800olmaküzere,toplam1200kadarkişizayiatverilmiştir. Hz.Peygamber,temelprensipolaraksavaşyapılmamasıtaraftarıydı.Ancakiçin-debulunduğuşartlar savaşı zorunluhalegetirmişti.Dolayısıylaonuncihadla

23

ilgiliuygulamaveaçıklamalarıbuçerçevedeelealınmalıdır.Hz.Peygamber’incihadlailgilihadisleriaitolduklarıbağlamvemaksatlarıdikkatealınmadansa-decelafzîolarakokunduğunda,“şiddetyanlısı”ve“savaşıdinintemeli”kabuledenbirdinanlayışınındoğmasınazeminhazırlayacakmahiyettedir.Nitekimtarihisüreçtegenelde“bağlamvemaksat”esaslıokumayaygınolmaklabirliktebağlamındankopuklafzîokuyuşundacihadkültürününoluşmasındaetkiliol-duğugörülmektedir. İlgiliâyetveHz.Peygamber’inuygulamalarıçerçevesindesavaşıngerekçeleri-ninsaldırıyauğramak,barışantlaşmasınındüşmantarafındanbozulması,elçile-rinöldürülmesi,düşmanlaişbirliğiyapmak,inançlarısebebiylebaskıyauğrayanMüslümanlarınyardım talebiolduğuanlaşılmaktadır.Dolayısıyla sonyıllardagörülen,muhtemelencihadhadislerinireferansgösterenveyaonlardanetkile-nenveMüslümanlaramâledilenşiddetolaylarını,sözkonusuâyetvehadislerçerçevesinde İslâm’ınmukaddesmefhumlarındanbiriolancihad ileyanyanagetirmekmümkündeğildir.Buhususta“İnsanlarlasavaşmaklaemrolundum…”hadisininbağlamındankoparılarak,lafzenanlaşılıpdelilolarakkullanılmasıisebarışıesasalanHz.Peygamber’isavaşıesasalanbirişeklindetakdimetmekan-lamınageleceğiiçinsondereceyanlıştır.

İlgili âyetvehadisler, gerek İslâmdünyasındakibazıgrupların,gerekseBatılıaraştırmacıların“cihadın,bütündünyaMüslümanoluncayayadaİslâmhakimi-yetineboyuneğinceyekadarsavaşanlamınageldiği”şeklindekiiddialarınınveMüslümanlarındiğerdinmensuplarıylailişkilerininoturduğuzemininbuşekil-detakdimedilmesininisabetliolmadığınıgöstermektedir.

24

İslam Hukukunda Cihad

Prof. Dr. Talip Türcan,Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta

İslâmhukukununuluslararasıilişkileredairtutumumoderndönemdebirçokaraş-tırmacının zihnini meşgul etmiş, konuyla ilgili çeşitli çalışmalar yayımlanmıştır.ÖzelliklekimiBatılıaraştırmacılarcihadı,İslâmhukukununklasikdoktrinindenha-reketle,birkutsalsavaşveMüslümanlarbakımındantümyeryüzününsavaşyoluylaelegeçirilmesiniöngörenbirödevolaraknitelemişlerdir.ModerndönemMüslümanaraştırmacılarınise,dahaçokKitâbveSünnet’edoğrudanatıflarla,İslâm’ınbirbarışdiniolduğunu,gayrimüslimlerleolanilişkilerdeilkeolarakbarışıöngördüğünüveMüslümanlarınilkbaştanitibarensavaşazorunluolarakbaşvurduklarınıvurgula-dıklarıgörülmektedir.

İslâm’ınuluslararasıilişkilerebakışınıtespitederken,İslâmhukukununklasikdokt-riniileçağdaşdoktrininde,tamanlamıylakarşıtsonuçlarortayaçıkmıştır.Klasikdoktrinsavaşıasıl,fiilîsavaşsızlık(barışdeğil)haliniistisnakabulederken;çağdaşdoktrinbarışıasıl,savaşıistisnagörmekteveayrıcaİslâmhukukununmüsbetta-rafsızlıkilkesinidetanıdığınısavunmaktadır.İslâmhukukteorisininüzerinekurul-duğutemelilke,İslâmhukukunadâhilsayılacakherbirhükmünşer’îlikniteliğinitaşıyorolmasınızorunlukılmaktadır.HemklasikhemdeçağdaşdoktrinKitâbveSünnet’e dayanmak zorunda olduğuna göre, iki yaklaşım arasında farklılığa yolaçanetkenikaynakların(nasslar)dışındaaramakgerekecektir.Esasenhukukkural-larıkonuunsurubakımındantoplumsalolgularüzerinekurulurvebeşerîilişkileridüzenlerler.Dolayısıyla,hukukkurallarınınzamansal,ülkeselvetoplumsalaçılar-danfarklılaşması,doğalhattazorunlubirolguolarakkarşımızaçıkmaktadır.

Araştırmamızın,cihadadairhükümlerinİslâm’anisbetedilenterörveşiddetolgu-sununaçığaçıkmasındabirrolününbulunupbulunmadığıhususuna,teorikdüzey-desoğukkanlı/sakinbiranalizle,katkıvermesiumulmaktadır.Yapılacakanaliz,birdinolarakİslâm’ınilkeleriilebellibirtarihselbağlamdateşekkületmişfıkhın/İslâmhukukununklasikcihadteorisiarasındabirayrımınimkânınıdaiçerecektir.

25

KURAMER Kur’an Araştırmaları Merkezi

Müslümanların son birkaç yüzyılda sadece bilim ve teknoloji alanında değil onun da geri-

sinde yatan temel konularda üretkenliğini ve dinamizmini yitirmesi sadece maddi gerileme,

uluslararası güç ve itibar kaybı, toplumsal barış ve huzurun bozulması gibi sonuçlar doğur-

madı; -belki bundan da önemlisi- özgüven kaybı, tarihi mirasa tereddütle bakma, zihin ka-

rışıklığı gibi sorunlara ve derin sarsıntılara da yol açtı. Batı’yla karşılaşmada ve genel olarak

dış dünya ile ilişkilerde sergiledikleri varoluş ve kimlik mücadelesi, tabii olarak bu yüzyılda

Müslümanların İslâm’la sağlıklı ilişki kurmalarını zorlaştırdı ve hatta İslâm algısını derinden

etkiledi. Sonuçta ya içe kapanma ve tarihe dönüş özlemi ya da dinle aramıza mesafe koyma

şeklinde savrulmalar yaşadık. İslâm’ın bir tarafta arkaik din ve inançlar gibi hayatın dışına

itilerek bir tarih malzemesine dönüştürülürken öbür tarafta her türlü ideolojik ve dünyevî

kavganın etkin bir aracı haline getirilmesi, içine sürüklendiğimiz çıkmazlardır. Bu süreçte

esasen Müslüman zihninin ve pratiğinin en temel kaynağı olması gereken Kur’ân-ı Kerîm’in

Müslümanların İslâm anlayışı üzerindeki belirleyici konumunu belli ölçüde kaybettiğine ve

ona karşı olan sorumlulukların şeklî bağlarla sınırlı kaldığına da şahit olmaktayız.

Ancak -Moğol istilalarının ve Haçlı seferlerinin İslâm dünyasında yaptığı yıkımın belli bir

uyanışa sebep olması gibi- son iki yüzyılda yaşananların bugün Müslüman zihnin kendisiyle

yüzleşmesine, dinî düşüncede yeni anlayışların ve arayışların ortaya çıkmasına ve aydınlar

arasında tarihin yeniden okunması çabalarının artmasına yol açtığını da göz ardı etmemek

gerekir. Kaybedilen değerlere ilişkin farkındalık ve bilinç güçlenmeye ve dinin eskimez temel-

leri üzerinde yeni bir gelecek inşasının imkânları konusunda umutlar yeşermeye başlamış-

tır. Müslümanlar bu süreçte Kitaplarını yeniden ve daha güçlü bir iradeyle okumaya, ona

yönelmeye başlamışlardır. Kur’an’ın bütün çağlara yönelik mesajını anlamayı hedefleyen

çalışmalar önemli ölçüde artmıştır. Aslında Kur’an-ı Kerîm’in insanlığa getirdiği mesajı anla-

mayı, anlatmayı ve onu hayat tarzı haline getirmeyi Müslümanların asli sorumluluğu olarak

gören anlayış İslâm dünyasında her dönemde var olmuştur; bu doğrudur. Ancak bugün bu

anlayış, Müslümanların Kur’an-ı Kerîm ile daha içten bir bağ kurarak onun üzerine bir tefek-

kür platformu inşa etme ihtiyacı ile birlikte daha güçlü biçimde seslendirilmektedir.

26

Karamsar olmak şöyle dursun, bugünün İslâm dünyasındaki büyük sorunlara rağmen özgü-

ven tazeleyerek geleceğe umutla bakmanın birçok haklı sebebi vardır. Çünkü İslâm tarihinde

belli inkıtalar yaşansa da Kur’an’ı anlamaya matuf telif, eğitim ve araştırma faaliyetleri on

dört asır boyunca devam etmiş ve bugüne zengin bir miras bırakmıştır. Özellikle ilk dö-

nemlerde Müslüman âlimlerin Kur’an, Mushaf tarihi, Kur’an ilimleri, Hadis, Siyer ve Tarih

gibi alanlarda bize aktardığı zengin malzeme ve telif ettikleri özgüveni yüksek eserler, bu-

gün araştırmacılarımızdan hak ettiği ilgiyi ve istifadeyi beklemektedir. Öte yandan bu eserler

bizden önce Batılı araştırmacıların dikkatini çekmiş, bunlardan yararlanan ve kendi kutsal

metinleriyle mukayeseler içeren çalışmalara ağırlık verilmiş, -farklı saiklerle de olsa- Kur’an

alanında araştırma merkezleri ve çalışma ekipleri oluşturularak çeşitli yayınlar yapılmıştır ve

yapılmaktadır. Batı dillerinde Kur’an araştırmaları alanında, günümüz araştırmacısının bi-

gâne kalamayacağı devasa bir literatür ortaya çıkmıştır. İslâm dünyasının didaktik, tepkisel

ve savunmacı üslubu terkederek artık bu yayınların farkında olmasının, onlarla yüzleşmesi-

nin, bu alanda yerli fakat uluslararası düzeyde projeler geliştirip hayata geçirmesinin zamanı

gelmiştir.

Kur’an’ın anlam dünyasına dair çalışmaların zamanla yoksullaşmasının sebeplerini araştır-

mak ve mesajının doğru anlaşılmasının önündeki fikrî, kültürel, tarihî ve modern engelleri

derinliğine tahlil etmek, Kur’an’ı, günümüz insanının zihin ve ruh dünyasına seslenen yeni

bir anlayışın temeli haline getirmek ve onun mesajını çağımızın insanı için referans kaynağı

kılmak Müslümanların omuzunda ağır bir sorumluluk olarak hep durmaktadır. Bu sorum-

luluğu derinden hisseden kimselerin bir araya gelmesiyle başlayan bir arayış, yapılan ilmî

çalışmaların üzerine yenilerini koyabilmek ve bu çalışmaları ilmî disipline uygun bir şekilde

planlayıp gerçekleştirebilmek için İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi bünyesinde, kuruluş yönet-

meliği 22 Aralık 2012 tarih ve 28505 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan, “İstanbul 29 Mayıs

Üniversitesi Kur’an-ı Kerim Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi”nin, kısa adıyla

“Kur’an Araştırmaları Merkezi”nin (KURAMER) kurulmasıyla sonuçlanmıştır.

Kuramer, Batı’da örnekleri çokça görülen, hayırsever kişilerin özel bir amaca tahsis edilmiş

malî desteğiyle üniversite bünyesi içinde kurulan bir araştırma merkezi olması yönüyle ülke-

miz açısından öncü bir adım olma özelliği de taşımaktadır.

27

28