balikesİr İlİ su potansİyelİnİn deĞerlendİrmesİ

BALIKESİR İLİ SU POTANSİYELİNİN

DEĞERLENDİRMESİProf.Dr.Cengiz ÖZMETİN

Balıkesir Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü [email protected]

BALIKESİR

Dünyadaki toplam su miktarı 1,4 milyar km3 tür.

Bu suların % 97,5’u okyanuslarda ve denizlerde tuzlu su olarak,

% 2,5’u ise nehir ve göllerde tatlı suolarak bulunmaktadır.

Bu tatlı su kaynaklarının % 90’ı kutuplarda ve yeraltında hapsedilmiş olarak bulunmaktadır.

DÜNYA SU KAYNAKLARI

DÜNYA SU KAYNAKLARI Su varlığına göre ülkeler aşağıdaki şekilde

sınıflandırılmaktadır; Su fakiri: yılda kişi başına düşen

kullanılabilir su miktarı 1 000 m3 ten daha az

Su azlığı: yılda kişi başına düşen kullanılabilir su miktarı 2 000 m3 ten daha az

Su zengini: yılda kişi başına düşen kullanılabilir su miktarı 8 000- 10 000 m3

ten daha fazla

Kişi başına düşen yıllık kullanılabilir su miktarı 1 500 m3

civarındadır.

ÜLKEMİZ SU KAYNAKLARI

TÜRKİYE SU KAYNAKLARISU KAYNAKLARI POTANSİYELİ Yıllık ortalama yağış : 643 mm/m2

Türkiye’nin yüzölçümü : 780 000 km2

Yıllık yağış miktarı : 501 milyar m3

Buharlaşma : 274 milyar m3

Yeraltına sızma : 41 milyar m3

Yüzey Suyu akışı : 186 milyar m3

Kullanılabilir yüzey suyu : 98 milyar m3

Yeraltı suyu çekilebilir su miktarı : 14 milyar m3

Toplam Kullanılabilir Su (net) : 112 milyar m3

SEKTÖRLER İTİBARİYLE SU KULLANIMI

SULAMA SULAMAİÇMESUYU İÇMESUYUSANAYİ SANAYİTOPLAM TOPLAM

72.0 milyar m3

18.0 milyar m3

22.0 milyar m3

112.0 milyar m3

34 milyar m3

7 milyar m3

5 milyar m3

46 milyar m3

MEVCUT DURUMDA

% 15

% 11

% 74

2023 YILINDA

%65%15

%20

BALIKESİR İLİ SU POTANSİYELİ

BALIKESİR İLİ

Yüzölçümü ( % 1.9) :14 528 km²

Rakım (İl Merkezi 139m):335 m

Yıllık ortalama yağış :651 mm

SU KAYNAKLARI

Yerüstü suyu(İl çıkışı toplam ortalama akış): 3 230 hm³/yıl (% 1,7)

Yeraltısuyu (ildeki toplam emniyetli rezerv): 245 hm³/yıl (% 1,8)

Toplam su potansiyeli: 3 475 hm³/yıl (% 1,7)

SU YÜZEYLERİ

Doğal göl yüzeyleri :17425 ha Baraj rezervuar yüzeyleri: 4 029 ha Gölet rezervuar yüzeyleri: 712 ha Akarsu yüzeyleri : 1670 ha Toplam su yüzeyi :23836ha

İÇME VE KULLANMA SUYU

İşletmede olan : 84,82 hm³

İl toplamı :142,74 hm³

Balıkesir İlinde Olan Barajlar ve Göletler

BARAJIN ADITemelden yüksekliği

( m )

Depolama hacmi ( hm3 )

Gövde dolgu hacmi ( hm3 )

İşletmeye açılış yılı

1- Çaygören 62,5 159,5 3,4 19682- Sarıbeyler 37,5 15,6 0,5 19853-İkizcetepeler 52,0 164,5 1,1 1991

4-Yenice-Gönen 78,0 164,0 2,1 1997

5-Madra 92,4 79,4 3,2 19986-Manyas 91,0 404,0 3,3 2008

Toplam baraj depolama miktarı

987,0

21 adet gölet 25,0Toplama depolama 1 012,0

YAĞIŞ

BALIKESİR 2009 SU YILI

(1 Ekim 2008- 31 Mart 2009)

KÜMÜLATİF YAĞIŞLARIN GEÇMİŞ SU YILLARINDAKİ YAĞIŞLAR VE NORMALİYLE KARŞILAŞTIRILMASI

38,5

152,1

271,9

513,3

265,2

392,0

91,7

0

100

200

300

400

500

600

700

EKİM KASIM ARALIK OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL

AYLAR

KÜ

MÜ

LA

TİF

YA

ĞIŞ

MİK

TA

RI (

mm

)

NORMAL YAĞIŞLAR

2007 SU YILI (Enaz Yağış)

2008 SU YILI

2009 SU YILI

572,5

511,9

414,7

425,0

198,9

BALIKESİR 2010 SU YILI

(1 Ekim 2009- 30 Eylül 2010)

KÜMÜLATİF YAĞIŞLARIN GEÇMİŞ SU YILLARINDAKİ YAĞIŞLAR VE NORMALİYLE KARŞILAŞTIRILMASI

413,0

248,2

37,5

569,5

130,1

603,9

0

200

400

600

800


AYLAR

KÜ

MÜ

LA

TİF

YA

ĞIŞ

MİK

TA

RI (

mm

)

NORMAL YAĞIŞLAR

2007 SU YILI (En Az Yağış)

2009 SU YILI

2010 SU YILI

572,5

265,2

685,6

15 Mart 2010

Ortalama Sıcaklık Grafiği

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

UZUN YILLAR 5,0 5,6 8,1 13,3 17,8 22,6 24,4 24,0 20,6 15,7 10,1 6,6 14,52007 5,5 6,5 8,8 11,0 19,5 24,9 26,4 26,7 21,1 16,3 8,8 4,3 15,02008 1,3 3,6 11,4 14,1 17,2 23,5 25,0 26,2 20,4 15,9 11,2 8,1 14,82009 5,2 7,0 8,3 12,0 17,6 22,8 25,5 24,3 20,0 17,4 9,3 8,9 14,92010 6,1 9,3 7,7

OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKİM KASIM ARALIK YILLIK

Yağış-Buharlaşma Grafiği

0

10

20

30

40

50

60

70

80

mm

/ay Yağış

BuharlaşmaFark

Yağış 54,916667 48,407778 46,042576 39,67197 71,922727

Buharlaşma 5,2382429 5,2714286 6,0285714 5,6 5,4714286

Fark 49,678424 43,136349 40,014004 34,07197 66,451299

Uzun Yıllar 2006 2007 2008 2009

BARAJLAR VE

GÖLETLER

16 Mart 2010 TARİHİ İTİBARİYLE BARAJ GÖLLERİ VE MANYAS GÖLÜNDE

DOLULUK ORANLARININ GEÇMİŞ YILLAR İLE KARŞILAŞTIRILMASI

100

100

74

65 68

64

100

100

91

81

95

87 85

100

59

0

25

50

75

100

GÖNEN ÇAYGÖREN İKİZCETEP. MANYASBARAJI

MANYASGÖLÜ

MADRA SARIBEYLER HAVRAN

RE

ZE

RV

UA

R D

OL

UL

UK

OR

AN

I (%

)16 Mart 2009 16 Mart 2010

BALIKESİRGÖLETLERDE DOLULUK ORANLARI

(15 Mart 2010 )

100

100

100

100

47

100

100

100

100

100

100

100

100

100

100

100

100

100

0

25

50

75

100

Şah

inb

urg

az

Akb

aş

Alid

emir

ci

Arm

uta

lan

Değ

irm

enli

Hac

ıhü

seyi

n

Hal

kap

ınar

Ilıca

İbir

ler

Kar

acaö

ren

Kar

ako

l

Kav

aklı

Ko

caav

şar

Ko

cab

ey

Ko

rucu

Ova

cık

So

ğu

ksu

Sö

ve

Şam

lı

RE

ZE

RV

UA

R

DO

LU

LU

K O

RA

NI

(%)

ÇAYGÖREN BARAJ GÖLÜDOLULUK ORANININ YIL İÇİNDE DEĞİŞİMİ

0

20

40

60

80

100

DO

LULU

K O

RA

NI (

%)

2001 Su Yılı2006 Su Yılı2007 Su Yılı2008 Su Yılı2009 Su Yılı2010 Su Yılı


İKİZCETEPELER BARAJ GÖLÜDOLULUK ORANININ YIL İÇİNDE DEĞİŞİMİ

0

20

40

60

80

100

DO

LULU

K O

RA

NI (

%)

2001 Su Yılı 2006 Su Yılı2007 Su Yılı 2008 Su Yılı2009 Su Yılı 2010 Su Yılı


MANYAS BARAJ GÖLÜDOLULUK ORANININ YIL İÇİNDE DEĞİŞİMİ

0

20

40

60

80

100

DO

LU

LU

K O

RA

NI (

%)

2008 Su Yılı2009 Su Ylı2010 Su Yılı


MANYAS (KUŞ) GÖLÜSU SEVİYESİNİN YIL İÇİNDE DEĞİŞİMİ

( 1998 - 2010 )

13,50

14,00

14,50

15,00

15,50

16,00

16,50

17,00

17,50

18,00

18,50

SU

SE

VİY

ES

İ ( m

)

İdeal Max.Göl Kotuİdeal Min.Göl Kotu1998 Su Yılı1999 Su Yılı2000 Su Yılı2001 Su Yılı2002 Su Yılı2003 Su Yılı2004 Su Yılı2005 Su Yılı2006 Su Yılı2007 Su Yılı2008 Su Yılı2009 Su Yılı2010 Su Yılı

17,74 m

17,29 m

16,60 m

15,37 m

16,94 m


17,15 m

17,63 m

15,23 m

17,52 m

KOT (m)

HACİM (hm3)

12,85 -13,00 0,0913,50 17,9714,00 64,8314,50 130,8915,00 205,1715,50 282,1516,00 361,3516,50 442,2117,00 524,4217,50 607,5718,00 690,9618,30 741,16

AKARSULAR

Akarsularda Anlık Debi Değişimi

0

5

10

15

20

25

30

35

Anl

ık D

ebi,

m3/

sn

200420052006200720082009

2004 4,422333333 0,436666667 14,5882 26,84933333

2005 4,592 2,0085 0,528 15,97233333 7,3615

2006 1,8955 0,3826 15,7668 0,496333333 12,18083333 28,89433333

2007 0,241 2,8435 0,094 1,205666667 0,4575 1,5912

2008 1,067 3,801 0,2045 5,8 28,1765

2009 3,33 4,502 0,201 6,576

İkizce Tepeler Arıtma Girişi Gönen Marmara Girişi Simav Çayı Çaygören

Baraj ÇıkışıSığırcı Deresi Manyas

GölGirişi

Susurluk Bandırma Kavşagı Demiryolu

Köp

Simav Çayı Susurluk Şeker Fab Memba

2007 yılında debiler azalmıştır…

Akarsularda Sıcaklık Değişimi

0

5

10

15

20

25

30

Sıca

klık

, oC

200420052006200720082009

2004 17,33333333 15,16666667 14,5 17,5

2005 15 15 13,33333333 13,33333333 11,5

2006 20 18 17,4 16,5 16,16666667 18

2007 16,66666667 16 20,5 15,33333333 20 20,5

2008 19 21 16 21,5 20,75 21

2009 19 24 20 19 19



GölGirişi


Köp


SU KİRLİLİĞİ KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ TABLOLARI (Değişik tablo 1:R.G.-13/2/2008-26786)TABLO 1: KITAİÇİ SU KAYNAKLARININ SINIFLARINA GÖRE KALİTE KRİTERLERİ

SU KALİTE SINIFLARI

SU KALİTE PARAMETRESİ I II III IV

Sıcaklık (oC) 25 25 30 > 30

Akarsularda Bor Konsantrasyon Değişimi

0

2

4

6

8

10

12

Bor

Kon

sant

rasy

onu,

mg/

L

200420052006200720082009

2004 0,221666667 5,756666667 0,775 1,123333333

2005 0,15 7,006666667 0,386666667

2006 10,34166667 0,701666667 1,11

2007 0,085 4,22 0,049

2008 0,445 1,44 0,315 1,15

2009 0,92 3,85 0,61



GölGirişi


Köp





Bor (μg B/L) 1000e 1000e 1000e > 1000

Akarsularda KOİ Değişimi

0

50

100

150

200

250

300

350

KO

İ, m

g/L

200420052006200720082009

2004 26,58066667 153,776 15,93466667 14,12666667

2005 12,472 5,244 80,688 8,550666667 8,976

2006 4,316666667 3,7216 5,208 179,8966667 15,62733333 28,79266667

2007 2,482666667 46,982 5,63 167,2253333 26,404 37,524

2008 16,94 17,182 12,18066667 308,282 22,29425 18,0895

2009 3,8 11,3 6,6 132 22,29425 15,1



GölGirişi


Köp





1) Kimyasal oksijen ihtiyacı (KOİ) (mg/L) 25 50 70 > 70

Akarsularda Askıda Katıların Değişimi

0

20

40

60

80

100

120

Ask

ıda

Kat

ı Mad

de, m

g/L

200420052006200720082009

2004 18,86666667 35,86666667 26,13333333 16,6

2005 46,5 26,5 100 112 38

2006 16,5 35,8 21,8 86 34,33333333 37,83333333

2007 14 38 21 78,66666667 51 38,5

2008 15,4 47,25 17,66666667 104 41 49,5

2009 20 18 89 48

İkizce Tepeler Arıtma Girişi Gönen Marmara Girişi

Simav Çayı Çaygören Baraj Çıkışı

Sığırcı Deresi Manyas GölGirişi


Köp


Toplam Çözünen Madde Konsantrasyonu Değişimi

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

TDS,

mg/

L

200420052006200720082009

2004 488,17 1214,019942 304,1884628 388,2498035

2005 334,56 238,005 1003,57 287,8533333 319,86

2006 228,2 325,87476 249,838 1136,718333 273,39 399,7816667

2007 499,65 379,52

2008 273,968 511,1575 328,41 1223,9025 480,7125 496,8525

2009 247 530 303 1400 374



GölGirişi


Köp





Toplam çözünmüş madde (mg/L) 500 1500 5000 > 5000

Akarsularda Demir Konsantrasyon Değişimi

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

Dem

ir, m

g/L

200420052006200720082009

2004 0,895 0,533333333

2005 0,15 2,473333333 1,72

2006 0,091666667 0,854 0,115 0,965 0,56

2007 0,063333333 0,095 0,75 0,36

2008 1

2009 0,095 0,128 0,473





Köp





15) Demir (μg Fe/L) 300 1000 5000 > 5000

Akarsularda O-PO4 Konsantrasyonu Değişimi

0

10

20

30

40

50

60

70

O-P

O4

Kon

sant

rasy

onu

mg/

L

200420052006200720082009

2004 0,861666667 7,096666667 0,295 1,336666667

2005 0,79 0,19 2,816666667 0,46 0,755

2006 0,16 0,17 0,184 58,985 0,563333333 1,763333333

2007 0,076666667 1,7 0,14 18,06666667 1,37 4,505

2008 0,168 0,6825 0,12 6,7675 0,39 1,9645

2009 0,19 0,88 0,2 21,3 1,07





Köp





10) Toplam fosfor (mg P/L) 0.02 0.16 0.65 > 0.65

Akarsularda Arsenik Konsantrasyon Değişimi

0

0,005

0,01

0,015

0,02

0,025

0,03

0,035

0,04

Ars

enik

, mg/

L

20042005200620072008

2004 0,003166667 0,0125 0,0045

2005 0,03 0,034666667 0,017333333

2006 0 0,03 0,011666667

2007 0 0,025 0,03 0,01

2008 0 0,02 0,025 0,0125



GölGirişi


Köp





4) Arsenik (μg As/L) 20 50 100 > 100

Akarsularda M Alkanitesi Değişimi

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

M a

lkan

ite, m

g/L

200420052006200720082009

2004 194,0833333 473,4166667 125,75 207,5

2005 149,25 84 392,6666667 108,1666667 190

2006 133,4166667 85,8 131,6 459,75 126,8333333 211,25

2007 153,6666667 271 176,25 447,8333333 147,5 248,75

2008 166,4 222,625 178,6666667 290,75 199,875 259,625

2009 130,8 201,5 115,5 418,2 186,2





Köp


Akarsularda Toplam Azot Değişimi

0

5

10

15

20

25

30

T. A

zot,

mg/

L

200420052006200720082009

2004 3,367333333 24,558 1,217333333 2,669333333

2005 2,102 0,5455 21,30333333 6,267333333 3,335

2006 0,952166667 0,6808 0,7806 26,98266667 3,085 2,629

2007 0,937333333 4,2625 0,3285 21,76833333 1,403 1,743

2008 1,2256 3,361 0,405 11,1935 2,1455 1,719

2009 2,533 2,378 7,538 7,603 11,132





Köp





7) Amonyum azotu (mg NH4+-N/L) 0.2c 1c 2c > 2

8) Nitrit azotu (mg NO2‾-N/L) 0.002 0.01 0.05 > 0.05

9) Nitrat azotu (mg NO3‾-N/L) 5 10 20 > 20

Akarsularda BOİ5 Değişimi

0

50

100

150

200

250

BO

İ 5, m

g/L

200420052006200720082009

2004 15,14166667 93,46666667 10,52166667 8,335

2005 8,5 2,905 53,96666667 4,46 4,15

2006 1,55 1,9 1,86 136,5 8,75 18,33333333

2007 16,5 25,5

2008 1,4 13,5 2 225,5 8,25 19,75

2009 5 7 3,8 78 8,7





Köp





2) Biyolojik oksijen ihtiyacı (BOİ) (mg/L) 4 8 20 > 20

Akarsularda Çözünmüş Oksijen Değişimi

0

2

4

6

8

10

12

Ç.O

., m

g/L

200420052006200720082009

2004 5,756666667 0,406666667 6,61 7,638333333

2005 7,8 10,045 1,226666667 8,426666667 7,985

2006 8,666666667 9,14 7,66 3,133333333 7,683333333 6,016666667

2007 8,6 6,9 9 2,833333333 6,5 7,1

2008 3,1 8,38 5,5775

2009 7,4 4,1 7,4 4,2 5,5



GölGirişi


Köp





3) Çözünmüş oksijen (mg O2/L)a 8 6 3 < 3

Akarsularda Organik Madde Konsantrasyonu Değişimi

0

2

4

6

8

10

12

Org

. Mad

de, m

g/L

200420052006200720082009

2004 5,756666667 0,406666667 6,61 7,638333333

2005 7,8 10,045 1,226666667 8,426666667 7,985

2006 8,666666667 9,14 7,66 3,133333333 7,683333333 6,016666667

2007 8,6 6,9 9 2,833333333 6,5 7,1

2008 3,1 8,38 5,5775

2009 7,4 4,1 7,4 4,2 5,5



GölGirişi


Köp





3) Toplam organik karbon (mg/L) 5 8 12 > 12

Yıllara Göre Akarsularda Sodyum Değişimi

0

50

100

150

200

250

300

Sody

um, m

g/L

200420052006200720082009

2004 69,25 211,4166667 35,75 30,71666667

2005 30,4 17,8 173,9333333 24,9 19,5

2006 10,9 32,66 19,04 206,2333333 27,45 34,76666667

2007 11,46666667 108,9 37,8 191,6666667 83,05 32,15

2008 2 10 219,625 23,5

2009 11,05 70 23,4 257 23,5



GölGirişi


Köp





13) Sodyum (mg Na+/L) 125 125 250 > 250

Yıllara Göre Akarsularda Potasyum Değişimi

0

10

20

30

40

50

60

70

Pota

syum

, mg/

L

200420052006200720082009

2004 5,866666667 34,52666667 5,568333333 14,12833333

2005 3,44 3,915 17,64666667 5,19 4,24

2006 3,913333333 3,056 3,99 38,47166667 5,195 5,425

2007 4,156666667 9,19 4,76 41,53333333 11,955 6,2

2008 21,9 62,4 33,13333333 18,47 51,175 55,725

2009 3,55 4,5 4,32 18,47 6,9



GölGirişi


Köp


Yıllara Göre Akarsularda Mağnezyum Değişimi

0

20

40

60

80

100

120

Mg,

mg/

L

200200200200200200

2004 13,02766667 39,083 12,56383333 18,61383333

2005 9,9825 12,4025 27,467 12,221 18,9365

2006 9,196 10,8658 11,7854 35,332 13,3705 14,13683333

2007 15,64933333 14,762 13,068 29,72566667 15,0645 19,965

2008 45,88 80,5 60,6 98,95 68,75 81,2

2009 20 23,2 18,4 47,5 27



GölGirişi


Köp





6) Sülfat iyonu (mg SO4=/L) 200 200 400 > 400

Yıllara Göre Akarsularda SO4 Değişimi

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

Sül

fat,

mg/

L

200420052006200720082009

2004 75,31869565 72,41144928 40,37 53,95275362

2005 48,3 42,9 40,50405797 49,29942029 28,45

2006 17,68333333 134,92 40,3 53,81666667 43,78333333 41,63333333

2007 17,06666667 59,25 46,5 41,06666667 16,5 21,85

2008 41,58 63,775 44,2 121 79,1 66,25

2009 35,7 115,8 73,6 186,9 77,7





Köp


Akarsularda Elektriksel İletkenlik Değişimi

0

500

1000

1500

2000

2500

EC

25,

μh

os/

cm 2004

20052006200720082009

2004 718 1801,597955 448,4046021 570,7243528

2005 492 352,5 1480,333333 419,3333333 458

2006 335,6666667 484,286 371 1711,166667 414,1666667 594,1666667

2007 372 1027,5 528 1750,333333 743,5 593

2008 414,4 766,25 485,3333333 1867,25 709,75 736

2009 364 784 450 1975 554





Köp


SONUÇ 2007-2009 periyodunda Balıkesir ilinde de

doğal su kaynaklarında azalma gözlenmiştir.

Bu azalma organik madde, toplam azot, fosfat, iletkenlik, çözünmüş oksijen, KOİ, BOİ başta olmak üzere kirletici yüklerini olumsuz Etkilemiştir. Azalarak devam etmektedir

Tarım ve tarıma dayalı üretim ile geçimini sağlayan bölgede damla sulamaya geçiş hızlanmalıdır

Sunumun Hazırlanmasında DSİ Balıkesir Bölge Müdürlüğü

Meteoroloji Balıkesir Bölge Müdürlüğü Balıkesir Çevre İl Müdürlüğü Verilerinden Faydalanılmıştır.

Teşekkürler

balikesİr İlİ su potansİyelİnİn deĞerlendİrmesİ

Documents