پيشگفتارضرورت   از هويتملی، عنصر مهمترين بمثابه زبان روی بويژه فرهنگی كار

. بدونخط دارد اساسی نقشی رابطه اين در خط و ميباشد فعلی عمده هایوجود با و ما عصر در بويژه نيست حيات ادامه به قادر درازمدت در زبانی هيچجهت در عموما اينترنتكه و ها روزنامه ، تلويزيون راديو، هايیچون رسانه

. ميشوند بكارگرفته كوچكتر زبانهای نابودی و معتبرتر زبانهای اشاعه و تبليغ

فارسی خط درباره ايران در چه سالها استكه بحثی آن در رفرم يا خط تغييرو بوده جريان در بلوچی خط مورد در اخير سال پنجاه در پاكستان در چه با  و

. است جديدیشده ابعاد دارای بحث اين كامپيوتر، و اينترنت عصر به ورودو خواندن برای ای فقطوسيله زبان، يك الفبای حروف خطو ديگر چونكه

. خط ميكنند عمل علم و اطالعات دنيای بسوی پلی بمثابه بلكه نيستند نوشتنقواعدی دارای بايد ازينرو ميدهدو تشكيل را كامپيوتری زيربنایسيستم

. باشد دقيق و فارسی  ساده فعلی اساسخط بر كامپيوتری سيستم بناكردن M تقريبا و غيراقتصادی امريست استثنائاتموجود و نوشتن قواعد تمامی با

. دارد. نياز اساسی رفرمی حياتخويشبه ادامه فارسیجهت خط غيرممكن

ميباشد، مواجه آن با تكنيكی جنبه از فارسی خط كه مشكالتی عليرغم ولیاين بنابر و بوده فرهنگی مذهبی سياسی، اجتماعی، ابعادی دارای خط تغيير

حفظخط يا و آن بجای انتخابحروفالتين خطفعلی، در و  رفرم موجودآينده كه مسائلیهستند حروفالتينی، استاندارد از استفاده آن بموازات

نوع انتخاب در نيز زيادی اندازه تا و گفت خواهد پاسخ آن به ايران سياسی . های جنبه به واردشدن اينجا در هدفما گذاشت خواهند تأثير بلوچی خط

آينده در خطی نوع چه اينكه از صرفنظر بلكه نيست اجتماعیمسئله سياسیفعاليتهای ارتقاء جهت شرايطفعلی، در انتخابشود استاندارد بعنوان

برای انتخابحروفالتين اينترنت، وسيع امكانات از استفاده و فرهنگیگزينه بهترين زير بداليل را بلوچی : نوشتن ميدانيم

مشكالتخطفارسی - ١مشكالت- ٢ بلوچیو استاندارد خط وجود بلوچی عدم اماليی سيستمهای

پاكستان در موجودزبان- ٣ توسعه امر در اخير سال پنجاه طول در كه زيادی پيشرفتهای عليرغم

جمالدينی آزات و سيدهاشمی نصير، خان گل بزرگانیچون توسط بلوچیخواندن، مشكل جمله از بداليلی ولی پذيرفته انجام پاكستان دربلوچستان

نشده مواجه چندانی استقبال با ايرانی بلوچ روشنفكران بين در خط ايناست.

خط - ٤ بوسيله بلوچی مختلف های لهجه اشتراك نقاط و تمايز دادن نشان. ميباشد مشكل العاده فوق آن در حروفصدادار وجود بعلتعدم فارسی

در امر اين تسهيل بر عالوه بلوچی، نوشتن برای حروفالتين از استفادهمؤثر نيز بلوچی استاندارد زبان ايجاد راستای در حركت پروسه تسريع

ميباشد.به- ٥ جوان نسل ساختن عالقمند Mنتيجتا و نوشتن و خواندن امر شدن تر ساده

بلوچی  زبان

ساده زبان به بلوچی

لغات،- ٦ آوری جهتجمع مثال بعنوان اينترنت وسيع امكانات از استفادهو ... ديكشنری ساختن المثلها، ضرب

بلوچی آتیخط استاندارد بعنوان نه اول وهله در يوروبلوچی پيشنهادی خطبيشتر تبادل  بلكه و بحث و ارتباطات امر كه ماست مدنظر ای وسيله بعنوان

. نوشته اين كه اميدواريم نمايد تر بمراتبساده را بلوچی زبان مورد در نظربتواند و سازنده و پويا بحثهای برای باشد سرآغازی ناقص، و مختصر هرچند

داده انجام كوچك چند خدمتیهر ايران، در بلوچی استاندارد زبان ايجاد امر درباشد.

ژانويه يوروبلوچی فرهنگی ٢٠٠٥انجمن

2

ساده زبان به بلوچی

مندرجات فهرست

1پيشگفتار

اول 3فصل

عربی فارسی 3خط

عربی فارسی 3اشكاالتخط

فارسی خط اينترنتو 8كامپيوتر،

بلوچی خط 10تاريخچه

اماليی 11سيستمهایسيدهاشمی - ١ اماليی 11سيستمباركزهی - ٢ اكبر اماليی 12سيستمجمالدينی - ٣ آزات اماليی 12سيستمنصير - ٤ خان گل اماليی 13سيستم

فارسی بلوچی 13مشكالتخط

دوم 15فصل

بلوچی يورو الفبای 15حروف

37سوم فصل

بلوچی های 37لهجهشرقی - ١ های تپه های 37 لهجهرخشانی - ٢ 38لهجهسراوانی - ٣ 39لهجهكيچی  -٤ 39لهجهالشاری )- ٥ لتونی 39(لهجهساحلی - ٦ های 39لهجه

ايران بلوچی های 40لهجهسراوانی 41لهجهمكرانی 42لهجه

سرحدی به موسوم های 43لهجه

45منابع

3

ساده زبان به بلوچی

اول فصلعربی فارسی خط

بكارگرفته فارسی نوشتنخط برای عربی الفبای ايران به اسالم ورود پساز " " .M بعدا حروف اين ندارند، وجود عربی در چ ژ پگ صدای چهار آنجاييكه از شد

: . است حروفزير فارسیشامل زبان الفبای اند شده اضافهه و ن م غفقكگل ژسشصضطظع ز ر ذ د خ ح چ بپتثج ء ا

ی كوتاه حروفصدادار

.) ( ) ( ) پيش ) ضمه و زير كسره ، زبر فتحه از عبارتند كوتاه حروفصدادارsangسنگ" aفتحه "

delدل" eكسره "morqمرغ" oضمه "

كه شوند واقع كلمه آول در اينكه مگر حذفميشوند، نوشتن حرفدر اينسه. ميشوند تبديل ناملفوظ های به كه كلمه انتهای در اگر يا الفو به آنصورت در

مثال: mordeمرده eqrárاقرار ordakاردك asbاسب

بلند حروفصدادار báránباران bádباد ábآب áآا

mizميز dinدين inاين iای tupتوپ zudزود sudسود uاو

اصواتمركب ey ميدانmeydan

ow شوقšowq

تشديدباالی و حذفكرده را يكی قرارگيرد، هم پهلوی دوبار حرفی ای كلمه در اگر

. ميگذارند ميشود، ناميده تشديد كه عالمتی ديگری

سكون . ) تشديد ) و عالمتسكون ميگذارند باالیحرفساكن كه ه دايره عالمتیشبيه

. حذفميشوند نوشتن در ضمه و كسره فتحه، همانند نيز 

عربی فارسی خط اشكاالت

در شده استفاده حروففارسی آن در كه زير حافظ مثال حروف شعر بهزبانان فارسی كه باشد مشكالتی از بخشی بيانگر شايد اند، شده تبديل التينی

. ميشوند مواجه آن با فارسی متون خواندن در فارسی زبان نوآموزان بويژه و

4

ساده زبان به بلوچی

زدند افسانه ره حقيقت نديدند چون بنه عذر را ملتهمه دو و جنگهفتاد

jng hftad v dv mlt hmh ra 'zr bnh             chvn ndydnd hqyqt rh afsanh zdnd   )hafz(

: دارد علت دو Mمعموال است خطوطجهان اكثر در كه اشكاالتی١ . از- بعضی مثال بعنوان ميماند ثابت ولیخط ميكنند تغيير اصوات و زبان

حفظ را قبلی ولیخطهمانشكل نموده تغيير مدتی پساز صداها حروفو ... " فارسی " در كه و خوار خواب، كلماتخواهش، در معدوله واو مانند ميكندتلفظمیشوند خار و بصورتخاهشخاب اكنون و اند تلفظميشده قديم

. است سابق مانند آنها نوشتن ولیشيوهتكنيك- ٢ و جامعه نيازهای با تطبيق در آن توانايی عدم ذاتیخطو اشكاالت

معاصر

فارسی اشكاالت خط عمده

١) ( -، زير فتحه يعنیحركتهای كوتاه حرفصدادار سه و سكون تشديد، عالئم. ) ( ) حذفميشوند ) نوشتن در پيش ضمه و زبر كسره

از يكی ميتواند فارسی كلمات در بيصدا حرف پنجگانه هر فتحه، عالئم كسره،نوشتن در عالئم اين ولیچون باشد، دارا را سكون و تشديد ضمه،

" " . بر دوحرفی كلمه Mمثال تلفظميشوند مختلف اشكال به كلمات بكارنميروندبه " ٦را به " را برد حرفی سه كلمه و :٢١حالت كرد تلفظ مختلفميتوان شكل" بر"

bar ber bor barr berr borr

" برد"

 barrod   barred   barrad   barod   bared   barad bard

berrod   berred   berrad   berod   bered   berad berd

borrod   borred   borrad   borod   bored   borad bord

اشكال- ٢ ايجاد نوشتن در كه دارد عالمتمختلفوجود يكحرفچند برای: مثال. ميكند

" ث" ص، صاف sádeساده     (S )               س، ،sáf ثابت ،sábet" ظ" ض، ذ، ذره zabánزبان   (Z )              ز، ،zarre ضرر ،zarar ظرف ،zarf

" طبل tajrobeتجربه    (T )                       ت،ط" ،tabl" ح" حساب hendeseهندسه   (H )                       ه، ،hesáb

" غ" غار qárčقارچ   (Q )                      ق، ،qár" ء" ارضاء 'erjáارجاع '    )'(                       ع، ،erzá

٣: ميسازد- رامشكلتر خواندن امر كه حرفاست چند نشانه عالمت يكو

: " دارد" نوشتن مورد پنج و

5

ساده زبان به بلوچی

كلماتخوش oضمه- ١ تو xošدر .toو٢ " او- " روز uحرفصدادار زود ruzدر .zudو٣ " " واو- بيصدای ورزش vحرف كلماتیچون واژگون varzešدر .vážgunومركب- ٤ " owحرفصدادار سوگند " كلمات " sowgandدر نو " nowوكلماتخواهر- ٥ در معدوله خواهش xáharواو ،xáheš خواستن ،xástan خواب و

xáb. نميشود تلفظ كه

ی : " دارد" نوشتن مورد چهار ی

ميز- " " ١ در ای سيب mizحرفصدادار ،sib سير .sirويادگار- " " ٢ كلماتیچون در ی بيصدای خيام yádgárحرف .xayyámو٣ " می- " كلمات در مركب ( " meyحرفصدادار ميل ) سيل meylشراب .seylو٤ " يحيی- " اسامی انتهای در موسی yahyáی ،musá عيسی ،isá مرتضی و

mortezá. الفاست دارایصدای. ) ( ) ميشود ) خوانده آ كه ها واژه پايان در ياييست ی عربی در الفمقصوره

مانند ميشوند، نوشته عربی اصل مانند فارسی امالی در ها واژه اينگونهموسی isáعيسی .musáوالففتحه- ١ ابر aصدای اسب abrدر ،asbكسره- ٢ اسم eصدای اشاره esmدر ،ešáreاردك oصدایضمه- ٣ اركيده ordakدر ،orkide٤ " آب- " كلمات " ábالفدر سراب " ولی sarábو دارد يكسانی تلفظ

. ميشود نوشته گوناگونی بصورتهای٥ " " االن- " در "al'ánآ قرآن " "     qor'án  و و " العان تلفظميشود، عا بصورت

قرعان.ء همزه

. " امالی " است يكسان فارسی در ولی متفاوت عربی در ع و تلفظهمزهحفظ Mمعموال اند شده وارد فارسی به عربی از و هستند همزه دارای كلماتيكه

: ميباشد. زير شرح به كلمات اين نوشتن قائده ميشود. جزء رأس، مانند عربیهستند، باشد همزه آنها انتهای يا وسط در كلماتيكه

" باشد " فتحه همزه حركتحرفپيشاز "  اگر ميشود، " نوشته أ بصورت همزه. يأس رأسو مانند

: . " مثال " ميشود نوشته ئ بصورت همزه باشد، كسره همزه پيشاز حركت اگرلئام

" ميشود، " نوشته ؤ بصورت همزه باشد ضمه همزه حركتحرفپيشاز اگر. مؤمن مؤسسه، مانند

" " " ميشود، " نوشته ئ بصورت همزه باشد ا همزه حركتحرفپيشاز اگر. غائب مانند

ميشود " " نوشته ئ بصورت همزه باشد، ساكن همزه حركتحرفپيشاز اگر. مسئله مانند

الف- ٤ مانند حذفميشود، نوشتن از كلماتخاصی در كه هست حرفهايیهم. اسمعيل و اسحق كلمات در

دار- ٥ دندانه حروف تعداد همچنين حرفو پايين و باال در متعدد های نقطه

6

ساده زبان به بلوچی

تلفظ در اشتباه موجب هم و نوشتن در سببدشواری هم كلمه يك در متوالی " دارای. " شپش حرفی سه كلمه Mمثال و ٧ميشود متوالی نقطه ٩دندانه

ميباشد.ميشوند - ٦ نوشته راست به چپ از اعداد ولی چپ به راست از حروففارسی

. ميشود تحرير ماشين با نوشتن امر در باعثمشكالتی اين و

كه- ٧ Mثانيا و Mاتفاقا عربی های كلمه پايان در زبر دو يا زير دو صدای تنوين،. تلفظميشوند ثانين و اتفاقن بصورت

ملفوظ- ٨ و ناملفوظ هایكلمه آخر و وسط اول، در و ميشود خوانده و نوشته كه آنست ملفوظ های

. : ماه ميهن، هوا، مثل ميشود ظاهركلمه آخر در فقط و نميشود خوانده اما شده نوشته كه آنست ناملفوظ های

.. " و " زنده مرده، جوانه، دانه، النه، خانه، كلمات پايان در ه مانند ميشود ظاهر" " . ه نه و ميباشد كلماتكسره اين حرفآخر درواقع نميشود تلفظ هرگز كه

جوان و دان الن، خان، بشكل كلمات اين افتد، می نوشتن در كسره ولیچون . برای ميشوند نوشته يكسان جوان و خان با جوانه و خانه يعنی آيند، درمی

. است شده اضافه كلمات اين انتهای به ناملفوظ های امر اين از جلوگيریوقتيكه ديگر بعبارت شود، واقع كلمه يك انتهای در متوالی كسره دو اگر اما

خانه مانند بيايد ميشوند، ختم كسره به كلماتيكه از بعد فارسی عالمتكسره " " .، دوست ی خانه شكل سه هر وجودندارد، واحدی قاعده دراينمورد دوست

. ) " " ( " ميباشند" رايج خانه ه روی همزه با دوست خانه و دوست خانهنگارش های شيوه نيز شود واقع ناملفوظ های از بعد فعل پسوند اگر

. ئی رفته يی، رفته ای، رفته مانند متفاوتند " " " " " فتحه " بجای ا و كسره بجای ه رفتن، فعل نقلی ماضی ام رفته كلمه در

" دارای. " دوم های و كسره دارایصدای اول های ، ها نامه كلمه در بكاررفته.hصدای است

كلمه- ٩ ساختبچينيم، يكديگر كنار را فقطحروف نيستكه كافی كلمه يك نوشتن برای

. است رايج ميكنند، استفاده حروفالتينی از كه اروپايی زبانهای در آنچنانكهدو اين از تركيبی يا و كوچك هم حروفبزرگو با هم كلمه يك زبانها اين در

" . شكل سه هر مثال بعنوان است نوشتن مجاز" WATER, water,Waterقابلو. بديهی امريست نيز كلمه يك حروفدر و اعداد تركيب اين بر عالوه ميباشند

فرمول " مثال بعنوان علمی، های كوتاهنويسی در بويژه برای" H2Oضروری. شيمی در آب

خاصی   قواعد پيرو آن ساخت حروفكه از است تركيبی فارسی خط در كلمه: ازجمله ميباشد،

" " و- كوچك بب مانند ميباشند بزرگ و كوچك شكل دو دارای حروف اكثربزرگ.

. " " " " " " " ع- " ععع مانند تنها و آخر ، وسط ، اول فرم چهار دارای يكسری. كاله- " " بی و كالهدار Mاصطالحا ا آ فرم دو دارای الف

7

ساده زبان به بلوچی

. ميشود- " " ظاهر ئأء شكل سه به همزه. " دارند - " فرم فقطيك رژزدذو حروف

" نمی- " خود از بعد حروف به كه آارزژدذو بجز متصلند، هم به كلمه حروفيكچسبند.

  " صورتيكه: " در متصلند، قسطنطنيه كلمه دهنده حروفتشكيل همه مثال. " ميباشند " جدا آرام حروفكلمه

سه،- نان، Mمثال ميشود، نوشته تنها يا و آخر حرفبزرگ، با كلمه حرفآخرماه.

- . ميكنند پيدا شكل تغيير كلمه در جايگاهشان به توجه با حروف بقيهكلمه نوشتن فوق محدوديتهای به توجه " ماشينبا يا " و ن شی آ م بصورت

. تعهد " امكان " محدوديتها اينگونه ميباشد نادرست د ه ع ت بصورتدر ) نقشمهمی استو رايج غرب در آنچنانكه را علمی های كوتاهنويسيی

. ) ميبرد بين از ميكند ايفا علوم اين يادگيری آموزشوچندينحرف با صدا بالعكسيك و صدا چند نماينده حرف يك اينكه ديگر مشكل

. مشكالتفوقسعی عليرغم اگر حال ث ص، س، مانند ميشود نمايشدادهشيمی " فرمول ترين ساده :H2Oكنيم بنويسيم" فارسی خط با را آب يعنی

١ -H. ) نمايشداد ) ميتوان ح ه، فرم دو به را.٢عدد- ٢ ) نيست ) پذير تركيب ح ه، حروف با٣" - O " " . بجای" را و حرف اگر وجودندارد فارسی الفبای حروف بكار Oدر

ه " تركيبات " " ٢بگيريم، ح ، " ٢و " " دارای خود و آنها در كه ميشود حاصل وصدای را V, O,U, OWچهار فارسی به شده نوشته فرمول نتيجه در و ميباشد

: كرد تعبير گونه چهار به ميتوان ح و حالته دو هر .H2U, H2OW, H2O, H2Vدركامپيوتر با ارتباط در فارسی خط مشكالتيستكه بيانگر خود ساده مثال اين

. شد خواهد مواجه آن با اينترنت و

كلماتمركب- ١٠ امالی: ميشود ايجاد كه اشكاالتی و بيكديگر حروف چسباندن

مانند- ميكنند، پيدا مختلف شكل چهار تا كلمه در جايشان به توجه با حروف." ع" ععع

دندانه- ) هفت ميسازد مشكل را خواندن امر حروفمتوالی در ها دندانه تعدادمستشرق ( در پياپی

مرددد- تمددن، معللم، تأسسف، تكببر، تفككر، مرففه، تعججب، مانند كلماتی"moraddad. است" شده تشديد عالمت اختراع باعث شايد

ولی- پذيرند تركيب يكديگر با كلمات بيشتر و تركيبی زبانيست فارسی زبانقائده هيچگونه تركيبيی كلمات اينگونه نوشتن منفصل يا متصل مورد در

نقض عمل در باشد موجود قوائدی چنين Mبخشا هم اگر يا و ندارد وجود خاصیميشوند.

" حدود" در درحدود ٤٣٠خوش كه دارد بقيه ٦٠تركيب و متصل آنها از تركيب : . خوشلباس، خوشحساب، خوشسليقه، مثال ميشود نوشته منفصل

و ... خوشگذران خوشحال، خوشگل، خوشبو، " حدود" در فقط "٣٠٠كم كه دارد هم" " "٦تركيب استو تركيبمتصل

" ٢٣٠درحدود " " شيرين " و پيوندپذير، تركيب هزار درحدود بی "٧٠و سخت " ، ٤٥ " " ) سخن ) ، ميشوند نوشته جدا همه سختدل بجز تركيبجدا ٧تنها ) ٥٢كه

" " ) پاك ، ميشود " ١٠٠نوشته " ) تهی ) و ، تركيبجداست تركيب ) ٢٥بيست دو " . صفحه( شعار، جعفر دكتر اماليی فرهنگ از نقل به دارد ".٦جداست

8

ساده زبان به بلوچی

دادن نشان اول وهله در بلكه نيست تركيبی كلمات قوائد سر بر اينجا در بحث ) احتمالی ) قوائد بيكديگر حروف چسباندن كلمه خاصساخت شكل اينكه

" " . استو سرهم دانشجو چرا Mمثال است شده قائده استثناء و رانقضنموده . " كلمات" دارند يكسانی فرم گرامری نظر از دو هر صورتيكه در جدا، جو صلح

. . " " " است" فراوان مثالها نوع اين از ميرسند بنظر عجيب صلحجو و دانشجوخوشلباسو: ... خوشحساب، خوشسليقه، خوشسخن، مثال

" نمی " بعدی حرف به رزژدوا ولی چسبيده حروفبهم از است تركيبی كلمه " " ) و ) صلحجو مانند نيست زيبا تركيبشان بعضیحروف ، نقضقاعده چسبند

. نويسندگان بين ميگذارد نگارشباز گوناگون های برایشيوه را راه خود اينبرخیطرفدار چنانكه است فراوان اختالفنظر مورد اين در و جدانويسیايرانی

از نويسی گروهی به متصل استناد با ميكنند سعی نيز برخی و ميكنند جانبداری. دهند ارائه حل راه دو اين از تركيبی گرامری و: جدانويسیقواعد سخنور دانشكده، همتا، بجای كار، شاه ور، سخن دانشكده، تا، هم

 شاهكارنويسی موسيقی: متصل پرور، ترقی بجای واقعبين موسيقيشناس، ترقيپرور،

بين واقع شناس،

گرامری قواعد به استناد" . . در اينكه يكی دارد علت دو ناهماهنگی اين است برقرار ناهماهنگی نويسندگای بين كلمات بعضی نوشتن طرز در

اول درجه در بل;كه اند، نداده قرار ملاك آنها نحوی و صرفی رابطه پايه رابر كلمات نوشتن گسسته يا پيوسته قديم . بزرگ هنری قديم در خط قشنگی چون بويژه است قرارگرفته ملاك خواندنشان آسانی بعد و آنها ظاهری قشنگیعمودی خط يك در سطرها آخر اينكه برای ديگر طرف از و زيبانويسی برای طرفی از خطاطان شده، می محسوب

. هنری جنبه كه كار اين كم كم اند پيوسته هم به ناروا به يا اند جداكرده هم از ناحق به يا را كلمات قرارگيرد، . سرهم پشت دار دندانه حرف چند چون كه است حروف شكل ديگر شده همگانی عادت است، داشته

جدا كلماترا نوع اين سبب اين به مياورد، بوجود اشكال خواندنش كه ميكنند، درست پردندانه شكلی قرارگيرند،اند نوشته هم فارسی،ص." از زبان دستور امينی، صادق از نقل .٩٢به

 

9

ساده زبان به بلوچی

فارسی خط و اينترنت كامپيوتر،

فارسی تمامیمشكالتخط كه نيست اين قصد اينجا كامپيوتر  در با دررابطه: ميكنيم اكتفا مثال چند ذكر به بلكه كرده بررسی را اينترنت و

نوشته- ١ يكسان ولی دارند تلفظجداگانه كه لغاتی كردن ذخيره مشكلنوشته. حروفالتينی با كه زبانهايی در Mبخشا مشكل اين كه هرچند ميشونددر ميكند، عمل استثناء بصورت زبانها آن در ولی وجوددارد نيز ميشوندبمراتب نوشتن، در كوتاه حروفصدادار وجود بعلتعدم پديده اين فارسی

: . مثال افتد می اتفاق بيشتر، sar ،sorسر serrlang, leng, longلنگ gard, gerd, gordگرد kerm, kerem , korom, karamكرم

های - ٢ برنامه با ارتباط در نوشتن، در كوتاه حروفصدادار وجود عدم مشكل " ميديا" .multi mediaمالتی كنند می تبديل حرف به را صدا كه

10

ساده زبان به بلوچی

 

 

٣ " ميديا- " مالتی های برنامه در حرف يك با صدا چند نمايشدادن multiمشكلmedia " " . دارای كه نو كلمه مثال بعنوان كنند می تبديل صدا به را حروف كه

به nowصدای .nvميباشد ميشود  تبديل

 

 

صدای حروفصدا اصلی

11

ساده زبان به بلوچی

nownv نو

varzidevrzydhورزيده

xodxvdخود

ruzrvzروز

xábxvábخواب

صدا- ٤ كه كامپيوتری های برنامه در حرف چند با صدا يك نمايشدادن مشكل : . مثال ميكنند تبديل حرف به و Sرا ث، ص، . Zس، آنجاييكه از ظ ذ، ز،ض،

" " " بكار " نوشتن در نيز تشديد و بوده يكسان فارسی در ص و س تلفظ " سد " كلمات صداهای " saddنميرود، صد " به sadو . sdهردو ميشوند تبديل

zann ------> zn ظن zan زنzedd  ------> zd ضد zad زدsadd ------>  sd سد sad صد

فارسی  -٥ خط در كلمات شناسايیحدومرز مشكل

جهت ازجمله اهميتاست، دارای جنبه چند از متن يك در كلمه واحد شناسايیبرای يا و ديكشنری يك در مثال بعنوان كامپيوتر حافظه در كلمه كردن ذخيره

. همانطوريكه هایجستجوگر برنامه توسط متن يك در كليدی كلمات پيداكردنمختلفكلمه اجزای يا كلمات نوشتن منفصل يا متصل شد اشاره نيز Mقبال

زيبايی مبنای بر و  بيشتر صرفی رابطه تا بوده خواندنشان راحتی و آنها . . مثال بعنوان مخدوشميباشد Mكامال فارسی در كلمه واحد اينرو از آنها نحوی

نوشته- منفصل كلمه چند بصورت خواندن راحتی بخاطر كلمات بعضی الفتركيبی كلمات مانند كه  ميشوند، خوشحساب خوشسليقه، موسيقيشناس،

. ميشوند نوشته خوشحساب خوشسليقه، موسيقیشناس، بشكل Mمعموال

كامپيوتری   اديتورهای در نگارشی محدوديتهای بخاطر نيز كلمات بعضی ب. ايم برده اند، ديده ام، گفته مانند ميشوند نوشته منفصل بصورت Mاجبارا

" " " ديدهاند، " گفتهام، الف و ه بين فاصله عالمت بدون كلمات اين چونكه. شد خواهند نوشته بردهايم

مفعولی- عالئم و حروفاضافه مانند ميشوند متصل بهم كلمه دو نيز گاهی ج : . كتابرا، را كتاب ، بنوعی نوعی به بهم، هم به مثال پيوندند می اسم به  كه

جستجو جو جستو

12

ساده زبان به بلوچی

حروف- ٦ نوشتن چپ به راست از و اعداد نوشتن راست به تناقضازچپفارسی .

بلوچی خط تاريخچه

آن از و يافت راه هند به مغولها طريق از پانزدهم قرن در عربی فارسی خطجمله از حروفجديد تعدادی و ميشود استفاده آن از اردو زبان نوشتن پسدر

. نيز ے و ں  ڈ،  ڑ، ٹ، است شده اضافه آن بهنوشته حروفالتينی با وهم اردو حروف با بلوچیهم ، نوزدهم قرن اواخر از

استفاده اردو حروف از آن در كه است انجيل ترجمه جمله ازآن است شدهو انگليسيها توسط كه حروفالتين با بلوچی گرامر كتابهای و است شده

. , است شده نوشته بودند زبان اين يادگيری به مايل كه زبانانی انگليسی برایتكاملخط در نقشآنچنانی و بوده محدود كتابها اينگونه انتشار دامنه ولی

. استعمار دوره اواخر در آدبی خط بعنوان بلوچی تكامل است نداشته بلوچیدرسال هند، .١٩٢٩انگليسدر آغازشد

استفاده اردو خط اشعارشاز نوشتن در كه بود كسانی اولين از عنقاء حسين . آزات چون ديگری شاعران او پساز بلوچیساخت خط وارد را همزه و نمود

ولی بكارگرفتند را خط اين نيز سيدهاشمی و نصير خان گل جمالدينی،. وجودنداشت خاصی استاندارد هنوز و خويشمينوشتند سبك به هركدام

تاريخ در كه نشستی " ١٩٥٥جوالی ٢٢در كراچی " در مگسیهاوس محل درسيدهاشمی، نصير، خان گل آزاتجمالدينی، ازجمله آن در و برگزارشد

مورد بلوچی امالی داشتند، شركت عنقاء حسين و ندوی خيرمحمد مولوی. قرارگرفت بحث

واردكردن ازجمله شد اتخاذ نيز بلوچی امالی مورد در تصميماتی جلسه اين درپنجاه طی در و بود انگيز بحث ابتدا ازهمان كه تصميمی بلوچی، خط در همزه

شده استناد آن به همزه مخالفين و موافقين سوی از همواره اخير سالاز. ) نقل به جهانی  است ( (٨٩ )كرينا

: است حروفزير شامل پاكستان در رايج بلوچی زبان الفبایبپت ء د ٹا خ ح چ ر ڈثج ن ڑذ م غفقكگل ژسشصضطظع ز

ی ں ه ےوكوتاه حروفصدادار

كوتاه ( حروفصدادار ( ) ( ) در ) كه پيش ضمه و زير كسره ، زبر فتحه از عبارتند. حذفميشوند نوشتن

گوسفند pasپس    "aفتحه "پدر pessپس  "eكسره "

خاكستر  porپر   "oضمه "

بلند حروفصدادارگوات ápآپ á آا ، باد  gwátآب

 ديروز  ziزی iای عقرب zumزوم u  اوú   گوك   gúk ،لوگ  گاوlúg خانهí ديم dím  صورت

13

ساده زبان به بلوچی

اصواتمركب ey/ay    "  keyl يا  kayl        پيمانه كيل "

ay/ow  "  jawrيا jowr        زهر جور "  

تشديدباالی و حذفكرده را يكی قرارگيرد، هم پهلوی دوبار حرفی ای كلمه در اگر

. فتحه، همانند نيز تشديد ميگذارند ميشود، ناميده تشديد كه عالمتی ديگری. حذفميشود نوشتن در ضمه و كسره

سكون. ) ميگذارند ) باالیحرفساكن كه ه دايره سيستم  عالمتیشبيه در فقط

. " ميرود " بكار كلمات اول در و هاشمی سيد اماليی

اماليی سيستمهای

كتاب پاكستان در بلوچی اماليی سيستمهای مورد در اطالعات كرينامنبعدقيقی( ٨٩ )جهانی اطالعات اماليی فعلی سيستمهای مورد در و ميباشد

. ولی است، ايجادنشده راديكالی تغييرات Mظاهرا كه هرچند نيست دردستبلوچی خط از كوتاه هرچند ای تاريخچه بعنوان بخشرا اين كه است بهتر

جهانی. ) كرينا زير( ٨٩پنداشت بشرح طيفو چند در را اماليی سيستمهای: نمايد بررسیمی

سيدهاشمی - ١ اماليی سيستم

سيستم در :سيدهاشمیهمزه ميرود بكار متفاوت شكل چهار به١) عالمت- ) بدون همزه٢) همزه- ) روی فتحه عالمت با ای فتحه همزه٣) همزه- ) زير عالمتكسره با ای كسره همزه٤) همزه- ) روی عالمتضمه با ای ضمه همزه

: است زير بشرح اينسيستم قواعد خالصه " بلوچیحذف - " الفبای حروف از ق ف، غ، ع، ظ، ط، ض، ص، ذ، خ، ح، ث،

ميشوند.) قبلی ) نقضقاعده نميشود عربیحفظ اسامی بجز عربی كلمات امالء

) ای- ) فتحه همزه ء كه áپسوند حروفاضافه و قيد ضمير، مصدر، اسم، برای: . مثال ميرود بكار ميشوند، استفاده عالمتمفعولی بعنوان معموال

" " ." " ، تورا ترء كه است معتقد ولیسيدهاشمی بياور را كتاب بيار ء كتاب" " " " ترا، " بصورت بايد و نميكنند پيروی قاعده اين از مارا مارء ، شمارا شمارء

. " شوند نوشته مارا شمارا،. : ) شب- ) نيمه نيم، ء شپ ملكی عالمت بعنوان ای كسره همزه ء

ء ء ء ء

14

ساده زبان به بلوچی

." مادری- " زبان زبان ماتی در نسبت يایمرد ےئ / ے- ، نكره عالمت " ےبعنوان " ، ". ےورنائمردی جوانی"( ےئ- ( ، دومشخصمفرد فعل " ےروئ توشناسه ميروی " ".ےئ توتو هستی " تو

. "ےئ- ) ( M مثال سومشخصمفرد پيوسته عالمتضمير بعنوان ای كسره همزه. " كشت ےڈگارئ كه" هرچند كاشت را بصورت" ےڈگارئزمين ها لهجه بعضی در

"ڈگاری" " " نسبت" " يای بجای Mقبال ی آنجاييكه از وی بنظر ولی تلفظميشودفرم " شده، .ڈگاریبكارگرفته نيست" مناسب

. " " " " ) تو ) و من تو ء من در و بجای ای ضمه همزه ء( ےا- ندا ) حرف ، الف روی فتحه عالمت( "ےا- اشاره، ) عالمتضمير ، الف زير مرد" مرد ےاعالمتكسره اينصفت، "يں - پسوند سيبسرخ" سوپ سهريں،. )كتاباںعالمتجمع، "اں- همزه" ء عالمتمفعولی حالتجمع در كتابها

" : . ) مثال حذفميشود ای ولی" "بوان ء كتابفتحه بخوان را كتاباںكتاب.بوان رابخوان" كتابها

" ) اولشخصمفرد- ) فعل مانند" "اںشناسه میچسبد، فعل رفتم" شتاںبهدر " ازجمله ميشوند، جدانوشته ها شناسه .انت شتولیساير رفتند" يعنی

است،- " متصل فعل به نفی و امر "موانبخوان، "bewán" بوانعالمتفعلmawán. نخوان

اول- در بيصدا حرف دو اگر كلمه حرفاول روی بر عالمتسكون گذاشتن . كلمه حرفاول برای فقط قاعده اين كه داشت توجه بايد شوند واقع كلمه

. اينروش ابداع نميشود داده تعميم كلمه بخشهای ساير به و ميكند صدقكلمه اول در ميتوانند متوالی بيصدای حرف دو بلوچی در كه آنست بخاطر

مانند " شوند . trond" ترندبرادر، "brát" براتواقع در كه امری سريع تند،. افتد نمی اتفاق فارسی

باركزهی -٢ اكبر اماليی سيستم

به بازگشت خواهان و بلوچی امالی در همزه مخالفوجود كسانيكه تمامجمله از دارند اينطيفقرار در ميباشند اردو و فارسی اماليی اميری و باركزهی اكبر سيستم .عبدالصمد

: اينسيستم ويژگيهایآن- " بجای و ایحذفشده ضمه و ای كسره ای، فتحه عالمتهمزه ،ےئ، اسه

.و ميشود" گرفته بكار: "ے- . مثال است نكره اسم .ےمردعالمت مردی"

:ےئاز- " ) مثال" ) ميشود، استفاده دومشخصمفرد فعل برایشناسه.ےآتكئ" ای" آمده: "ی- ) مثال ) است، سومشخصمفرد پيوسته كتاب" برت كتابیعالمتضمير

. برد را

15

ساده زبان به بلوچی

جمالدينی - ٣ آزات اماليی سيستم

باركزهی سيستم سيدهاشمیو سيستم از تركيبی درواقع كه اينسيستمبلوچی " ماهتاك در بجز مينگل" " ١٩٥٦است، و باركر كتاب دوم جلد در ) و

١٩٦٩ . است(" نگرفته قرار استفاده مورد منسجم بصورت هيچگاه ،: اينسيستم مشخصات

. عربیحفظميشود- كلمات امالء ) بعد- ) ولی است ضمير و مصدر اسم، برای عالمتمفعولی ای فتحه همزه ء

. " ميرود " بكار ا حروفاضافه و قيد از ) بكار- ) ملكی عالمت بعنوان سيدهاشمی سيستم همانند ای كسره همزه ء

ميرود.( ے/ئ ے- عالمتضمير ) ، دومشخصمفرد فعل پسوند نكره، عالمت بعنوان

. ميرود بكار سومشخصمفرد. " فارسیحرفربطاست- " همانند و

غنه- " .ںنون ميرود" بكاربلوچی- ) ماهتاك "١٩٥٦در " " " " " " انت( " و ات بجای هستند ئنت و هست ئت

. اند بكاررفته

نصير- ٤ خان گل اماليی سيستم

. در متفاوتند يكديگر با نصير خان گل كتابهایشعر در شده گرفته بكار امالی " " " تغيير " عربی كلمات امالء شيرين دوستين داستان و شپگروك كتابهایبجای. ولی بكارميروند سيدهاشمی بشيوه ای كسره و ای فتحه همزه ميكند

" فعل " ريشه به ضماير و ميشود بكارگرفته فارسی واو ای ضمه همزهمتصلند.

" " " ئت- " از استفاده گرايشبه جيند ء حمل كتاب "atدر "   هست " ئنت " antو. هستند" " " " " ميشود " مشاهده انت و ات بجای

" بشرح " آن خالصه كه ميدهد ارائه جديدی ویسيستم ، گرئند كتابشعر درزيرميباشد:

" " " " " " " است- " معتقد و انگليسی همانند غ و خ بجای ه گ و ه ك بكارگرفتن. تلفظميشوند حروفچنين اين بلوچستان نقاط برخی در كه

" جنگ- " مصدر " janagنوشتن " " " " جنگ " با تا جنئگ بصورت اشتباه jangزدن " كنت " كلمه تغيير همچنين " kaneytنشود، " " كنت " از تا كنهت به kantميكنيد

(. " شود" متمايز ، كند جهانی می صفحه كرينا ،١٢٧.)

فارسی بلوچی خط مشكالت

بخش در و دارد فارسی خط كه را تمامیمشكالتی Mبلوچیطبيعتا خط: . " براین" عالوه دارد بر در بررسیشد، فارسی اشكاالتخط

16

ساده زبان به بلوچی

حرفصدادار  الف-  "dím(  í  وbalúč( ú )دو فارسی  صورت(" در كه بلوچی" " " واو " و ی حروف با بلوچی مختلفاماليی سيستمهای در و ندارند وجود

" " " " . مختلف شيوه پنج به واو ششو به ی حرف بنابراين ميشوند نوشته: . مثال تلفظميشوند

" ی " صدای" iحرفصدادار- ١ زی " ديروز ziدرآماده tayárدرتيار yحرف- ٢ميل ey/ayبجای- ٣ meylدر٤ " اسامیعيسی- " انتهای در موسی isáی ،musá. الف ... بجایصدای وپيتاپ í حرفصدادار- ٥ آفتاب pítápدر: "ey/ayبجای- ٦ مانند سيدهاشمی سيستم در كلمه آخر تو tow ey" ےئ تودر

كتابشما šomey ketáb" كتاب ےشمئهستی، "

" و " صدای" oضمه- "١ دو" " كلمه دو doدر٢ " او- " " uحرفصدادار زوم " عقرب zumدر٣ " و- " " wحرف ورگ " خوردن waragدر" ow/awبجای - ٤ جور " زهر jowr/jawrدر" úحرفصدادار- ٥ لوگ " خانه lúgدر

فعل  ب- به هایشخصی شناسه نوشتن پيوسته يا جداو- .. حرفاضافه قيد، ، اسم به نوشتنضماير پيوسته يا جدا ج

مثال- بعنوان اسم با مصدر تمايز نوشته jangبا janagد يكسان هردو چون" " ." جنئگ " بصورت مصدر كه بود اين نصير خان گل پيشنهاد جنگ ميشوند

. شود نوشته. ) وجودندارند- ) كد يونی استاندارد در ای فتحه و ای ضمه ای، كسره همزه ه

 

17

ساده زبان به بلوچی

دوم فصل

بلوچی يورو الفبای حروفEuroBalúčiey  ÁB

كوتاه حروفصدادار

 "a"   سنگ    sang

 "e"   دل          del

 "o"   مرغ   morq

بلند حروفصدادار

bárán  باران    bád   باد      áb      آب  á      آا

miz        ميز    din   دين      in      اين   i    ای

tup        توپ    zud  زود      sud  سود   u    او

    ú   . تلفظ ندارد وجود فارسی در صدا balúči در ú   اين

    í   . ندارد وجود فارسی در صدا " dímدر   í  تلفظ اين صورت " 

مركب اصوات      ay / ey ميدانmeydán   تلفظ maydán يا  meydán  با

     aw /ow شوق     šowq    تلفظ šawq  يا  šowq      با 

18

ساده زبان به بلوچی

وجودندارند فارسی در كه بلوچی صداهایبين به eو   iصدايی " dímدر   í  تلفظ . iمتمايل Íصورت "بين به o و   uصدايی balúči Ú در ú   تلفظ   .uمتمايل

تلفظیمشابه " w  با و " تلفظ از متمايز و انگليسی در vدر" wádدر   w  تلفظ فارسی. Wنمك "

". ďagárدر ď  تلفظ  اردو  ڈ  صدايیشبيه  زمين " Ďدرř  در  gáři ." گاری " اردو  ڑ  صدايیشبيه  قطار، Řدرť در  ťapp ." اردو  ٹ  صدايیشبيه  زخم " Ťدر

فارسی و بلوچی مشترك صداهای

 فارسی فارسی

abrAابرnánNنان

ábÁآب bozOبز

bádBباد mowzOWموز

čáhČچاه páPپا

،باغ قلب

Qalb,báq

QدرdarD

delEدلbárRبار

meymunEYميمونsámSسام

barfFبرفšabŠشب

gelGگل tárTتار

máhHماه tupUتوپ

pirIپيرxárXخار

19

ساده زبان به بلوچی

jámJجام yádYياد

kárKكار ruzZروز

bálLبال žarfŽژرف

márMمار   

Íو Úحروف

سيستم در اينكه بلوچ  علت مثال بعنوان (dímو úبا  balúč  يوروبلوچی صورت )بصورت íبا نه و ميشوند اماليی demو baločنوشته سيستمهای در آنچنانكه

" سال " سمينار و بخشرند الل جمله از بلوچی برای موجود پيشنهادی التينی٢٠٠٠: كه است اين بكارميروند اوپساال در

اكثر  Úصدای ايران در بلوچی های بين  لهجه است به o و   uصدايی u متمايلدر. فرقشان تنها كه دارند وجود بلوچی و فارسی در فراوانی لغاتمشترك

: مثال ميباشد صدا اين تلفظ نحوه

túšag

túr

zúr

múm

hún

gúni

túp

čún

Balúč

Balúči

tušatur

zur

mum

xun

guni

tup

čun

BalučFársi

توشه

تو ر

زو ر

مومخون

گون ی

توپ

چوفاربلوچن

سی

20

ساده زبان به بلوچی

اكثر  Íصدای ايران در بلوچی های بين لهجه است به eو   iصدايی . i متمايلدر فرقشان تنها كه دارند وجود بلوچی و فارسی در فراوانی لغاتمشترك

: مثال ميباشد صدا اين تلفظ نحوه

míš

píšríkpíčtízmíh

čírkípdírBalúč

imiš

pišrigpičtizmixzirkifdirFársi

ميش

پي ش

ري گ

زير ميخ تيز پيچكي ف

فارسی دير

 

A a سبز sabz در  a ،فتحه

 صدای

اسب١ Aps

١   aps ،سراوانی مكرانیو سرحدی aspو haspدر در٢   tanak مكرانی   ٣مكرانی   ٤

21

ساده زبان به بلوچی

dap دهان pad بعد،پشت

baz غليظ

har االغ،خر

ta تو tanek ٢ رقيق

 

Á á ا آ

آب áp

á او ná ٣ خرما pád پا

zá دشنام ás ٤ آتش pág عمامه

                                

B b ب برف barp

22

ساده زبان به بلوچی

básk     بازو báp  بخار bág باغ

brát  ربراد  ٥ báz   زياد  bagg   شتر رمه

Čč چ درختخرما mačč ٦

čamm    چشم čam حيله čár       چهار

čáp رقص  ٧ páč  ٨ باز áčár ادويه نوعی

٥   brát  ،سراوانی مكرانیو سرحدی  brásدر٦   mok  سراوانی درو' 'sohbatسرحدی، '    ٧ مكرانی ،' 'náčدر سراوانی كف ¨čáp janagيا' čáp jatenدر بمعنای

. ها¨ لهجه اكثر در زدنو  pač  سرحدی،   ٨ مكرانی سراوانی  pač, wázدر در

23

ساده زبان به بلوچی

Dd د

دست dast

dár هيزم،چوب dantán دندان dán  غالت   ٩

darag  ١٠  دره rand طايفه،رد dánag دانه

alegdár ١١ نوعیادويه      

شبيه اردو   ڈ   صدايی Ďď در

استخوان haďď

goďď١٢

قطعه،ارث kanď١٣

چاله،گودال ďagár ١٤ زمين

baďď كول،

بار كوله

gaďďag  هسته ďaďď سرحال

 

    

گندم     ٩ برنج، ذرت، جو،١٠  darrag

مكرانی   ١١ سرحدی   ١٢ سرحدی   ١٣ 

١٤  ďegár, dagár

24

ساده زبان به بلوچی

صدای Eاسم esmدر eكسره،e

سنگ sengdel ١  mečáč دل ٢ petárk مژه ناپدری

pet ٣ نوعی zekk پدرمشك

dekk   ٤ تپه

 

 

EYey ٥

مرغ تخم eyk

sey سه   seyl تماشا

leyb بازی

keyl پيمانه peym طرز،روش

seyd شكار

١   močáč  سراوانیسرحدی   ٢٣  pet ،سراوانی مكرانیو سرحدی pessدر٤  jomp    مكرانی درمی  ٥ در " mey  صدایی ميدان " و صدا. )meydánشراب ها( diphthongاين لهجه بعضی در

.ayبا تلفظميشود

25

ساده زبان به بلوچی

 

 

F f ف    

پنجاب و ايالتسند در بلوچیشرقی لهجههای در صدا اينبكارميرود

áf آب daf دهان  láf شكم 

                                     

G g گ

ماهی máhig

ges خانه gedám ٦ چادر grand رعد

garm گرم getesm  ٧ وجب  nagan   ٨ نان 

٦  gedánمكرانی، bečillسرحدی،  ٧ سراوانی  getezmدر درمكرانی  ٨

26

ساده زبان به بلوچی

       

                     

H h ح هخرما  hormág ١٠

hámorg ٩

تخممرغ tahár  تاريك bahárgáh بهار

drahč ١١ درخت tahl ١٢ تلخ    práh گشاد،فراخ

                                                 

I i١٣ فيل  pill

مكرانی، eyk  سرحدی،  ٩ سراوانی  espídag  در در١٠ hormá١١  dračk ياdrahč مكرانی در١٢ zahr   مكرانی در زهر١٣  pil سرحدیدختر  ١٤ نامهندی  ١٥ لغت

27

ساده زبان به بلوچی

Háni ١٤ pig هانی پی،چربی čelim ١٥ غليان

zi ديروز pir پير gelim گليم

                        

Íí١

٢ريگ rík

hámín فصلsrín خرما كمر dím صورت جلو،

čír زير،مخفی pítáp آفتاب gíčen الك

gečín انتخاب híl عادت bígáh عصر،

بعدازظهر

     pírám  ٣ پيراهن 

 

J j ج

    ابر jambar ٤

jahl  پايين  jámag  ٥ پيراهن  jarr رستنی گياه

بين  ١ ١ . eو   iصدايی وجودندارد فارسی در اينصدا ، ٢   rínk . ميشود گفته نيزمكرانی  paškسراوانی،  ٣ سرحدی  jammarمكرانی،   ٤  درسرحدی   ٥ 

28

ساده زبان به بلوچی

gajj كف majg مغز dráj دراز بلند،

   

K k ك قلم kalam

kárč  كارد karr ناشنوا كر، kark  ٦ كال نارس،

kalát قلعه kerr گوشه كنار، dakk ٧ بهانه عذر،

  

L l ل

       كالغ kalág ٨

lahm

نرم،لطيف láp   شكم gal خوشحالی

Kall ٩ حفره،گودال Mall خاكرس Kallag ده آبادی،

 

سرحدی   ٦ ٧  ďakk مكرانی٨    gwarág مكرانیسراوانی   ٩ مكرانیو

29

ساده زبان به بلوچی

M m م ملخ madag

mát   ١٠ مادر mahr مهريه mazan بزرگ زياد،

mad ١١لجبازی mahri نوعی

شتر zahm شمشير

  

 

Nn ن

رقص    náč ١٢

nán نان nal نی nil آبی كبود،رنگ

nápag ناف hanár انار janni ١٣ جمعيت گروه،

١٠  mát ،سراوانی سرحدی másمكرانیو سرحدی ١١ هندی  ١٢  و سراوانیسرحدی ١٣ 

30

ساده زبان به بلوچی

O o ١

گرگ gork

johl  گود،عميق čangol  ٢ انگشت gohár  ٣ خواهر

borz بلند golg  زلف god  پارچه

kočk صدف zommتاريك   ٤ poll  غنچه

čokk بچه،بوسه

       

             

Owow٥

رودخانه

Kowr ٦

šowr  

مشورت jowr زهر  howr باران

kowš

كفش tow تو mowr٧ گياهیدارويی

 

اردك   ١ در ا صدای ordakضمه،و  lánkoťk  سرحدی،   ٢ سراوانی مكرانی  lankokدر در٣  wárk  سراوانی درسرحدی  ٤٥  ( . صدا اين ذوق شوق، در و با( diphthongصدای ها لهجه بعضی .awدر  تلفظميشود سراوانی،   ٦ سرحدی  rúdمكرانیو درسرحدی  ٧

31

ساده زبان به بلوچی

P pپپلنگ polang

pári پارسال possag پسر počč لباس پارچه،

pog سبوس popp ريه شش، kapp نيم نصف،

 

Q q غ  ٨ ققالی qáli

káqaz   ٩ كاغذ meqráz قيچی qambád گواتر بيماری

qark  ١٠ غرق qadim  قديم qowr نگهداری،مواظبت

 

   

٨  . " شمالی " و مركزی سرحدی در غ تلفظ ها k, gبا لهجه ساير در٩  kágaz وkágad   تلفظميشود نيز١٠   gark

32

ساده زبان به بلوچی

R r  رمار már

sropp سرب karár ١٢ آهسته،يواش ríz ١١ طناب،

ريسمان

por خاكستر trenjag ١٣ سفت tramp  ١٤ قطره

   

شبيه    اردو  ڑ   صدايی Ř řدر جاده sařek ١٥

kařak ١٦ سوراخ jář دوقلو jařok ١٧ بچهشتر

melář مژه  ١٨ gáři  ١٩ گاری     

 

سرحدی   ١١١٢   " مكرانی، " در قرار مفهوم به "mani del bíkarár entسرحدی، است " بيقرار دلمسرحدی ١٣١٤ tramp   ،مكرانیtremp سرحدی  sařakهندی ١٥١٦ sulláh سراوانی در١٧ herrok مكرانیسرحدی ١٨هندی  ١٩ لغت قطار، يا ماشين

33

ساده زبان به بلوچی

S s سصث

گوسفند pas

sohb  صبح sakk محكم،مشكل sohr   ١ داغ   سرخ،

dasag  ٢ نخ sáng ٣ جشننامزدی bastag ٤ ماست 

kasán كوچك syád خويشاوند    

                                     

Šš ش پشتی،بالش pošti

šodik ٥ گرسنه kamáš ريشسفيد áčeš آتش

šahmát سيلی šand  ٦ شن šepánk ٧ چوپان

šipánk تركه deštár نامزد gošnag  گرسنه

طال  ١مكرانی  سراوانی daskسرحدی،  ٢ وسرحدی  ٣مكرانی mastagسرحدی،  ٤ميرود šodigمكرانی،  ٥ بكار نيزسرحدی  ٦مكرانی   ٧

34

ساده زبان به بلوچی

T t تط شتر  ٨ hošter

tečk ٩ هموار  tropš ١٠

ترش trond ١١ سريع تند،

dottag ١٢ دختر patan ضخيم،كلفت estár ستاره

  

 

شبيه اردو  ٹ   صدايی Ť ťدر

نقطه،سكه

ťekk

ťapp  زخم goťť گلو paťť زمين مسطح،خشكزار

laťť ١٣ چوب lonť   لب  jaťť سادهلوح

paťakk كوتاهقد ťong ١٤ سوراخ maťť نظير 

  

٨  ošter ٩  tačk١٠  trošp سرحدی١١  tond سراوانی 

سرحدیشمالی  مكرانی  jennekو  سراوانی  doht سرحدی،  ١٢  ومكرانی  سراوانی loťťسرحدی،  ١٣ و مكرانی  ١٤

35

ساده زبان به بلوچی

 

U u ١٥

١٦  عقرب zum

luč  ١٧ لخت kukkár ١٨

فرياد  sugi غمگين،عزادار

kučeg  ١٩ جلگه kuťeg ٢٢هندوانه purčenk نعنا نوعی

tupakk ٢١ تفنگ  estun رعد turag  ٢٣ توبره كيسه،

     potrunk ٢٠

گياهی خوردنی

     

       

موش  ١٥ در و šmu صدای١٦  zim مكرانی١٧  loht ،سراوانی  brahnag مكرانی١٨  kukár سرحدیمكرانی kuččag سرحدی،  ١٩٢٠  pontruk نوعیسبزیوحشی ميشود، گفته هم٢١  topang٢٢  kuťťeg مكرانی و سراوانی٢٣  tobrag مكرانی

36

ساده زبان به بلوچی

Ú ú ٢٤

گاو gúk

٢٥ grúk    برق

ganúk ديوانه gúlú  ٢٦ گوساله lúnď بيضیشكل

kúnď٢٧ حفره sarúg سردسته lúg خانه

barút سبيل kút ٢٨ سهم kúpag شآنه كتف،

kapút نوعیكبوتر

múrink ٢٩

مورچه  kúťi اطاق

gúderr ٣٠ زنبور karúd ٣١ پرتگاه  kitú  ٣٢ جيب

čúť كج  čagúg ٣٣ نوعیگنجشك rúč خورشيد،

روز

balúč بلوچ  nákú  ٣٤ دايی عمو، petú  ٣٥  ناپدری

slúr مورچه pendúl  جيب mátú نامادری 

بين   ٢٤ .oو   uصدايی وجودندارد فارسی در اينصدا ،برق  ٢٥ و grand o grúkرعد٢٦  gwask مكرانی سرحدی ٢٧ سرحدی  ٢٨مكرانی slúr ، سرحدی ٢٩( dandesk، سرحدی ٣٠ ( ، سراوانی مكرانیو زرد (gwamzزنبور مكرانی ) قرمز زنبور سرحدی ٣١٣٢ kissa ،سراوانیpendúl مكرانی   ٣٣ jenješk مكرانی٣٤ nákúk سراوانی  سرحدی petárkسراوانی، petúkمكرانی، ٣٥

37

ساده زبان به بلوچی

W w  و ١

   ميوه niwag ٢

wád  ٣ نمك borwán ابرو gwát  باد 

wáb  ٤ خواب gwanď كوچك warná  برنا جوان،

tawár  صدا  šwánag چوپان šiwár باهوش

     dawár مكان، و جا خانه

  

X x  خ ٥

  خربزه xarboza  ٦

xodá ٧ خدا pux  ٨ ،اخمو ترشرو xwár  ٩ تنگدست

baxt ١٠ بخت kaxt ١١ قحطی taxt ١٢ تخت

 تلفظیمشابه  ١ " w  با و " تلفظ از متمايز و انگليسی فارسی vدر در٢  nibbag  مكرانی٣  hwád ٤  hwábها  ٥ لهجه ساير در شمالیوجوددارد، و مركزی هایسرحدی لهجه در فقط خ صدای

M .hمعموال تلفظميشود ٦  harbozag٧  hodáسرحدی  ٨٩  hwár, wár١٠  baht١١  kaht١٢  taht

38

ساده زبان به بلوچی

Y y ی بيابان gyábán

yakk يك tayár آماده mayár تعارف عيب،

syád ١٣خويشاوند zyát فراوان tayára هواپيما

   

                        

Z z ظ ضذ زسفره parzúnk ١٤

zanuk   چانه estízag ١٥ يخ zanď كلفت چاق،

ziki ديروز zarr پول ezbútk  ١٧ دارويی گياهی

zráb شدت  pazzúr چاق nezúr ضعيف

muzz خسيس  zahg ١٦ فرزند  بچه،

  

١٣  syál١٤  parzúnag مكرانی  ١٥١٦  čokk  سراوانی مكرانیودارويی  ١٧ گياهی

39

ساده زبان به بلوچی

Žž    ژ

اژدها haždiyá

žand  ١٨ خسته qažž ١٩ ورم،آماس možžok ٢٠ خسيس

želingúk زنگوله požž پرز hežm ٢١ خشم

 

   

است  ١٨ پاره و كهنه فرسوده، بمعنای درفارسی ژندتلفظ  ١٩ جنوبی gažž  با سرحدی مكرانیو سراوانی در٢٠  kanjus, muzzجنوبی   ٢١ سرحدی مكرانیو سراوانی

40

ساده زبان به بلوچی

سوم فصلبلوچی های لهجه

نزديكی پيوند هم با كه اند هندواروپايی زبانهای از ای دسته ايرانی زبانهای " قديم " زبان با كه باستان ايرانی زبان يعنی واحدی زبان به آنها اصل و دارند

. ميپيوندند ، داشته بسيار نزديكی آريايی هنديانو جدايیصوتی يا حسبشباهت بر ميتوان Mمعموال را ايرانی زبانهايی

: دسته و غربی دسته كرد تقسيم عمده دسته دو به آنها لغوی و دستوریو. مركزی های لهجه جنوبیخزرو هایسواحل لهجه لری،بلوچی، كردی، فارسی، شرقی

. شمالی گروه از Mاصوال بلوچی دارند تعلق غربی دسته به همه ايران جنوبیبعلت و اند كرده كوچ جنوب به شمال از Mظاهرا بلوچها و است غربی زبانهایسندی هندی، ازجمله هندی زبانهای ساير ايرانیو زبانهایشرقی با مجاورت

. است اقتباسكرده نيز آنهارا صداهای لغاتو بعضی براهويی ومطالعه مورد سيستماتيك بطور بيشتر را بلوچی های لهجه كه محققی اولين

گيگر ويلهلم . Wilhelm Geigerقرارداد اصلی لهجه دو به را بلوچی او بود . ) همچنين ) وی ناميد مكرانی جنوبی بلوچی و بلوچیشمالی و كرده تقسيمبه را بلوچیشمالی و غربی و گروههایشرقی به را جنوبی بلوچی

لغاری توسططوايف بترتيب كه جنوبی و مری Legháriگروههایشمالی وMari . لهجه لغوی تفاوت دادن نشان برای گيگر كرد تقسيم ميشدند نمايندگی

زبانهای از بااليی ميزان به بلوچیشمالی كه ميكند اشاره واقعيت اين به هالغات دارای بيشتر جنوبی بلوچی حاليكه در اقتباسميكند لغت همسايه هندی

ريشه با .)  اقتباسشده از نقل و ترجمه ميباشد ((٨٩ )جهانیفارسی " گريرسون " جرج سر بلوچی های لهجه محققين از ديگر Sir Georgeيكی

Grierson . . وی كرد تقسيم غربی و شرقی به را بلوچی های لهجه او ميباشدلهجه دارایسه بريتانيا حكومتی محدوده در غربی بلوچی كه بود معتقد

لهجه آنصحبتميشوند، در كه ای عمده اساسمنطقه بر آنهارا و ميباشدكيچی  karáčiكراچی ،kíči پنجگوری .panjguriو ناميد

مطالعه را بلوچی های لهجه بصورتسيستماتيك كه ديگری برجسته محققالفنبين جوزف پروفسور است كتاب Josef Elfenbeinكرده در او ميباشد،

بامتن " شناسی لهجه بلوچی، های  "زبان لهجه بين تفاوت دادن نشان برای ) و ) كرده تهيه لغت و نحو صرفو دستور آواشناسی، ليستیشامل مختلف،

. اينجا در است برده بكار ها لهجه تمايز و ها شباهت مقايسه معيار بعنوان آنراالفنبين اساسمعيار بر ها لهجه خاصاين ويژگيهای از مورد چند به فقط

. ميكنيم اينفصل ) اكتفا پايان در ها لهجه جغرافيايی نقشه به شود (رجوعكه ميكند تقسيم ششلهجه به را بلوچی زبان معيار، اساساين بر وی

: از عبارتند

شرقی -١ های تپه های ١ لهجه

طوايفمری، مناطق در ها لهجه .بگٹیاين مزاریصحبتميشوند و لغاری ،

١ Eastern Hill Dialects

41

ساده زبان به بلوچی

ويژگيها:

: iبه/ /uتبديل- /١ بيت/. " bitمثال سير " ، "sirشد ٢ عروسی "

متعدی- ٢ افعال گذشته زمان در ٣  ساختمجهول

٣ " پث- " لغات در " pessتلفظث ماث " " másپدر، براث " .brásمادر، ٤  برادر

شناسه- ٤ و ánبكاربردن اولشخصمفرد اولشخصجمع onبرای ٥    برای

لغتلوگ- ٥ از " lúgاستفاده چوك " ، "čokkخانه بچه "

رخشانی -٢ لهجه

: ميباشد زير های شاخه شامل لهجه اينكالتی- الف

" لسبيال " بين مستونگ Las beláمناطق تا كراچی شمال در Mastungدركوئته ( Quettaجنوب نشين ) براهويی منطقه Mعمدتا

خارانی- و ای چاغه بكالت و خاران دالبندين، نوشكی، شامل پاكستان بلوچستان نواحیشمالی

افغانی- جاطرافرودخانه نواحی Mعمدتا افغانستان غربی جنوب و جنوبی مناطق

هيرمند

سرحدی- د

به شمالشرقی از و پاكستان در دالبندين به شرق از كه ای منطقهو شوروی تركمنستان در مرو شامل و منتهیشده افغانستان در چهاربرجك

جنوبی ايران بلوچستان در آباد نصرت بطوريكه ميباشد، ايران در سيستان . ميدهد تشيل بخشآنرا ترين

و پنجگوری كالتی، گروه سه به را رخشانی لهجه الفنبين بعدی، تأليفات درتركمنستان در مرو شامل آن در سرحدی لهجه كه ميكند تقسيم سرحدی

جنوب كه ايران بلوچستان شمالی مناطق و افغانستان بلوچستان ، شوروینواحی همچنين و ميدهند تشكيل آنرا جنوبی مرز ايرانشهر شمال خاشو

كه ) كالت و خاران دالبندين، نوشكی، شامل پاكستان بلوچستان شمالی. ) ميگيرد دربر را ميدهند تشكيل آنرا جنوبی مرز پنجگوری لهجه مناطق

پنجگوری- ه

خاران منطقه بخشاعظم كيچ xáránشامل رودخانه  kíčكه و جنوبی مرزكولوا Raxšán  رخشان و ميدهند تشكيل آنرا شمالی آن Kolwáمرز شرق در

. ميشود واقع

الفنبين، ٢ نظريه قديمی / طبق كلمه/ uتلفظ " butدر حفظشده " ها لهجه اكثر در شدبه / ها لهجه بعضی در .iولی است/ تبديلشده

٣ . اشخاصصرفنميشوند برای گذشته زمان در متعدی افعال يعنی ساختمجهولفارسی ٤ صدایسدر از متمايز و عربی در ث تلفظیمشابه باميرويم rawánميروم ٥ ،raon

42

ساده زبان به بلوچی

: ها لهجه اين ويژگيهای١/ -u " بوت/ " ماند باقیمی " butنامتغير سور " عروسی surشد،در- ٢ بويژه هم مجهول ولیشكل است ترينشكل عادی جمله ساختمعلوم

. آيد پيشمی ٦ جنوب

"  تلفظس- ٣ پس " " pessلغات ماس " " másپدر، براس " .brásمادر، برادر و inشناسه - ٤ اولشخصمفرد اولشخصجمع anبرای برای٥ " " gesگس- " زهگ " بچه zág / zahgخانه،

سراوانی لهجه -٣

اسپيدان   و شمالی خاشمرز كه اطرافآن مناطق و مرز Espidánسراوان . منطقه اين شرق در پاكستان و ايران مرزی مناطق ميدهند تشكيل آنرا غربی

گل رودخانه آن جنوبی مرز و شده .gelواقع ميباشد راسك شمال درسراوانی لهجه حوزه در نيز بمپور و ايرانشهر الفنبين، بعدی تأليفات در

. ميشوند شمرده

ويژگيها:"bǖt  ǖبه/ uتبديل- /١ شد "است- ٢ جمله ساختمعمول مجهول،"  تلفظت  -٣ پت " " petلغات مات " " mátپدر، برات " .brátمادر، برادر و ánشناسه  -٤ اولشخصمفرد تلفظ ) inبرای با اولشخصجمع iبرای

در (inكوتاهگس   lúgلوگ- ٥ " gesيا چوك " ، زهگ   čokkخانه بچه zahgيا

كيچی  -٤ لهجه

كيچ تربت kíčمنطقه شامل پاكستان بلوچستان در

ويژگيها:١/ -u /بوت "butنامتغير، شد "ساختمجهول- ٢"  تلفظت  -٣ پت " " petلغات مات " " mátپدر، برات " .brátمادر، برادر و inشناسه  -٤ اولشخصمفرد تلفظ ) inبرای با اولشخصجمع iبرای

در (inكوتاه" lúgلوگ  - ٥ چوك " ، "čokkخانه بچه "

٥- ) الشاری ) لتونی لهجه

الشار " lášárمنطقه اسپكه " شامل ايران بلوچستان " Espakkaدر پيپ " ،píp ، " " Maskútanمسكوتان" پنوچ " ،pannúč

٦ . اشخاصصرفميشوند برای گذشته زمان در متعدی افعال يعنی معلوم ساخت

43

ساده زبان به بلوچی

ويژگيها:١/ -u /بوت " butنامتغير، شد "ساختمجهول- ٢"  تلفظت  -٣ پت " " petلغات مات " " mátپدر، برات " .brátمادر، برادر و unشناسه   -٤ اولشخصمفرد تلفظ ) inبرای با اولشخصجمع iبرای

در (inكوتاه"   lúgلوگ- ٥ چوك " ، بچه   čokkخانه

هایساحلی- ٦ لهجه

قصرقند نيكشهر kaser kandشامل ،níkšahr راسك ،  rásk نواحیساحلی و " آبان " بی از بلوچستان كراچی biábánجنوبی بندر بندرعباستا نزديكی در

گواتر بهار، چاه بنادر پسنی gwádarشامل ،pasni جيونی ،jiwani همچنين ومند دشت mandمناطق .daštو

ويژگيها:

: iبه/ /uتبديل- /١ بيت/. " bitمثال سير " ، "sirشد عروسی "متعدی- ٢ افعال گذشته زمان در ساختمجهول٣ " پت- " لغات در " petتلفظت ماث " " mátپدر، براث " .brátمادر، برادر شناسه- ٤ و ánبكاربردن اولشخصمفرد اولشخصجمع eynبرای برایلغتلوگ- ٥ از " lúgاستفاده چوك " ، "čokkخانه بچه "

ايران بلوچی های   لهجه

متعدی افعال مبنایصرف بر را ايران در بلوچی های لهجه ميتوان بطوركلی . كرد تقسيم جنوبی و مركزی شمالی، گروه سه به گذشته زمانهای درتطابق در جمله فاعل با فعل و متعدیصرفميشوند افعال شمالی گروه در

عالمت. مثال، بعنوان اولشخص  ، Man goštonدر  onاست شخصی شناسهيعنی جمله فاعل با كه است .  Man  مفرد " دارد " همخوانی من

Man gošton   گفتم گفتی   ta gošte         من ما  ammá goštan         تو  áwán goštant       گفتيم گفتند آنها

جنوبی در ( ) گروه برایسوم) فقط گذشته زمانهای در متعدی افعال مكرانی ) كه بدينمعنی صرفميشوند، ارگاتيو اساسسيستم بر وجمع شخصمفرد

نشان  فعل را مفعول بودن مفرد يا جمع بلكه نيست تطابق در جمله فاعل باعالمت زير جمالت در مثال بعنوان فعل antميدهد، انتهای نشانه bortant  در

. ساختار در شخصیسومشخصجمع شناسه نه و است كتاب برای جمعمكرانیعالمت ميشود ) áارگاتيو اضافه فاعل انتهای مفعول( mallemáبه ،

) صورتسوم ) دو به فعل و عالمتی هيچ بدون بكارميرود بصورتمستقيماينجا ) در مفعول بودن مفرد يا جمع بيانگر واقع در كه جمع و شخصمفرد

. ) است كتابها يا كتاب

44

ساده زبان به بلوچی

Mallemá ketáb bort.             برد را كتاب معلمMallemá ketáb bortant.        برد را ها كتاب معلم

مركزی منهایسرحدیشمالی ) گروه سرحدی و ايرانشهری شاملسراوانی، ) صرف گذشته زمان در متعدی افعال آن در كه قرارميگيرد شمالی گروه در كه

: مانند نميباشد، شخصی شناسه هيچگونه دارای فعل كه بدينمعنی نميشوند

man gwa š t   گفتم گفت    áyi gwa š t        من         او

áwán gwa š t    و سرحدی (مركزی گفتند          جنوبی آنها (

mon di)st(    ديدم ديد    )áyi di)st   من آنها          سراوانی(     )áyán di)st    او   ) ديدند

آنها نميتوان ولی نميكند تبعيت فاعل از Mظاهرا فعل كه هرچند ها لهجه اين دربا فعل بين تطابقی هيچگونه چونكه ناميد ارگاتيو مكرانی لهجه همانند را

. بجای و حذفشوند مفعول و فاعل ای جمله در اگر اما وجودندارد نيز مفعولفاعل بين رابطه آنصورت در گردد، افزوده فعل انتهای به پيوسته ضماير آنها

رابطه هيچ ظاهر در كه چند هر زير جمله در Mمثال ميشود، آشكار بهتر فعل وبين ( manای ( " و " اولشخصمفرد ندارد distمن وجود سومشخصمفرد

پيوسته ضمير ومفعول، حذففاعل از onولیپساز يعنی iقبل قرارميگيرد. ميكند پيروی فاعل از فعل اينكه

Man akbará dist.                ) مركزی راديدم                   سرحدی اكبر من (Akbaráon dist.                    ) ديدم                      حذففاعل را اكبر ( distoni.                                ) مفعول و                         حذففاعل             )ديدمش

45

ساده زبان به بلوچی

سراوانی لهجه

Baranzahi )2003 (  : ميكند تقسيم گروه دو به را سراوانی های لهجه

مركزی- ١ سراوانی جمله لهجه از سراوان نقاطمركزیشهر شامل كهنواحی همچنين و ميباشد بخشان و سرجو هشك  شستون، ، hoššakزنگيان،

جالق gošt  گشت ، jálq كلگان ،kallagán نااوگ ،náug سب و نيز seb،پسكوه را. ميشود شامل

٢ - / دهواری سورانی كه ) لهجه منهایسب اطرافآن نواحی و سوران شامل ، " " ) لهجه منطقه در كه دهوار منطقه و دارد تعلق مركزی سراوانی لهجه به

. ميباشد متعلق سورانی لهجه به ولی قراردارد مركزی سراوانی

. لهجه ميباشد ضميرملكی ساختن شيوه در ازجمله لهجه دو اين فرقمانند رابكارميگيرد اضافه ضميرملكیكسره برایساختن مركزی سراوانی

 ketábán-e má / " های " لهجه ساير همانند دهواری سورانی لهجه و ما كتابهای". mey ketábánبلوچی مترادف " سراوانی لهجه نوشته اين ادامه در ما كتابهای

. مركزی سراوانی لهجه با است

46

ساده زبان به بلوچی

مركزی سراوانی لهجه مشخصات

خ-- غ xصداهای . k, g, h  بشكل qو تلفظميشوند : . خوردم-- من مثال نميشوند صرف گذشته زمانهای در متعدی Monافعال

wárt خوردی تو ،Tow wárt خورديم ما ،Má wárt " ت-- " پدر ] tتلفظ كلمات مادر petدر ،mát برادر ،brát]

و ánشناسه-- اولشخصمفرد زمانهای )entبرای برایسومشخصجمع. ميرود( بكار :  گذشته رفتم رفتند raptánمثال ،raptent

بچه dawárخانه-- ،čokkگربه sagسگ-- ،gorbag 

مصدر-- از گذشته  رفتن، raptenاستفاده زمانهای   برایملكی-- ميشود،  ضمير ساخته اضافه كسره از استفاده با فارسی همانند

او، ketáb-e áyiمانند : . ketábán-e máكتاب ما كتابهای    čí mon ، من . čí máمال ما مال

فعل-- ) از استفاده با جريانی استمراری +  زمانهای ساخته( goláíšبودن : مانند ميروم   ميشوند، رفتم    ،goláíš án rawánدارم می داشتم

goláíš atán raptán

 مكرانی لهجه

و بهار چاه و قصرقند سرباز، راسك، جمله از بلوچستان جنوبی مناطق شاملگذشته زمانهای در متعدی افعال صرف مناطقیكه ارگاتيو  بطوركلی بشيوه

ميباشد.

ها لهجه اين مشخصات

خ-- غ xصداهای . k, g, h  بشكل qو تلفظميشوند جمع-- و دومشخصمفرد و اول برای گذشته زمانهای در متعدی  افعال

. صرف ارگاتيو بصورت فعل وجمع، برایسومشخصمفرد نميشوند صرف     : . مانند ميكند بيان را مفعول بودن مفرد يا جمع فعل، كه بدينمعنی  ميشود

خواند   را كتاب خواند  و Akbará ketáb wántاكبر را كتابها Akbaráاكبرketáb wántant

" ت-- " پدر ] tتلفظ كلمات مادر petدر ،mát برادر ،brát]و ánشناسه-- اولشخصمفرد زمانهای )eynبرای اولشخصجمع برای

. ميرود( بكار گذشتهبچه lúgخانه-- ،čokkگربه kočakسگ-- ،gorbag ،

مصدر-- از گذشته  رفتن، šotenاستفاده زمانهای  برایفعل-- ) از استفاده با جريانی استمراری +  زمانهای ساخته( rawagáبودن

47

ساده زبان به بلوچی

: مانند ميروم ميشوند، رفتم    ، rawagá ánدارم می rawagáداشتمatán

سرحدی به موسوم های لهجه

. " های " لهجه نامند می سرحد Mاصطالحا را ايران بلوچستان شمالی مناطق : كرد تقسيم قسمت سه به ميتوان بطوركلی را منطقه و مركزی، شمالیاين

.جنوبی

سرحدیشمالی

در Mعمدتا كه نارويی و براهويی گرگيج، بخش، هایطوايفشه لهجه شاملاز " اطرافزاهدان نواحی و افغانستان و ايران جنوب" دومگخطمرزی در

تا " آباد غربی .نصرت هستند" غربیساكن شمال  در

ها لهجه اين مشخصات

خ-- غ xصداهای . qو تلفظميشوند ه-- به hصدای Mمعموالa ياá. ميشود تبديل

. اشخاصصرفميشوند-- و زمان حسب بر افعال تمامی فارسی همانند   : خوردم من خوردی Man wártonمثال تو ،Ta wártey خورديم ما ،Ammá

wártan " س-- " پدر ] sتلفظ كلمات مادر ٧ piss در ،más برادر ،brás]

و onشناسه-- اولشخصمفرد زمانهای )anبرای اولشخصجمع برای. گذشته( ميرود :  بكار رفتم رفتیم šotonمثال ،šotan بچه gisخانه-- ،zágگربه kočakkسگ-- ،piššik ، ( ٨

مصدر-- از گذشته  رفتن، šotenاستفاده زمانهای  برای) داشتن-- ) + فعل اصلی فعل از استفاده با جريانی استمراری زمانهای

: مانند ميشوند، ميروم   ساخته رفتم    ، dárin rainدارم می dáštonداشتمšoton

مركزی سرحدی

هستند ساكن زاهدان و ميرجاوه خاش، بين منطقه در كه طوايفی های لهجه) ريگی) لهجه Mعمدتا

ها لهجه اين مشخصات

تلفظ ٧ تلفظ iبا مانند در  iكوتاه "dilاردو دل "تلفظ ٨ (piššikكوتاه )iبا

48

ساده زبان به بلوچی

خ-- غ xصداهای . qو تلفظميشوند . نميشوند-- صرف گذشته زمانهای در متعدی افعال

   : خوردم من خوردی Man wártمثال تو ،Ta wárt خورديم ما ،Má wárt " س-- " پدر ] sتلفظ كلمات مادر pessدر ،más برادر ،brás]

و onشناسه-- اولشخصمفرد زمانهای )eynبرای اولشخصجمع برای . ميرود( بكار گذشته

بچه gesخانه-- ،zahgگربه kočakسگ-- ،peššek ،

مصدر-- از گذشته  رفتن، šotenاستفاده زمانهای  برای) داشتن-- ) + فعل اصلی فعل از استفاده با جريانی استمراری زمانهای

: ميروم دارم مانند ميشوند، رفتم    ، dárin rainساخته می dáštonداشتمšoton

جنوبی سرحدی

( " " " لهجه " به موسوم يارمحمدزهی و گمشادزهی هایطوايف لهجه " " " اطراف( " و ماشكيد مرزی نواحی ، خاش دربخششرقی كه ماشكيدی

. هستند ساكن سراوان

ها لهجه اين مشخصات

خ-- غ xصداهای . k, g, h  بشكل qو تلفظميشوند . نميشوند-- صرف گذشته زمانهای در متعدی افعال

   : خوردم من خوردی Man wártمثال تو ،Ta wárt خورديم ما ،Má wárt " س-- " پدر ] sتلفظ كلمات مادر pessدر ،más برادر ،brás]

و ánشناسه-- اولشخصمفرد زمانهای )eynبرای اولشخصجمع برای . ميرود( بكار گذشته

بچه gesخانه-- ،zahgگربه sagسگ-- ،gorbag 

مصدر-- از گذشته  رفتن، raptenاستفاده زمانهای برای) داشتن-- ) + فعل اصلی فعل از استفاده با جريانی استمراری زمانهای

: مانند ميشوند، ميروم  ساخته رفتم    ، dárán rawánدارم می dáštánداشتمšotán 

 

سرحدیفارسی سرحدیجنوبی

مركزی

سرحدیشمالی

رفتيم má rapteynmá šoteynammá šotan    ما

گفتم man gwaštman gwaštman goštonمن

آمدم   man yahtánman yahtonman átonمن

49

ساده زبان به بلوچی

روم می man a rawánman a rainman a rainمن

گفتم تو tráon gwašttráon gwašttrá goštonبه

ما mey šahrmey šahrammey šárشهر

آيم   می man a yáwánman a yáinman a káinمن

منابع

ساعنواننويسندهل

آن سرگذشت فارسیو زبان ابوالقاسمی،----

محسن

فارسی زبان دستور----

صادق. امينی

The Sarawani Dialect of Balochi and Persian Influence on It.

2003Baranzahi, Adam

A Course in Baluchi )I & II(1969

Barker, A. R. & Mengal, A. K

A Grammar, Phrase Book and Vocabulary of Balochi.1986Collett, N. A

The Balochi Language, A Dialectology with Texts.1966

Elfenbein, Josef H.

Report on A Linguistic Mission to Helmand and Nimruz----

Elfenbein, Josef H.

A Study of Ergativity in Balochi.1989Farrell, Tim

Basic Balochi. An Introductory Course.1990Farrell, Tim

50

ساده زبان به بلوچی

Standardisation and Orthography in the Balochi Language.

1989Jahani, Carina

The Case System in Iranian Balochi in a Contact Linguistic Perspective.

2003Jahani, Carina

The Ergative System in Balochi from a Typological Perspective

2004Korn, Agnes

گشتاری نظريه برپايه فارسی دستورزبان----

الدينی، مشكوةمهدی

فارسی   دستورزبان----

خانلری، ناتلپرويز

فارسی زبان و شناسی زبان----

خانلری، ناتلپرويز

نبيسگ راست ء بلوچیسياهگ----

هاشمی، سيدظهورشاه

Notes on The Baluchi Spoken in Persian Baluchistan.1967

Spooner , Brian

پارسی با بلوچی زبان تطبيقی دستور----

محمد نگار، زرين

ها لهجه جغرافيايی نقشه

51

ساده زبان به بلوچی

52