บทบาทพระธรรมทตในการเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร

DHAMMADUTA’S ROLE FOR BUDDHISM PROPAGATION IN BANGPHAE DISTRICT, RATCHABURI PROVINCE

พระธรนต ธรธมโม (เฮงประเสรฐ)

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษา

ตามหลกสตรปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการเชงพทธ

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

พทธศกราช ๒๕๕๕

บทบาทพระธรรมทตในการเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร

พระธรนต ธรธมโม (เฮงประเสรฐ)

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษา

ตามหลกสตรปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการเชงพทธ

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

พทธศกราช ๒๕๕๕

(ลขสทธเปนของมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย)

DHAMMADUTA’S ROLE FOR BUDDHISM PROPAGATION IN BANGPHAE DISTRICT, RATCHABURI PROVINCE

PHRATERANIT DHIRADHAMMO

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of

The Requirement for The Degree of Master of Arts

(Buddhist Management) Graduate School

Mahachulalongkornrajavidyalaya University Bangkok, Thailand

C.E. 2012

(Copyright by Mahachulalongkornrajavidyalaya University)

(๑)

ชอวทยานพนธ : บทบาทพระธรรมทตในการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอ บางแพ จงหวดราชบร

ผวจย : พระธรนต ธรธมโม ปรญญา : พทธศาสตรมหาบณฑต (การจดการเชงพทธ) คณะกรรมการควบคมวทยานพนธ : ผศ.ดร.สรพล สยะพรหม, พธ.บ, M.A. Ph.D. : อาจารย พระครสงฆรกษเกยรตศกด กตตปญโ ญ, ประโยค ๑ -๒,

น.ธ.เอก , พธ .บ. (เกยรตนยมอนดบหนง) , ศศ .ม. (การจดการพฒนาสงคม)

: อาจารย วนชย สขตาม, ประโยค ๑ -๒ , น.ธ.เอก, พธ.บ. (เกยรตนยมอนดบหนง), ศศ.บ., รป.ม. (การจดการทนมนษย)

วนส าเรจการศกษา : กมภาพนธ ๒๕๕๕

บทคดยอ

การวจยฉบบน มวตถประสงค ๑) เพอศกษาแนวคดเกยวกบบาทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ๒) เพอศกษา เปรยบเทยบบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา โดยจ าแนกตามปจจยสวนบคคล แล ะ ๓) เพอศกษาปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะ และแนวทางการพฒนาการเผยแผพระพทธศาสนาของพระธรรมทตในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ศกษาวจยโดยใชการวจยเชงส ารวจ ( Survey Research)

กลมตวอยางทใชในการวจยไดแก พระสงฆ าธการและพระภกษ ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร จ านวน ๑๗๗ รป จาก ๒๖ วด ซงใชการสมตวอยางแบบงาย (Simple Random Sampling) เครองมอทใชเปนแบบสอบถาม มลกษณะเปนแบบตรวจสอบรายการและมาตราสวนประเมนคา ๕ ระดบ และแบบสอบถามปลายเปด ซงผศกษาสรางขนเอง โดยมคาความเชอมนทงฉบบเทากบ .๙๖๙๗ วเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมส าเรจรปเพอการวจยทางสงคมศาสตร สถตทใชไดแก คาความถ (Frequency) คารอยละ (Percentage) คาเฉลย (Mean) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation) แบบสอบถามปลายเปดวเคราะหโดยใชเทคนคการวเคราะหเนอหาประกอบบรบท (Content Analysis Technique)

(๒)

ผลการศกษาพบวา

๑. บาทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร โดยภาพรวมมการปฏบตอยในระดบมากทกดาน คอ ดานเนอหาสาระ ดานรปแบบ ดานวธการและดานขนตอน ๒. เปรยบเทยบบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา โดยจ าแนกตามปจจยสวนบคคล พบวา บทบาทพระธรรมทตไมมความแตกตางกน เมอจ าแนกตามปจจยสวนบคคล ซงปฏเสธสมมตฐานของการวจย ๓ . ผลการศกษาปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะเกยวกบ บทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา พบวา พระธรรมทตสวนใหญมต าแหนงเปนพระสงฆาธการทตองปฏบตภารกจมาก จงสงผลใหไมสามารถปฏบตงานของพระธรรมทตไดอยางเตมท และไมมเวลาเพยงพอ ประกอบกบบคลากรมนอย และยงขาดการสนบสนนงบประมาณทจะด าเนนงานกจกรรมดานการเผยแผ ทงนประชาชนยงทราบวามพระธรรมทตปฏบตงานอยจรง แนวทางการแกปญหา ควรใหการศกษาอบรมแกพระภกษทมความสามารถ และมคณสมบตทจะเปนพระธรรมทตได มาปฏบตหนาทแทน พระสงฆาธการควรมการประชมรวมกน จากการประสานงานระหวางองคกรปกครองทองถนเพอขอการสนบสนนงบประมาณ และควรมการจดกจกรรมทสรางสรรคระหวางวดและชมชน เพอใหประชาชนรบทราบขอมลขาวสารของทางวดรวมถงการบรหารจดการ อนน ามาสความเขาใจและแกปญหาอยางพรอมเพรยงและยงยน

(๓)

Thesis Title : Dhammaduta’ s Role For Buddhism Propagatism in Bangphae District, Ratchaburi Province

Researcher : Phrateranit dhiradhammo Degree : Master of Arts (Buddhist Management) Thesis Supervisory Committee : Asst. Prof. Dr. Surapon Suyaprom B.A., M.A., Ph.D.(Pol.Sc.) : Phrakhrusangharak Kiettisak Kittipañño B.A. (1st Class), M.A. (Soc.Dev.) : Wanchai Sukhatam, B.A. (1st Class),B.A., M.P.A. (Human Resource Management). Date of Graduation : February 2012 ABSTRACT The main objectives of this research were i) to study the concepts of the missionary work of the Bath district, unstable propagation of Buddhism. Ratchaburi Province; ii) to study the role of the missionary work of spreading Buddhism by personal factors ; and iii) to study the problems and suggestions and guidelines for the development of Buddhism in the missionary district unstable, Ratchaburi province. The survey research was carried out in this study.

A group of samples for this research consisted of 177 Buddhist monks who lived in 26 temples in Bang Phae District, Ratchaburi, being drawn by simple random sampling technique. The tool for data collection in this research was questionnaire comprising check-list, rating scale and opened end questions with reliability value equal to 0.9697. The programme for social science research was employed for data analysis. The statistics used for it are frequencies, percentage , average means and standard deviation. The content analysis technique was used for analyzing data from open-ended questions.

(๔)

Results of Research were concluded as follows: Bath of the missionary, the unstable propagation of Buddhism in the district,

Ratchaburi province. Overall performance level in all aspects of the format and content and how to do it.

The role of the missionary aspect of Buddhism is classified according to their personal experience as a missionary was no different. When classified by personal factors. We reject the hypothesis of the study.

The results confirm the suggestion about the role of the missionary aspect of Buddhism that most of the missionary position as the Abbots to the mission. As a result of his missionary work can not be fully And not enough time. In addition, there are less people. The lack of financial support to the activities of missionaries. The people also know that the real missionary work.

Solution. Should be trained to monks who have the ability. And qualified to become a missionary priest. Duties instead. There should be a joint meeting of the Abbots. Of coordination between local authorities for financial support. And should be organized between the creative community. To make people aware of the information to management. This led to the understanding and the readiness and sustainability issues.

(๕)

กตตกรรมประกาศ วทยานพนธนส าเรจไดดงใจหวง เพราะไดรบแนวคด ขอคดเหนและความกรณาของคณาจารย และผทเกยวของ ผวจยจงขอขอบพระคณและอนโมทนาเปนอยางยง กราบขอบพระคณ ผศ ดร. สรพล สยะพรหม ประธานกรรมการควบคมวทยานพนธ และเจรญพรขอบคณ คณะกรรมการควบคมวทยานพนธประกอบดวย อาจารย พระครสงฆรกษเกยรตศกด กตตปญโญ และอาจารย วนชย สขตาม ทกรณาเสยสละเวลา ชวยตรวจสอบความถกตองทงดานภาษา เนอหา ระเบยบวธ และเครองมอทใชในการด าเนนการวจย ทผวจยมขอตดขด ใหกระจาง จนสามารถท างานวจยครงนใหส าเรจบรรลเปาหมายทตงไว กราบขอบพระคณ อาจารย พระครปลดสรฐสรปญโ ญ, ดร.ประธานคณะกรรมการตรวจสอบวทยานพนธ และ อาจารย ดร.สภกจ โสทด กรรมการตรวจสอบวทยานพนธ ทใหขอเสนอแนะและความคดเหนทเปนประโยชนตอการวจย ขอกราบขอบพระคณทานเจาอาวาสทกวดในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ทเปดโอกาสใหผวจยไดท าการศกษาวจยในการเรยนระดบปรญญาโท และไดขอมลมาประกอบการศกษาจนส าเรจ สดทาย ขอขอบพระคณพระอาจารยทกรป และคณาจารยคณะสงคมศาสตรทกทาน ตลอดจนเจาหนาททกคนทไดใหความร ประสทธประสาทวทยาการ และประสบการณ รวมถงใหความเมตตาเออเฟอ ถายทอดความร ความเขาใจ และเปนก าลงใจใหแกผวจยมาตลอด คณความด การท าประโยชนใดๆ อนเกดจากวทยานพนธน ผวจยขอมอบบชาเปนกตเวทตาคณแดโยมมารดา บดา และเพอนรวมชนเรยนทงบรรพชต และคฤหสถ ทเปนก าลงใจ และใหการสนบสนนในทกๆ เรอง รวมทงญาตโยม และผมอปการคณทกทาน ขอเจรญพรขอบคณ ญาตโยมทเปนโยมอปถมภทไดใหการสนบสนน ในการ ท าวทยานพนธฉบบน อานสงสทจกพงบงเกดจากการท าวจยน ผวจยขอนอมบชาคณพระรตนตรย คณบดา คณมารดา คณครอาจารย ผมอปการคณทกทานทมสวนชวยเหลอในการท าวทยานพนธในครงนขอเจรญพร พระธรนต ธรธมโม กมภาพนธ ๒๕๕๕

(๖)

สารบญ เรอง หนา บทคดยอภาษาไทย (๑) บทคดยอภาษาองกฤษ (๓) กตตกรรมประกาศ (๕) สารบญ (๖) สารบญตาราง (๘) สารบญแผนภาพ (๙) ค าอธบายสญลกษณและค ายอ (๑๐) บทท ๑ บทน า ๑.๑ ความเปนมาและความส าคญของปญหา ๑ ๑.๒ วตถประสงคของการวจย ๔ ๑.๓ ขอบเขตของการวจย ๓ ๑.๔ ปญหาทตองการทราบ ๓ ๑.๕ สมมตฐานการวจย ๕ ๑.๖ นยามศพทเฉพาะทใชในการวจย ๕ ๑.๗ ประโยชนทไดรบ จากการวจย ๖ บทท ๒ เอกสาร และงานวจยทเกยวของ ๒.๑ แนวคดเกยวกบบทบาท ๗ ๒.๒ แนวคดเกยวกบบทบาทของพระสงฆ ๑๐ ๒.๓ แนวคดเกยวกบการเผยแผพระพทธศาสนา ๒๕ ๒. ๔ แนวคดเกยวกบบทบาทพระธรรมทต ๔๗ ๒.๕ บทบาทพระธรรมทตในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ๖๒ ๒.๖ งานวจยทเกยวของ ๖๓ ๒. ๗ กรอบแนวคดการวจย ๗๖ บทท ๓ วธด าเนนการวจย ๓.๑ รปแบบ การวจย ๗๘ ๓.๒ ประชากรและกลมตวอยาง ๗๙

(๗)

๓.๓ เครองมอทใชในการวจย ๘๐ ๓.๔ การเกบรวบรวมขอมล ๘๓ ๓.๕ การวเคราะหขอมลและ สถตทใชในการวเคราะหขอมล ๘๕ บทท ๔ ผลการศกษา ๔.๑ สถานภาพทวไปของผตอบแบบสอบถาม ๘๖ ๔.๒ ความคดเหนทมตอบทบาทของพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาใน

อ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ๘๘ ๔.๓ ผลการเปรยบเทยบความคดเหนของพระสงฆทมตอบทบาทพระธรรมทตดาน การเผยแผพระพทธศาสนาโดยจ าแนกตามปจจยสวนบคคล ๙๓

๔.๔ ปญหา อปสรรคและขอเสนอแนะเกยวกบบทบาทของพระธรรมทตดาน การเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ๑๐๑

๔.๕ สรปองคความรทไดจากการวจย ๑๐๓ บทท ๕ สรป อภปรายผลและขอเสนอแนะ ๕.๑ สรปผลการวจย ๑๐๕ ๕.๒ อภปรายผล การวจย ๑๑๐ ๕.๓ ขอเสนอแนะ ๑๑๘ บรรณานกรม ๑๒๐ ภาคผนวก ๑๒๖ ภาคผนวก ก รายนามผเชยวชาญตรวจสอบคณภาพเครองมอการวจย ๑๒๘

ภาคผนวก ข คาแอลฟา( Alpha) ๑๓๔ ภาคผนวก ค ผลการหาความสอดคลองของแบบสอบถามหรอ IOC ๑๓๗

ภาคผนวก ง แบบสอบถามเพอการวจย ๑๔๒ ประวตผวจย ๑๔๙

(๘)

สารบญตาราง

ตารางท หนา๔.๑ จ านวน และคารอยละของผตอบแบบสอบถาม ๘๗

๔.๒ คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน บทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาใน อ าเภอบางแพ จงหวดราชบร โดยภาพรวม ๘๘ ๔.๓ คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน บทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ดานเนอหาสาระ ๘๙ ๔.๔ คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน บทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาใน อ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ดานรปแบบ ๙๐ ๔.๕ คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน บทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาใน อ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ดานวธการ ๙๑ ๔.๖ คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน บทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา อ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ดานขนตอน ๙๒ ๔.๗ เปรยบเทยบความคดเหนบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอ บางแพ จงหวดราชบร ดานอาย ๙๓ ๔.๘ เปรยบเทยบความคดเหนบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอ บางแพ จงหวดราชบร ดานพรรษา ๙๔ ๔.๙ เปรยบเทยบความคดเหนบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอ บางแพ จงหวดราชบร ดานวฒการศกษาสามญ ๙๕ ๔.๑๐ เปรยบเทยบความคดเหนบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอ บางแพ จงหวดราชบร ดานวฒการศกษานกธรรม ๙๖ ๔.๑๑เปรยบเทยบความคดเหนบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอ บางแพ จงหวดราชบร ดานวฒการศกษาเปรยญธรรม ๙๘ ๔.๑๒ สรปผลการทดสอบสมมตฐาน ๑๐๐

(๙)

สารบญแผนภาพ

แผนภาพท หนา

๒.๑ กรอบแนวคดการวจย (Conceptual Framework) ๗๖ ๔.๑ สรปองคความรทไดจากการวจย ๑๐๓

(๑๐)

ค าอธบายสญลกษณและค ายอ

๑. ค ายอชอคมภรพระไตรปฎก

อกษรยอในวทยานพนธเลมน ใชอางองจากพระไตรปฎกภาษาบาล ฉบบมหาจฬาเตปฏก และพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย พ.ศ. ๒๕๓๙ เปนหลกโดยใชระบบยอคา ดงตอไปน

พระวนยปฎก ว.มหา. (ไทย) = วนยปฎก มหาวภงค (ภาษาไทย) ว.ม. (ไทย) = วนยปฎก มหาวภงค (ภาษาไทย)

พระสตตนตปฎก ม.ม. ( ไทย) = สตตนตปฏก มชฌมนกาย ม ชฌมปณณาสก (ภาษาไทย) อง.ฉกก. (ไทย) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย ฉกกนบาต (ภาษาไทย) ท.ปา. (ไทย) = สตตนตปฎก ทฆนกาย ปาฏกวรรค ( ภาษาไทย) ส.ม. (ไทย) = สตตนตปฎก สงยตตนกาย มหาวารวรรค (ภาษาไทย) ท.อ. (ไทย) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย อนาวารวรรค (ภาษาไทย) ข.จ. (ไทย) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย จทกปาฐะ (ภาษาไทย) ข.อต. (ไทย) = สตตนตปฎก ขททกนกาย อตวตตก (ภาษาไทย) ม.ม. (ไทย) = สตตนตปฎก มชฌมนกาย มชฌมปณณาสก (ภาษาไทย) ส.น. (ไทย) = สตตนตปฎก สงยตตนกาย นกายนบาต (ภาษาไทย) ท.ม. (ไทย) = สตตนตปฎก ทฆนกาย มหาวรรค (ภาษาไทย) ข.ธ. (ไทย) = สตตนตปฎก ขททกนกาย ธรรมบท (ภาษาไทย) อง.ตก. (ไทย) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย ตกนบาต (ภาษาไทย) ข.เถร.อ. (บาล) = สตตนตปฎก ขทกกนกาย อทานปาล (ภาษาบาล) ส.มหา. (ไทย) = สตตนตปฎก สงยตตนกาย มหาวรรค (ภาษาไทย) อง.อฏฐก. (ไทย) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย อฏ กนบาต (ภาษาไทย)

(๑๑)

๒. การระบเลขหมายพระไตรปฎก

ในงานวจยฉบบน ใชพระไตรปฎกภาษาบาล ฉบบมหาจฬาเตปฏก ๒๕๐๐ และพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย พ.ศ. ๒๕๓๙ เปนหลกการอางองพระไตรปฎกฉบบภาษาบาลใชระบบระบ เลม/ขอ/หนา เชน ข.ธ.(บาล) ๒๕/๓๒๑ - ๓๒๒/๗๒ หมายความวา การอางองนนระบถง สตตนตปฏก ขททกนกาย ธมมปทปาล ฉบบภาษาบาล พระไตรปฎกเลมท ๒๕ ขอท ๓๒๑-๓๒๒ หนาท ๗๒ สวนพระไตรปฎกฉบบภาษาไทย จะระบ เลม / ขอ /หนา/ เชน ข.ธ. (ไทย) ๒๕/๓๒๑ - ๓๒๒/๑๓๓ หมายความวา ระบถง สตตนตปฎก ขททกนกาย ธรรมบท ฉบบภาษาไทย พระไตรปฎก เลมท ๒๕ ขอท ๓๒๑ - ๓๒๒ หนาท ๑๓๓ เปนตน

บทท ๑ บทน า

๑.๑ ความเปนมาและความส าคญของปญหา บทบาทหรองานพระธรรมทตสมยพทธกาล เรมตนขนเมอพระพทธเจาไดทรงตรสรแลวนน กทรงเรมประกาศพระพทธศาสนา โดยทรงใชเวลาตลอดฤดฝนแรก รวบรวมพทธสาวกได ๖๐รปแลวทรงอบรมคณธรรมแกพระสาวกเหลานนอยางเพยงพอทจะแยกยายกนออกไปประกาศพระพทธศาสนา ครนพอหมดฤดฝนกทรงเรยกพระสาวกเหลานนมาประชม แลวรบสงใหแยกยายไปประกาศพระพทธศาสนาในภมภาคตางๆ การประชมในครงนนนบวาเปนการประชมปฐมนเทศส าหรบพระธรรมทตรนแรกในพระพทธศาสนา โดยทพระพทธองคทรงรบสงกบพระภกษทงหลาย (๖๐ รป) นนวา “ดกรภกษทงหลาย เราพนแลวจากปวงทงปวงทงทเปนของทพย ทงทเปนของมนษย แมพวกเธอกพนแลวจากปวงทงปวงทเปนของทพยทงทเปนของมนษย (เชนกน) พวกเธอทงหลายจงเทยวจารกไป เพอประโยชนและความสขแกชนหมมาก เพออนเคราะหชาวโลก เพอประโยชนเกอกลและความสขแกทวยเทพและมนษย พวกเธออยาไดไปรวมโดยทางเดยวกนสองรป, จงแสดงธรรมงามในเบองตน งามในทามกลาง และงามในทสด , จงประกาศพรหมจรรย พรอมทงอรรถ พรอมทงพยญชนะครบบรบรณ บรสทธ , สตวทงหลาย จ าพวกทมอล คอ กเลสนอยมอย,แตเพราะไมไดฟงธรรม ยอมเสอม , ผรทวถงธรรมจกม ดกรภกษทงหลาย แมเรากจกไปต าบลอรเวลาเสนานคม เพอแสดงธรรม” ความสามารถในการเผยแผพระศาสนาของพระสงฆทคนศาสนาอนมองเหนคอมชชนนาร ชาวโปรตเกส ชอกาสปาร ดาครซ ไดบนทกไวในปค.ศ.๑๕๕๖ (พ.ศ.๒๐๐๙) วา “ มความภาคภมใจและเยอหยงอยางเหลอเกน พวกเขาไดรบการบชาสกการะราวกบเทพเจาเปนๆ ผทออนอาวโสกวาในหมภกษดวยกนกบชาผอาวโสกวาดจเทพเจา ทงสวดมนตภาวนาและกราบกราน ฉะนสามญชนทงหลาย จงเชอมนในพระภกษอยางสง ใหความเคารพและกราบไหวบชา ไมมใครกลาคดคานพระในเรองใดๆ บางครงขณะทขาพเจาก าลงเทศนอย ผคนรอบขางซงไดยนขาพเจาพดอยางชดเจนและพอใจในสงทขาพเจาสอน ทนททพระเหลานเดนผานมา และพดเปรยวา “นนกดอยหรอก แตของเราดกวา พวกเขากจะเดนหนไปหมดทงขาพเจาไวแตล าพง ”

ว.ม.(ไทย),๔/๓๒/๔๐. พรรณงาม เงาธรรมสาร , สดใส ขนตวรพงศ ,วงเดอน นาราสจจ แปล. ประวตศาสตรกมพชา

โดยเดวด แชนดเลอร, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๓๕), หนา ๑๒๓.

๒

เหลาพระสาวกทง ๖๐ รป ททรงสงไปประกาศพระศาสนานนถอวาเปนคณะ พระธรรมทตชดแรกทปรากฎในประวตศาสตรพระพทธศาสนา โดยทพระองคกทรงเสดจไปเผยแผ พระศาสนาเหมอนกน คอเสดจไปยงต าบลอรเวลาเสนานคม เพอโปรดชฎล ๓ พนอง ซงเปนเจาลทธทผคนนบถอมาก เมอเจาลทธนบถอและเลอมใสแลว เหลาบรวารทงหลายกจะไดเลอมใสตามไปดวยท าใหพระพทธศาสนาเผยแผไปไดอยางรวดเรว และพระพทธศาสนากไดแพรหลายนบตงแตนนเปนตนมา หลงจากทพระพทธเจาเสดจสพระปรนพานได ๒๓๖ ปกเกดเหตการณวนวายขนใน

พระพทธศาสนา ครงเมอเดยรถยปลอมบวชและไดแสดงหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนาใหคลาดเคลอน หลงจากทพระเจาอโศกมหาราชไดทรงอาราธนาพระภกษในชพทวปทงสนใหมาประชมกนและทรงตรสถามใหภกษเหลานนอธบายหลกค าสอนของพระพทธศาสนา ทรงรบสงใหสกเหลาภกษทตอบคลาดเคลอนจากหลกพระพทธศาสนา จ านวน ๖๐,๐๐๐ รป แลว กไดมการสงคายนาพระธรรมวนยใหม ซงนบเปนครงท ๓ ในการสงคายนาครงนมพระโมคคลลบตรตสสเถระเปนประธานสงฆและเปนผถาม พระมชฌนตกะและพระมหาเทวะเปนผวสชชนา และไดรบพระสงฆเปนพระอรหนต จ านวน ๑,๐๐๐ รป พระเจาอโศกมหาราชทรงอปถมภ ท าใหการสงคายนาทอโศการาม เมองปาฏลบตร แควนมคธ ท าอย ๙ เดอน จงส าเรจ เกยวกบหลกฐานการท าสงคายนาครงน พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต) กลาวไวโดยสงเขป ดงน พระเจาอโศกมหาราชทรงอปถมภการสงคายนาครงท๓ ณ พระนครปาฏลบตร หลงจาก

เสรจสนการสงคายนาแลว ไดทรงสงพระสงฆไปประกาศพระพทะศาสนาในดนแดนตางๆ รวม๙ สาย ในบรรดา ๙ สายนน พระโสณะเถระและพระอตตระเถระ เปนสายหนง(คมภรสมนตปาทาสาทกา อรรถกถาแหงพระวนยปฎก นบเปนสายท๘แตคมภรศาสนวงศนบยอนเปนสายท๒) ไดน าพระพทธศาสนาไปประดษฐานในอาณาจกรสวรรณภม ซงสนนษฐานกนวา ไดแกจงหวดนครปฐม โดยมโบราณสถานและโบราณวตถตางๆ เชนพระปฐมเจดย เปนตน เปนประจกษพยานอยจนบดน (พมาวาสวรรณภม ไดแก เมองสะเทมในพมาตอนใต)

พระธรรมทตจงมบทบาทในการแสดงธรรมเพอวตถประสงคคอการเผยแผพระพทธศาสนาใหธ ารงอยและขยายผลในทวปประเทศตางๆ ทวโลก ซงในประเทศไทยการปฏบตงานของพระธรรมทตได เรมครงแรกคอ กรมการศาสนาไดฟนฟจดใหมงานพระธรรมทตขนในป พ.ศ.๒๕๐๗ ถงปพ.ศ.๒๕๐๘ โดยมความมงหมายใหประชาชนยดมนในพระพทธศาสนาใหมศลธรรมประจ าใจมความเคารพรกตอประเทศชาต ศาสนา พระมหากษตรย และเพอความเขาใจอนดระหวางชนทนบถอศาสนาตางๆ ไดทดลองด าเนนงานโดยอาราธนาพระเถระผใหญเปนหวหนาคณะอ านวยการจดสงพระสงฆออกจารกประกาศพระศาสนาในถ นตางๆ มหาเถรสมาคมมมตใหรบ

พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต) , พระพทธศาสนาในเอเซย , (กรงเทพมหานคร : ธรรมสภา, ๒๕๔๐), หนา ๑๔๓.

๓

งานเผยแผพระพทธศาสนาในรปแบบของพระธรรมทตนเปนกจกรรมถาวร โดยตงเปนกองงานพระธรรมทตขน ดงนนบทบาทการเผยแผพระพทธศาสนา จงเปนหนาทหลกของพระธรรมทตทตองยดหลกปฏบตตามแนวทางของพระธรรมทตตนแบบตงแตครงสมยพทธกาล หลงพทธกาลและพระธรรมทตในประเทศไทย จนมาถงปจจบน ในการศกษาครงน เปนการศกษา บทบาทการเผยแผพระพทธศาสนาของพระธรรมทต ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร โดยทบทบาทของพระธรรมทตยงไมเปนรปธรรมประกอบกบปญหาและอปสรรคของการปฏบตงาน กลาวคอ พระธรรมทตบางรปยงไมทราบหนาทหรอบทบาททแทจรงของตนวาท าอะไรอยางไร ทไหน กบใคร แตสวนใหญถกละเลย เพราะไมไดรบรและเรยนรอยางลกซงเนองจากการบรรพชาในปจจบนเปนเพยงเพอท าหนาททกระท าตอบพพการเทานน มไดตงใจศกษาหาความรในทางธรรมประกอบกบหนาทการงานทรบผดในทางโลกมมากขนเชนกน จงไมสามารถปฏบตธรรมไดในเวลาอนยาว จงสงผลใหการจดหาพระธรรมทตเปนไปไดยากอกทงยงขาดการสนบสนนดานงบประมาณเพราะการออกไปปฏบตงานของพระธรรมทตแตละรปนน ตองมคาใชจายหลายยาง เชน คาจางหมารถ คาน ามนรถ คาภตตาหาร อนๆ จปาถะ ซงพระธรรมทตบางรปตองออกไปปฏบตงานในอ าเภอทไกลกน ใชเวลา เดนทางหลายวน เปนตน เมอปฏบตงานเสรจสน รวบรวมรายงานสง ทางราชการถงจะสงเงนอดหนนมาให ซงกไมสมดลกบการใชจายทเสยไป ขาดวสดอปกรณทใชเปนสอสนบสนน เชนคอมพวเตอร เครองฉายดวด วซด หรอวดทศน เพราะโลกปจจบนเปลยนแปลงไปอยางรวดเรวดวยการสอสารไรสายและอยางไรขอบเขตดวยระบบอนเตอรเนต

การสบตอพระพทธศาสนาใหยนยาวและเปนประโยชนเกอกลและความสขแกชาวโลกเปนหนาทของพระภกษสามเณรทกรป ทจะตองปฏบตตามก าลงความสามารถ โดยฐานานรปเพราะภกษ สามเณร มความส านกและปฏบตกนมาโดยล าดบ พระพทธศาสนาจงเปนมรดกสบมาถงทกวนน โลกววฒนาการมากขน การปฏบตหนาทสบตอพระพทธศาสนา จงมวธการตางๆทเหมาะสม โดยไมทงหลกการ คอ พระธรรมวนย เปนทนาชนชมยนด ทพระสงฆแหงสงฆมณฑลไทย ทออกไปประกาศพระศาสนาในประเทศตางๆ มความรความสามารถสง จงปฏบตหนาทของผประกาศพระศาสนา (พระธรรมทต) ไดดงทปรากฎอยทวโลก ดงนนการเผยแผพระพทธศาสนากตองรวดเรวและทนตอเหตการณเชนกน อนจะสงผลใหการปฏบตงานของพระธรรมทตเกดประสทธภาพมากยงข น ซงเปนสงเกอกลใหบทบาทของพระธรรมทตเดนชดเปนรปธรรมและเปนตนแบบทดของสงคมสบไป ผวจยจงตองการศกษาถงกรอบแนวทางการเผยแผพระพทธศาสนา ของพระธรรมทตสกรอบแนวคดการปฏบตจรงโดยจะ

สมเดจ พระ พฒาจารย (เกยว อปเสโณ) , พระธรรมทตสายตางประเทศ รนท ๑๔ , (กรงเทพมหานคร : นตธรรมการพมพ, ๒๕๕๑), หนา ๕.

๔

ศกษาบทบาทพระธรรมทตในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบรเปนกรณศกษาเพอเปนตนแบบของบทบาทพระธรรมทตในบรบททแตกตางกนออกไป

๑.๒ วตถประสงคของการวจย ๑.๒.๑ เพอศกษาบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ตามความคดเหนของพระสงฆ ๑.๒.๒ เพอศกษาเปรยบเทยบบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสน าในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร จ าแนกตามปจจยสวนบคคล ๑.๒.๓เพอศกษาแนวทางการพฒนาบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ๑.๓ ขอบเขตของการวจย ๑.๓.๑ ขอบเขตดานเนอหา การวจยครงนมงการศกษาถงบทบาทการเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ใน ๕ ดานคอ ๑) ดานเนอหา ๒) ดานรปแบบ ๓) ดานวธการ ๔) ดานขนตอน และ ๕) ดานแนวทางการพฒนาการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ๑.๓.๒ ขอบเขตดานตวแปรทศกษา ๑) ตวแปรตน ไดแก ปจจยสวนบคคลของผตอบแบบสอบถาม คอ อาย , พรรษา , วฒการศกษาสามญ, วฒการศกษานกธรรม, วฒการศกษาเปรยญธรรม ๒) ตวแปรตาม ไดแก บทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร คอ ดาน เนอหา การ เผยแผพระพทธศาสนา ,ดาน รปแบบเผยแผพระพทธศาสนา ,ดานวธการเผยแผพระพทธศาสนา , ดานขนตอนการเผยแผพระพทธศาสนา , ดานแนวทางการพฒนาการเผยแผพระพทธศาสนา ๑.๓.๓ ขอบเขตดานประชากร ประชากรทศกษาในครงน พระสงฆาธการ พระสงฆและพระธรรมทต ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ป พ.ศ.๒๕๕๓ จ านวน ๓๒๐ รป ๑.๓.๔ ขอบเขตดานระยะเวลา ระยะ เวลาในการด าเนนการวจย ตงแตเดอน ธนวาคม พทธศกราช ๒๕๕๓ ถงเดอนตลาคม พทธศกราช ๒๕๕๔ รวมระยะเวลา ๑๑ เดอน

บญชส ารวจพระภกษ สามเณร ในจงหวดราชบร ภาค๑๕ ประจ าป ๒๕๕๔, เอกสารอดส าเนา.

๕

๑.๔ ปญหาทตองการทราบ ๑.๔.๑ บทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร เปนอยางไร ๑.๔.๒ เปรยบเทยบบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอ บางแพ จงหวดราชบร ตามปจจยสวนบคคล แตกตางกนหรอไมอยางไร ๑.๔.๓ แนวทางการพฒนาบทบาทพระธรรมฑตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในเภอบางแพ จงหวดราชบร เปนอยางไร ๑.๕ สมมตฐานการวจย ๑.๕.๑ พระสงฆทมอายตางกนมความคดเหนตอบทบาทพระธรรมทต ดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร แตกตางกน ๑. ๕.๒ พระสงฆทมพรรษาตางกนมความคดเหนตอบทบาทพระธรรมทต ดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร แตกตางกน ๑.๕.๓ พระสงฆทมวฒการศกษาสามญตางกนมความคดเหนตอบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร แตกตางกน ๑.๕.๔ พระสงฆทมวฒการศกษานกธรรมตางกนมความคดเหนตอบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร แตกตางกน ๑.๕.๕ พระสงฆทมวฒการศกษาเปรยญธรรมตางกนมความคดเหนตอบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร แตกตางกน ๑.๖ นยามศพทเฉพาะทใชในการวจย การวจยครงนผวจยไดนยามศพททใชในการวจยดงน ๑.๖.๑ บทบาท หมายถง การท าตามหนาททก าหนดไว ในทนหมายถง บทบาท ของการเปนพระธรรมทต

๑.๖.๒ เนอหาสาระ หมายถง เรองทบรรยาย อบรม เขาใจงายไมซบซอน สาระของเรองสอดคลองกบสถานการณปจบน มแงคดในการด ารงชวต มความเชยวชาญในเรองทบรรยาย ๑.๖.๓ รปแบบ หมายถง จดตงโรงเรยนสอนพระพทธศาสนาวนอาทตย แสดงธรรมในวนส าคญทางพระพทธศาสนา ออกหนวยอบรมประชาชนประจ าต าบล จดท าสอธรรมะ เชน หนงสอ แผนพบ ๑.๖.๔ วธการ หมายถง ใชสอประกอบการบรรยายใชภาษาทาทางประกอบการบรรยาย มกจกรรมรวมกน เชน การเลนเกม สรางบรรยายกาศในการเรยน

๖

๑.๖.๕ ขนตอน หมายถง การจดท าแผนงาน / โครงการ ประชมชแจงกบผทเกยวของ จดเตรยมสถานทด าเนนงาน อปกรณ ตดตาประเมนผลการท างาน ๑.๖.๖ พระธรรมทต หมายถง พระภกษผทท าหนาทในการเผยแผธรรมะในพระพทธศาสนา โดยน าหลกธรรมค าสอนของพระพทธเจาไปสอนประชาชน สวนในปจจบนหมายถง พระภกษทสอบผานการเปนพระธรรมทต จากคณะสงฆไทย คอ มหาเถรสมาคม ซงในทนหมายถง เฉพาะพระธรรมทต ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ๑.๖.๗ การเผยแผ หมายถง การท าใหขยายออกไป ในทนหมายถง การท าใหแพรหลาย คอ การสงเสรมพระพทธศาสนาดวยการสอนพระธรรม แสดงธรรม สนทนาธรรม ตอบปญหาธรรม แกชาวพทธท าใหพระพทธศาสนาเจรญและแพรหลายไปทวสารทศ ๑.๗ ประโยชนทไดรบจากการวจย ๑.๗.๑ ทราบบทบาท พระธรรมทตดาน การเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพจงหวดราชบร ๑.๗.๒ ทราบ บทบาทพระธรรมทตดาน การเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร เมอเปรยบเทยบกบปจจยสวนบคคล ๑.๗.๓ ทราบแนวทางการพฒนาบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผ พระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร

บทท ๒

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การศกษาวจยเรองบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอ

บางแพ จงหวดราชบร ผวจยไดศกษาจากเอกสารและงานวจยทเกยวของ ตามล าดบตอไปน

๒.๑ แนวคดเกยวกบบทบาท

๒.๒ แนวคดเกยวกบบทบาทพระสงฆ

๒.๓ แนวคดเกยวกบการเผยแผพระพทธศาสนา

๒.๔ แนวคดเกยวกบบทบาทพระธรรมทต

๒.๕ บทบาทพระธรรมทตในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร

๒.๖ งานวจยทเกยวของ

๒.๗ กรอบแนวคดการวจย

๒.๑ แนวคดเกยวกบบทบาท การศกษาวจยครงนผวจยไดศกษาถงแนวคดเกยวกบบทบาท โดยรวบรวมแนวคด ทฤษฎจากเอกสารทางวชาการของนกวชาการตางๆ ดงนเพอประกอบการศกษา จ านงค อดวฒนสทธ และคณะ ไดกลาวถงบทบาทไว ๓ ประการ ดงนคอ ๑. บทบาทในอดมคต ( Ideal Role) เปนบทบาททก าหนดไวเปนกฎหมายหรอตามความคาดหวงของสงคมบคคลทวไปในสงคม เปนแบบฉบบทสมบรณ ซงผมสถานภาพหนงๆ ควรกระท า แตอาจไมมใครท าตามนนกได ๒. บทบาททบคคลเขาใจ ( Perceived Role)เปนบทบาททขนอยกบบคคลนนๆ ทคาดคดดวยตนเองวาควรเปนอยางไร ทงนเกยวกบคานยม ทศนคต บคลกภาพและประสบการณของแตละบคคล

๘

๓. บทบาททแสดงออกจรง (Actual or Enacted Role)เปนการกระท าทบคคลปฏบต

จรง ซงขนอยกบสถานการณเฉพาะหนาในขณะนนดวยสถานการณดงกลาวอาจเปน

สภาพแวดลอมทางธรรมชาตและทางสงคม เชน การกดดนของกลมตางๆ และบทบาททกระท า

จรงอาจสอดคลองหรอไมสอดคลองกบบทบาทในอดมคตหรอบทบาททบคคลรบรกได

ณรงค เสงประชา ไดใหความหมายวา บทบาทเปนพฤตกรรมทสงคมก าหนดและ

คาดหมายใหบคคลกระท า

เดโช สวนานนท ไดกลาวถงลกษณะของบทบาทไว ๒ ประการ คอ

๑. บทบาททรดกม คอ บทบาททมขอก าหนดทจะตองปฏบตตาม ทแนนอนตายตว

ยดหยนไมได เชน บทบาทของเจาบาวเจาสาวในพธแตงงาน บทบาทของนายกรฐมนตร เปน

ตน พฤตกรรมทจะตองแสดงออกมาตามบทบาทนน อ านาจหนาทมระบไวชดเจนในรปของ

กฎหมาย ระเบยบแบบแผน

๒.บทบาททยดหยนได คอบทบาททยอมใหพฤตกรรมอนสมพนธกบบทบาทนน

เปลยนแปลงไปไดตามสมควร ไมมขอก าหนดตายตว เชนบทบาทของบดา มก าหนดไวกวางๆ

แสดงไวเพอใหเหนถงฐานะของบดา เปนตน พฤตกรรมของบดาตอบตร อาจแปรผนไปไดมาก

พอสมควร ระหวางบดาแตละคน

ไพบลย ชางเรยน ไดกลาววา บทบาทโดยทวไปพจารณาได ๒ ประการ คอ

ประการแรก พจารณาดานโครงสรางสงคม บทบาทหมายถงต าแหนงทางสงคมทมชอเรยก

ตางๆ ซงแสดงลกษณะคณสมบตและกจกรรมของบคคลทครองต าแหนงนน ประการทสอง

พจารณาดานการแสดงบทบาทหรอการปฏสมพนธทางสงคม บทบาทจงหมายถง ผลสบเนองท

มแบบแผนของการกระท าทเกดจากการเรยนรของบคคลทอยในสภาพแหงการปฏสมพนธนน

จากประแรก บทบาทเปนการจ าแนกชนดของบคคลทอยในสงคมซงถกจ าแนกดวยคณสมบต

และพฤตกรรมของเขาทมตอปทสถาน ตามประการทสองบทบาทเปนวถการแสดงพฤตกรรม

ของบคคลทมปฏสมพนธกนนนวาปฏบตอยางไร บทบาทของบคคลจงแตกตางกนไปตาม

จ านง ค อดวฒนสทธ, บทบาทในสงคม , (กรงเทพมหานคร : โอเดยนสโตร, ๒๕๓๒), หนา ๔๕-๔๖. ณรงค เสงประชา, บทบาททางสงคม, (กรงเทพมหานคร : อกษรเจรญทศน, ๒๕๓๐), หนา ๘๙.

เดโช สวนานนท, บทบาทตามกฎหมาย , (กรงเทพมหานคร : อกษรเจรญทศน, ๒๕๑๘), หนา ๑๐๒-๑๐๓.

๙

ลกษณะสถานภาพ อปนสย ความคด ความรความสามารถ มลเหตจงใจ การอบรมและความ

พอใจ

พทยา สายห ไดใหความหมายไววา บทบาทคอขอบเขตอ านาจหนาทและสทธใน

การกระท าตามบทบาทของแตละงาน ทเรามตอผอน โดยสงคมเปนตวก าหนดไวดวยวธการ

ตางๆ ทไมใชเฉพาะกฎหมาย หรอขอบงคบเทานน แตอาศยความตองการและการยอมรบ

รวมกนในหมผทเกยวของเปนสงส าคญ ดงนนความหมายของบทบาทอาจเปลยนไปไดตาม

กาลเวลาหรอความปรารถนาของผรวมใชบทบาท สวนสถานภาพกคอฐานะต าแหนงทบคคลได

จากการปฏบตตามบทบาทนนๆ เมอเทยบกบฐานะต าแหนงของผอนตามบทบาทอน

ราชบณฑตยสถาน ไดใหความหมายของค าวา บทบาท คอการท าตามบท การร า

ตามบท โดยปรยายหมายความวาการกระท าตามหนาททของพอแม บทบาทของคร

สงวนศร วรชชย ไดใหความหมายไววา บทบาทหมายถงรปแบบของพฤตกรรม

ประจ าต าแหนง ซงประกอบดวยสทธและหนาทของต าแหนง เมอบคคลด ารงต าแหนงกตาม

จะตองแสดงพฤตกรรมทระบวา เปนบทบาทของต าแหนงนนๆ และเมอใดทบคคลเปลยน

ต าแหนง การแสดงพฤตกรรมกจะเปลยนแปลงตามไปดวย

สนธยา พลศร ไดใหความหมายไววา บทบาทหมายถงหนาทของบคคลทตาม

สถานภาพหรอต าแหนงฐานะทตนด ารงอย บทบาทจงเปนกลไกอยางหนงของสงคม ทใหคนท

อยรวมกนสามารถสรางระบบความสมพนธตอกนไดอยางเปนระเบยบเรยบรอย บคคลจะม

สถานภาพและบทบาทหลายสถานภาพและแตกตางกนออกไป เชน เปนพอแม ลก ครอาจารย

หาร ต ารวจ แพทย นกเรยน นกศกษา เปนตน

ไพบลย ชางเรยน, สารานกรมศพททางสงคมวทยา , (กรงเทพมหานคร : แพรวทยา, ๒๕๑๖), หนา ๑๐๒.

พทยา สายห , สถานภาพทางสงคม , (กรงเทพมหานคร : อกษรเจรญทศน, ๒๕๒๙), หนา ๕๖. ราชบณฑตยสถาน, พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๔๒ , (กรงเทพมหานคร : นานมบ๏คสพบลเคชนส, ๒๕๔๖), หนา ๔๕๙.

สงวนศร วรชย, บทบาททางสงคม , (กรงเทพมหานคร : อกษรเจรญทศน, ๒๕๒๗), หนา ๒๐.

สนธยา พลศร, บทบาทและสถานภาพทางสงคม , (กรงเทพมหานคร : อกษรเจรญทศน, ๒๕๔๕), หนา ๑๒๕.

๑๐

สญญา สญญาววฒน ไดกลาวไววา ทฤษฎบทบาทเปนทฤษฎยอยในทฤษฎการ

กระท าระหวางกนดวยสญญาลกษณ( Symbolic Interaction Theory)โดยกลาวถงลกษณะส าคญ

ของสงคมมนษยและลกษณะของปจเจกบคคลแลวย าใหเหนวา ตวเชอมระหวางมนษยกบสงคม

คอบทบาท สงคมมนษยคอโรงละคร มนษยแตละคนคอ ตวแสดงทมบทบาทชดเจนส าหรบแสดง

มบทละครเปนตวก ากบมนษยแตละคนมต าแหนงตางๆ ชดเจนทด ารง มบรรทดฐานทางสงคม

ควบคมพฤตกรรม ตวละครตองเชอฟงผก ากบ มนษยทกคนตองปรบตวใหเขากบผชม ตอง

สวมบทบาทผชมประเภทตางๆ ( Generalized Others) และประการสดทายตองอาศยความร

ความช านาญตนชวยในการแสดง อาศยศกยภาพของตนและทกษะในการแสดงบทบาทเขา

ชวย ซงเปนทตองใชในการตดตอสมพนธกบผอน

สพตรา สภาพ ไดใหความหมายบทบาทไววา คอการปฏบตตามสทธและหนาท

ของสถานภาพบคคล บาทบาทเปนการปฏบตหนาทหรอการแสดงออกของคนซงคนอนคาดคด

หรอหวงวาเขาจะท า

อทย หรญโต ไดใหความหมายไววา บทบาทคอหนาทหรอพฤตกรรมอนพง

คาดหมาย ของบคคลแตละคนในกลมหรอในสงคมหนงๆ บทบาทเปนสงทกลมหรอสงคม หรอ

วฒนธรรมของกลมหรอสงคมนนก าหนดขน ฉะนนบทบาทจงเปนแบบพฤตกรรมของบคคลใน

สถานะหนงๆ ทพงมตอบคคลในสถานะหนงในสงคม เดยวกน

ดงนนบทบาทตามความทศกษาขางตนคอการแสดงหนาททไดรบจากบรรทดฐาน

ของสงคม โดยมการแสดงบทบาทแตกตางกนไปตามสถานภาพทางสงคม ซงพฤตกรรมท

แสดงออกกหลากหลายเชนกน อนลวนแลวแตอยภายใตกฎระเบยบ จารต ประเพณของสงคม

๒.๒ แนวความคดเกยวกบบทบาทของพระสงฆ

การท าความเขาใจในบทบาทของพระสงฆ จะเรมทการนยามความหมายของค าวา

สงฆหรอสงฆะ เปนเบองตน กอนทจะกาวไปสการพจารณาถงสถานภาพและการไดมาซง

สถานภาพของพระสงฆ (ภกขภาวะ) บทบาทของพระสงฆอยางกวางๆ และบทบาทของ

สญญา สญญาววฒน, บทบาทหนาททางสงคม , (กรงเทพมหานคร : อกษรเจรญทศน, ๒๕๓๗ ), หนา ๔๖

สพตรา สภาพ, สงคมวทยา, (กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช, ๒๕๓๙ ), หนา ๒๖. อทย หรญโต , สารานกรมศพทสงคมวทยา มานษยวทยา , (กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช, ๒๕๑๙) , หนา ๑๒๐.

๑๑

พระสงฆดานการปฏบตงานพระธรรมทตทเปนเปาหมายของการศกษาวจย โดยแตละประเดน

จะมความสมพนธเชอมโยงกนโดยตลอด

ความหมายของค าวาพระสงฆ

ค าวา สงฆหรอสงฆะ น เปนถอยค าทพระอรรถกถาจารยอธบายความหมายไวใน

คมภรสมนตปาสาทกาวา หมายถงรวมกนเขาเปนอนหนงอนเดยวกนดวยคณสมบตรวมคอ

ทฏฐ (ทรรศนะ สทธ ทฤษฎ ) ทเรยกวา ทฏฐสามญญตา และศล (บทบญญตอนเปนกฎเกณฑ

เดยวกนหรอจตส านกรวมกน) ทเรยกวา สลสามญญตา กลาวคอการอยรวมกน ความคดเหน

และกฎเกณฑทเทาเทยมกน เปนอนหนงอนเดยวกนไมมความแปลกแยกแตกตางเปนสงคมหรอ

ชมชนอารยะมอสระอยางแทจรงและเปนแมพมพหรอตนแบบของสงคมในอดมคต เปนชมชน

ของผด าเนนชวตอนประเสรฐคอพระสงฆสาวก (สาวกสงฆะ) ของพระสมมาสมพทธเจา ซง

หมายถงสงคมหรอชมชนของพระอรยสงฆ ๔ ประการคอ

๑. พระโสดาบน : เปนพระอรยสงฆผมศลสมบรณ มสม าธและปญญาพอประมาณ

ละกเลส (สงโยชน ๑๐ ) อยางหยาบได ๓ ประการคอ

(๑) สกกายทฏฐ : ความเหนวาเปนตวตนเราเขา อหงการมหงการ

(๒) วจกจฉา : ความลงเล สงสย เคลอบแคลงในพระพทธเจา พระธรรม

พระสงฆเปนตน

(๓) สสพพตปรามาส : การยดถอและการปฏบตตามศลพรต ดวยเหนวาเปน

สงศกดสทธ นอกลนอกทางแหงสจธรรม

สมนตปาสาทกาแปล ภาค ๑ , หนา ๓๓๗. พระเทพเวท (ประยทธ ปยตโต) , พทธธรรมฉบบปรบปรงและขยายความ , พมพครงท ๕ . (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๒), หนา ๔๐๐ , ๖๓๙-๖๔๐ , ๗๓๐, ๗๙๓. ค าวา สาวกสงฆะ หรอ สาวกสงฆ เปนถอยค าทปรากฏในพระไตรปฏก (ดใน อง.ฉกก ๒๒/๒๘๑/๓๑๘) เชนเดยวกบค าวา อรยสงฆะหรออรยสงฆ (ดใน อง.ฉกก ๒๒/๓๒๕/๔๑๘) เพยง แตค าวาอรยสงฆนเปนถอยค าทนยมใชเปนไวพจนหรอใชแทนค าวาสาวกสงฆในกาลตอมา ซงพบในขอความทเปนคาถาในองคตรนกาย ฉกกนบาต เพยงแหงเดยว และกนยมใชกนดาษดนยงขนในคมภรรนอรรถกถา เชน คมภรวสทธมรรค ฎกาพระวนย เปนตน (พระเทพเวท) (ประยทธ ปยตโต ) , พระธรรมฉบบปรบปรงและขยายความ , หนา ๒๘๗-๒๘๘) ทงค าวา สาวกะและอรยะ เปนค าคณศพทของค าวา สงฆะ สาวกะหรอสาวกแปลวาผฟงหรอผเลอมใสและปฏบตตนตามหลกพทธธรรมจนบรรลถงความสนกเลส (สงโยชน ๑๐) เปนอรยบคคลหรออรยสงฆประเภทใดประเภทหนงใน ๔ ประเภท เชนเดยวกบค าวาอรยะซงแปลวาผหางไกลจากกเลสหรอหมดสนกเลสนนเอง พระเทพเวท (ประยทธ ปยตโต), พทธธรรมฉบบปรบปรงและขยายความ , หนา ๒๘๔-๒๘๘.

๑๒

๒. พระสกทาคาม : เปนพระอรยสงฆผมศลบรบรณมสมาธและปญญาพอประมาณ

สามารถบรรเทากเลส ๓ ประการทพระโสดาบนละไดแลว

๓. พระอนาคาม : เปนพระอรยสงฆผมศลสมาธบรบรณ มปญญาพอประมาณ

ละกเลส (สงโยชน ๑๐) ไดเพมอก ๒ ประการคอ

(๔) กามราคะ : ความก าหนดในกาม ตดใจในกามคณ

(๕) ปฏฆะ : ความกระทบกระทงในใจ หงดหงดขดเคอง งนงานใจ

๔. พระอรหนต : เปนพระอรยสงฆผม ศล สมาธ ปญญาบรบรณ ละกเลส (สงโยชน

๑๐ ) ไดทงหมด คอละกเลสขนละเอยดไดอก ๕ ขอตอมาคอ

(๖) รปราคะ : ความตดใจในรปขนธประณต เชน ตดใจในรสแหงความสข

ความสงบของสมาธขนรปฌาน

(๗) อรปราคะ : ความตดใจในอรปธรรมเชน ตดใจในอารมณแหงอรปฌาน

ปรารถนาในอรปภพ

(๘) มานะ : ความถอตวส าคญตนวาดเลว หรอเทาเทยมผอน

(๙) อทธจจะ : ความฟงซาน วาวน สบสน จตใจไมสงบ

(๑๐) อวชชา : ความไมรเทาทนสภาวะแหงเหตผล ไมรอรยสจ นอกจากนยงม

ขอความในบทสงฆคณทวา “ ยทท จตตาร ปรสยคาน อฏฐ ปรรสปคคลา , เอสะ ภควโต ฯลฯ

ยนยนวาพระอรยสงฆทง ๔ ประเภทดงกลาวมาเทานนคอ พระสงฆทจะนบไดวาเปนผมทฏฐ

และศลทเสมอเหมอนเทาเทยมกนอยางแทจรง โดยมคณสมบต คอ การบรรลธรรมในขนท

สามารถละกเลสหรอสงโยชนไดเปนเกณฑชวด และก าหนดวาพระโสดาปตตผล-พระโสดาบน

ซงเปนพระอรยบคคลคท ๑ . เปนผมทฏฐและศลเสมอกน เชนเดยวกบพระสกทาคามผล-พระ

สกทาคาม พระอรยบคคลคท ๒ . พระอนาคามผล-พระอนาคาม พระอรยบคคลคท

๓. พระอรหตตผล-พระอรหนต พระอรยบคคล คท ๔ กเปนผมทฏฐและศลเสมอกนเหมอนเทา

เทยมกนจงสามารถอยรวมกนเปนชมชนอสระปราศจากการครอบง าของระบบโครงสรางสงคม

โลกย อนเปนเงอนไขภายนอก และอกศลธรรมภายในจต ความคดและวถชวตอนเปนเงอนไข

หรอเหตปจจยภายใน พระสงฆทยงไมสามารถละกเลสขนใดไดเลยนนเรยกวา สมมตสงฆ คอ

พระสงฆทไดสถานภาพจากมตทเปนเอกฉนทของคณะสงฆตงแต ๔ รปขนไป ในขณะทพธ

ม.ม(ไทย) ๑๒/๙๕/๖๗ ; อง.ฉกก(ไทย) ๒๒/๑๐/๓๓๙.

๑๓

บวชเสรจสนลงแลว เมอเปนเชนนจงกลาวไดวา พระสงฆมสองประเภทคอ พระอรยสงฆและ

พระสมมตสงฆ

๒.๒.๑ สถานภาพและการไดมาซงสถานภาพของพระสงฆ

จากความหมายของพระสงฆขางตนนน พระสงฆจงหมายถงผทบรรลธรรมตงแตขนท

หนงคอโสดาบนเปนตนไป จนถงขนหมดสนกเลสโดยสนเชงคอขนพระอรหนต การบรรลธรรม

แตละขนหมายถงการละกเลสไดในแตละขน จากขนทสามารถละกเลสขนทหยาบทสดจนถงขน

ละเอยดทสด พระสงฆทยงไมไดบรรลธรรมใดๆ เลยจงไมนบวาเปนพระอรยสงฆ เพราะขาด

คณสมบตคอ ทฏฐ หรอทรรศนะทสงสงประณตขนและศลทเทาเทยมกนกบพระอรยสงฆผบรรล

ธรรมอนๆ ทฏฐซงหมายถงทรรศนะทหลดพนจากการครอบง าของกเลสและศล ซงหมายถง

กรอบแหงพฤตกรรมทงทเกดขน โดยจตส านกและทงทเปนบทบญญต จงเปนปจจยกอใหเกด

และก าหนดสถานภาพของพระสงฆ การจะไดมาซงสถานภาพทแทจรงจงขนอยกบการยกระดบ

จตใหมทรรศนะทหลดพนจากกเลส นนคอระดบสภาวะความเปนพระสงฆทงหยาบ (ปถชนสงฆ)

ดงาม (กลปยาณสงฆ) และประณตสงสง (อรยสงฆ) ยอมขนอยกบระดบพฒนาการของทฏฐและ

ศลน

เมอทฏฐและศลเปนปจจยก าหนดสถานภาพ สถานภาพ จงไมอาจเกดขนจากการ

อนญาตมตสงฆหรอการแตงตงจากพระพทธเจาและพระสาวก กลาวไดวาพระพทธเจาและสงคม

สงฆไมไดเปนผบนดาลใหเกดสถานภาพ มหลกฐานจากพระไตรปฎกยนยนวาพระพทธเจา

อนญาตการเปนพระสงฆในพทธศาสนาแกพระอญญาโกณฑญญะซงเปนผหนงในจ านวน

นกบวชหาคน (ปญจวคคย) เนองจากเหนวาอญญาโกณฑญญะไดบรรลธรรม (ธรรมจกษ :

ดวงตาเหนธรรม) ขนแรกเปนพระโสดาบนแลว ดงพระพทธวจนะททรงอทานขนวา

“ทานผเจรญ โกณฑญญะ ไดรแลวหนอ ทานผเจรญ โกณฑญญะ ไดรแลวหนอ”

และประทานการบวชแกอญญาโกณฑญญะ ดวยพทธวจนะเพยงสนๆวา“เธอจงเปนภกษมาเถด

.... ธรรมอนเรากลาวดแลว เธอจงประพฤตพรหมจรรย เพอท าทสดแหงทกขโดยชอบเถด”

แมวาพระพทธเจาไมประทานพระพทธวจนะใดๆเลย อญญาโกณฑญญะกเปนพระอรยสงฆใน

พระพทธศาสนาตงแตแรกทวาตนมทรรศนะหรอทฏฐกาวลวงจากกเลสในขนแรกแลวความ

สมเดจพระมหาวรวงศ (วน ธมมสาโร), ทางสงบ : คณคาแหงพระรตนตรย , (กรงเทพมหานคร : โอเอส พรนตงเฮาส , ๒๕๓๖) , หนา. ๑๙๙-๑๕๐, ๑๖๕-๑๖๖. ว.มหา.(ไทย)๔/๑๖/๒๕.

๑๔

ศรทธาในพระพทธศาสนาและศลซงเกดขนโดยจตส านกขณะบรรลธรรมไดเกดขนในระดบท

ยอมรบไดแลว พระพทธเจาจงทรงเปลงอทานเพอย าถงความส าเรจถงสองครงสองครา

บทบาทของพระสงฆอยางกวางๆดวยเหตทพระอญญาโกณฑญญะไดบรรลธรรม

เพยงขนโสดาบนจงตองมหนาททจะตองปฏบตตอไป นนคอตองประพฤตพรหมจรรยเพอ

เปาหมายสดทายของบทบาทหนาทคอ การบรรลธรรมขนสงสด อนเปนการท าลายกเลสให

หมดสนไปสงผลใหความทกขหมดสนไปดวย กลาวคอจะตองปฏบตตนใหบรรลเปนพระอรหนต

ใหไดนนเอง การจะบรรลธรรมไดนน พระพทธเจาแสดงภารกจไววาพระภกษผบวชในพทธ

ศาสนาจะตองปฏบตธระส าคญ ๒ ประการคอ

๑. คนถธระ หมายถง การศกษาคมภรพระไตรปฎกจนกระทงสามารถทรงจ า

ไวบอกกลาวถายทอดตอได

๒. วปสสนาธระ หมายถง การพจารณาถงทกขลกษณะ อนจจลกษณะและ

อนนตลกษณะในรปนาม (อตตภาวะ) ดวยความเพยรพยายามอยางไมขาดสาย (สาตจจกรยา)

จนกวาจะบรรลถงอรหตตผลการปฏบตธระทงสองประการจงนบเปนบทบาทหลกของพระสงฆ

ทจะตองยดถอและปฏบตอยางตอเนองจนกวาจะบรรลถงทสดแหงกเลสอนเปนเหตแหงการกอ

ทกข ซงกลาวโดยสรปวาตองมบทบาทในการประพฤตพรหมจรรย เพอยกระดบทฏฐและศลให

สงสงประณตยงขนอยางเทาเทยมกนเปนอนหนงอนเดยวกนในสงคมสงฆ บทบาทของพระสงฆ

จงถกก าหนดดวยปจจยภายในคอจตส านกทจะยกสถานภาพขนสความเปนอรยสงฆทสมบรณ

อนเปนการไดสถานภาพมาโดยตนเองเปนผก าหนด (โยนโสมนสการ)ในขณะเดยวกน

พระพทธเจาและสงคมสงฆกเปนกลยาณมตรผบอกหนทางโดยเปนปจจยภายนอก (ปรโตโฆสะ)

ทสนบสนนบทบาทพระสงฆใหด าเนนไปโดยถกตอง

สงคมชาวบานไดเขามาเปนปจจยภายนอกสวนหนงทเกอกลบทบาทพระสงฆในยคท

พระพทธเจาทรงประทานอ านาจการบวชลกหลานชาวบานแกพระสงฆสาวก ดวยวธการไตร

สรณคมณ และญตตจตตถกรรมวาจา ซงท าใหจ านวนปถชนสงฆเพมมากขน ในขณะ

ททฏฐและศลทด าเนนไปพรอมวถชวตดวยจตส านกยงไมเกดพรอมกบการไดสถานภาพของ

พระสงฆ เมอมาอยรวมกนเปนสงคมใหญยอมกอใหเกดการกระทบกระทงระหวางปถชนสงฆ

ธมมปทฏฐกถา ภาค ๑ , หนา ๗. ว.มหา.(ไทย) ๔/๓๔/๔๓-๔๔. ว.มหา.(ไทย) ๔/๖๙-๗๒/๑๐๐-๑๐๓.

๑๕

ดวยกน นอกจากนนยงมเหตใหตองสมพนธเกยวของกบชาวบานจงกอใหเกดการกระทบกระทง

กบชาวบานตลอดจนมการประพฤตตนเยยงชาวบานมากขน จงจ าเปนจะตองสรางบทบญญต

ขนจดระบบความสมพนธระหวางปถชนสงฆดวยกนและชาวบาน อนเปนจดกอเกดวนยหรอศล

๒๒๗ ขอทเปนบทบญญตชดเจน อนเปนการแสดงถงการหามและการอนญาตใหปฏบตบทบาท

หนาททยอมรบกนไดทงสงคมสงฆและสงคมชาวบาน สงทสงคมสงฆยอมรบไมไดและหากผใด

ฝาฝนลวงละเมดยอมไดรบโทษตามบทบญญต (ปณณตตวชชะ) สงทสงคมชาวบานไมอาจจะ

ยอมรบได แมมโทษทางบทบญญตนอยกถอวามโทษมากตามทรรศนะของชาวบาน (โลกวชชะ)

ซงไมเคยเกดขนในยคแรกเมอเรมตนเผยแผพระพทธศาสนา วตถประสงคของการบญญตวนย

ตอไปนคอหลกฐานทยนยนถงขอเทจจรงทวาบทบาทพระสงฆมปจจยภายนอกคอชาวบานเขา

มาเปนเงอนไขเกยวของดวยนนคอ

“พระสงฆถกก าหนดใหตองฝากชวตความเปนอยไวกบคฤหสถ เรมแตอาหารซง

พระสงฆเปนอยดวยบณฑบาต คออาหารทคฤหสถถวายตลอดถงปจจย๔ อนๆ”

“และเมอกลาวในแงคณธรรม พระสงฆกยอมมหนาทจะตองชวยเหลอผอนใหพน

จากความทกข ดวยอาศยเมตตาและกรณาของตน”

นอกจากนพระพทธเจายงแสดงบทบาทหนาทของพระสงฆทควรปฏบตตอคฤหสถ

๖ ประการคอ ๑. หามไมใหท าความชว

๒. ใหตงอยในความด

๓. อนเคราะหดวยน าใจอนงาม

๔. ใหไดฟงสงทยงไมเคยฟง

๕. ท าสงทเคยฟงแลวใหแจมแจงและ

๖. บอกทางแหงความสขความเจรญ (สวรรค) ให

บทบาทของพระสงฆทง ๖ ประการสอดคลองกบพทธวจนะทประทานแกพระสงฆ

สาวก ๖๐ องค กอนออกเผยแผพระพทธศาสนา ซงถอวาเปนบทบาทของพระธรรม ทตดวยพระ

พทธวจนะดงกลาวมใจความวา

ว.มหาวภงค ๑/๒๐/๓๗. พระราชวรมน (ประยทธ ปยตโต) , สถาบนสงฆกบสงคมไทย, (กรงเทพมหานคร : ส านกพมพมลนธโกมลคมทอง , ๒๕๒๗) , หนา ๑๙๔-๑๙๕. เรองเดยวกน , หนา ๑๙๖-๑๙๗. ท.ปา.(ไทย) ๑๑/๒๗๒/๒๐๗.

๑๖

“ภกษทงหลาย เราพนแลวจากบวงทงปวงทงทเปนของทพย ทงทเปนของมนษย

แมพวกเธอกพนแลวจากบวงทงปวง ทงทเปนของทพย ทงทเปนของมนษย พวกเธอจงเทยว

จารก เพอประโยชนและความสขแกชนหมมาก เพออนเคราะหโลก เพอประโยชนเกอกลและ

ความสขแกทวยเทพและมนษย พวกเธออยาไดไปรวมทางเดยวกนสองรปจงแสดงธรรมงามใน

เบองตน งามในทามกลาง งามในทสด จงประกาศพรหมจรรย พรอมทงอรรถทงพยญชนะครบ

บรบรณ บรสทธ สตวทงหลายจ าพวกทมธลคอกเลสในจกษนอยมอย เพราะไมไดฟงธรรม

ยอมเสอม ผรทวถงธรรมจกม...

กลาวโดยสรปไดวา บทบาทพระสงฆนนเกดขนภายหลงการไดสถานภาพหรอ

ความเปนพระสงฆทมขนโดยการบรรลธรรมตามล าดบขน ตงแตพระโสดาบน สกทาคาม

อนาคาม และอรหนต ซงมปจจยภายใน คอ ทฏฐหรอญาณทศนะทหลดพนจากกเลสในแตละ

ระดบ พรอมๆกบการเกดขนของจตส านกในการจะตองสงวรระวงพฤตกรรมของตน มให

ประพฤตเสยหายคอมศลโดยจตส านกตามวถชวต แมวาพระพทธเจายงมไดบญญตพระวนยขน

หามในยคแรก จงกลาวไดวาปจจยภายใน คอ ทฏฐและศลเปนตวก าหนดสถานภาพ และการ

ไดมาซงสถานภาพของพระสงฆทแทจรงและสงผลตอการแสดงบทบาททเกอกลประโยชน ตอ

สงคมสงฆและสงคมคฤหสถในภายหลง

ในยคตอมาเมอพระพทธเจาทรงอนญาตใหสาวกสามารถด าเนนการบวชลกหลาน

ชาวบานได จ านวนพระสงฆไดเพมขนอยางรวดเรว ในขณะทสภาวะจตของพระสงฆเหลานน

ยงไมกาวขนสการบรรลธรรมขนใดๆ เลย ศลทเกดจากจตวญญาณตามวถชวตกยงไมเกดขน

ดงนนเมอมาอยรวมกนเปนสงคมใหญยอมกอใหเกดการกระทบกระทงระหวางกนไดงายและ

ดวยเหตทยงและอปนสยคฤหสถไมไดพฤตกรรมจงเบยงเบนไปสการประพฤตตนอยางคฤหสถ

ปจจยภายนอกคอสงคมชาวบานและทรรศนะของชาวบานทมตอพระสงฆ ไดกลายเปนปจจย

รวมท าใหพระพทธเจาตองบญญตวนยขน เพอเปนกรอบก าหนดพฤตกรรมของปถชนสงฆ

สงคมชาวบานจงเรมเขามามบทบาทในการควบคมพระสงฆ เพอใหพระสงฆไดสามารถยกระดบ

สภาพจตใหสงขนและบรรลธรรมไดตามล าดบ ปจจยภายนอกคอชาวบานไมมอทธพลตอ

บทบาทของพระสงฆในเชงเปนปฏปกษทเบยงเบนบทบาทของพระสงฆออกนอกกรอบ หรอหน

เหบทบาทไปเพอความชอบธรรมแกใครโดยเฉพาะ แตกลบมสวนสนบสนนใหพระสงฆไดปฏบต

ตามหลกธรรม เพอยกระดบสถานะของทานใหสงยงขน อนจะน าไปสการปฏบตหนาทเพอ

ว.มหา.(ไทย) ๔/๓๒/๔๑.

๑๗

เกอกลชาวบานดวยบทบาททง ๖ ประการดงกลาวมา

บทบาทของพระสงฆดงกลาวมานนเปนแนวความคดอยางกวางๆ มความส าคญ

โดยเปนพนฐานของการศกษาบทบาทพระธรรมทต หรอการศกษาบทบาทของพระสงฆทด ารง

อยในฐานะพระธรรม ทตผประกาศแบบอยางแหงการด าเนนชวตอนประเสรฐทเรยกวา

พรหมจรรย ซงจะไดน าเสนอตอจากนบทบาทของพระสงฆดานการปฏบตงานพระธรรมทต งาน

พระธรรมทตเรมตนภายหลงจากพระพทธเจาตรสรและพจารณาเหนวาหลกธรรมคอ

ปฏจจสมทปบาท ทกลาวถงความไมรสภาพตามทเปนจรง (อวชชา)วาเปนตนเหตของ วฏจกร

แหงปญหา (ทกข) จะแกไขไดกตอเมอสามารถสรางความรความเขาใจทถกตองตามความเปน

จรง(สมมาทฏฐ) ขนมาแทนอวชชาไดเสยกอน เปนหลกธรรมททวนกระแสอตตกลมถานโยค

และกามสขลลกานโยค (วตถนยม)ดงพทธวจนะทวา

“บดน เรายงไมควรประกาศธรรมทเราไดบรรลแลวโดยยาก เพราะธรรมนอนสตว

ผอนราคะและโทสะครอบง าแลว ไมตรสรงาย สตวผอนราคะยอมแลว ถกอวชชาหมหอแลว จก

ไมเหนธรรมอนละเอยดลกซง ยากทจะเหน ละเอยดยง อนจะยงสตวใหถงธรรมททวนกระแสคอ

นพพาน”

ความลกซงละเอยดออนและทวนกระแสสงคมของหลกธรรมทยากตอการเขาถงท า

ใหพระองคเกดความทอถอยทจะแสดงธรรมในทนททนใดทตรสร พระองคไดทบทวนจนเหนวา

หากไมประกาศธรรมใหปรากฏตอสาธารณชน เพอสรางทรรศนะตอโลกและชวตแกปวงชนตาม

ความเปนจรงและปฏบตตนใหสอดรบกบความเปนจรง มนษยผมอปนสยสามารถฟงธรรมและ

น าไปปฏบตเพอท าลายอวชชากจะสญเสยโอกาส ความเสอมจากประโยชนทเขาควรจะไดรบจะ

บงเกดขนอยางแพรหลายตอไปการตรสรคนพบหลกธรรมจะไมเกดประโยชนใดๆแกปวงชน

พระองคจงเรมปฏบตงานพระธรรมทต โดยเดนทางไปแสดงธรรมแก ปญจวคคยเปน

กลมเปาหมายแรก เกดมผบรรลธรรมและสงคมใหมคอสงคมพระสงฆเปนพลงทเกอกลขยาย

ขอบเขตการบรรลธรรมเพมขนจนกระทงมพระสงฆถง ๖๐ องค กอใหเกดพระวรยะอตสาหะทจะ

ประกาศหลกธรรมอนมลกษณะทวนกระแสสงคมน จงประกาศขนทามกลางทประชมพระสงฆ

สาวกวา “ภกษทงหลาย เราพนแลวจากบวงทงปวงทงทเปนของทพย ทงทเปนของมนษย แม

พวกเธอกพนแลวจากบวงทงปวง ทงทเปนของทพย ทงทเปนของมนษย พวกเธอจงเทยวจารก

ว.มหา.(ไทย) ๔/๗/๑๓. ว.มหา.(ไทย) ๔/๘/๑๓-๑๕.

๑๘

เพอประโยชนเกอกลและความสขแกชนหมมาก เพออนเคราะหโลก เพอประโยชนเกอกลและ

ความสขแกทวยเทพและมนษย พวกเธออยาไดไปรวมทางเดยวกนสองรป จงแสดงธรรมงาม

ในเบองตน งามในทามกลาง งามในทสด จงประกาศพรหมจรรยพรอมทงอรรถทงพยญชนะครบ

บรบรณ บรสทธ สตวทงหลายจ าพวกทมธลคอกเลสในจกษนอยมอย เพราะไมไดฟงธรรม

ยอมเสอม ผรทวถงธรรมจกม..

พระพทธวจนะดงกลาวนมถอยค าทบงช (Key word) ถงกรอบแนวคด (Theoretical

Concept) ซงเปนบรรทดฐานก าหนดบทบาทพระสาวกทออกประกาศพระพทธศา สนาในยค

เรมแรกคอค าวา “พรหมจรรย”ในกลมถอยค าทวา “จงประกาศพรหมจรรยพรอมทงอรรถทง

พยญชนะครบบรบรณบรสทธ” ซงประเดนทตองพจารณาดงน

๑. พรหมจรรย คอ อะไร

๒. เปาหมายหรอผลของพรหมจรรยคออะไร

๓. การประกาศพรหมจรรยพรอมทงอรรถทงพยญชนะบรบรณบรสทธนนท าไดอยางไร

๑ ) พรหมจรรย หมายถง พระพทธองคและพระอรรถกถาจารยตลอดจนปราชญ

ทางพระพทธศาสนาไดใหค าอธบายทงทปรากฏในพระไตรปฎก (บาลหรอพทธวจนะ) คมภร

อธบายขยายความพระไตรปฎก (อรรถกถา) และคมภรอธบายขยายความอรรถกถา(ฎกา)

ตามล าดบดงน พระพทธองค ตรสอธบายขยายความหมายของพรหมจรรยไววา อรยมรรคอน

ประกอบ ดวยองค ๘ นแล คอ

๑. ความเหนชอบ (สมมาทฏฐ)

๒. ความด ารชอบ (สมมาสงกปปะ)

๓. การเจรจาชอบ (สมมาวาจา)

๔. การท าการงานชอบ (สมมากมมนตะ)

๕. การเลยงชพชอบ (สมมาอาชวะ)

๖. ความพยายามชอบ (สมมาวายามะ)

๗. ความระลกชอบ (สมมาสต)

๘. ความตงใจชอบ (สมมาสมาธ) นเรยกวา “พรหมจรรย”

ว.มหา.(ไทย) ๔/๓๒/๔๑. ส . ม.(ไทย) ๑๙/๓๘/๓๕.

๑๙

พระอรรถกถาจารย กลาวไวในคมภรสมงคลวลาสนวา พรหมจรรยมความหมาย

๑๐ ประการ คอ การแบงปน (ทานะ)ความกระตอรอรนในกจอนเปนประโยชนตอสงคม (เวยยา

วจจะ) ศล ๕ (ปญจสกขาปทสละ) พรหมวหาร (อปปมญญา) การงดเวนการมความสมพนธ

ทางเพศ (เมถนวรต) ความยนดพอใจในคครองของตน (สทารสนโตสะ)ความเพยรพยายาม

(วรยะ) ศล ๘ (อโปสถงคะ) อรยมรรคมองค ๘ (อรยมคคะ) และศาสนา (สาสนะ) โดยเปน

ความหมายทรวบรวมมาจากพระไตรปฎก(บาล)หลายเลม อยางไรกตามถงแมวาจะม

หลากหลายความหมายแตในตอนทายค าอธบายดงกลาวพระอรรถกถาจารยกสรปวา

ความหมายของค าวาพรหมจรรย ทปรากฏในคมภรสมงคลวลาสนตอนทอธบายสามญญผลสตร

น หมายถง อรยมรรคมองค ๘ หรอไตรสกขา(สกลสาสนะ)เทานน ในคมภรปญจสทน พระ

อรรถกถาจารยกลาวถงความหมายของพรหมจรรยไว ๑๒ ความหมาย สวนใหญเปน

ความหมายเดยวกบทกลาวไวแลวในคมภรสมงคลวลาสนถง ๑๐ ความหมายกลาวคอเปนการ

เพมควมหมายขนมาอก ๒ ความหมายอนไดแก การแสดงธรรม (ธมมเทสนา)และอธยาศย

(อชฌาสยะ)ดวยเหตทพระพทธวจนะทประทานแดพระสงฆสาวกกอนออกเผยแผ

พระพทธศาสนานนปรากฏในพระวนยปฎก จงตองคนหาค าอธบายจากคมภรอรรถกถาสมนต

ปาสาทกา ซงเปนคมภรอธบายพระวนยปฎก โดยพบวาค าวาพรหมจรรยหมายถงสาสน

พรหมจรรยและมรรคพรหมจรรย ซงสอดคลองกบค าอธบายของพระฎกาจารย ผซงท าหนาท

ขยายความค าวาพรหมจรรยตอจากพระอรรถกถาจารยทวา พรหมจรรย หมายถงพทธธรรม

ทงหมด (สกลสาสนะ) กลาวคอ ไตรสกขาหรออรยมรรคมองค ๘ นนเอง

พระธรรมโกศาจารย (พทธทาสภกข) กลาวถงความหมายของค าวาพรหมจรรยวา

พรหมจรรย กคอ มรรคมองคแปด และอรยมรรคมองคแปดกคอไตรสกขา นนคอ ศาสนาหรอ

พรหมจรรย พระพทธองคทรงใชค าวา จงประกาศพรหมจรรย ไมเคยใชค าวา จงประกาศ

ศาสนาไปประกาศพรหมจรรยคอแบบแหงการครองชวตทประเสรฐทสด คอการท าตนให

ประกอบไปดวยระเบยบวนยทประเสรฐ (ศล) มจตทสมรรถภาพสามารถใชอะไรไดตามตองการ

(สมาธ) มความรสงสดทมนษยควรจะร (ปญญา) ทเรยกวาประกาศพรหมจรรยของพระพทธองค

ภาษาไทยเรามาแปลกนเสยวา ศาสนา ตอมาค าวาศาสนามนเลอนมนเฟอน มนเปนค าทไม

ท.อ. (สมงคลวลาสน) ๑/๑๖๐-๑๖๒. (๑) ทานะ (ข.ชา. ๒๘/๑๐๒๖/๓๕๗ ; วธรชาดก (สยามรฐ) , (๒) เวยยาวจจะ (ข เปต. ๒๖/๑๐๖/๑๐๙ ; องกรเปตวตถ), (๓) ปญจศละ (ว. จฬ ๗/๓๑๑/๘๒) ,

๒๐

ดงดด ใจ แปลวาพระธรรมค าสอน กลายเปนค าสงสอนไป น าหนกและความหมายมนเบาลงไป

เพราะเปนเพยงค าสงสอน สวนพรหมจรรยนนมนเปนการประพฤตหรอวาการกระท า ค าสง

สอนเปนเพยงสวนประกอบสวนหนงเทานนเอง พรหมจรรยตองอยทเนอตวของผประกาศ

เพราะฉะนนหบปากประกาศ มนจงดงกวาเปดปากประกาศ สวนมากมแตพดไมมศล

เหลาะแหละโลเล

พระธรรมป ฎก (ป.อ. ปยตโต) ไดใหความชดเจนในประเดนเดยวกนนวา ค าวา

พรหมจรรยมกถกรจกในความหมายแคบๆ เพยงแคการครองเพศบรรพชตและการงดเวนจาก

เมถนธรรมอนเปนความหมายในหนงเทานน ความจรงพระพทธเจาทรงใหหมายถงระบบการ

ครองชวตตามหลกพระพทธศาสนาทงหมด หรอหมายถงตวพระพทธศาสนาทงหมดทเดยว ค า

วาพรหมจรรย แปลจากบาลวา พรหมจรย ซงประกอบดวย พรหม+จรยะ พรหมแปลวาระ

เสรฐ เลศล า สงสด บรสทธ สวน จรย มาจากรากศพทคอ จร ซงในความหมายเชง

รปธรรม แปลวาเทยวไป ด าเนนไป จารกไป ในเชงนามธรรม พรหมจรรยจงแปลวา จรยอน

ประเสรฐ ความประพฤตอนประพฤต หรอประพฤตบรสทธอยางพรหม การด าเนนชวตอน

ประเสรฐ การครองชวตอยางประเสรฐ หรอความเปนอยอยางประเสรฐ คอเปนอยอยางมศล

สมาธปญญา หรอไตรสกขา ซงเรยกอกอยางหนงวา มชฌมาปฏปทา

๒) เปาหมายและผลของพรหมจรรย คออะไร พระพทธองคทรงตรสอธบายวา

“ความสนราคะ ความสนโทสะ ความสนโมหะ นเรยกวาทจบ (เปาหมาย) ของพรหมจรรย”

“โสดาปตตผล สกทาคามผล อนาคามผล อรหตผล เหลานเรยกวาผลของพรหมจรรย”

“พรหมจรรยนมใชลาภสกการะและค าสรรเสรญเปนอานสงส มใชมความเพยบพรอมดวยศล

เปนอานสงส มใชมความเพยบพรอมดวยสมาธเปนอานสงส มใชมญาณทสสนะเปนอานสงส..

หากแตมอกปปาเจโตวมตต (อสรภาพทางจตวญญาณ) เปนทหมายเปนแกน เปนทจบสน

บรบรณ” พระพทธวจนะดงกลาวนนระบวาการด าเนนชวตตามวถทางหรอมรรควธอนประเสรฐ

(พรหมจรรย) นน มเปาหมายสงสดคอความหมดสนกเลส (ปรมตถะ) ในเปาหมายของชวตทง

๓ ขนคอขนตน (ทฏฐธมมกตถะ) ขนกลาง (สมปรายกตถะ) และขนสงสด (ปรมตถะ) การท

ความหมดสนกเลสเปนเปาหมายทประเสรฐสงสดกเพราะเปนการสญสนสาเหตแหงการทกข

๒.๒.๒ บทบาทของพระสงฆ

พระราชบญญตคณะสงฆ ไดกลาวถงบทบาทหนาทของพระสงฆเกยวกบการศกษา

ไววา คอมาตรา ๑๕ ตร ในสวนทกลาวถงบทบาทหนาทของมหาเถรสมาคม ในขอท ๓ วาม

๒๑

หนาทควบคมและสงเสรม การปกครอง การศาสนศกษา การศกษาสงเคราะห การเผยแผ

การสาธารณปการ และการสาธารณะสงฆ ท าใหกลาวไววาหนาทของพระสงฆไว ๖ ประการคอ

๑. การปกครอง

๒. การศาสนศกษา

๓. การศกษาสงเคราะห

๔ . การเผยแผ

๕. การสาธารณปการ

๖. การสาธารณสงเคราะห

พทธทาสภกข (พทธทาส อนทปญโ ญ) ไดกลาวถงบทบาทพระสงฆเกยวกบ

การศกษาไววา “เดมนนการศกษาของไทยมพระสงฆเปนผจดการศกษาและอาศยเปน

สถานศกษา ตอมาไดเปลยนเปนแนวคดการศกษาแบบตะวนตก แบงออกเปนจรยศกษา พทธ

ศกษา พลศกษาและหตถศกษา จนกระทงถงปจจบน ในสวนของจรยศกษาทวานน หลกสตรก

เปนไปเพอการทองจ า ไมไดฝกใหผเรยนไดร และศกษาเพอน าไปปฏบต เพอขดเกลาความ

ประพฤตและจตใจของตน ”

พระราชวรมน ( ประยทธ ปยตโต ) ไดกลาวถงบทบาทพระสงฆไววา การท

พระสงฆมบทบาทอยางไรนน คงอยทหลกการ อนมอยในค าสอนของพระพทธเจาแลว คอใน

ฝายตนเอง กมหนาทในการศกษาปฏบต คอศกษาเพอใหตนปฏบตไดถกตอง และพรอมทง

สามารถแนะน าผอนไดดวย ในฝายความสมพนธกบสงคมของคฤหสถ กมหนาทใหการศกษา

การเผยแผ และการสงเคราะห พรอมกบการปฏบตหนาททางสมณเพศของตน รกษาเกยรต

และความบรสทธของสถาบนสงฆไวดวย

ทนพนธ นาคะตะ ไดกลาวถงบทบาทพระสงฆไววา ส าหรบหนาทหลกของ

พระภกษสงฆกคอ การศกษาประพฤตปฏบตธรรม สวนหนาททมตอสงคมกนบวามอยหลาย

ประการ กลาวคอ นอกจากจะมหนาทด าเนนกจกรรมบางอยางของวดแลว พระภกษสงฆยงคง

พระราชบญญตคณะสงฆ, บทบาทหนาทของพระภกษสงฆ, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพการศาสนา, ๒๕๓๕), หนา ๗.

พทธทาสภกข (พทธทาส อนทปญโ ญ), บทบาทพระสงฆในสงคมไทย , (กรงเทพมหานคร : มลนธโกมลคมทอง, ๒๕๑๗), หนา ๕๖.

พระราชวรมน (ประยทธ ปยตโต ), บทบาทหนาทของพระสงฆ , (กรงเทพมหานคร : มลนธโกมลคมทอง, ๒๕๒๗), หนา ๒๗๔-๒๗๕.

๒๒

มหนาทในการอบรมสงสอนหลกธรรมใหแกประชาชน เพอน าไปประพฤตปฏบตตามและอยใน

ศลธรรมอนดงาม ยงไปกวานน พระภกษสงฆยงมหนาทในการประกอบพธกรรมทางศาสนา

ใหแกชาวบานอกดวย พระภกษสงฆเปนผมความรสงกวาชาวบาน เปนผจดการศกษาและเปน

คร เดกผชายจะถกสงไปเปนลกศษยอยวด หรอสามเณร เพอเรยนการอาน การเขยน และ

เรยนวชาเลขคณตอยางงายๆ รวมทงการอบรมทางศลธรรม และหลกธรรมทางศาสนา ท าให

เดกผชายสวนมากอานออกเขยนได และมความรในดานจรยธรรมของสงคม

คนงนตย จนทบตร ไดจ าแนกบทบาทของพระสงฆไว ๓ ประการ คอ

๑. การพฒนาคณภาพพลเมองดานคณธรรมจรยธรรม

๒. การสงเคราะหประชาชน เชน การใหความสะดวกในการบ าเพญกศลแก

ประชาชนตามประเพณเกยวกบชวต งานประเพณสวนรวม และงานเทศกาลตางๆ

๓. การใหความชวยเหลอทางราชการ โดยเฉพาะการรกษาความปลอดภยของ

ชาตและกจกรรมทางสงคมวทยา เปนตน

สนท ศรส าแดง ไดกลาวถงบทบาทของพระสงฆในพระพทธศาสนาวาพระเปน

ผน าทางดานวตถและจตใจ บทบาทของพระในอดตนนนอกจากเตรยมตวใหพรอม เพอสอนคน

อนแลว อาชพของพระคอ การศกษานนเอง ทเรยกกนวา สกขาชพ

ภทรพร สรกาญจน ไดกลาวถงบทบาทพระสงฆไววา เนองจากพระสงฆไทยสวน

ใหญ ไมไดแยกตวออกไปอยอยางโดดเดยว หางจากชมชน พระสงฆจงตองรบรสงทเกดขนใน

ชมชนทตนเองอาศยอยและมบทบาททเกยวของกบชมชนในดานตางๆตงแตอดตจนถงปจจบน

บทบาทดงกลาวมไดจ ากดอยเฉพาะในเรองการสงสอนศาสนธรรม และการปฏบตธรรมเทานน

แตยงรวมถงการชวยเหลอประชาชนทงทางวตถและการแกปญหาพฒนาชวตอกดวย รวมถง

การเปนผน าของชมชน พระสงฆยงคงท าหนาทพฒนาศลธรรมของประชาชนอยางตอเนอง

จนถงปจจบน พระสงฆหลายรปไดรบการยอมรบนบถอและยกยองจากคนทวไป วามคณปการ

กลอมเกลาผคนใหรจกบาปบญคณโทษและเปนคนดของสงคม เชน ทานพทธทาส (พทธทาส

ทนพนธ นาคะตะ , บทบาทของพระภกษสงฆในสงคม , (กรงเทพมหานคร : อกษรเจรญทศน, ๒๕๒๙), หนา ๕-๗.

คนงนตย จนทบตร, บทบาทพระสงฆในสงคมปจจบน , (กรงเทพมหานคร : อกษรเจรญทศน, ๒๕๓๒), หนา ๕๖.

สนท ศรส าแดง , บทบาทพระสงฆในอดต, (กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช, ๒๕๓๔), หนา ๑๘๑.

๒๓

อนทปญโญ) พระเทพเวท (ประยทธ ปยตโต) เปนตน

บทบาทของพระสงฆทมตอชมชน

หนาทโดยตรงของพระสงฆตามทบญญต คอเปนผใหธรรมเปนทาน คอการใหธรรมะ

โดยชแจง และน าในเรองหลกความดงาม หรอหลกการทชวยใหสงคมมนษยประสบแตสงทด

งามดงนน โดยหลกการแลวมหนาททตองท าเพอประโยชนสขของมวลชน ซงพระพทธเจาได

ทรงประกาศหลกการนแกพระสงฆรนแรกนบตงแตประกาศพระพทธศาสนาไววาใหพระสงฆ

ทงหลายจงจารกไปเพอประโยชนสขของชนหมมาก เพออนเคราะหชาวโลกเพอประโยชน

เกอกลและความสขแกทวยเทพและมนษยทงหลาย

บทบาทพระสงฆกบงานดานการปฏบตตามพระธรรมวนย

สงคมไทยในยคปจจบนใหความส าคญและสนใจเกยวกบเรองวตถเปนอยางมาก ซง

เปนสาเหตหนงทสงผลใหคนจ านวนมากเกดความหางเหนในเรองของศลธรรมและวดวาอาราม

ไมสนใจทจะอบรมขดเกลาจตใจของตนเองใหงดงามและสงขน ดงนนเพอจะท าใหประชาชนหน

มาใหความสนใจศลธรรม สนใจวดวาอาราม พระสงฆจงตองปรบเปลยนบทบาทของตน ในการ

เผยแผพระพทธศาสนา โดยพยายามฟนฟบทบาท สถานภาพของตนในสงคมทงในดาน

ศลธรรมจรรยาและบทบาทตอชวตความเปนอยของประชาชนเพมขน โดยเฉพาะในทองถน

ชนบทหางไกลทพระสงฆยงมบทบาทเปนทพงของชาวบานในรปของบทบาทการเปนผน าการ

พฒนาทองถนนอกจากการชวยเหลอทางดานจตใจและศาสนพธแลว ยงมความพยายามชกน า

ประชาชน ใหรวมกนพฒนากจกรรม ทเปนประโยชนตอชมชนทางวตถ ดานเกษตรกรรมการ

ยกระดบรายได และสขภาพอนามย อนน าไปสการตงองคกรรวม เชน ธนาคารขาว ธนาคารโค

กระบอ กองทนเวชภณฑ สหกรณรานคา เปนตน

บทบาทพระสงฆกบงานดานการเผยแผพระพทธศาสนา

การเผยแผพระพทธศาสนาเปนภาระหรอหนาทหนงทพระสงฆจะตองท า แมโดย

ความจรงการเผยแผพระพทธศาสนา จะตองชวยกนของพทธบรษททงส แตภาระหนกกยงตก

ภทรพร สรกาญจน, บทบาทพระสงฆไทย , (กรงเทพมหานคร : อกษรเจรญทศน, ๒๕๓๕), หนา ๒.

พระราชวรมน (ประยทธ ปยตโต), บทบาทใหมของสถาบนสงฆ , (กรงเทพมหานคร : มลนธโกมลคมทอง, ๒๕๓๐), หนา ๑๐. นฤมตร สอดสข , อานสงคมไทย ๕ นาท , (กรงเทพ มหานคร :โอเอส.พรนตง เฮาส , ๒๕๓๗), หนา ๑๗๖-๑๗๗.

๒๔

เปนหนาทของพระสงฆ ทงนดงทไดกลาวแลวขางตนวา พระสงฆมเวลาศกษาธรรมวนย

มากกวาชาวบาน ประกอบกบการเผยแผธรรม ไดถกมอบหมายจากพระพทธองค ตงแต

เรมแรกของการเผยแผพระพทธศาสนาประชาชนทวไปจงมองวา พระสงฆเปนธรรมทายาทของ

พระพทธเจา บทบาทหนาทของพระสงฆตามพระไตรปฎกไดแกการเปนผปฏบตธรรมตาม

ค าสงสอนของพระพทธเจาเพอใหบรรลพนทกขและสงสอนคนทวไปใหพนทกขตาม หนาทการ

เทศนาสงสอนธรรมอนเปนการเผยแผและสบทอดตอพระศาสนา เปนหนาทโดยตรงของ

พระสงฆ

บทบาทพระสงฆกบงานดานการจดการศกษา

ในยคแรกของการปฏรปการศกษาไทย สมยรชกาลท ๕ พระองคทรงมอบหมายให

สมเดจพระมหาสมณเจากรมพระยาวชรญาณวโรรส สกลมหาสงฆปรนายก (สมเดจ

พระสงฆราช องคท ๑๐ แหงกรงรตนโกสนทร) เปนผดแลเรองของการศกษาเพราะทรงเหน

ความพรอม ศกยภาพของพระสงฆ ทสามารถจะจดการดานการศกษาได และแม

มหาวทยาลยแหงแรกของเมองไทยกเปนวด นนกคอวดโพธ หรอวดพระเชตพนวมลมงคลา

ราม กรงเทพฯ ดงนนถาจะกลาววา วดมสวนส าคญในเรองของการจดการศกษามาแตอดตก

ไมนาจะผด ปญญา ดาบพลหาร กลาววา เรองส าคญทสด ส าหรบประเทศไทยของเรานน

พระสงฆซงถอวาพระสงฆเปนผน าทางพระพทธศาสนาไดมบทบาทตอระบบการศกษามาตงแต

โบราณวดเปนสถานทอบรมกลบตรกลธดา เรยกวาเปนทงวดทงโรงเรยน พระสงฆเปนคร

เปนปชนยบคคลททกคนใหการเคารพกราบไหว วถชวตคนไทยเราจงมเอกลกษณเฉพาะตวมา

นาน สมกบค าวา ไทย คอความเปนอสระอยางแทจรง

กลาวโดยสรป บทบาทของพระสงฆนนเปนบทบาททแสดงใหเหนถงการชวยเหลอ

สงคมอยางแทจรง ภายใตกรอบระเบยบ วนยทเครงครด การแสดงบทบาทของพระสงฆยอม

แตกตางกนไปตามสถานการณของสงคมนนๆ ทงนขนอยกบพระสงฆจะเลอกปฏบตตนใหอยใน

ดานใด ซงมดานชมชน ดานการศกษา ดานการเผยแผพระพทธศาสนา ในแตละดานกมงเนนถง

การสรางความเลอมใสศรทธาใหกบประชาชน เพอกอใหเกดการทะนบ ารงพระศาสนาให

เจรญรงเรองสบไป อนเปนหนาทและบทบาทส าคญของพระสงฆ

ภทราพร สรกาญ , “ ความส าคญของพระสงฆตอชาวไทย ”, พ.ส.ล. ปท ๒๙ ฉบบท ๑๙๖ (ก.ค.-ส.ค. ๒๕๓๘), หนา ๖๐-๖๑. ปญญา ดาบพลหาร , “ พระพทธศาสนากบการศกษา ” พทธจกร , ปท ๕๔ ฉบบท ๑๑ (พ.ย. ๒๕๔๓), หนา ๒๙.

๒๕

๒.๓ แนวคดเกยวกบการเผยแผพระพทธศาสนา

หลกในการเผยแผธรรม ทานทงหลายในขณะน มหนาทเปนพระธรรมทตกคอเปน

ผแทนของพระพทธเจา เมอเปนผแทนของพระพทธเจา ในฐานพระธรรมทตมหนาทในการเผย

แผธรรม พระธรรมทตมหนาทเดยว หนาทหลกกคอการเผยแผธรรม การเผยแผธรรมท าอยางไร

มหลายวธ วธแรกทพระพทธเจาทรงปฏบตกคอการเทศน และถอวาเปนวธหลกทพระพทธเจา

ทรงถอปฏบตดวยพระองคเองมาโดยตลอด ๔๕ ป พระพทธเจาเทศนไมหยดเลย สวนวธอน

เชน พดคย ปาฐกถา บรรยาย มผรวบรวมท าวจนเอาไววา วธการสอนของพระพทธเจา หรอ

วธการเผยแผของพระพทธเจานนมอย ๗ ประการดวยกนเทาททานคนควาไวนานแลว คอ

๑. อปนสนนกถา

๒. ธรรมกถา

๓. โอวาทกถา

๔. อนสาสนกถา

๕. ธรรมฉากจฉากถา

๖. ปจฉาวสชชนากถา

๗. ธรรมเทศนากถา

ในเรองนจะไมกลาวถงรายละเอยด กใหรวาวธเผยแผของพระพทธเจากคอการ

เทศน การเทศนคออะไร การเทศนกคอการแสดงธรรม การชแจง การบอกกลาว นเรยกกนวา

เทศน สมยปจจบนน เรากน าวธการเทศนนนมาปรบเปลยนใหเขากบยคเขากบสมย การเทศน

นนกยงคงอย แตวาหนก (คอนขาง) ไปทางพธการ และเปนพธการทศกดสทธ นนคอการเทศน

แบบเดม ปรบเปลยนมาเปนปาฐกถา เรยกวา “ปาฐกถาธรรม ” พดธรรมะ เปลยนเปนบรรยาย

ธรรม กคอพดธรรมะ เปลยนเปนอภปรายธรรม กคอการบรรยายธรรมเหมอนกน แตบรรยาย

หลายคน ปรบเปลยนเปนการเทศนปจฉา-วสชชนา สองธรรมาสน สามธรรมาสน ปรบเปลยนไป

ตามยคตามสมย นกเปนการท าหนาทเหมอนกน ทนท าอยางไรถงจะไดผล นคอตวหลก และน

กเปนอกเหตผลหนงทนมนตทานทงหลายมาประชมกนน เพอทจะไดรแนวทางในการเผยแผ

ธรรมในฐานะทเปนพระธรรมทต ใหรจกแนวทางใหรจกวธการ สวนรายละเอยด เนอหาสาระนน

กคงจะพดอะไรกนไมได ธรรมะนนเปนเรองใหญ ทานทงหลายตองมทนเดมกนอยแลว นนกคอ

ตองมความรดานธรรมะ ไดศกษานกธรรมบาง บาลบาง อานหนงสอดวยตนเองบาน สงเหลาน

๒๖

เรยกวาเปนตนทนในการเผยแผพระพทธศาสนา

เทคนคการสอนธรรม เทคนคการสอนศลธรรมแกประชาชนหนาทของพระธรรม

ทต เปนสงทลกซงกวาการสอนนกเรยน เพราะประชาชนเปนผมประสบการณมาก และความร

ของประชาชนกไมเสมอภาคกน ฉะนน วธการทเผยแผใหไดผล ในเบองตน ตองศกษาพนฐาน

แหงจตใจศกษาอปนสยใจคอของคนในถนนนๆ พรอมทงตองท าตวใหเปนทเคารพนบถอของ

เขาดวย วธการสอนศลธรรมนน หลกใหญทพระพทธเจาทรงวางไวคอโอวาทปาฏโมกขซงได

แสดงแนวทางการเผยแผไวดงน

คาถาท ๑ เปนหลกอดมการณของพระพทธศาสนา คอ ตองอดทน อดกลน ไม

เบยดเบยนคนอนมหลกสงสด คอ นพาน

คาถาท ๒ เปนหลกการ คอ ไมท าชว ท าด ท าจตใจใหผองใส

คาถา ท ๓ เปนวธการ คอ ไมวารายคนอน ไมท ารายคนอน ส ารวมในพระปาฏโมกข

รจกประมาณในการบรโภค มทนอนทนงอนเงยบสงด ประกอบความเพยรทางจต

นอกจากน ยงมวธการสอนศลธรรมแกประชาชนตามหลก ๗ ประการเปนวธการ

ภาคปฏบต ซงศกษาคนควาโดย สมเดจพระพทธโฆษาจารย วดสามพระยา มดงนคอ

๑. อปนสนนกถา คอ การสนทนาปราศรยกบบคคลผมาหาส หรอการตอนรบ

แขกผมาเยอน การพดคยกนโดยการสอดแทรกธรรมะ เขาไปในการสนทนากนนนตามสมควร

แก เหตการณ กาลเทศะ และบคคลผฟง โดยไมมการเตรยมตวมากอนนยมพดกนวา “การเทศน

ธรรมาสนเตย ”

๒. ธรรมมกถา คอ การสอนศลธรรมแกประชาชนอยางเปนกจจะลกษณะเปน

งานเปนการ เปนเรองเปนราว มการเตรยมการไวลวงหนา ไดแก การแสดงปาฐกถา การ

บรรยายธรรม เปนตน

๓. โอวาทกถา คอ การสอนศลธรรมแกประชาชน แบบค าแนะน า ค าตกเตอน

ค าสอน โดยเฉพาะเจาะจงลงไปเรองใดเรองหนง เพอใหผฟงเกดความสงวรระวง ไมท าความชว

ใหละความชว ใหท าความดและรกษาความดได

๔. อนสาสนกถา คอ การสอนศลธรรมแกประชาชนแบบสอนบอยๆ นยมพดกน

วา “พร าสอน” เพอใหเกดความจ าได เกดความชนห จนเกดความ “คลองปากขนใจ ” เรองทสอน

พระธรรมกตตวงศ (ทองด สรเตโช ป.ธ.๙ , ราชบณฑต), การเผยแผพระพทธศาสนา, ขอมลออนไลน, เขาเมอ ๑๐ ส.ค. ๒๕๕๓ .

๒๗

นน กอยในประเภทค าแนะน า ค าแนะแนว ค าตกเตอน และค ากลาวสอนนนเอง ถากลาวสอน

เปนครงคราว จดเปน “โอวาทกถา ” ถากลาวสอนเปนประจ า และท าบอยๆ จดเปน “อนสาสน

กถา ”

๕. ธรรมสากจฉากถา คอ การแลกเปลยนความคดเหนกนและกน การสนทนา

กน เพอแสวงหาความถกตอง หรอเพอปรบความเขาใจกนและกน นยมเรยกวา “การสนทนา

ธรรม” โดยผลดกนพด ผลดกนฟง

๖. ปจฉาวสชชนากถา คอ การสอนศลธรรมแกประชาชน แบบการถามและการ

ตอบ ในเรองทจะสอนนน เพอทดสอบถงความรเดมของผรบสอนวา มอยแคไหนเพยงไร เพอ

เปนการกระตนเราใจใหผฟงเกดความตนตวอยเสมอ และเพอทดสอบความจ าและความเขาใจใน

เรองทสอนนนวา ผฟงมแคไหนเพยงไร โดยมวธการ ๓ วธ คอ ๑.ถามเพอใหตอบ ๒. ถามเอง

ตอบเองและ ๓. ใหถามเพอตอบ

๗. ธรรม เทศนากถา คอ การแสดงธรรม ชแจงแสดงหลกธรรม หลกสมมา

ปฏบต เพอใหผฟงรแจงเหนจรงในธรรมทควรรควรเหน เปนการชน าใหผฟงเกดศรทธาปสาทะ

ในธรรมปฏบต ยอมรบเปน “ หลกจ า ” และเปน “หลกใจ ” ยดถอเปนอดมคตในการด าเนน

ชวตประจ าวน เพอความอยเยนเปนสข พนจากความอยรอนนอนทกข

ความจรง “ธรรมเทศนากถา” กบ “ธรรมกถา” มสวนคลายคลงกน บางแหงทาน

กลาววาเปนอยางเดยวกน แตธรรมเทศนากถาน นยมท าเปนกจจะลกษณะและมกระบวนการ ม

ระเบยบแบบแผนมากวาธรรมกถา โดยเนนถงลลาหรอทวงท านองวาจาทเปลงใหถกตอง

เหมาะสม เปนวรรคเปนตอน เนนถงอรยาบถทางกาย เปนระเบยบเรยบรอย โดยมหลกใหญ ๒

ประการ คอ ๑. หลกเทศน คอ ลลาการขนธรรมาสน เปนตน

๒. หลกธรรม คอ หวขอธรรมะ เหมาะแกงาน แกกาละ เทศะ และบคคล

ประกอบดวย อเทศ นเทศ และปฏนเทศ อยางสมบรณทกประการ

โดยแบงวธเทศนเปน ๒ แบบ คอ

๑. อานคมภร

๒. เทศนปฏภาณ

วธการบรรยายธรรม อบรมแบบปลกฝง

๑. ควรใชวธธรรมสากจฉา คอ การพดไป ถามไป ในระหวางการบรรยายธรรมนน

๒. จงหวะทพด พอเหมาะแกวยของผฟง ไมเรวเกนไป และไมชาเกนไป

๒๘

๓. เสยงทพด นมนวลชวนฟง ไมดงเกนไป และไมคอยเกนไป

๔. ควรพดแบบใหคด ไมใชพดแบบใหฟงอยางเดยว

๕. ควรใชค าพดวา “ ควรท า ควรพด ควรคด ” เปนตน ไมใชค าพดวา “ จงท า จงพด

จงคด ” เปนตน

เพราะธรรมะทกขอ เปนเรองของจตใจ เปนเรองของความสมครใจประพฤตดวย

ตนเอง เปนเรองของผมจตศรทธาปสาทะไมใชเรองของระเบยบวนย อนเปนเรองขอบงคบให

ปฏบตตาม หลกการอธบายธรรมะ ๖ ประการ

๑. อตถะ คอ อธบายความของธรรมะขอนนๆวามความหมายอยางไร แยกอธบาย

ออกไดเปน ๒ อยาง คอ

๑.๑ โดยอรรถ คอ ความหมายทเปนจดประสงค หรอความหมายทแทจรง

๑.๒ โดยพยญชนะ คอ ความหมายตามพยญชนะ ตามหลกบาลไวยากรณ อก

นยหนง อตถะ คอ อธบายความหมายของธรรมะขอนน ๆ วามความหมายอยางไร แยกอธบาย

ออกไดเปน ๒ อยาง คอ ทางคดโลก คอ ความหมายทางคดโลก หรอความหมายของชาวโลก

ทางคดธรรม คอ ความหมายทางคดธรรมหรอความหมายทางศาสนา

๒.ประเภท คอ ธรรมะขอนน ๆ แยกประเภทออกไปไดอยางไรหรอไม และแยก

ประเภทออกไปไดเทาไรคออะไรบาง

๓. เหต คอ ธรรมะขอนน ๆ มอะไรเปนมลเหตท าใหเกดขน หรอเปนธรรม มอะไร

เปน “ ปทฏฐาน ” คอเปนเหตท าใหเกดขน

๔. ผล คอ ธรรมะขอนนๆ มผลเปนอยางไร แกบคคลผปฏบตตาม และแกบคคลผ

ปราศจากธรรมะขอนนๆกลาวคอมอานสงสหรอมโทษแกบคคลผปฏบตอยางไร

๕. อปมา คอ ธรรมะขอนน ๆ มขออปมา (เปรยบเทยบ) เหมอนอะไร เพอชวยให

ผฟงเกดความเขาใจธรรมะขอนนๆชดเจนยงขน

๖. สาธก คอ ธรรมะขอนน ๆ ควรยกเรองอะไรน ามาเลาประกอบเปนบคลาธษฐาน

เพอชวยใหผฟงทรงจ าธรรมะไดดยงขน

ธรรมะ ๓ ประการ ธรรมะในทางพระพทธศาสนา รวมทงวนยดวยทม ๘๔ ,๐๐๐

พระธรรมขนธ มมาตการใหญเพยง ๓ เรอง คอ

๑. กสลา ธมมา คอ ธรรมทเปนกศลหรอกศลธรรม เปนธรรมฝายด เปนฝายคณธรรม

เปนธรรมประเภท “ ภาเวตพพธรรม ” คอ ธรรมะทควรบ าเพญใหมขนในตน เปนธรรมะทมผล

๒๙

เปนความสข ความเจรญรงเรอง เปนบารมธรรมอนเปนพลงภายในอนเปนเหตท าใหเกด “

สมบต ” ทงปวง

๒. อกสลา ธมมา คอ ธรรมทเปนอกศล หรออกศลธรรม เปนธรรมฝายชว เปนธรรม

ประเภท “ ปหาตพพธรรม ” คอธรรมทควรละเวนเสย เปนธรรมะทมผลเปนความทกข เปน

ความเสอมเสย เปนอาสวะอนเปนพลงความชวภายในท าใหเกด “ วบต ” ทงปวง

๓. อพยากตา ธมมา คอ ธรรมทเปนอพยากฤต หรออพยากตธรรม เปนธรรมฝาย

กลาง ๆ ไมดไมชว เปนธรรมประเภท “ปรญเญยธรรม ” คอ ธรรมะทควรก าหนดร ควรยอมรบ

ความจรงวา โลกนมปกตเปนอยางน ตวอยางเชน โลกธรรม ๘ สามญลกษณะ ๓ เปนตน

กอนทจะสอน จงตองค านงวาธรรมะทจะใชสอนเปนธรรมประเภทไหน ถาเปนกศล ก

เนนใหเขาปฏบตจรง ๆ บอกอานสงสหรอผลกอนแลว แสดงเหต เวลาพดกไดเนนภาคปฏบต

ถาเปนอกศลธรรม กบอกโทษแหงความชวเสยกอน แลวบอกใหละ สวนอพยากตธรรม กบอก

หรอสอน เพอใหโยมละความยดมนถอมน ใหยอมรบความจรง

จากการปฏบตหนาทของพระธรรมทตในการประกาศและเผยแผพระพทธศาสนาและ

พฒนาสงคมของพระสงฆในสมยพทธกาลนนเอง สงผลใหพระพทธศาสนาไดเขามาสประเทศ

ไทย ซงเปนหนงในดนแดนทเรยกวาสวรรณภมครงแรก ดวยการเดนทางมาเผยแผ

พระพทธศาสนาของสาวกทเปนสายพระธรรมทตสายท๘คอคณะของพระโสณเถระและพระอตร

เถระท าใหพระพทธศาสนาเขามาประดษฐานในประเทศไทยอยางสมบรณ ภายใตพระ

ราชปถมภของพระมหากษตรยไทย โดยมการบวช การศกษาเลาเรยนพระธรรมวนยสบทอด

กนมาจนถงปจจบน

๒.๓.๑ การเผยแผในประเทศไทยปจจบน

ประเทศไทยเปนประเทศทนบถอพระพทธศาสนามาชานาน คอ นบถอ

พระพทธศาสนาแบบเถรวาทจากการเขามาเผยแผของพระโสณะและพระอตตระ และนบถอ

พระพทธศาสนาแบบมหายานโดยไดรบอทธพลจากการทถกขอมปกครอง จนมาถงปจจบนเปน

พระพทธศาสนาแบบเถรวาท มการศกษาพระพทธพจนและการปฏบตธรรมอยางแพรหลาย

พทธศาสนกชนมจตใจใฝในการท าบญ จนกลาวไดวาเปนประเทศทพระพทธศาสนารงเรองทสด

พระธรรมวโรดม (บญมา คณสมปนโน ป.ธ.๙), เทคนคการสอนธรรมะ , ขอมลออนไลน, เขาเมอ ๒๓ ก.ค. ๒๕๔๐. สรวฒน ค าวนสา, ประวตพระพทธศาสนาในประเทศไทย, (กรงเทพมหานคร : มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๔), หนา ๒๔ .

๓๐

ในปจจบน การเผยแผของพระสงฆในปจจบนมทงแบบเชงรบคอยดถอกนมาเปนประเพณ เชน

เทศนสอนโยมทวด เปนตน และแบบเชงรกคอปรบใหเหมาะสมกบสภาพปจจบน ตรงกบความ

ตองการของผฟง เชน จดคายอบรมเยาวชน เปนตน ลกษณะของผเผยแผมทงแบบ ปจเจก

บคคล คณะและหนวยงานองคกร การเผยแผทท าเปนหนวยงานหรอองคกร เชน

พระธรรมทต, หนวยอบรมประชาชนประจ าต าบล เปนตน นอกจากนยงมหนวยงาน องคกรเผย

แผตางๆ ทฆราวาสเปนผด าเนนงาน เชน องคการพทธศาสนกสมพนธแหงโลก , พทธสมาคม

แหงประเทศไทย ในพระบรมราชปถมภ เปนตน ในทนจะกลาวเฉพาะงานของพระธรรมทต

๒.๓.๒ หลกการเผยแผพระพทธศาสนา

การเผยแผ คอ การท าใหขยายออกไป การท าใหขยายวงกวางออกไปท าให

แพรหลายออกไป การเผยแผพระพทธศาสนาจงไดแก การด าเนนงานเพอใหหลกธรรมค าสง

สอนในพระพทธศาสนาแพรหลายออกไปในทกสารทศ มผศรทธาเลอมใส เคารพ ย าเกรง ใน

พระรตนตรยนอมน าเอาหลกธรรมในพระพทธศาสนาไปประพฤตปฏบต

หลกประโยชน ๓

การประกาศพระพทธศาสนาโดยยดหลกประโยชนและความสขของมหาชนเปนทตง

ถอเปนวตถประสงคหลกในการเผยแผพระพทธศาสนาดงทพระพทธเจาทรงประทานโอวาท

ใหแกเหลาพระสาวกชดแรกททรงสงใหไปประกาศพรหมจรรย วา

ภกษทงหลาย พวกเธอจงเทยวจารก เพอประโยชนและความสขแกชนหมมาก เพอ

อนเคราะหโลก เพอประโยชนเกอกลและความสขแกทวยเทพและมนษยอยาไดไปทางเดยวกน

สองรปจงแสดงธรรมงามในเบองตน งามในทามกลาง งามในทสด จงประกาศพรหมจรรยพรอม

ทงอรรถและพยญชนะบรสทธบรบรณครบถวนสตวทงหลายทมธลในตานอยมอย ยอมเสอม

เพราะไมไดฟงธรรม จกมผรทวถงธรรม

พระพทธพจนน เปนเครองชชดถงบทบาทส าคญของการสอหลกธรรมใน

พระพทธศาสนา โดยเปนหลกการและนโยบายในการเผยแผพระพทธศาสนาของเหลาพทธ

สาวกจนตราบเทาปจจบนน ทงนกเพอประโยชนสขแกมนษย โดยหลกการกคอ ใหเกด

ประโยชนสขตามพทธประสงค ๓ ประการ คอ

ราชบณฑตยสถาน, พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ .ศ.๒๕๔๒, (กรงเทพมหานคร : นานมบ๏คสพบลเคชนส, ๒๕๔๖), หนา ๔๗๘.

ว.ม.(ไทย) ๔/๓๒/๔๐. ข.จ.(ไทย)๓๐/๖๗๓/๓๓๓:๗๕๕/๓๘๙.

๓๑

๑) ทฏฐธมมกตถประโยชน ประโยชนในชาตน

๒) สมปรายกตถประโยชน ประโยชนในชาตหนา

๓) ปรมตถประโยชน ประโยชนอยางยง

ประโยชน คอ ผลตอบสนอง ไดรบสบมาจากพฤตกรรมทประกอบไปดวยกศลกรรม

ทพระพทธศาสนาถอเปนหลกส าคญ เพราะกอใหเกดผลเปนความสข ความมงคงบรบรณ ความ

ไปเกดในสคตโลกสวรรค และจดหมายปลายทางของชวตทถอเปนสขทสงบเยน เปนชวตทอย

จบพรหมจรรย สนทกขทงปวง

การทพระพทธองคประสงคใหเกดเปนประโยชนแกมหาชน คอเกดเปนความสขนน

ทรงหมายเอาลกษณะสขทสบเนองจากการดบ อาจจ าแนกออกเปน ๓ ประการคอ

๑) ดบอวชชา หมายถง การเกดญาณทสสนะอนสงสด

๒) ดบกเลส หมายถง ก าจดความชวรายและของเสยงตางๆ ภายในจตใจ หมด

เหตทจะกอปญหาความเดอดรอนวนวายตางๆ แกชวตและสงคม

๓) ดบทกข หมายถง หมดความทกข บรรลประโยชนสงสด เกดเปนสขท

นรนดรความสขถอเปนความส าคญอยางยงในการปฏบตธรรมทางพระพทธศาสนา กลาวให

ชดเจนกคอ การปฏบตตามหลกธรรมเพอใหเกดประโยชนสข เรมแตขนตน คอ บญ มพทธพจน

รบรองวา “บญเปนชอของความสข” คนจะถงความสขไดตองมศลเปนพนฐานในการบ าเพญ

เพยรทางจตหรอเจรญภาวนา ศลถอเปนตวท าใหจตนง เกดเปนฌาน ความสขกเปน

องคประกอบของฌาณฌานยงสงขนความสขกยงประณตขน เปาหมายของพระพทธศาสนาคอ

นพพาน กเปนสข และเปนบรมสขดวย ดงพทธพจนวา “นพพานเปนสขอยางยง”

ประโยชนสขถอเปนความชดเจนในค าสอน พทธศาสนามงหมายความสขดวยขอ

ปฏบตใหถงสข มใชบรรลดวยความทกข แตมขอทตองระวงกคอผปฏบตตองไมตดใจหลงใหลใน

ความสขทเกดขนแกตน ไมปลอยใหความสขทเกดขนนนครอบง าจตใจของตน ตองเปนอสระ

สมบรณจากกเลสทงปวง จงถอเปนความสขทเปนจดหมายปลายทางทางพระพทธศาสนา

พระธรรมปฎก (ปอ.ปยตโต), พทธธรรม,พมพครงท ๗, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๑), หนา ๕๒.

ข.อต.(ไทย) ๒๕/๒๐๐/๒๔๐ ; อง.สตตก.(ไทย) ๒๓/๕๙/๙๐ . การเพงพนจดวยจตทเปนสมาธแนวแน ปฐมญาณ มองค ๕ คอ วตก วจาร ปต สข เอกคคตา จะเหนไดวา ล าดบท ๔ คอ สข เปนผลทไดรบจากการอบรมจต.

ม.ม.(ไทย) ๑๓/๒๘๗/๒๘๑.

๓๒

ประโยชนสข ๓ ประการทยกไวเบองตน จะเกดขนดวยการน าหลกธรรมใน

พระพทธศาสนาไปปฏบตอยางแทจรง โดยกระท าใหเกดประโยชนแกตนเองกอน ใน

ขณะเดยวกนกมองถงเพอนมนษยรอบขางดวยการเผอแผยงประโยชนทตนไดปฏบตตามจน

เกดผล ดงพทธด ารสวา

ภกษทงหลาย บคคลผพจารณาเหนประโยชนของตน สมควรแท เพอทจะท ากจของ

ตนใหถงพรอมดวยความไมประมาท หรอวาบคคลผพจารณาเหนประโยชนของผอน สมควรแท

เพอทจะท ากจของผอนใหถงพรอมดวยความไมประมาท หรอบคคลผพจารณาเหนประโยชนทง

สองฝาย สมควรแททจะท ากจของทง ๒ ฝายใหถงพรอมดวยความไมประมาท

การเผยแผพระพทธศาสนาจงมงทจะพฒนาศกยภาพของมนษยทมองประโยชนทงท

จะเกดกบตนเองและผอน มสตเปนตวขจดความไมประมาท โดยตระหนกถงผลของกศลกรรม

เปนตวก าหนดทศทางในการท าใหเกดประโยชนทง ๓ ประการดงกลาว

นอกจากเปาหมายทเปนอดมการณของการเผยแผพทธธรรมของพทธบรษท

ดงกลาวมาแลวนน พระพทธศาสนายงมหลกการทถอเปน หวใจของพระพทธศาสนาปรากฏใน

โอวาทปาตโมกข ซงพระพทธเจาทรงประทานแกพระอรยสาวก ๑ ,๒๕๐ รป ณ ในวนเพญเดอน

๓ ทบดนเรยกวา วนมาฆบชา โดยสาระคอ

๑ . การไมท าบาปทงปวง

๒ . การท ากศลใหถงพรอม

๓ . การท าจตของตนใหผองแผว

จากพทธพจนทยกมาเปนการประกาศความเปนพระพทธศาสนา ทผเปนสาวกตอง

ยดถอเปนหลกการปฏบตตนและท าการเผยแผพระพทธศาสนาในสถานทตางๆ ทไดจาก

หลกการ โดยถอเอาประโยชนของมหาชนเปนหลกใหญ คอ หลกการทางพระพทธศาสนาในการ

เผยแผทามกลางกลมศาสนาและเจาลทธตางๆ ในอนเดยขณะนน

๒.๓.๓ หลกไตรสกขา

ไตรสกขาเปนหลกธรรมทส าคญในการพฒนาชวตทงบรรพชตและคฤหสถเรยกวา

เปนธรรมทมความงาม ๓ อยาง งามในเบองตนไดแกศล งามในทามกลาง คอ สมาธ และงาม

ในทสดคอ ปญญา ปรากฏในพระด ารสทสงสาวกไปเผยแผพระพทธศาสนารนแรก ซงถอเปน

ส .น.(ไทย) ๑๖/๒๒/๔๐. ท.ม.(ไทย) ๑๐/๙๐/๔๓-๔๔ ; ข.ธ.(ไทย) ๒๕/๑๘๓-๑๘๓/๔๙-๕๐. ท.ปา. (ไทย) ๑๑/๒๒๘/๒๓๑ ; อง.ตก. (ไทย) ๒๐/๕๒๑/๒๙๔.

๓๓

หลกการส าคญในการเผยแผพระพทธศาสนา การด าเนนงานเพอใหเกดประโยชนแกผฟงไดนน

หลกนถอเปนหลกใหญทครอบคลมการปฏบตใหบรรลประโยชนทตนพงปรารถนา ดงปรากฏใน

เมตตาสตร ขททกนกาย วา

ผฉลาดในประโยชนมงหวงบรรล

ควรบ าเพญกรณยกจควรเปนผอาจหาญ ซอตรง

เครงครด วางาย ออนโยน และไมเยอหยง

ความเปนผสนโดษ เลยงงาย มกจนอย

มความประพฤตเบา มอนทรยสงบ มปญญารกษาตน

ไมคะนอง ไมยดตดในตระกลทงหลาย

อนง ไมควรประพฤตความเสยหายใดๆ

ทจะเปนเหตใหวญญชนเหลาอนต าหนเอาได

การด าเนนไปในหลกของไตรสกขานน สามารถจดการฝกอบรมศล สมาธ ปญญาไป

พรอมกนได ดงททานกลาวไวในการปฏบตกรรมฐานคอก าหนดลมหายใจเขา -ออก ความส ารวม

กาย วาจาในขณะทเปนอธศลสกขา สมาธในขณะนนเปนอธจตตสกขาและปญญาในขณะนน

เปนอธปญญาสกขา

ในท านองเดยวกน เราสามารถน าหลกการนไปบรณาการใหสามารถครอบคลม

เนอหาสาระเพอเชอมโยงใหเหนหวขอธรรมทงหมดในทางพระพทธศาสนา ซงดหลากหลาย ให

มระบบเดยว คอ ไตรสกขา เพราะหวขอธรรมทงหมดสรปลงในเรองของไตรสกขาไดทงสน

ภายในกรอบของหลกไตรสกขา เราสามารถจดความสมพนธของหลกธรรมทกหมวดใหเกดเปน

การปฏบตธรรม คอการน าไปใชใหเกดประโยชนนนเอง

ในบรรดาธรรมหรอระบบการปฏบตทจดรปแบบเปนหมวดหม ไตรสกขาถอเปน

พนฐาน เปนระบบกลาง กวางขวางครอบคลม และใชเปนมาตรฐานในการปฏบตมากทสด แมวา

ไตรสกขา จะเปนเพยงหลกหรอระบบการฝกอบรม ใหเกดเปนการด าเนนชวตทดงามแตเมอ

มนษยไดรบการฝกหดตามหลกไตรสกขา ถอวาไดด าเนนไปส มรรคาแหงการหลดพน

๑ . อธศลสกขา คอ การฝกความประพฤตสจรตทแสดงออกมาทางกายวาจา เปน

ลกษณะการประกอบกศล ในสวนของ วาจาชอบ การงานชอบ และการเลยงชพชอบ การด ารง

ข.ธ. (ไทย) ๒๕/๑-๓/๒๐-๒๑ ข.ป.อ. (ไทย) ๒/๑๖๓/๑๐๕.

๓๔

ตนอยในกรอบของระเบยบวนย ปฏบตหนาทและความรบผดชอบของตนตอบคคลรอบขาง ม

ความสมพนธทางสงคมทดงามเกอกลเปนประโยชน

๒ . อธจตตสกขา คอ การฝกปรอในดานคณภาพทางอารมณ เพอควบคมจตเปน

ลกษณะการประกอบกศล ในสวนของ ความพยายามชอบ ความระลกชอบ และความตงมนชอบ

การด ารงมนของจต ควบคมจตของตนใหเขมแขง มก าลง สงบ สงบ ผองใส เปนสขบรสทธ

ปราศจากสงเศราหมองตางๆ อยในสภาพควรแกการงาน ทเปนพนฐานของ การใชปญญาใน

การตดสนสภาพทก าลงเกดขนตามความเปนจรง

๓ . อธปญญาสกขา คอ การพฒนาปญญา ใหเกดเปน ความหยงร สภาพความเปน

จรง ทน าไปสความหลดพน เปนลกษณะการประกอบกศลในสวนของ ความเหนชอบ และความ

ด ารชอบ การพฒนาใหเกดเปนปญญาทบรสทธจากกเลสเครองเศราหมอง ไมเกดเปนความร

ความคดความเขาใจทถกบดเบอนจากสภาวธรรมทปรากฏตามความเปนจรงสามารถคด

พจารณาแกไขปญหาตางๆ ท ากจทงหลายในทางทเปนไปเพอประโยชนอยางแทจรง

ไตรสกขา จงเปนตวจกรส าคญในการน าไปสพฒนาการทางพฤตกรรม มวนยใน

ตนเอง รบผดชอบตอความดงามและงอกงามของสงคม มพฒนาการทางอารมณ มความงอก

งามทางอารมณ เขมแขง ตงมน มสมรรถภาพในการปองกน เหตแหงทกข (สมทย) และม

พฒนาการทางปญญา มเหตผลตรองตามความถกตองเปนจรง จนพนจากการครอบง าของ

อวชชา โดยอาศยศกยภาพของแตละบคคลในการพฒนาตนตามหลกไตรสกขา

ตระหนกถงศกยภาพของมนษย

พระพทธเจาทรงมความคดทจะเผยแผธรรมดวยหลกททรงเหนวา มนษยเปนผฝกได

มนษยสามารถทจะรความได ถาเขาไดฝกฝนตามหลกการทแสดง การมองเชนนเปนการมองท

ศกยภาพทางปญญาของมนษยมากกวามองในแงความแตกตางทางดานรางกาย ซงถอเปนหลก

ใหญหลกหนงในการน าไปสการรบฟงค าสอนและน าไปปฏบตใหเกดประโยชนสงสดตามทพระ

พทธองคทรงแสดงไว

พระพทธศาสนาเปดกวางส าหรบมนษยทกคนในการเขามาเปนสมาชก โดยการ

มงเนนทความสามารถในการแสวงหาทรพยภายในทเรยกวา อรยทรพย เปนการแสวงหาท

มงเนนใหผนนส ารวจตนเอง และความสามารถในการพฒนาจตใจของตนใหมปญญาเหนอรยสจ

พระธรรมปฎก (ป .อ . ปยตโต) , พทธธรรม ฉบบปรบปรงและขยายความ , (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมลนธโกมลคมทอง, ๒๕๔๑), หนา ๙๑๔-๙๑๕.

๓๕

เปนอสระจากกเลสเปนส าคญ จนเกดเปนประโยชนสงสดส าหรบตนเองและผอนโดยพระพทธ

องคทรงคดคานการแบงมนษยดวยชนชนวรรณะ ชาตก าเนด สงต า ด าขาว พฤตกรรมทแสดง

ออกมาทางกาย วาจาของมนษยตางหาก ทเปนตวก าหนดความเปนมนษย พรอมศกยภาพทาง

ปญญา ดงทโสณฑณฑะพราหมณไดกลาวกบเพอนพราหมณ โดยไดทลตอบพระพทธองคใน

โสณฑณฑะสตร ความตอนหนงวา

“ทานผเจรญทงหลาย เหนองคกมานพหลานของเรานหรอไม” “เหน ขอรบ”

“องคกมานพเปนผมรปงาม นาด นาเลอมใส มผวพรรณผดผองยงนกดจพรหมมกาย

ดจพรหม โอกาสทจะไดเหนยากนก ในทประชมนนอกจากพระสมณโคดมแลว ไมมใครม

ผวพรรณเสมอกบองคกมานพเลย องคกมานพเปนผคงแกเรยนทรงจ ามนต รจบไตรเพท… เปน

ผมชาตก าเนดดทงฝายบดาและฝายมารดา ถอปฏสนธบรสทธดตลอด ๗ ชวบรรพบรษ … แต

องคกมานพ ยงฆาสตว ถอเอาสงของทเจาของยงไมให ลวงละเมดภรรยาผอน กลาวเทจ ดม

น าเมา ในกรณอยางน ผวพรรณ มนต และชาตก าเนดจกท าอะไรไดเลา

พระพทธองคทรงสนบสนนความสามารถในการพฒนาจตใจของตนใหเกดปญญา

เหนความเปนจรง เปนอสระจากกเลสเปนส าคญ จนเกดเปนประโยชนสงสดส าหรบตนเองและ

ผอน การน าชาตก าเนดมากลาวอางส าหรบผทจะพฒนาตนนนเปนสงทเลอนลอยการแสดงธรรม

เพอพฒนาจตใจของบคคลเปนสงส าคญยง ดงนน พระพทธองคทรงใชการสอนทหลากหลาย

ขนอยกบประเภทและศกยภาพของแตละบคคลโดยค านงถงผฟงเปนหลก ในการสอนแตละครง

นอกจากพระองคจะทรงตรวจดลกษณะนสยและระดบภมปญญาแลว สาระส าคญหรอเรองทจะ

ทรงสอนเปนสงทตองค านงถงดวย ทรงเลอกสอนบคคล จ าแนกได ๖ ประการ คอ

๑) สอนจากสงทรเหนเขาใจงายหรอรเหนเขาใจกนอยแลว หรอสงทเคยปฏบตท

ความคนเคยของบคคลกลมนน ไปหาสงทรเหนหรอเขาใจยากหรอยงไมรเหนไมเขาใจเพอให

เขาเขาใจพระธรรมเทศนาตามล าดบ จนสามารถจบใจความส าคญททรงแสดงดงเชน การสอน

ชฎล ๓ พนองทเคยบชาไฟมากอน ความตอนหนงวา

ภกษทงหลาย สงทงปวงเปนของรอน กอะไรเลาชอวาสงทงปวงเปนของรอนใหพง

ระลกวา จกษเปนของรอน รปทงหลายเปนของรอน วญญาณอาศยจกษเปนของรอน สมผส

อาศยจกษเปนของรอน ความเสวยอารมณ เปนสขเปนทกขหรอมใชสขมใชทกขทเกดขนเพราะ

จกษสมผสเปนปจจย แมนนกเปนของรอน รอนเพราะอะไร เรากลาววา รอนเพราะไฟหรอราคะ

ท.ส. (ไทย) ๙/๓๑๖/๑๒๑.

๓๖

เพราะไฟคอโทสะ เพราะไฟคอโมหะ รอนเพราะความเกด เพราะความแก และความตาย รอน

เพราะความโศก เพราะความร าพน เพราะทกขกาย เพราะทกขใจ เพราะความคบแคน

๒) สอนเนอเรองทคอยลมลกยากลงไปตามล าดบชน สอนไปตามล าดบขนตอนและ

ความตอเนองกนเปนสายลงไปเปรยบเหมอนความลกของทะเล เชน เรองอนปพพกถาและ

อรยสจ ๔ เปนตน ดงเชน การทพระองคทรงสอน ภททวคคย ความตอนหนงวา

“ทรงแสดง ทานกถา ศลกถา สคคกถาโทษ ความต าทรามความเศราหมองของกาม

ทงหลาย และอานสงสในความออกบรรพชา เมอพระองคทรงทราบวา พวกเขามจตสงบ มจต

ออน มจตปลอดจากนวรณ มจตเบกบาน มจตผองใสแลว จงทรงประการพระธรรมเทศนา ท

พระพทธเจาทงหลายทรงยกขนแสดงดวยพระองคเอง คอ ทกข สมทย นโรธ มรรค ดวงตาเหน

ธรรม ปราศจากธล ปราศจากมลทน ไดเกดแกพวกเขา ณ ทนง นนเองวา สงใดสงหนงมความ

เกดขนเปนธรรมดา สงนนทงหมดมความดบเปนธรรมดา ดจผาทสะอาดปราศจากมลทน ควร

ไดรบน ายอมเปนอยางด ฉะนน”

๓) ถาสงทสอนเปนสงทแสดงได พงสอนดวยของจรง ใหผเรยนไดด ไดเหน ไดฟง

และปฏบตการจรง อยางทเรยกวา ประสบการณตรง เชน การทพระพทธองคทรงสอนนางกสา

โคตรม ทระทมทกขเพราะลกชายตายจนเกอบจะเปนบา ความตอนหนงวา

ไปส เขาพระนคร เรอนหลงใดไมเคยมคนตาย จงน าเมลดผกกาดจากเรอนหลงนนมา

นางรบพทธด ารสแลวเขาไปในพระนคร ไดพบเรอนหลงแรกพดวา “พระศาสดาโปรดใหขาน า

เมลดผกกาดไป เพอท ายาส าหรบลกชายของขา ถาในเรอนหลงนไมเคยมใครๆ ตาย” … นาง

ไดรบค าตอบวา “ใครเลาจะสามารถนบคนทตายไปแลวในเรอนหลงนได

๔) ทรงสอนอยางมเหตผล ยกตวอยางประกอบ ผฟงพจารณาตามจนเหนจรงได

เชน เมอพระองคตรสกบภกษเรองการเกดขนแหงโยนโสมนสการสมปทานสตร ความตอนหนง

วาภกษทงหลาย พงระลกไววา เมอพระอาทตยจะขน สงทขนกอน สงทเปนนมตมากอนคอ แสง

เงนแสงทอง สงทเปนเบองตน เปนนมตมากอน เพอความบงเกดแหงอรยมรรคอนประกอบดวย

องค ๘ ของภกษ คอ ความถงพรอมแหงการกระท าไวในใจโดยแยบคาย ฉนนนกเหมอนกน

๕) สอนตามศกยภาพของผฟง สอนเทาทจ าเปนและพอดส าหรบใหเกดความเขาใจ

ว.ม. (ไทย) ๔/๓๖/๔๕. ว.ม. (ไทย) ๔/๓๖/๔๕. ข.เถร.อ. (ไทย) ๕๔/๔๖๔/๓๐๓. ส .มหา. (ไทย) ๑๙/๑/๑๐๑.

๓๗

แกผฟง ใหการเรยนรไดผล ทรงสอนเพอใหผฟงไดรแจงเหนจรงในสงทควรรควรเหน

จดมงหมายขอน หมายความวา ความรของพระพทธองคมอยมากมาย ไมทรงสอนความจรงอน

ทไมน าไปสความดบทกข ทรงสอนใหรแจงเหนจรงเทาทจ าเปนส าหรบผฟงหรอผรบการสอน ก

จะไมสอนสงนน ดงทพทธองคทรงสอนภกษ ณ สสปาวน เมองโกสมพ ดงความตอนหนงวา

พระผมพระภาคทรงหยบใบประดลาย ๒ -๓ ใบขนมา แลวรบสงเรยกภกษทงหลาย

มาตรสวา ภกษทงหลาย เธอทงหลายจะเขาใจความขอนนวาอยางไร ใบประดลาย ๒ -๓ ใบทเรา

หยบขนมากบใบทอยบนตน อยางไหนจะมากกวากน ล าดบนน ภกษทงหลายกราบทลวา ใบท

อยบนตนไมนนแลมากกวา ใบประดลาย ๒ -๓ ใบทพระองคทรงหยบขนมาเพยงเลกนอย

พระพทธเจาขา ภกษทงหลายสงทเรารแลวแตมไดบอกเธอทงหลายกมมากเหมอนกน เพราะ

เหตไร เราจงมไดบอก เพราะสงนไมมประโยชน ไมใชจดเรมตนแหงพรหมจรรย ไมเปนไปเพอ

ความเบอหนาย ไมเปนไปเพอคลายก าหนด ไมเปนไปเพอดบ ไมเปนไปเพอสงบระงบ ไม

เปนไปเพอรยง ไมเปนไปเพอตรสร ไมเปนไปเพอนพพาน เพราะเหตนน เราจงมไดบอก สง

อะไรเลาทเราบอกแลว คอ เราไดบอกวา นทกข นทกขสมทย นทกขนโรธ นทกขนโรธคามน -

ปฏปทา เพราะเหตไร เราจงบอก เพราะสงนมประโยชน เปนจดเรมตนแหงพรหมจรรย เปนไป

เพอความเบอหนาย ไมเปนไปเพอคลายก าหนด ไมเปนไปเพอดบ ไมเปนไปเพอสงบระงบ ไม

เปนไปเพอรยง ไมเปนไปเพอตรสร ไมเปนไปเพอนพพาน เพราะเหตนน เราจงมไดบอก สง

อะไรเลาทเราบอกแลว คอ เราไดบอกวา นทกข นทกขสมทย นทกขนโรธ นทกขนโรธคามน -

ปฏปทา เพราะเหตไร เราจงบอก เพราะสงนมประโยชน เปนจดเรมตนแหงพรหมจรรย เปนไป

เพอความเบอหนาย เพอคลายก าหนด เพอดบ เพอสงบระงบ เพอรยง เพอตรสร เพอนพพาน

เพราะเหตนน เราจงบอก

๖) สอนสงทมความหมาย ควรทผฟงจะเรยนรและเขาใจ เปนประโยชนแกตวผฟงเอง

โดยทรงแสดงธรรมทมคณอเนกอนนต สามารถยงผปฏบตตามใหไดรบสามญผลสมโอวาทแก

เกวฏฏคหบด วา

เปรยบเหมอนสระน าบนยอกเขาใสสะอาดไมขนมว บรษผมจกษอนอยบนขอบสระนน

พงเหนหอยโขงและหอยกาบตางๆ กอนกรวดและกอนหนบาง ฝงปลาบางก าลงวายอยบาง

หยดอยบาง ในสระน านน… ดงน ฉนใดภกษกฉนนนแล เมอจตเปนสมาธ บรสทธผองแผวไมม

กเลส ปราศจากอปกเลส ออน ควรแกการงาน ตงมนไมหวนไหวอยางน ยอมโนมนอมจตไปเพอ

ส .ม. (ไทย) ๑๙/๑๑๐๑/๖๑๓.

๓๘

อาสวกขยญาณยอมรชดตามความเปนจรง วา นทกข นทกขสมทย นทกยนโรธ นทกขนโรธคา

มนปฏปทา เมอเธอรเหนอยางนจตยอมหลดพน แมจากกามาสวะ แมจากภวาสวะ แมจาก

อวชชาสวะ เมอจตหลดพนแลวกมญาณวาหลดพนแลว รชดวาชาตสนแลว พรหมจรรยอยจบ

แลว กจทควรท า ท าเสรจแลว กจอนเพอความเปนอยางนมไดม

จะเหนไดวาในสมยพทธกาลนน การเผยแผธรรมะหรอการประกาศหลกธรรมของทง

องคพระสมมาสมพทธเจาและการประกาศหลกธรรมของพระสาวกนน ไดใชหลกในการเผยแผ

พระพทธศาสนา อนประกอบไปดวย หลกประโยชน ๓ , หลกไตรสกขา และการตระหนกถง

ศกยภาพของมนษย

๒.๓.๔ กระบวนการเผยแผ (Propagating Process)

การเผยแผเปนกระบวนการพฒนาศกยภาพของมนษยในดานการเรยนร ซงมผลตอ

การประพฤตปฏบตและการตดสนใจในการด าเนนชวต การเผยแผอาจกระท าไดในหลาย

ชองทาง ไดแก การพดคย การโฆษณา การประชาสมพนธ การจดอบรม การแจกเอกสาร การ

ชกชวนเขารวมกจกรรม การเทศนาทางวทยกระจายเสยง การบรรยายธรรมทางโทรทศน เปน

ตน เกยวกบการเผยแผธรรมะ พระธรรมโกศาจารย (ประยร ธมมจตโต) ใหทรรศนะในมต

แหงเศรษฐศาสตรวา

การประกนคณภาพม ๔ อยาง เรยกวา ปจจย ๔ ในการทพวกเราจะเทศนจะสอนแต

ละครง จะตองม ถ ขนตอนดวยกน ถาทานรบประกนกระบวนการใน ๔ ขนตอนน ดแลอยาง

ครบถวน การเทศนการสอนธรรมะของทานจะมคณภาพ เปนทนาเชอถอ ตองมปจจย

๔ อยาง คอ

๑. Input ปจจยน าเขา

๒. Process ปจจยกระบวนการ

๓. Output ปจจยผลต

๔. Impact ปจจยผลกระทบ

ปจจยน าเขา (Input) หมายถง ตวปอน เวลาทานไปสอนธรรม ทานตองมธรรมเปน

ตวปอน ขอเปรยบเทยบกบการผลตสบปะรดกระปองทเราสงไปขายตางประเทศ ตอนปอนของ

โรงงานสบปะรดกคอเงนทลงทนไป คนงาน และกสบปะรดทลงทนไปซอมา ปอนเขาไปใน

ท.ส. (ไทย) ๙/๔๙๗/๒๑๙.

๓๙

โรงงาน มนกจะเขาไปในกระบวนการผลต ใน ปจจยกระบวนการ (Process) พอผลสบปะรด

มาถงโรงงาน ฝายปอกกปอก ฝายลางกลาง ฝายสบกสบ ฝายบรรจกระปองกใสลงกระปองแลว

กปดกระปอง ผลผลตออกมา เชน จะใหหวานเทาไร แลวกไมเสย ไมเนา แลวกสบปะรดสวยทก

ชน เรยกวา ปจจยผลผลต (Output)

มแบรนดเนมด มตรา มยหอ คนเหนแลวอยากซอ หบหอสวยลกคาชนชอบ แพง

เทาไรกซอ ยหอเมดอนไทยแลนด พดจาปากตอปาก ราคาสนคากขน นเรยกวา Impactคอ

ผลกระทบ

ในการเผยแผพระพทธศาสนา ปจจยน าเขากคอความรทเราเตรยมไปเทศนไปสอน

เราอานหนงสอมากเลม เราอานมากฟงมาก ตความธรรมะ เราเตรยมขอมลและวางล าดบการ

น าเสนอ

ปจจยกระบวนการ กคอ วธการน าเสนอ วธการเทศน วธการเผยแผ มสออปกรณ

ผลผลตทออกมา Output กคอ คนฟง อยฟงจนจบรายการและไดอะไรตดใจกลบไป

ผลกระทบ Impact ทตามมาคอ จากปากตอปากพดถงเราวาเทศนดเหลอเกน

กณฑเทศนเพม มชอเสยง ผฟงเกดความเลอมใสและปฏบตตามค าสอนได มการเปลยน

พฤตกรรมไปในทางทด เหลานกจดเปนผลกระทบ

พระจตรธรรมพาท (ชยวฒน ธมมวฑฒโน) กลาววา เทคนคเปนภาษาตางประเทศ ตรงกบภาษาไทยวา ศลปะๆ คอวธการเผยแผทจะประสบผลส าเรจ ตองประกอบดวยสงเหลาน คอ

(๑) ค าคมนด (๒) สภาษตหนอย (๓) อรอยตองมค ากลอน (๔) ไมงวงนอนตองมข าขน (๕) ตรงใจไปนานตองมแหล รวมความตองมทง “ศาสตร” และ “ศลป” ศาสตร

คอความร ศลปคอวธการหรอเทคนค

พระธรรมโกศาจารย (ประยร ธมมจตโต), การเผแผเชงรก, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๘), หนา ๕๒-๕๔ พระจตรธรรมพาท (ชยวฒน ธมมวฑฒโน), พระธรรมทตสาย ตางประเทศ รนท๔ , (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๓), หนา ๑๓๗.

๔๐

๑) องคประกอบในการเผยแผ

(๑) นโยบาย

(๒) บคลากร (ผท างาน)

(๓) ทรพยากร (คน สถานท อปกรณ บรรยากาศ เปนตน

(๔) ชองทาง (โอกาส)

(๕) การสนบสนน ซงประกอบดวย

- ความสะดวก

- คาตอบแทน

- ก าลงใจ

- การตดสนใจ

๒) ประเภทของการเผยแผ

(๑) สงคมกรณ/สงคมประกฤต

- การชชวน

- การเสนอให

- การบงคบ

(๒) องคกร/การจดองคกร

- บคคล

- คณะบคคล

- ทมงาน

- กระบวนการ

(๓) การใชยทธวธ

- การแทรกแซง

- การเลยนแบบ

- การแขงขน

- การสมรส

- การจดตงโรงเรยน

๓) วตถประสงคของการเผยแผ

(๑) เพอแจงเรองราวตางๆ ทตนตองการใหคนอนทราบและเหนคลอยตาม

๔๑

(๒) เพอใหผอนไดรบประโยชนจากการเผยแผ

(๓) เพอสอใหเกดความเขาใจและรวมเปนพวกเดยวกน

(๔) เพอแสดงบทบาททตนมอย

(๕) เพอสนองความตองการของสงคม

๔) ประโยชนของการเผยแผ

(๑) ท าใหทราบขาวสารทมคณคาและประโยชนส าหรบชวต

(๒) ท าใหเกดความรความเขาใจในแนวทางการประพฤตปฏบต

(๓) ท าใหไดรบการกระตนใหเกดการประพฤตและปฏบตทถกตอง

(๔) ท าใหผรบการเผยแผเกดศรทธาเลอมใส

(๕) สรางความสามคคใหเกดขนในชมชน

๕) หลกการเผยแผตามแนวพระพทธศาสนา

ธรรมะอยางเดยวกนหรอหวขอเดยวกน แตถาหากผสอมทกษะตางกน

ผลสมฤทธในการเผยแผกแตกตางกนดวย ดงนน ในการเผยแผธรรมะหรอการสอธรรมะจง

จ าเปนทจะตองรหลกการ ซงอาจกลาวไดดงน

(๑) น าเสนอ

(๒) โนมนาวจตใจ

(๓) น าปฏบต

(๔) ตอบค าถาม

(๕) แสดงความเปนมตร

๕.๑ วธการเผยแผ

(๑) พดคย

(๒) ปาฐกถา

(๓) บรรยาย

(๔) อภปราย

(๕) สอน

(๖) ใชเอกสาร

(๗) แจกอามส

๔๒

๕.๒ กระบวนการเผยแผ

(๑) วางแผน

(๒) สรางบคลากร

(๓) พฒนาบคลากร

(๔) จดสงบคลากร

(๕) ใหการสนบสนนบคลากร

(๖) ประเมนผล

๕.๓ เนอหาของเรองทน ามาเผยแผ

เนอหาของเรองทน ามาเผยแผตามแนวทางแหงพทธะ ม ๕ ประการ คอ

(๑) สจจะ ไดแก เรองทเสนอตอมวลชนนนตองเปนเรองจรง เสนอหรอเอกสาร

ตามความเปนจรงไมบดเบอน

(๒) ตถตา เรองแท เรองทเสนอหรอสงสารนนตองเปนเรองแท เสนอตามสภาพ

ทแทจรงไมคาดเดา ไมแตงแตมใสสตไข

(๓) กาละ เรองทเสนอนนตองเหมาะสมกบกาลเวลา

(๔) ปยะ เรองทเสนอนนเปนเรองทคนชอบ หรอเสนอโดยวธทผรบสารชนชอบ

(๕) อตถะ เรองทเสนอหรอสงสารนนตองเปนประโยชนตอสวนรวม แตใน

บางครงบางสถานการณผสงสารอาจตองพจารณาดวยปญญาวา บางเรองอาจไมเหมาะกบเวลา

อาจจะไมเปนทชอบใจของคนบางกลมบางคน แตเมอเสนอเรองนนไปแลวเกดประโยชนตอ

มหาชน ผสงสารอาจจะตองกระท าหรอควรกระท า

๖) คณสมบตของผเผยแผตามแนวพระพทธศาสนา

การสอสารเพอเผยแผธรรมะในทางพระพทธศาสนาเปนการสอสารระหวางบคคลบาง

การสอสารระหวางกลมบาง ในปจจบนการสอสารมวลชนไดเขามามบทบาทมากขน จะเปนการ

สอสารรปแบบใดกตาม สงทควรใหความส าคญมากกคอตวของผสอสารหรอผสงสารนนเอง

สมาน งามสนท ไดกลาวถงคณสมบตของผสงสารทพงประสงคตามแนวทางแหงพทธศาสนา

โดยอธบายตามหลกแหงสปปรสธรรม ๗ ดงน

(๑) มธมมญญตา เปนผรธรรมะคอหลกการ หลกความจรง เนอหาสาระของเรองทจะ

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตขอนแกน, คมออบรมนกเทศน , (ขอนแกน

: หจก. โรงพมพคลงนานาวทยา, ๒๕๔๕), หนา ๔๗-๔๘.

๔๓

สอสาร รแจงแทงตลอดในทฤษฎและปฏบตในศาสตรและศลปของตน

(๒) มอตถญญตา รจกเนอหาสาระ ความหมาย ความมงหมาย วตถประสงคของ

การสอสารทแนนอน ชดเจน (Goal Oriented)

(๓) มอตตญญตา รจกตนเอง รวาตนคอใคร มความพรอม หรอไมพรอมอยางไร

การรจกตนเปนสงทส าคญยง เมอเรารจกตนเองดแลว จะน าไปสการยอมรบตน ( Self

Acceptance)แลวจะเปดเผยตน ( Self Disclosure) สามารถสอสารภายในตนไดอยางดยง ผท

สามารถสอสารภายในตนไดด จะเปนผทสามารถรบร วเคราะห สงเคราะห และมวจารณญาณท

สขมรอบคอบมเหตมผล ท าใหการสอสารมประสทธภาพยงขน

(๔) มมตตญญตา รจกประมาณ รจกความพอด การสอสารบางอยางหากมากเกนไป

ผรบสารกรบไมได หากนอยไปกไมเพยงพอ การรจกประมาณในการสอสาร ( Frequence) คอ

ไมสงสารทซ าซากมากหรอนอยจนเกนไป

(๕) มกาลญญตา รจกเวลา ผสงสารตองรจกเวลาในการสอสารวาเวลาไหนควรเวลา

ไหนไมควร หากผสงสารไมรจกเวลาในการสอสาร แมวาจะเปนการสอสารหรอการสอสาร

ภายในตน การสอสารระหวางบคคลหรอการสอสารมวลชน นอกจากการสอสารนนจะไมประสบ

ความส าเรจแลว บางครงอาจจะมขอพพาทหรอขอบาดหมางใจตามมา หากเรายอนด

ประวตศาสตร แมแตนกวทยาศาสตรผมชอเสยงของโลก ยงไดรบโทษจากการประกาศสจธรรม

หรอทฤษฎความรของตนในเวลาทไมเหมาะสม

(๖) มปรสญญตา รจกชมชน รจกสงคม ในทางนเทศศาสตรเรยกวา กลมผรบสาร

เปาหมาย การสอสารจงจะประสบผลส าเรจ ยงรจกมากเทาไร การสอสารกยงมประสทธภาพ

มากขนเทานน พระพทธเจาเผยแผธรรมะของพระองคไดอยางมประสทธภาพ เพราะวาพระองค

ทรงรอบรรบสารอยางรแจงแทงตลอด ทรงรไปถงภมหลงหรอกรรมเกาตงแตชาตกอนของผรบ

สาร ผสงสารทเปนปถชนธรรมดากมความจ าเปนตองรกลมเปาหมายวาเขาเหลานนเปนใคร

ตองรจกเพศ อาย การศกษา สถานภาพทางเศรษฐกจ และสงคมฯลฯ ยงรกลมเปาหมายมาก

การสอสารยงมประสทธภาพมาก

(๗) การมปคคลปโรปรญญตา รจกความแตกตางระหวางบคคลวาผรบสารแตละคน

แตละกลม มลกษณะจ าเพาะเปนของตน มจรต มอธยาศย มศกยภาพในการรบสารมากนอย

เพยงใด การทผสงสารรความแตกตางระหวางบคคลไดนน ท าใหสามารถแยกแยะผรบสารได

๔๔

พระพทธเจาทรงเขาใจชดในทกขวาเกดแตสมทยและนโรธวาเกดแตมรรค สบสาวไป

หาเหตไดอยางนจดเปนธมมญญตา ทรงเขาใจชดวาสมทยเปนเหตใหเกดทกขและมรรควาเปน

เหตใหถงความดบทกข สบสาวไปหาผลไดอยางนจดเปนอตถญญตา ทรงบ าเพญประโยชนใน

ฐานะเปนพระพทธเจา คอในสวนสงคมสงฆพระองคกทรงบญญตพระวนยปกครองคณะสงฆ ใน

สงคมโลกทรงเผยแผธรรมประกาศพระศาสนาของพระองค นจดเปนอตตญญตาส ทรงสงสอนใน

หลกแหงมชฌมาปฏปทา แมพระเทวทตจะทลขอใหภกษทงหลายประพฤตตนอยางเครงครด

เชน ไมฉนเนอฉนปลาตลอดชวต พระองคกไมทรงอนญาต เพราะทรงเลงเหนวา แมจะฉนปลา

หรอเนอกสามารถบรรลธรรมไดเหมอนกน แตปลาหรอเนอนนภกษตองไมไดสงใหฆาท าอาหาร

หรอมความรงเกยจสงสยในอาหารนน การบรโภคปจจย ๔ ขนอยกบความมงหมายหรอจตใจ

ของผบรโภคเปนส าคญ หากยงบรโภคดวยตณหาหรอความยดมน เชน มมานะวาตนประพฤต

พรตไดเครงครดกวาผอนเพราะเหตทไมฉนปลาและเนอนนปฏปทาดงกลาวยอมจะเปนอปสรรค

ตอการปฏบตธรรมแนนอน ไมสามารถทจะท าใหพนจากทกขได หรอทรงวางหลกมหามหาป

เทส ๔ ไวแกภกษ เพอความยดหยนทางพระวนย โดยเฉพาะยคหลงพทธกาลทเกดมความ

เขาใจคลาดเคลอนในพระวนยมากขน ถอวามความจ าเปนมากในการใชวนจฉยพระวนย น

จดเปนมตตญญตา การทพระองคไมทรงบญญตพระวนยกบภกษไมใหประพฤตเสยหายกอนนน

กเพราะทรงเลงเหนวา หากพระองคทรงบญญตพระวนยกนไวกอนกจะท าใหถกตเตยนได

เพราะเหตยงไมเกด เหมอนกบทรงไมไววางใจในความประพฤตของเหลากลบตรทบวชดวย

ศรทธาดงนน เมอมการประพฤตเสยหายเกดขน พระองคจงไดทรงบญญตพระวนย โดยทรง

ต าหนความประพฤตเสยหายนนพรอมทงทรงชใหเหนโทษในการประพฤตลวงเกนและอานสงส

แหงการรกษาพระวนยได เหลาภกษสาวกกปฏบตตามดวยความเคารพ นจดเปนกาลญญตา

ชาวกาลามะก าลงสบสนเรองค าสอนตางๆ กนของเหลาสมณพราหมณ พระองคทรงทราบ

สถานการณวาก าลงเกดอะไรขนกบเขาเหลานน และจะแกไขไดอยางไร จงไดทรงแสดงกาลาม

สตร ซงใจความกลาวถงหลกแหงการเชอทถกตอง ทรงปฏเสธหลกเหตผลตามแนวตรรกะวาไม

สามารถใหความรทถกตองแมนย าได การจะเขาใจสงตางๆ ไดถกตองนนจะตองลงมอปฏบตจน

เหนผลประจกษแกตนเอง นจดเปนปรสญญตา การทพระองคทรงแสดงธรรมไดตรงกบอปนสย

หรอความตองการของผฟงนน เชน ตรสทรงแสดงความไมเทยงแหงรปแกพระนางรปนนทา ซง

ยดมนถอมนในรป หรอทรงแสดงธรรมอปมาดวยอปกรณการท านาแกพราหมณผเปนชาวนา

เปนตน นจดเปนปคคลปโรปรญญตาของพระพทธเจา

๔๕

๘) กลมเปาหมายในการเผยแผ

ในการแสดงธรรมโปรดเวไนยสตว พระพทธเจาจะทรงแผขายพระญาณตรวจด

อปนสยของผรบการแสดงธรรมเสยกอน จากนนจงคอยเสดจไปโปรด แมคนเดยวพระองคกทรง

โปรด ดงนน การแสดงธรรมของพระองคจงมผลคอผฟงไดบรรลธรรมตามสมควรแกอปนสยหรอ

บารมธรรมของเขา แตในปจจบน กลมเปาหมายในการแสดงธรรมของพระสงฆนนมมากมาย

หลายกลม แลวแตจะเลอกเอง โดยภาพรวม หากจดตามวย กแบงไดเปน ๕ คอ

๑ . วยเดก

๒ . วยรน

๓ . วยหนมสาว

๔ . วยผใหญ

๕ . วยชรา

หากจดตามความตองการหรอความรสกของผฟง กแบงไดเปน ๓ ทศนะของ

สมพนธกองสมทรนน ดงน

๑ . พวกทอยากจะฟงอยแลว

๒ . พวกทรสกเปนกลาง

๓ . พวกทไมอยากฟง แตถกเกณฑหรอบงคบมาฟง

กลมเปาหมายในการเผยแผตามหลกแหงพระพทธศาสนานน จดเปน ๒ ประเภท

ใหญๆซงมลกษณะตรงกนขามกน ดงพระพทธพจนในโพธราชกมารสตร ซงพระพทธเจาตรสกบ

โพธราชกมารถงตอนทพระองครบค าทลอาราธนาใหแสดงธรรมโปรดสรรพสตวดงน

ราชกมาร ครงนน อาตมภาพรบค าทลอาราธนาของพรหม และเพราะอาศยความ

กรณาในสตวทงหลาย จงตรวจดโลกดวยพทธจกษ เมอตรวจดโลกดวยดวยพทธจกษ ไดเหน

สตวทงหลายผมธลในดวงตานอย มธลในดวงตามาก มอนทรยแกกลา มอนทรยออน มอาการด

มอาการทราม สอนใหรไดงาย สอนใหรไดยาก บางพวกเหนปรโลกและโทษวาเปนสงนากลว

บางพวกเหนปรโลกและโทษวาเปนสงไมนากลว

จากพระพทธพจนน สามารถจดประเภทแหงกลมเปาหมายในการเผยแผพทธธรรม

ไดดงน

ก . จดตามปญญาในการรธรรมหรอบารมธรรม ไดแก

(๑) ผมธลในดวงตานอย ไดแก มราคะ โทสะ และโมหะนอย

๔๖

(๒) ผมธลในดวงตามาก ไดแก มราคะ โทสะ และโมหะมาก

ข . จดตามอนทรย ไดแก

(๑) ผมอนทรยแกกลา ไดแก มศรทธา เปนตน แกกลา

(๒) ผมอนทรยออน ไดแก มศรทธา เปนตน ไมแกกลา

ค . จดตามอาการ ไดแก

(๑) ผมอาการด ไดแก เปนผมศรทธา เปนตน

(๒) ผมอาการทราม ไดแก เปนผไมมศรทธา เปนตน

ง . จดตามสตปญญาในการรบรค าสอน ไดแก

(๑) สอนใหรไดงาย ไดแก ฟงค าสอนแลวกรตามไดงาย

(๒) สอนใหรไดยาก ไดแก ฟงค าสอนแลวกรตามไดอยาก

จ . จดตามความเหน หรอทฐ ไดแก

(๑) พวกทเหนปรโลกและโทษวา

กลาวโดยสรป การเผยแผนนเปนกลวธทแสดงใหประชาชนไดรบทราบเรองราว

ตางๆ จากการด าเนนงานของพระธรรมทต เชน การสอนธรรม การเทศน บรรยาย เพอสอให

เหนถงความส าคญของพระพทธศาสนา ทงนประกอบไปดวยกระบวนการตางๆ ตงแต การ

วางแผน การสรางบคลากรผเผยแผ การพฒนาบคลากร การสนบสนน ภายใตวธการเผยแผ ท

ผสมผสานกนระหวางเนอสาระทบรรยายกบคณสมบตของผบรรยาย เพอใหเกดผลสมฤทธใน

การเผยแผ

๒.๔ แนวคดเกยวกบบทบาทพระธรรมทต

พระธรรมทตก คอ พระสงฆสาวกของพระพทธเจา เกดมครงแรกเมอครงกอน

พทธกาล ๔๕ ป อนเปนระยะหลงจากทพระพทธเจาตรสรไดไมนานนก และท าหนาทเปนทต

ของพระพทธเจาผทรงเปนพระธรรมราชา คอ การประกาศและเผยแผหลกพระพทธธรรม พรอม

ดวยประพฤตตนเปนแบบอยางทดแกประชาชนในถนฐานตางๆ พระธรรมทต จงไดแกพระภกษ

ผท าหนาทประกาศและเผยแผพระพทธศาสนาดวยการแสดงธรรม และประพฤตตนเปน

แบบอยางทด เชนเดยวกบพระองคใหชาวโลกไดรจกและใหเกดประโยชนแก โลกอยางแทจรง

เกณฑในการคดเลอกพระสงฆสาวกผทปฏบตหนาทดานพระธรรมทต พระองคทรงพจารณา

จากคณธรรม ๘ ประการ คอ

๔๗

๑. รจกฟง

๒. สามารถใหผอนฟง (ค าของคน)

๓. ศกษาดวยตนเอง

๔. ทรงจ าด

๕. เขาใจเรองแจมแจง

๖. อธบายใหผอนเขาใจแจมแจง

๗. ฉลาดเลอกถอยค าทเขาประเดนและไมเขาประเดน

๘. ไมชวนทะเลาะ

ภกษผประกอบดวยคณธรรม ๘ ประการน สามารถเปนทตได โดยเฉพาะหลงจากท

พระอรหนตสาวกเกดขนในโลกครงแรก ๖๐ องคแลว พระพทธองคทรงมนพระทยวาการแสดง

ธรรมมผลอยางแทจรง ดวยเหตดงกลาวนพระองคจงตกลงพระทยทจะประดษฐาน

พระพทธศาสนาใหมนคงในโลกดวยการประกาศและเผยแผพระศาสนาดวยการแสดงธรรม

โดยพระองคเองและพระสาวกทเปนทตทมในครงนน เมอพระองคทรงมนพระทยอยางนแลว

จงไดรบสงพระอรหนตสาวกทงหลายวา

“ภกษทงหลาย พวกเธอจงเทยวจารกเพอประโยชนแกชนจ านวนมาก เพอ

อนเคราะหชาวโลก เพอประโยชนเกอกลและความสขแกทวยเทพและมนษยอยาไปทางเดยวกน

สองรปจงแสดงธรรมมความงามในเบองตน มความงามในทามกลางมความงามในทสด จง

ประกาศพรหมจรรยพรอมทงอรรถะและพยญชนะ บรบรณ ครบถวน สตวทงหลายทมธลในตา

นอยมอยยอมเสอมเพราะไมไดฟงธรรม จกมผรธรรม ภกษทงหลาย แมเรากจกไปต าบลอร

เวลา เสนานคม เพอแสดงธรรม....”

โดยพระพทธเจาทรงก าหนดหนาท เพอปฏบตตนอยางละเอยดในการแสดงธรรม

และการถอพรหมจรรยอน พระธรรมทตตองปฏบตตามล าดบคอ

๑. ใหพระธรรมทตซงพนจากความทกขทงปวงแลว ชวยทวยเทพและมนษย

ทงหลายทยงไมพนจากความทกข ไดแก ชาตทกข และมรณทกข เปนตน ใหพนจากความทกข

ดงกลาวนนเปนส าคญ ดวยการแสดงธรรมใหเขาฟงไดรไดเขาใจและสามารถปฏบตตาม โดย

ถกตองตรงตามความจรงเพอไดรบประโยชนอนเกดดวยการไดฟงธรรมและประโยชนสข ตาม

อง.อฏฐก.๒๓/๑๖/๑๖๑-๑๖๒. ว.ม.(ไทย)๔/๓๒/๒๗.

๔๘

พระพทธประสงคนนหมายถง นรา-มนสข อยางแนนอน หาใชสามสสข ไม ซงเรองนตองเขาใจ

ใหถกตองอยาเขาใจไขวเขวผดจากพระพทธประสงค พระพทธเจากตาม พระอรหนตสาวก

ทงหลาย (๖๐รป ) รนแรกนนกตาม ไดออกบวชดวยมความเบอหนายตอสามสสข หาไดบวช

เพอแสวงหาใหไดสามสสขไม ฉะนนพระธรรมทต ผท าหนาทอนมเกยรตยงใหญ โดยเปนทต

ของพระธรรมราชาและเปนทตของพระพทธศาสนา จงไมควรลงไปท าหนาทเปนทตของผอน

และท าหนาทใหผอน เชนท าหนาทเปนอ ามาตยหรอขาราชการต าแหนงใด ๆ ซงพระราชาทรง

ตงใหท าหนาทเปนผชวยบ าบดความทกขรอนแกประชาชน โดยไดรบพระราชทานคาตอบแทน

เปนเบยหวด เงนเดอน เพอเลยงชพ และพระราชทานยศต าแหนง เพราะพอพระราชหฤทยใน

ผลงานของผนน ทงน เพราะไมใชหนาทของพระธรรมทตเปนสรณะจะปฏบตหนาทเชนนน

ถงแมจะสงเคราะหตอชาวโลก กควรเปนไปแตเพยงเทาทจะพงปฏบตได หรอปฏบตไดโดย

งามอยาถงกบลมตว ลมความเปนสรณะ และลมหนาทของตน เพราะหนาทของสรณะ

แตกตางจากหนาทของคฤหสถ ผครองเรอนจงควรระมดระวง จงเหนแกพระพทธศาสนา ยง

กวาเหนแกบคคลหรอคณะ ทงสนถอวาส าคญแกพระศาสนาจงสมควรเพอมใหเสยหนาทของ

พระธรรมทตและความเปนสมณะของพระพทธศาสนา

๒. ในการแสดงธรรมเพอประโยชนสขแกชาวโลกนนไดทรงก าหนดไววาใหแสดง

ธรรมงามในเบองตน ทามกลาง และแสดงธรรมงามในทสดทกครงไปธรรมอนดงามในเบองตน

ไดแก ศล การแสดงธรรมทงามในเบองตน คอ แสดงเรองศลธรรมอนงามในทามกลางไดแก

สมาธ การแสดงธรรม ทงามในทางกลาง คอ แสดงเรองสมาธ และธรรมอนงามในทสดไดแก

ปญญา การแสดงธรรมทงามในทสด คอ แสดงเรองปญญา เพอใหผรบฟงรแจงเหนจรง และ

บรรลประโยชนสขโดยแทจรงททรงก าหนดแนวการแสดงธรรมไวเชนนน กเพอมใหผฟงซงม

กเลสและอปนสยแตกตางกน พลาดจากประโยชนอนจะพงได ผทยงไมสามารถรแจงเหนจรง

ทนทจากการฟงธรรม จะพงไดรบประโยชนดวยการเจรญสมาธตอไป และผทไมสามารถเจรญ

สมาธได กจะไดประโยชนดวยการรกษาศล การแสดงธรรม จงตองเปนไปตามแนวทง ๓

ประการ จงจะถอไดวา ผแสดงไดแสดงธรรมเทศนาและผฟงไดฟงธรรมเทศนา คอ การแสดง

ธรรม และการฟงธรรม และชอวาเปน “ธรรมมานวตร ” การคลอยไปตามธรรม มควรแสดง

เปน “โลกเทศนา” การแสดงเรองโลก อนเปน“โลกานวตร” การคลอยไปตามโลก ซงเปนเรองท

ผดจากพระพทธประสงค

๔๙

๓. ในการประกาศและเผยแผพระศาสนานน ทรงเนนสอนพระธรรมทต ใหแจง เรอง

พรหมจรรย คอ การบวชเปนสมณะในพระพทธศาสนา พรอมทงประโยชนและ

ปฏปทา ตลอดจนวตรปฏบตของผบวช ซงแตกตางจากนกบวชอน ดวยการเวนจากเมถนธรรม

เปนตน แกผทเหนแลวสงสยและซกถาม เพอใหเขาไดรตามจรง ทงประพฤตตนใหเขามความ

เลอมใส เปนตวอยางทดอนเขาเหนคณคาแลวจกพระพฤตตามเพอความสนทกขตอไป ซงเปน

เหตส าคญอกประการหนงทจะท าใหมผเคารพนบถอพระพทธศาสนาอยางแพรหลายได

๒.๔.๑ งานพระธรรมทตสมยพทธกาล

เมอพระพทธเจาไดตรสรแลว กทรงเรมประกาศพระพทธศาสนา โดยทรงใชเวลา

ตลอดหนาฝนแรก รวบรวมพระสาวกได ๖๐ รป แลวทรงอบรมคณธรรมแกทานเหลานนอยาง

เพยงพอทจะแยกยายกนออกไปประกาศพระศาสนา พอหมดหนาฝน ดนฟาอากาศแหง กได

ทรงเรยกพระสาวกเหลานนมาประชม แลวรบสงใหแยกยายไปประกาศพระพทธศาสนาใน

ภมภาคตางๆ การประชมครงนน นบวาเปนการประชมปฐมนเทศส าหรบพระธรรมทตรนแรกใน

พระพทธศาสนา การประชมครงนน นบวาเปนการประชมปฐมนเทศส าหรบพระธรรมทตรน

แรกในพระพทธศาสนา โดยทพระพทธองคทรงนดหมายในเรองส าคญ ๓ ประการ คอ

๑. หลกการสอนประชาชน

๒. เสนทางจารก โดยทรงแบงเปน ๖๑ สายๆ ละรป รวมทงพระพทธองค โดยทพระ

พทธองคเสดจไปต าบลอรเวลาเสนาคม

๓. เรองอนๆ (เชน ถามผจะขอบวชกใหน ามาเฝาพระพทธองค)

การจดพระธรรมทตแบบน ใชวธก าหนดพนททจะปฏบตงานเปนหลก แลวจดวาง

ก าลงพระธรรมทตใหพอเหมาะ นอกจากเรองจ านวนแลวยงทรงพจารณาถงสมรรถภาพของพระ

ธรรมทตดวยวา ทานผใดควรจะไปยงต าบลใด เพราะแตละทมปญหาทไมเหมอนกน

๒.๔.๒ งานพระธรรมทตหลงพทธกาล

เมอพระพทธเจาปรนพพานแลว บคคลผเผยแผพระพทธศาสนาประเภทพระธรรมทต

กยงมความจ าเปน และดเหมอนจะจ าเปนมากขน เพราะเหต ๓ ประการ คอ

๑) เพอเผยแผพทธศาสนาไปยงประเทศทยงไมมพระพทธศาสนา

๒) ไดมคนแอบแฝงปลอมบวชในพระพทธศาสนามาก แลวประพฤตเสยหาย

ทว วรคณ, เอกสารการฝกอบรม พระธรรมทต ป ๒๕๔๐ , (กรงเทพมหานคร : โรงพมพกรมการศาสนา, ๒๕๔๐), หนา ๖๓

๕๐

๓) เกดมศาสนาตางๆขนอกหลายศาสนา

ดวยเหต ๓ ประการน งานพระธรรมทตจงเปนสงจ าเปนการท าสงคายนาครงท ๓

เมอพระพทธศาสนาไดรบการนบถอจากพระเจาอโศ กมหาราชประชาชนกทะนบ ารง

พระพทธศาสนาเปนอยางมาก พวกนกบวชในศาสนาอนๆ เหนวาพระสงฆในพทธศาสนาได

ลาภสกการะตางๆมาก กพากนปลอมบวชเขาเปนภกษเพออาศยกาสาวพสตรเปนเครองเลยง

ชพ แตไมปฏบตตามพระธรรมวนย เปนเหตใหสงฆไมท าสงฆกรรม รวมกนนานถง ๗ ป เมอ

เรองนทราบถงพระเจาอโศกมหาราชกทรงรบสงใหไตสวน แลวสงทตไปนมนตพระโมคคลลบตร

ตสสเถระมาเปนประธานช าระความยงเหยงในพระศาสนาผลของการช าระ

พระพทธศาสนา ปรากฏวา มพระปลอมถกบงคบใหสกถง ๖๐ ,๐๐๐ รป แลวพระโมคคลลบตร

เถระใหประชมพระสงฆซงเปนพระอรหนตทงสน ๑,๐๐๐ รป ท าการสงคายนาพระธรรมวนยเปน

ครงท ๓ ณ อโศการาม เมองปาฏลบตร ซงเปนเมองหลวงของแควนมคธในสมยนน เมอป พ.ศ.

๓๐๓ การสงคายนาไดท ากนอยถง ๙ เดอน จงส าเรจ การสงสมณทตไปประกาศศาสนา เมอ

ท าสงคายนาครงท ๓ เสรจแลว พระเจาอโศกไดทรงคดเลอกพระเถระผมความสามารถสงไป

เปนสมณทต ใหน าพระพทธศาสนาไปสงสอนในตางประเทศ หลายทศ รายนามสมณทตท

ปรากฎในปกรณบาล ม ๙ สาย คอ

สายท ๑ คณะพระมชฌนตกะ ไปแคชเมยรและคนธาระ คอ ทางดานตะวนตกเฉยง

เหนอสดของอนเดย ปจจบนบางสวนอยในปากสถาน บางสวนอยในอฟกานสถาน

สายท ๒ คณะพระมหาเทวะ ไปมหสมณฑล ปจจบนไดแก รฐไซเมอร อยทาง

ภาคใตของอนเดย แถบลมแมน าโคธาวาร

สายท ๓ คณะพระรกขต ไปวนวาส ไดแก บรเวณตะวนตกเฉยงใตของอนเดย

สายท ๔ คณะพระธรรมรกขต ทานผนเปนฝรงชาตกรก และดเหมอนจะเปนฝรงคน

แรก ทบวชในพระพทธศาสนา ไปอปรนตชนบท แถวชายทะเลเหนอ เมองบอมเบย

สายท ๕ คณะพระมหาธรรมรกขต ไปแควนมหาราษฏรอยทางตะวนออกของเมอง

บอมเบย

สายท ๖คณะพระมหารกขต ไปประเทศโยนก คอ ประเทศกรกในเอเชยกลาง

สายท ๗ คณะพระมชฌมะ ไปทางเหนอแถบภเขาหมาลย

สายท ๘ คณะพระโสณะและพระอตตระ ไปสวรรณภม ซงมผสนนษฐานวา อาจ

เปนดนแดนซงอยในเขตประเทศไทย หรอประเทศพมาในปจจบน

๕๑

สายท ๙ คณะพระมหนทะ พระโอรสของพระเจาอโศกเอง ไปเกาะลงกา คอ

ประเทศศรลงกาพระมหนทเถระ เมอไปถงเกาะลงกา ไดประกาศพระศาสนา สามารถท าใหพระ

เจาเทวานมปยตสสะ กษตรยลงกาเลอมใสในพระพทธศาสนา จนสามารถประดษฐาน

พระพทธศาสนาไดอยางมนคง

๒.๔.๓ งานพระธรรมทตในประเทศไทย

งานพระธรรมทตยคเรมแรกในประเทศไทย กรมการศาสนาไดฟนฟจดใหมงานพระ

ธรรมทตขนในป พ.ศ.๒๕๐๗ ถง ป พ.ศ.๒๕๐๘ โดยมความมงหมายใหประชาชนยดมนใน

พระพทธศาสนา ใหมศลธรรมประจ าใจมความเคารพรกตอประเทศชาต ศาสนา

พระมหากษตรย และเพอความเขาใจอนดระหวางชนทนบถอศาสนาตางๆ ไดทดลองด าเนนงาน

โดยอาราธนาพระเถระผใหญเปนหวหนาคณะอ านวยการ จดสงพระสงฆออกจารกประกาศพระ

ศาสนาในถนตางๆ มหาเถรสมาคม มมตใหรบงานเผยแผพระพทธศาสนาในรปแบบของ พระ

ธรรมทตนเปนกจกรรมถาวร โดยตงเปนกองงานพระธรรมทตขน ด าเนนการตงแตป พ.ศ.

๒๕๐๙ เปนล าดบมา โดยมอบหมายให

สมเดจพระวนรต (ปน) เปนแมกองงานพระธรรมทต

สมเดจพระมหาวรวงศ (พมพ) เปนรองแมกองงานพระธรรมทต รปท ๑

พระอบาลคณปมาจารย (ธร) เปนรองแมกองงานพระธรรมทต รปท ๒

ครนตอมา เมอสมเดจพระวนรต ไดรบสถาปนาขนเปนสมเดจพระสงฆราช สมเดจ

พระมหาวรวงศ มรณภาพ มหาเถรสมาคมจงมมตมอบให พระอบาลคณปมาจารย เปนแมกอง

งานพระธรรมทต และมอบให พระพทธพจนวราภรณ (ทองเจอ) เปนรองแมกองงานพระธรรม

ทต รปท ๑ มอบให พระพรหมคณาภรณ (เกยว) เปนรองแมกองงานพระธรรมทต รปท ๒ตอมา

พระอบาลคณปมาจารย ไดรบสถาปนาขนเปนสมเดจพระธรญาณมน และไดมรณภาพ มหาเถร

สมาคมจงมมตมอบใหพระพทธพจนวราภรณ (ตอมาไดรบสถาปนาขนเปนสมเดจพระพทธ

ปาพจนบด) เปนแมกองงานพระธรรมทต และมอบให พระพรหมคณาภรณ (ปจจบนไดรบ

สถาปนาขนเปน สมเดจพระพฒาจารย ) เปนรองแมกองงานพระธรรมทต รปท ๑ และมอบให

พระธรรมธรราชมหามน (ตอมาไดรบสถาปนาขนเปนรองสมเดจ ท พระธรรมปญญาบด และ

ปจจบน ไดรบสถาปนาขนเปน สมเดจพระมหารชมงคลาจารย) เปนรองแมกองงานพระธรรมทต

รปท ๒ การบรหารงานพระธรรมทต ไดแผขยายขอบขายงานเปนหลายฝาย แตยงขาดระเบยบ

ทจะใหพระธรรมทตไดยดถอเปนหลกปฏบต ดงนน ในป พ.ศ. ๒๕๓๓ ในการประชมปจฉม

๕๒

นเทศงานพระธรรมทต ในทประชมจงมมตใหวางระเบยบขน เพอความสะดวกตอการปฏบตงาน

เพราะแตเดมมานน ยงไมมระเบยบเพอถอเปนหลกปฏบตได จงเมอป พ.ศ. ๒๕๓๔ โดยค าสง

แมกองงานพระธรรมทต ไดแบงคณะท างานเพอด าเนนการในเรองน ออกเปน ๒ คณะ ซง

คณะท างานชดแรกเรยกวา คณะท างานปรบปรงงานพระธรรมทต คณะท างานชดน ไดประชม

พจารณายกรางระเบยบแลวน าเสนอทประชมปจฉมนเทศเพอพจารณา สวนคณะท างานชดท ๒

เรยกวา คณะท างานพจารณารางระเบยบกองงานพระธรรมทต ซงคณะท างานชดท ๒ น ได

พจารณากลนกรองระเบยบดงกลาวเพอน าไปใชปรบปรงงานพระธรรมทตใหสอดคลองกบ

สถานการณปจจบน

การบรหารงานพระธรรมทตในประเทศไทยจงไดถอ “ระเบยบกองงานพระธรรมทต ”

เปนหลกปฏบตสบมา ในป พ.ศ. ๒๕๕๑เมอสมเดจพระพทธปาพจนบด ไดมรณภาพ มหาเถร

สมาคมจงมมตมอบใหสมเดจพระพฒาจารย (เกยว) เปนแมกองงานพระธรรมทต และมอบให

สมเดจพระมหารชมงคลาจารย(ชวง) เปนรองแมกองงานพระธรรมทต รปท ๑ และมอบให

สมเดจพระมหามนวงศ(อมพร)เปนรองแมกองงานพระธรรมทตรปท๒

จดเรมตนของพระธรรมทต

พระธรรมทตไทยเกดจาก “โครงการพระธรรมจารก” ซงเปนโครงการเผยแผศาสน

ธรรม ควบคกบการพฒนาคณภาพชวตของประชาชนชาวไทยภเขา โดยเกดมาจากอดตหวหนา

กองสงเคราะหชาวเขากรมประชาสงเคราะห คอ นายประสทธ ดศวฒน ไดลาราชการเขารบการ

อปสมบททวดเบญจมบพตร ในป พ .ศ.๒๕๐๗ เปนเวลา ๑ พรรษา ศกษาหลกการเผยแผ

พระพทธศาสนา เหนคณคาของพระพทธศาสนาทสามารถน าไปสการพฒนาชมชนชาวเขา

ทางดานจตใจ เปนประโยชนตอการปกครองและการพฒนาประเทศตามแผนพฒนาฯ สมกบ

ประเทศไทยมพระพทธศาสนาเปนศาสนาประจ าชาต อนเปนศนยรวมน าใจของชนเผาไทยไมวา

จะอาศยอยในทองถนของประเทศไทย อกประการหนง รฐไดจดตงนคมสรางตนเองสงเคราะห

ชาวเขา ไดแก

๑) นคมสรางตนเองสงเคราะหชาวเขาดอยมเซอ อ าเภอเมอง จงหวดตาก

๒) นคมสรางตนเองสงเคราะหชาวเขาดอยเชยงดาว อ าเภอเชยงดาว จงหวด

เชยงใหม

ทว วรคณ, กองงานพระธรรมทต , ขอมลออนไลน, www.google.com, เขาเมอ ๒๐ ก.ค. ๒๕๕๓.

๕๓

๓) นคมสรางตนเองสงเคราะหชาวเขามอนแสนใจ มอนแสนเจรญ อ าเภอแมจน

จงหวดเชยงราย

๔) นคมสรางตนเองสงเคราะหชาวเขาภลมโล เขตตอจงหวดเพชรบรณ จงหวด

พษณโลก และจงหวดเลย ตงอยทบานแมวทบเบก (ภแปงมา) อ าเภอหลมเกา จงหวดเพชรบรณ

เมอพระประสทธลาสกขา จงไดน าความคดกราบเรยนปรกษาหารอกบพระธรรมกตต

โสภณ (สวรรณ สวณณโชโต) เจาอาวาสวดเบญจมบพตร ซงขณะนนไดรบหนาทจากศนย

ชมนมสงเสรมวฒนธรรมไทยเปนประธานอนกรรมการสาวฒนธรรมทางจตใจ ทงสองฝายตาง

เลงเหนประโยชนรวมกนจงไดรางโครงการเสนอกรมประชาสงเคราะห ไดรบการอนมตให

ด าเนนการวา “พระธรรมจารก” ในป พ .ศ.๒๕๐๘ ทานไดเปนประธานคณะพระธรรมจารก ทง

ไดรบทนสนบสนนจากมลนธเอเชย มพระธรรมจารกรนแรกออกปฏบตศาสนก จ านวน ๕๐ รป

แบงเปน ๑๐ สายๆละ ๕ รป เปนการปฏบตงานรวมกบเจาหนาทกองสงเคราะหชาวเขา ในพนท

๕ จงหวด คอ ตาก เชยงใหม เชยงราย แมฮองสอน และเพชรบรณ มวตถประสงคเพอเผยแผ

พระพทธศาสนาแกชาวเขา ๑๐ หมบาน จ านวน ๖ เผา คอ แมว เยา มเซอ ลซอ อกอ และ

กะเหรยง ผลการด าเนนงานครงแรก ประสบผลส าเรจชาวเขา ๑๐ หมบาน ทมประชากร

ประมาณ ๕ ,๐๐๐ คน ไดรจกการกราบไหวพระ การท าบญตกบาตร การปฏบตตนเปนพทธ

มามกะ จ านวน ๘๐๐ คน สมครเขาบรรพชาเปนสามเณร จ านวน ๑๒ คน นบไดวา การเผยแผ

พระพทธศาสนาโดยโครงการธรรมจารกประสบผลส าเรจ ในป พ .ศ.๒๕๓๑ ไดกอตงศนยอบรม

พระพทธศาสนาแกพระภกษสามเณรชาวเขา ทวดศรโสดา ในป พ .ศ.๒๕๓๐ พระพทธวงศมน

(สวณณโชตมหาเถร) ไดนมนตพระครปลดสวฒนพทธธาดา เปนเจาอาวาสวดศรโสดา และ

อ านวยการส านกงานโครงการพระธรรมจารกสวนภมภาค

ปจจบนคณะพระธรรมจารก มสมเดจพระมหารชมงคลาจารย วดปากน าภาษเจรญ

เจาคณะใหญหนเหนอ เปนประธานคณะพระธรรมจารกสวนกลาง มอาศรมของพระธรรมจารก

ทวประเทศ ๑๙๐ อาศรม (๒๕๔๖) ในพนท ๒๒ จงหวด ๘๖ อ าเภอ มพระธรรมจารกทวประเทศ

ทปฏบตงานอยประจ าอาศรม ถง ๒๖๕ รป เพอความมนคงของโครงการพระธรรมจารก จงได

กอตงมลนธเผยแผพระพทธศาสนาแกชนในถนกนดาร เมอป พ.ศ. ๒๕๑๓ ในพระราชาชปถมภ

๕๔

สมเดจพระศรนครนทราบรมราชชนน เพอสนบสนนโครงการตลอดมา เมอโครงการพระธรรม

จารกประสบผลส าเรจ มหาเถรสมาคม จงไดจดตงหนวยงานมาตรา ๑๕ แหงพระราชบญญต

คณะสงฆ พ .ศ. ๒๕๐๕ แกไขเพมเตม (ฉบบท ๒) พ .ศ. ๒๕๓๕ ด าเนนงานโดยใชระเบยบของ

เถรสมาคมวาดวยการตงหนวยอบรมประชาชนประจ าต าบล พ .ศ. ๒๕๑๘ มวตถประสงคเพอให

วดท าหนาทอบรม แนะน า สงสอน ศลธรรมและวฒนธรรมสขภาพอนามย ประกอบสมมาชพ

สนตสข ศกษาสงเคราะห กตญญกตเวทตาธรรม และสามคคธรรม อนจะเปนประโยชนแกการ

ด ารงชพของประชาชน โดยไดรบงบประมาณด าเนนงานจากกรมการศาสนาและวดทตงเปน

ศนย อ.บ.ต.

หนวยสายงานและผรบผดชอบ

ในป พ .ศ. ๒๕๕๔ ประเทศไทยไดจดแบงพระธรรมทตทปฏบตงานอยในประเทศ

ออกเปน ๙ สาย ไดแก

สายท ๑ ปฏบตงานในพนท ๗ จงหวด คอสมทรปราการ นนทบร ปทมธาน

สมทรสาคร นครปฐม กาญจนบร และสพรรณบร โดยม สมเดจพระพทธชนวงศ วดพชยญาตกา

ราม กรงเทพมหานคร เปนหวหนาสาย

สายท ๒ ปฏบตงานในพนท ๗ จงหวด คอ พระนครศรอยธยา อางทอง สระบร

ลพบร สงหบร ชยนาท และอทยธาน โดยม พระธรรมปฎก วดพระพทธบาท จงหวดสระบร เปน

หวหนาสาย

สายท ๓ ปฏบตงานในพนท ๘ จงหวด คอ นครสวรรค ก าแพงเพชร พจตร

เพชรบรณ พษณโลก สโขทย ตาก และอตรดตถ โดยม พระพรหมโมล วดปากน า

กรงเทพมหานคร เปนหวหนาสาย

สายท ๔ ปฏบตงานในพนท ๘ จงหวด คอ เชยงใหม แมฮองสอน ล าพน ล าปาง แพร

นาน พะเยา และเชยงราย โดยม พระวสทธวงศาจารย วดปากน า กรงเทพมหานคร เปนหวหนา

สาย

พสฏฐ โคตรสโพธ, “รปแบบการจดการศกษาและการเผยแผศาสนธรรมกรณศกษา : วดศรโสดา ต าบลสเทพ อ าเภอเมอง จงหวดเชยงใหม” , รายงานการวจย , (ส านกงานเลขาธการสภาการศกษากระทรวงศกษาธการ, ๒๕๔๓), หนา ๗๗-๗๘.

พระวสทธภทรธาดา, (ประสทธ พรหมร ส) พระราชบญญตคณะสงฆ และกฎมหาเถรสมาคม, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๗), หนา ๗๙.

๕๕

สายท ๕ ปฏบตงานในพนท ๘ จงหวด คอ เลย อดรธาน หนองคาย สกลนคร

กาฬสนธ รอยเอด มหาสารคาม และขอนแกน โดยม พระพรหมเวท วดไตรมตรวทยาราม

กรงเทพมหานคร เปนหวหนาสาย

สายท ๖ ปฏบตงานในพนท ๙ จงหวดนครพนม มกดาหาร ยโสธร อบลราชธาน

ศรสะเกษ สรนทร บรรมย นครราชสมา และชยภม โดยม พระพรหมสทธ วดสระเกศ

กรงเทพมหานคร เปนหวหนาสาย

สายท ๗ ปฏบตงานในพนท ๗ จงหวด คอ นครนายก ปราจนบร ฉะเชงเทรา ชลบร

ระยอง จนทบร และตราด โดยม พระพรหมมน วดราชบพธสถตมหาสมาราม กรงเทพมหานคร

เปนหวหนาสาย

สายท ๘ ปฏบตงานในพนท ๗ จงหวด คอ สมทรสงคราม เพชรบร ราชบร

ประจวบครขนธ ชมพร สราษฎรธาน และนครศรธรรมราช โดยม พระธรรมกตตวงศ วดราช

โอรสาราม กรงเทพมหานคร เปนหวหนาสาย

สายท ๙ ปฏบตงานในพนท ๑๑ จงหวด คอ ระนอง พงงา ภเกต กระบ ตรง พทลง

สตล สงขลา ปตตาน ยะลา และนราธวาส โดยม พระธรรมวมลโมล วดชลประทานรงสฤษฎเปน

หวหนาสาย

โดยมศนยงานพระธรรมทตประจ าจงหวด ๗๒ จงหวด คอยควบคมดแลการ

ปฏบตงานในสวนภมภาค มหนวยงานก ากบดแลงานของพระธรรมทตอ าเภอ ประมาณ ๗๔๐

หนวย คอยควบคมดแลการปฏบตงานของพระธรรมทตในพนทซงมประมาณ ๓ ,๕๐๐ รป ให

เปนไปตามนโยบายและแผนการทด าเนนงาน ทคณะกรรมการกลางกองอ านวยการงานพระ

ธรรมทตรวมกบกรมศาสนาก าหนดขน

บทบาทและหนาทของพระธรรมทต

พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต) กลาววาการท างานของพระธรรมทตกเชนเดยวกบ

การเผยแผพระพทธศาสนา ซงเปนการใหการศกษา เพอประโยชนแกประชาชนถาเราไปในถน

ไหน กตองรถนนน รสถานการณความเปนไป สภาพความตองการทางจตใจ อะไรตออะไรตางๆ

ของเขา แลวเรากสรปประเมนวา ในถนน เทสะน ในกาลยคสมยน เราควรจะเนน เชนวาม

เปาหมายอะไร เปนการเผยแผอะไร จะย าในหลกธรรมขอไหน เปนตน คดวาถาเอยางน จะเปน

วดปากน า , รายงานการศาสนา ประจ าป ๒๕๓๖ , (กรงเทพมหานคร : โรงพมพการศาสนา , พ.ศ. ๒๕๓๖), หนา ๑๔๕-๑๔๖.

๕๖

การท างานทเรยกวา มเปาหมายทเดนชด

พระสธวรญาณ (ณรงค จตตโสภโณ) รองอธการมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราช

วทยาลย ฝายกจการตางประเทศ ไดกลาวถงพระธรรมทตวา

งานพระธรรมทตตองท าดวยจตรกและอดทน เสยสละปญหาตางๆ จะพยายามใหทก

ฝายเขาใจและชวยแกปญหา สดทายตองมวธการสงเสรมและก าลงใจพระธรรมทตใหตอเนอง

แตขอใหทกทานอยาลมพระธรรมวนยอาจาระอนงดงาม และศรทธาประชาชนทอปถมภ จง

พยายามสรางรกษาและเจรญศรทธาประชาชนใหคงอยตลอดไป

คนงนตย จนทบตร ไดศกษาบทบาทของพระธรรมทต ศกษาความส าเรจของการ

ปฏบตภารกจ ๖ ดาน สรปไดดงน

๑. ภารกจดานการปกครอง หมายถง ภารกจโดยพระธรรมฑต ซงเปนภกษตอง

สอดสอง ดแล รกษาความเรยบรอยดงาม เพอใหพระภกษสามเณรทอยในวดหรออยในปกครอง

ปฏบตตามพระธรรมวนย กฎหมาย กฎขอบงคบ ระเบยบ ค าสง ประกาศมหาเถรสมาคม หรอ

บญชาของสมเดจพระสงฆราช ภารกจดานนครอบคลมถงการทภกษไดท าหนาทปกครองทก

ระดบ นบตงแตผชวยเจาอาวาส รองเจาอาวาส เจาอาวาส เจาคณะต าบล เจาคณะอ าเภอ เจา

คณะจงหวด เจาคณะภาค เจาคณะใหญ (หน) นอกจากนยงรวมถงการทภกษ ท าหนาทเปนพระ

กรรมวาจาจารย เปนพระอปชฌายในการบรรพชาและอปสมบทกลบตร

๒ . ภารกจดานการเผยแผ หมายถง ภารกจดานการด าเนนการประกาศ

พระพทธศาสนาใหศาสนทายาทและประชาชนรบทราบทกๆวธทไมผดตอพระธรรมวนย โดย

มงเนนใหประชาชนไดรบความรความเขาใจในหลกพทธธรรม แลวนอมน าไปปฏบตในวถ

ชวตประจ าวนไดแกการเทศนา การปาฐกถาในโอกาสและสถานทตางๆ ขนในวดโดยม

วตถประสงคเพอการเผยแผธรรม หรอตองการใหประชาชนไดเขาวดปฏบตธรรม หรอมงเนนสบ

สานวฒนธรรมไทยทไดรบอทธพลมาจากหลกพระพทธศาสนา การด าเนนการใดๆ ของ

พระธรรมปฎก (ป .อ. ปยตโต) , พระธรรมทตสายตางประเทศ รนท๖ , (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๓), หนา ๑๖-๑๗.

พระสธวรรญาณ (ณรงค จตตโสภโณ), “วนวสาขบชา วนสนตภาพแหงโลก”, พทธจกร, ปท ๕๘ ฉบบท ๖ (มถนายน ๒๕๔๗), หนา ๑๗-๑๙.

คนงนตย จนทบตร , ความส าเรจในการปฏบตภารกจวด ศกษาเฉพาะกรณ วดปานานาชาตบานมงหวาย อ าเภอวารนช าราบ จงหวดอบลราชธาน, (กรงเทพมหานคร : บรษท พรกหวานกราฟฟค จ ากด ๒๕๔๕), หนา ๔๕-๔๘.

๕๗

พระภกษในพระพทธศาสนาทเปนไปเพอการเผยแผธรรมทางพระพทธศาสนาทงในวดและนอก

วด เชอวาภารกจดานการเผยแผทงสน

๓. ภารกจดานการศาสนศกษา หมายถง ภารกจดานการจดการศกษาพระปรยต

ธรรมของคณะสงฆทงแผนกธรรม -บาล แผนกสามญศกษา การอดมศกษาในมหาวทยาลยสงฆ

ทงสองแหง การจดการศกษาดานวปสสนาธระ การฝกฝนธรรมบมเพาะดานจตใจ ภารกจดานน

ครอบคลมถง การทพระภกษท าหนาทเปนครสอนเปนกรรมการตรวจขอสอบธรรม -บาล

สนามหลวง เปนเลขานการ สอบธรรมบาลสนามหลวง เปนผอ านวยการหรอประธาน จดสอบ

ธรรมบาลสนามหลวงเปนเจาส านกเรยน ในฐานะเปนเจาอาวาส นอกจากนยงรวมถงการทภกษ

สงเสรมการศกษาพระปรยตธรรมทกๆวธทไมผดตอธรรมวนย เชน การมอบทนการศกษาแก

ภกษสามเณรทสอบไลได จดตงกองทนเพอการศกษาพระปรยตธรรม เปนตน

๔. ภารกจการศกษาสงเคราะห ภารกจดานการด าเนนการจดการศกษาทเนนการ

ปลกฝงคณธรรม จรยธรรมแกเดกและเยาวชน ใหมความร ความเขาใจ หลกธรรมทาง

พระพทธศาสนาและการจดการศกษาขนพนฐานแกเดกเยาวชน ไดแก การจดตงศนยการศกษา

พระพทธศาสนาวนอาทตย ศนยอบรมเดกในวด โรงเรยนเอกชน การกศลของวด ภารกจดานน

ครอบคลมถงการทภกษผเปนเจาอาวาส ไดเปนประธานบรหารทนสงเคราะห จดตงทน

สงเคราะห มอบทนสงเคราะห มอบทนอาหารกลางวนแกนกเรยนในทกระดบชนการศกษา

บรจาคทนทรพยสวนตวเพอการศกษาแกเดกนกเรยนในระบบโรงเรยนของรฐหรอของเอกชน

สรางหรอซอมแซมอาคารสถานศกษา กลาวคอ การด าเนนการใดๆ ของภกษ สมณทต หรอ

ธรรมทต ทมความสามารถโดยไมขดตอพระธรรมวนยทเปนไปเพอการสงเสรมการศกษาแกเดก

และเยาวชนทอยในวดวยเรยน จดเปนภารกจดานการศกษาสงเคราะหทงสน

๕. ภารกจดานการสาธารณปการ เปนภารกจเกยวกบการพฒนาวด ดานอาคาร

สถานทและสงแวดลอม การบรณปฏสงขรณในเขตวดทงพทธาวาสและสงฆาวาสเพอไดสถานท

อนเหมาะสมเปนสปปายะ คอ ภารกจดานการกอสราง การซอมแซม การจดใหมการบ ารงดแล

รกษาถาวรวตถหรอสาธารณสมบตของวด เชน การสรางอโบสถ วหาร อาคารเรยน ศาลาการ

เปรยญ หอธรรม กฏ เมร เปนตน

๖. ภารกจดานการสาธารณสงเคราะห หมายถง การด าเนนการชวยเหลอสงคม

ทางวตถในรปแบบตางๆ ทไมขดตอพระธรรมวนย การใหวดเปนสถานทบ าเพญกศลเกยวกบ

เรอง เกด แก เจบ ตาย เชน การสวดศพ การเผาศพ การท าบญอทศ การถวายสงฆทาน โดย

๕๘

มงเนนใหประชาชนไดมการด าเนนชวต ตามหลกธรรมทางพระพทธศาสนา เพอประโยชนและ

ความสขแกมหาชนเปนส าคญ การสงเคราะหพระภกษ สามเณรและวดทประสบภยและขาด

แคลน การจดใหวดเปนสถานทจดฝกอบรม ประชาชนดานอาชพตางๆ การสงเคราะหผปวยโรค

ราย หรอผปวยยากไร การจดใหมโรงทาน การบรจาคทรพยสวนตวหรอชกชวนญาตโยมบรจาค

ทรพย จดสรางโรงพยาบาล การชวยเหลอผประสบอทกภยหรอการบ าเพญสาธารณประโยชน

ตางๆ เปนตน

๒.๔.๕ พระธรรมทตในตางประเทศ

ส าหรบงานพระธรรมทตในตางประเทศของคณะสงฆไทย ผทบกเบกรวมงานมาหรอ

ไดวางรากฐานงานไวเปนองคแรก ซงควรน ามากลาวไวในทน ไดแก สมเดจพระพฒาจารย (อาจ

อาสภมหาเถร) ทานเรมงานเผยแผพระพทธศาสนามาตงแตสมยทด ารงสมณศกดเปน พระพมล

ธรรม และด ารงต าแหนงเปนสงฆมนตรดวย ในสมยของ ฯพณฯ จอมพล ป .พบลสงคราม เปน

นายกรฐมนตร งานของทานถอวาเปนจดเรมตนของงานพระธรรมทตในตางประเทศนนคอการ

น าพระนสตมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยไปฝากศกษาทอนเดยและศรลงกา หลงเสรจภารกจ

การเขารวมฉฏฐสงคายนาทพมาแลว (คณะฑตศาสนสมพนธไทยเขารวมประชมงาน

ฉฏฐสงคายนา เมอวนท ๒๔ พฤษภาคม พ .ศ. ๒๔๙๖) ดงมขอความกลาวถงในชวประวตและ

ผลงานของทานดงน

เมอเสรจภารกจอนส าคญในประเทศพมาแลวพระพมลธรรมหวหนาผแทนฝายไทยใน

นามสภานายกมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยไดเดนทางตอไปยงประเทศอนเดย โดยมพระมหา

หน ปญญวนโต พระมหามนส พวงล าเจยก พระมหาชศกด ทพยเกสร และอาจารยกรณา กศ

ลาสย ตดตามไปดวย ทงนเพอนมสการสถานทศกดสทธทง ๔ แหง ในประเทศอนเดย และน า

พระมหามนส ปญญวนโต และพระมหาชศกด ทพยเกสร ไปฝากกบสถาบนการศกษาใน

มหาวทยาลยนาลนทาประเทศอนเดย และธรรมทตวทยาลยประเทศลงกา (ตอมาเปลยนชอ

ประเทศเปนศรลงกา) ตามล าดบ

หลงจากฝากพระมหามนส พวงล าเจยก ใหอยทมหาวทยาลยนาลนทากบพระเจกสป

มหาเถรแลว ทานสภานายกมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย และคณะผตดตามทเหลอไดเดนทาง

ไปนมสการสถานทส าคญทางพระพทธศาสนาเปนเวลา ๑๘ วน และในชวงเวลา ๑๘ วนน ทาน

ไดพบและแลกเปลยนความคดเหนกบพระภกษชาวลงกาและชาวพมาทมชอเสยงและอยใน

อนเดยจ านวนมาก รวมถงบคคลส าคญๆ ชาวอนเดยดวย ท าใหไดทราบถงบทบาทในดานการ

๕๙

อนรกษและการเผยแผพระพทธศาสนาของพระภกษชาตตางๆ ซงอยในอนเดยสมนนนเปนการ

เรมแรกในการประกาศเกยรตคณของพระสงฆไทยในอนเดยใหชาวอนเดยและพระสงฆ

ชาวตางชาตไดรจก จดเปนงานชนส าคญทคนไทยจะลมเสยไมได

ในวนท ๒๕ มถนายน ๒๔๙๖ พระพมลธรรม สภานายกมหาจฬาลงกรณราช

วทยาลยและคณะผตดตามไดเดนทางเขาสประเทศศรลงกา ไปพกทธรรมทตวทยาลย และได

ฝากฝงใหพระมหาชศกด ทพยเกสร อยศกษาภายใตการอ านวยการของพระดร .พ วชรญาณ

มหาเถระและในโอกาสนนไดมนายแพทยชาวลงกาผหนงชอ รตนปาละ รบเปนโยมอปฏฐาก

ตลอดเวลา ๕ ป ทพระมหาชศกดอยในลงกา

นอกจากนทานยงไดเขารวมขบวนการ เอม .อาร .เอ .หรอขบวนการเสรมสราง

ศลธรรมดวย ซงนบเปนการบกเบกงานการเผยแผในประเทศสหรฐอเมรกาและประเทศในแถบ

ยโรป ดงมขอความกลาวถงในชวประวตและผลงานของทาน ดงน

เนองจากขบวนการเสรมสรางศลธรรมเหนพรอมกนวา พระเดชพระคณพระพมล

ธรรมเจาอาวาสวดมหาธาตยวราชรงสฤษฎ เปนพระเถระทส าคญ มความรความสามารถ ได

บ าเพญสารประโยชนใหแกชาตและพระศาสนาเปนเอนกประการ จงไดสงผแทนมานมนตพระ

เดชพระคณทานฯ ไปรวมกบขบวนเสรมสรางศลธรรมทกลาวนหลายครง พระเดชพระคณทาน

เจาคณพระพมลธรรมรบนมนตและไปรวมประชม ๓ ครงคอ

ครงท ๑ พ.ศ. ๒๕๐๑ ไปประชม ณ ทส านกงานใหญ ณ เกาะแมคกนอ สหรฐอเมรกา

ครงท ๒ พ .ศ. ๒๕๐๒ ไปประชม ณ นครโตเกยว ประเทศญปน

ครงท ๓ เดอนกรกฎาคม ๒๕๒๑ ไปประชม ณ ส านกงานใหญเมองโคซ ประเทศ

สวตเซอรแลนด

เมอเสรจสนการประชมแตละครงแลว พระเดชพระคณเจาคณพระพมลธรรมได

เดนทางไปเผยแผธรรมของสมเดจพระสมมาสมพทธเจา ใหแกชาวตางประเทศของประเทศ

ตางๆ ทผานไป ใหเขาถงซงธรรมนนๆ ตามธรรมนยมทกประการ

ในสมยนนเจาประคณสมเดจพระพฒาจารย (อาจ อาสภมหาเถร) ถอวาเปนพระมหา

ด ศนยบณฑตศกษา นสตบณฑตวทยาลย มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตขอนแกน , ชวประวตและผลงาน ของ สมเดจพระพฒาจารย (อาจ อาสภมหาเถร) , (ขอนแกน : หจก. โรงพมพคลงนานาวทยา, ๒๕๔๖), หนา ๕๒-๕๓.

เรองเดยวกน, หนา ๕๔.

๖๐

เถระทมวสยทศนกวางไกลกวาใครๆ งานเผยแผของทานเปนทประจกษแกสงคมทงในประเทศ

และตางประเทศ แมงานเผยแผของพระธรรมฑตในตางประเทศของคณะสงฆไทยในเวลาตอมา

กกลาวไดวาไดด าเนนงานตามแนวทางของทานนเอง ซงมประวตความเปนมาโดยสงเขปดงน

เมอตนปพทธศกราช ๒๔๙๙ ซงเปนปพทธศกราช ๒๕๐๐ ของประเทศอนเดย

(อนเดยนบปพทธศกราชขณะเรมตนป จงเรวกวาประเทศไทย ๑ ป) นน กอนแตทรฐบาลอนเดย

จะไดจดฉลอง “พทธชยนต” ๒๕ พทธศตวรรษ หรอปครบรอบพทธศกราช ๒๕๐๐ นน รฐบาล

อนเดยไดท าการบรณะท านบ ารงสงเวชนยสถานทง ๔ แหง และสถานทส าคญทาง

พระพทธศาสนาทกแหงเปนครงใหญ พรอมกบสรางสถานทพกส าหรบผจารกแสวงบญไวครบ

ทกแหง เพออ านวยความสะดวกแกผจารกแสวงบญโดยทวถง และในตนปพทธศกราช ๒๔๙๙

น รฐบาลอนเดยไดขอรองมายงรฐบาลไทย ใหไปสรางวดไทยไวเปนพทธบชาในประเทศอนเดย

เปนสวนพเศษดวย(ทราบวารฐบาลอนเดยไดขอรองในท านองเดยวกนน ไปยงรฐบาลในเครอ

ของพระพทธศาสนาทกประเทศโดยทวถง) รฐบาลไดรบค าเชญและค าขอรองของรฐบาลอนเดย

ไวพจารณาดวยการส านกในพระมหากรณาธคณแหงองคสมเดจพระสมมาสมพทธเจา พระองค

ผทรงประทานตนก าเนดของพระพทธศาสนา

เมอรฐบาลไทยไดรบค าเชญและค าขอรองของรฐบาลอนเดยแลว ตอมากได

ด าเนนการสรางวดไทยพทธคยา ขนทพทธคยา ประเทศอนเดย นอมเปนพทธบชาเนองใน

โอกาสครบรอบ๒๕ พทธศตวรรษ เนอทตงวด ๑๑ ไรเศษ โดย ฯพณฯ บณย เจรญไชย

เอกอครราชทตไทยประจ าอนเดยในขณะนนเปนผวางศลาฤกษ เมอวนท ๑๔ เมษายน พ .ศ.

๒๕๐๑ เมอสรางเสรจแลว คณะสงฆไทยพรอมดวยรฐบาลกไดสงพระสงฆไทย จ านวน ๕ รป ไป

จ าพรรษาและปฏบตศาสนกจทวดไทยพทธคยานน ซงมรายละเอยดโดยสงเขป ดงน

คณะสงฆไทย ซงมองคสมเดจพระสงฆราชสกลมหาสงฆปรนายก วดเบญจมบพตร

ในขณะแรกสรางไทยพทธคยานพรอมกบทางราชการบานเมองไดก าหนด “สงฆปญจวรรค” ให

ไปปฏบตศาสนกจอยประจ า ณ วดไทยพทธคยา -อนเดย เพอใหไดมโอกาสบ าเพญสมณกจเพอ

เปนทเชดชและฟนฟพระพทธศาสนาไดอยางเตมความสามารถตามพระวนย นยมบรมพทธา

นญาต ซงนบเปนการสงเสรมใหก าลงใจแกคณะสงฆไทย ทไดไปอยบ าเพญกจพระศาสนาใน

ตางประเทศ โดยเฉพาะผนแผนดนพทธภม เปนการสกการบชาสนองพระคณแหงองคสมเดจ

พระเทพวสทธโมล (บญเลศ ทตตสทธ) , อนสรณวดไทยพทธคยา -อนเดย ฉบบ วสาขบชา , (กรงเทพมหานคร : หางหนสวนจ ากด ศวพร, ๒๕๐๗), หนา ๕๗.

๖๑

พระสมมาสมพทธเจา ดวยความนาภาคภมในเกยรตคณของชาวพทธไทยและประเทศไทย สม

กบทมพระพทธศาสนาไวเปนสงทเคารพนบถออยางสงสดประจ าชาตดวยดยง คณะสงฆ

ปญจวรรค ซงมพระธรรมธรราชมหามน (ธร ปณณโก) วดจกรวรรดราชาวาส เปนหวหนาคณะ

ไดเดนทางไปทพทธคยา ประเทศอนเดย เมอวนท ๒๐ พฤศจกายน พ.ศ.๒๕๐๒

กจกรรมของพระธรรมทตในตางประเทศ

ส านกฝกอบรมพระธรรมทตไปตางประเทศของมหาเถรสมาคม มสมเดจพระพฒา

จารย (เกยว อปเสนมหาเถร) เปนประธานกรรมการ นอกจากนมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณ

ราชวทยาลยรวมกบกรมการศาสนาและสมชชาสงฆไทยในสหรฐอเมรกายงไดจดโครงการ

ฝกอบรมพระธรรมฑตสายตางประเทศเปนประจ าทกป โดยเรมโครงการมาตงแตป พ .ศ.๒๕๓๘

กจกรรมของพระธรรมทตในตางประเทศนนไมมรปแบบทตายตว พระธรรมทตในสายประเทศ

นนๆ สามารถก าหนดกจกรรมไดตามความเหมาะสม ในทนจะกลาวถงกจกรรมของพระธรรม

ทตของวดไทยกรงวอชงตน ด.ซ. โดยสงเขป ดงน

ลกษณะการเผยแผ

ก . ภาคทฤษฎ

๑ . การเทศน การบรรยายธรรม

๒ . การสอน

๓ . ผลตเอกสารสงพมพเพอการเผยแผ

๔ . บรการเทป วดโอธรรมะ

๕ . สรางโฮมเพจเพอโฆษณาประชาสมพนธกจกรรมของวด

๖ . บรการหองสมดแกผสนใจทวไป

ข. ภาคปฏบต

๑ . จดสอนวปสสนากรรมฐาน

๒ . จดบรรพชา-อปสมบทภาคฤดรอน

๓ . จดอบรมธรรมะแกเยาวชน

๔ . จดใหมการประพฤตธรรม รกษาศล ๘ ในโอกาสพเศษตางๆ

๕ . จดเขาปฏบตวปสสนากรรมฐานประจ าป

เรองเดยวกน, หนา ๖๒.

๖๒

งานอนรกษและเผยแผวฒนธรรมประเพณไทย

๑ . งานวนส าคญทางพระพทธศาสนา

๒ . งานท าบญประเพณประจ าป

๓ . งานวฒนธรรมของชาต (เชน จดงานเฉลมพระชนมพรรษา ๕ ธนวามหาราช

เปนตน)

งานดานการศกษา

๑ . โรงเรยนพระพทธศาสนาวนอาทตย

๒ . โรงเรยนภาคฤดรอน (โครงการสอนภาษาไทยและวฒนธรรมไทย)

๓ . การเรยนนาฏศลปและดนตรไทย

๔ . การจดสอนภาษาไทยชนพเศษแกชาวตางประเทศ

๕ . การสอนธรรมศกษาและศาสนพธ

๖ . การสอนวปสสนากรรมฐานแกชาวตางประเทศ

๒.๕ งานพระธรรมทตของคณะสงฆอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร

การศกษาครงน ไดท าการศกษาพระสงฆทปฏบตงานเปนพระธรรมทตในอ าเภอ

บางแพ จงหวดราชบร พระธรรมทตอ าเภอบางแพ เปนพระธรรมทตสายท ๘ ซงเปนสายท

ปฏบตงานในพนท ๗ จงหวด คอ สมทรสงคราม เพชรบร ราชบร ประจวบครขนธ ชมพร

สราษฎรธาน และนครศรธรรมราช โดยม พระธรรมกตตวงศ วดราชโอรสาราม

กรงเทพมหานคร เปนหวหนาสาย

รายชอพระธรรมทตสายท ๘ ประจ าอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ๑. พระครโสภณอาจารคณ (เซยน) ฉายา อาวธปญโ ญ เจาคณะอ าเภอบาง

แพเจาอาวาสวดกลางวงเยน

๒. พระครปญญาธการ (บญชวย) ฉายา ตปญโญ เจาคณะต าบลวด

แกวเจาอาวาสวดท านบ

๓. พระครสงฆการโกวท (น าวง) ฉายา โกวโท เจาคณะต าบลบาง

แพ-หวโพ เจาอาวาสวดหวโพ

พระมหาถนด อตถจาร , พระปลดอ าพล สธโร , พระธรรมทตในตางประเทศ Buddhist missionary, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๓), หนา ๑๕-๓๒.

๖๓

๔. พระครพศาลรตนากร (ไพศาล) ฉายา รตนธมโม เจาอาวาสวดแหลม

ทอง

๕. พระถาวรวหารการ (สนอง) ฉายา ถาวโร เจาอาวาสวดดอน

พรหม

๖. พระอธการสงห ฉายา ธมมสาโร เจาอาวาสวดดอน

เซง

การปฏบตของพระธรรมทตดานงานเผยแผพระพทธศาสนาภายในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร จะมตารางการปฏบตงาน คอ เดอนกรกฎาคมของทกป มระยะเวลาในการปฏบตงาน ๒ เดอน สถานทปฏบตงาน ไดแก โรงเรยน ศาลากลางหมบาน อาคารเอนกประสงคประจ าหมบาน กลมเปาหมาย ไดแก นกเรยน ประชาชน เนอหาการเผยแผ

เนอหาธรรมะทใชในการเผยแผ การอบรมบรรยาย เปนหลกศลธรรม จรยธรรมทไม

ลกซงจนเกนไป สามารถเขาใจไดงาย เชน ความกตญญ พระรตนตรย การอบรมในแตละ

สถานทจะแตกตางกนไป ไมซ าหวขอ

รปแบบการเผยแผ

รปแบการเผยแผกยดตามหลกปฏบตของกฎ ระเบยบและค าสงของมหาเถระสมาคม

เปนการเผยแผเชงรก คอการน าธรรมะเขาหาคน ลงพนทเขาสชมชน

วธการเผยแผ

วธการเผยแผใชสอททนสมยในการบรรยาย อบรม และสอทมอยในชมชน มการจด

กจกรรมเพอเสรมสรางความเขาใจใหมากขน

ขนตอนการเผยแผ

ขนตอนการเผยแผ มการก าหนดแผนการปฏบตงานในพนท โดยมการประชมรวมกน

ระหวางคณะพระธรรมทตในอ าเภอ เพอก าหนดแนวทางการท างาน ก าหนดพนทเปาหมาย

กลมเปาหมาย และการประเมนผลการปฏบตงาน

๖๔

๒.๖ งานวจยทเกยวของ งานวจยทเกยวของกบบทบาทพระธรรมทตในการเผยแผพระพทธศาสนา ๒.๖.๑ งานวจยทเกยวของกบบทบาทพระสงฆ การศกษาวจยครงน ไดศกษางานวจยทเกยวกบบทบาทของพระสงฆ จากปรญญานพนธของนกศกษาหลายทาน เอกสารทางวชาการ เพอใชประกอบการศกษาในครงนใหสมบรณยงขน โดยมล าดบตางตอไปน กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม ไดท าการศกษา วจยเรอง “ โครงการศกษาบทบาทพระสงฆกบการพฒนาคณธรรมจรยธรรมตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ” ผลการศกษาวจย พบวาพระสงฆควรมบทบาทในการสงเสรมใหครอบครว น าหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาใชอยางจรงจง การพฒนาศกยภาพของบคคลในสายการปกครองใหมคณธรรม จรยธรรม โดยประสานความรวมมอกบองคกรปกครองสวนทองถนและผบรหารทเกยวของ การเปนผน าดานจตใจเผยแผคณธรรมจรยธรรม เทศนาอบรมสงสอน พทธศาสนกชน มความคาดหวงตอบทบาทพระสงฆในระดบมากทกสถาบน โดยมความคาดหวงตอบทบาทพระสงฆผานสถาบนศาสนามากทสด พระสงฆและพระสงฆาธการ เหนวาปจจยทสงเสรมบทบาทพระสงฆ คอ ความรวมมอกนทงพระสงฆและพทธศาสนกชน การไดรบการสนบสนนจากภาครฐในเรองงบประมาณและนโยบายทชดเจน การไดรบการสนบสนนจากสถานศกษา ความรความสามารถของพระสงฆ เทคนควธการของพระสงฆ ในการเทศนา ความศรทธาทมตอพระสงฆ และการประชาสมพนธของหนวยงานท เกยวของ พทธศาสนกชน เหนวาปจจยทสงเสรมบทบาทพระสงฆสวนใหญอยในระดบมาก พระมหาบญเกด มะพารมย ไดท าการศกษาวจยเรอง “บทบาทพระสงฆกบการพฒนาชมชนทพดภาษาเขมรถนไทย กรณศกษา : บทบาทหลวงพอเมา อสสโร วดปาเลไลย และเครอขายจงหวดบรรมย” ผลการศกษาวจยพบวา การพฒนาชมชนชนบทของหลวงพอเมา อสสโร ทานไดน าหลกพทธธรรมและการใชภมปญญาทองถน มาประยกตบรณาการใหเปนองคความร เปนวฒนธรรม เปนบรรทดฐานของชมชนตามวถชวตของทองถน พระมหาปญญา สขสงค ไดท าการศกษาวจยเรอง “ ศกษาบทบาทของพระสงฆในการพฒนาสงคม ศกษาเฉพาะกรณ : พระพศาลธรรมพาท (พระอาจารยพยอม กลยาโณ)” ผลการศกษาวจย พบวา พระพศาลธรรมพาท เปนพระสงฆทมบทบาทเกอกลอยางส าคญตอการ

กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม, “โครงการศกษาพระสงฆกบการพฒนาคณธรรมจรยธรรมตามแนวปรญญาพอเพยง”, รายงายการวจย, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพกรมศาสนา, ๒๕๔๕), หนา ๓๔.

พระมหาบญเกด มะพารมย, “บทบาทพระสงฆกบการพฒนาชมชนทพดภาษาเขมรถนไทย กรณศกษา : บทบาทหลวงพอเมา อสสโร วดปาเลไลยและเครอขายจงหวดบรรมย”, ปรญญาศลปศาสตร มหาบณฑต ,สาขาวชาพฒนาชนบทศกษา, (บณฑตวยาลย : มหาวทยลยมหดล, ๒๕๔๓), หนา ๒๗.

๖๕

พฒนาสงคม ทง๖ดาน คอ ดานการปกครอง การศกษาและการศกษาสงเคราะห การเผยแผสาธารณปการและสาธารณสงเคราะห การฟนฟและอนรกษศลปวฒนธรรม และการท านบ ารงสงแวดลอมและแกปญหามลภาวะ จนเปนทยอมรบของสงคมโดยทวไป ซงสงผลตอการพฒนาสงคมทงโดยตรงและโดยออม ดงน

๑. โดยตรง ไดแก ดานการปกครอง ในฐานะทเปนเจาอาวาส ทานไดจดระบบการปกครองและวางระเบยบการปฏบตของพระภกษสามเณรใหอยรวมกนอยางเสมอภาค ทงนโดยใหความส าคญกบพระภกษสามเณรในสงกดทกรปดานการศกษาและการศกษาสงเคราะห ทานใหความรวมมอกบหนวยงานทางการศกษาโดยจดสรางสถานศกษา จดใหมการศกษาทงในและนอกระบบแกพระภกษสามเณรและประชาชนโดยทวไป ทงแผนกธรรมและบาล แผนกสามญและอาชพ และจดใหทนการศกษาแกผขดสนดานการเผยแผ ทานไดบรรยายธรรม แสดงธรรม ปาฐกถาธรรมแทบไมมวนหยดอกทงยงไดจดท าเอกสารสงพมพ เทปธรรมะเผยแผแกผสนใจ และระหวางทอยทวดยงไดพดคยสนทนาเปนการสวนตวททานเรยกชอวาแบบธรรมาสนเตย และวธการอนๆตลอดเวลาดานสาธารณปการและสาธารณสงเคราะห ทานไดจดใหมการกอสรางสงอ านวยความสะดวกแกประชาชน เชน สถานอนามย หองประชม อาคารเอนกประสงค โรงฝกอาชพ ซปเปอรมารเกตถนนและสาธารณประโยชนอนๆ อยางสบเนองดานการฟนฟและอนรกษศลปวฒนธรรม จดใหมกจกรรมเพอสงเสรมศลปวฒนธรรมประเพณของสงคมทองถนโดยสรางพพธภณฑเกบรวบรวมโบราณวตถและดานการท านบ ารงสงแวดลอมและแกปญหามลภาวะ โดยสกดการขยายตวของโรงงานอตสาหกรรม จดบรเวณวดใหมตนไมรมรน ปลกสวนสมนไพร จนเปนศนยรวมสมนไพรนานาพนธของประเทศ รณรงคการเลกสบบหร ใหวดและบานปราศจากขยะและมลพษตางๆ ๒. โดยออม ไดแก ดานการศกษาและการศกษาสงเคราะห ไดใหประชาชนในสงคมไดมโอกาสทางการศกษาทงในระบบและนอกระบบ สามารถน าความรไปพฒนาตนเองและสงคมดานการเผยแผ ประชาชนไดรบการอบรมใหเขาใจหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนา น าไปประพฤตปฏบตใหเปนคนด อยรวมกนในสงคมอยางมความสขดานสาธารณปการและสาธารณสงเคราะห ใหมสถานทราชการ เชน สถานอนามย ทท าการศกษานอกโรงเรยน หองสมดประชาชนและอนๆ ท าใหประชาชนในสงคมไดรบบรการและใชประโยชนไดสะดวกรวดเรวดานการฟนฟและอนรกษศลปวฒนธรรม มกจกรรมทสงเสรมวฒนธรรม ตลอดจนการบรณปฏสงขรณตางๆ เปนแหลงการศกษาคนควาของประชาชนทวไปในดานศลปวฒนธรรมและดานการท านบ ารงสงแวดลอมและแกปญหามลภาวะ จดบรเวณวดและทใกลเคยงใหสะอาด

๖๖

เปนแบบอยางทดของวดและประชาชนทวไป วดและบานรมรนปราศจากมลพษ และเปนศนยรวมสมนไพรนานาพนธของประเทศ พระอวยชย อนศรเมอง ไดท าการศกษาวจยเรอง “ปจจยทชวยสงผลตอความส าเรจในการพฒนาวดใหเปนศนยกลางชมชน ศกษาเฉพาะกรณ : วดในเขตอ าเภอบรบอ จงหวดมหาสารคาม” ผลการศกษาวจยพบวา ปจจยทสงผลตอความส าเรจในการพฒนาวดม ๒ ปจจย คอ ปจจยภายในวดและปจจยภายนอกวดปจจยภายในวด ไดแก ดานสภาพทางกายภาพ พบวาวดในเขตอ าเภอบรบอทง ๕ วด มสภาพพนทเหมาะสม คอ อยตดกบชมชน เปนพนทราบ ไมเปนอปสรรคในการกอสราง ขนาด พนทมความเพยงพอตอการจดกจกรรมภายในวด มอาคารเสนาสนะไวจดกจกรรมอยางเพยงพอสภาพปาไมทรมรน มสงอ านวยความสะดวกครบทกวด การคมนาคมสะดวกมถนนลาดยางและคอนกรต ระยะเวลาเดนทางจากชมชนถงวดไมนานนกดานบคลกภาพของผน าสงฆ วดในเขตอ าเภอบรบอทง ๕ วด เปนผทประชาชนเคารพศรทธา เลอมใส มจรยวตรทส ารวม สขม เมตตา เหมาะสมตอการเปนผน าสงฆ รจกใหอภยมความรความสามารถทงทางโลกและทางธรรม มประสบการณในการแกปญหา ไดตามความเหมาะสมของสงคมปจจบนปจจยภายนอกวด ไดแก ดานกจกรรมบรการชมชน มการจดกจกรรมอนรกษวฒนธรรมประเพณของชาวอสาน กจกรรมวนส าคญทางราชการ และวนส าคญทางศาสนา กจกรรมบรรพชาและอปสมบทหมภาคฤดรอน กจกรรมรกษาโรค กจกรรมปองกนยาเสพตด กจกรรมการศกษาและกจกรรมสงเคราะหชมชนดานการมสวนรวมของชมชน ชมชนในเขตอ าเภอบรบอทง๕ วด ใหความรวมมอกบวดในการจดกจกรรมอนรกษศลปวฒนธรรมประเพณเปนอยางดเขารวมกจกรรมวนส าคญ ทางพระพทธศาสนาและวนส าคญทางราชการ มการดแลอาคารสถานทของวดซงเปนสมบตของสวนรวมมการสงบตรหลานเขารวมบรรพชาและอปสมบทอยเปนประจ าทกป มการรกษาศลในเทศกาลเขาพรรษา และชมชนเขารวมพฒนาวดในรปของคณะกรรมการวด พระโสภณ โสภโณ ไดท าการศกษาวจยเรอง “พระพทธศาสนากบการพฒนาสงคม : ศกษาเปรยบเทยบบทบาท การพฒนาสงคมของเจาคณะแขวงในกรงเทพมหานคร กบเจาคณะต าบลในตางจงหวด ” ผลการศกษาวจยพบวา หลกค าสอนในการพฒนาสงคมครอบคลมทงในระดบบคคล ครอบครว และสงคม โดยเนนทบคคล ถาบคคลพฒนาครอบครวแลว สงคมกจะ

พระมหาปญญา สขสงค, “บทบาทของพระสงฆในการพฒนาสงคม ศกษาเฉพาะกรณ : พระพศาลธรรมพาท (พระอาจารยพยอม กลยาโณ)”, ภาคนพนธศลปศาสตรมหาบณฑต , สาขาวชานโยบายและการวางแผนสงคม, (บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกรก, ๒๕๔๑), หนา ๓๔.

พระอวยชย อนทรศรเมอง, “ปจจยทชวยสงผลตอความส าเรจในการพฒนาวดใหเปนศนยกลางชมชน ศกษาเฉพาะกรณ : วดในเขตอ าเภอบรบอ จงหวดมหาสารคาม ” , วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต , สาขาไทยคดศกษา, (บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาสารคาม, ๒๕๔๒), หนา ๒๐.

๖๗

พฒนาดวย ดวยการไมท าบาปทงปวง การบ าเพญกศลใหถงพรอม และการท าจตใจใหผองใสโดยมกฎแหงกรรมเปนตวก าหนด สวนบทบาทการพฒนาสงคมของพระภกษทปรากฏในพระไตรปฎก ไดแก การเผยแผพระพทธศาสนาและการสงเคราะหประชาชน ส าหรบรฐธรรมนญและกฎหมายตางๆ เออตอการพฒนาสงคม ยกเวนกฎกระทรวงศกษาธการบางขอทใหสรางวดไดเมอมทไมนอยกวา ๖ ไรผลการสมภาษณพบวา การพฒนาสงคมของเจาคณะแขวงและเจาคณะต าบลมสวนทแตกตางกนอยางเดนชด คอ เจาคณะแขวงมการพฒนาดานการศกษาทสงกวา มความรบผดชอบและสงเสรมการศกษาของพระภกษสามเณรมากกวาเจาคณะต าบล สวนสงทคลายคลงกน คอ การน าหลกค าสอนมาใชปฏบตในการพฒนาจตใจของตนเอง และสอนพทธศาสนกชนใหท าบญรกษาศลและเจรญภาวนามนอยมาก เจยมพงศ วงศธรรม ไดท าการศกษาวจยเรอง “บทบาทของพระสงฆในการพฒนาสงคม” ผลการศกษาวจยพบวา พระสงฆกลมตวอยางมบทบาทในดานใหการศกษาแกประชาชนทงทางโลก (สามญศกษา) และทางธรรม (ปรยตธรรมศกษา) การเผยแผธรรม การสงเคราะหประชาชน และพระสงฆสวนใหญตองมบทบาทดานการศกษามากขน เชน สามารถเขาไปสอนในโรงเรยนมากกวาทเปนอย ธวชชย เกอเกต ไดท าการศกษาวจยเรอง “ความคดเหนของนกเรยนตอการเขารวมโครงการอบรมคณธรรมคายพทธบตรของวดปญญานนทาราม” ผลการศกษาวจย พบวานกเรยนสวนใหญมความคาดหวงวา จะไดท าหนาทชาวพทธทด ไดเปนคนด ไดปฏบตธรรม ไดมระเบยบวนย ไดท าความด ไดเขาใจศาสนามากขนและไดสมผสธรรมชาต และในสวนของเนอหาทางวชาการพบวามความเหมาะสมกบการฝกอบรมใหกบนกเรยน ดานวทยากรพบวาวทยากรแตละทานมความร ความสามารถ มการเตรยมความพรอมของขอมลเปนอยางด สามารถถายทอดและใหความรตามเนอหาสาระของหลกสตรไดเปนอยางด มเทคนคในการอบรมใหผรบการฝกอบรมไมเบอ มณ ไชยธราณวฒศร ไดท าการศกษาวจยเรอง “บทบาทพระสงฆในยคโลกาภวตน : ศาสตรและศลปในการอบรมคณธรรมของพระเถระ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ” ผลการ

พระโสภณ โสภโณ, “พระพทธศาสนากบการพฒนาสงคม : ศกษาเปรยบเทยบบทบาทการพฒนาสงคมของเจาคณะแขวงในกรงเทพมหานครกบเจาคณะต าบลในตางจงหวด ”, วทยานพนธอกษร ศาสตรมหาบณฑต, สาขาศาสนาเปรยบเทยบ, (บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล, ๒๕๔๔ ), หนา ๒๑. เจยมพงศ วงศธรรม, “บทบาทพระสงฆในการพฒนาสงคม ”, วทยานพนธมหาบณฑต , คณะสงคมสงเคราะหศาสตร, (บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๑๙), หนา ๓๓. ธวชชย เกอต, “ความคดเหนของนกเรยนตอการเขารวมโครงการอบรมคณธรรมคายพทธบตรของวดปญญานนทาราม อ.คลองหลวง จ.ปทมธาน ”, วทยานพนธปรญญาสงคมสงเคราะหศาสตรมหาบณฑต , คณะสงคมสงเคราะหศาสตร ,(บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๔๒), หนา ๔๓.

๖๘

ศกษาวจย พบวาบทบาททส าคญทสดของพระสงฆยคโลกาภวฒน คอการอบรมตนเอง การศกษาพระไตรปฎก พระธรรมวนยและการท าวปสสนากรรมฐาน การอบรมสงสอนใหแกพระภกษสามเณร การพฒนาวด การอบรมสงสอนจรยธรรม และแนวทางการด ารงชวตทดงามถกตองใหแกประชาชน การสงเคราะหประชาชน การตดตามขาวสาร สอมวลชน เพอน าขอมลมาประยกตและสอนธรรมะ การอนรกษธรรมชาตและสงแวดลอม วนชย ปานจนทร ไดท าการศกษาวจยเรอง “บทบาทพระสงฆในการดแลเดกและเยาวชนทพกอาศยอยในวด : ศกษาเฉพาะกรณพระสงฆในเขตธนบร” ผลการศกษาวจย พบวาพระสงฆไดน าเดกและเยาวชนปฏบตธรรมเพอสงบจตใจ ไดน าหลกธรรมไปสงสอนใหเดกและเยาวชนอยรวมกบผอนไดอยางมความสข สอนใหเดกและเยาวชนปฏบตตนทถกตอง คอตนเองไมเดอดรอน ผอนไมเดอดรอนจากการปฏบตของตน ไดแนะน าถงพธกรรมทางศาสนา รวมถงการชแนะแนวทางในการด าเนนชวต เชน ละเวนอบายมข เปนตน ใหกบเดกและเยาวชน ซงพระสงฆปฏบตอยในระดบสง โสภาค ภดอก ไดท าการศกษาวจยเรอง “บทบาทของพระสงฆในการพฒนาเยาวชน : ศกษาเฉพาะกรณศนยการศกษาพระพทธศาสนาวนอาทตย ภาคท ๑๖ ผลการศกษา วจย พบวา ระดบบทบาทของพระสงฆในการพฒนาเยาวชน ดวยการใหการศกษาและฝกอบรมในศนยการศกษาพระพทธศาสนาวนอาทตย ภาคท ๑๖ อยในระดบปานกลาง พระสงฆทมการศกษาทางแผนกธรรมตางกน มบทบาทในการพฒนาเยาวชนดวยการใหการศกษาและฝกอบรม แตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .๐๕ คอ พระสงฆทมระดบการศกษานกธรรมเอก มบทบาทในการพฒนาเยาวชน มากกวานกธรรมตรและนกธรรมโท ปญหาอปสรรคของพระสงฆในการพฒนาเยาวชน ดวยการใหการศกษาและฝกอบรม ไดแก ขาดเอกสารในการศกษาคนควา ขาดความรความเขาใจ ขาดแคลนสอและอปกรณในการเรยนการสอน ขาดงบประมาณในการด าเนนการ มภารกจอนมากท าใหไมมเวลาในการด าเนนการ และเนอหาสาระมากแตมเวลาสอนนอย

มณ ไชยธราวฒศร, “บทบาทพระสงฆในยคโลกาภวฒน :ศาสตรและศลปในการอบรมคณธรรมของพระเถระ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ” , วทยานพนธปรญญาสงคมสงเคราะหศาสตรมหาบณฑต ,คณะสงคมสงเคราะหศาสตร , (บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๔๐), หนา ๓๐. วนชย ปานจนทร , “บทบาทพระสงฆในการดแลเดกและเยาวชนทพกอาศยอยในวด : ศกษาเฉพาะกรณพระสงฆในเขตธนบร” , วทยานพนธปรญญาสงคมสงเคราะหศาสตรมหาบณฑต, คณะสงคมสงเคราะหศาสตร , (บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๔๓), หนา ๒๘.

โสภาค ภดอก , “บทบาทพระสงฆในการพฒนาเยาวชน : ศกษาเฉพาะกรณศนยการศกษาพระพทธศาสนาวนอทตย ภาคท ๑๖ ” ,วทยานพนธปรญญามหาบณฑต , สาขาศลปศาสตร, (บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร, ๒๕๔๑), หนา ๔๑.

๖๙

สรป จากการศกษาวจยทเกยวของ บทบาทของพระสงฆเปนบทบาททพระสงฆพงปฏบตตอสงคมในแตละดานเพอการเผยแผพระพทธศาสนา อนจะสงผลใหประชาชนเกดความศรทธา เลอมใสในพระพทธศาสนา โดยบทบาทดงกลาวเปนบทบาทของการสงเสรมคณธรรมจรยธรรมในรปแบบตางๆกน

๒.๖.๒ งานวจยทเกยวของกบการเผยแผ การศกษาวจยครงนไดศกษางานวจยทเกยวของกบการเผยแผ โดยศกษาจากปรญญานพนธของบณฑต มหาบณฑต เพอเปนแนวทางการศกษาใหสมบรณยงขน ดงมล าดบตอไปน พระธวช ธนสสโร (อนทะไชย) ไดท าการศกษาวจยเรอง “ การศกษาชวตและการเผยแผพระพทธศาสนาของพระภาวนาวสทธาจารย (ทองใบ) ” ผลการศกษา วจย พบวาพระภาวนาวสทธาจารย (ทองใบ) มบคลกภาพทนาเลอมใส คอเปนผมเมตตาธรรม มกรยามารยาทเรยบรอย สงา องอาจ ดานปฎปทา คอการถอธดงควตรอยใน ปาการถอผาไตรจวร การ บณฑบาต การฉนมอเดยว มอดมการณในการเผยแผพระพทธศาสนา

พระมหาธรวฒ ธรธมโม ไดท าการศกษาวจยเรอง “บทบาทพระสงฆ สอบคคลในการชน าและปลกฝงจตส านกประชาชนชนบท เพอมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรปาไม” ผลการศกษาวจย พบวา ประชาชนแตละคนนนมการตดตอซงกนและกนในชวตประจ าวน และเปนสมาชกของสถาบนสงคมตางๆ คนแตละคนมการใชสอมวลชนไมเทากน และมอทธพลและมอทธพลในการเปนผน าไมเทากน ในสงคมแตละสงคมหรอชมชนแตละแหง จะมบคคลซงเปนผน าความคด ( Opinion Leaders) ท าหนาทเปนผถายทอดขาวสารจากสอมวลชนไปยงประชาชนคนอน และมอทธพลตอความคดและการตดสนใจของประชาชนคนอนดวย

พระมหาเรงศกด พมพสกล ไดท าการศกษาวจยเรอง “ความคดเหนในการบรหารวดในทศวรรษหนา” ผลการศกษาวจย พบวา ๑.วตถประสงคเพอการบรหาร ใหพระภกษปฏบตตามธรรมวนย พฒนาวดใหสะอาดรมรน ใหเปนแหลงการเรยนรคณธรรมจดระเบยบการบรหาร การเงนและกจการภายในวดรวมทงพฒนาใหเจาอาวาสและพระอปชฌายมวสยทศน ๒. โครงสรางการบรหาร เนนการบรหารแบบมสวนรวมในรปแบบของคณะกรรมการและการกระจายอ านาจ การตรวจสอบรวมถงมไวยาวจกรชวยในกจการของสงฆ ๓. ภารกจ ๖ ดาน คอ

พระธวช ธนสสโร (อนทะไชย), “การศกษาชวตและการเผยแผพระพทธศาสนาของพระภาวนาวสทธาจารย (ทองใบ) ” , วทยานพนธปรญญามหาบณฑต , (บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๐), หนา ๑๕. พระมหาธรวฒ ธรธมโม , “บทบาทของพระสงฆ สอบคคลในการชน าและปลกจตส านกประชาชนชนบท เพอจะมสวนรวมในการอนรกษปาไม : ศกษาเฉพาะกรณพระสงฆธการระดบเจาอาวาสจงหวด อดรธาน”, วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต , (บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๓), หนา ๖๔.

๗๐

การปกครองสงฆดวยหลกธรรมวนย บรหารแบบมสวนรวมและท างานเปนทม มคณะกรรมการพจารณาพระสงฆทกระท าผดวนย มการปรบเปลยนต าแหนงเพอความเหมาะสม ปรบปรงหลกสตรและกระจายการศกษารวมทงจดการศกษาโดยภกษ สามเณรตองศกษาทกรป จดการศกษาสงเคราะหแกเยาวชนและชมชน มการปรบปรงหลกสตรพฒนาภกษทท าหนาทครสอนโดยรฐจดงบประมาณอดหนนพระสงฆควรเผยแพรพทธศาสนาทงในประเทศและตางประเทศควรมองคการเผยแพรพรอมทงพฒนาภกษโดยรฐใหการสนบสนนการกอสรางอาคารตางๆ ควรอนรกษศลปะแบบไทย เปนสดสวนมแบบแปลนโดยมคณะกรรมการสงฆคอยดแล สงเสรมการสาธารณสงเคราะหใหรปแบบตาง ๆ และการมสวนรวมในการขจดอบายมข พระมหาวชาญ สวโน ไดท าการศกษาวจยเรอง “กระบวนการฝกอบรมบคลากรทางพระพทธศาสนาของพระโพธญาณเถระ(ชา สภทโท)” ผลการศกษาวจย พบวาในการฝกอบรมผน านบวามบทบาทมากทสดในบรรดาสมาชกกลมทเขารวมการอบรม ผน าจะเกยวของกบการฝกอบรมสองกรณ คอ เปนผน าของผรบการฝกอบรมและผน าทด าเนนการฝกอบรม ดงนน การศกษาถงอทธพลและบทบาทผน านบวาส าคญยงในการจะใหการอบรม

พระมหาสนน อตตมเสฏโ (ประเสรฐ) ไดท าการศกษาวจยเรอง “กระบวนการเผยแผพทธธรรมของพระธรรมทต : ศกษาเฉพาะกรณ พระธรรมทตอ าเภอเทพสถต จงหวดชยภม” ผลการศกษาวจยพบวา การปฏบตงานเผยแผของพระธรรมทต อ าเภอเทพสถต นนเปนการปฏบตตามกฎระเบยบ ค าสง ของมหาเถรสมาคม จงถอวาเปนการเผยแผทมรปแบบก าหนดไวแลว เชน ระยะเวลาในการจารกเผยแผ เปนตน กมก าหนดระยะเวลาในการจารก ไมใชการเผยแผตลอดทงป ซงเปนการเวยนอบรมบรรยายไปตามโรงเรยนตางๆ บางโรงเรยน ๒ ป จงมพระธรรมทตมาอบรมบรรยายกม ซงเปนระยะเวลาทนานเหลอเกน เมอเปรยบเทยบกบระยะทเดกมใหกบสอมวลชน เชน โทรทศน เปนตน ถอวานอยมาก ถาไดดสอทเสยงหรอเปนอนตรายตอศลธรรม เดกกมโอกาสทจะประพฤตในสงทไมดไมงามไดงาย แนวทางการแกปญหา คอพระธรรมทตควรจะไดมสวนในการเผยแผอยางอนนอกจากงานของพระธรรมทต เชน จดเขาคาย อบรมศลธรรม มเวบไซตของพระธรรมทต เปนตน เดกจะไดมเวลากบสงทดและเปนประโยชนมากขน จตใจจะไดโอนเอยงหรอเปลยนพฤตกรรมไปในทางทด ผลส าเรจหรอจดเดนในการเผยแผของพระธรรมทตอ าเภอเทพสถตคอการอบรมบรรยายไดสาระและความเพลดเพลน ท าใหนกเรยนตงใจฟงและใหความรวมมอในการท ากจกรรม สวนปญหาในการอบรมบรรยาย เชน ถา

พระมหาเรงศกด พมพสกล, “ความคดเหนในการบรหารวดในทศวรรษหนา”, ปรญญานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๗), หนา ๒๓. พระมหาวชาญ สวโน , “ศกษากระบวนการฝกอบรมบคลากรทางพระพทธศาสนาของพระโพธญาณเถระ(ชา สภทโท)”, วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต , (บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๒), หนา ๓๗.

๗๑

พระธรรมฑตบรรยายแบบเนนเนอหาเพยงอยางเดยว บรรยายเนอหากวางเกนไป อธบายไมละเอยด อธบายแบบเนอยๆและอธบายโดยใชเวลานานมาก เดกจะไมเขาใจและเกดความเบอ ไมสนใจฟง ปจจบนสอมเยอะ รายการธรรมะจากสอกม เดกสามารถเลอกดเลอกชมได ถาอบรมบรรยายแบบสนกสนาน เดกจะสนใจ ไมเบอ ปญหาดานอนๆ ไดแก ความสามารถเฉพาะบคคลในการพด บางรปกพดเสยงดงเกนไป พดเรวเกนไป เปนตน แนวทางการแกปญหาดงกลาวของพระธรรมทตคอตองอบรมบรรยายในเนอหาทพอเหมาะ อธบายใหละเอยด ใชสอประกอบการอบรมบรรยาย และบรรยายตามเวลาทก าหนดไว ไมเลยเวลาดวย ส าหรบปญหาในการพด พระธรรมทตตองฝกฝนการพดใหอยในระดบทพอด ไมเรวและไมเสยงดงจนเกนไป เมอพระธรรมทตแกไขขอบกพรองเหลานได การอบรมบรรยายจะตรงกบความตองการของนกเรยน ท าใหการเผยแผไดผลด

พระมหาสมชาย เจรญกจ ไดท าการศกษาวจยเรอง “วดในพระพทธศาสนาทพงประสงค : ศกษาเปรยบเทยบลกษณะและกจกรรมของวดในพระพทธศาสนาทพงประสงค กบสภาพความเปนจรงของวดในสงคมไทยในปจจบน ” ผลการศกษาวจยพบวา ลกษณะของวดในพระพทธศาสนาทพงประสงคเปนสถานทสงบรมรน มลกษณะเปนปาหรอสวนทจะใหความรนรมยใจ มการจดสดสวนภายในวดไดเหมาะสมและลงตว เอออ านวยตอการใชประโยชน สวนกจกรรมของวดในพระพทธศาสนาทพงประสงคพบวา กจกรรมของวดภายในสงคมสงฆตองเปนกจกรรมทเปนไปตามมตและอดมการณของสงฆ พระสงฆภายในวดตองท าสงฆกรรมตางๆ ใหถกตองตามพระวนย และตองแสดงออกมาจากจตใจและความรสกตามพระพทธองคทรงพระประสงคทจะวางไว สวนกจกรรมของวดทสมพนธกบชาวบานหรอชมชน พระสงฆจะตองด ารงมนอยในพระธรรมวนย เปนแบบอยางทดใหกบชาวบานและชมชน สงเคราะหอนเคราะหชาวบานและชมชนดวยน าใจอนงาม โดยเฉพาะการสงเคราะหดวยการสอนธรรมะเผยแผธรรมะ การเปรยบเทยบสภาพความเปนจรงของวดในสงคมไทยในปจจบน กบลกษณะและกจกรรมของวดในพระพทธศาสนาทพงประสงคพบวา มทงสวนทใกลเคยงและหางไกลลกษณะและกจกรรมของวดในพระพทธศาสนาทพงประสงค สวนทใกลเคยงพบวา วดทตงอยในตางจงหวดทเปนชนบทยงมลกษณะทสงบรมรนมสถานทเหมาะแกการเจรญสมณธรรมและวดทตงอยในกรงเทพมหานครและในตวเมอง มการคมนาคมสะดวก มอาคารสถานทส าหรบ ท ากจกรรมตางๆ เพยงพอในดานกจกรรมพบวา วดไดท ากจกรรมภายในสงคมสงฆ ตามบทบญญตของพระวนยไดจดกจกรรมสงเคราะหอนเคราะหชาวบานและชมชนในพธกรรมตางๆ และจดกจกรรมในวนส าคญทางพระพทธศาสนาสวนทหางไกลพบวา วดทตงอยในตางจงหวดทเปน

พระมหาสนน อตตมเสฏโ (ประเสรฐ) , “กระบวนการเผยแผพระธรรมทต” , ปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต , สาขาวชาพระพทธศาสนา , (บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๙), หนา ๘๗.

๗๒

ชนบทขาดอาคารสถานทในการใชท ากจกรรม สวนวดทตงอยในกรงเทพมหานครและในตวเมองขาดความสงบรมรน สภาพแวดลอมมความพลกพลานไมเออตอการเจรญสมณธรรมในดานกจกรรมพบวา สงฆกรรมตางๆ เปนเพยงแครปแบบพธกรรม ไมไดเปนไปตามมตหรออดมการณของสงฆ และกจกรรมทสมพนธกบชาวบานและชมชนกเปลยนจากความสมพนธแบบบญกศลมาสผลประโยชน ลกษณะและกจกรรมของวดในสงคมไทยทหางไกลจากทพงประสงคน ควรไดรบการปรบปรงแกไขและพฒนาใหใกลเคยงกบลกษณะและกจกรรมของวดใน พระพทธศาสนาทพงประสงคตอไป พระครศรปรยตวกรม (วชรพงษ ทนนาโภ) ไดท าการศกษาวจยเรอง “ศกษาเทคนคและรปแบบการเผยแผพระพทธธรรมของพระเทพสงหบราจารย (จรญ ฐตธมโม) วดอมพวน จงหวดสงหบร” ผลการศกษาวจย พบวา พระเทพสงหบราจารย (จรญ ฐตธมโม) ไดใชเทคนคและรปแบบการเผยแผพระพทธธรรม โดยยดแนวการสอนและการสอสารตามแนวพทธ ผสมผสานกบหลกนเทศศาสตร เพอสอสารหลกค าสอนพระไตรปฎก

บศรตน แกวไพบลย ไดท าการศกษาวจยเรอง “การศกษาบทบาทของมหาวทยาลยในการเผยแผพระพทธศาสนาและพฒนาจรยธรรมแกนกศกษาในมหาวทยาลยของรฐ : ศกษาเฉพาะกรณชมนมพทธศาสตร” ผลการศกษาวจย พบวาแตละมหาวทยาลยไดจดกจกรรมทเปนประจ าเฉพาะ ไดแกการสวดมนตท าวตรเชา – เยน การสนทนาธรรมและการอบรมสมาธ เปนตน สวนกจกรรมทจดเปนประจ าทกสปดาห ไดแก การตกบาตรและการศกษาธรรมนอกสถานท ในสวนของนกศกษาพบวา นกศกษาสวนใหญของแตละมหาวทยาลย มความพงพอใจและไดประโยชนจาการเขารวมกจกรรมชมนมพทธศาสตรมากและพอสมควร นกศกษาไดมโอกาสท าบญ ไดฝกฝนตนเองในเรองคณธรรม เชน การเสยสละไดฝกการอยรวมกบผอน สมารถน าธรรมะไปใชในการด าเนนชวตประจ าวนและชวยแกปญหาตาง ๆ ได

นคร แทงค า วาท ร.ต. ไดท าการศกษาวจยเรอง “ การพฒนางานสงเสรมคณธรรม จรยธรรม นกเรยนชนมธยมศกษาปท ๔ โดยใชกจกรรมสงเสรมทางพระพทธศาสนาในโรงเรยน

พระมหาสมชาย เจรญกจ, “วดในพระพทธศาสนาทพงประสงค : ศกษาเปรยบเทยบลกษณะและกจกรรมของวดในพระพทธศาสนาทพงประสงคกบสภาพความเปนจรงของวดในสงคมไทยในปจจบน ”, วทยานพนธหลกสตรปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต, สาขาวชาศาสนาเปรยบเทยบ, (บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล, ๒๕๔๐), หนา ๒๓.

พระครศรปรยตวกรม (วชรพงษ ทนนาโภ) , “ศกษาเทคนคและรปแบบการเผยแผพระพทธธรรมของพระเทพสงหบราจารย (จรญ ฐตธมโม) วดอมพวน จงหวดสงหบร” , วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาธรรมเทศ, (บณฑตวทยาลย มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๖), หนา ๔๕. บศรตน แกวไพบลย , “การศกษาบทบาทของมหาวทยาลยในการเผยแผพระพทธศาสนาและพฒนาจรยธรรมแกนกศกษาในมหาวทยาลยของรฐ : ศกษาเฉพาะกรณชมนมพทธศาสตร ”, วทยานพนธ ศลปศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, ๒๕๓๗), หนา ๒๗ .

๗๓

บวงามวทยา ” ผลการศกษาวจยพบวา สภาพปจจบนและปญหาผศกษาวจยในฐานะครสอนรายวชาพระพทธศาสนา ระดบชนมธยมศกษาปท ๔ โรงเรยนบวงามวทยา ไดศกษาปญหาและวเคราะหปญหาในโรงเรยนบวงามวทยา โดยการสมภาษณครและนกเรยนในโรงเรยน ซงมสภาพปญหาสรปดงน คอ ๑. นกเรยนขาดวนย แตงกายผดระเบยบของโรงเรยน ๒. นกเรยนขาดความซอสตยสจรตตามสภาพของนกเรยน โดยเหนไดจากการทมสงของสญหายในหองเรยนในบางครง และมนสยโกหกในบางครง ตลอดทงนยมลอกการบานจากเพอน ๓. นกเรยนขาดความเมตตากรณา เออเฟอเผอแผ และเสยสละเพอสวนรวม โดยเหนไดจากการขอความรวมมอในการบ าเพญประโยชนทกครง นกเรยนจะไมชอบใจ คดวาการบ าเพญประโยชนดงกลาวไมใชหนาทของตน มจตใจทเหนแกตว ชอบคบเพอนนอกโรงเรยนอยเปนประจ าท าใหไมเหมาะสมกบสภาพของนกเรยน ๔. นกเรยนขาดการประหยดและอดออม มนสย ฟงเฟอและเหอตามสมยนยมมากขนชอบโกหกผปกครองเพอขอเงนจ านวนมากน ามาใชจายในสงทฟมเฟอยไมจ าเปน ผศกษาวจยจงตองการแกไข ปรบปรงพฒนาพฤตกรรมทไมพงประสงคเหลาน ของนกเรยนใหไดตามมาตรฐานทโรงเรยนก าหนดและสงคมทวไปยอมรบ โดยการจดกจกรรมสงเสรมทางพระพทธศาสนาเปนนวตกรรมในการแกปญหานกเรยนผลการศกษาเกยวกบการพฒนางานสงเสรมคณธรรม จรยธรรม หลงจากทไดจดกจกรรมครบทง ๒ วงจรแลว ท าใหนกเรยนเปนผทมระเบยบวนย มความซอสตยตอตนเองผอน ทฆมพร สภาพ ไดท าการศกษาวจยเรอง “ การวเคราะหกจกรรมนกเรยนทสงเสรม

จรยธรรมในโรงเรยนมธยมศกษา ” ผลการศกษา วจยพบวา คณลกษณะทางจรยธรรมสวนใหญ

ไดแกความรบผดชอบ ความเสยสละ และความเมตตากรณา ในการวเคราะหกจกรรมนกเรยน

ทจดขนในโรงเรยนมธยมศกษา มการจดกจกรรม ๒ ประเภท ซงแตละกจกรรมกอใหเกด

คณลกษณะทางจรยธรรม ดงน กจกรรมบงคบ กอใหเกด ความรบผดชอบ ความมระเบยบ

วนย และการตรงตอเวลา ส าหรบกจกรรมเสนอแนะเมอพจารณาในภาพรวมพบวา

คณลกษณะทางจรยธรรมสวนใหญทเกดขนจากกจกรรมนกเรยน ไดแก ความรบผดชอบ

นคร แทงค า วาท ร.ต., การพฒนางานสงเสรมคณธรรม จรยธรรม นกเรยนชนมธยมศกษาปท ๔ โดยใชกจกรรมสงเสรมทางพระพทธศาสนา ในโรงเรยนบวงามวทยา , ๒๕๕๐ ,ขอมลออนไลน เขาถงเมอ ๑/๐๙/๒๕๕๓.

๗๔

ความมระเบยบวนย และใฝร

ไพศาล โอฬารวฒน ไดท าการศกษาวจยเรอง “การศกษาเปรยบเทยบบทบาทของ

พระสงฆกบผน ามสลม ในการปลกฝงคณธรรมในชมชน : ศกษาเฉพาะกรณในอ าเภอไชยา

จงหวดอางทอง” ผลการศกษาวจย พบวาในการสอนจรยธรรม พระพทธเจาทรงใชการสอน

หลายวธ วธตางๆเหลานนไมไดใชสอนจรยธรรมอยางเดยวเทานน แตทรงใชในกสอนจรยธรรม

เพอปลกฝงใหแกพทธศาสนกชนโยทวไปดวย ในการสอนแตละวธนน พระพทธเจาทรงพจารณา

เรอง “จรต” หรอพนภมปญญาและอารมณความรสกของแตละคนเปนส าคญและทรงอธบายให

สอดคลองไปตามบคคลหรอกลมบคคลในภายหลง

สรปการศกษาผลงานวจยทเกยวของ กบการเผยแผ มงเนนในเรองของการเผยแผ

พระพทธศาสนา ดวยบรบทของสงคมทแตกตางกนสงผลใหการปฏบตหนาทแตกตางกนไป

ภายใตอดมการณเดยวกน ทงนการปฏบตเชงทฤษฎจะน าไปสการด าเนนงานอยางมเปาหมาย

และเกดเปนงานทเปนรปธรรมมากขน

๒.๖.๓ งานวจยทเกยวของกบบทบาทพระธรรมทต

การศกษาครงนไดศกษาถงงานวจยทเกยวของกบบทบาทของพระธรรมทตทเปน

วทยานพนธตางๆ เพอเปนแนวทางการศกษา ดงมล าดบดงน

พระครขนตธรรมธาร (วเชยร วงษยาแดง) ไดท าการศกษาวจยเรอง “บทบาทและ

วธการท างานของพระราชวรนายก (ส ารวม ปยธมโม) ในฐานะเปนพระธรรมทตประจ าจงหวด

นครนายก” ผลการศกษาวจยพบวา พระราชวรนายก (ส ารวม ปยธมโม) คณสมบตของพระ

ธรรมทตม ๒ ประการ คอ คณสมบตของพระธรรมทตสมยพทธกาล คอ ๑) คณสมบตตามแนว

โอวาทปาฏโมกข ๒) คณสมบตพนฐานมสปปรสธรรม ไดแก เปนผรจกเหต รจกผล รจกตน

รจกประมาณ รจกเวลา รจกชมชน รจกบคคล มหลกกลยาณมตรในความเปนผน าชมชนให

ค าแนะน าสงสอนการด าเนนชวตดวยด และมหลกการบรหารหรอเมตตาธรรมแกทกคน

๓) คณสมบตจ าเพาะ ๘ ประการ ทพระพทธเจาทรงวางไวเปนแบบอยางแกพระธรรมทต ไดแก

ทฆมพร สภาพ, “การวเคราะหกจกรรมนกเรยนทสงเสรมจรยธรรมในโรงเรยนมธยมศกษาสงกดกรมสามญศกษา ”, วทยานพนธปรญญามหาบณฑต , (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยจฬาลงกรณ , ๒๕๔๖), หนา ๒๐. ไพศาล โอฬารวฒน, “การศกษาเปรยบเทยบบทบาทของพระสงฆกบผน ามสลมในการปลกฝงคณธรรมในชมชน : ศกษาเฉพาะกรณในอ าเภอไชยา จงหวดอางทอง”, วทยานพนธอกษรศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล, ๒๕๓๘), หนา ๒๒.

๗๕

การรจกฟง พดใหผอนฟงได ใฝศกษา มความจ าด เปนผรชดแจง สามารถอธบายใหผอน

เขาใจ ฉลาดในการเปนผน าและไมกอการทะเลาะววาท และ คณสมบตของพระธรรมทตสมย

ปจจบน คอ ๑) มความมงมนในคณคาของความดงาม ๒) ตองเขาใจปญหาและความตองการ

ของทองถน ๓) มเทคนคและวธการสอสารเพอเขาถงปญหาและความตองการของบคคล ๔) ม

ความมงมนตออดมการณพระพทธศาสนา

แมชคมคาย คมพนธ ไดท าการศกษาวจยเรอง “ศกษาบทบาทในการเผยแผ

พระพทธศาสนาของพระธรรมทตสายตางประเทศ : ศกษาเฉพาะกรณ พระสเมธาจารย (โรเบรต

สเมโธภกข)” ผลการศกษาวจยพบวา การเผยแผของทานสเมโธภกข ทานไดอาศยสอ คอ

หนงสอนตยสาร รอยละ ๕๕.๐ จากการทมสอครอบครอง รอยละ ๒๔.๑ โดยภาพรวมทานส

เมโธภกข มพฤตกรรมในทางทด เมอเขาอบรมธรรมะ อยางมนยส าคญท ๐.๐๑ สรปคอหลงการ

อบรมผเขารบการอบรมมพฤตกรรมทดขน ผดศลนอยลง

ประสทธ รวมพมาย ไดท าการศกษา วจย เรอง “ บทบาทพระธรรมทต

ภายในประเทศ : ศกษากรอบความคดโครงการพระธรรมทต ส านกงานพระธรรมทตสายท ๒

เฉพาะกรณศนยงานพระธรรมทตจงหวดลพบร ” ผลการศกษา วจย พบวาพระธรรมทตในเชง

ทฤษฎเปนทงบคคลและสงคมในอดมคต ทมวถชวตอนประเสรฐ สงบ เรยบงายมอสรภาพทง

ภายในและภายนอก สวนการปฏบตจรงของพระธรรมทตมปจจยทมอทธพลในการก าหนด

บทบาทพระธรรมทต คอ (๑) ความขดแยงทางลทธทางการเมองระหวางคายโลกเสรนยมและ

สงคมนยมทขยายขอบเขตถงประเทศไทย (๒)แนวความคดในการพฒนาเศรษฐกจเพอคาม

ทนสมยของประเทศ (๓) การกระจกตวของผลการพฒนาและการผกขาดทรพยากร (๔) องคกร

สงฆอยภายใตโครงสรางทางสงคมทไมสมดล (๕) กระบวนทศน ( Paradigm) ภายใตโครงสราง

ของสงคมไทยทมการแปลกแยก

พระครขนตธรรมธาร (วเชยร วงษยาแดง), “ศกษาบทบาทการเผยแผพระพทธศาสนาของพระ ราชวรนายก (ส ารวม ปยธมโม) ในฐานะเปนพระธรรมทตจงหวดนครนายก, วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, สาขาวชาพระพทธศาสนา, (บณฑตวทยาลย มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๑), หนา ๖๗.

แมชคมคาย คมพนธ, “ศกษาบทบาทในการเผยแผพระพทธศาสนาของพระธรรมทตสายตางประเทศ : ศกษาเฉพาะกรณ พระสเมธาจารย (โรเบรต สเมโธภกข)”, ปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต , สาขาวชาพระพทธศาสนา, (บณฑตวทยาลย มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๗), หนา ๕๔.

๗๖

พระธรรมทตไมสามารถปฏบตงานไดเตมศกยภาพ

วโรจน ธาราพฒ ไดท าการศกษาวจยเรอง “การปฏบตหนาทตอสงคมดานการ

พฒนาจรยธรรมของพระธรรมวทยากรมหาวทยาลยมหามกฎราชวทยาลย” ผลการศกษาวจย

พบวาการปฏบตหนาทตอสงคมดานการพฒนาจรยธรรม พระธรรมวทยากรไดมการปฏบต

หนาทในดานการอบรมสงสอน โดยการปลกจตส านกใหทกคนมความรกตอกน และดานการ

อบรมสงสอนโดยการปลกจตส านกใหทกคนมความรทแทจรงอยในระดบสง แตดานการอบรมสง

สอนโดยการปลกจตส านกใหทกคนอยในความเปนธรรมชาตไดอยในระดบปานกลาง ดานการ

สรางความรวมมอใหเกดขน โดยการตดตอสอสารและการประสานงานกบบคคลและหนวยงาน

ทพระธรรมวทยากรเขาไปปฏบตหนาทและเกยวของดวยอยในระดบปานกลาง วธการสราง

ความรวมมอเพอใหเกดความรวมมอขนระหวางบาน วดและโรงเรยนทพระธรรมวทยากร

น ามาใชไดแกการตดตอสอสาน ประสานงาน พบวาพระธรรมวทยากรไดน ามาใชในการปฏบต

หนาทอยในระดบปานกลาง สวนปญหาและอปสรรคในการปฏบตหนาทตอสงคมดานการ

พฒนาจรยธรรมของพระธรรมวทยากร พบวาประสบกบปญหาในการปฏบตหนาทในระดบปาน

กลาง ทงหมดทกปญหา อนไดแก ปญหาดานบคลากร ดานเงนทน ดานวสดอปกรณ ดาน

วชาการ ดานการนเทศงานและดานความรวมมอประสานงาน

กลาวโดยสรป จากการศกษางานวจยทเกยวของพบวา บทบาทพระธรรมทต เปน

บทบาททเนนดานการเผยแผพระพทธศาสนา โดยผานกระบวนการตางๆ ตงแตการก าหนด

ขอบเขต เนอหาสาระ กลมเปาหมายในการเผยแผ ดวยรปแบบ วธการตางๆ อยางเปนขนเปน

ตอน ทงนจากการยดหลกปฏบตของการท างานของพระธรรมทต ทกองการพระธรรมทต

ก าหนด น ามาสการปฏบตในพนทเพอใหพระพทธศาสนาเจรญงอกงามและสามารถแพรหลาย

ไปได ขณะเดยวกนกสามารถท าใหประชาชนน าหลกธรรมค าสอนของพระพทธเจาไปใชไดจรง

ประสทธ รวมพมาย, “บทบาทพระธรรมทตภายในประเทศ :ศกษาจากกรอบแนวความคดโครงการพระธรรมทค ส านกงานพระธรรมทตสายท ๒ เฉพาะกรณศนยงานพระธรรมทตจงหวดลพบร ”, ปรญญามหาบณฑต , สงคมสงเคราะหศาสตร, (บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๓๗ ), หนา ๑๘. วโรจน ธารพฒ, “การปฏบตหนาทตอสงคมดานการพฒนาจรยธรรมของพระธรรมวทยากรมหาวทยาลยมหามกฎราชวทยาลย ” ,วทยานพนธปรญญาสงคมสงเคราะหศาสตรมหาบณฑต คณะสงคมสงเคราะหศาสตร , (บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๔๔), หนา ๓๑ .

๗๗

๒.๗ กรอบแนวคดการวจย

งานวจยเรองบทบาทพระธรรม ทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ

จงหวดราชบรผวจยไดศกษาแนวคด ทฤษฎและงานวจยทเกยวของโดยก าหนดกรอบ

แนวความคดการวจย (Conceptual Framework) ประกอบดวยตวแปรตน (Independent

Variables) และตวแปรตาม (Dependent Variables) ดงน

ตวแปรตน ( Independent Variables) คอ ๑) อาย ๒) พรรษา ๓) วฒการศกษา

สามญ ๔) วฒการศกษานกธรรม ๕) วฒการศกษาเปรยญธรรม

ตวแปรตาม ( Dependent Variables) คอ บทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผ

พระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร คอ ๑) เนอหาการเผยแผ ๒) รปแบบการ

เผยแผ ๓) วธการเผยแผ ๔) ขนตอนการเผยแผ ดงแผนภาพท ๒.๑

ตวแปรตน (Independent Variables) ตวแปรตาม (Dependent Variables)

แผนภาพท ๒.๑ กรอบแนวคดการวจย

บทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผ

พระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ

จงหวดราชบร

๑) เนอหาการเผยแผพระพทธศาสนา

๒) รปแบบการเผยแผพระพทธศาสนา

๓) วธการเผยแผพระพทธศาสนา

๔) ขนตอนการเผยแผพระพทธศาสนา

สถานภาพสวนบคคล

๑) อาย

๒) พรรษา

๓) วฒการศกษาสามญ

๔) วฒการศกษานกธรรม

๕) วฒการศกษาเปรยญธรรม

บทท ๓

วธด ำเนนกำรวจย

การวจยเรองบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพ

จงหวดราชบร ผวจยจะน าเสนอวธด าเนนการวจย ซงมดงน

๓.๑ รปแบบการวจย

๓.๒ ประชากรและกลมตวอยาง

๓.๓ เครองมอทใชในการวจย

๓.๔ การเกบรวบรวมขอมล

๓.๕ การวเคราะหขอมลและสถตทใชในการวเคราะห

๓.๑ รปแบบกำรวจย

งานวจยเรองพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพ จงหวด

ราชบร เปนการศกษาโดยการใชระเบยบการวจยเชงปรมาณ (Quantitative Research) ใช

วธการศกษาวจยเชงส ารวจ (Survey Research) มงศกษาบทบาทของพระธรรมทตดานการ เผย

แผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร โดยผวจยไดก าหนดขนตอนการด าเนนการ

วจยตามล าดบดงน

๑. ศกษาหลกการ แนวคดทฤษฎ ระเบยบ และผลงานวจยทเกยวของ

๒. ก าหนดกรอบแนวคด หวขอปญหา และวตถประสงคในการวจย

๓. ก าหนดกลมประชากร และกลมตวอยางทใชในการวจย

๔. สรางเครองมอส าหรบเกบขอมลการวจย

๕. น าเครองมอเสนอผเชยวชาญตรวจสอบเพอปรบปรงแกไขใหสมบรณ

๖. ทดสอบเครองมอกบกลมตวอยางทไมใชกลมตวอยางทใชในการวจย ( Try out)

๗. ด าเนนการสงขอมลใหกลมตวอยาง และเกบรวบรวมขอมล

๘. วเคราะหขอมลและแปลผลขอมล

๙. สรปและรายงานผลการศกษาวจย

๗๙

๓.๒ ประชากรและกลมตวอยาง ๓.๒.๑ ประชากร ประชากรทใชในการวจยครงน คอ พระสงฆาธการ พระสงฆและพระธรรมทตทสงกดวดในอ าเภอ บางแพ จงหวดราชบร รวมทงหมด จ านวน ๓๒๐ รป ๓.๒.๓ กลมตวอยาง กลมตวอยางทใชในการวจย ผวจยทไดท าการสมมาจากประชากร โดยหาขนาดของกลมตวอยางจากการใชสตรค านวณของทาโร ยามาเน ( Taro Yamane) ทระดบความเชอมน ๐.๐๕ หรอ รอยละ ๙๕ ดงน

สตร n = N 1+N( e) 2 n = ขนาดตวอยาง N = ขนาดประชากร e = ระดบความคลาดเคลอน ( 0.05 ) แทนคา n = 320 1+(320)(0.05)2 n = 177 ดงนนกลมตวอยางเทากบ 177 คน

จากการใชสตรค านวณของยามาเน ( Taro Yamane) โดยมประชากรเปนพระสงฆาธการเปนกลมตวอยางทใชในการวจยผวจยไดท าการสมมาจากประชากรจ านวน ๓๒๐รป ใชเพยง ๑๗๗ รป โดยใชวธการสมแบบแบงกลม (Cluster Sampling) โดยการแบงประชากรในอ าเภอออกเปนวดได ๒๖ วดดงน ตามประชากรรายละเอยดดงแสดงในตารางท ๓.๑

กองงานเลขานการเจาคณะอ าเภอ บางแพ จงหวดราชบร , บญชส ารวจพระภกษ สามเณรในจงหวดราชบร ภาค ๑๕ ประจ าป ๒๕๕๔, เอกสารอดส าเนา, ๘ สงหาคม ๒๕๕๔. สวรย ศรโภคาภรมย, การวจยทางการศกษา , (ลพบร : ฝายเอกสารการพมพสถาบนราชภ ฏเทพสตร, ๒๕๔๖), หนา ๑๒๙-๑๓๐.

๘๐

ตารางท ๓.๑ จ านวนกลมตวอยางผตอบแบบสอบถาม จ าแนกตามจ านวนวด

ล าดบท วด ประชากร(รป) กลมตวอยาง(รป) ๑ กลางวงเยน ๑๐ ๖ ๒ ท านบ ๑๐ ๖ ๓ ดอนสาล ๗ ๖ ๔ ล าน า ๑๐ ๖ ๕ หวโพ ๑๙ ๑๐ ๖ บางแพใต ๑๓ ๖ ๗ บานใหมบปผาราม ๑๙ ๑๐ ๘ ดอนมะขามเทศ ๗ ๓ ๙ สามคคธรรม ๔ ๓ ๑๐ แหลมทอง ๙ ๖ ๑๑ เตาอฐ ๕ ๖ ๑๒ หนองมวง ๗ ๖ ๑๓ ดอนพรหม ๑๒ ๖ ๑๔ ทาราบ ๒๒ ๑๗ ๑๕ ตากแดด ๑๓ ๖ ๑๖ ใหมอจาง ๕ ๓ ๑๗ หลวง ๑๐ ๖ ๑๘ บานใหมเหนอ ๑๐ ๖ ๑๙ ตาลเตย ๙ ๖ ๒๐ บานกม ๒๕ ๑๒ ๒๑ ดอนเซง ๑๕ ๙ ๒๒ ดอนคา ๑๖ ๘ ๒๓ ใหญโพหก ๔๙ ๒๓ ๒๔ หนองเอยน ๗ ๓ ๒๕ แกว ๖ ๓ ๒๖ ดอนใหญ ๘ ๔

รวม ๓๒๐ ๑๗๗

๘๑

๓.๓ เครองมอทใชในการวจย

เครองมอทใชในการศกษาครงนเปนแบบสอบถาม โดยมขนตอน ลกษณะ และการ

ตรวจสอบเครองมอ ดงน

๓.๓.๑ ขนตอนการสรางเครองมอ

๑) ศกษาหลกการและทฤษฎ ศกษาเอกสาร ทฤษ ฎ และงานวจยทเกยวของกบ

บทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบรจากเอกสาร

และผลงานการวจยทเคยมผด าเนนการวจยเอาไว

๒) ก าหนดกรอบแนวคด ในการสรางเครองมอการวจย

๓) ก าหนดวตถประสงคในการสรางเครองมอการวจยโดยขอค าปรกษาจากอาจารย

ทปรกษาวทยานพนธ

๔) สรางเครองมอ

๕) น าเสนอรางเครองมอการวจยตออาจารยทปรกษาวทยานพนธ และผเชยวชาญ

เพอตรวจสอบและปรบปรงแกไข

๖) น าเครองมอการวจยไปทดลองใชกบประชากรทมลกษณะคลายกบกลมตวอยาง

ประชากรทจะด าเนนการวจยเพอหาสมประสทธความเทยงตรงของเครองมอ

๗) ปรบปรงแกไข

๘) จดพมพแบบสอบถามฉบบสมบรณ และน าไปใชจรงเพอเกบรวบรวมขอมล

กบกลมตวอยาง

๓.๓.๒ ลกษณะของเครองมอ

๑) ลกษณะของเครองมอส าหรบการแจกแบบสอบถาม

เครองมอทใชในการวจยครงน เปนแบบสอบถาม (Questionnaire) ทผวจยพฒนาขน

ตามกรอบของบทบาทพระ ธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา เพอใชเกบขอมลจากกลม

ตวอยางทใชในการวจย โดยแบงออกเปน ๓ ตอน ดงน

ตอนท ๑ เปนแบบสอบถามเกยวกบขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม

ไดแก อาย อายพรรษา วฒการศกษา ซงเปนแบบสอบถามแบบเลอกตอบ (Check List)

ตอนท ๒ เปนแบบสอบถามเกยวกบ บทบาทพระ ธรรมทตดานการเผยแผ

พระพทธศาสนา ๔ ดาน ซงเปนแบบมาตราสวนประเมนคา (Rating Scale) แบงออกเปน ดงน

๘๒

๑. ดานเนอหาการเผยแผ มค าถามทงหมด ๗ ขอ ไดแกขอท ๑–๗

๒. ดานรปแบบการเผยแผ มค าถามทงหมด ๗ ขอ ไดแกขอท ๘-๑๔

๓. ดานวธการเผยแผ มขอค าถามทงหมด ๗ ขอ ไดแกขอท ๑๕-๒๑

๔. ดานขนตอนการเผยแผ มค าถามทงหมด ๗ ขอ ไดแกขอท ๒๒-๒๘

มเกณฑการใหคะแนน ดงน

๕ หมายถง ระดบการปฏบตการมากทสด

๔ หมายถง ระดบการปฏบตการ มาก

๓ หมายถง ระดบการปฏบตการ ปานกลาง

๒ หมายถง ระดบการปฏบตการ นอย

๑ หมายถง ระดบการปฏบตการ นอยทสด

การแปลความหมายของคาเฉลยโดยยดเกณฑ ดงน

คาเฉลยตงแต ๔.๕๐-๕.๐๐ หมายความวา ระดบการปฏบตการ มากทสด

คาเฉลยตงแต ๓.๕๐-๔.๔๙ หมายความวา ระดบการปฏบตการมาก

คาเฉลยตงแต ๒.๕๐-๓.๔๙ หมายความวา ระดบการปฏบตการ ปานกลาง

คาเฉลยตงแต ๑.๕๐-๒.๔๙ หมายความวา ระดบการปฏบตการนอย

คาเฉลยตงแต ๑.๐๐-๑.๔๙ หมายความวา ระดบการปฏบตการนอยทสด

ตอนท ๓ ปญหาอปสรรค และขอเสนอแนะ แนวทางการพฒนาการเผยแผ

พระพทธศาสนาของพระธรรมทตในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ซงเปนค าถามแบบปลายเปด

(Open Ended Question)

๓.๓.๓ การตรวจสอบคณภาพของเครองมอ

ในการหาคณภาพของเครองมอ ผวจยไดด าเนนการตามขนตอน ดงน

๑. ขอค าแนะน าจากอาจารยทปรกษาวทยานพนธและผเชยวชาญ ตรวจสอบ

เครองมอทสรางไว

๒. หาความเทยงตรง ( Validity) โดยการน าแบบสอบทสรางเสรจ เสนอประธาน

และกรรมการทปรกษาวทยานพนธ เพอขอความเหนชอบและน าเสนอตอผเชยวชาญ แลวน ามา

ปรบปรงแกไขใหเหมาะสม จ านวน ๕ ทาน ประกอบดวย

ประกอบ กรรณสตร , สถตเพอการวจยทางพฤตกรรมศาสตร , พมพครงท ๓, (กรงเทพมหานคร : ดานสทธาการพมพ, ๒๕๔๒), หนา ๑๐๘.

๘๓

๑. อาจารย ดร.ทรงวทย ศรแกว ทปรกษาอธการบดฝายวชาการ

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๒. ผศ.ดร.เตมศกด ทองอนทร อาจารยประจ าภาควชารฐศาสตร คณะ

สงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๓. ผศ.ช วชชย ไชยสา อาจารยประจ าภาควชารฐศาสตร คณะ

สงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๔. อาจารย ขวญเกอ แสงแกว ศกษานเทศช านาญการพเศษ ส านกงาน

เขตพนทการศกษาประถมศกษา สมทรสาคร เขต ๑

๕. อาจารย ส าเนยง เพชรจอม ศกษานเทศเชยวชาญ ส านกงาน

การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย

เพอพจารณาทงในดานเนอหาสาระ และโครงสรางของค าถาม รปแบบของ

แบบสอบถาม ตลอดจนภาษาทใชและตรวจสอบคณภาพของเครองมอ โดยหาคาดชนความ

สอดคลองตามวตถประสงครายขอ ( Index of Item-Objective Congruenu : IOC.) ไดคาดชน

ความสอดคลองตงแต ๐.๕ ถง ๑.๐

๓. หาความเชอมนของเครองมอ (Reliability)

น าแบบสอบถามทปรบปรงแกไขแลว ไปทดลองใช (Try-out) พระสงฆาธการใน

อ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ทไมใชกลมตวอยางทใชในการวจย จ านวน ๓๐ รปเพอหาความ

เชอมนดวยวธการหาคาสมประสทธแอลฟา (Alpha Coefficient) ของครอนบาค (Cronbach) ได

คาความเชอมนของแบบสอบถามทงฉบบ เทากบ ๐.๙๖๙๗

๔. น าแบบสอบถามทไดรบการปรบปรงแกไขเสนอตออาจารยทปรกษาวทยานพนธ

เพอขอความเหนชอบ และจดพมพแบบสอบถามเปนฉบบสมบรณ เพอใชในการวจย

เรองเดยวกน, หนา ๒๔๓ - ๒๔๔. Cronbach, Lee J. Essentials of psychological testing, 4 th ed., (New York: Harper &

Row, 1971), p 171.

๘๔

๓.๔ การเกบรวบรวมขอมล

การเกบรวบรวมขอมลแบบสอบถาม

ผวจยด าเนนการเกบขอมลตามขนตอน ดงน

๑) การรวบรวมเอกสาร ผวจยมการเกบรวบรวมขอมลจากหนงสอ บทความ

งานวจย และเอกสารสงพมพตางๆ ทเกยวของกบการบทบาทพระ ธรรมทตดาน การ เผยแผ

พระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร

๒) ผวจยไดสรางแบบสอบถาม และขอหนงสออนญาตเกบรวบรวมขอมลจาก

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เพอขอความรวมมอไปยง เจาคณะผปกครองคณะสงฆ

ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร จากนนด าเนนการเกบรวบรวมขอมล

๓) ผวจยก าหนดวธการเกบรวบรวมขอมลโดยท าการแจกแบบ เจาะจง (Cluster

Sampling) กบกลมเปาหมาย คอ พระสงฆาธการและพระสงฆในอ าเภอบางแพ จ านวน ๑๗๗ รป

ซงในการแจกแบบสอบถามผวจยไดน าแบบสอบถามไปแจก และเกบรวบรวมขอมลดวยตวเอง

พรอมผชวยการวจย ระหวางวนท ๑ – ๓๐ สงหาคม พ.ศ. ๒๕๕๔ รวมใชระยะเวลา ๔ สปดาห

๓.๕ การวเคราะหขอมล และสถตทใชในการวเคราะหขอมล

๓.๕.๑ การวเคราะหขอมลแบบสอบถาม

๑. น าแบบสอบถามทงหมดมาตรวจสอบความสมบรณความถกตอง

๒. ท าการวเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมการวเคราะหขอมลทางสงคมศาสตร

๓. สถตทใชในการวเคราะหขอมล

๑) ขอมลทวไปเกยวกบสถานภาพของผตอบแบบสอบถามใชคาความถ

(Frequency) และคารอยละ (Percentage)

๒) ระดบความคดเหนจากการตอบแบบสอบถามของประชาชนทเปนกลม

ตวอยางใชสถตการวเคราะห คอ คาเฉลย (Mean) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (Standard

Deviation)

๓) การเปรยบเทยบบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา

อ าเภอบางแพ จงหวดราชบร โดยจ าแนกตามอาย พรรษา วฒการศกษาสามญ วฒการศกษา

นกธรรม วฒการศกษา เปรยญธรรม โดยการทดสอบคาท ( t-test) และ การวเคราะหความ

๘๕

แปรปรวนทางเดยว (One-Way Analysis of Variance) เมอพบวามความแตกตางจงทดสอบความ

แตกตางรายคโดยวธการหาผลตางนยส าคญนอยทสด (Least Significant Difference : LSD.)

๔) ขอค าถามปลายเปดทแสดงปญหา อปสรรค และแนวทางการพฒนา

วเคราะหโดยเทคนคการวเคราะหเนอหาประกอบบรบท (Content Analysis Technigue)

๓.๕.๒ วธการน าเสนอและรายงานผลการวจย

๑) ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม น าเสนอโดยใชตารางประกอบดวย

คาความถ และรอยละ

๒) ขอมลเกยวกบบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาใน อ าเภอ

บางแพ จงหวดราชบร ซงเปนขอมลมาตราสวนประเมนคา น าเสนอในรปแบบของตาราง

ประกอบดวยคาเฉลย และคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน

๓) ขอเสนอแนะจากค าถามปลายเปด ในเรองความคดเหน ถงปญหาอปสรรค

และแนวทางการพฒนา การเผยแผพระพทธศาสนา ของพระธรรมทต อ า เภอบางแพ จงหวด

ราชบร วเคราะหเนอหาสาระประเดนส าคญ แลวน าเสนอเปนการเขยนแบบความเรยง

บทท ๔

ผลการศกษา

การศกษาวจยเรอง บทบาท ของพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ผวจยน าแบบสอบถามทรวบรวมได จากกลมตวอยางจ านวน ๑๗๗ รป มาวเคราะห ขอมล โดยใชโปรแกรมส าเรจรป เพอการวจยทาง สงคมศาสตร ผลการวเคราะหขอมลน าเสนอดงตอไปน ๔.๑ สถานภาพทวไปของผตอบแบบสอบถาม ๔.๒ บทบาท ของพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา อ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ๔.๓ เปรยบเทยบความคดเหนของพระสงฆทมตอบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา โดยจ าแนกตามปจจยสวนบคคล ๔.๔ ปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะเกยวกบบทบาท ของพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ๔.๕ สรปองคความรทไดจากการวจย

๔.๑ สถานภาพทวไปของผตอบแบบสอบถาม

การศกษา ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม ผวจยไดศกษาสถานภาพโดยทวไปของผตอบแบบสอบถาม จ าแนกตามอาย พรรษา วฒการศกษาสามญ วฒการศกษานกธรรม วฒการศกษาเปรยญธรรม ผลการวเคราะหขอมลดานสถานภาพของผตอบแบบสอบถามมรายละเอยดดงในตารางท ๔.๑

๘๗

ตารางท ๔.๑ จ านวน และคารอยละของผตอบแบบสอบถาม (n=๑๗๗)

ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม จ านวน รอยละ อาย ต ากวา๓๐ป ๕๘ ๓๒.๗๖ สงกวา๓๐ป ๑๑๙ ๖๗.๒๔ อายพรรษา ต ากวา ๕ พรรษา ๖๗ ๓๗.๘๖ สงกวา ๕ พรรษา ๑๑๐ ๖๒.๑๔ วฒการศกษาสามญ ต ากวาปรญญาตร ๑๒๐ ๖๗.๗๙ สงกวาปรญญาตร ๕๗ ๓๒.๒๑ วฒการศกษาทางธรรม นกธรรมตร ๖๐ ๓๓.๘๙ นกธรรมโท ๗๕ ๔๒.๓๗ นกธรรมเอก ๔๒ ๒๓.๗๔ วฒการศกษาเปรยญธรรม ประโยค ๑ – ๒ ๑ ๐.๕๗ เปรยญธรรม ๓ – ๕ ๒ ๑.๑๓ เปรยญธรรม ๖ – ๙ ๒ ๑.๑๓ ไมมวฒเปรยญธรรม ๑๗๒ ๙๗.๑๗

จากตารางท ๔.๑ พบวา ผตอบแบบสอบถาม สวนใหญมอายสงกวา ๓๐ ป คดเปนรอยละ ๖๗.๒๔ และอายต ากวา ๓๐ ป คดเปนรอย ๓๒.๗๖ ตามล าดบ

พรรษาของผตอบแบบสอบถาม พบวา สวนใหญมพรรษาสงกวา ๕ พรรษา คดเปนรอยละ ๖๒.๑๔ และมพรรษาสงวา ๕ พรรษา มเพยงรอยละ ๓๗.๘๖ เทานน วฒการศกษาสามญ ผตอบแบบสอบถาม พบวา สวนใหญมวฒการศกษาสามญ ต ากวาปรญญาตร คดเปนรอยละ ๖๗.๗๙ และสงกวาปรญญาตร คดเปนรอยละ ๓๒.๒๑

วฒการศกษานกธรรม ผตอบแบบสอบถาม พบวา สวนใหญมวฒนกธรรมโท คดเปนรอยละ ๔๒.๓๗ รองลงมาคอ นกธรรมตร คดเปนรอยละ ๓๓.๘๙ และนอยทสดคอ นกธรรมเอก คดเปนรอยละ ๒๓.๗๔

๘๘

วฒการศกษาเปรยญธรรมผตอบแบบสอบถาม พบวาสวนใหญไมมวฒเปรยญธรรม คดเปนรอยละ ๙๗.๑๗ รองลงมาคอ มวฒเปรยญธรรม ๓-๕ และเปรยญธรรม ๖-๙ คดเปน รอยละ ๑.๑๓ นอยทสดคอ ประโยค ๑-๒ คดเปนรอยละ ๐.๕๗

๔.๒ ความคดเหนของพระสงฆทมตอ บทบาท ของ พระ ธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ๔.๒.๑ ผลการวเคราะหโดยภาพรวม ผลการวเคราะหโดยภาพรวม บทบาท ของ พระ ธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ๔ ดานไดแก ๑) ดานเนอหาสาระ ๒) ดานรปแบบ ๓) ดานวธการ และ ๔) ดานขนตอน ซงมรายละเอยดดงแสดงในตารางท ๔.๒

ตารางท ๔.๒ คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน บทบาท ของธรรมทตดานการเผยแผ

พระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร โดยภาพรวม (n = ๑๗๗)

บทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา S.D. การแปลผล

๑. ดานเนอหาสาระ ๔.๑๕ ๐.๘๗ มาก

๒. ดานรปแบบ ๔.๑๒ ๐.๙๑ มาก

๓. ดานวธการ ๓.๘๘ ๐.๖๓ มาก

๔. ดานขนตอน ๔.๑๓ ๐.๖๖ มาก

ภาพรวม ๔.๐๗ ๐.๗๗ มาก

จากตารางท ๔.๒ พบวา บทบาทของพระธรรมทตดานการเผยแผพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ในภาพรวมอยในระดบ มาก โดยมคาเฉลย ( =๔.๐๗ ) และเมอจ าแนกเปน รายดานแลวพบวา ดานเนอหาสาระ ดานรปแบบ ดานวธการ และ ดานขนตอน มการปฏบตอยในระดบมากทกดานเชนกน

๘๙

๔.๒.๒ ผลการวเคราะหแตละดาน ผลการวเคราะหแตละดาน บทบาท พระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา ใน

อ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ๔ ดาน ไดแก ๑) ดานเนอหาสาระ ๒) ดานรปแบบ ๓) ดานวธการ ๔) ดานขนตอน ๑) ดานเนอหาสาระ ผลการวเคราะห บทบาท พระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอ บางแพ จงหวดราชบร ดานเนอหาสาระ ซงมรายละเอยดดงแสดงในตารางท ๔.๓ ตารางท ๔. ๓ คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน บทบาทพระ ธรรมทตดานการเผยแผ

พระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ดานเนอหาสาระ (n=๑๗๗)

ดานเนอหาสาระ S.D. การแปลผล

๑. เลอกเรองหรอสาระทอบรม เขาใจงาย มความเหมาะสมกบผฟง

๔.๔๒ ๐.๗๖ มาก

๒. สาระทอบรม/บรรยายสอดคลองกบสถานการณในปจจบน มแงคด ใหหลกธรรมส าหรบการด ารงชวต

๔.๒๒ ๐.๘๒ มาก

๓. สาระของการบรรยายสามารถสรางจตส านกใหเปนคนดมคณธรรม/กระตนใหเหนคณคาในการท าความด

๔.๒๗ ๐.๘๔ มาก

๔. สาระของเรองทอบรม/บรรยายมความสอดคลองกบแกนแทของพระพทธศาสนา

๓.๙๙ ๐.๙๐ มาก

๕.สาระทบรรยายสามารถใหแนวทางผอนคลายความเครยด/แนะวธพนทกขและสรางความสข

๔.๑๐ ๐.๙๒ มาก

๖.สาระมคณคาแสดงจดยนใหสามารถยนหยดและปรบตวอยในสงคมทเสอมไดอยางเขมแขง

๓.๙๘ ๐.๘๙ มาก

๗.ใหแนวคดทไปประยกตใชในชวตประจ าวน เพอปรบเปลยนวถการด าเนนชวต ไปในทศทางทดขน

๔.๐๒ ๐.๙๑ มาก

ภาพรวม ๔.๑๕ ๐.๘๗ มาก

๙๐

จากตารางท ๔.๓ พบวา บทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ดานเนอหาสาระ นน โดยรวมมการปฏบตอยในระดบ มาก ( =๔.๑๕ )

เมอพจารณาเปนรายขอ พบวาพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ดานเนอหาสาระ อยในระดบมากทกขอค าถาม

๒) ดานรปแบบ ผลการวเคราะหบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ดานรปแบบ ซงมรายละเอยดดงแสดงในตารางท ๔.๔ ตารางท ๔. ๔ คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน บทบาทพระ ธรรมทตดานการเผยแผ

พระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ดานรปแบบ (n = ๑๗๗)

ดานรปแบบ S.D. การแปลผล

๑. จดตงโรงเรยนสอนพระพทธศาสนาวนอาทตย ๓.๘๘ ๑.๑๑ มาก ๒. แสดงธรรมในวนส าคญทางพระพทธศาสนา ๔.๒๒ ๐.๘๘ มาก ๓. ออกหนวยอบรมประชาชนประจ าต าบล ๔.๐๘ ๐.๙๘ มาก ๔. จดท าสอธรรมะ เชน หนงสอ แผนพบ ซด ๓.๙๐ ๐.๙๘ มาก ๕. จดท าโครงการบรรยายธรรมเสยงตามสาย ๔.๒๐ ๐.๘๓ มาก ๖. อบรมวทยากรใหเปนเครอขาย/จดตงกลมเครอขายทเปนอาสาสมคร ๔.๒๒ ๐.๘๐ มาก ๗. รวมมอกบหนวยงานอน ๆ เชน โรงเรยน ,วด , องคกรปกครองสวนทองถน ๔.๓๔ ๐.๗๙ มาก

ภาพรวม ๔.๑๒ ๐.๙๑ มาก

จากตารางท ๔.๔ พบวาบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ดาน รปแบบ นน โดยรวมมการปฏบตอยในระดบ มาก ( =๔.๑๒)

๙๑

เมอพจารณาเปนรายขอ พบวาพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ดานรปแบบ อยในระดบมากทกขอค าถาม

๓) ดานวธการ

ผลการวเคราะหบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ดานวธการ ซงมรายละเอยดดงแสดงในตารางท ๔.๕ ตารางท ๔. ๕ คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน บทบาทพระ ธรรมทตดานการเผยแผ

พระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ดานวธการ (n = ๑๗๗)

ดานวธการ S.D. การแปลผล

๑. ใชจตวทยาในการพดโนมนาวและชกจงใหอยในอาการทสงบ

๓.๘๘ ๐.๖๐ มาก

๒. จดท าสอเผยแผธรรมะดวยรปแบบทหลากหลาย ประกอบการบรรยาย

๓.๗๕

๐.๖๒ มาก

๓. เลอกสอการน าเสนอมความสอดคลองกบประเภทของผฟง วธการน าเสนอเขาใจงาย ชดเจน ไมซบซอน

๔.๑๐ ๐.๕๘ มาก

๔. ใชสอประกอบการเผยแผ เชน รปภาพ ซด เพลง ทเหมาะสมสอดคลองกบเนอหา

๓.๙๒ ๐.๖๔ มาก

๕. สรางบรรยากาศในหองบรรยายใหเหมาะสมกบเนอหาทบรรยาย เชนใชเทคนคและศลปะในการพดทด นาสนใจ และจงใจใหผฟงสนใจ

๓.๘๕ ๐.๖๓ มาก

๖. สมาชกมโอกาสไดมสวนรวมในการอบรม เชน การวางแผน การแสดงความคดเหน มกจกรรมรวมกน เปนตน

๓.๙๐ ๐.๖๖ มาก

๗. มการเสรมแรงดวยการใหรางวล เชน การมอบทนการศกษาใหแกผทสนใจในการศกษาธรรมะ

๓.๗๕ ๐.๖๗ มาก

ภาพรวม ๓.๘๘ ๐.๖๓ มาก

๙๒

จากตารางท ๔.๕ พบวาบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ดาน วธการ นน โดยรวมมการปฏบตอยในระดบ มาก ( =๓.๘๘) เมอพจารณาเปนรายขอ พบวา พระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ดานรปแบบ อยในระดบมากทกขอค าถาม

๔) ดานขนตอน

ผลการวเคราะหบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ดานขนตอน ซงมรายละเอยดดงแสดงในตารางท ๔.๖ ตารางท ๔. ๖ คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน บทบาทพระ ธรรมทตดานการเผยแผ

พระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ดานขนตอน (n = ๑๗๗)

ดานขนตอน S.D. การแปลผล

๑. การจดท าแผนงาน / โครงการ ๓.๘๘ ๐.๖๐ มาก ๒. ประชมชแจง และมอบหมายงานกบผทเกยวของ ๔.๑๒ ๐.๑๓ มาก ๓.จดเตรยมสถานทหรอประสานงานกบหนวยงานทเกยวของเพอด าเนนงาน / จดหาวสดอปกรณ / อน ๆ ๔.๕๐ ๐.๙๕ มาก ๔. จดท าแผนการสอน ( การเผยแพร )ฝกฝนและเตรยมความพรอม เปนรายครง ๓.๙๓ ๐.๖๖ มาก ๕. ด าเนนการตามแผนงาน / โครงการทก าหนดไว ๓.๙๐ ๐.๖๕ มาก ๖.ตดตาม/ประเมนผลการด าเนนงาน จดการประชม สรปผล*/วเคราะหผลส าเรจและปญหาอปสรรค ๔.๒๓ ๐.๗๑ มาก ๗. มการปรบปรงพฒนาใหดขนอยเสมอ น าผลการประเมนไปใชการด าเนนงานหรอจดท าแผนปฏบตงานในครงตอไป ๔.๓๐ ๐.๘๖ มาก

ภาพรวม ๔.๑๓ ๐.๖๖ มาก

๙๓

จากตารางท ๔.๖ พบวาบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ดานขนตอนนน โดยรวมมการปฏบตอยในระดบมาก ( =๔.๑๓) เมอพจารณาเปนรายขอ พบวา พระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ดานขนตอน อยในระดบมากทกขอค าถาม ๔.๓ ผลการเปรยบเทยบความคดเหนของพระสงฆทมตอบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร

เปรยบเทยบความคดเหนของพระสงฆทมตอบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร จ าแนกตาม อาย พรรษา วฒการศกษาสามญ วฒการศกษานกธรรม วฒการศกษาเปรยญธรรม ซงมรายละเอยดดงแสดงในตาราง ดงน

สมมตฐานท ๑ พระสงฆทมอายตางกน มความคดเหนตอบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร แตกตางกน ตารางท ๔.๗ เปรยบเทยบความคดเหนของพระสงฆทมตอบทบาทพระธรรมทตดานการ

เผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร จ าแนกตามอาย (n = ๑๗๗)

บทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร

อาย t

Sig.

ต ากวา ๓๐ป สงกวา ๓๐ป

X S.D. X S.D.

๑. ดานเนอหาสาระ ๔.๐๘ ๐.๓๙ ๓.๙๙ ๐.๓๕ ๑.๖๕๑ ๐.๐๙๒ ๒. ดานรปแบบ ๔.๑๓ ๐.๓๒ ๔.๑๑ ๐.๓๑ ๐.๔๗๑ ๐.๖๒๔ ๓. ดานวธการ ๔.๐๐ ๐.๓๓ ๓.๙๑ ๐.๔๐ ๑.๐๗๐ ๐.๒๖๓ ๔. ดานขนตอน ๓.๙๕ ๐.๓๐ ๓.๘๐ ๐.๓๙ ๑.๓๗๑ ๐.๑๗๒

โดยรวม ๔.๐๔ ๐.๓๓ ๓.๙๕ ๐.๓๖ ๑.๑๕๐ ๐.๒๙๐ จากตารางท ๔.๗ พบวา พระสงฆทมอายตางกน มความคดเหนตอบทบาท

พระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร โดยรวม ไมแตกตางกน ซงไมเปนตามสมมตฐานทตงไว

๙๔

เมอพจารณารายดาน พบวาพระสงฆทมอายตางกน มความคดเหนตอบทบาท พระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ในทกดาน ไมแตกตางกน ซงไมเปนตามสมมตฐานทตงไว

สมมตฐานท ๒ พระสงฆทมพรรษาตางกน มความคดเหนตอบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร แตกตางกน ตารางท ๔.๘ เปรยบเทยบความคดเหนของพระสงฆทมตอบทบาทพระธรรมทตดานการเผย

แผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร จ าแนกตามพรรษา (n = ๑๗๗) บทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร

พรรษา t

Sig.

ต ากวา ๕ พรรษา

สงกวา ๕ พรรษา

X S.D. X S.D.

๑. ดานเนอหาสาระ ๔.๐๑ ๐.๘๕ ๓.๙๕ ๐.๓๗ ๐.๗๗๓ ๐.๔๒๒ ๒. ดานรปแบบ ๔.๐๖ ๐.๒๗ ๔.๑๕ ๐.๓๔ ๑.๗๙๐ ๐.๐๖๔ ๓. ดานวธการ ๓.๓๖ ๐.๔๓ ๓.๙๔ ๐.๓๔ ๐.๓๕๑ ๐.๙๘๗ ๔. ดานขนตอน ๓.๘๕ ๐.๔๐ ๓.๘๑ ๐.๓๕ ๐.๘๖๓ ๐.๓๙๐

โดยรวม ๓.๘๒ ๐.๔๘ ๓.๙๖ ๐.๓๕ ๐.๙๕๐ ๐.๔๗๐

จากตารางท ๔.๘ พบวา พระสงฆทมพรรษาตางกน มความคดเหนตอบทบาท พระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร โดยรวมไมแตกตางกน ซงไมเปนตามสมมตฐานทตงไว เมอพจารณารายดาน พบวาพระสงฆทมพรรษาตางกน มความคดเหนตอบทบาท พระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ในทกดาน ไมแตกตางกน ซงไมเปนตามสมมตฐานทตงไว

๙๕

สมมตฐานท ๓ พระสงฆทมวฒการศกษาสามญตางกน มความคดเหนตอบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร แตกตางกน ตารางท ๔.๙ เปรยบเทยบความคดเหนของพระสงฆทมตอบทบาทพระธรรมทตดานการเผย

แผพระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร จ าแนกตามวฒการศกษาสามญ

(n = ๑๗๗) บทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร

วฒการศกษาสามญ t

Sig.

ต ากวา ปรญญาตร

สงกวา ปรญญาตร

X S.D. X S.D.

๑. ดานเนอหาสาระ ๔.๐๐ ๐.๘๔ ๓.๙๖ ๐.๓๗ ๐.๗๘๒ ๐.๔๓๑ ๒. ดานรปแบบ ๔.๐๗ ๐.๒๘ ๔.๑๕ ๐.๓๔ ๑.๗๙๕ ๐.๐๗๒ ๓. ดานวธการ ๓.๙๕ ๐.๔๕ ๓.๘๕ ๐.๓๓ ๐.๓๕๐ ๐.๙๕๐ ๔. ดานขนตอน ๓.๘๐ ๐.๓๙ ๓.๘๐ ๐.๓๖ ๐.๘๓๓ ๐.๓๙๓

โดยรวม ๓.๙๕ ๐.๔๙ ๓.๙๔ ๐.๓๕ ๐.๙๔๐ ๐.๔๗๐

จากตารางท ๔.๙ พบวา พระสงฆทมวฒการศกษาสามญตางกน มความคดเหนตอบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร โดยรวมไมแตกตางกน ซงไมเปนตามสมมตฐานทตงไว เมอพจารณารายดาน พบวาพระสงฆทมวฒการศกษาสามญตางกน มความคดเหนตอบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ใน ทกดานไมแตกตางกน ซงไมเปนตามสมมตฐานทตงไว

๙๖

สมมตฐานท ๔ พระสงฆทมวฒการศกษานกธรรมตางกน มความคดเหนตอบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร แตกตางกน ตารางท ๔.๑๐ เปรยบเทยบความคดเหนของพระสงฆทมตอบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร จ าแนกตามวฒการศกษานกธรรม

( n = ๑๗๗) บทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร

วฒการศกษานกธรรม F Sig. นกธรรมตร นกธรรมโท นกธรรมเอก

X S.D. X S.D. X S.D. ๑. ดานเนอหาสาระ ๓.๘๙ ๐.๓๖ ๓.๘๗ ๐.๓๕ ๔.๐๘ ๐.๔๐ ๑.๖๓๑ ๐.๒๐๑ ๒. ดานรปแบบ ๔.๐๖ ๐.๓๓ ๔.๑๐ ๐.๓๓ ๔.๑๐ ๐.๓๓ ๐.๒๐๓ ๐.๘๑๓ ๓. ดานวธการ ๓.๘๘ ๐.๓๕ ๓.๙๓ ๐.๔๐ ๔.๐๐ ๐.๓๓ ๐.๖๘๑ ๐.๕๔๒ ๔. ดานขนตอน ๓.๘๗ ๐.๔๐ ๓.๘๒ ๐.๓๘ ๓.๙๐ ๐.๓๒ ๑.๐๐๒ ๐.๓๓๗

โดยรวม ๓.๙๔ ๐.๓๖ ๓.๙๓ ๐.๓๖ ๔.๐๒ ๐.๓๔ ๐.๘๗๐ ๐.๔๘๐

๙๖

๙๗

จากตารางท ๔.๑๐ พบวา พระสงฆทมวฒการศกษานกธรรมตางกน มความคดเหนตอบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร โดยรวมไมแตกตางกน ซงไมเปนตามสมมตฐานทตงไว เมอพจารณารายดาน พบวาพระสงฆทมวฒการศกษานกธรรมตางกน มความคดเหนตอบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ในทกดานไมแตกตางกน ซงไมเปนตามสมมตฐานทตงไว

68

สมมตฐานท ๕ พระสงฆทมวฒการศกษาเปรยญธรรมตางกน มความคดเหนตอบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร แตกตางกน

ตารางท ๔.๑๑ เปรยบเทยบความคดเหนของพระสงฆทมตอบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร จ าแนกตามวฒการศกษาเปรยญธรรม (n = ๑๗๗)

บทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร

วฒการศกษาทางเปรยญธรรม

F Sig. ประโยค๑-๒ เปรยญธรรม ๓–๕ เปรยญธรรม ๖–๙ ไมมวฒทาง

เปรยญ

X S.D. X S.D. X S.D. X S.D. ๑. ดานเนอหาสาระ ๓.๘๖ ๐.๓๗ ๔.๐๘ ๐.๓๗ ๔.๐๗ ๐.๔๗ ๔.๐๕ ๐.๔๕ ๑.๔๑๑ ๐.๒๕๒ ๒. ดานรปแบบ ๔.๐๐ ๐.๓๒ ๔.๑๐ ๐.๓๔ ๔.๐๙ ๐.๓๒ ๔.๐๘ ๐.๓๐ ๐.๒๙๕ ๐.๗๔๓ ๓. ดานวธการ ๓.๙๕ ๐.๔๐ ๔.๐๐ ๐.๓๔ ๓.๙๘ ๐.๓๓ ๓.๙๕ ๐.๓๓ ๐.๗๔๒ ๐.๔๕๙ ๔. ดานขนตอน ๓.๘๓ ๐.๓๘ ๓.๙๑ ๐.๒๘ ๔.๐๑ ๐.๓๙ ๔.๐๐ ๐.๓๕ ๑.๒๐๒ ๐.๒๗๑

โดยรวม ๓.๙๑ ๐.๓๖ ๔.๐๒ ๐.๓๓ ๔.๐๓ ๐.๓๙ ๔.๐๒ ๐.๓๕ ๐.๙๒๐ ๐.๔๔๐

๙๘

๙๙

จากตารางท ๔.๑๑ พบวา พระสงฆทมวฒการศกษาเปรยญธรรมตางกน มความคดเหนตอบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร โดยรวมไมแตกตางกน ซงไมเปนตามสมมตฐานทตงไว เมอพจารณารายดาน พบวาพระสงฆทมวฒการศกษาเปรยญธรรมตางกน มความคดเหนตอบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบรในทกดานไมแตกตางกน ซงไมเปนตามสมมตฐานทตงไว

สรปผลการทดสอบสมมตฐาน ผลการทดสอบสมมตฐานของพระสงฆทมความคดเหนตอบทบาทพระธรรมทตดานการ

เผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร จ าแนกตาม อาย พรรษา วฒการศกษาสามญ วฒการศกษานกธรรม วฒการศกษาเปรยญธรรม ซงมรายละเอยดดงแสดงในตารางท ๔.๑๒

๑๐๐ ตารางท ๔.๑๒ สรปผลการทดสอบสมมตฐาน

สมมตฐาน t F Sig. ผลการทดสอบ สมมตฐาน

สมมตฐานท ๑ พระสงฆทมอายตางกน มความคดเหนตอบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร แตกตางกน

๑.๑๕ - ๐.๒๙ ไมยอมรบ สมมตฐาน

สมมตฐานท ๒ พระสงฆทมพรรษาตางกน มความคดเหนตอบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร แตกตางกน

๐.๙๕ - ๐.๔๗ ไมยอมรบ สมมตฐาน

สมมตฐานท ๓ พระสงฆทมวฒการศกษาสามญตางกน มความคดเหนตอบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร แตกตางกน

๐.๙๔ - ๐.๔๗ ไมยอมรบ สมมตฐาน

สมมตฐานท ๔ พระสงฆทม วฒการศกษานกธรรมตางกน มความคดเหนตอบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร แตกตางกน

- ๐.๘๗ ๐.๔๘ ไมยอมรบ สมมตฐาน

สมมตฐานท ๕ พระสงฆทม วฒการศกษาเปรยญธ รรมตางกน มความคดเหนตอบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสน า ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร แตกตางกน

- ๐.๙๒ ๐.๔๔ ไมยอมรบ สมมตฐาน

๑๐๑ ๔.๔ ปญหาอปสรรค ขอเสนอแนะ และแนวทางการพฒนาบทบาทพระ ธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร

ผวจยไดด าเนนการสมภาษณกลมยอยและจากการแจกแบบสอบถามพบขอปญหา อปสรรค ขอเสนอแนะ และแนวทางการพฒนาสามารถสรปไดดงน ๑) ดานเนอหาสาระ

ปญหา อปสรรค ขอเสนอแนะ / แนวทางการพฒนา ๑. พระธรรมทตมการบรรยายมากกวาการปฏบตจรง ท าใหไมเขาใจในเนอหาเทาทควร

๑. พระธรรมทตควรก าหนดเนอหาทเขาใจงาย ส าหรบการบรรยาย เพอสามารถน าไปปฏบตไดจรง

๒. ประชาชนยงไมเขาใจหลกการท างานของพระธรรมทต

๒. ควรก าหนดแผนการปฏบตงานของพระธรรมทตอยางตอเนองในชมชน

๓. สภาพบรรยากาศไมเอออ านวยตอการบรรยาย และเนอหาไมสอดคลองกบสถานการณปจจบน

๓. ควรปรบสภาพบรรยากาศการบรรยายใหสอดคลองกบเนอหาทสอน บรรยายและสอดคลองกบความเปนจรง

๒) ดานรปแบบ

ปญหา อปสรรค ขอเสนอแนะ / แนวทางการพฒนา ๑. พระธรรมทตมจ านวนนอย ท าใหไมสามารถปฏบตงานในเชงรกได

๑. ควรก าหนดแผนการปฏบตการรวมกนกบพระธรรมทตในอ าเภอ เพอรวมกนเปนทมและท างานเชงรก

๒. พระธรรมทตมพนทในความรบผดชอบมาก ไมสามารถปฏบตงานไดครบและครอบคลมทกพนท

๒. ควรก าหนดแผนปฏบตงานรวมกบชมชนและใหชมชนเขามาจดกจกรรมรวมกบพระธรรมทตในพนทนนๆ

๑๐๒ ๓) ดานวธการ

ปญหา อปสรรค ขอเสนอแนะ / แนวทางการพฒนา ๑. พระธรรมทตยงขาดการน าสอการสอนททนสมยมาใชประกอบการบรรยาย

๑. ควรสนบสนนสอททนสมยใหกบพระธรรมทต เพอใชในปฏบตงาน

๒.พระธรรมทต ยงขาดทกษะในการจดกจกรรมดวยกระบวนการมสวนรวมของชมชน

๒. ควรจดอบรมใหพระธรรมทตสามารถจดกจกรรมและด าเนนงานอยางมสวนรวมกบชมชนได

๓. พระธรรมทตขาดทกษะในการใชสอเทคโนโลยประกอบการบรรยาย หรอการปฏบตงาน

๓. ควรจดหาเจาหนาทใหการอบรมและควบคมดแล ชวยเหลอการใชสอเทคโนโลยของพระธรรมทต

๔) ดานขนตอน

ปญหา อปสรรค ขอเสนอแนะ / แนวทางการพฒนา ๑. ขนตอนการปฏบตงานของพระธรรมทตยงไมสามารถปฏบตไดตามทก าหนด เพราะพระธรรมทต สวนใหญเปนพระสงฆาธการมหนาทปฏบตมากอยแลว จงไมสามารถปฏบตงานพระธรรมทตไดอยางเตมท

๑. จดอบรมใหพระสงฆมความร เกยวกบการเปนพระธรรมทตและรบสมคร ใหมจ านวนเพยงพอตอการปฏบตงานในพนท

๒. พระธรรมทตไมไดประเมนผล ตามแผนงานทก าหนดไว อยางเปนขนตอน

๒.ควรมการอบรมใหพระธรรมทตสามารถวดและประเมนผลการปฏบตงานตามแผนงานและขนตอนการปฏบตงานได

๑๐๓ ๔.๕ สรปองคความรทไดจากการวจย เขาใจงาย แสดงธรรม สอดคลองกบสถานการณ ออกหนวย สรางจตส านกใหมคณธรรม จดท าสอ สอดคลองแกนแทของศาสนา เสยงตามสาย แนวทางการคลายความทกข มคณคาแสดงจดยน ใหแนวคดในการด ารงชวต เลอกสอในการน าเสนอ จดท าโครงการ/แผน การมสวนรวมของสมาชก เตรยมสถานท เสรมแรงดวยรางวล ฝกเพอเตรยมความพรอม ตดตาม ประเมนผลและพฒนา แผนภาพท ๔.๕ รปภาพสรป บทบาท พระธรรมทตในการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอ

บางแพ จงหวดราชบร

ดานเนอหาการเผยแผ ดานรปแบบการเผยแผ

ดานขนตอนการเผยแผ ดานวธการเผยแผ

บทบาทพระธรรมทตในการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร

๑๐๔ จากแผนภาพท ๔.๕ สรปองคความรบทบาทพระธรรมทตในการเผยแผพระพทธศาสนาใน

อ าเภอบางแพ จงหวดราชบร พบวา ดานเนอหาสาระมดงน เขาใจงาย , สอดคลองกบสถานการณ , สรางจตส านกใหมคณธรรม , สอดคลองแกนแทของศาสนา , แนวทางการคลายความทกข , มคณคาแสดงจดยน , ใหแนวคดในการด ารงชวต ดานรปแบบการเผยแผ มดงน แสดงธรรม , ออกหนวย , จดท าสอ , เสยงตามสาย ดานวธการเผยแผ มดงน เลอกสอในการน าเสนอ , การมสวนรวมของสมาชก , เสรมแรงดวยรางวล ดานขนตอนการเผยแผ มดงน จดท าโครงการ/แผน , เตรยมสถานท, ฝกเพอเตรยมความพรอม, ตดตาม ประเมนผลและพฒนา

บทท ๕

สรป อภปรายผลและขอเสนอแนะ

การศกษาวจยเรองบทบาท พระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาใน อ าเภอบางแพ จงหวดราชบร มวตถประสงคเพอศกษาบทบาทของ พระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร เพอเปรยบเทยบบทบาทพระ ธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา โดย จ าแนกตามปจจยสวนบคคล และศกษา ปญหา อปสรรคและขอเสนอแนะ แนวทางการพฒนาบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาใน อ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ด าเนนการวจยโดยวธวจยเชงส ารวจ ( Survey Research) เกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถามกบ กลมตวอยาง ทเปนพระสงฆาธการ พระสงฆและพระธรรมทตในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร จ านวน ๑๗๗ รป น ามาวเคราะหขอมล โดยการหา คาความถ คารอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและทดสอบสมมตฐาน โดยสรปไดดงน

๕.๑ สรปผลการวจย ๕.๑.๑ สถานภาพทวไปของผตอบแบบสอบถาม ผตอบแบบสอบถามสวนใหญ มอายสงกวา ๓๐ ป คดเปนรอยละ ๖๗.๒๔ มพรรษา สงกวา ๕ พรรษาขนไป คดเปนรอยละ ๖๒.๑๔ และวฒการศกษาสามญ ต ากวาปรญญาตร คดเปนรอยละ ๖๗.๗๙ วฒการศกษานกธรรม คดเปนรอยละ๔๒.๓๗ และไมมวฒเปรยญธรรม คดเปนรอยละ ๙๗.๑๗ ๕.๑.๒ บทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาใน อ าเภอบางแพ จงหวดราชบร

บทบาทพระ ธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาใน อ าเภอบางแพ จงหวดราชบร นน ในภาพรวมอยในระดบ มาก โดยมคาเฉลย ( = ๔.๐๗ ) และเมอจ าแนกเปน รายดานแลวพบวา ดานเนอหาสาระ ดานรปแบบ ดานวธการ และดานขนตอน มการปฏบต อยในระดบมากทกดาน ๕.๑.๒.๑ ดานเนอหาสาระ พบวา บทบาทพระ ธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ดานเนอหาสาระ นน โดยรวมมการปฏบตอยในระดบ มาก ( =๔.๑๕ ) เมอพจารณาเปนรายขอ พบวา พระ ธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาใน อ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ดาน เนอหาสาระ อยในระดบมากทกขอค าถาม

๑๐๖

๕.๑.๒.๒ ดานรปแบบ พบวา บทบาทพระ ธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ดานรปแบบนน โดยรวมมการปฏบตอยในระดบมาก ( =๔.๑๒) เมอพจารณาเปนรายขอพบวา พระ ธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ดานรปแบบ อยในระดบมากทกขอค าถาม ๕.๑.๒.๓ ดานวธการ พบวา บทบาทพระ ธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ดานวธการนน โดยรวมมการปฏบตอยในระดบมาก ( =๓.๘๘) เมอพจารณาเปนรายขอพบวาพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ดานวธการ อยในระดบมากทกขอค าถาม ๕.๑.๒.๔ ดานขนตอน พบวา บทบาทพระ ธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ดานขนตอนนน โดยรวมมการปฏบตอยในระดบ มาก( =๔.๑๓) เมอพจารณาเปนรายขอพบวา พระ ธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ดานขนตอน อยในระดบมากทกขอค าถาม

๑๐๗

๕.๑.๓ ผลการวเคราะหเปรยบเทยบความคดเหนของพระสงฆทมตอบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร จ าแนกตามปจจยสวนบคคล น าไปสการทดสอบสมมตฐานทตงไว ซงสามารถแสดงรายละเอยดไดดงตารางท ๕.๑ ตารางท ๕.๑ สรปผลการทดสอบสมมตฐาน

สมมตฐาน t F Sig. ผลการทดสอบ สมมตฐาน

สมมตฐานท ๑ พระสงฆทมอายตางกน มความคดเหนตอบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร แตกตางกน

๑.๑๕ - ๐.๒๙ ไมยอมรบ สมมตฐาน

สมมตฐานท ๒ พระสงฆทมพรรษาตางกน มความคดเหนตอบทบาทพระธรรมทตดานการ เผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร แตกตางกน

๐.๙๕ - ๐.๔๗ ไมยอมรบ สมมตฐาน

สมมตฐานท ๓ พระสงฆทมวฒการศกษาสามญตางกน มความคดเหนตอบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร แตกตางกน

๐.๙๔ - ๐.๔๗ ไมยอมรบ สมมตฐาน

สมมตฐานท ๔ พระสงฆทม วฒการศกษานกธรรมตางกน มความคดเหนตอบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร แตกตางกน

- ๐.๘๗ ๐.๔๘ ไมยอมรบ สมมตฐาน

๑๐๘

ตารางท ๕.๑ (ตอ)

สมมตฐาน t F Sig. ผลการทดสอบ สมมตฐาน

สมมตฐานท ๕ พระสงฆทม วฒการศกษาเปรยญธ รรมตางกน มความคดเหนตอบทบาทพระธรรมทตดาน การเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร แตกตางกน

- ๐.๙๒ ๐.๔๔ ไมยอมรบ สมมตฐาน

ผลการเปรยบเทยบความคดเหนของพระสงฆทมตอบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร สรปไดดงน สมมตฐานท ๑ พระสงฆทมอายตางกน มความคดเหนตอบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ไมแตกตางกน สมมตฐานท ๒ พระสงฆทมพรรษาตางกน มความคดเหนตอบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ไมแตกตางกน สมมตฐานท ๓ พระสงฆทมวฒการศกษาสามญตางกน มความคดเหนตอบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ไมแตกตางกน ไมแตกตางกน สมมตฐานท ๔ พระสงฆทมวฒการศกษานกธรรมตางกน มความคดเหนตอบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ไมแตกตางกน สมมตฐานท ๕ พระสงฆทมวฒการศกษาเปรยญธรรมตางกน มความคดเหนตอบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ไมแตกตางกน

๑๐๙

๕.๑.๔ ปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะเกยวกบบทบาท พระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ๑. ดานเนอหาสาระ ๑. พระธรรมทตมการบรรยายมากกวาการปฏบตจรง ท าใหไมเขาใจในเนอหาเทาทควร พระธรรมทตควรก าหนดเนอหาทเขาใจงาย ส าหรบการบรรยาย เพอสามารถน าไปปฏบตไดจรง ๒. ประชาชนยงไมเขาในหลกการท างานของพระธรรมทต ควรก าหนดแผนการปฏบตงานของพระธรรมทตอยางตอเนองในชมชน ๓. สภาพบรรยากาศไมเอออ านวยตอการบรรยาย และเนอหาไมสอดคลองกบสถานการณปจจบน ควรปรบสภาพบรรยากาศการบรรยายใหสอดคลองกบเนอหาทสอน บรรยายและสอดคลองกบความเปนจรง ๒. ดานรปแบบ ๑. พระธรรมทตมจ านวนนอย ท าใหไมสามารถปฏบตงานในเชงรกได ควรก าหนดแผนการปฏบตการรวมกนกบพระธรรมทตในอ าเภอ เพอรวมกนเปนทมและท างาน เชงรก ๒. พระธรรมทตมพนทในความรบผดชอบมาก ไมสามารถปฏบตงานไดครบและครอบคลมทกพนท ควรก าหนดแผนปฏบตงานรวมกบชมชนและใหชมชนเขามาจดกจกรรมรวมกบพระธรรมทตในพนทนนๆ ๓. ดานวธการ ๑. พระธรรมทตยงขาดการน าสอการสอนททนสมยมาใชประกอบการบรรยาย ควรสนบสนนสอททนสมยใหกบพระธรรมทต เพอใชในปฏบตงาน ๒. พระธรรมทต ยงขาดทกษะในการจดกจกรรมดวยกระบวนการมสวนรวมของชมชน ควรจดอบรมใหพระธรรมทตสามารถจดกจกรรมและด าเนนงานอยางมสวนรวมกบชมชนได ๓. พระธรรมทตขาดทกษะในการใชสอเทคโนโลยประกอบการบรรยาย หรอการปฏบตงาน ควรจดหาเจาหนาทใหการอบรมและควบคมดแล ชวยเหลอการใชสอเทคโนโลยของพระธรรมทต ๔. ดานขนตอน ๑. ขนตอนการปฏบตงานของพระธรรมทตยงไมสามารถปฏบตไดตามทก าหนด เพราะพระธรรมทต สวนใหญเปนพระสงฆาธการมหนาทปฏบตมากอยแลว จงไมสามารถปฏบตงานพระธรรมทตไดอยางเตมท ควรจดอบรมใหพระสงฆมความร เกยวกบการเปนพระธรรมทตและรบสมคร ใหมจ านวนเพยงพอตอการปฏบตงานในพนท

๑๑๐

๒. พระธรรมทตไมไดประเมนผล ตามแผนงานทก าหนดไว อยางเปนขนตอน ควรมการอบรมใหพระธรรมทตสามารถวดและประเมนผลการปฏบตงานตามแผนงานและขนตอนการปฏบตงานได ๕.๒ อภปรายผลการวจย การศกษาวจยเรองบทบาทของ พระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร สามารถน ามาอภปรายผลได ดงน

๕.๒.๑ บทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร จากผลการวจยพบวา บทบาทของพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ในภาพรวมอยในระดบมาก ซงสอดคลองกบงานวจยของ พระมหาธรวฒ ธรธมโม ไดท าการศกษาวจยเรอง “บทบาทพระสงฆ สอบคคลในการชน าและปลกฝงจตส านกประชาชนชนบท เพอมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรปาไม” ผลการศกษาวจย พบวา ประชาชนแตละคนนนมการตดตอซงกนและกนในชวตประจ าวน และเปนสมาชกของสถาบนสงคมตางๆ คนแตละคนมการใชสอมวลชนไมเทากน และมอทธพลและมอทธพลในการเปนผน าไมเทากน ในสงคมแตละสงคมหรอชมชนแตละแหง จะมบคคลซงเปนผน าความคด(Opinion Leaders) ท าหนาทเปนผถายทอดขาวสารจากสอมวลชนไปยงประชาชนคนอน และมอทธพลตอความคดและการตดสนใจของประชาชนคนอนดวย นอกจากนยงสอดคลองกบงานวจยของ พระครขนตธรรมธาร (วเชยร วงษยาแดง) ไดท าการศกษาวจยเรอง “บทบาทและวธการท างานของพระราชวรนายก (ส ารวม ปยธมโม) ในฐานะเปนพระธรรมทตประจ าจงหวดนครนายก” ผลการศกษาวจยพบวา พระราชวรนายก (ส ารวม ปยธมโม) คณสมบตของพระธรรมทตม ๒ ประการ คอ คณสมบตของพระธรรมทตสมยพทธกาล คอ ๑) คณสมบตตามแนวโอวาทปาฏโมกข ๒) คณสมบตพนฐานมสปปรสธรรม ไดแก เปนผรจกเหต รจกผล รจกตน รจกประมาณ รจกเวลา รจกชมชน รจกบคคล มหลกกลยาณมตรในความเปนผน าชมชนใหค าแนะน าสงสอนการด าเนนชวตดวยด และมหลกการบรหารหรอเมตตาธรรมแกทกคน ๓) คณสมบตจ าเพาะ ๘ ประการ ทพระพทธเจาทรงวางไวเปนแบบอยางแก พระธรรมทต ไดแก การรจกฟง พดใหผอนฟงได ใฝศกษา มความจ าด เปนผรชดแจง สามารถอธบายใหผอนเขาใจ ฉลาดในการเปนผน าและไมกอการทะเลาะววาท และคณสมบตของ

พระมหาธรวฒ ธรธมโม , “บทบาทของพระสงฆ สอบคคลในการชน าและปลกจตส านกประชาชนชนบท เพอจะมสวนรวมในการอนรกษปาไม : ศกษาเฉพาะกรณพระสงฆธการระดบเจาอาวาสจงหวดอดราน”, วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๓), หนา ๖๔.

๑๑๑

พระธรรมทตสมยปจจบน คอ ๑) มความมงมนในคณคาของความดงาม ๒) ตองเขาใจปญหาและความตองการของทองถน ๓) มเทคนคและวธการสอสารเพอเขาถงปญหาและความตองการของบคคล ๔) มความมงมนตออดมการณพระพทธศาสนา และงานวจยของ เจยมพงศ วงศธรรม ไดท าการศกษาวจยเรอง “บทบาทของพระสงฆในการพฒนาสงคม” ผลการศกษาวจยพบวา พระสงฆกลมตวอยางมบทบาทในดานใหการศกษาแกประชาชนทงทางโลก (สามญศกษา) และทางธรรม (ปรยตธรรมศกษา) การเผยแผธรรม การสงเคราะหประชาชน และพระสงฆสวนใหญตองมบทบาทดานการศกษามากขน เชน สามารถเขาไปสอนในโรงเรยนมากกวาทเปนอย จากการศกษายงสอดคลองกบงานวจย ซงเกยวกบการเผยแผโดยใชหลกธรรมของพระพทธเจา คองานวจยของ พระมหาปญญา สขสงค ไดท าการศกษาวจยเรอง “ศกษาบทบาทของพระสงฆในการพฒนาสงคม ศกษาเฉพาะกรณ : พระพศาลธรรมพาท (พระอาจารยพยอม กลยาโณ)” ผลการศกษาวจย พบวา พระพศาลธรรมพาท เปนพระสงฆทมบทบาทเกอกลอยางส าคญตอการพฒนาสงคม ทง๖ดาน คอ ดานการปกครอง การศกษาและการศกษาสงเคราะห การเผยแผสาธารณปการและสาธารณสงเคราะห การฟนฟและอนรกษศลปวฒนธรรม และการท านบ ารงสงแวดลอมและแกปญหามลภาวะ จนเปนทยอมรบของสงคมโดยทวไป ซงสงผลตอการพฒนาสงคมทงโดยตรงและโดยออม ดงน

๑. โดยตรง ไดแก ดานการปกครอง ในฐานะทเปนเจาอาวาส ทานไดจดระบบการปกครองและวางระเบยบการปฏบตของพระภกษสามเณรใหอยรวมกนอยางเสมอภาค ทงนโดยใหความส าคญกบพระภกษสามเณรในสงกดทกรปดานการศกษาและการศกษาสงเคราะห ทานใหความรวมมอกบหนวยงานทางการศกษาโดยจดสรางสถานศกษา จดใหมการศกษาทงในและนอกระบบแกพระภกษสามเณรและประชาชนโดยทวไป ทงแผนกธรรมและบาล แผนกสามญและอาชพ และจดใหทนการศกษาแกผขดสนดานการเผยแผ ทานไดบรรยายธรรม แสดงธรรม ปาฐกถาธรรมแทบไมมวนหยดอกทงยงไดจดท าเอกสารสงพมพ เทปธรรมะเผยแผแกผสนใจ และระหวางทอยทวดยงไดพดคยสนทนาเปนการสวนตวททานเรยกชอวาแบบธรรมาสนเตย และวธการอนๆตลอดเวลาดานสาธารณปการและสาธารณสงเคราะห ทานไดจดใหมการกอสรางสงอ านวยความสะดวกแกประชาชน เชน สถานอนามย หองประชม อาคารเอนกประสงค โรงฝกอาชพ ซปเปอรมารเกตถนนและสาธารณประโยชนอนๆ อยางสบเนองดานการฟนฟและอนรกษศลปวฒนธรรม จดใหมกจกรรมเพอสงเสรมศลปวฒนธรรมประเพณของสงคมทองถนโดยสราง

พระครขนตธรรมธาร (วเชยร วงษยาแดง), “ศกษาบทบาทการเผยแผพระพทธศาสนาของพระ ราชวรนายก (ส ารวม ปยธมโม) ในฐานะเปนพระธรรมทตจงหวดนครนายก, วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, สาขาวชาพระพทธศาสนา, (บณฑตวทยาลย มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๑), หนา ๖๗. เจยมพงศ วงศธรรม, “บทบาทพระสงฆในการพฒนาสงคม”, วทยานพนธมหาบณฑต คณะสงคมสงเคราะหศาสตร, (บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๑๙), หนา ๓๓.

๑๑๒

พพธภณฑเกบรวบรวมโบราณวตถและดานการท านบ ารงสงแวดลอมและแกปญหามลภาวะ โดยสกดการขยายตวของโรงงานอตสาหกรรม จดบรเวณวดใหมตนไมรมรน ปลกสวนสมนไพร จนเปนศนยรวมสมนไพรนานาพนธของประเทศ รณรงคการเลกสบบหร ใหวดและบานปราศจากขยะและมลพษตางๆ ๒. โดยออม ไดแก ดานการศกษาและการศกษาสงเคราะห ไดใหประชาชนในสงคมไดมโอกาสทางการศกษาทงในระบบและนอกระบบ สามารถน าความรไปพฒนาตนเองและสงคมดานการเผยแผ ประชาชนไดรบการอบรมใหเขาใจหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนา น าไปประพฤตปฏบตใหเปนคนด อยรวมกนในสงคมอยางมความสขดานสาธารณปการและ สาธารณสงเคราะห ใหมสถานทราชการ เชน สถานอนามย ทท าการศกษานอกโรงเรยน หองสมดประชาชนและอนๆ ท าใหประชาชนในสงคมไดรบบรการและใชประโยชนไดสะดวกรวดเรวดานการฟนฟและอนรกษศลปวฒนธรรม มกจกรรมทสงเสรมวฒนธรรม ตลอดจนการบรณปฏสงขรณตางๆ เปนแหลงการศกษาคนควาของประชาชนทวไปในดานศลปวฒนธรรมและดานการท านบ ารงสงแวดลอมและแกปญหามลภาวะ จดบรเวณวดและทใกลเคยงใหสะอาด เปนแบบอยางทดของวดและประชาชนทวไป วดและบานรมรนปราศจากมลพษ และเปนศนยรวมสมนไพรนานาพนธของประเทศ ๕.๒.๒ เมอพจารณาผลการวจยในแตละดาน สามารถน ามาอภปรายผลไดดงน

๕.๒.๒.๑ ดานเนอหาสาระ ผลการศกษาดานเนอหาสาระ บทบาทของ พระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา โดยรวม อยในระดบมาก เมอศกษาความคดเหนดานเนอหาสาระ เรยงล าดบไดดงน เลอกเรองหรอสาระทอบรม เขาใจงาย มความเหมาะสมกบผฟงสาระทอบรม/บรรยายสอดคลองกบสถานการณในปจจบน มแงคด ใหหลกธรรมส าหรบการด ารงชวต สาระของการบรรยายสามารถสรางจตส านกใหเปนคนดมคณธรรม/กระตนใหเหนคณคาในการท าความด สาระของเรองทอบรม/บรรยายมความสอดคลองกบแกนแทของพระพทธศาสนา สาระทบรรยายสามารถใหแนวทางผอนคลายความเครยด/แนะวธพนทกขและสรางความสข สาระมคณคาแสดงจดยนใหสามารถยนหยดและปรบตวอยในสงคมทเสอมไดอยางเขมแขง ใหแนวคดทไปประยกตใชในชวตประจ าวน เพอปรบเปลยนวถการด าเนนชวต ไปในทศทางทดขน ซงสอดคลองกบความเปนจรง ทงนแสดงใหเหนวาพระสงฆ ผมต าแหนงหนาทในดานการสงเสรมคณธรรม จรยธรรม โดยเนนทเนอหาในการสอน การเผยแผนน ตองมกระบวนการเผยแผอยางเปนขนตอน ซงสอดคลองกบงานวจยของ พระมหาธรวฒ ธรธมโม

พระมหาปญญา สขสงค, “บทบาทของพระสงฆในการพฒนาสงคม ศกษาเฉพาะกรณ : พระพศาล

ธรรมพาท (พระอาจารยพยอม กลยาโณ)”, ภาคนพนธศลปศาสตรมหาบณฑต, สาขาวชานโยบายและการวางแผนสงคม, (บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกรก, ๒๕๔๑), หนา ๓๔.

๑๑๓

ไดท าการศกษาวจยเรอง “บทบาทพระสงฆ สอบคคลในการชน าและปลกฝงจตส านกประชาชนชนบท เพอมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรปาไม” ผลการศกษาวจย พบวา ประชาชนแตละคนนนมการตดตอซงกนและกนในชวตประจ าวน และเปนสมาชกของสถาบนสงคมตางๆ คนแตละคนมการใชสอมวลชนไมเทากน และมอทธพลและมอทธพลในการเปนผน าไมเทากน ในสงคมแตละสงคมหรอชมชนแตละแหง จะมบคคลซงเปนผน าความคด( Opinion Leaders) ท าหนาทเปนผถายทอดขาวสารจากสอมวลชนไปยงประชาชนคนอน และมอทธพลตอความคดและการตดสนใจของประชาชนคนอนดวย และสอดคลองกบงานวจยของ วโรจน ธาราพฒ ไดท าการศกษาวจยเรอง “การปฏบตหนาทตอสงคมดานการพฒนาจรยธรรมของพระธรรมวทยากรมหาวทยาลยมหามกฎราชวทยาลย” ผลการศกษาวจย พบวาการปฏบตหนาทตอสงคมดานการพฒนาจรยธรรม พระธรรมวทยากรไดมการปฏบตหนาทในดานการอบรมสงสอน โดยการปลกจตส านกใหทกคนมความรกตอกน และดานการอบรมสงสอนโดยการปลกจตส านกใหทกคนมความรทแทจรงอยในระดบสง แตดานการอบรมสงสอนโดยการปลกจตส านกใหทกคนอยในความเปนธรรมชาตไดอยในระดบปานกลาง ดานการสรางความรวมมอใหเกดขน โดยการตดตอสอสารและการประสานงานกบบคคลและหนวยงานทพระธรรมวทยากรเขาไปปฏบตหนาทและเกยวของดวยอยในระดบปานกลาง วธการสรางความรวมมอเพอใหเกดความรวมมอขนระหวางบาน วดและโรงเรยนทพระธรรมวทยากรน ามาใชไดแกการตดตอสอสาร ประสานงาน พบวาพระธรรมวทยากรไดน ามาใชในการปฏบตหนาทอยในระดบปานกลาง สวนปญหาและอปสรรคในการปฏบตหนาทตอสงคมดานการพฒนาจรยธรรมของพระธรรมวทยากร พบวาประสบกบปญหาในการปฏบตหนาทในระดบปานกลาง ทงหมดทกปญหา อนไดแก ปญหาดานบคลากร ดานเงนทน ดานวสดอปกรณ ดานวชาการ ดานการนเทศงานและดานความรวมมอประสานงาน

๕.๒.๒.๒ ดานรปแบบการเผยแผ ผลการศกษาดานรปแบบ บทบาทของ พระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา โดยรวม อยในระดบมาก เมอศกษาความคดเหนดานรปแบบ เรยงล าดบไดดงน จดตงโรงเรยนสอนพระพทธศาสนาวนอาทตย แสดงธรรมในวนส าคญทางพระพทธศาสนา ออกหนวยอบรมประชาชนประจ าต าบล จดท าสอธรรมะ เชน

พระมหาธรวฒ ธรธมโม , “บทบาทของพระสงฆ สอบคคลในการชน าและปลกจตส านกประชาชนชนบท เพอจะมสวนรวมในการอนรกษปาไม : ศกษาเฉพาะกรณพระสงฆธการระดบเจาอาวาสจงหวดอดราน”, วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๓), หนา ๖๔. วโรจน ธารพฒ, “การปฏบตหนาทตอสงคมดานการพฒนาจรยธรรมของพระธรรมวทยากรมหาวทยาลยมหามกฎราชวทยาลย ” ,วทยานพนธปรญญาสงคมสงเคราะหศาสตรมหาบณฑต , คณะสงคมสงเคราะหศาสตร ,(บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๔๔), หนา ๓๑ .

๑๑๔

หนงสอ แผนพบ ซด จดท าโครงการบรรยายธรรมเสยงตามสาย อบรมวทยากรใหเปนเครอขาย/จดตงกลมเครอขายทเปนอาสาสมคร รวมมอกบหนวยงานอน ๆ เชน โรงเรยน ,วด , องคกรปกครองสวนทองถน ซงสอดคลองกบความเปนจรง และงานวจยของ พระมหาธรวฒ ธรธมโม ไดศกษาบทบาทพระสงฆ สอบคคลในการชน าและปลกฝงจตส านกประชาชนชนบท เพอมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรปาไม ผลการศกษาพบวา ประชาชนแตละคนนนมการตดตอซงกนและกนในชวตประจ าวน และเปนสมาชกของสถาบนสงคมตางๆ คนแตละคนมการใชสอมวลชนไมเทากน และมอทธพลและมอทธพลในการเปนผน าไมเทากน ในสงคมแตละสงคมหรอชมชนแตละแหง จะมบคคลซงเปนผน าความคด( Opinion Leaders) ท าหนาทเปน ผถายทอดขาวสารจากสอมวลชนไปยงประชาชนคนอน และมอทธพลตอความคดและการตดสนใจของประชาชนคนอนดวย และสอดคลองกบงานวจยของ พระมหาวชาญ สวโน ไดท าการศกษาวจยเรอง “กระบวนการฝกอบรมบคลากรทางพระพทธศาสนาของพระโพธญาณเถระ(ชา สภทโท)” ผลการศกษาวจย พบวาในการฝกอบรมผน านบวามบทบาทมากทสดในบรรดาสมาชกกลมทเขารวมการอบรม ผน าจะเกยวของกบการฝกอบรมสองกรณ คอ เปนผน าของผรบการฝกอบรมและผน าทด าเนนการฝกอบรม ดงนนการศกษาถงอทธพลและบทบาทผน านบวาส าคญยงในการจะใหการอบรม และยงสอดคลองกบงานวจยของ พระมหาสมชาย เจรญกจ ไดท าการศกษาวจยเรอง “วดในพระพทธศาสนาทพงประสงค : ศกษาเปรยบเทยบลกษณะและกจกรรมของวดในพระพทธศาสนาทพงประสงค กบสภาพความเปนจรงของวดในสงคมไทยในปจจบน ” ผลการศกษาวจยพบวา ลกษณะของวดในพระพทธศาสนาทพงประสงคเปนสถานทสงบรมรน มลกษณะเปนปาหรอสวนทจะใหความรนรมยใจ มการจดสดสวนภายในวดไดเหมาะสมและลงตว เอออ านวยตอการใชประโยชน สวนกจกรรมของวดในพระพทธศาสนาทพงประสงคพบวา กจกรรมของวดภายในสงคมสงฆตองเปนกจกรรมทเปนไปตามมตและอดมการณของสงฆ พระสงฆภายในวดตองท าสงฆกรรมตางๆ ใหถกตองตามพระวนย และตองแสดงออกมาจากจตใจและความรสกตามพระพทธองคทรงพระประสงคทจะวางไว สวนกจกรรมของวดทสมพนธกบชาวบานหรอชมชน พระสงฆจะตองด ารงมนอยในพระธรรมวนย เปนแบบอยางทดใหกบชาวบานและชมชน สงเคราะหอนเคราะหชาวบานและชมชนดวยน าใจอน

พระมหาธรวฒ ธรธมโม , “บทบาทของพระสงฆ สอบคคลในการชน าและปลกจตส านกประชาชนชนบท เพอจะมสวนรวมในการอนรกษปาไม : ศกษาเฉพาะกรณพระสงฆธการระดบเจาอาวาสจงหวดอดราน”, วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๓), หนา ๖๔. พระมหาวชาญ สวโน , “ศกษากระบวนการฝกอบรมบคลากรทางพระพทธศาสนาของ พระโพธญาณเถระ (ชา สภทโท)”, วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต , (บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๒), หนา ๓๗.

๑๑๕

งาม โดยเฉพาะการสงเคราะหดวยการสอนธรรมะเผยแผธรรมะ การเปรยบเทยบสภาพความเปนจรงของวดในสงคมไทยในปจจบน กบลกษณะและกจกรรมของวดในพระพทธศาสนาทพงประสงคพบวา มทงสวนทใกลเคยงและหางไกลลกษณะและกจกรรมของวดในพระพทธศาสนาทพงประสงค สวนทใกลเคยงพบวา วดทตงอยในตางจงหวดทเปนชนบทยงมลกษณะทสงบรมรนมสถานทเหมาะแกการเจรญสมณธรรมและวดทตงอยในกรงเทพมหานครและในตวเมอง มการคมนาคมสะดวก มอาคารสถานทส าหรบ ท ากจกรรมตางๆ เพยงพอในดานกจกรรมพบวา วดไดท ากจกรรมภายในสงคมสงฆ ตามบทบญญตของพระวนยไดจดกจกรรมสงเคราะหอนเคราะหชาวบานและชมชนในพธกรรมตางๆ และจดกจกรรมในวนส าคญทางพระพทธศาสนาสวนทหางไกลพบวา วดทตงอยในตางจงหวดทเปนชนบทขาดอาคารสถานทในการใชท ากจกรรม สวนวดทตงอยในกรงเทพมหานครและในตวเมองขาดความสงบรมรน สภาพแวดลอมมความพลกพลานไมเออตอการเจรญสมณธรรมในดานกจกรรมพบวา สงฆกรรมตางๆ เปนเพยงแครปแบบพธกรรม ไมไดเปนไปตามมตหรออดมการณของสงฆ และกจกรรมทสมพนธกบชาวบานและชมชนกเปลยนจากความสมพนธแบบบญกศลมาสผลประโยชน ลกษณะและกจกรรมของวดในสงคมไทยทหางไกลจากทพงประสงคน ควรไดรบการปรบปรงแกไขและพฒนาใหใกลเคยงกบลกษณะและกจกรรมของวดในพระพทธศาสนาทพงประสงคตอไป

๕.๒.๒.๓ ดานวธการ ผลการศกษาดานวธการ บทบาทของพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา โดยรวม อยในระดบ มาก เมอศกษาความคดเหนดานวธการ เรยงล าดบไดดงน ใชจตวทยาในการพดโนมนาวและชกจงใหอยในอาการทสงบ จดท าสอ เผยแผธรรมะดวยรปแบบทหลากหลาย ประกอบการบรรยาย เลอกสอการน าเสนอมความสอดคลองกบประเภทของผฟง วธการน าเสนอเขาใจงาย ชดเจน ไมซบซอน ใชสอประกอบการเผยแผ เชน รปภาพ ซด เพลง ทเหมาะสมสอดคลองกบเนอหา สรางบรรยากาศในหองบรรยายใหเหมาะสมกบเนอหาทบรรยาย เชนใชเทคนคและศลปะในการพดทด นาสนใจ และจงใจใหผฟงสนใจ สมาชกมโอกาสไดมสวนรวมในการอบรม เชน การวางแผน การแสดงความคดเหน มกจกรรมรวมกน เปนตน มการเสรมแรงดวยการใหรางวล เชน การมอบทนการศกษาใหแกผทสนใจในการศกษาธรรมะ ทงนสอดคลองกบงานวจยของ พระธวช ธนสสโร (อนทะไชย) ไดท าการศกษาวจยเรอง “การศกษาชวตและการเผยแผพระพทธศาสนาของพระภาวนาวสทธาจารย (ทองใบ) ” ผลการศกษา วจย พบวาพระภาวนาวสทธาจารย (ทองใบ) มบคลกภาพทนาเลอมใส คอเปนผมเมตตาธรรม มกรยามารยาทเรยบรอย สงา องอาจ

พระมหาสมชาย เจรญกจ, “วดในพระพทธศาสนาทพงประสงค : ศกษาเปรยบเทยบลกษณะและ

กจกรรมของวดในพระพทธศาสนาทพงประสงคกบสภาพความเปนจรงของวดในสงคมไทยในปจจบน ”, วทยานพนธหลกสตรปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต, สาขาวชาศาสนาเปรยบเทยบ, (บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยมหดล, ๒๕๔๐), หนา ๒๓.

๑๑๖

ดานปฎปทา คอการถอธดงควตรอยในปาการถอผาไตรจวร การบณฑบาต การฉนมอเดยว มอดมการณในการเผยแผพระพทธศาสนา และงานวจยของ พระมหาวชาญ สวโน ไดศกษาเกยวกบกระบวนการฝกอบรมบคลากรทางพระพทธศาสนาของพระโพธญาณเถระ(ชา สภทโท) ผลการศกษาพบวาในการฝกอบรมผน านบวามบทบาทมากทสดในบรรดาสมาชกกลมทเขารวมการอบรม ผน าจะเกยวของกบการฝกอบรมสองกรณ คอ เปนผน าของผรบการฝกอบรมและผน าทด าเนนการฝกอบรม ดงนนการศกษาถงอทธพลและบทบาทผน านบวาส าคญยงในการจะใหการอบรม และรวมถงงานวจยของ ไพศาล โอฬารวฒน ไดท าการศกษาวจยเรอง “การศกษาเปรยบเทยบบทบาทของพระสงฆกบผน ามสลม ในการปลกฝงคณธรรมในชมชน : ศกษาเฉพาะกรณในอ าเภอไชยา จงหวดอางทอง” ผลการศกษาวจย พบวาในการสอนจรยธรรม พระพทธเจาทรงใชการสอนหลายวธ วธตางๆเหลานนไมไดใชสอนจรยธรรมอยางเดยวเทานน แตทรงใชในการสอนจรยธรรมเพอปลกฝงใหแกพทธศาสนกชนโดยทวไปดวย ในการสอนแตละวธนน พระพทธเจาทรงพจารณาเรอง “จรต” หรอพนภมปญญาและอารมณความรสกของแตละคนเปนส าคญและทรงอธบายใหสอดคลองไปตามบคคลหรอกลมบคคลในภายหลง ๕.๒.๒.๔ ดานขนตอน ผลการศกษาดานขนตอน บทบาทของ พระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา โดยรวม อยในระดบ มาก เมอศกษาความคดเหนดานขนตอน เรยงล าดบไดดงน การจดท าแผนงาน / โครงการ ประชมชแจง และมอบหมายงานกบผทเกยวของ จดเตรยมสถานทหรอประสานงานกบหนวยงานทเกยวของเพอด าเนนงาน / จดหาวสดอปกรณ / อน ๆ จดท าแผนการสอน ( การเผยแพร )ฝกฝนและเตรยมความพรอม เปน รายครง ด าเนนการตามแผนงาน / โครงการทก าหนดไว ตดตาม/ประเมนผลการด าเนนงาน จดการประชม สรปผล/วเคราะหผลส าเรจและปญหาอปสรรค มการปรบปรงพฒนาใหดขนอยเสมอ น าผลการประเมนไปใชการด าเนนงานหรอจดท าแผนปฏบตงานในครงตอไป ซงสอดคลองกบงานวจยของ พระมหาเรงศกด พมพสกล ไดท าการศกษาวจยเรอง “ความคดเหนในการบรหารวดในทศวรรษหนา ” ผลการศกษาวจย พบวา ๑.วตถประสงคเพอการ

พระธวช ธนสสโร (อนทะไชย) , “การศกษาชวตและการเผยแผพระพทธศาสนาของ

พระภาวนา วสทธาจารย (ทองใบ) ” , วทยานพนธปรญญามหาบณฑต , (บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๐), หนา ๑๕. พระมหาวชาญ สวโน , “ศกษากระบวนการฝกอบรมบคลากรทางพระพทธศาสนาของ พระโพธญาณเถระ (ชา สภทโท)”, วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๒), หนา ๓๗. ไพศาล โอฬารวฒน, “การศกษาเปรยบเทยบบทบาทของพระสงฆกบผน ามสลมในการปลกฝงคณธรรมในชมชน : ศกษาเฉพาะกรณในอ าเภอไชยา จงหวดอางทอง”, วทยานพนธอกษรศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล, ๒๕๓๘), หนา ๒๒.

๑๑๗

บรหาร ใหพระภกษปฏบตตามธรรมวนย พฒนาวดใหสะอาดรมรน ใหเปนแหลงการเรยนรคณธรรมจดระเบยบการบรหาร การเงนและกจการภายในวดรวมทงพฒนาใหเจาอาวาสและพระอปชฌายมวสยทศน ๒. โครงสรางการบรหาร เนนการบรหารแบบมสวนรวมในรปแบบของคณะกรรมการและการกระจายอ านาจ การตรวจสอบรวมถงมไวยาวจกรชวยในกจการของสงฆ ๓. ภารกจ ๖ ดาน คอการปกครองสงฆดวยหลกธรรมวนย บรหารแบบมสวนรวมและท างานเปนทม มคณะกรรมการพจารณาพระสงฆทกระท าผดวนย มการปรบเปลยนต าแหนงเพอความเหมาะสม ปรบปรงหลกสตรและกระจายการศกษารวมทงจดการศกษาโดยภกษ สามเณรตองศกษาทกรป จดการศกษาสงเคราะหแกเยาวชนและชมชน มการปรบปรงหลกสตรพฒนาภกษทท าหนาทครสอนโดยรฐจดงบประมาณอดหนนพระสงฆควรเผยแ ผพทธศาสนาทงในประเทศและตางประเทศควรมองคการเผยแ ผพรอมทงพฒนาภกษโดยรฐใหการสนบสนนการกอสรางอาคารตางๆ ควรอนรกษศลปะแบบไทย เปนสดสวนมแบบแปลนโดยมคณะกรรมการสงฆคอยดแล สงเสรมการสาธารณสงเคราะหใหรปแบบตาง ๆ และการมสวนรวมในการขจดอบายมข และงานวจยของ บศรตน แกวไพบลย ไดท าการศกษาวจยเรอง “การศกษาบทบาทของมหาวทยาลยในการเผยแผพระพทธศาสนาและพฒนาจรยธรรมแกนกศกษาในมหาวทยาลยของรฐ : ศกษาเฉพาะกรณชมนมพทธศาสตร” ผลการศกษาวจย พบวาแตละมหาวทยาลยไดจดกจกรรมทเปนประจ าเฉพาะ ไดแกการสวดมนตท าวตรเชา – เยน การสนทนาธรรมและการอบรมสมาธ เปนตน สวนกจกรรมทจดเปนประจ าทกสปดาห ไดแก การตกบาตรและการศกษาธรรมนอกสถานท ในสวนของนกศกษาพบวา นกศกษาสวนใหญของแตละมหาวทยาลย มความพงพอใจและไดประโยชนจาการเขารวมกจกรรมชมนมพทธศาสตรมากและพอสมควร นกศกษาไดมโอกาสท าบญ ไดฝกฝนตนเองในเรองคณธรรม เชน การเสยสละไดฝกการอยรวมกบผอน สมารถน าธรรมะไปใชในการด าเนนชวตประจ าวนและชวยแกปญหาตาง ๆ ได

พระมหาเรงศกด พมพสกล , “ความคดเหนในการบรหารวดในทศวรรษหนา ”, ปรญญา

นพนธศลปศาสตรมหาบณฑต , (บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๗), หนา ๒๓. บศรตน กวไพบลย , “การศกษาบทบาทของมหาวทยาลยในการเผยแผพระพทธศาสนาและพฒนาจรยธรรมแกนกศกษาในมหาวทยาลยของรฐ : ศกษาเฉพาะกรณชมนมพทธศาสตร ”, วทยานพนธ ศลปศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, ๒๕๓๗), หนา ๒๗ .

๑๑๘

๕.๓ ขอเสนอแนะ ๕.๓.๑ ขอเสนอแนะเชงนโยบาย

๑) ดานเนอหาสาระ ควรสงเสรมและอบรมพระธรรมทตใหสามารถก าหนดเนอหาสาระดวยกระบวนการมสวนรวมของชมชน

๒) ดานรปแบบ ควรสนบสนนใหพระธรรมทตสามารถปฏบตงานในเชงรก

๓) ดานวธการ ควรสงเสรมและสนบสนนการด าเนนงานของพระธรรมทต

๔) ดานขนตอน ควรมการปฏบตตามขนตอนทก าหนดไว และมการประเมนความเสยงของการปฏบตงาน เพอผลสมฤทธของการด าเนนงานอยางตอเนอง

๕.๓.๒ ขอเสนอแนะเชงปฏบต ๑) พระธรรมทต ควรมการก าหนด และเขยนแผนการเรยนการสอน เพอวดและประเมนผลการเรยนการสอนและพฒนารปแบบอยางเปนรปธรรม ๒) เจาอาวาส พระสงฆผสอน และชมชน หรอผมสวนเกยวของ ควรมการประชมกนอยางตอเนอง และเปนการมสวนรวมในการด าเนนงาน ๓) เจาอาวาส และพระสงฆผสอน ควรรวมกน จดกจกรรมเพอใหพทธศาสนกชนเขาถงหลกธรรมค าสงสอนของพระสมมาสมพทธเจา และน าไปปฏบตในชวตประจ าวนไดอยางเกดประโยชนสงสด ๔) เจาอาวาสควรใหการสนบสนนการศกษาพระปรยตธรรมแผนกธรรม แผนกบาล และทางโลก แกพระภกษ-สามเณร อยางเตมความสามารถ เพอใหมจ านวนเพยงพอตอการสอนในโรงเรยน

๕.๓.๓ ขอเสนอแนะเพอการวจยครงตอไป จากการศกษาวจยในครงน ผวจยมแนวทางในการสนบสนนการท าวจยครงตอไปในประเดนดงตอไปน ๑) ควรศกษา ชมชน เพอท าการศกษา เชงเปรยบเทยบ ผลการด าเนนงานของบทบาทของพระธรรมทต ทงเรองคณลกษณะหรอคณสมบตความเปนผน า และปจจยทสงเสรมของพระธรรมทต ๒) ควรมการศกษา บทบาทพระธรรมทต ในลกษณะเดยวกน เพอเปรยบเทยบผลการศกษา อนจะน าไปสการสรปผลการศกษาทชดเจนยงขน ๓) ควรมการศกษาเชงประเมนผลการปฏบตงานของพระธรรมทตทปฏบตงานในชวงเวลา ๓-๕ ป เพอก าหนดแนวทางการปฏบตงานของพระธรรมทตใหสอดคลองกบสถานการณปจจบน

๑๑๙

๔) ควรมการศกษาปญหาในเชงลก ดวยการศกษาวจยเชงคณภาพ เพอน าไปสการแกไขปญหาอยางถกตอง ๕) ควรมการศกษาวจยแบบมสวนรวมของทกภาคสวน เพอน าไปสการพฒนางานของพระธรรมทตอยางยงยน

๑

บทบาทพระธรรมทตในการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร DHAMMADUTA’S ROLE FOR BUDDHISM PROPAGATION IN BANGPHAE DISTRICT, RATCHABURI PROVINCE พระธรนต ธรธมโม (เฮงประเสรฐ) PHRATERANIT DHIRADHAMMO สาขาวชาการจดการเชงพทธ คณะสงคมสาสตร บทน า บทบาทหรองานพระธรรมทตสมยพทธกาล เรมตนขนเมอพระพทธเจาไดทรงตรสรแลว

นน กทรงเรมประกาศพระพทธศาสนา โดยทรงใชเวลาตลอดฤดฝนแรก รวบรวมพทธสาวกได ๖๐รปแลวทรงอบรมคณธรรมแกพระสาวกเหลานนอยางเพยงพอทจะแยกยายกนออกไปประกาศพระพทธศาสนา ครนพอหมดฤดฝนกทรงเรยกพระสาวกเหลานนมาประชม แลวรบสงใหแยกยายไปประกาศพระพทธศาสนาในภมภาคตางๆการประชมในครงนนนบวาเปนการประชมปฐมนเทศส าหรบพระธรรมทตรนแรกในพระพทธศาสนา พระเจาอโศกมหาราชทรงอปถมภการสงคายนาครงท๓ ณ พระนครปาฏลบตร หลงจากเสรจสนการสงคายนาแลว ไดทรงสงพระสงฆไปประกาศพระพทะศาสนาในดนแดนตางๆ รวม๙ สาย ในบรรดา ๙ สายนน พระโสณะเถระและพระอตตระเถระ เปนสายหนง(คมภรสมนตปาทาสาทกา อรรถกถาแหงพระวนยปฎก นบเปนสายท๘แตคมภรศาสนวงศนบยอนเปนสายท๒) ไดน าพระพทธศาสนาไปประดษฐานในอาณาจกรสวรรณภม ซงสนนษฐานกนวา ไดแกจงหวดนครปฐม โดยมโบราณสถานและโบราณวตถตางๆ เชนพระปฐมเจดย เปนตน เปนประจกษพยานอยจนบดน (พมาวาสวรรณภม ไดแก เมองสะเทมในพมาตอนใต)

พระธรรมทตจงมบทบาทในการแสดงธรรมเพอวตถประสงคคอการเผยแผพระพทธศาสนาใหธ ารงอยและขยายผลในทวปประเทศตางๆ ทวโลก ซงในประเทศไทยการปฏบตงานของพระธรรมทตได เรมครงแรกคอ กรมการศาสนาไดฟนฟจดใหมงานพระธรรมทตขนในป พ.ศ.๒๕๐๗ ถงปพ.ศ.๒๕๐๘ โดยมความมงหมายใหประชาชนยดมนในพระพทธศาสนา ใหมศลธรรมประจ าใจ มความเคารพรกตอประเทศชาต ศาสนา พระมหากษตรย และเพอความเขาใจอนดระหวางชนทนบถอศาสนาตางๆไดทดลองด าเนนงานโดยอาราธนาพระเถระผใหญเปนหวหนาคณะอ านวยการจดสงพระสงฆออกจารกประกาศพระศาสนาในถนตางๆมหาเถรสมาคมมมตใหรบงานเผยแผพระพทธศาสนาในรปแบบของพระธรรมทตนเปนกจกรรมถาวร โดยตงเปนกองงานพระธรรมทตขน

๒

ดงนนการเผยแผพระพทธศาสนากตองรวดเรวและทนตอเหตการณเชนกน อนจะสงผลใหการปฏบตงานของพระธรรมทตเกดประสทธภาพมากยงขนซงเปนสงเกอกลใหบทบาทของพระธรรมทตเดนชดเปนรปธรรมและเปนตนแบบทดของสงคมสบไป ผวจยจงตองการศกษาถงกรอบแนวทางการเผยแผพระพทธศาสนาของพระธรรมทตสกรอบแนวคดการปฏบตจรงโดยจะศกษาบทบาทพระธรรมทตในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบรเปนกรณศกษาเพอเปนตนแบบของบทบาทพระธรรมทตในบรบททแตกตางกนออกไป

วตถประสงคของการวจย ๑. เพอศกษาบทบาทพระธรรมทต ในการเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ตามความคดเหนของพระสงฆ ๒ . เพอศกษาเปรยบเทยบบทบาทพระธรรมทต ในการเผยแผพระพทธศาสน าในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร จ าแนกตามปจจยสวนบคคล ๓ . เพอศกษาแนวทางการพฒนาบทบาทพระธรรมทต ในการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร วธด าเนนการวจย งานวจยเรองพระธรรมทตในการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร เปนการศกษาโดยการใชระเบยบการวจยเชงปรมาณ (Quantitative Research) ใชวธการศกษาวจยเชงส ารวจ (Survey Research) ประชากรและกลมตวอยาง ประชากรและกลมตวอยาง ทใชในการวจยครงน คอ พระสงฆาธการและพระสงฆ ทสงกดวดในอ าเภอ บางแพ จงหวดราชบร รวมทงหมด จ านวน ๓๒๐ รป กลมตวอยางทใชในการวจย จากสตรของยามาเน ใชเพยง ๑๗๗ รป โดยใชวธการสมแบบแบงกลม (Cluster Sampling) โดยการแบงประชากรในอ าเภอออกเปนวดได ๒๖ วด เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการศกษาครงนเปนแบบสอบถาม (Questionnaire) และแบบสมภาษณ โดยมขนตอน ทผวจยพฒนาขนตามกรอบของบทบาทพระ ธรรมทตในการเผยแผพระพทธศาสนา เพอใชเกบขอมลจากกลมตวอยางทใชในการวจย โดยแบงออกเปน ๓ ตอน ดงน

๓

ตอนท ๑ เปนแบบสอบถามเกยวกบขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม ไดแก อาย อายพรรษา วฒการศกษา ซงเปนแบบสอบถามแบบเลอกตอบ (Check List) ตอนท ๒ เปนแบบสอบถามเกยวกบ บทบาทพระ ธรรมทต ดานการเผยแผพระพทธศาสนา ๔ ดาน ซงเปนแบบมาตราสวนประเมนคา (Rating Scale) แบงออกเปน ดงน

๑. ดานเนอหาการเผยแผ มค าถามทงหมด ๗ ขอ ไดแกขอท ๑–๗ ๒. ดานรปแบบการเผยแผ มค าถามทงหมด ๗ ขอ ไดแกขอท ๘-๑๔ ๓. ดานวธการเผยแผ มขอค าถามทงหมด ๗ ขอ ไดแกขอท ๑๕-๒๑ ๔. ดานขนตอนการเผยแผ มค าถามทงหมด ๗ ขอ ไดแกขอท ๒๒-๒๘

มเกณฑการใหคะแนน ดงน ๕ หมายถง ระดบการปฏบตการมากทสด ๔ หมายถง ระดบการปฏบตการมาก ๓ หมายถง ระดบการปฏบตการปานกลาง ๒ หมายถง ระดบการปฏบตการนอย ๑ หมายถง ระดบการปฏบตการนอยทสด การแปลความหมายของคาเฉลยโดยยดเกณฑ ดงน คาเฉลยตงแต ๔.๕๐-๕.๐๐ หมายความวา ระดบการปฏบตการมากทสด คาเฉลยตงแต ๓.๕๐-๔.๔๙ หมายความวา ระดบการปฏบตการมาก คาเฉลยตงแต ๒.๕๐-๓.๔๙ หมายความวา ระดบการปฏบตการปานกลาง คาเฉลยตงแต ๑.๕๐-๒.๔๙ หมายความวา ระดบการปฏบตการนอย คาเฉลยตงแต ๑.๐๐-๑.๔๙ หมายความวา ระดบการปฏบตการนอยทสด ตอนท ๓ ปญหาอปสรรค และขอเสนอแนะ แนวทางการพฒนาการเผยแผพระพทธศาสนาของพระธรรมทตในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ซงเปนค าถามแบบปลายเปด (Open Ended Question)

การเกบรวบรวมขอมล

การเกบรวบรวมขอมลแบบสอบถาม/การสมภาษณ ผวจยด าเนนการเกบขอมลตามขนตอน ดงน ๑) การรวบรวมเอกสาร ผวจยมการเกบรวบรวมขอมลจากหนงสอ บทความ งานวจย และเอกสารสงพมพตางๆ ทเกยวของกบการบทบาทพระ ธรรมทตใน การ เผยแผพระพทธศาสนา กรณศกษาอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร

๔

๒) ผวจยไดสรางแบบสอบถาม และขอหนงสออนญาตเกบรวบรวมขอมลจากมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เพอขอความรวมมอไปยง เจาคณะผปกครองคณะสงฆในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร จากนนด าเนนการเกบรวบรวมขอมล ๓) ผวจยก าหนดวธการเกบรวบรวมขอมลโดยท าการแจกแบบ เจาะจง กบกลมเปาหมาย คอ พระสงฆและผเกยวของ ในอ าเภอบางแพ จ านวน ๓๒๐รป ซงในการแจกแบบสอบถามผวจยไดน าแบบสอบถามไปแจก และเกบรวบรวมขอมลดวยตวเองพรอมผชวยการวจย ระหวางวนท ๑ – ๓๐ สงหาคม พ.ศ. ๒๕๕๔ รวมใชระยะเวลา ๔ สปดาห การวเคราะหขอมล ๑. การวเคราะหขอมลแบบสอบถาม ๑. น าแบบสอบถามทงหมดมาตรวจสอบความสมบรณความถกตอง ๒. ท าการวเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมการวเคราะหขอมลทางสงคมศาสตร ๓. สถตทใชในการวเคราะหขอมล ๑) ขอมลทวไปเกยวกบสถานภาพของผตอบแบบสอบถามใชคาความถ (Frequency) และคารอยละ (Percentage) ๒) ระดบความคดเหนจากการตอบแบบสอบถามของประชาชนทเปนกลมตวอยางใชสถตการวเคราะห คอ คาเฉลย (Mean) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation)

๓) การเปรยบเทยบบทบาทพระธรรมทต ในการเผยแผพระพทธศาสนาอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร โดยจ าแนกตามอาย พรรษา วฒการศกษาสามญ วฒการศกษานกธรรม วฒการศกษา เปรยญธรรม โดยการวเคราะหความแปรปรวนทางเดยว ( One-Way Analysis Of Variance) เมอพบวามความแตกตางจงทดสอบความแตกตางรายคโดยวธการหาผลตางนยส าคญนอยทสด (Least Significant Difference : LSD.) ๔) ขอค าถามปลายเปดทแสดงปญหา อปสรรค และแนวทางการพฒนาวเคราะหโดยเทคนคการวเคราะหเนอหาประกอบบรบท (Content Analysis Technigue)

๕

ผลการวจย

๑. บทบาท พระธรรมทตในการเผยแผพระพทธศาสนาใน อ าเภอบางแพ จงหวดราชบร

บทบาทพระธรรมทตในการเผยแผพระพทธศาสนาใน อ าเภอบางแพ จงหวดราชบร นน ในภาพรวมอยในระดบ มาก โดยมคาเฉลย ( = ๔.๐๗) และเมอจ าแนกเปน รายดานแลวพบวา ดานเนอหาสาระ ดานรปแบบ ดานวธการ และดานขนตอน มการปฏบต อยในระดบมากทกดาน

๑. ดานเนอหาสาระ พบวา บทบาทพระ ธรรมทตในการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ดานเนอหาสาระ นน โดยรวมมการปฏบตอยในระดบ มาก ( =๔.๑๕ ) เมอพจารณาเปนรายขอ พบวา พระ ธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาใน อ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ดาน เนอหาสาระ อยในระดบมากทกขอค าถาม

๒. ดานรปแบบ พบวา บทบาทพระธรรมทตในการเผยแผพระพทธศาสนาใน

อ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ดานรปแบบนน โดยรวมมการปฏบตอยในระดบ มาก ( =๔.๑๒เมอพจารณาเปนรายขอพบวา พระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาใน อ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ดานรปแบบ อยในระดบมากทกขอค าถาม

๓. ดานวธการ พบวา บทบาทพระ ธรรมทตในการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ดานวธการนน โดยรวมมการปฏบตอยในระดบ มาก ( =๓.๘๘) เมอพจารณาเปนรายขอพบวา พระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาใน อ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ดานวธการ อยในระดบมากทกขอค าถาม ๔. ดานขนตอน พบวา บทบาทพระธรรมทตในการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ดานขนตอนนน โดยรวมมการปฏบตอยในระดบมาก( =๔.๑๓) เมอพจารณาเปนรายขอพบวา พระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาใน อ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ดานขนตอน อยในระดบมากทกขอค าถาม

๒. ผลการวเคราะหเปรยบเทยบความคดเหนของพระสงฆทมตอบทบาทพระธรรมทตในการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร จ าแนกตามปจจยสวนบคคลน าไปสการทดสอบสมมตฐานทตงไว สรปไดดงน สมมตฐานท ๑ พระสงฆทมอายตางกน มความคดเหนตอบทบาทพระธรรมทตในการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ไมแตกตางกน

สมมตฐานท ๒ พระสงฆทมพรรษาตางกน มความคดเหนตอบทบาทพระธรรมทตในการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ไมแตกตางกน

๖

สมมตฐานท ๓ พระสงฆทมวฒการศกษาสามญตางกน มความคดเหนตอบทบาท พระธรรมทตในการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ไมแตกตางกน

สมมตฐานท ๔ พระสงฆทมวฒการศกษานกธรรมตางกน มความคดเหนตอบทบาทพระธรรมทตในการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ไมแตกตางกน

สมมตฐานท ๕ พระสงฆทมวฒการศกษาเปรยญธรรมตางกน มความคดเหนตอบทบาทพระธรรมทตในการเผยแผพระพทธศาสนา ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร ไม แตกตางกน

ขอเสนอแนะเพอการวจยครงตอไป

จากการศกษาวจยในครงน ผวจยมแนวทางในการสนบสนนการท าวจยครงตอไปในประเดนดงตอไปน ๑) ควรศกษา ชมชน เพอท าการศกษา เชงเปรยบเทยบ ผลการด าเนนงานของบทบาทของพระธรรมทต ทงเรองคณลกษณะหรอคณสมบตความเปนผน า และปจจยทสงเสรมของพระธรรมทต ๒) ควรมการศกษาบทบาทพระธรรมทต ในลกษณะเดยวกน เพอเปรยบเทยบผลการศกษา อนจะน าไปสการสรปผลการศกษาทชดเจนยงขน

๓) ควรมการศกษาเชงประเมนผลการปฏบตงานของพระธรรมทตทปฏบตงานในชวงเวลา ๓-๕ ป เพอก าหนดแนวทางการปฏบตงานของพระธรรมทตใหสอดคลองกบสถานการณปจจบน

๔) ควรมการศกษาปญหาในเชงลก ดวยการศกษาวจยเชงคณภาพ เพอน าไปสการแกไขปญหาอยางถกตอง ๕) ควรมการศกษาวจยแบบมสวนรวมของทกภาคสวน เพอน าไปสการพฒนางานของพระธรรมทตอยางยงยน

๑๒๐

บรรณานกรม

๑. ภาษาไทย ก. ขอมลปฐมภม ( Parimary sources) พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย . กรงเทพมหานคร : โรงพมพ มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๙. ข. ขอมลทตยภม ( Secondary sources)

(๑) หนงสอ : กรมการศาสนา . รายงานการศาสนา ประจ าป ๒๕๓๖ . กรงเทพมหานคร : โรงพมพการ

ศาสนา, ๒๕๓๖. กองแผนงาน กรมการศาสนา กระทรวงศกษาธการ . คมอการปฏบตงานดานศาสนา ของ กรมการศาสนา. กรงเทพมหานคร : โรงพมพการศาสนา, ๒๕๓๗ . กองงาน นสตบณฑตวทยาลย มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตขอนแกน . ชวประวต และผลงาน ของ สมเดจพระพฒาจารย (อาจ อาสภมหาเถร) . ขอนแกน : หจก . โรงพมพคลงนานาวทยา, ๒๕๔๖. คนงนตย จนทบตร . ความส าเรจในการปฏบตภารกจวด ศกษาเฉพาะกรณ วดปา นานาชาตบานมงหวาย อ าเภอวารนช าราบ จงหวดอบลราชธาน . กรงเทพมหานคร : บรษทพรกหวานกราฟฟค จ ากด , ๒๕๔๕. จ านงค อดวฒนสทธ. บทบาทในสงคม. กรงเทพมหานคร : โอเดยนสโตร, ๒๕๓๒. ณรงค เสงประชา. บทบาททางสงคม. กรงเทพมหานคร : อกษรเจรญทศน, ๒๕๓๐. เดโช สวนานนท. บทบาทตามกฎหมาย. กรงเทพมหานคร : อกษรเจรญทศน, ๒๕๑๘. ทว วรคณ. กองงานพระธรรมทต. กรงเทพมหานคร : โรงพมพกรมศาสนา, ๒๕๕๓. ทนพนธ นาคะตะ . บทบาทของพระภกษสงฆในสงคม. กรงเทพมหานคร : อกษรเจรญทศน, ๒๕๒๙. นฤมตร สอดสข . อานสงคมไทย ๕ นาท . กรงเทพมหานคร : โอเอส.พรนตง เฮาส, ๒๕๓๗. ปฏทนศาสนา . มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย . กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต, ๒๕๕๔. ปญญา ดาบพลหาร. พระพทธศาสนากบการศกษา. พทธจกร . ปท ๕๔ ฉบบท ๑๑ (พ.ย.)

๒๕๔๓.

๑๒๑

พระเทพวสทธโมล (บญเลศ ทตตสทธ) . อนสรณวดไทยพทธคยา -อนเดย ฉบบ วสาขบชา . ๒๕๐๗. กรงเทพมหานคร : หางหนสวนจ ากด ศวพร, ๒๕๐๗. พระราชบญญตคณะสงฆ. บทบาทหนาทของพระภกษสงฆ . กรงเทพมหานคร : โรงพมพการ ศาสนา, ๒๕๓๕. พทธทาสภกข (พทธทาส อนทปญโ ญ). บทบาทพระสงฆในสงคมไทย . กรงเทพมหานคร : มลนธโกมลคมทอง, ๒๕๑๗. พระเทพเวท (ป.อ. ปยตโต) . พทธธรรมฉบบปรบปรงและขยายความ. พมพครงท ๕ . พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต). พทธธรรม,พมพครงท ๗. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬา พระมหาถนด อตถจาร . พระปลดอ าพล สธโร . พระธรรมทตในตางประเทศ Buddhist missionary. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๓. พระราชวรมน (ประยทธ ปยตโต) . สถาบนสงฆกบสงคมไทย . กรงเทพมหานคร : ส านกพมพ มลนธโกมลคมทอง , ๒๕๒๗. พระวสทธภทรธาดา (ประสทธ พรหมร ส). พระราชบญญตคณะสงฆ และกฎมหาเถร

สมาคม. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๗. พระสธวรรญาณ (ณรงค จตตโสภโณ). “วนวสาขบชา วนสนตภาพแหงโลก” . พทธจกร, ปท

๕๘ ฉบบท ๖ (มถนายน ), ๒๕๔๗. พทยา สายห. สถานภาพทางสงคม. กรงเทพมหานคร : อกษรเจรญทศน, ๒๕๒๙. ภทรพร สรกาญจน . บทบาทพระสงฆไทย . กรงเทพมหานคร : อกษรเจรญทศน, ๒๕๓๕. ราชบณฑตยสถาน . พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๒ .กรงเทพมหานคร :

นานมบคส พบลเคชนส, ๒๕๔๖. สงวนศร วรชย. บทบาททางสงคม. กรงเทพมหานคร : อกษรเจรญทศน, ๒๕๒๗. สนธยา พลศร . บทบาทและสถานภาพทางสงคม .กรงเทพมหานคร : อกษรเจรญทศน, ๒๕๔๕. สนท ศรส าแดง . บทบาทพระสงฆในอดต. กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช, ๒๕๓๔. สมเดจพระมหาวรวงศ (วน ธมมสาโร). ทางสงบ :คณคาแหงพระรตนตรย. กรงเทพมหานคร : โอเอส พรนตงเฮาส, ๒๕๓๖. สมพงษ เกษมสน. การบรหาร. กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช, ๒๕๑๗. สรวฒน ค าวนสา . ประวตพระพทธศาสนาในประเทศไทย . กรงเทพมหานคร : มหาจฬาลง กรณราชวทยาลย, ๒๕๓๔. สพตรา สภาพ. สงคมวทยา .กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช, ๒๕๓๙. อทย หรญโต . สารานกรมศพทสงคมวทยา มานษยวทยา . กรงเทพมหานคร : อกษรเจรญ ทศน, ๒๕๑๙.

๑๒๒

(๒) วทยานพนธ : กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม. “โครงการศกษาพระสงฆกบการพฒนาคณธรรมจรยธรรม ตามแนวปรญญาพอเพยง”. รายงายการวจย. กรงเทพมหานคร : โรงพมพกรมศาสนา, ๒๕๔๕. เจยมพงศ วงศธรรม . บทบาทพระสงฆในการพฒนาสงคม . วทยานพนธมหาบณฑต คณะ สงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๑๙. ชบ กาญจนประการ .แบบของผน า . วารสารรฐประศาสนศาสตรฉบบพเศษ . กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๐๗. ทฆมพร สภาพ . “การวเคราะหกจกรรมนกเรยนทสงเสรมจรยธรรมในโรงเรยนมธยมศกษา สงกดกรมสามญศกษา ”. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต . บณฑตวทยาลย : ม หาวทยาลยจฬาลงกรณ, ๒๕๔๖. ธวชชย เกอต . “ความคดเหนของนกเรยนตอการเขารวมโครงการอบรมคณธรรมคายพทธ บตร ของวดปญญานนทาราม อ.คลองหลวง จ.ปทมธาน ”, วทยานพนธปรญญาสงคม สงเคราะหศาสตรมหาบณฑต คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลย ธรรมศาสตร, ๒๕๔๒. บศรตน กวไพบลย .“การศกษาบทบาทของมหาวทยาลยในการเผยแผพระพทธศาสนาและ พฒนาจรยธรรมแกนกศกษาในมหาวทยาลยของรฐ : ศกษาเฉพาะกรณชมนมพทธ ศาสตร ”. วทยานพนธ ศลปศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, ๒๕๓๗. พระธวช ธนสสโร (อนทะไชย) . “การศกษาชวตและการเผยแผพระพทธศาสนาของพระ ภาวนาวสทธาจารย(ทองใบ) ”. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต. บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย , ๒๕๕๐. พระโสภณ โสภโณ. “พระพทธศาสนากบการพฒนาสงคม : ศกษาเปรยบเทยบบทบาทการ พฒนาสงคมของเจาคณะแขวงในกรงเทพมหานครกบเจาคณะต าบลในตางจงหวด ”. วทยานพนธอกษรศาสตรมหาบณฑต, สาขาศาสนาเปรยบเทยบ,บณฑต วทยาลย. มหาวทยาลยมหดล, ๒๕๔๔. พระมหาปญญา สขสงค. “บทบาทของพระสงฆในการพฒนาสงคม ศกษาเฉพาะกรณ : พระ พศาลธรรมพาท (พระอาจารยพยอม กลยาโณ )”. ภาคนพนธศลปศาสตรมหา บณฑต. สาขาวชานโยบายและการวางแผนสงคม . บณฑตวทยาลย .มหาวทยาลยเกรก ๒๕๔๑.

๑๒๓

พระมหาบญเกด มะพารมย . “บทบาทพระสงฆกบการพฒนาชมชนทพดภาษาเขมรถนไทย กรณศกษา : บทบาทหลวงพอเมา อสสโร วดปาเลไลยและเครอขายจงหวด บรรมย . ปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต . สาขาวชาพฒนาชนบทศกษา . บญฑต วทยาลย. มหาวทยลยมหดล, ๒๕๔๕. พระมหาเรงศกด พมพสกล . “ความคดเหนในการบรหารวดในทศวรรษหนา ”, ปรญญานพนธ ศลปศาสตรมหาบณฑต . บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราช วทยาลย, ๒๕๔๗. พระมหาสนน อตตมเสฏโ (ประเสรฐ) . “กระบวนการเผยแผพระธรรมทต” . ปรญญาพทธ

ศาสตรมหาบณฑต . สาขาวชาพระพทธศาสนา . บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๙.

พระมหาสมชาย เจรญกจ.“วดในพระพทธศาสนาทพงประสงค : ศกษาเปรยบเทยบลกษณะ และกจกรรมของวดในพระพทธศาสนาทพงประสงคกบสภาพความเปนจรงของวดใน สงคมไทยในปจจบน ”. วทยานพนธหลกสตรปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต . สาขาวชาศาสนาเปรยบเทยบ. บณฑตวทยาลย. มหาวทยาลยมหดล, ๒๕๔๐.

พระมหาธรวฒ ธรธมโม. “บทบาทของพระสงฆ สอบคคลในการชน าและปลกจตส านกประชาชน ชนบท เพอจะมสวนรวมในการอนรกษปาไม : ศกษาเฉพาะกรณพระสงฆธการระดบเจา อาวาสจงหวดอดราน”. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต . บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๓. พระอวยชย อนทรศรเมอง, “ปจจยทชวยสงผลตอความส าเรจในการพฒนาวดใหเปนศนยกลาง ชมชนศกษาเฉพาะกรณ : วดในเขตอ าเภอบรบอ จงหวด มหาสารคาม ”. วทยานพนธ ศลปศาสตรมหาบณฑต. สาขาไทยคดศกษา. มหาวทยาลยมหาสารคาม, ๒๕๔๒. พสฏฐ โคตรสโพธ. “รปแบบการจดการศกษาและการเผยแผศาสนธรรมกรณศกษา : วดศรโสดา ต าบลสเทพ อ าเภอเมอง จงหวดเชยงใหม” . รายงานการวจย . ส านกงานเลขาธการ สภาการศกษากระทรวงศกษาธการ, ๒๕๔๖. ไพศาล โอฬารวฒน . “การศกษาเปรยบเทยบบทบาทของพระสงฆกบผน ามสลมในการปลกฝง คณธรรมในชมชน : ศกษาเฉพาะกรณในอ าเภอไชยา จงหวดอางทอง” . วทยานพนธ อกษรศาสตรมหาบณฑต . บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล, ๒๕๓๘. แมชคมคาย คมพนธ . “การศกษาบทบาทในการเผยแผพระพทธศาสนาของพระธรรมฑตสาย

ตางประเทศ : ศกษาเฉพาะกรณ พระสเมธาจารย (โรเบรต สเมโธภกข)” . วทยานพนธปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา . บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๗.

๑๒๔

มณ ไชยธราวฒศร . “บทบาทพระสงฆในยคโลกาภวฒน :ศาสตรและศลปในการอบรมคณธรรม ของพระเถระ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ”. วทยานพนธปรญญาสงคมสงเคราะห ศาสตรมหาบณฑต. คณะสงคมสงเคราะหศาสตร. มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๔๐.

วนชย ปานจนทร . “บทบาทพระสงฆในการดแลเดกและเยาวชนทพกอาศยอยในวด : ศกษา เฉพาะกรณพระสงฆในเขตธนบร ”. วทยานพนธปรญญาสงคมสงเคราะหศาสต ร มหาบณฑต คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๔๓. วโรจน ธารพฒ. “การปฏบตหนาทตอสงคมดานการพฒนาจรยธรรมของพระธรรม วทยากร มหาวทยาลยมหามกฎราชวทยาลย ”. วทยานพนธปรญญาสงคมสงเคราะหศาสตร มหาบณฑต. คณะสงคมสงเคราะหศาสตร. บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๔๔. โสภาค ภดอก . “บทบาทพระสงฆในการพฒนาเยาวชน : ศกษาเฉพาะกรณศนยการศกษา พระพทธศาสนาวนอทตย ภาคท ๑๖ ” . วทยานพนธปรญญามหาบณฑต . สาขาศลป ศาสตร. บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร, ๒๕๔๑. ข. ภาษาองกฤษ ( Secondary sources) Barbara Kelleman. (ed). Laaeadership as a Political Act , in Laaeadership : Multidisciplinary Perspectives. New Jersey : Prentice – Hall, 1984. Rederick Bell. David V. Edwards & R. Harrison Wagner. Political Power : A Rederin Theory and Research. New York : The free Press, 1969 Hodge Billey J. & Herbert J. Johnson. Management and Oganization Behavior.New York : John Willey & Sons, 1970 Ralph M. Stogdill. Personal Factor Associated with Leadership Survey of Literature in leadership. Marryland Penguin Books. Stogdill, 1967 . Murry G. Ross & Chaless E. Hendry. Reading in Social Psychology. 3d ed.New York : Hendry Hall, 1958 Ralph M. Stogdill. Personal Factor Associated with Leadership Survey of Literature in leadership. Marryland Penguin Books, 1967.

๑๒๕

ค. ขอมลออนไลน พระธรรมกตตวงศ (ทองด สรเตโช ป.ธ.๙ , ราชบณฑต) . การเผยแผพระพทธศาสนา, ขอมลออนไลน . เขาเมอ ๑๐ ส.ค.๒๕๕๓ . พระธรรมวโรดม (บญมา คณสมปนโน ป.ธ.๙) . เทคนคการสอนธรรมะ . ขอมลออนไลน . เขา เมอ ๒๓ ก.ค. ๒๕๔๐.

๑๒๖

ภาคผนวก

๑๒๗

ภาคผนวก ก.

รายนามผเชยวชาญตรวจสอบคณภาพเครองมอการวจย

๑๒๘

รายนามผเชยวชาญทตรวจสอบคณภาพเครองมอวจย

๑. ผศ. ดร.เตมศกด ทองอนทร อาจารย ประจ าภาควชารฐศาสตร คณะสงคมศาสตร

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๒. อาจารย ดร.ทรงวทย แกวศร ทปรกษาอธการบด ฝายวชาการ มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๓. ผศ.ชวชชย ไชยสา อาจารยประจ า ภาคว ชารฐศาสตร คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๔. อาจารย ขวญเกอ แสงแกว ศกษานเทศช านาญการพเศษ ส านกงานเขตพนทการ ศกษาประถมศกษา สมทรสาคร เขต ๑ ๕. อาจารย ส าเนยง เพชรจอม ศกษานเทศเชยวชาญ ส านกงานการศกษานอกระบบ

และการศกษาตามอธยาศย กระทรวงศกษาธการ

๑๓๔

ภาคผนวก ข.

คาแอลฟา( Alpha)

๑๓๕

R E L I A B I L I T Y A N A L Y S I S - S C A L E (A L P H A) Scale Scale Corrected Mean Variance Item- Alpha if Item if Item Total if Item Deleted Deleted Correlation Deleted A1 101.1667 287.6609 .6660 . .9691 A2 101.1667 287.6609 .6660 .9691 A3 101.2000 287.2690 .6967 . .9689 A4 101.2000 287.2690 .6967 . .9689 A5 101.2000 287.2690 .6967 . .9689 A6 101.2667 287.7195 .6955 . .9689 A7 101.2667 289.1678 .7476 . .9685 B2 101.2667 289.1678 .7476 . .9685 B3 101.2333 289.4954 .7456 . .9685 B4 101.2333 289.4954 .7456 . .9685 B5 101.2333 289.4954 .7456 . .9685 B6 101.2000 288.2345 .7631 . .9684 B7 101.2667 288.0644 .8338 . .9679 B8 101.2667 288.0644 .8338 . .9679 C3 101.2000 288.7862 .7843 . .9682 C4 101.2000 288.7862 .7843 . .9682 C5 101.2667 288.8230 .8562 . .9679 C6 101.2667 288.8230 .8562 . .9679 C7 101.3000 292.2862 .6261 . .9693 C8 101.3000 292.2862 .6261 . .9693 C9 101.3000 292.2862 .6261 . .9693 D4 101.3333 293.0575 .5635 . .9697 D5 101.3667 293.5506 .5429 . .9699 D6 101.3667 293.5506 .5429 . .9699 D7 101.2000 288.7862 .7843 . .9682 D8 101.2667 288.8230 .8562 . .9679 D9 101.2667 288.8230 .8562 . .9679 D10 101.2000 288.7862 .7843 . .9682

๑๓๖

Reliability Coefficients N of Case = 30.0 N of Items = 28 Alpha = .9697

๑๓๘

ภาคผนวก ค.

ผลการหาความสอดคลองของแบบสอบถามหรอIOC

๑๓๙

ตารางหาคา IOC บทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร

ขอ บทบาทพระธรรมทตในการเผยแผ

พระพทธศาสนา ผเชยวชาญคนท

รวม IOC ๑ ๒ ๓ ๔ ๕

๑. ดานเนอหาของการเผยแผ

๑ เลอกเรองหรอสาระทอบรม เขาใจงาย

มความเหมาะสมกบผฟง ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๕ ๑.๐

๒

สาระทอบรม/บรรยายสอดคลองกบ

สถานการณในปจจบน มแงคด ให

หลกธรรมส าหรบการด ารงชวต ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๕ ๑.๐

๓

สาระของการบรรยายสามารถสราง

จตส านกใหเปนคนดมคณธรรม/กระตน

ใหเหนคณคาในการท าความด ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๕ ๑.๐

๔

สาระของเรองทอบรม/บรรยายมความ

สอดคลองกบแกนแทของ

พระพทธศาสนา ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๕ ๑.๐

๕

สาระทบรรยายสามารถใหแนวทางผอน

คลายความเครยด/แนะวธพนทกขและ

สรางความสข ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๕ ๑.๐

๖

สาระมคณคาแสดงจดยนใหสามารถยน

หยดและปรบตวอยในสงคมทเสอมได

อยางเขมแขง ๑.๐ ๑.๐ ๐ ๑.๐ ๑.๐ ๔ ๐.๘๐

๗

ใหแนวคดทไปประยกตใชใน

ชวตประจ าวน เพอปรบเปลยนวถการ

ด าเนนชวต ไปในทศทางทดขน ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๕ ๑.๐

๑๔๐

ขอ บทบาทพระธรรมทตในการเผยแผ

พระพทธศาสนา ผเชยวชาญคนท

รวม IOC ๑ ๒ ๓ ๔ ๕

๒. ดานรปแบบการเผยแผ

๘ จดตงโรงเรยนสอนพระพทธศาสนาวน

อาทตย ๑.๐ ๑.๐ -๑ ๑.๐ ๑.๐ ๓ ๐.๖๐

๙ แสดงธรรมในวนส าคญทาง

พระพทธศาสนา ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๕ ๑.๐

๑๐ ออกหนวยอบรมประชาชนประจ าต าบล ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๕ ๑.๐

๑๑ จดท าสอธรรมะ เชน หนงสอ แผนพบ

ซด ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๕ ๑.๐

๑๒ จดท าโครงการบรรยายธรรมเสยงตาม

สาย ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๕ ๑.๐

๑๓ อบรมวทยากรใหเปนเครอขาย/จดตง

กลมเครอขายทเปนอาสาสมคร

๑.๐

๑.๐ ๐ ๑.๐ ๑.๐ ๔ ๐.๘๐

๑๔

รวมมอกบหนวยงานอน ๆ เชน

โรงเรยน ,วด , องคกรปกครองสวน

ทองถน ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๕ ๑.๐

๓. ดานวธการเผยแผ

๑๕ ใชจตวทยาในการพดโนมนาวและชกจง

ใหอยในอาการทสงบ ๑.๐ ๑.๐ ๐ ๑.๐ ๑.๐ ๔ ๐.๘๐

๑๖ จดท าสอเผยแผธรรมะดวยรปแบบท

หลากหลาย ประกอบการบรรยาย ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๕ ๑.๐

๑๗ เลอกสอการน าเสนอมความสอดคลอง

กบประเภทของผฟง น าเสนอเขาใจงาย ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๕ ๑.๐

๑๔๑

ขอ บทบาทพระธรรมทตในการเผยแผ

พระพทธศาสนา ผเชยวชาญคนท

รวม IOC ๑ ๒ ๓ ๔ ๕

๑๘ ใชสอประกอบการเผยแผ เชน รปภาพ ซด เพลง ทเหมาะสมสอดคลองกบเนอหา

๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๕ ๑.๐

๑๙

สรางบรรยากาศในหองบรรยายให

เหมาะสมกบเนอหาทบรรยาย เชนใช

เทคนคและศลปะในการพดทด

นาสนใจ และจงใจใหผฟงสนใจ

๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๕ ๑.๐

๒๐

สมาชกมโอกาสไดมสวนรวมในการ

อบรม เชน การวางแผน การแสดง

ความคดเหน มกจกรรมรวมกน เปนตน ๑.๐ ๑.๐ ๐ ๐ ๑.๐ ๓ ๐.๖๐

๒๑

มการเสรมแรงดวยการใหรางวล เชน

การมอบทนการศกษาใหแกผทสนใจใน

การศกษาธรรมะ ๑.๐ ๑.๐ ๐ ๑.๐ ๑.๐ ๔ ๐.๘๐

๔. ดานขนตอนการเผยแผ

๒๒ การจดท าแผนงาน / โครงการ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๕ ๑.๐

๒๓ ประชมชแจง และมอบหมายงานกบผท

เกยวของ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๕ ๑.๐

๒๔

มการจดเตรยมสถานท หรอมการ

ประสานงานกบหนวยงานทเกยวของ

เพอด าเนนงาน / จดหาวสดอปกรณ /

อน ๆ อยางครบถวน

๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๕

๑.๐

๒๕ จดท าแผนการสอน (การเผยแพร)

ฝกฝนและเตรยมความพรอมเปนครง ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๕

๑.๐

๑๔๒

ขอ บทบาทพระธรรมทตในการเผยแผ

พระพทธศาสนา

ผเชยวชาญคนท รวม IOC

๑ ๒ ๓ ๔ ๕

๒๖ ด าเนนการตามแผนงาน / โครงการท

ก าหนดไว ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๕ ๑.๐

๒๗

ตดตาม/ประเมนผลการด าเนนงาน

จดการประชม สรปผล*/วเคราะห

ผลส าเรจและปญหาอปสรรค ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๕ ๑.๐

๒๘

มการปรบปรงพฒนาใหดขนอยเสมอ

น าผลการประเมนไปใชการด าเนนงาน

หรอจดท าแผนปฏบตงานในครงตอไป ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๑.๐ ๕ ๑.๐

๑๔๓

ภาคผนวก ง. แบบสอบถามเพอการวจย

๑๔๔

แบบสอบถามเพอการวจย เรองบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ

จงหวดราชบร ตอนท ๑ สถานภาพของผตอบแบบสอบถาม ค าชแจง โปรดกรอกขอความลงในชองวาง ทตรงกบความเปนจรงเกยวกบทาน และกรณาเตมขอความใหสมบรณ ๑. อาย ( ) ตากวา ๓๐ ป ( ) สงกวา ๓๐ ป ๒. พรรษา ( ) ตากวา ๕ พรรษา ( ) สงกวา ๕ พรรษา ๓. วฒการศกษาสามญ ( ) ตากวาปรญญาตร ( ) สงกวาปรญญาตร

๔. วฒการศกษานกธรรม ( ) นกธรรมตร ( ) นกธรรมโท ( ) นกธรรมเอก ๕. วฒการศกษาเปรนญธรรม ( ) ประโยค ๑ – ๒ ( ) เปรยญธรรม ๓ – ๕ ( ) เปรยญธรรม ๖ – ๙ ( ) ไมมวฒเปรยญธรรม

ค ำชแจง แบบสอบถามฉบบนมวตถประสงค เพอศกษาบทบาท พระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา ดานเนอหาสาระ ดานรปแบบการเผยแผ ดานวธการ และดานขนตอนการเผยแผพระพทธศาสนา ปญหา อปสรรคและแนวทางการสงเสรมบทบาทพระธรรมทต ดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอาเภอบางแพ จงหวดราชบร จงใครขอความอนเคราะหใหทานตอบคาถามตรงตามความเปนจรงทกขอ และขอขอบพระคณเปนอยางสงทใหความรวมมอ

๑๔๕

ตอนท ๒ เปนแบบสอบถามเกยวกบบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา

ค าชแจง โปรดทาเครองหมาย / ลงในชอง ระดบบทบาทของพระธรรมทตในการเผยแผพระพทธศาสนาในอาเภอบางแพ จงหวดราชบร ททานปฏบตอยในระดบใด ทตรงกบสภาพความเปนจรง โดยกาหนดระดบคะแนน ดงน ๕ หมายถง บทบาทของพระธรรมทตอยในระดบมากทสด ๔ หมายถง บทบาทของพระธรรมทตอยในระดบมาก ๓ หมายถง บทบาทของพระธรรมทตอยในระดบปานกลาง ๒ หมายถง บทบาทของพระธรรมทตอยในระดบนอย ๑ หมายถง บทบาทของพระธรรมทตอยในระดบนอยทสด

ขอ บทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา

ระดบการปฏบต มากทสด

มาก ปานกลาง

นอย นอยทสด

๑. ดานเนอหาของการเผยแผ ๑ เลอกเรองหรอสาระทอบรม เขาใจงาย มความ

เหมาะสมกบผฟง

๒ สาระทอบรม/บรรยายสอดคลองกบสถานการณในปจจบน มแงคด ใหหลกธรรมสาหรบการดารงชวต

๓ สาระของการบรรยายสามารถสรางจตสานกใหเปนคนดมคณธรรม/กระตนใหเหนคณคาในการทาความด

๔

สาระของเรองทอบรม/บรรยายมความสอดคลองกบแกนแทของพระพทธศาสนา

๕ สาระทบรรยายสามารถใหแนวทางผอนคลายความเครยด/แนะวธพนทกขและสรางความสข

๖

สาระมคณคาแสดงจดยนใหสามารถยนหยดและปรบตวอยในสงคมทเสอมไดอยางเขมแขง

๗

ใหแนวคดทไปประยกตใชในชวตประจาวน เพอปรบเปลยนวถการดาเนนชวต ไปในทศทางทดขน

๑๔๖

ขอ บทบาทพระธรรมทดานการเผยแผพระพทธศาสนา

ระดบการปฏบต

มากทสด

มาก ปานกลาง

นอย นอยทสด

๒. ดานรปแบบการเผยแผ ๘ จดตงโรงเรยนสอนพระพทธศาสนาวนอาทตย ๙ แสดงธรรมในวนสาคญทางพระพทธศาสนา ๑๐ ออกหนวยอบรมประชาชนประจาตาบล ๑๑ จดทาสอธรรมะ เชน หนงสอ แผนพบ ซด ๑๒ จดทาโครงการบรรยายธรรมเสยงตามสาย ๑๓ อบรมวทยากรใหเปนเครอขาย/จดตงกลม

เครอขายทเปนอาสาสมคร

๑๔

รวมมอกบหนวยงานอน ๆ เชน โรงเรยน ,วด , องคกรปกครองสวนทองถน

๓. ดานวธการเผยแผ ๑๕

ใชจตวทยาในการพดโนมนาวและชกจงใหอยในอาการทสงบ

๑๖

จดทาสอเผยแผธรรมะดวยรปแบบทหลากหลาย ประกอบการบรรยาย

๑๗

เลอกสอการนาเสนอมความสอดคลองกบประเภทของผฟง วธการนาเสนอเขาใจงาย ชดเจน ไมซบซอน

๑๘

ใชสอประกอบการเผยแผ เชน รปภาพ ซด เพลง ทเหมาะสมสอดคลองกบเนอหา

๑๙

สรางบรรยากาศในหองบรรยายใหเหมาะสมกบเนอหาทบรรยาย เชนใชเทคนคและศลปะในการพดทด นาสนใจ และจงใจใหผฟงสนใจ

๒๐

สมาชกมโอกาสไดมสวนรวมในการอบรม เชน การวางแผน การแสดงความคดเหน มกจกรรมรวมกน เปนตน

๒๑

มการเสรมแรงดวยการใหรางวล เชน การมอบทนการศกษาใหแกผทสนใจในการศกษาธรรมะ

๑๔๗

ขอ บทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนา

ระดบการปฏบต มากทสด

มาก ปานกลาง

นอย นอยทสด

๔. ดานขนตอนการเผยแผ ๒๒ การจดทาแผนงาน / โครงการ ๒๓

ประชมชแจง และมอบหมายงานกบผทเกยวของ

๒๔ จดเตรยมสถานทหรอประสานงานกบหนวยงานทเกยวของเพอดาเนนงาน / จดหาวสดอปกรณ / อน ๆ

๒๕

จดทาแผนการสอน ( การเผยแพร )ฝกฝนและเตรยมความพรอม เปนรายครง

๒๖

ดาเนนการตามแผนงาน / โครงการทกาหนดไว

๒๗

ตดตาม/ประเมนผลการดาเนนงาน จดการประชม สรปผล*/วเคราะหผลสาเรจและปญหาอปสรรค

๒๘

มการปรบปรงพฒนาใหดขนอยเสมอ นาผลการประเมนไปใชการดาเนนงานหรอจดทาแผนปฏบตงานในครงตอไป

๑๔๘

ตอนท ๓ เปนแบบสอบถามเกยวกบปญหา อปสรรค ขอเสนอแนะ แนวทางการพฒนาบทบาทพระธรรมทตดานการเผยแผพระพทธศาสนาในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร

๑. ปญหาดานเนอหาสาระการเผยแผ ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ขอเสนอแนะ ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................

๒. ปญหา ดานรปแบบการเผยแผ ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ............................................................................................................................................ .......................................................................................................................................... ขอเสนอแนะ ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ............................................................................................................................................

๓. ปญหาดานวธการเผยแผ ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ขอเสนอแนะ ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ............................................................................................................................................

๑๔๙

๔. ปญหาดานขนตอนการเผยแผ ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ............................................................................................................................................ ขอเสนอแนะ ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................

ขอขอบคณทกทานทตอบแบบสอบถาม

พระธรนต ธรธมโม ผจดทาแบบสอบถาม คณะสงคมศาสตร สาขาวชาการจดการเชงพทธ บณฑตมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๔๙

ประวตผวจย

ชอ :พระธรนต ธรธมโม

เกด :วนเสารท ๒๔ พฤศจกายน พ.ศ.๒๕๒๗

สถานทเกด :๑๑๒ หมท ๓ ต าบลลาดใหญ อ าเภอเมอง จงหวดสมทรสงคราม

การศกษา :ประถมศกษา - โรงเรยนวนทามารอา อ าเภอด าเนนสะดวก จงหวด ราชบร :มธยมศกษา - โรงเรยนศรทธาสมทร อ าเภอเมอง จงหวด สมทรสงคราม :ปรญญาตรคณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย สาขาวชาวทยาศาสตรและ เทคโนโลยการอาหาร มหาวทยาลยราชภฏ จงหวดนครปฐม พทธศกราช ๒๕๔๙ :นกธรรมชนตร

อปสมบท :๑ กมภาพนธ ๒๕๕๒

สงกด :วดบานกม เลขท ๑๐/๓ หมท ๒ ต าบลบางแพ อ าเภอบางแพ จงหวดราชบร

หนาท -

ทอยปจจบน :วดบานกม เลขท ๑๐/๓ หมท ๒ ต าบลบางแพ อ าเภอบางแพ จงหวดราชบร

โทร. :๐๘๗-๑๖๒๗๑๔๘