bankalar ve bayraklar

7/25/2019 Bankalar Ve Bayraklar

1/33

1

Bankalar ve bayraklar:Uluslararaslama anda

milliyetilik

Su n g u r S a v r a n

*Bu yaz daha evvel Mart '93'de, Snf Bilinci dergisinin 12. saysnda, iki

yaynlanmtr.

1992 yl, tarihin en byk yama ve soykrmnn balaynn 500. yldnmyd.

"Amerika'nn kefi" olarak anlan bu tarihsel olay, "Fatihler"in lkesi spanya'da

trenlerle kutland. On yldr sosyal demokrat bir hkmetin ynettii bu lkenin

banda bir kral var. Kraln kars Kralie Sofia'nn 500. yl vesilesiyle Ekim aynda

yapt bir konumay spanyol byk basn pek beeniyor ve bu konumadan

alntlar yapyordu. Neydi "Majesteleri"nin pek nemsenen mesaj? Kulak verelim:

Bugne kadar insan toplumu hibir zaman topyekun bir yokoluun tehdidi altndayaamamt; bugne kadar hibir zaman yeryznde global (kresel) sorunlarla

global lekte hesaplamasgereken btnlemibir insan toplumu varolmamt. Bu

olgu yadsnamaz bir kesinlik tayor, bu yzden de her tr alarm sinyalinin neden

gl biimde almaya balad anlalabilir hale geliyor: ekolojik tehlikeler,

kaynaklarn tkenii, grevler, ekonomik resesyon, nkleer tehdit, dborlar vb. vb.

Byk lde bilimsel bilginin rn olan teknolojik ilerlemeden kaynaklanan

gnmzn bu karmak ve dinamik dnyasnda, btn lkeler ve btn halklar

kendimizi bir karlklbamllk durumunda buluyoruz. [1]

"Majesteleri"nin grevleri nkleer tehdit ve ekolojik tehlikeler ile ayn solukta saym

olmasna taklmazsak, burada hi kukusuz dnya burjuvazisinin son dnemde yldz

parlayan yeni ideolojik erevesinin en temiz ifadelerinden birini buluyoruz.

Globalizm adn tayan bu yeni ideolojik akmn temelleri burada hayranlk verici

derecede ak ve seik biimde ifadesini bulmu: deien teknoloji, btnleen dnya,

sorunlarn ortakl, karlkl bamllk -- iki ksa paragrafta btn bunlara yer

verilmi.

Uluslararas burjuvazinin bu yeni "enternasyonalizmi"nin hedefleri ak:

emperyalizmin ekonomik ve politik hareketinde ulusal devletlerin yaratt engelleri
http://www.iscimucadelesi.net/kuresel/bankalar_bayraklar.htm#[1]#[1]http://www.iscimucadelesi.net/kuresel/bankalar_bayraklar.htm#[1]#[1]


2/33

2

ortadan kaldrmak, bylece dnya apndaki emperyalist mdahalelere (dn Panama,

Irak, bugn Krdistan, Somali, yarn baka lkeler) bir meruiyet temeli yaratmak.[2]

Globalizm bu yzden ulusal devletlerin ve milliyetiliin ann getiini kantlama

abasnda. Bu yzden dnyann global (kresel) dzeyde tmyle btnletii

vurgulanyor.Ne var ki, btnyle ideolojik amalarla gelitirilmi olan bu teorik erevenin

boazna taklan bir kk klk var. Globalizmin ulusal devletlerin ve milliyetiliin

ann (ve modasnn) getiini bu kadar gl biimde belirttii dnem, her trden

milliyeti hareketin dnyaykasp kavurduu, uluslarn birbirinin boazna sarldbir

dnem tam da. Bu sorun karsnda globalizmin cevab, birazdan greceimiz gibi,

milliyetilii gemiin, 19. yzyln, hatta daha eski dnemlerin akldbir kalntsgibi

sunmak. Bylece, gnmz dnyasnn iki temel eilimi, sermayenin ve dnya

sisteminin uluslararas btnlemesi ile uluslararas politik dzende yaananparalanma ve blnme, ksaca syleyecek olursak uluslararaslama ile onun kar

kutbunda yer alan partiklarizm[3] birbirinden btnyle bamsz dinamikler

haline geliyor, hatta birbirlerine dsal olarak kart (antinomik) olgular olarak

sunuluyor.

Oysa gnmz dnyasnn bu iki temel eilimi, yani uluslararaslama ile

partiklarizm arasnda ok skbir balantvar: bunlar birbirlerine dsal olarak kart

iki olgu olmak bir yana, kelimenin en aranlamnda diyalektik bir elikinin iki kanad

olarak birbirlerini kar

l

kl

olarak belirliyor, gelitiriyor, koulland

r

yorlar.Partiklarizm, gemiin bir kalnts olmak bir yana, sermayenin hakimiyeti altnda

gelimekte olan bir uluslararaslama srecinin kanlmaz bir rn.

Bu yazda, gnmzn aklanmas gereken yakc sorunlarndan biri olan

milliyetiliin ykseliine bu ereve iinde bir cevap getirmeye alacam.

Milliyeti dalga karsnda globalizm

"Los Angeles'ten stanbul'a, Berlin'den Tokyo'ya... Globalleen Dnyann Dergisi."

Trkiye'nin kozmopolit aydnlar, emperyalist merkezin byk kentlerininsraland bir dizi iinde Trkiye'nin entelektel bakentinin adnn da gemesinden

kukusuz byk mutluluk duyacaktr. Artk Trkiye'nin kozmopolit burjuva aydnlar

da emperyalist merkezlerde gelien dnce akmlarnpopler bir slup iinde hzla

kendilerine aktaran bir dergiye kavumu durumdalar: kendini yukarda aktarlan

kelimelerle tanmlayan New Perspectives Quarterly Trkiye, daha sentetik ve

estetik adndan balayarak, ne kadar "global" bir perspektife sahip olduunu ortaya

koymuyor mu ? te bu dergi, birka ay nce yaynlanan 3. saysn "Milliyetilik

Rzgarlar

" konusuna ay

rm

. Burjuva bilim adamlar

ndan (Isaiah Berlin, RobertReich, Lester Thurow vb.) kapitalistlere (Walt Disney irketi'nin bakan Michael
http://www.iscimucadelesi.net/kuresel/bankalar_bayraklar.htm#[2]#[2]http://www.iscimucadelesi.net/kuresel/bankalar_bayraklar.htm#[3]#[3]http://www.iscimucadelesi.net/kuresel/bankalar_bayraklar.htm#[3]#[3]http://www.iscimucadelesi.net/kuresel/bankalar_bayraklar.htm#[2]#[2]


3/33

3

Eisner), uluslararas kurulularda yneticilik yapm brokratlardan (eski BM genel

sekreter yardmcsBrian Urquhart, UNESCO'nun genel mdr Federico Mayor, Prens

Sadreddin Aa Han) eitli eilimlerden devlet adamlarna (eski Almanya dileri

bakan Genscher, talya dileri bakan de Michelis, spanya'nn sosyal demokrat

babakanFelipe Gonzalez vb.) kadar bir dizi "sekin" insann grlerine bavurmudergi. Globalizmin gnmzn milliyetilik dalgasna bakn kavrayabilmek iin ei

bulunmaz bir derleme.

Daha saynn ilk sayfalarndan, Trkiye yayncsnn dncelerini ieren "Gemie

mi Gelecee mi ?" balkl "Trkiye Perspektifi" yazs ile derginin Amerikal yayn

ynetmeni Nathan Gardels'in yorum yazs"Yeni Babil ve En Soylu Ac", globalizmin

gncel milliyetilik dalgasna nasl baktnaklkla ortaya koyuyor. imdi bu gr

ana hatlaryla zetleyelim.

(1) Dnya hzla btnlemeye gitmekte, ulusal devletin anlam ortadankalkmaktadr. Sorunlar global lekte zm beklediine gre, insan haklar, evreyi

koruma vb. nedenlerle BirlemiMilletler'in, ulusal egemenlii kstlayan bir mdahale

hakkolmalve bu hak hukuki gvence altna alnmaldr. Aynzamanda BM yrtme

yetkisiyle ve askeri yaptrm gcyle donatlmaldr.[4]

(2) Ulusal devletlerin ve milliyetiliin ann getii iddias ile "milliyetilik

rzgarlar" arasndaki eliki karsnda globalizmin ilk refleksi, dnyay ikiye

blmektir. Gnmzde iki uygarlk, "topran uygarlyla uydunun uygarl"

mevcuttur (Gardels): yani, Trkiye yay

nc

s

n

n deyiiyle "dnyan

n bir blmmilliyeti ve etnik ayaklanmalarla ondokuzuncu yzylyeniden yaarken br blm

de ulus-devletin zlmesini, teknopollerin douunu ve uydu uygarln yaamaya

balyor."[5]Bylece, dnya, ulusal devletin zlmesiyle globalleen bir alt btn ile

hala milliyetilikle itigal eden bir baka alt blme blnr. Burada globalizmin bir ilk

elikisiyle karlarz: adn yerkreden alan globalizm (kreselcilik) imdi "ksmi

globalizm" gibi kavramsal bir elikiyi ieren bir savunma hattna ekilmiolmaktadr !

(3) Bu ikilik, beraberinde globalizmin milliyetilik hakkndaki temel grn de

getirir. Milliyetilik "uydu uygarl"nn gereklerine tmyle ters der, gemiin, 19.

yzyln bir kalntsdr. Bu yzden de maddi temelleri yoktur, akld "manevi"

drtlerin bir rndr.[6] Globalizm, bu "ad" karakteri dolaysyla, gnmz

milliyetiliklerine kmseyici bir yaklamla "kabilecilik" (Frenke terimle "tribalism")

adn takar.[7] Bu yaklam, burjuva sosyal biliminde hakim metodoloji olan

modernleme teorisi ile birebir rtr. Bu teoriye gre, toplumsal deiim iinde

ortaya kan yeni toplumsal iliki ve biimler, eskiyle tam bir kartlk iinde ar ar

onun aleyhine geliir. "Geleneksel" ad verilen ilikiler nerede varln srdryorsa,

"modern" olan orada yeteri kadar kk salamamdemektir. Tersine, "modern" olan ne

kadar yaylrsa "geleneksel" olan o lde ortadan kalkar. Bu metodolojik yaklamn
http://www.iscimucadelesi.net/kuresel/bankalar_bayraklar.htm#[4]#[4]http://www.iscimucadelesi.net/kuresel/bankalar_bayraklar.htm#[6]#[6]http://www.iscimucadelesi.net/kuresel/bankalar_bayraklar.htm#[7]#[7]http://www.iscimucadelesi.net/kuresel/bankalar_bayraklar.htm#[7]#[7]http://www.iscimucadelesi.net/kuresel/bankalar_bayraklar.htm#[6]#[6]http://www.iscimucadelesi.net/kuresel/bankalar_bayraklar.htm#[4]#[4]


4/33

4

dorusal bir tarihsel gelime anlay zerinde ykseldii aktr.[8] Bu anlayn

tarttmz konu erevesinde yaratteliki plak biimde ifade edilebilir: madem

milliyetilik modernlemenin (yani bu durumda globallemenin) yeterince yaylmam

olmasnn rndr, o zaman neden son dnemde globalleme sramalbir gelime

gstermiken milliyetilik azalmak bir yana azmtr ?(4) Nihayet, globalizmin milliyetilii an doldurmu bir ideoloji olarak sunmas,

ampirik gerekliin bir blmne gzn kapatmasngerekli hale getirir. Globalizme

gre milliyetilik brokratik ii devletlerinin ve azgelimi kapitalist lkelerin

("nc Dnya"nn) topranda hayat bulur, "uydu uygarl"n yaayan gelimi

kapitalist lkelerde milliyetilie hayat yoktur. Bu tezi en ak biimde NPQ'nun

Trkiye yayncs dile getiriyor: "Milliyeti ayaklanmalarla uraanlar kimlerdir ?

Bugne kadar totaliter ynetimlerin basks altnda yaayan veekonomik bakmdan

geri kalmblgelerin halklar."[9]Amerikalyayn ynetmeni de milliyeti hareketleriyle rnekliyor: "Srplar, Litvanyallar, Tacikler, Ruslar, Grcler ya da

Eritreliler..."[10] Grld gibi ayn kmeler szkonusu. Milliyeti hareketler

arasnda emperyalist lkelere yer yok. Bunun gerek dnyann verileriyle

uyumadnaada greceiz.

Globalizmin milliyetilik konusundaki grlerini bylece zetlemi oluyoruz. Artk

esas konumuza, gnmzde milliyetiliin ykseliinin ardndaki dinamiklerin

incelenmesine geebiliriz. Ama nce sermayenin uluslararaslamas srecine ksaca

bakmam

z yararl

olacak.

Sermayenin Uluslararaslamas

Her ideoloji gibi globalizm de gerek dnyann belirli vehelerini bir snfn (ya da

baka bir toplumsal grubun) karlar asndan yorumlayarak belirli bir kalba dker

ve sistemletirir. Dolaysyla, her ideoloji gibi, globalizmin de btnsel yaps iinde

ok nemli gerekler ksmi, arpk ve tek yanl biimde dile getirilir. Globalizm

szkonusu olduunda, bu ksmi, tek yanlgereklerin en nemlisi udur: sermayenin

uluslararaslama srecinde kinci Dnya Sava'ndan bu yana yaanan dev boyutlugelimeler, tek bir dnya sistemini yaratarak tekil uluslarn hayatn her geen gn

daha fazla iie sokmaktadr.

Sermayenin uluslararaslamas ve dnya ekonomisinin btnlemesi, somut

gstergeleriyle Trkiye insannn yaamnda bile o kadar aklkla grlebiliyor ki konu

zerinde uzun uzadya durmann bu yaznn amalar asndan gerei yok. Sadece,

uluslararaslamann boyutlar hakknda bir fikir verebilmesi ve sermayenin tarihsel

geliiminin yaratt elikilerin daha elle tutulur biimde farkedilebilmesi iin birka

noktaya deinmek yararl

olacak.


5/33

5

Birincisi, sermaye daha ykseliinin afandan balayarak yenidenretiminin

koullarn dnya apnda gelitirmeye ynelmi olsa bile (Amerika'nn talan,

Hindistan'n boyunduruk altna alnmas, Afrika'nn kleletirilmesi daha ilk birikimin

bile dnya apnda mekanizmalar yarattn gsteriyor), emperyalizm anda

uluslararaslama daha nce ancak marjinal olarak grlm biimler altnda ortayakar. Daha nce sermayenin Bat Avrupa'daki anavatanyla dnyann geri kalan

yreleri arasndaki ekonomik alveriesas olarak metalarn dolamyla, yani ticaretle

snrlkalrken, emperyalizm anda sermaye ihrac, yani sermayenin dnya apnda

dolam n plana geer. Emperyalizm ann balangcnda, sermaye ihracnn

arlkl biimi, banka kredilerinin, yani para sermayenin uluslararaslamas iken,

kinci Dnya Sava sonrasnda, emperyalizmin eilimleri olgunlatka, retim

sermayesinin dnya apnda dolam belirleyici biim haline gelir. Gnmz

kapitalizmine damgasn vuran ve bu dnemi 20. yzyln ilk yarsndan bilefarkllatran olgu, retimin uluslararaslamas srecidir. Bu konuda arpc bir

rnek iin sz Amerikalbir iktisatya brakalm:

rnein bir Amerikal, General Motors'dan bir Pontiac Le Mans ald zaman

uluslararasbir alveriyapmoluyor. Otomobil iin General Motors'a denen 20.000

dolarn yaklak 6.000 dolar el emei ve montaj iin Gney Kore'ye, 3.500 dolar

motor ve elektronik aygtlar gibi gelimiparalar iin Japonya'ya, 1.500 dolarmodel

ve izim mhendislii iin BatAlmanya'ya, 800 dolarkk paralar iin Tayvan ve

Singapur'a, 500 dolar

pazarlama iin ngiltere'ye, 100 dolar

bilgi ilemleri iinBarbados ya da rlanda'ya gidiyor. Kalan 7.600 dolar ise Detroit'teki strateji

uzmanlar, New York'taki banker ve avukatlar, Washington'da irketin lobisini

yapanlar, lke apndaki sigorta elemanlarve General Motors hisse sahipleri arasnda

paylalyor -- bunlarn ou ABD'de yaamakla birlikte, aralarnda yabanc uyruklu

olanlarn saysgiderek artyor.[11]

Sermaye ihracnn ve retimin uluslararaslamasnn belirleyici sre haline gelmesi

elbette dnya ticaretinin nemini ortadan kaldrmyor; tam tersine onu uyaryor, ama

bir yandan da kendine tabi hale getiriyor. Sermaye ihracnn meta ihrackarsndaki

bu belirleyiciliinin en arpc ifadelerinden biri udur: bugn ABD'nin ihracat ve

ithalatnn, yani toplam d ticaretinin yars, retimin uluslararaslamas dolaysyla

okuluslu irketlerin lkeden lkeye girdi ve rn transferinden

kaynaklanmaktadr.[12]

retim sermayesinin uluslararaslamasnn yansra ve byk lde ona elik eden

bir sre olarak para sermaye de uluslararaslamaktadr. Bu olgunun bankalarn,

kredinin, borsalarn, finans aralarnn uluslararaslamas gibi ok eitli veheleri

olmakla birlikte en arpc ynlerinden biri (ve daha sonra ele alacamz temel

elikilerden birine k tutan bir etken) dviz borsalarnda ileme giren para


6/33

6

sermayenin boyutlardr. Ernest Mandel'in verdii rakamlara gre, her gn dnya

dviz piyasalarna kan yzer gezer parann ortalama miktar 3 trilyon dolar

civarndadr. Bu gnlk miktar, uluslararas ticaretin yllk hacmine eittir! Aslnda

uluslararas kurulular asndan bile verilen rakamlar sadece birer tahmindir, kesin

miktar hi kimse tarafndan bilinmemektedir. Dolaysyla, Mandel'in de vurguladgibi, miktar bilinmeyen bireyin denetim altnda tutulabilmesi szkonusu bile

deildir.[13]

Ticarette, para dolamnda ve retimde ortaya kan dev boyutlu uluslararaslama,

dnya ekonomisini btn ulusal ekonomilerin iinde eridii bir kazan haline getirir.

Tek bir dnya ekonomisi, btn lkelerin ekonomik hayatn belirleyen temel etken

niteliini her geen gn daha fazla kazanmaktadr. Artk hibir lkenin kapitalistlerinin

ve devletinin baka lkelerdeki gelimeleri ikincil nem tayan gelimeler olarak

grmesi mmkn deildir. rnein ABD Kuzey rlanda'daki ulusal mcadeleyeyalnzca mttefiki ngiltere'nin bir sorunu olduu iin ilgi duymakla yetinemez; Kuzey

rlanda sorunu ayn zamanda ABD burjuvazisini dorudan doruya ilgilendirir nk

bugn bu politik birimin snrlar iindeki snai igcnn % 11'i Amerikan irketleri

tarafndan istihdam edilmektedir.[14]

Ekonominin uluslararaslamasnn bu gereklerinin dnya burjuvazisini politik

alanda yeni bir takm uluslararas yaplanmalara yneltmesi, globalizmin en temel

beklentilerinden biridir. Ben sorunu iki aamada ele almak istiyorum. nce, politik

alanda bu tr bir eilimin en olgun ifadesi olan Avrupa Topluluu'nu bu a

dantartarak bu rnekte politik yaplarn uluslararaslamasnn snr ve elikilerini ortaya

koymaya alacam. Bunun ardndan, tartmay genelletirerek bu yaznn ana

tezini gelitirecek, uluslararaslama ile milliyetilik arasndaki diyalektik ilikiyi

aklamaya alacam.

Avrupa Topluluu'nun nemi ve snrlar

Sermayenin uluslaraslamas, politik alanda ulusal devletin ve milliyetiliin

almas ynnde herhangi bir dinamik yaratyorsa, bugn bunun en ileri, en olgunbiimi Avrupa Topluluu'nda (AT) cisimleir. Zaman iinde deien adlarnn da

gsterdii gibi, bugnk AT balangta sadece bir Ortak Pazar'd. Sonra ekonomik

btnleme baka alanlara yaylnca Avrupa Ekonomik Topluluu (AET) adn ald.

Nihayet, politik ve kltrel kaynama da topluluun hedefleri arasna girince AT ad

benimsendi. Bylece modern tarihte yepyeni bir deneyim ortaya kyordu: ulusal

devletler stnde yer alan bir devlet birimi, henz sre tamamlanmaktan uzak olsa

bile, ufukta bir ihtimal olarak gzkyordu.

AT olgusu globalizmi byler. nk bu yeni uluslarst devlet tasla

, globalizminen azndan gelimi kapitalist lkelerde ulusal devletlerin artk gnn doldurmu


7/33

7

olduu tezinin yaayan bir rnei gibidir. Son dnemde, ABD, Kanada ve Meksika

arasnda imzalanan NAFTA (Kuzey Amerika Serbest Ticaret Blgesi) szlemesi bile,

politik bir birleme iradesini iermeyen bir ticaret anlamas olduu iin bu tr bir

vaadi.

AT ulusal devletlerin ve milliyetiliin gelimi kapitalist alanda alm olduuyolunda kant olarak kullanlabilir mi? Buna kesin biimde hayr cevabn vermek

gerekir. Elbette, tarihi yzlerce yl geriye giden bir takm devletlerin st bir devlet

biriminde birlemeleri ihtimali, sadece kapitalist gelime asndan deil, ulus

sorununun kapitalizmi aan enternasyonalist zmnn ilk tohumlarn iermesi

bakmndan da dnya tarihsel bir neme sahiptir. Bu anlamda AT olgusunu, ve daha

da nemlisi bu olgunun ardnda yatan uluslararaslama eilimlerini kmsemek,

uluslarn alaca ve kaynaaca yeni bir dnya iin mcadele eden

enternasyonalistler asndan byk bir krlk olur. Ama bu noktann neminin altnizdikten sonra tekrarlamamz gerekiyor: AT olgusu, gnmzde ulusal devletlerin

ve milliyetiliin nemini yitirmiolduu iddiasna destek olarak kullanlamaz.

Her eyden nce undan dolay: AT'nun zellikle Tek Yasa ve Maastricht

anlamalaryla gndemine giren devletlerst devletin gereklemesi hibir biimde

garanti altnda deildir. Maastricht'in Danimarka halknca reddedilmesi, Fransa'da ise

kl pay ile onaylanm olmas, gelecek asndan tehlike sinyalleri ise, 1992

sonbaharnda yaanan para bunalmnda ortaklarn birbirine dmesi, sermayenin

farkl

ulusal devletlerde rgtlenmi dilimlerinin aras

ndaki elikilerin patlamal

biimde ortaya kmasna yol aarak AT projesinin ne kadar krlgan olduunu gzler

nne sermitir. Gerek para bunalmnda grld gibi ekonomik planda, gerekse

Krfez Sava, Yugoslavya bunalm ve benzeri uluslararas gelimelerde gzlendii

gibi politik planda, AT'nu oluturan emperyalist devletler ulusal temellerde srekli

olarak eliki iine dmektedir. yleyse AT olgusundan hareketle ulusal devletin ve

milliyetiliin imdiden alm olduunu ileri srmek, en hafif deyimle aceleciliktir.

Eilimler sadece eilimlerdir; tuntan bir zorunlulukla gerekleecekleri gibi bir garanti

yoktur, kar eilimler tarafndan yenilgiye uratlabilirler. Yarn ulusal devletin ve

milliyetiliin almas anlamna gelebilecek bir olguyu bugn bu eilimlerin

gereklemiolduu iddiasna kant gstermek soyut bir evrimciliin temel sorunuyla

karkaryadr: somutgerei anlayamamak.

Ama esas nemli olan bu deil. nk AT sadece bugn gereklemesinin nnde

varolan ulusal engeller dolaysyla deil, ayn zamanda yarn gereklese bile dnya

sistemi iinde temsil edecei konum bakmndan da ulusal devletin ve milliyetiliin

almas anlamn tamaz. Birka nedenden. Hereyden nce, AT bir proje olarak

sermayenin dnya apnda ulusal blmlenmelerini amay deil, tam tersine bu

ulusal blmlenmenin yaratt bir zgl sorunu, irili ufakl birok devlete blnm


8/33

8

olan Avrupa burjuvazisinin devasa lekte bir devlete (ve i ekonomiye) sahip ABD

burjuvazisi karsnda dt rekabet zaafn zmeyi hedefler. Yani burada

burjuvazinin ulusal devletler dzeyinde blnml veri olarak alnr; yalnzca

blnme erevesinde varolan g dengelerinin deitirilmesi hedeflenir. Eer AT,

btn badireleri atlatarak devletlerst bir devlet olarak kurulabilse bile bu yenidevlet yeni bir ulusal devlet karakteri tayacak ve bu karakterini zaman iinde

ynettii topluma da alayacaktr.

Birok ulusu bir araya getiren bir devletin bir "ulusal devlet" olarak an lmasartc

grnebilir. Ama byle bir nermeye tepki gstermeden nce, u soruyu sormakta

yarar var: bugn herkesin birer "ulus-devlet" olarak and spanya, Britanya ya da

Fransa ne anlamda birer ulusal devlet oluyor ? Ayrntya girmeden hatrlayalm ki,

spanya'da spanyollarn yansra kendilerini birer ulus olarak kabul eden Katalan,

Bask ve Galiya halklar, Britanya'da ngilizlerin yansra ayr uluslar olduklarnkimsenin tartmaybile aklna getirmedii skolar, Galliler ve rlandallar, Fransa'da

ise Bretonlardan Korsikallara kadar bir halklar kua yaar. rnein Fransz ulusu

diye bilinen ulus gerekte Fransz devriminden sonra Fransz devleti tarafndan

yaratlmtr.[15] Eer AT'n devletlerst bir devlet olarak kuruluu baaryla

tamamlanrsa, bu yeni devlet de, hi kuku yok, onyllara yaylacak bir sre iinde

kendi "Avrupa" ulusunu yaratacaktr. u sonuca varyoruz: "ulus-devlet" gibi

uygunsuz bir adla anlan mevcut devletleri o devletten bamsz olarak her zaman

varolmu bir ulusal zn temsilcisi olarak kabul etmek, milliyeti ideolojinin "ulus"kavramn fetiletiren tuzana dmektir. "Ulus-devlet", z itibaryla, yalnzca

burjuvazinin dnya apndaki politik rgtlenmesinin parallnn bir ifadesidir.

yleyse, AT bu parall devam ettiren, stelik emperyalistler aras rekabeti ve

mcadeleyi kztran yapsyla ulusal devletin ve (emperyalist) milliyetiliin

mantnn tutsadr.

kincisi, globalizmin gzbebei AT, baka bir adan da, milliyetilii amak bir yana

tersine resmi rklkurumlatran bir dinamie sahiptir. AT'nu oluturan oniki lke,

kendi aralarndaki snrlaradm adm ilga ederken bir yandan da Topluluun dndaki

dnyaya kar btnyle rk, yabanc dman bir korunma konumunu

benimsemektedir. snrlar kaldrmay ngren Tek Yasa'nn kabulnn hemen

ardndan imzalanan Schengen Antlamas, btn azgelimi uluslarn yelerine

Avrupa'nn kaplarnskskkapatr. Berlin Duvar'nn yklmasnn ardndan Avrupa,

kuatma altnda bir kale gibi etrafna yeni bir duvar ryor.[16]Bu duvarn malzemesi

rklktr. Milliyetilik gnn doldurduysa, neo-Nazi rkl tamamlayan bu resmi

rklk neden ?

AT'nun ulusal devletin ve milliyetiliin artk alm olduuna dayanak olarak

gsterilemeyeceini kantlayan nc bir olgu daha var: Avrupa Topluluu iinde


9/33

9

hemen hemen btn lkelerde gittike iddetlenen milliyetilik akmlar. Ksa bir

tarama, Britanya'da yz yldr sregiden rlanda sorununa imdi skoya ve Galler'de

bamszlk talebini bile gndeme getiren milliyeti hareketlerin eklendiini,

spanya'da srekli kanayan bir yara olan Bask sorununun yansra zellikle son

yllarda Katalan ve Galiya milliyetiliklerinin yeniden canlandn, Fransa'daKorsikallarn silaha sarlacak kadar tepki iinde olduklarn, Bretonlardan Oksitanlara

kadar birok halkn kltrel kimliklerini yeniden kefetmeye baladn, Belika'da ise

Franszca konuan Valonlar ile Hollandallarla akraba olan Flamanlar arasndaki

mcadelenin her geen yl daha keskin bir nitelik kazandn gsterecektir. te

milliyetiliin gnn doldurmu olduu bir dnya ! Gerekte bu milliyetiliklerin

ykselii ne raslantdr, ne de AT'nun gelimesinden bamszdr. Tam tersine,

milliyeti taleplerin ykselii dorudan doruya AT'nun gelimesinin, yani

uluslararaslamann bir rndr.Ama imdilik burada duralm. nk AT iindeki milliyetilikler, temelleri asndan

gnmz milliyetiliklerinin birou ile ortak dinamiklere sahip. Dolaysyla artk AT ile

ilgili tartmaybalayarak gnmzde genel olarak milliyeti hareketlerin ykseliini

aklamaya gememiz gerekiyor.AT ile ilgili tartmay yle noktalayabiliriz. Marx,

hisse senetli irketlerin zel mlkiyetin zel mlkiyet snrlar iinde ilgas olduunu

sylemiti.[17] Benzer bir syleyile yle diyebiliriz: AT, ulusal devletin ulusal

devletin belirledii snrlar iinde almasdr. Hisse senetli irketler nasl 20. yzylda

sermayenin en uygun varolu biimi haline geldiyse, eer kuruluu baar

ylatamamlanabilirse (eer!), AT da ulusal burjuva devletinin 21. yzyldaki en uygun

biimi olmaya adaydr.

Uluslararaslamann rn olarak milliyetilik

Globalizmin hayallerinin tersine, bir devletlerst devletin kurulmas yolunda

admlarn atlmakta olduu Avrupa'da bile, ulusal devletin ve milliyetiliin lm

fermann imzalamann yersiz olduunu grmbulunuyoruz. Ama henz milliyetilik

globalizmin hareket noktasnoluturan uluslararaslama srecinin karsnda dsalbir engel gibi grnyor. Henz bu yaznn temel tezini oluturan noktaytartmadk.

Bu nokta u: gnmzde, globalizmin en sekin corafi alan olan Avrupa'da bile

ykselmekte olan milliyetiliin temel dinamii, uluslararaslama srecinin kendisinde

yatar. Globalizmin diliyle syleyecek olursak, milliyetiliin mezarnkazd

dnlen kreselleme, kapitalist retim tarznn hakim olduu bir

dnyada, tam aksine, milliyetiliin redii yataktr. Baka bir deyile,

emperyalist kapitalizm koullarnda, kreselleme tam kartn, milliyeti

partiklarizmi harekete geirir. yleyse, uluslararas

lama ve milliyetilik kapitalizmdeayndiyalektik elikinin kart kutuplarnoluturur.


10/33

10

Anlalabilecei gibi, bu sylenenlerin nda gnmz milliyetilikleri globalizm

parspektifinde grnd gibi, 19.yzyldan kalnt olarak devralnan, gnn

koullaryla ilikisi olmayan, arkayik, akld drtlerin rn deildir. Tam tersine

modern bir olgunun, kapitalizmin en son gelime eilimlerini ifade eden

uluslararaslama srecinin uyard kendisi de modern bir olgudur. Elbette bunumilliyeti ideolojinin geriliinin ya da akldlnn karsna koymamak gerekir.

Milliyetilik kendi mantnda ierdii dlayclk dolaysyla, ideolojik yaklam

bakmndan, tek bir sistem haline gelmimodern dnyann karsnda yer alr. Ama

ideolojinin arkayiklii milliyeti hareketlerin ardnda son derecede iyi tanmlanm

gncel maddi karlar olmadanlamna gelmez. te tam da bu maddi karlardr ki,

onyllar boyunca birok toplumun barnda uyuyakalm olan milliyeti ideolojiyi

yeniden ayaklandrmtr.

Sorun baka bir biimde de ifade edilebilir: tartma konusu olan, farkl ulusalgruplar arasnda tarihten kaynaklanan sorunlar olup olmad deildir. Ulusal

kartlklar, hatta dmanlklar hemen hemen btn toplumlarn barnda srekli

olarak varln srdrmtr elbette. Ermenilerle Azeriler, Hrvatlarla Srplar,

Valonlarla Flamanlar arasnda teki etnik, ulusal gruba ynelik korku, kuku, nefret

hatta kin duygular hibir zaman tmyle ortadan kalkmamtr. Sorun udur:

gemiten beri varln srdren bu ulusal nyarglar, neden bugn birdenbire

evrensel biimde patlak vermitir ? Neden dn deil de bugn ? Milliyetilii sadece

ideoloji dnyas

ndaki ifadesiyle kavrayan globalizmin bu soruya doyurucu bir cevab

yoktur. Oysa milliyetiliin bugnk ykseliini somutolarak aklamak istiyorsak bu

soruya cevap vermek zorundayz.

(1) Varolan ulusal devletlerin bunalm

Uluslararaslama ile milliyetiliin kart kutuplar halinde oluturduu elikinin

dinamiini kavrayabilmek iin, nce sermayenin uluslararaslamasnn varolan ulusal

devletler zerindeki etkisini ele almamz gerekiyor. Her lkenin, farklderecelerde de

olsa, dnya ekonomisiyle ticaret, para sermaye akmlar ve retim alanlarnda artan

lekte btnlemesi, varolan devletlerin, ekonomik yaamn birer birimi olarak

nemine ciddi lde trpan vurur. Artan uluslararaslama sonucunda, gemite bir

lde kendi iinde btnlemi olan i pazar ilikileri yerini ekonominin farkl

kesimlerinin dorudan d dnyayla kurduu ilikilere terk etmeye balar.

Uluslararaslamay daha da st dzeye karmay hedefleyen yeni-liberal ekonomi

politikalar, devletin ekonomik hayatta kaynaklarn yeniden dalm konusundaki

ilevlerini daraltarak bu gelimeye ek bir katkda bulunur. Vaktiyle devletin dk faiz

politikas, gmrk duvarlar ve benzeri yntemlerle salad koruma andan

yararlanmakta olan eitli sermaye dilimlerinin devletten elde edebilecei karlar


11/33

11

snrlanmaya balar. Yine yeni-liberal politikalarn rn olarak, emperyalist lkelerde

"refah devleti" olarak anlan[18] politikalara son verilmesi ve sosyal harcamalarda

ksntya gidilmesi, varolan ulusal devletin emekilere verebilecei eylerin de

azalmasna yol aar. ("Refah devleti"nin bir karikatrnnn varolduu azgelimi

kapitalist lkelerde ise bu, zaten gln dzeyde olan sosyal harcamalar n iyicebudanmassonucunu yaratr.)

Bylece farkl toplumsal snflar asndan farkl nedenlerden kaynaklansa da,

toplumun byk ounluu asndan varolan ulusal devletin bir yeniden blm

mercii olarak ekim gc azalr. Eer szkonusu ulusal devlet farkl "rksal", etnik,

ulusal, dinsel gruplarn birarada yaamakta olduu bir politik birimse, bu farkl

gruplarortak bir devlete balayan balar da o lde zayflar. Bunun sonucunda o

gne dek arka planda kalm, zel hayat alanna ricat etmi, hatta uyuyakalmolan

etnik vb. kimlik yeni bir nem kazanmaya, kamu alann ve politikay igal etmeyebalar. Ksacas: uluslararaslamann andrd devlete balln azalmas

lsnde, ulusal farkllklar politik atmalarn konusu haline gelir.

Bu sreci somut rnekler araclyla canlandrmak olanakldr. Ele alnabilecek

saysz rnek arasndan ne deinelim. kinci sava sonrasdnemde rnek Ulusal

Salk Sistemi ile "refah devleti" uygulamalar arasnda n sralarda yer alm olan

Britanya'da, 1979'dan itibaren Thatcherizm'in taarruzu altnda emeki snflar salk,

eitim, emeklilik, konut, isizlik sigortas alanlarnda her geen ylla kazanlm

haklar

n

daha fazla yitirdiler. Devletin sosyal harcamalar

toplumun yoksul kesimleriasndan her zaman daha fazla nem tad iin, Britanya'nn greli olarak daha

fazla knt iindeki blgeleri olan skoya ve Galler'de ksntlar daha da byk

sorunlar yaratt. Zaten yzyllardr ngilizlerle huzursuz bir birlik iinde yaamakta

olan skolar ve Galliler iin, Britanya devletinin ekicilii azaldka, milliyeti bir

zme kulak verenlerin saflarkalabalklat. (Bu rnekte AT'nun ek bir nemi var,

buna dneceiz.) Sonu u: 1992 yl iinde kamuoyu yoklamalar skolarn %

30'unun tam bamszlktan, % 45'inin ise sko parlamentosunu ieren bir

zerklikten yana olduunu gsteriyor.[19]

Ayn akl yrtmeyi, Kanada'dan bamszlamak iin mcadele vermekte olan

Quebec ya da benzeri baka rnekler iin ne srmek mmkn. Ama ok daha ilgin

bir rnek var: Hindistan.

800 milyon insann yaad, onlarca dilin konuulduu, Hindularn, Mslmanlarn,

Sihlerin dinsel geleneklerini srdrd, birbirine kapalkastlara blnmbu zgn

ulusal devlet, lkede hkm sren yoksulluk ve sefalete ramen bir zellie sahipti:

ekonomide ok byk bir devlet kesimi araclyla kaynaklarn dalmbilinli biimde

denetleniyor ve farkletnik, dinsel vb. topluluklar arasndaki ilikileri dengede tutmak

amacyla kullanlyordu. Ne var ki, 1970'li yllarn ortalarndan itibaren ilk admlar


12/33

12

atlan bir yeni yneli 80'li yllarda hzlanarak srecek, yeni-liberalizm Hindistan'da

ekonomi politikasna hakim olacakt. Bu, eski dengelerin sarslmasna yol at. 80'li

yllarn sonuna gelindiinde, Pencap'ta Sihlerle Hindular, baka eyaletlerde ise

Hindularla Mslmanlar, insan akna eviren mezhep ve din kavgalarnda

(Ayodhya'daki Babr camisinin yklmasnda grld gibi) hibir kutsal deertanmadan birbirlerinin boazna sarldysa, bunun ardnda federal Hint devletinin

birlik ve btnlnn artk farklgruplar asndan eski ekim gcn yitirmesi yatar.

Bu yaz yazlrken zgr Gndem gazetesinde yaynlanan bir haber-yorum,

yukarda sylenenlerin bir kent leinde canl bir dorulanmasn rneklemektedir.

Burada anlatlan diyalektik, yani piyasann ve kapitalizmin gelimesinin etnik ve

cemaati mcadeleleri krklemesi olgusu, zgr Gndem'in ngiliz The

Independent gazetesinden aktard haberin balna bile yansyor: "Surat: Vahi

kapitalizmin, etnik kavgalar alevlendirdii bir kent".[20] Hindistan'n Gucerateyaletinde orta boy bir kent olan Surat, The Independentmuhabirinin anlatmyla,

farkl dinden insanlarn tmyle kaynambiimde yaadbir kent. yle yazyor

yazar:

Gucerat eyaletinin ilgin bir zellii deiik dinden insanlarn ayn soyadn

tamas...Yani teki eyaletlerdeki gibi ad ya da soyadndan bir insann dinini karmak

burada mmkn deil. Burada kaynam bir toplum szkonusu. Komu eyaletlerin

tersine, burada Mslmanlar Hindistan'n slam fatihlerinin dili olan Urduca

konumuyor. Halk Gucerata konuuyor. Hindular ve Mslmanlar birbirlerininbayramlarnberaber kutladklargibi benzer biimde giyiniyor ve aynbatl inanlara

sahipler.

Kardee yaamn srd bu ehre son yllarda, doal gaz olanaklar dolaysyla

byk apl bir sermaye akm oluyor. Vahi kapitalizmin gelimesiyle birlikte Hintli

brokratlar, kastlar ve dinler arasnda varolan gerilimlerin de ortadan kalkacana

inanyorlar (tipik bir modernlemeci beklenti). Ama tam tersi oluyor. stelik

geleneksel sanayi dallar olan prlanta iilii ve tekstil endstrisi darboaza girince

Hindu politikaclar Mslman aleyhtarln kkrtmaya balyor. Sonu: Ayodhya

olayndan sonra kentte iki taraftan tam 182 kii katlediliyor. The Independent

muhabirinin nihai yargsaktarlmaya deecek kadar billurlam:

Bugnlerde Surat Thatcher'in yaratt bir kenti andryor. Geleneksel

nyarglarn sarmalna dolanm vahi bir kapitalizmin saltanatszkonusu.

Bunun lmcl bir karm olduunu sylemek gereksiz herhalde.

Emperyalist lkelerden ve baml azgelimi lkelerden sonra, kapitalist

restorasyon srecini yaayan brokratik ii devletlerinden de bir rnek vermek

yararlolabilir. 1918'den beri birlikte yaayan ek ve Slovak halklar, 1 Ocak 1993'ten

itibaren birbirlerinden btnyle koptularsa, bunda hereyden ok, zengin ek


13/33

13

lkesinin ekonomiyi hzla zelletirmeye ynelik tercihinin, devletin yeniden blm

mekanizmalar araclyla greli yoksulluunu hafifletme olanan yitirecek olan

Slovak halknn karlaryla karkarya gelmesi byk rol oynamtr. (AT etkenine

aada dneceim.)[21]

(2) Ulusal bencilliin ahlan

Sermayenin uluslararaslamasnn yeni-liberalizmle glendirilmi etkisi altnda

ulusal devletin ekonomik hayattaki neminin anmas, piyasa srelerinin blm

alannda gittike daha dorudan biimde belirleyici hale gelmesi, birincisiyle skskya

bal ikinci bir etki daha yaratr. Birinci gelime, genel olarak btn etnik, ulusal vb.

gruplar iin geerliyken, ikincisini ayran "zengin" gruplarn bir tepkisi olmasdr. Bu

ikinci etki ulusal bencilliin ahlanmasolarak anlabilir. Ayn ulusal devletin snrlar

iinde onyllar boyu birlikte yaanan bir ekonomik gelime sreci iinde teki blgeler,etnik gruplar, uluslar karsnda ayrcalkl bir konuma kavuan bir (ya da birka)

ulusal grubun, ekim gc zayflam merkezi devletten kopma yoluyla kendinden

daha yoksul gruplar kaderleriyle babaa brakarak "keyi dnme" abas

szkonusudur burada.

Ulusal bencilliin ahlannn saysz rneini vermek mmkn. rnein Sovyetler

Birlii'nden ayrlma konusunda en srarl olan ve Birlii ilk frsatta terkeden eski

Sovyet cumhuriyetleri kk Baltk lkesi (Estonya, Letonya, Litvanya) olduysa,

bunda bu lkelerin 1940'ta Stalinist brokrasi taraf

ndan zorla ilhak edilmiolmalarnn yaratt tepki ve bu halklarn Slav dnyasndan ok skandinav kltrel

dnyasna yakn olmalar gibi etkenlerin yansra, belki de ilk srada, bu

cumhuriyetlerin Sovyetler Birlii iindeki greli ekonomik durumlarrol oynamtr. Bu

cumhuriyetlerde kii bana den ortalama ulusal gelir genel Sovyet ortalamasnn

birbuuk, Orta Asya cumhuriyetlerinin ortalamasnn ise katyd. Sovyet sistemi gibi

youn bir yeniden blm mekanizmasnn mevcut olduu bir sistemden kopmak bu

cumhuriyetlerin vatandalarnn Orta Asyalyoksul Sovyet vatandalarnn yknden

kurtulmasanlamn tayordu. Ayney Yugoslavya'nn dalmas iin szkonusudur:

bugn ikisi de bamszln elde etmi olan eski Yugoslav cumhuriyetlerinden

Slovenya'nn bakenti Llublijana, varlkl bir Kuzey talya ehrinden farkszdr;

Hrvatistan'n bakenti Zagreb ise orta zenginlikte bir talyan kentinden aakalmaz.

Slovenya'yve Hrvatistan'Yugoslav federasyonundan koparan temel etken, yaanan

derin bunalmn iinde yoksul Kosova ve Karada'n sorunlarna ortak olma ihtimalidir.

(Hem Baltk lkeleri, hem de zengin Yugoslav cumhuriyetlerinde milliyeti akmlar

zerinde AT'n rolne dneceiz.)

Ama ulusal bencillik konusunda en arpc rnek, talya'dan verilebilir. ronik

biimde burada szkonusu olan ulusal bencillik kendine bir ulusal kimlik bile


14/33

14

atfetmekten acizdir, ama sorunun plak bir maddi kar sorunu olduu, bir ulusun

manevi yaamyla hibir ilikisi olmadburada tam da bu nedenden dolayok daha

aklkla grlebilmektedir. Szkonusu olan, nce merkezinde Milano'nun yer ald

Lombardiya blgesinden balayarak ardndan btn Kuzey talya'ya yaylan bir

ayrlk harekettir. Umberto Bossi adl bir nderin ynetiminde nce LombardiyaLigas, ardndan Kuzey Ligas, seimlerde yldrm hzyla ykselen bir destek

salayarak yerleik parti sistemini sarsmay baarmtr. En son Eyll aynda

Mantova'da yaplan seimlerde Kuzey Ligas oylarn % 40'na yakn blmn

toplayarak blgede birinci parti haline gelmitir.[22]

Liga'nn grlerini ksaca zetlemek mmkn: Kuzey talya retir, Roma

brokrasisi ve Gney'in (nl Mezzogiorno'nun) yoksul halk tketir. Gney'e

onyllardr kaynak aktarmyaplmtr, Gney Kuzey'in srtndan yaamtr. Buna son

vermek iin Kuzey talya Roma'dan uzaklamaldr; ancak bir federasyon iinde birarada kalmaya raz olunabilir. Grld gibi, burada blgeciliin ardnda ekonomik

hesabn souk yz (ulusal bir mitolojinin gizemli giysilerinden yoksun olduu iin)

plak biimde gzlenebilmektedir. Aslnda, Kuzey Ligas'na hakim olan zihniyet bizim

de kendi deneyimimizden tandmz bir zihniyettir: Krtlerin Trkleri smrdn,

Krt blgeleri olmasaydTrkiye'nin Batsnn ok daha zengin olacanne srenler,

zellikle de daha ileri giderek "ver kurtul" iarn bu nedenle benimseyenler tam da

aynbencil zihniyetin temsilcileridir.

(3) Avrupa Topluluu'nun ekim gc

Sermayenin uluslararaslamasnn Avrasya kara paras zerinde milliyeti

hareketleri canlandran bir zgl boyutu, yukardan beri geerken deindiimiz AT

olgusudur. Bir ekonomik ve politik g olarak AT'nun ykselii, biri AT dnda, teki

AT iinde olmak zere, iki farklbiimde milliyeti hareketleri ve atmalarkkrtan

bir etki yaratmtr.

AT'nun Avrasya corafyasnda yarattpatlamaletkiyi kavrayabilmek iin, nasl bir

ekonomik, politik ve askeri dev olma vaadini tadnhatrlamak gerekiyor. Bugnk

12 yesi ile snrlkalsa bile, 350 milyona yaklaan nfusu ile ABD'nin ve Japonya'nn

de nnde dnyann en byk pazar olacak olan, nkleer gce sahip, smrgeci

gemii dolaysyla dnyann drt bir kesiyle ayrcalkl balarn koruyan

(Britanya'nn Commonwealth'i, Fransa'nn Mslman ve kara Afrika ile ilikileri,

spanya ve Portekiz'in Latin Amerika zerindeki etkisi vb.) gerek bir potansiyel

sperg grnmtr ufukta. te Avrasya kara parasnda son yllarda ortaya kan

alkantlar, altst olular, paralanmalar, baka eylerin yansra, AT'nun bir ekim

merkezi olarak ortaya kna ok yakndan baldr. Burada, aklk amacyla bir

noktann altn izmem gerekiyor: szn ettiim ey, AT emperyalizminin politik


15/33

15

taktik ve komplolarla altst olularve milliyeti ayrlklarbilinli biimde krklemesi

deil. Elbette bu da szkonusu; iin bu yanna aada deinme frsatn bulacaz.

Burada szn ettiim ey, politikalarndan ok gz kamatrc nesnel varlnn

gcyle AT'nun birok ulus ve lke zerinde yaratt, neredeyse kendiliinden oluan

ekim gc.AT'nun ekim alanna girdii iin altst olular yaayan, milliyeti hareketler

douran lkeler iki temel kategoriye ayrlabilir. lk kategoride eski "Sovyet bloku"nun

paras olan Dou Avrupa lkeleri yer alyor. Bata Dou Almanya olmak zere

ekoslovakya, Macaristan ve Polonya'da (daha geriden ve umutsuzca Romanya ve

Bulgaristan'da), ayrcalkltoplumsal katmanlar, 21. yzyln eiinde AT'na katldklar

takdirde ekonomik bakmdan geleceklerinin gvence altna alnm olaca

dncesiyle hareket etmi ve byk halk kitlelerini de bir lde ikna etmeyi

baarmlardr. 1989 depremi, baka eylerin yansra, Dou Avrupa'nn AT ilebtnlemeye aday olabilmek iin Sovyetler Birlii'nden kopuunun bir ifadesi

olmutur.

kinci kategori lke ya da ulus, federal karakterdeki brokratik ii devletlerinden

AT'nun bekleme odasna gemek amacyla kopan cumhuriyetlerdir. Gerek Baltk

cumhuriyetleri Sovyetler Birlii'nin, gerekse Slovenya ve Hrvatistan Yugoslavya'nn

birer btn olarak AT'na kabulnn mmkn olmadn bildikleri iin, greli

zenginlikleri sayesinde AT tarafndan kabul edilmek umuduyla kendi birliklerinden

kopmulard

r. Sovyet cumhuriyetlerinin Asya'da yer alanlar

n

n bir blmnn bile(rnein Grcistan ve Ermenistan) AT'nu gelecekleri iin bir alternatif olarak

grdklerine ilikin belirtiler mevcuttur. Nihayet, ek lkesi ile Slovakya'nn

birbirinden kopuunda, zengin eklerin AT ile hzla btnleme projeleri nemli bir rol

oynamtr.

AT'nun varl yalnzca kendi dndaki alanda deil, kendi bileenlerinin snrlar

iinde de milliyeti elikileri ve hareketleri krkleyen bir etki yaratmtr. Burada

sermayenin uluslararaslamasnn kendi kart olan milliyetilii canlandrmasndaki

paradoksun doruuna varyoruz. AT kendi alan iinde bir yandan Alman, Fransz,

talyan vb. ulusal kimlikleri tek bir pota iinde eritmeyi hedeflerken, te yandan

arpcbir ironi ile sko, Katalan, Valon ve benzeri, eskisinden de dar ulusal kimlikleri

canlandryor. Bu tuhaf etkinin ardnda yukarda szn ettiim dinamik yatyor:

AT'nun devletlerst bir devlet niteliiyle gelime potansiyelinin, varolan ulusal

devletlerin nemini andrmas. Yetkiler bakentlerden Brksel'e doru kaydka,

sko, Katalan ya da Valon burjuvazisi iin Britanya, spanya ya da Belika devletinin

nemi kaybolmaya balyor. Aslnda bu, iin mantnda ikin: eer Bat Avrupa

burjuvazisinin yeni devleti AT olacaksa, varolan devletlerin (belki federe birimler

niteliiyle saklayacaklarbazyetkiler dnda) birer devlet olarak kapasiteleri ortadan


16/33

16

kalkacak demektir. te bu olaslk, AT'nu oluturan devletler iinde ulusal merkezka

glere bir hareket kazandryor.

Uluslararaslamann milliyetilii krkleyen nc bir vehesine gemeden nce,

buraya kadar yaplm olan tahlilin yanl anlalmaya msait zgl bir vehesi

konusunda akla kavumak gerekir. Bu tahlil, uluslararaslamann kendi nesnelmant gerei milliyetilikleri krklemekte olduunu ortaya koymu olmal. Ama

ayneyi otomatik olarak ulusal devletler iin sylemek mmkn grnmyor. Tam

tersine, uluslararaslama, ulusal devletlerin ilevlerini zayflatarak bunlar gerekten

tarihin gl aktrleri olmaktan karmaya balyor. Bu durumda, globalizm en

azndan ulusal devlet konusunda haklgrnmektedir.

Ne var ki, bu hakllk yalnzca grntedir. Grnn aldatcolmasnn nedeni de,

gnmze dek genellikle sorgusuz sualsiz "ulus-devlet" olarak anlmolan devletlerin

ulusallkla ilikilerinin tek bir ulusu rgtlemekten ok baka uluslar asimile etmeyeynelik olmasdr. Baka bir deyile, bugn temeli uluslararaslama tarafndan

kemirilen "ulusal" devletlerin pek az, klasik anlamyla (yani tek bir ulusun devleti

olmak anlamnda) ulusal devlettir.[23] Tersine Dou'da Sovyetler Birlii ve

Yugoslavya'dan, Bat'da Britanya ve spanya'ya dek ulusal sorunlarla boumak

zorunda kalan btn bu devletler, devleti denetleyen ulus tek bile olsa, devletin bir

arada tuttuu uluslar bakmndan okuluslu devletlerdir. Bu adan bakldnda, ulusal

adan byk lde trde bir tarihsel oluuma sahip olan Almanya'da (Yahudi

sorununun Hitler sayesinde (!) nas

l zld biliniyor), sko, Bask ya da H

rvatsorunlarna benzer bir ulusal sorunun varolmay, ayn nermeyi tersinden kantlar.

Btn bunlar, sermayenin uluslararaslamasnn ulusal devletleri deil, tarihsel olarak

olumu biimiyle varolan devletleri bunalma soktuunu, ulusal kimlikleri silmek bir

yana daha da ayrtrdngsterir.

(4) Gmenler ve Naziler

Almanya'da etnik kken sorunundan kaynaklanan milliyetiliklerin yaanmadn

sylemek, Trkiyeli insanlarn gayet iyi bildii gibi, Almanya'da ulusal sorunlar

yaanmadanlamna gelmiyor. Aslnda Almanya bugn ykselen rkve neo-Nazi

hareketleriyle, ulusal sorunun ve milliyetiliin ykseliinde sermayenin

uluslaraslamasnn oynad roln bir baka vehesinin laboratuvar konumunda.

Sermayenin uluslararaslamasnn milliyeti rzgarlar krkleyen bu vehesi ii

g ile ilgili. Yukarda sermayenin uluslararaslamasnn farkl vehelerini ele

aldmzda, metalarn dolamnn (ticaretin), para sermayenin ve retim

sermayesinin uluslararaslamasna deinmitik. Oysa retimin uluslararaslamasnn

tek biimi sermayenin uluslararaslamas deildir. Sermayenin devresinde kar

karya geldii bir zgl meta vardr: emekgc. Bu metann dolamnn


17/33

17

uluslararaslamas, yani ii g, teki metalarn dolamndan farklolarak dolam

alannn deil retim alannn uluslararaslamas demektir. Sermaye retimi, bir

yandan retim sermayesinin yeryznn drt bir kesine akmas yoluyla

uluslararaslatrrken, bir yandan da dnya apndaki ileyi tarz sonucunda geim

aralarndan yoksun brakarak proleterletirdii yoksul lke emekilerini gelimikapitalist lkelere savurarak emperyalist lkelerin ii snfn da okuluslu bir snf

haline getirmektedir. gc g, kapitalizm yeryzne yayldka daha da byk

nem kazanacak yapsal bir zelliktir.

Bu olgu, kapitalizmin dnemsel bunalmlaryla birleince patlamalsonular dourur.

Sermaye bunalma girdiinde isizliin yaygnlamas (bugn OECD lkelerinde

yaklak 50 milyon isiz vardr) ve yedek sanayi ordusunun bymesi karsnda,

gmen iileri isizliin sorumlusu olarak gsteren rkideoloji, ii snfnbu yoldan

blmeye alan burjuvazinin de bilinli krklemesiyle, yaylr. Irklk, milliyetiliinemperyalist temellerde patolojik biimlere brnmesinden baka birey deildir.

Bylece bir kez daha, kapitalizm koullar altnda, uluslararaslamann nasl kendi

kartn yarattn grm oluyoruz. Dikkat edilmesi gereken nokta udur: burada

"modernleme" ilerledike, yani dnya ekonomisi btnletike zayflayacak deil

glenecek bir eilim olan igc gnden sz ediyoruz. Emperyalist milliyetilik

gemite rkln hedefi olarak gemi alarn yaratt etnik bileimleri

kullanyordu. Hitler'in kurbanYahudiler, Orta adan beri Orta Avrupa topraklarna

yerlemibir etnik topluluktu. O corafyadaki varl

klar

, sermayenin gelime dinamiiasndan btnyle raslantsald. Hitler'in bugnk torunlarnn rk saldrlarna

hedef olan Krt, Trk, Srp, Hrvat, Dou Avrupal gmenler ise, sermayenin,

neredeyse zorunlu bir yasann ileyii araclyla, kendi topraklarndan kopararak bu

corafyaya tad insanlardr. Ayn ey ABD'de de gzlenebilir. Amerika yerlileri

soykrma uratldktan sonra, Amerika'da rkln esas hedefleri, kle ticaretiyle

Amerika'ya zorla tanm olan Afrika kkenli siyahlarla Yahudilerdi. Bu iki grubun

ABD'ye yerlemesinden en azndan modern finans kapital sorumlu deildi. Ama bugn

ABD'de rkln kurbanlar arasna 27 milyon Afrika kkenli siyahn yansra, ezici

ounluu kinci Sava sonras bu lkeye gm 24 milyon Latin Amerika kkenli

insan da katlmtr.

Btn veriler ayn yne iaret ediyor: globalizmin ve genel olarak modernlemeci

burjuva dncesinin beklentilerinin aksine, modern kapitalizmin gelimesi

emperyalist milliyetilii (ve elbette onun karkutbunda bir savunma ideolojisi olarak

ezilen ulus milliyetiliini) geriletmek bir yana gelitirme dinamiini tamaktadr.

(5) Emperyalist strateji


18/33

18

Bu ana kadar kapitalizmin milliyetilik zerindeki etkisi bakmndan ele aldmz

veheleri, esas olarak maddi yapsndaki nesnel, neredeyse kendiliinden gelimelerdi.

imdi emperyalist devletlerin dnya politikas alannda srdrdkleri bilinli strateji

alanna giriyoruz.

Bu alana girerken ok dikkatli olmak gerekiyor. nk solun azmsanmayacak birblm, son dnemde yaanmakta olan milliyeti dalgay neredeyse yalnzca

emperyalizmin stratejisine balama eiliminde: buna gre, ABD ve teki emperyalist

devletler, bilinli bir politikayla, "Gney" halklarnblme ve birbirine drme yoluyla

hakimiyetlerini salamlatrma amacn gdyorlar. Byle bir aklama ii

devletlerindeki brokratik rejimleri yllar boyu gz kapal savunmu insanlarn

vicdann rahatlatma ilevini grebilir: eer hereyden emperyalizm sorumluysa,

brokratik rejimlerin farkluluslarn birbirini boazlamasnda fazla bir sorumluluu yok

demektir. Tabii, byle bir rahatlamann maliyeti de aktr: sorunlar patlamalbiimdeortaya ktnda bile gerekten kamak ve bylece gelecek iin ders karma

olanandan yoksun kalmak.

Byle bir aklama, ayn zamanda, bazlarna ezen ulus ovenizmini

gerekelendirmek amacyla, holanmad bir milliyetilii, emperyalizmin oyununa

gelmekle sulama frsatnyaratr. Ama bunun maliyeti de aktr: insanln kurtulu

mcadelesi asndan tmyle kart etkiler yapabilecek farklpolitik hareketleri, farkl

nitelikte milliyetilikleri ayn torbaya doldurarak zerine toptan "made in America"

damgas

n

vurmak !Aslnda gnmz dnyasnda emperyalizm tarafndan kkrtlmak bir yana, onun

tam karsnda yer alan ve btn planlarnbozan milliyeti hareketlerin varolmasbir

yana (bunlara aada dneceiz), dorudan doruya emperyalizmin desteini alan

hareketler bile yalnzca emperyalizmin politikasnn bir rn deildir. Dolaysyla,

emperyalizmin destekledii ulusal hareketlerin bile hakltalepleri varsa sol bu talepleri

ciddiye almaldr. Hakl taleplere kulak verilmemesi, bunlarn emperyalizmin

kullanmna terkedilmesi anlamna gelir. Kabul edilemeyecek tek ey, bir ulusal

hareketin, baka uluslar karsnda emperyalizmin aracroln oynamasdr.

Btn bunlar syledikten sonra, emperyalizmin genel bir eilim olarak, hakimiyeti

altndaki blgelerde mmkn olduunca kk ve zayf devletlerin oluumunu

hedefledii ve bundan dolay blc bir etken olarak zamana ve yere bal olarak

milliyetilii destekledii, hatta kkrttbelirtilmeli. Tarihsel olarak bunun en arpc

rneklerinden biri Balkanlarn Osmanlhakimiyetinden kurtulduu 20. yzyl banda,

blgenin birok kk devlete blnmesi konusunda emperyalizmin abalardr.

Politika literatrne de "Balkanlama" kavramyla katkda bulunan bu blnme

srecini bakn, o dnemde blgede gazetecilik yapmakta olan Trotskiy nasl tasvir

ediyor:


19/33

19

Balkan Yarmadas'nn cce devletleri arasndaki snrlar, ulusal koullara ya da

ulusal taleplere gre deil, savalarn, diplomatik hilelerin ve hanedan karlarnn

sonucu olarak izilmitir. Byk Devletler -en bata Rusya ve Avusturya- her zaman

Balkan halklarn ve devletlerini birbirlerine kar karmakta ve bunlar birbirlerini

zayflattktan sonra onlar kendi ekonomik ve politik etkilerine tabi klmaktabulmulardr karlarn. Balkan Yarmadas'nn bu "krk paralar"nda hkm sren

ufack hanedanlar, Avrupa'nn diplomatik hilelerinin aktarma kay roln

stlenmilerdir ve stlenmeye devam etmektedirler.[24]

Benzer biimde, gnmzde de emperyalizm, dnyann blgesinde, gerekten

milliyeti hareketlere destek vererek ulusal blnmeleri hzlandracak bir politik izgi

izliyor. Bu blgelerden biri, yzyl banda olduu gibi, yine Balkanlardr: zellikle

Alman emperyalizmi Hrvatistan ve Slovenya'ykendi nfuz alan iinde grd iin

Yugoslavya'nn blnmesinde batan itibaren aktif bir rol stlenmitir. teki blge iseOrtadou'dur. ABD Krfez Sava'yla gn yzne kan ve o gnden beri derinleen

politik ynelii ile Ortadou haritasn yeniden izmeye kararl olduunu ortaya

koymutur. u anda adm adm paralanmakta olan Irak muhtemelen ayrdevlete

blnecektir. Ardndan sra mollalar ran'na gelecektir. imdiden ran Azerileri,

Krtler ve Araplar zerinde bu ynde bir ajitasyon balatlmtr. Bu ynelite,

Sovyetler'in dalmasndan sonra ABD'nin Ortadou'daki dengeleri kendi karlarna

uygun biimde yourma isteinin yansra, ABD'nin blgedeki ana mttefiki srail'in

stratejik

karlar

da rol oynamaktad

r.[25]Bu iki blgenin d

nda, ABD Orta Asya'dada Trk milliyetiliini de seferber ederek Trk cumhuriyetlerinin BDT'den kopmas

iin alttan alta faaliyet srdrmeye balamtr.

(6) Ezilmiulusal gruplarn ayaa kalk

Son dnemde ykselen milliyetilik dalgasnn genellikle biri tekini ezen ulusal

gruplardeil, az ok aynkaderi paylaan, dnya sistemi iinde olsun, yaadlke

iinde olsun hiyerarinin az ok ayn basamaklarnda yer alan uluslar kar karya

getirmiolduu gerei, bize 20. yzyl boyunca milliyetiliin en yaygn grlen tr

olan ezilen ulus milliyetiliini unutturmamal. nk dnyann ezen uluslar ve ezilen

uluslar olarak ikiye blnm olmas, tam da uluslararaslamann kapitalist retim

tarzerevesinde aldzgl biimin, emperyalizmin yapsal bir zelliidir.

Bu konuda ilk akla gelen rnek elbette bizim yaadmz corafyada bir devrimci

ykselii yaayan Krt ulusal kurtulu mcadelesi. kinci nemli rnek onyllardr

artan bir gle apartheid rejiminin kalelerini dven Gney Afrika siyahlarnn

mcadelesi. Latin Amerikallar bata olmak zere Amerika yerlilerinin kta apnda

gelitirmekte olduu hareket Amerikan ktasnn geleceindeki mcadelelerin ipularn

veriyor. Nihayet emperyalizmin yreinde, ABD'de Los Angeles siyahlarnn 1992 yl


20/33

20

iinde "Adalet yoksa bar da yok" iaryla ayaklanmas, 90'l yllarn siyahlarn

mcadelesi bakmndan canlbalamasanlamn tayor. Bu rneklerin de gsterdii

gibi ulusal ve etnik baskdevam ettike ezilen uluslarn mcadelesi neminden hibir

ey yitirmeyecektir.

Milliyetiliin ykseliinde zgl etkenler

Bu yaznn esas konusu, sermayenin uluslararaslamasnn doruuna ulat,

dnyann ekonomik, politik, kltrel alardan ileri derecede bir btnleme yaad

bir dnemde milliyetiliin bu denli ykselmesinin yaratt paradoksu aklamak.

Dolaysyla, yaznn ana blmnde sermayenin uluslararaslamas ile milliyetiliin

ykselii arasnda varolan diyalektik nitelikteki nedensellik baninceledim. Bu etkeni

bylesine n plana karm olmam elbette milliyetiliin gnmzde yaad

canlanmann ardnda baka dinamiklerin de varolduunu grmezlikten gelmek

anlamn tamyor. Tahlili tek yanl ve indirgemeci bir dzeyde brakmamak iin

gnmz milliyetiliinin ardnda yatan teki dinamiklere de deinmemiz gerekiyor.

Yer snrlardolaysyla bu deinme satrbalarbiiminde olmak zorunda.

# Brokratik ii devletlerinin bunalm:Bugn yeryznde en youn ve kanl

ulusal mcadeleler, bata Sovyetler Birlii ve Yugoslavya olmak zere, zlmekte

olan brokratik ii devletlerinde yaanyor. Bunun nedeni, bu toplumlarn, yukarda

ortaya koymaya altm gibi, genel eilimlerden paylarnalmalarnn yansra, aynzamanda kendi doalarndan ve tarihsel gelimelerinden kaynaklanan dinamiklerin

etkisi altnda, farkl trden milliyetiliklerin reme alan haline gelmeleri. Buradaki

zgl etkenlerin banda, elbette, her lkede brokrasinin kapitalizmin ilgasndan

nceki devletten devrald ulusal ilikileri srdren, bylece hakim uluslar ile ezilen

uluslar arasndaki elikileri yeniden reten politik izgisi geliyor. Son derecede

karmak olan ve kendi bana bir incelemeyi hak eden bu konuya burada girmek

mmkn deil. Ayrca, Sovyetler Birlii szkonusu olduunda bu konuda yaynlanm

bir almadan yararlanmak da olanakl.[26]Yalnz burada ters ynden bir uyarnn yararl olacan dnyorum. Brokratik

sistemin byk bunalm, burjuvazinin szclerine ii devletlerinin kazanmlarnyok

sayma olananverdii gibi, burjuva ideolojisinin stnl geici olarak ele geirmi

olmas emperyalist lkelerin en kt yanlarnn bile yeni bir makyajla olumlu bir k

altnda sunulmas iin frsat yaratyor. Bunun bir rnei de farkl etnik gruplar

arasndaki ilikiler bakmndan ABD'nin esiz bir stnle sahip olduu yolundaki

iddiadr. UNESCO bakansfatyla ABD'yi gayet iyi tanmasgereken Federico Mayor,

bu lkede eitli etnik gruplar

n "nispi bir dostluk ve refah ortam

nda" yaad

n

syleyebilmektedir.[27] 83 yandaki dnce tarihisi Isaiah Berlin ise yle


21/33

21

diyebilmektedir: "Kendi zgn kltrlerini koruyabilen etnik gruplar yalnzca

Amerika'da var ve bundan kimse rahatszlk duymuyor. Yahudiler ve Koreliler kendi

gazetelerini ve kitaplarn yaynlayabiliyorlar, hatta duyduuma gre kendi TV

kanallarbile var."[28]nsan kulaklarna inanamyor: sanki sz edilen lke Ku Klux

Klan'n, 30 yldr sregiden zenci ayaklanmalarnn, politik cinayetlere kurban gidenMartin Luther King'in ve Malcolm X'in lkesi deil ! Sanki sz edilen lkede siyahlarn

ortalama geliri beyazlarnkinin yalnzca % 55-60' arasnda deil, sanki siyahlarn %

30'u mutlak yoksulluk snraltnda yaamyor ![29]Sanki polis byk kentlerde siyah

Amerikallar ve Latin Amerika kkenli yoksul genleri srekli rahatsz etmiyor,

dvmyor, ldrmyor.

Bir de iin teki yan var: Isaiah Berlin'in yukardaki alntda yer alan "yalnzca"

kelimesinin ima ettii yan. Sanki Amerika farkletnik gruplarn kltrel cenneti, buna

karlk baka hibir lke etnik gruplarn kendilerini kltrel olarak ifade etmelerineizin vermemi ! Bir tek Yugoslavya rneini hatrlamak yeter: bugn Yugoslavya'da

farkluluslar birbirinin boazna sarldysa bu bize bu lkede krk yl boyunca en kk

etnik gruplarn bile, kendi dillerinde yayn yapmak bir yana, ana dillerinde eitim

grdklerini ve federal devletin drt tane resmi dili olduunu unutturmamaldr.

Bu nokta zerinde hassasiyetle durmamn bir tek nedeni var: brokrasinin yaratt

kargaay deerlendirirken, burjuvazinin ideologlarnn yalan makinasnn etkisinde

kalarak ii devletlerindeki kazanmlar gzden karmamak gerektiini hatrlatmak.

Gelecein sosyalizmi iin gemiin bilanosu byk nem ta

yacakt

r. Bu bilanoyuise burjuva ideologlardeil sosyalistler yapacaktr.

# Ulussuz ulusal devletlerin bunalm: Avrasya'da bunalma giren "ulusal"

devletlerin yaadsorunlarn gerisinde bu devletlerin aslnda tek bir ulusu deil ok

sayda ulusu bir arada rgtlemesi yatyor. Afrika'da ise durum tam tersinedir: kara

ktadaki szde "ulusal" devletlerin nemli bir blm hibir ulusu iermez. Afrika

haritasnAvrupa haritasyla karlatracak olan biri, ilkinde snrlarn girintili kntl

niteliine karlk Afrika devletlerinin snrlarnn cetvelden km gibi dmdz

olduunu grecektir. Bunun nedeni aktr: bu devletler bamszla kavuurken

snrlar tmyle emperyalistlerin karlkl kar pazarlklarna (ya da tek bir

emperyalist lkenin bl ve ynet politikasna) balolarak izilmitir.

Bu tarihsel oluumun gnmze braktmiras ikilidir. Birincisi, Afrika toplumlar

henz bir uluslama sreci yaamadan, toplum iinden kaynaklanan hibir organik

gelime bir ulusun oluumuna iaret etmezken, emperyalist devletlerin ynetsel

birimleri temel alnarak snrlar izilen "ulusal" devletler, bazen birbirlerinin ezeli

dman olan kabileleri ayn devletin snrlar iinde birletirmitir. Bunun sonucu

gnmzde birok Afrika lkesinde merkezi devletin kabileler arasmcadele ve sava


22/33

22

dolaysyla bunalm iine girmesidir. Birka yl nce ad'da patlak veren i sava

gerekte bir kabileler sava idi. Angola'da MPLA ile UNITA arasnda hala sona

ermeyen sava, MPLA'nn bir demokratik devrimin grevleri dorultusunda verdii

mcadelenin yansra, kabileler aras mcadelelerin de rndr: MPLA esas olarak

bakent Luanda civarnda yaayan Kimbundular ile Zaire snrnda yaayanBakongolar temsil ederken, UNITA i blgelerde yaayan Umbundularn temsilcisi

niteliini tar.[30] Bugn ABD ynetiminde, Trkiye'nin de katld bir uluslararas

gcn igali altnda olan Somali'de ise, merkezi devletin bir kabileler sava

sonucunda btn otoritesini yitirdii biliniyor.

Snrlarn emperyalist karlara uygun izilmi olmasnn bir ikinci sonucu, dman

kabileler ayndevletin atsaltnda toplanrken aynkabilenin iki ayrdevletin snrlar

arasnda blnmesi olmutur. Somali bu adan da tipik bir rnektir. lke 1960'da

bamszlna kavutuunda, yalnzca (Fransz Somalisi diye de anlan) Cibuti,stratejik nemi dolaysyla Fransz smrge ynetiminin elinde kalmamt. Ayn

zamanda hem Etyopya'nn Ogaden blgesinde, hem de Kenya'nn kuzeyinde Somalili

kabilelerin yaad topraklar bulunuyordu.[31]Ogaden, Somali ile Etyopya arasnda

onyllarca srecek bir anlamazln konusu olacak, deien ittifaklar iinde ABD ve

Sovyetler Birlii'nin blgeye politik mdahalesi iin ortam yaratacakt.

Bu tartmadan kan bir sonuca da iaret etmeden geemeyeceim. Globalizmin

son yllarda parlayan milliyetiliklere ada bir aklama bulamad iin bunlar

gemiin kal

nt

s

ak

ld

mitolojilere atfettiini ve bu yzden "kabilecilik" ad

n

taktn biliyoruz. Vardmz noktada nihayet globalizmin hakl olduu bir yn

kefetmioluyoruz. Afrika'da baz lkelerde gerekten kabileci atmalar yaanyor.

Dolaysyla globalizmin teorik yaklam deilse bile kulland terminoloji Afrika iin

dorudur. Dou'yu ararken Bat'y kefeden Kolomb'dan 500 yl sonra, Kolomb'un

kendisi kadar smrgeci ruhlu torunlar, uydu teknolojisinden hareketle Afrika'daki

politik durumu aklamaybaarmlardr. Ne kadar global bir teori !

Konjonktrn nemi

Son dnemde milliyeti hareketlerin younluu konusunda buraya kadar yaplan

tahlil iki dizi etkene iaret ediyor. Birincisi, sermayenin uluslararaslamasve dnya

sisteminin btnlemesi dnyann btn yreleri zerinde genel olarak milliyetiliin

gndeme gelmesi ynnde bir etki yaratyor.kinci kmede yer alan etkenler ise belirli

blge ya da lkelere zg ve yerel etkiye sahip. Dikkatle bakldzaman grlecektir

ki, birinci, genel etken, sermayenin tarihsel hareketinin uzun dnemli, yapsal

eilimlerinden kaynaklanr, etkisi ancak onyllar zerinden llebilir. kinci kmede

sz edilen etkenlerden sadece biri, brokratik ii devletlerinin bunal

m

konjonktrelbir eilimdir. Bu konjonktrel etken, Yugoslavya'dan Orta Asya'ya kadar milliyeti


23/33

23

atmalarn neden bu kadar youn ve iddetli olduu sorusuna bir aklama getiriyor

elbette. Ama blgesel nitelik tayan bir etken olduu lde, baka blgelerdeki

hareketlere birer rnek olmann tesinde, milliyetiliin (ve baka biimleri altnda

partiklarizmin) genel ykseliini aklayamaz. rneklemek gerekirse, Sovyetler

Birlii'nin dalmasnn sko milliyetiliinin ykseliini, Valon-Flaman atmasn,Tamillerle Sinhallerin birbirini doramasn, Somali kabilelerinin birbirine girmesini ya

da Hindistan'da cemaati atmalarn barbarlk dzeyine varmasn toplu halde ve

btnsel olarak aklamasnbeklemek, nedensellik kavramntannmaz hale getirmek

olur.

yleyse yle bir soruyla kar karyayz: dnyann drt bir kesinde

milliyetiliklerin ve baka tr partiklarizmlerin son -be yl iinde hep birlikte

fkrmasneye baldr ? Soruyu baka biimde de sorabiliriz: bu yazda sz edilen

btn dinamikler neden tarihin bu annda aniden toplu halde su yzne kmtr ?Bu sorunun cevab, dnyann iinde yaamakta olduu genel konjonktrn iki temel

vehesinde yatyor.

# Dnya sisteminde altst olu: 20. yzyln tarihi ortaya neredeyse bir yasa

dzenliliiyle tekrarlanan bir ilikiyi karyor: milliyetilik, dnya sisteminin

bunalmlarnn atlaklarndan fkrr. 20. yzylda milliyetiliin bir salgn gibi

yeryzne yayldher dnem de dnya sisteminin byk bunalmlarna rastlar. I.

Dnya Sava

dnemi, Avrasya kara paras

nda byk imparatorluu devirmi,bunlardan ikisinin, Osmanl ve Habsburg hanedanlarnn topraklarnda birok ulusal

devlet kurulmutur. (Bu devletlerin ne lde "ulusal" olduu ayr konudur. "Ulus-

devlet" denen devletlerin aslnda belirli bir ulusun hakimiyetindeki devlet anlamn

tadnyukarda belirtmitim.) Sava'tan nce yaanan Balkan savalarise tam da

sistemin bunalmnn ilk gstergeleriydi ve henz yeni bir dnya savann kapnn

eiinde olmadgnmz dnyas iin uyarcbir nitelik tar. II. Dnya Savada

en azndan iki emperyalist imparatorluun (ngiltere ve Fransa) dalmasyla ve genel

olarak smrge sisteminin tasfiyesiyle sonuland. Sava srasnda in, Hindistan,

Hindiini ve Afrika'da parlayan milliyetilik akmlar meyvesini sava sonrasnda

emperyalistlerin kontrol altnda yaanan bir bamszlama srecinde verecekti.

Her iki durumda da milliyetilik bir neden deil bir sonutu. Dnya savalarne bir

Srp milliyetisinin Avusturya aridkn ldrmesinden, ne de Varova gettosundaki

direniten dodu. Her ikisinde de dnya sistemine hakim olan lkelerin arasndaki

dengelerin altst olmas sonucunda dnyann nfuz blgeleri asndan yeniden

blm ynnde domakta olan dinamikler, politikann alannn tesine taarak

zmlerini savaalannda buldu. Ama sistem bir kez bir deprem yaamaya, onyllar

boyu neredeyse kutsalmasna zerine titrenen ulusal snrlar bir kez sorgulanmaya


24/33

24

ve deimeye baladnda, nihai hedefi kendi ulusuna bir devlet edinmek olan

milliyetilik,[32] gnnn geldiini hissederek ayaa kalkar. Devletler sisteminin

bunalm, milliyetiliin fkrdverimli topraktr.

te gnmzde yaanan da budur. Dnya sistemi, 1980'li yllarn sonundan itibaren

II. Dnya Sava sonrasnda kurulmu olan istikrarn yitirmi ve kresel olarak biraltst olu dnemine girmitir. Bu dnem deiimini belirleyen dinamikleri

tartmann yeri buras deil. Yalnzca iki temel dinamie iaret etmekle yetinelim:

Avrupa'daki btn brokratik ii devletlerinin zl ve Avrupa (Alman) ve Japon

emperyalizmlerinin Amerikan hegemonyasnn maddi temellerini ortadan kaldrm

olmalar. Grld gibi, dnya sisteminin altst olu bunalmn harekete geiren

etkenlerin milliyetilikle dorudanhibir ilikisi yoktur. Bunalmyaratan, yine, dnya

sistemine hakim olan lkelerin arasndaki (ekonomik, politik, askeri vb.) dengelerde

ortaya kan radikal deiim olmutur. Bu deiim ise bata Avrasya kara parasndaolmak zere, btn dnyada devletler sistemini bunalma sokmutur. Yalta

sonrasnda kutsal gibi grnen uluslararas snrlar, bugn dnyann her yannda

sorgulanmakta ve tartlmaktadr. Helsinki Nihai Senedi (1975), bu bakmdan Yalta

dzeninin ge kalmbir onayyd.

Byk reklamla imzalanan Paris art (1992) ise, varolan snrlar deimez ilan

ediiyle tam bir karikatrdr.

te devletler sisteminin bu bunalmdr ki, milliyetilie 20. yzyln sonunda ou

insan

a

rtan bir rnesans yaama olana

n

yaratm

t

r. Elbette, bunal

m ve altstolu dinamii bir kez harekete getiinde, kervana her katlan milliyetilik, depremi

biraz daha sarsntlhale getirir. Belirli bir aamadan sonra neden ile sonu iie girer,

ikisini ayrmak olanaortadan kalkar. Ama bu tarihsel gelimenin genel bir zelliidir.

Laboratuvardan farkl olarak gerek dnyada, her sonu, ylml bir srecin

yaratlmasna katkda bulunarak aynzamanda bir neden haline gelir. nemli olan u

saptamadr: bunalmn temelinde dnya dengelerinin deimesi yatyor; bu yzden de

yeni bir denge kurulmadka, yeni bir istikrar yerlemedike, milliyeti mcadeleler

sistemin yarklarnda yaamaya devam edecektir. Yakn gelecekte gerici ya da ilerici,

her trden ulusal atma, mcadele ve boazlama olsa olsa yaylacaktr.

# Snf ve ulus: Dnya sisteminin bir altst olu dnemine girmi olmas, kendi

bana neden yalnzca ulusal mcadelelerin ykseli iine girdiini aklayamaz.

inde yaadmz konjonktrn ikinci bir vehesi, milliyetiliin (ve genel olarak

partiklarizmin) bu ykseliinin nkoulu olmutur: ii snf mcadelelerinin (baz

yerel istisnalar dnda) durgunluu.

Snf mcadelesinin son dnemdeki gelime erisi, kendi bana uzun uzadya

tartlmas gereken, ekonomik, sosyolojik, hatta felsefi boyutlar olan bir konu.


25/33

25

Burada ben yalnzca iki noktaya parmak basmak istiyorum. Birincisi, ii snfnn (ya

da proletaryann) toplumsal varlnn ortadan kalkmakta olduuna ilikin teorilerin

savunduu grn aksine, emperyalist lkelerin iileri bile 80'li yllarda gl

mcadeleler vermiler, ama bu mcadeleler yerel kald iin ou zaman yenilgiyle

sonulanmtr. Dolaysyla, snf mcadelesindeki durgunluun konjonktrel ve geiciolduunu ileri srmek, hi de dogmatik bir tavr deildir, gerek dnyann birok verisi

bu yne iaret etmektedir. kincisi, bu konjonktrel ve geici durum esas olarak[33]

ii snfnn politik rgtlenmesinin sorunlaryla, yani bir nderlik bunalmyla

belirlenmektedir. i hareketinin balca akmlar (klasik sosyal demokrasi, resmi

komnizm, Maocu ya da Arnavutu Stalinizm) bugn dnya apnda bir bunalm

iindedir. Bu geleneksel nderliklerin yerini henz baka bir nderlik alamadiindir

ki ii mcadeleleri yerel, ksmi ve yaltlmolarak kalmaktadr.

i snf mcadelelerindeki bu bunalm, snf aidiyetinin, snf kimliinin ii veemeki kitleler arasnda gerilemesine ve baka aidiyet ve kimliklerin (ulusal, dinsel,

etnik, kabile) n plana kmasna uygun bir ortam yaratr. Snf kimliklerinin

gerilemesi, bu yzden her trl partiklarizmin canlannn nkouludur. Koullar

deitii ve proletaryann snf mcadelesi ykseldii takdirde, partiklarizm ve en

bata milliyetilik bugnk konumunu yitirecektir. Bu bizi sonucumuzun eiine

getiriyor.

Milliyeti barbarl

n kar

s

nda proleter enternasyonalizmiBu yaznn banda, uluslararaslama srecinin kapitalist retim tarz erevesinde

srekli olarak kendi kartn dourduunu ileri srerken bunun kapitalizmin

gnmzde yaad en temel elikilerden birinin rn olduunu belirtmitim. Bu

aamada artk bu temel elikiyi ele alabiliriz. Yukarda grdmz gibi, sermayenin

uluslararaslamasnn yeni milliyetilikleri kkrtmas, kapitalist retimin btn birey

ve gruplar uluslararas piyasa denen girdaba srklemesinden kaynaklanr. Bu

yabanclam, herkesin iradesinden bamsz, kr ve bilinsiz biimde ileyen

dnyada, her birey ve grup dierleriyle karkarya gelir, birbirinin rakibi konumunagirer, blmden daha byk pay alma yolunda die dibir mcadeleye srklenir.

Dnya piyasassadece "insann insann kurdu" olduu bir ortam yaratmakla kalmaz;

ulusu da ulusun kurdu haline getirir. stelik, kapitalist retim tarznn hakimiyeti

altnda, bu blmn snrlarnihtiyalar deil, sermayenin art-deer albelirler.

Sermayenin itahhibir fiziksel ya da hayali ihtiyala snrl deildir. Hep daha ok

art-deer aray iinde olduundan ihtiyalar sonsuzdur. te btn bunlar, her

geen yl btnleen dnya ekonomisinin, snflararasmcadelenin yansra, uluslar

aras

nda bir blm mcadelesinin de k

zg

nlaan arenas

haline gelmesine yol aar.


26/33

26

Burada, nce, sermayenin yeryzn tek bir toplum haline getirmekle birlikte bu

tek toplumun zerinde tek bir devlet yaratmasnn glnn yaratt elikiyi

gryoruz. Para sermaye, yukarda anlatld gibi, devasa lekte bir

uluslararaslama yaamaktadr ama, uluslararas burjuvazi tek bir dnya paras

yaratamamaktadr. Sermaye akmlarnn ve retimin uluslararaslamas, en byde dahil tek tek lkelerde ekonomik konjonktrn denetim altna alnmasnolanaksz

klmtr ama, uluslararas burjuvazi bir dnya merkez bankas yaratamamaktadr.

Dnya burjuvazisinin karlaru ya da bu lkede ortaya kan gelimelerin, gerekirse

askeri yntemlerle denetim altna alnmasn dayatmaktadr ama, uluslararas

burjuvazi bir dnya ordusu yaratamamtr. te bu eliki, yani dnyann ekonomik

olarak btnleirken politik paralanmlnn sregitmesi, kapitalizmin 20. yzyl

sonunda yaadtemel elikilerden biridir.

Bu elikinin kendisi ise daha derinde yatan bir baka elikinin zerinde ykseliyor.Sermaye, kendi tarihsel hareketi iinde retime ve retici glere uluslararas bir

karakter kazandrr. Buna karlk ok sayda sermaye olarak var olmak sermayenin

doasndan ileri gelen bir zorunluluktur. Bu yzden sermayenin hakimiyetindeki bir

dnyada ok sayda devletin varlna son verilemez. nk varolan "ulusal" devletler

sermayenin farkl dilimleri iin en gl mcadele aralarndan biridir. yleyse

sermaye insanl, uluslararaslam bir ekonomi zerinde ykselen paralanm

(szde ulusal) bir devletler sistemi ile yaamaya mahkum eder. Ama bu tam da 20.

yzy

lda yaanan ve (kapitalizm srerse) 21. yzy

lda ok daha younluklayaanacana hi kuku olmayan byk bunalm ve savalarn anahtarn verir.

Kapitalizm, retimin ve retici glerin uluslararaslamasyla ulusal

devletlerin varlarasnda temel bir elikiden muzdariptir.

te bu elikiden dolaydr ki, insanlk birbirine yaklatka uzaklayor, kltrler

iie girdike birbirine dman oluyor, farkluluslardan insanlar birlikte yaadka ayr

dnyalarn insanlarhaline geliyor. te bu elikiden dolaydr ki uluslar birbirlerinin

boazna sarlyor, kitleler halinde birbirlerini doruyorlar. ster Halepe'de olsun, ister

Ayodhya'da, ister Johannesburg'da olsun, ister Baku'da, vatan, ulus ve din adna

ilenen cinayetler, milliyetiliin barbarlnasl kkrttnbelgeliyor.

Ama daha en kts balamad. Bugn tank olduumuz barbarlk sahneleri, farkl

uluslardan emperyalist burjuvazinin dnya zerinde hakimiyet iin verecei savan

yaratacatrajedinin yannda bir basit prova, prova ne demek, bir ilkokul msameresi

kadar masum kalr. Milliyetiliklerin en sinsisi, en kibirlisi, en saldrgan, olan

emperyalist milliyetilik, ayn zamanda teknolojinin gcyle donanmolduu iin en

barbardr da. Eer emperyalistler arasnda iyice younlamolan kar elikileri bir

takm nkoullarn gereklemesiyle insanln gndemine bir nc Dnya Sava'n


27/33

27

getirecek olursa, burjuva uygarlnn son rn, dnya tarihinde ei benzeri

grlmemibir barbarlk olacaktr.

Kapitalist retim tarznn hakim olduu bir dnya nmze iki alternatif koyuyor: ya

milliyeti boazlama, ya da gl uluslarn tekileri klece boyunduruk altnda

tuttuu bir emperyalist "bar", hangi emperyalist glerin hakimiyeti altnda olursaolsun bir "Yeni Dnya Dzeni". Bugnn konjonktr yerini bir istikrar dnemine

brakana kadar bunlardan birincisi neredeyse kanlmaz biimde insanln yaamna

damgasnvuracaktr. stikrara ve emperyalist "bar"a geiin yolunda muhtemeldir

ki milyonlarca insann vatan ve ulus uruna kanakacaktr. O durumda bile "bar"a

geiin garantisi yoktur: "Majesteleri" Kralie Sofia'nn hakl olarak belirttii gibi,

insanlk bir nc dnya savanda yok olma tehdidiyle karkaryadr.

Emperyalist ya da deil, insanln milliyeti boazlamalardan kurtuluunun tek

yolu ii snfnn nclnde uluslararas bir devrimci mcadelenin baaryaulamasdr. inde yaadmz gnlerde, emperyalizmin sinir merkezlerinde snf

mcadelesi zayfken, ii snfnn politik hareketi bir knt iindeyken bu tr bir

devrimci canlanma elbette ok dk bir olaslk gibi grnecektir. Ama bir an durup

dnelim. 1917 ylnda, btn "uygar dnya" birbirini doramakla megulken Rus

iileri ve askerleri dnya tarihinin grm olduu en baskc devletlerden birini

ykmadlar m ? Uluslararas ii snfhareketi sosyal ovenler tarafndan her lkede

emperyalist katliamn emrine koulmutu. Ama Rusya'daki devrim, snflar arasndaki

ilikiyi bir anda altst etti. Sava, Macaristan'dan talya'ya, Berlin'den Finlandiya'yakadar uzanan bir dizi baarlve baarsz devrimci ayaklanma tarafndan uurland.

Bugn belki tek bir lkede, belki bir blgede ortaya kacak bir devrimci ayaklanma

uluslararasii hareketinin fizyonomisini batan aadeitirecektir. Gney Afrika'da

ya da Brezilya'da baarlbir devrim, Avrupa'da ciddi bir kitlesel hareketlenme, Dou

Avrupa'da bir kitlesel patlama -- senaryolar oaltmak, olaslklar zerine

speklasyon yapmak mmkn; sylenemeyecek tek ey bu olaslklar gerekletiinde

uluslararasii hareketinde bir rnesans yaanmasnn mmkn olmad.

i snfnn nclnde bir uluslararasdevrim hareketinin milliyetiliin panzehiri

olarak sunulmasna bir itiraz daha yaplabilir: bugn birbirinin boazna sarlm

uluslar, yarn birbiriyle atmaya girecek yeni uluslar, devrimci bir proleter

hareketinin saflarnda bir araya gelebilecekler midir ? Hele bu uluslar ayn politik

birimin corafyas iinde bir arada yayorlarsa: Trk ile Krt'n, Bonak ile Srp'n,

beyaz Amerikalile siyahn, Amerika yerlisi ile criollo'nun[34], Hindu ile Mslman'n,

onca horlama ve aalanmadan, onca katliamdan sonra ayn saflarda yoldaa

mcadele etmesi mmkn mdr ?

Tarih mmkn olduunu gsteriyor. I. Dnya Sava'nda drt yl boyunca Rus ii

ve kyllerini, ldrlmemek iin ldren, onlara kar en oven duygularla


28/33

28

artlandrlan Alman iileri, Ekim devriminden sonra onlarla cephelerde kardee

sarlmadlar m, daha da ileri giderek onlar taklit edip 1918'de Alman Ekimi iin

ayaklanmadlar m? Ayndevletin snrlariinde yaayanlara da birok rnek var. II.

Dnya Sava dneminde Naziler Srplardorarken Hrvatlarkollayarak Yugoslavya

halklarnbirbirine drmeye alm, iki halkn eli kanlmilliyetileri de (her ikisi debir aamada Hitler'le ibirliine giren Hrvat Ustailer ve Srp etnikler) birbirlerine

kar en gaddar katliamlar dzenlemekte tereddt etmemilerdi. Ama kendisi bir

Hrvat olan Tito'nun btn Yugoslavya halklarndan seferber edilmiolan partizanlar,

igalci Nazi glerine ve ibirliki burjuva ynetimlerine kar verdikleri mcadele

sonucunda teki halklarolduu gibi, kanlbaklolmuSrp ve Hrvat emekilerini de

Yugoslav devrimi etrafnda birletirmeyi baardlar. Bugn Hrvat, Srp ve Bonaklarn

bir daha birlikte mcadele edemeyeceklerini dnenlere o dnemdeki boazlamann

bugnknden daha az kanl olmadn hatrlatmak gerekiyor. Dou Avrupa'nn birngiliz tarihisi (stelik komnizme hi sempati duymayan bir tarihi) durumun

trajikliini mkemmel biimde zetliyor:

Yugoslavya'da, bir ulusal kurtulusavaolmann yansra, etnik gruplar arasbir i

sava ve ideolojik bir sosyal devrimci sava nitelii de tayan sava, insan

tiksindirecek derecede ykcoldu. Yaklak bir milyon yedi yz elli bin --nfusun onda

birinden fazla-- insan ld. Hayvan srsnn yars telef oldu. Demiryolu

vagonlarnn ve tehizatnn yars, saban stokunun ve demiryolu kprlerinin drtte

, karayollar

n

n bete , sanayi retim kapasitesinin te biri, konut stokununbete biri imha oldu. Ama btn bu iddet ve katliamdan, bu nefret ve

blnmlkten, diren, kahramanlk, yeni bir ulusal birlik ve bir ortak hedef duygusu

doacakt.[35]

i hareketi elbette ne tek tek lkelerde, ne de dnya apnda kendi bana hareket

etmeyecek. Gerek tekil lkelerin her birinde, gerek dnya apnda, ileri gitmeye hazr,

burjuvaziyle nesnel olarak karlarelien btn toplumsal grup ve katmanlargenel

bir kurtulu bayrann altnda toplamak zorunda. te bu mttefiklerin arasnda en

nemli yerlerden biri ezilen ulus, rk ve etnik gruplarn kurtulu mcadelesine

ayrlacak. 21. yzyln devrimi, Amerika ktasnn yerlilerinin, ABD'nin siyahlarnn ve

Latin Amerikal gmenlerinin, Avrupa'nn yabanc iilerinin ve mltecilerinin, Kara

Afrika'nn ezilen uluslarnn, Ortadou'nun Krtlerinin ve Filistinlilerinin ve

bakalarnn, ve bakalarnn iinde yer alaca bir byk kltrel enlik olacak.

Devrim, bayrana sadece devrimci Marksist nderlerin deil, ezilen uluslarn

kahramanlarnn, bir Malcolm X'in, bir Steve Biko'nun, bir Jose Marti'nin, bir Tupac

Amaru'nun, bir Sultan Galiev'in, bir Franz Fanon'un, bir Amilcar Cabral'in adlarnda

yazacak. Lenin'in deyiiyle, "her kim 'ar' bir toplumsal devrim bekliyorsa, byle bir

devrimi grmek ona ksmet olmayacak."[36]


29/33

29

Bu doruysa, ulusal mcadeleler arasnda kkl ayrmlar yapmak zorundayz.

nsanln nihai kurtuluunun amalar asndan bakldnda, bugn yaanan

milliyeti dalga iinde yer alan farkl trden mcadeleleri ayn yere yerletiremeyiz.

ncelikle, emperyalist rklk ve milliyetilik, hangi bahanelerle hareket ederse etsin,

insanln geleceinin ve insan yaamnn dmandr. kincisi, dnya hiyerarisi iindekonumlar birbirine eit olan uluslarn karlkl milliyeti ekimeleri, burjuvazi ne

gereke gsterirse gstersin, gericidir. Bu milliyetiliklerin talepleri arasnda yalnzca

tarihsel bakmdan dzeltilmesi gereken hakszlklara kulak verilebilir. (Trkiye'de

Ermeni soykrmnn ya da Amerika'da Amerika yerlilerinin soykrmnn kabul edilmesi

ve buna uygun admlar atlmasbu tr taleplere en iyi rneklerdir.) Milliyeti bir ton

tasa bile mutlaka desteklenmesi gereken ulusal mcadeleler, ezilen ulus ve rklarn

kurtulu mcadelesidir. nk ezilen uluslar kurtulmadan insanlk baramaz.

Enternasyonalizmin yolu ezilen uluslarn kurtuluundan geer. Dolaysyla, ezilenuluslarn kurtuluhareketi, nesnel etkileri bakmndan, milliyetiliin gerici

kampnda deil, enternasyonalizmin kampndadr.[37]

Burjuvazi ise ne ezilen uluslarn, ne de enternasyonalizmin yanndadr. nk

globalizm enternasyonalizm deildir, bu yeni-liberalizm anda emperyalist

sermayenin dnya turunun nndeki engelleri kaldrmaya ynelik bir ideolojidir. Yani

tebdili kyafet etmi bir emperyalist milliyetiliktir. stelik globalizmin yaam

liberalizminki kadar krlgandr. Yarn kapitalist dnyann ekonomik bunalm

derinletiinde, bu sonbaharda ilk rneini grdmz ticaret savalar

kztnda[38], dviz piyasalar bunalma dtnde, emperyalist dnyada bugn

de gizliden gizliye verilmekte olan ekonomik sava ak hale geldiinde ve dnyay

ekonomik bloklara bldnde, burjuva ideologlar, dn Keynesilii nasl kolayca

terkettilerse, bugn de zerinde onca mrekkep ve nefes harcadklar globalist

grlerini terk ederek yeniden kaba milliyetiler haline gelmekte saknca

grmeyeceklerdir.

nsanln kardee kaynamasnn mcadelesini ancak proleter enternasyonalizmi

verebilir. Ama globalizmden farkl olarak proleter enternasyonalizmi milliyetiliin ve

ulusal devletlerin gnn doldurduunu, yzyllardr btn dnyay ezen beyaz

insann kstah kibrinin fermanyla ilan edemez. Enternasyonalizm, ulusal

dmanlklarn ve eitsizliklerin koullarnortadan kaldrmann mcadelesini vermek

demektir.[39] Ancak bu koullar devrimci bir altst olu srecinde adm adm

salanabilirse, ezilen uluslar ezenlerle, kendi devletlerinin verdii gvenceye de

yaslanarak, her an genileyen bir zincirin halkalarhalinde, federalizmin yolundan bir

dnya birliine doru yryebilirler. Eer bu gerekleirse, hibir ulus tekinin

yoksulluundan zengin olmad, hibir ulus bugnn beyaz insannn kibrini

tamadgn, "bu iddet ve katliamdan, bu nefret ve blnmlkten" yeni bir birlik


30/33

30

ruhu doacak, ancak o zaman ulus gerekten gnn doldurmu olacak ve nice

toplumsal biim gibi antropoloji mzelerinde yerini alacaktr.

[1]Madrid'de yaynlananABCgazetesi, 27 Ekim 1992, s. 3.

[2]Globalizmin ok daha ayrntlbir incelemesine Onbirinci Tez'in son saysnda yer

alan bir yazmda yer vermitim: "Globalizm, Milliyetilik, Enternasyonalizm. Bir

Uluslararas Demokrasi Program in neriler", say12, Ocak 1993. Elinizdeki yaz,

son dnemin milliyeti hareketlerinin dinamiini aratrmaya ynelik olduu iin,

globalizmin ayrntl bir eletirisini hedeflemiyor. Burada globalizm yalnzca ada

milliyetiliklerin aklanmasnda alternatif bir teorik ve ideolojik ereve kimliiyle ele

al

n

yor. Bu yaz

ile Onbirinci Tezyaz

s

birbirini tamamlar niteliktedir.[3]Partiklarizm terimini evrensel olann karsnda bir toplulua a

bankalar ve bayraklar

Documents