banknii ersdel

Áàíêíû çýýëèéí ýðñäýëèéí óäèðäëàãûã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ íü Í.Ìºíõçóë

Àãóóëãà

Îðøèë …………………………………………………………………….1

1. Á¿ëýã . Îíîëûí õýñýã

1.1 Áàíêíû òóõàé îéëãîëò , áàíêíû òºðºë ………………………3

1.2 Áàíêíû çýýë, çýýëèéí áîäëîãî, çýýëèéí òºðºë ………………… 4

1.3 Áàíêíû ýðñäýë áîëîí çýýëèéí ýðñäýëèéã òîäîðõîéëîõ íü 10

1.4 Çýýëèéí ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí ñèñòåì ………………………… 17

1.5 Çýýëèéí ýðñäýëèéã áóóðóóëàõ àðãà çàì …………………………. 18

2 Á¿ëýã. Ñóäàëãààíû õýñýã

2.1 ßïîíû çýýëèéí ýðñäýëèéí äààòãàëûí òóõàé , äààòãàëûí ñèñòåì 19

2.2 Ìîíãîëûí äààòãàëûí áàéãóóëëàãûí ñóäàëãàà ………………….. 20

2.3 Ìîíãîëûí äàìïóóðñàí àðèëæààíû áàíêóóäûí ñóäàëãàà …….. 22

2.4 Àðèëæààíû áàíêóóäûí çýýëæ¿¿ëýëòèéí ºíººãèéí áàéäàë …… 24

3. Á¿ëýã. Ñàíàëûí õýñýã

3.1 Ãîëîìò áàíêíû ºíººãèéí áàéäàë, çýýëèéí ñóäàëãàà …………. 27

3. 2 Ãîëîìò áàíêèíä õèéñýí SWOT øèíæèëãýý, çýýëèéí ýðñäýëä

íºëººëºõ ãàäààä, äîòîîä õ¿÷èí ç¿éëñ …………………….……………. 39

3.3 Çýýëèéí ýðñäýëèéí óäèðäëàãûã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ àðãóóä 41

3.4 Çýýëèéí ýðñäýëèéí äààòãàëûã íýâòð¿¿ëýõ ñàíàë …………….. 48

Ä¿ãíýëò ……………………………………………………………………… 50

Àøèãëàñàí ìàòåðèàë ……………………………………………………. 52

Ñàíõ¿¿ ýäèéí çàñãèéí äýýä ñóðãóóëü Áàíê ñàíõ¿¿ãèéí òýíõèì 0


Îðøèë

Ýð¿¿ë ñàðóóë áàíêíû ñèñòåìã¿éãýýð íèéãìèéí õºãæëèéã ò¿ðãýòãýõýä øààðäàãäàõ

õºðºíãº ìºíãèéã õóðèìòëóóëàõ, õóâààðèëàõ áîëîìæã¿é, ìºíãºíèé òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàæ

÷àäàõã¿é ó÷èð óëñ îðíû ýäèéí çàñãèéí õºãæëèéí õóðäàö íü áàíêíû ñèñòåìèéí íàéäâàðòàé

áàéäàë, õºãæëººñ èõýýõýí øàëòãààëäàã.

Ìîíãîë óëñ çàõ çýýëèéí ýäèéí çàñàãò øèëæèõòýé õîëáîãäîí çàéëøã¿é áàíê ñàíõ¿¿ãèéí ñèñòåìä

ººð÷ëºëò õèéõ øààðäëàãà ãàð÷ èðñýí. 1991 îíû ýõýýð Óëñûí áàãà õóðëààð Áàíêíû õóóëèéã

áàòàëñàí íü øèíý íºõöºëä àæèëëàõ áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíû ýðõ ç¿éí øèíý îð÷èíã á¿ðä¿¿ëæ

ýõýëñýí þì. Ýíý ¿åýñ Ìîíãîë îðîíä áàíêíû ìîíîïîëü øèíæòýé / íýã øàòëàëò/ òîãòîëöîîíîîñ Òºâ

áàíê , Àðèëæààíû áàíêóóä ãýñýí õî¸ð øàòëàëò òîãòîëöîîíä øèëæñýí. Èéíõ¿¿ áàíêíû

òîãòîëöîîíä øèíý÷ëýë õèéñíýýð ñàíõ¿¿, ìºíãºí ã¿éëãýýíèé ñèñòåìèéí øèíý÷ëýëèéí ¿íäýñ

ñóóðü òàâèãäñàí.

1996 îíä Óëñûí èõ õóðàë Òºâ áàíêíû áîëîí áàíêíû õóóëèéã øèíý÷ëýí áàòàëñàí íü òýäãýýðèéí

ýðõ ¿¿ðãèéã òîäîðõîéëæ , áàíêíû ¿éë àæèëëàãààã îð÷èí ¿åèéí ìåíåæìåíòèéí ¿íäñýí äýýð

óäèðäàõ, çîõèöóóëàõ ýðõ ç¿éí áàòàëãààã õàíãàñàí.

Ìîíãîë óëñàä àðèëæààíû áàíêóóäààñ ãàäíà áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëàãà áàéãóóëàãäàí

ñàíõ¿¿-çýýëèéí çóó÷ëàëûí ¿¿ðýã ã¿éöýòãýõ áîëñîí íü ìºíãº-çýýëèéí õàðèëöààíû õ¿ðýýíä

ãàðñàí øèíý ç¿éë, øèíý÷ëýëèéí íýã áàòàëãàà þì. Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí

áàéãóóëàãûí ¿éë àæèëëàãàà èäýâõæèí ºðãºæèæ áàéíà.

Ìîíãîë áàíê íü óëñûí âàëþòûí íººöèéã óäèðäàõ , ýìèññèéí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõààñ ãàäíà

ìºíãºíèé áîäëîãî áîëîâñðóóëæ, õýðýãæ¿¿ëýõ çàìààð ýäèéí çàñàã äàõü ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëòèéã

çîõèöóóëàõ ãîë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýäýã. Áàíêíû áàéãóóëëàãà íü áóñàä áèçíåñèéí íýãæ¿¿äèéã

áîäâîë ººðèéí ãýñýí ºâºðìºö îíöëîã á¿õèé ¿éë àæèëëàãààã ÿâóóëäàã ýðñäýë èõòýé áèçíåñèéí

áàéãóóëëàãà þì. Ìàíàé óëñàä ÷ ºíãºðñºí æèë¿¿äýä áàíê ñàíõ¿¿ãèéí ñèñòåìä äàìïóóðàë ãýñýí

¿ã áîäèò áàéäàëä ãàð÷ èðæ , îëîí áàíê äàìïóóðñàí ÿâäàë íü áàíêíû ñàëáàðò ýðñäýë ºíäºð

áàéäãèéã õàðóóëæ áàéíà. Ýäèéí çàñãèéí ººð÷ëºëò, óëñ òºðèéí äàðàìò øàõàëò,

¿éëäâýðëýëèéí áýðõøýýë, ñàíõ¿¿ãèéí õÿçãààðëàëò, çàõ çýýëèéí ýìõ çàìáàðààã¿é áàéäàë,

áèçíåñèéí îð÷èí òîãòâîðã¿é áàéõ çýðýã íü çýýëäýã÷èéí ñàíõ¿¿ãèéí áîëîìæèéã õÿçãààðëàäàã.

Òèéìýýñ çýýëäýã÷ ÿíç á¿ðèéí øàëòàã, øàëòãààíààñ áîëîîä çýýëýý òºëæ ÷àäàõã¿é

òîõèîëäîëä áàíêèíä çýýëèéí ýðñäýë áèé áîëíî. Ìîíãîë áàíê àðèëæààíû áàíêóóäûí ¿éë



àæèëëàãààíä õÿíàëò òàâüæ , çààâàë áàéëãàõ íººö, òºëáºð ò¿ðãýí ã¿éöýòãýõ ÷àäâàð,

çýýëèéí õÿçãààðëàëò, õàäãàëàìæèéí õ¿¿ãèéí äîîä õýìæýýã òîãòîîõ çýðýã øàëãóóð

¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã òàâèõ áîëñîí. Àðèëæààíû áàíêóóä ÷ áèçíåñýý àìæèëòòàé ÿâóóëàõûí òóëä

çýýëèéíõýý áàãöûã áàéíãà ñàéæðóóëæ, çýýëäýã÷ íýã á¿ðò ñóäàëãàà øèíæèëãýýã ¿íýí çºâ

õèéæ, îëãîñîí çýýëýý áàéíãà õÿíàæ çýýëèéí ÷àíàðò àíõààð÷ àæèëëàõ áîëëîî. Ìºí çýýë îëãîõûí

òóëä ýõ ¿¿ñâýðèéã óðò õóãàöààãààð òàòàí òºâëºð¿¿ëýõ, ýõ ¿¿ñâýðèéí ºðòºã çàðäëûã

õàìãèéí áàãà áàéõààð, õàìãèéí èõ àøèã îëîõ òîãòâîðòîé çýýëèéí õ¿¿ã òîãòîîõ çîðèëãîòîé

áîëñîí. Èéíõ¿¿ àøèãò àæèëëàãààãàà äýýøë¿¿ëõèéí òóëä çýýëèéí ýðñäýëèéã çºâ óäèðäàõ,

ýðñäýëèéí õýìæýýã áóóðóóëàõ øààðäëàãà òàâèãäàæ áàéíà.

Äèïëîìûí àæëûí çîðèëãî: “Áàíêíû çýýëèéí ýðñäýëèéí óäèðäëàãûã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ íü ”

ñýäâèéí õ¿ðýýíä áàíêíû çýýë , çýýëèéí òºðë¿¿äèéã ñóäàëæ, àëèâàà çýýëèéã íàéäâàðã¿é

áîëãîõîä íºëººëæ áóé õ¿÷èí ç¿éëñèéã èëð¿¿ëæ ãàðãàõûã çîðüëîî. Ìºí áàíêíû çýýë îëãîõ ¿éë

àæèëëàãààòàé õîëáîîòîé ýðñäýë¿¿äèéã ¿íýëæ ñóäëàñíû ¿íäñýí äýýð çýýëèéí ýðñäýëèéí

óäèðäëàãûí ¿éë àæèëëàãààã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ àðãóóäûã òîäîðõîéëîõ ÿâäàë þì.



ÍÝÃÄ¯ÃÝÝÐ Á¯ËÝÃ

1.1 Áàíêíû òóõàé îéëãîëò , áàíêíû òºðºë

Ìîíãîë óëñûí áàíêíû òóõàé õóóëèéí / 2002-07-04íèé ºäºð õ¿ðòýë îðñîí íýìýëò

ººð÷ëºëòèéã òóñãàñàí / íýãä¿ãýýð á¿ëýãèéí 3-ð ç¿éëä çààñíààð:

Õóâü íèéë¿¿ëýã÷äèéí îðóóëñàí ìºíãºí õºðºíãººñ á¿ðäñýí ä¿ðìèéí ñàíòàé, õóâü

íèéë¿¿ëýã÷èä íü îðóóëñàí õºðºíãèéíõºº õýìæýýãýýð ñàíõ¿¿ãèéí õàðèóöëàãà õ¿ëýýäýã,

áóñäûí ìºíãºí õºðºíãèéã õóðèìòëóóëàí õàäãàëæ, ººðèéí íýðèéí ºìíººñ çýýë îëãîõ, òºëáºð òîîöîî

çýðýã ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàëûí àæèë ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõ ¿éë àæèëëàãààã Ìîíãîëáàíêíû òóñãàé

çºøººðºëòýéãýýð ýðõýëäýã, àøãèéí òºëºº õóóëèéí ýòãýýäèéã áàíê ãýíý.

Ìºí 4-ð ç¿éëä çààñíààð áàíêíû òºðºë íü : Áàíê íü ä¿ðìèéí ñàíãèéí ºì÷ëºëººð òºðèéí,

õóâèéí áîëîí õîëèìîã : ¿¿ñãýí áàéãóóëàãäñàí õýëáýðýýð íü õÿçãààðëàãäìàë õàðèóöëàãàòàé,

õóâüöààò : áàíêíû ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ õýëáýðýýð íü íèéòëýã áà òºðºëæñºí áàéæ áîëíî.

Áàíêíû òóõàé õóóëèéí õî¸ðäóãààð á¿ëýãèéí 6-ð ç¿éëä çààñíààð áàíê Ìîíãîëáàíêíû

çºâøººðºëòýéãýýð äàðààõü ¿éë àæèëëàãàà ýðõýëíý :

Áàíêíû ýðõëýõ ¿éë àæèëëàãàà

1. Ìºíãºí õàäãàëàìæ

2. Çýýë

3. Òºëáºð òîîöîî

4. ªºðèéí íýðèéí ºìíººñ ãóðàâäàã÷ ýòãýýäýä áàòàëãàà, áàòëàí äààëò ãàðãàõ

5. Ãàäààä âàëþò õóäàëäàí àâàõ, õóäàëäàõ, õàäãàëàõ, õàäãàëóóëàõ

6. ¯íýò ìåòàëë, ýðäýíèéí ÷óëóó õóäàëäàí àâàõ, õóäàëäàõ, õàäãàëàõ, õàäãàëóóëàõ

7. ¯íýò ç¿éë õàäãàëàõ

8. Ãàäààä òºëáºð òîîöîî õèéõ

9. ¯íýò öààñ ãàðãàõ, õóäàëäàõ, õóäàëäàí àâàõ

10. Ñàíõ¿¿ãèéí ò¿ðýýñèéí ¿éë àæèëëàãàà

11. Õºðºíãº îðóóëàëò, ñàíõ¿¿ãèéí ÷èãëýëýýð çºâëºìæ, ìýäýýëýë ºãºõ

12. Õóóëü òîãòîîìæîîð õîðèãëîîã¿é áºãººä Ìîíãîëáàíêíààñ çºâøººðñºí ñàíõ¿¿ãèéí áóñàä àæèë,

¿éë÷èëãýý



Äýýðõè õóóëüä çààñàí õ¿ðýýíèé äàãóó ìàíàé àðèëæààíû áàíêóóä ¿éë àæèëëàãààãàà

ÿâóóëæ áàéíà.

1.2 Áàíêíû çýýëèéí ¿éë÷èëãýý, çýýëèéí áîäëîãî

Áàíêíû çýýë ãýäýã íü: Õºðºíãèéí èë¿¿äýëòýé ãàçðààñ ñóë ÷ºëººòýé ìºíãºí õºðºíãèéã

ººðòºº òàòàí òºâëºð¿¿ëæ, ¿¿íèéã ýõ ¿¿ñâýð áîëãîí äàé÷èëæ õºðºíãèéí õýðýãöýýòýé

(äóòàãäàëòàé) àæ àõóéí íýãæ , áàéãóóëëàãà , õóâü õ¿ì¿¿ñò õàðèëöàí òîõèðñîí ãýðýýíèé

¿íäñýí äýýð òîäîðõîé õóãàöàà áàòàëãàà, çîðèóëàëòòàé , ýðãýí òºëºãäºõ íºõöºëòýéãýýð

îëãîæ áàéãàà õºðºíãº þì. Çýýë îëãîëò íü áèçíåñèéí áàéãóóëëàãûí õºãæëèéã ò¿ðãýñãýäýã

ó÷ðààñ óëñ îðíû ýäèéí çàñàãò ÷óõàë íºëºº ¿ç¿¿ëäýã.

Çýýëèéí ¿íäñýí ¿¿ðýã:

1. Çýýë íü äàõèí õóâààðèëàëòûí ¿¿ðãèéã ã¿éöýòãýíý. Çýýëèéí òóñëàìæòàéãààð ñóë

÷ºëººòýé ìºíãºí õºðºíãèéã çýýëèéí êàïèòàë áîëãîí õóâèð÷ ò¿ð çóóð òºëáºðòýéãýýð

àøèãëàãäàí äàõèí õóâààðèëàãääàã.

2. Çýýë íü ã¿éëãýýíèé çàðäëûã õºíãºëºõ ¿¿ðýãòýé.

3. Çýýë íü øèíæëýõ óõààí òåõíèêèéí äýâøëèéã õàíãàõ íýã õ¿÷èí ç¿éë áîëîõûí õóâüä

¿éëäâýðëýõ õ¿÷íèé õºãæëèéã óðàìøóóëíà.

4. Çýýë íü îëîí óëñûí ãàäààä õàðèëöààíä òºëáºðèéí áàëàíñûí òýíöëèéã õàíãàæ, ãàäààä

õóäàëäààíû àøèãò àæèëëàãààã á¿ðä¿¿ëäýã.

Áàíêíû çýýëèéí áîäëîãî : ßìàð òºðëèéí íººöèéã ãîë ýõ ¿¿ñâýð áîëãîîä õýíä, ÿìàð

õóãàöààãààð , ÿìàð íºõöºë õ¿¿ ,øèìòãýëòýéãýýð, õè÷íýýí õýìæýýíèé çýýë îëãîõòîé õîëáîîòîé

¿¿ññýí õàðèëöààã çîõèöóóëàõ àæèëëàãààã õýëíý.

Áàíêíû çýýëèéí áîäëîãî íü áàíêíû íàéäâàðòàé ¿éë àæèëëàãààã õàíãàæ , õýðýãëýã÷äèéí

èòãýëèéã õ¿ëýýõ , ýäèéí çàñãèéí áàéäàë , öàã ¿åèéí íºõöºëòýé óÿëäàí óðàìøóóëàõ , ýñâýë

õÿçãààðëàõ áîäëîãî ÿâóóëàõàä ÷èãëýãäýíý. Áàíêíû çýýë íü õàìãèéí èõ ðèñêòýé àêòèâ

ó÷ðààñ ýíý îíöãîé àêòèâèéí ¿éë àæèëëàãààã ¿ð ä¿íòýé óäèðäàæ , çîõèöóóëæ áàéõ

øààðäëàãà ç¿é ¸ñîîð òàâèãääàã.

Çýýëèéí çîõèöóóëàëòûí ó÷èð øàëòãààí :

1. Áàíêíû íàéäâàðòàé ¿éë àæèëëàãààã õàíãàõûí òóëä. Æíü: 1çýýëäýã÷èä ºãºõ çýýëèéí

äýýä õýìæýýã òîãòîîæ ºãäºã. Òóõàéí áàíêíû íèéò ººðèéí õºðºíãèéí 20%- èàñ õýòð¿¿ëæ 1

çýýëäýã÷èä çýýë îëãîæ áîëîõã¿é ãýõ ìýò.



2. Ýäèéí çàñàãò íºëººëëèéí ¿¿äíýýñ óðàìøóóëàõ ýñâýë õÿçãààðëàõ áîäëîãî ÿâóóëíà. Ýíý

óòãààðàà òºðèéí áîäëîãîòîé øóóä õîëáîîòîé. Æíü: Òºðººñ óóë óóðõàéí ñàëáàðûã äýìæüå

ãýñýí áîäëîãî áàðèìòëàñàí ãýâýë òóñãàéëàí áàéãóóëñàí ñàíä áàíêààð äàìæóóëàí çýýë

ºãºõ íü îðîëöîã÷ òàëóóäàä àëü àëèíä íü àøèãòàé.

Áàíê çýýëèéí áîäëîãîî òîäîðõîéëîõûí òóëä òºðººñ ÿâóóëæ áóé ìºíãºíèé áîäëîãûí òàëààð

áàðèìòëàõ ÷èãëýëèéã óäèðäëàãà áîëãîæ áàíêíûõàà ºíººãèéí áàéäàë õýòèéí òºëºâòýé

óÿëäóóëàí çýýëèéí îíîâ÷òîé áîäëîãî ÷èãëýë áîëîâñðóóëæ õýðýãæ¿¿ëäýã. ¯¿íèé òóëä òóñ

áàíêíû çýýëèéí îäîîãèéí áàéäëûã àâ÷ ¿çýæ ò¿¿íä áàðèìòòàé ¿íýëýëò ä¿ãíýëò ºã÷ ÷ºëººòýé ýõ

¿¿ñâýð, ººðèéí õºðºíãº, òºëáºðèéí ÷àäâàð, çýýëèéí ýðñäýëèéí çîõèñòîé õàðüöààíû

øààðäëàãà, ¿éë àæèëëàãààíû îíöëîãòîé íèéö¿¿ëýí ýíý òàëààð ÿâóóëàõ çýýëèéí áîäëîãî

÷èãëýëýý òîäîðõîéëäîã.

Çýýëèéí áîäëîãîä íºëººëäºã õ¿÷èí ç¿éëñ:

1. Áàíêíû êàïèòàë: Ýíý íü áóñäûí ºìíº õ¿ëýýñýí ¿¿ðãèéí áàòàëãàà þì. Áàíêíû êàïèòàë èõ ë

áàéâàë óðò õóãàöààíû çýýë îëãîõ áîëîìæ íü èõýñäýã.

2. Õàäãàëàìæèéí òîãòâîðòîé áàéäàë: Õàäãàëàìæ ýçýìøèã÷ ººðèéí õ¿ññýí öàãòàà õ¿ññýí

õýìæýýãýýð õàäãàëóóëñàí ìºíãºº àâàõ ýðõòýé. ¯¿íèé òóëä áàíê õ¿¿ãèéí õóâü

õýìæýýãýýð óðàìøóóëæ õóãàöààòàé õàäãàëàìæèéã òºâëºð¿¿ëäýã. Èíãýñíýýð ýõ

¿¿ñâýðèéã òîäîðõîé õóãàöààíä òîãòâîðòîé áàðüæ áàéõ ÷àäâàðòàé áîëäîã.

3. Çýýë á¿ðèéí ðèñêèéí ò¿âøèí ÿíç á¿ð áàéäàã òóë çýýëèéí õ¿¿ õàðèëöàí àäèëã¿é

òîãòîîãäñîí áàéäàã.

4. Áàéíãà äàâòàãääàã ýäèéí çàñãèéí åðºíõèé áàéäàë, ºðñºëäººí

5. Òºð çàñãààñ ÿâóóëæ áóé ìºíãº ñàíõ¿¿ãèéí áîäëîãî

6. Òóõàéí áàíêíû àæèë÷äûí ìýðãýæëèéí óð ÷àäâàð, ò¿âøèíãýýñ õàìààðíà.

7. Òóñ áàíêíû öàð õ¿ðýý, íóòàã äýâñãýðèéã õàìàð÷ áóé áàéäàë çýðýã áîëíî.

Çýýëèéí áîäëîãî íü ìàðãààíòàé àñóóäëûã øèéäâýðëýõýä ÷èãëýãäýæ áîãèíî õóãàöààíä

ººð÷ëºãäºæ áàéõ ¸ñã¿é. Ìºí òóõàéí áàíê ÿìàð òºðëèéí çýýë îëãîõûã õ¿ñ÷ áàéãàà, ýäãýýð

çýýëèéã îëãîõäîî ÿìàð æóðìûã áàðèìòëàõàà çààæ ºãºõ ¸ñòîé.

Çýýëèéí áîäëîãî :

1. Çýýëèéí çîðèëãî



2. Çýýëèéí ñòðàòåãè

3. Çýýëèéã õóäàëäààëàõ òàëáàð

4. Çýýëèéí ñòàíäàðò

5. Çýýëèéã áàòëàõ ýðõ ìýäýë

1. Çýýëèéí áîäëîãûí çîðèëãî íü:

×àíàðòàé áóöààí òºëºãäºõ çýýëèéã îëãîõ

Áàíêíû õºðºíãèéã àøèãòàé áàéðøóóëàõ

Áàíêíû áîëîí òóõàéí îðîí íóòãèéí õóóëü ¸ñíû øààðäëàãûã èëýðõèéëæ áóé çýýë îëãîëòûã

äýìæèõýä îðøèíî.

Áàíê, ò¿¿íèé õàðüÿà ñàëáàðóóäàä, àæ àõóéí íýãæ áàéãóóëëàãà, èðãýäýä çýýë îëãîõ, îëãîñîí

çýýëèéã òºë¿¿ëýõ, çýýëèéí çàðöóóëàëòòàé õîëáîãäñîí àñóóäëûã õÿíàí õýëýëöýæ

øèéäâýðëýõ ¿¿ðýãòýé çýýëèéí õîðîî àæèëëàäàã. Çýýëèéí õîðîî íü çýýëäýã÷èéí ºðãºäëèéí

äàãóó çýýë îëãîõ ýñýõèéã øèéäâýðëýäýã.

Áàíêèíä çýýëèéí õ¿¿ãèéí îðëîãî íü íèéò îðëîãûí äèéëýíõ õýñãèéã ýçýëäýã áàéíà.

Òóõàéëáàë áàíêíû àêòèâûí 40-60 õóâèéã çýýë ýçýëâýë çîõèñòîé ãýæ ¿çäýã. 1990-1994 îíû

¿åä áàíêíû íèéò àêòèâûí 60 ãàðóé õóâèéã çýýë ýçýëæ áàéñàí. Ýíý íü ¿íýò öààñíû çàõ çýýë

áàðàã õºãæººã¿é áîëîí õàäãàëàìæ çýýëèéí õàðüöàà 1:1 áàéâàë çîõèñòîé ãýæ ¿çäýã

áàéñàíòàé õîëáîîòîé. Ìºíãºíèé áîäëîãûí çîðèëòûã õàíãàõûí òóëä ìºíãºíèé áîäëîãûí õýðýãñë¿¿ä

áóþó çààâàë áàéõ íººö, çýýëèéí õ¿¿, ëèìèò, ¿íýò öààñ, íýýëòòýé çàõ çýýëèéí ¿éë àæèëëàãàà

ãýñýí ¿íäñýí õýðýãñë¿¿äèéã àøèãëàæ áîëíî.

ÇÁÍ-èéí øààðäëàãûã Òºâ áàíêíààñ òîãòîîõ íü ñàíõ¿¿ãèéí ñèñòåìèéí òºëáºðèéí

÷àäâàðûã õàíãàõàä ò¿ëõýö ºãººä çîãñîõã¿é ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëòèéã õÿçãààðëàõ õýðýãñýë

áîëãîí àøèãëàäàã.Îäîîãèéí áàéäëààð Òºâ áàíêíààñ òàâüæ áóé øààðäëàãààð çààâàë áàéõ íººö

íü á¿õ áàíêóóäûí äåïîçèòûí 14% áàéíà. ªºðººð õýëáýë áàíêóóä ººðòºº áàéðëàñàí õàðèëöàõ

õàäãàëàìæèéí äàíñíû ¿ëäýãäëèéí 14% -ã Òºâ áàíêíààñ òîãòîîñîí ¸ñîîð áýëýí ìºíãº þìóó ýñâýë

Òºâ áàíê äàõü õàðèëöàõ äàíñàíäàà òºãðºã ãàäààä âàëþòûí àëü àëèíààð íü áàðüæ áàéõ

øààðäëàãàòàé.

2. Çýýëèéí ñòðàòåãè

Çýýë , õàäãàëàìæûí õàðüöàà

Çýýëèéí áàãöûí õîëüö

Çýýëèéí áàãöûí õýìæýý



Çýýëèéí áàãöûí ºñºëòèéí õóðäàö

Áàíê äàðààõ ¿éë àæèëëàãààíû ÷èãëýëèéã áàðèìòàëäàã.

1. Ãàäààäûí áîëîí äîòîîäûí òîìîîõîí ¿éëäâýð àæ àõóéí ãàçðóóäòàé òîãòîîñîí õàðèëöààãàà

ãîëëîõ

2. Àðä èðãýä áîëîí æèæèã äóíä ¿éëäâýðèéí ãàçðóóäòàé òîãòîîñîí õàðèëöààãàà ãîëëîõ

3. Çýýë õóäàëäààëàõ òàëáàð :

Ãàçàðç¿éí áàéðøèë

Ñàëáàðààð

Õ¿í àìûí á¿òöýýð íü ãýæ çýýëäýã÷èéã 3 àíãèëíà.

4. Çýýë îëãîõ ¿éë àæèëëàãààíû ñòàíäàðò íü:

Àþóëã¿é íàéäâàðòàé áàéäàë

Àøèãòàé áàéäàë

Íèéãìéèí øèíæ çýðýã ãóðâàí ãîë ñòàíäàðòûã áàéíãà ìºðäºæ áàéæ àæèëëàõ íü ÷óõàë

áàéäàã.

5. Çýýëèéã áàòëàõ ýðõ ìýäýë

Àðèëæààíû áàíêóóäûí çýýëèéí õîðîî çýýë îëãîõ ýöñèéí øèéäâýðèéã ãàðãàäàã. Çàðèì

ñàëáàðûí ýðõëýã÷èäýä çýýë îëãîõ ýðõèéã îëãîäîã. / 30 ñàÿ õ¿ðòëýõ /

Áàíêíû çýýëèéí òºðºë, òýäãýýðèéã àíãèëàõ íü:

Áàíêíààñ èðãýä, àæ àõóé íýãæ áàéãóóëëàãà, òºðèéí ºì÷èéí áàéãóóëàãà çýðýã

ºì÷èéí îëîí õýëáýðèéí ãàçðóóä ÿíç á¿ðèéí çîðèóëàëòààð çýýëèéã àâäàã.

1.Õóãàöààãààð àíãèëàõ íü: Çýýë àâñíààñ õîéø òºëæ äóóñàõ õ¿ðòýë ¿ðãýëæëýõ

õóãàöààãààð íü àíãèëíà.¯¿íä:

Óðò õóãàöààò çýýë : Ýíý çýýëä 3 æèëýýñ äýýø õóãàöààòàé çýýëèéã áàãòààíà. Õàðèí

ìàíàé óëñûí õóâüä ýäèéí çàñãèéí áàéäàë õàðüöàíãóé òîãòâîðã¿é áàéãààãààñ øàëòãààëàí

õóãàöàà íü äýýðõýýñ áàãà áàéíà.Óðò õóãàöààò çýýë íü äóíä áîëîí áîãèíî çýýëèéã áîäâîë

çýýëäýã÷ áàéãóóëëàãûí ãàäààä äîòîîä õ¿÷èí ç¿éëñèéí íºëºº, íýð õ¿íä , íèéãýìä ýçëýõ

áàéð ñóóðü, ñ¿¿ëèéí 3-5 æèëèéí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí, óëñûí ýäèéí çàñãèéí òºëºâëºëòèéí

÷èã õàíäëàãûã õàðãàëçàí çýýëèéí ñóäàëãàà øèíæèëãýýã èë¿¿ íàðèéí õèéõèéã øààðääàã.

Äóíä õóãàöààò çýýë : Äóíä õóãàöààíû ñàíõ¿¿æèëòèéã îëãîæ ÷àäàõ ãîë áàéãóóëëàãà

áîë áàíêíû áàéãóóëëàãà þì. Äóíä õóãàöààò çýýëä 1-3 æèëèéí õóãàöààòàé çýýëèéã

õàìðóóëæ òîîöäîã áà òóõàéí áàíêíû õóâüä ÿíç á¿ð áàéæ áîëíî. Äóíä õóãàöààò çýýëèéã :



1. ¯éëäâýðëýëèéí øèíý òîíîã òºõººðºìæ õóäàëäàæ àâàõ

2. Øèíý áèçíåñèéã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ

3. ªð òºëáºðèéã áàðàãäóóëàõ

4. Áàéíãûí õýâèéí ¿éë àæèëëàãààã õàíãàõàä çîðèóëàí àâäàã.

Äóíä õóãàöààò çýýëèéí õ¿¿ áîãèíî õóãàöààò çýýëèéí õ¿¿ãýýñ ºíäºð áàéäàã. Ìºí áàðüöàà

áàòàëãàà çààâàë øààðääàã áà òýäãýýð õºðºíãèéã ¿íýë¿¿ëñýí áàéõ øààðäëàãàòàé.

Áîãèíî õóãàöààò çýýë : Áîãèíî õóãàöààò çýýëä 1 æèë õ¿ðòëýõ õóãàöààíû çýýë îðíî.

Áàíêóóä ãîëäóó 3 ñàð õ¿ðòýëõ õóãàöààíû çýýëèéã áîãèíî õóãàöààò çýýëä îðóóëæ àâ÷

¿çäýã. Çîðèóëàëò íü:

1. Ýðãýëòèéí õºðºíãèéí äóòóóã íºõºõ

2. Ò¿¿õèé ýä ìàòåðèàë õóäàëäàí àâàõ

2. Ñàëáàðààð àíãèëàõ íü: Òóõàéí çýýëèéã ÿìàð ñàëáàðûí ¿éë àæèëëàãààíä çîðèóëàí

õýðýãëýõ áàéäëààð íü àíãèëíà. Æíü:

Õºäºº àæ àõóéí ñàëáàð

Áàðèëãûí ñàëáàð

Àæ ¿éëäâýðèéí ñàëáàð

Óóë óóðõàéí ñàëáàð

Çàì òýýâýð õîëáîîíû ñàëáàðò îëãîõ ãýõ ìýò

3. Çîðèóëàëòààð àíãèëàõ íü:Òóõàéí çýýëèéã þóíä çîðèóëæ îëãîñíîîð íü àíãèëäàã.

Õóäàëäàà

Ãàçàð òàðèàëàí

¯éëäâýðëýëèéí ãýõ ìýò

4. Õ¿¿ãýýð àíãèëàõ íü : Ýíý íü õóãàöààòàé çàéëøã¿é õîëáîîòîé .Óðò õóãàöààò çýýëèéí

õ¿¿ ºíäºð, áîãèíî õóãàöààò çýýëèéí õ¿¿ áàãà áàéäàã.Ó÷èð íü õóãàöàà óðòñàõ òóñàì

çýýëèéí ýðñäëèéí ò¿âøèí íýìýãäýæ áàéäàãòàé õîëáîîòîé.

5. Áàðüöàà áàòàëãààãààð àíãèëàõ íü: Çýýë îëãîõîä çàéëøã¿é øààðäàãäàõ íýã ç¿éë áîë

áàðüöàà, áàòàëàà áàéäàã.¯¿íèéã äîòîð íü:

Áàòëàí äààëòòàé

Áàòàëãààòàé ãýæ àíãèëíà.

Áàíê æóðàì ãàðãàæ áàðüöààëæ áóé õºðºíãèéí õýäýí õóâüä çýýë îëãîõ áîëîìæòîéã

òîãòîîíî.Îäîî áàíêóóä ãîëäóó 60-70 õóâüä çýýë îëãîæ áàéíà.



6. Õýìæýýãýýð íü àíãèëàõ: Îëãîæ áóé çýýëèéã õýìæýýãýýð äîòîð íü:

Æèæèã çýýë

Äóíä çýýë

Òîì çýýë ãýæ àíãèëíà.

Îäîî ìàíàé áàíêóóä ãîëäóó òîì áóþó äóíä õýìæýýíèé çýýë îëãîõûã ýðìýëçýæ áàéíà. Ýíý íü íýã

òàëààð çàðäàë áàãà áàéõ áîëîâ÷ íºãºº òàëààð ýðñäýë ºíäºð áàéäàã, Õàðèí æèæèã çýýë

çàðäàë ºíäºð áîëîâ÷ ýðñäëèéí ò¿âøèí õàðüöàíãóé áàãà áàéíà. Çýýëèéí õýìæýý íü àøèãò

àæèëëàãààòàé øóóä õîëáîîòîé. Èéìýýñ áàíêóóä àøãàà íýìýãä¿¿ëõèéí òóëä àëü áîëîõ öººí

çýýëä¿¿ëýã÷äýä èõ õýìæýýíèé çýýë ºãºõèéã ýðìýëçýíý. Ãýòýë çýýë àâàã÷ á¿ð íàéäâàðòàé

áàéäàãã¿é òóë çýýë ýðãýæ òºëºãäºõã¿éä õ¿ðýõ àþóëòàé. Ýíý áàéäëûã çîõèöóóëàõûí òóëä

áàíê çýýë îëãîõ æóðìàíäàà 1 çýýëäýã÷äýä îëãîõ çýýëèéí äýýä õýìæýýã òîãòîîæ ºãäºã.

7.Òºëºãäºõ áàéäëààð íü àíãèëàõ:

Çýýëèéí õóãàöàà äóóñìàãö çýýëýý õ¿¿ãèéí õàìò òºëºõ

Ñàð á¿ð õ¿¿ã òºëæ, ¿íäñýí òºëáºðèéã õóãàöààíû ýöýñò òºëºõ

Ñàð á¿ð çýýëýý , õ¿¿ãèéí õàìò õýñýã÷ëýí òºëºõ ãýæ àíãèëäàã.

8. Çýýëäýã÷ýýð àíãèëàõ íü:

Õóâèéí áóþó èðãýäèéí

Àæ àõóéí íýãæ áàéãóóëëàãûí

Óëñûí ¿éëäâýðèéí ãàçðûí ãýæ àíãèëæ áîëíî.

Ìîíãîë óëñûí õýìæýýíä áàíê îëãîñîí çýýëèéí õóãàöààò çýýëèéí áàãöûã òîäîðõîéëîõ çàìààð

òºëáºðèéí ÷àäâàðûí áàéäàëäàà áîäèò ä¿ãíýëò õèéõ, ¿éë àæèëëàãààãàà ñàéæðóóëàõ,

ýð¿¿ëæ¿¿ëýõ àðãà õýìæýýã àâ÷ àæèëëàõ çîðèëãîòîé Ìîíãîë áàíêíû åðºíõèéëºã÷, Ñàíãèéí

ñàéäûí 1996-11-20 íû ºäðèéí 317, 356òîîò òóøààëààð áàòàëñàí “Çýýëèéí àíãèëàë òîãòîîõ,

çýýë òºëºãäºõºä ó÷èð÷ áîëçîøã¿é àëäàãäëààñ õàìãààëàõ ñàíã áàéãóóëàõ “ æóðìûã ìºðäºæ

áàéíà. Áàíêíû òºëáºðèéí ÷àäâàðûã òîäîðõîéëîõ çîðèëãîîð çýýëèéã òºëºõ õóãàöàà, ÷àíàðûí

¿ç¿¿ëýëòèéã õàðãàëçàí äàðààõ áàéäëààð àíãèëæ çýýëèéí áàãöûí ñàíã áàéãóóëíà.¯¿íä:

Õóãàöààíäàà áàéãàà áóþó õýâèéí çýýë

×àíàðã¿é çýýë

1.õóãàöàà õýòýðñýí çýýë

2.õýâèéí áóñ çýýë

3.ýðãýëçýýòýé çýýë



4.íàéäâàðã¿é áóþó ìóó çýýë

1.3 Áàíêíû ýðñäýë áîëîí çýýëèéí ýðñäýëèéã òîäîðõîéëîõ íü

Òºâëºðñºí òºëºâëºãººò ýäèéí çàñãèéí ¿åä àæ àõóéí á¿õ ¿éë àæèëëàãàà òîäîðõîé

çààâàð÷èëãàà òîãòîîë òóøààëûí õ¿ðýýíä ÿâàãäàæ, á¿ãäèéã óðüä íü òºëºâëºæ õýí íü

èë¿¿ àøèã îëîõ, õýí íü àëäàãäàëòàé áàéõûã óðüä÷èëàí øèéäâýðë÷èõñýí áàéäàã ó÷èð àëèâàà

ýðñäýë àç òóðøèëòûí òóõàé áîäîõ íü óòãàã¿é õýðýã áàéëàà.

Çàõ çýýëèéí õàðèëöàà á¿ðýëäýí òîãòîõûí õýðýýð ýðñäýëèéí òóõàé îéëãîëò áèäíèé

àìüäðàëä ã¿íçãèé íýâòýðñýýð áàéíà. Çàõ çýýëèéí õàðèëöààíä îðîëöîã÷ á¿ð –“ººðèéí

ä¿ðìýýð” ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëàõ áîëîâ÷, ¿¿íèé çýðýãöýý çàõ çýýëèéí õóóëèíä

çàõèðàãäàõ õýðýãòýé áîëäîã. Áàíêíû àêòèâûí ä¿íä õóâü íèéë¿¿ëñýí õºðºíãèéí ýçëýõ õóâèéí

æèí èõ áèø áàéäàã ó÷ðààñ ÷àíàðã¿é çýýëèéí àíãèëàëä øèëæñýí çýýëèéí õýìæýý áàãà áàéñàí

÷ ãýñýí áàíê äàìïóóðëûí èðìýãò õ¿ð÷ áîëäîã. Èéìýýñ àðèëæààíû áàíêíû áèçíåñ íü ýðñäýë

èõòýé áèçíåñò îðäîã.

Áàíêíû ýðñäýëèéí àíãèëàë

1. Ãàäààä îð÷íû ýðñäýë

- Áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíû õóóëü ýðõ ç¿éí àêòóóäòàé õîëáîî á¿õèé ýðñäýë

- Ýäèéí çàñãèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äòýé õîëáîî á¿õèé ýðñäýë

- Áóñàä àðèëæààíû áàíêóóä áîëîí áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäòàé ºðñºëäºõ

ºðñºëäººíººñ ãàðàõ ýðñäýë ãýõ ìýò îðíî.

2. Ìåíåæìåíòèéí ¿éë àæèëëàãààíû ýðñäýë

- Áàíêíû àæèëòíóóäûí õàðèóöëàãàòàé õîëáîî á¿õèé ýðñäýë

- Àæëûí çîõèîí áàéãóóëàëòûí äóòàãäàë

- Øèéäâýð ãàðãàõ ò¿âøèíãèéí àëäàà

- Óðàìøóóëàëûí õºø¿¿ðãèéí äóòàãäàë

3. Àæèë ¿éë÷èëãýýíèé ýðñäýë

- ¯ð àøèãã¿é íýìýãäýë çàðäàë

- ¯ð ä¿í ìóóòàé øèíý ¿éë÷èëãýý

- Áàíêíû áàéðøèëèéí áóðóó ñîíãîëò çýðãýýñ ¿¿ñýõ ýðñäýë

4. Ñàíõ¿¿ãèéí ýðñäýë



- Çýýëèéí ýðñäýë

- Òºëáºðèéí ÷àäâàðûí ýðñäýë

- Õºðºíãèéí ýðñäýë

- Õ¿¿ãèéí ýðñäýë

Ýäãýýðèéí äîòðîîñ áàíêíû ýðñäýëèéí ãîëëîõ õóâèéã çýýëèéí ýðñäýë ýçýëäýã.

Çýýë îëãîõ ¿éë àæèëëàãààíû ýðñäýë

1. Çýýëèéí ýðñäýë : Çýýëèéí ýðñäýë ãýäýã íü çýýëäýã÷ ñàíõ¿¿ãèéí õóâüä õ¿ëýýñýí

¿¿ðãýý áèåë¿¿ëæ ÷àäàõã¿é áàéõ òîõèîëäëûã õýëíý. ¯¿íä:

- Çýýëäýã÷èéí àëäààòàé áîäëîãîòîé õîëáîîòîé ýðñäýë

- Ñóë äîðîé ñàíõ¿¿ãèéí ìåíåæìåíò

- Çýýëäýã÷èéí ñàëáàðûí ýðñäýë

- Òóõàéí óëñ îðîíòîé õîëáîî á¿õèé ýðñäýë

2. Çàõ çýýëèéí ýðñäýë : Ýíý íü õàðèëöàã÷ áîëîí áàíêíû àëü àëèíòàé íü õîëáîî á¿õèé ýðñäýë

þì. ¯¿íä:

- Âàëþòûí àðèëæààíû ýðñäýë

- Çýýëèéí õ¿¿ãèéí ýðñäýë

- Èíôëÿöèàñ ¿¿ñýõ ýðñäýë

- Õàðèëöàã÷ òàëòàé õîëáîî á¿õèé ýðäýë

- Òºëáºð òîîîöîîíû ýðñäýë

3. Óðñãàë øèíæèéí ýðñäýë : Ýíý íü ñàíõ¿¿æèëòèéã øèíý÷èëæ ÷àäàõã¿é ÿâäàëòàé õîëáîîòîé

ãàð÷ èðäýã:

4. Ñèñòåìèéí ýðñäýë : Ýíý íü áàíê õîîðîíäûí òºëáөð òîîöîîíû õîëáîî àëäàãäñàíààñ ãàðàõ

ýðñäýë

5. Õóóëü ýðõèéí õîëáîî á¿õèé ýðñäýë : Áàíêíû çýýë îëãîëòîä õóóëü ýðõèéí õîëáîî á¿õèé

ýðñäýë ãàð÷ áîëíî. Ýíý íü çýýë îëãîã÷èéí õàðèöëàãàã¿é ,õóóëü áóñ ¿éë àæèëëàãàà

çýðýãòýé õîëáîîòîé.

6.Òåõíîëîãèéí ýðñäýë : Ýíý íü ñàíõ¿¿ãèéí ñèñòåì, íººöèéí ñàíä òåõíîëîãè ïðîãðàììûí ýâäðýë

ãýìòýëýýñ áîëæ áýðõøýýëòýé àñóóäàë ãàð÷ èðäýã.

7. Òºñëèéí ñàíõ¿¿æèëòòýé õîëáîî á¿õèé ýðñäýë : Òºñºë õýðýãæèæ äóóñàõòàé õîëáîãäîæ

òºðºë á¿ðèéí ýðñäýë ãàð÷ áîëíî. Æèøýý íü: Òºñëèéí çàðäëûí õýòðýëòèéí ýðñäýë



8.¯éë àæèëëàãààíû ýðñäýë : Áàíêíû äîòîîä ¿éë àæèëëàãààíû àëäàà äóòàãäàë , ëóéâðûí

àæèëëàãààíààñ áîëæ áàíêíû ¿éë àæèëëàãàà , õÿíàëòûí ¿éë ÿâö ìóóäàæ äîðîéòíî.

Áàíêíû çýýëèéí ýðñäýëä íºëººëºõ õ¿÷èí ç¿éëñ

Õýðýâ çýýëèéã íàéäâàðòàé çýýëäýã÷èä ºãºõã¿é áîë çýýëèéí õîõèðîë íü òóõàéí çýýë îëãîã÷

áàíêíû îðøèí òîãòíîõ ýñýõèéã òîäîðõîéëæ áîëçîøã¿é. Çýýëèéí ýðñäýëä íºëººëºõ õ¿÷èí

ç¿éëñèéã 2 àíãèëæ ¿çäýã.

1. Îáüåêòèâ õ¿÷èí ç¿éëñ

2. Ñóáüåêòèâ õ¿÷èí ç¿éëñ

Îáüåêòèâ õ¿÷èí ç¿éëñ ãýäýã íü òóõàéí áàíêíààñ îãò õàìààðàëã¿éãýýð íèéãýìä áîäèòîé áèé

áîëñîí íºëººëºë þì. ¯¿íä :

Çàñãèéí ãàçðààñ ÿâóóëæ áóé áîäëîãûí íºëºº

Çàðèì òîõèîëäîëä Çàñãèéí ãàçðààñ ãàðãàæ áóé çàðèì òîãòîîë øèéäâýð¿¿ä íü áàíêíû ¿éë

àæèëëàãààíä õ¿íäðýëòýé áàéäàë áèé áîëãîäîã.

Õóóëü ýðõ ç¿éí îð÷èí

Áàíêóóäûí ¿éë àæèëëàãààã íàéäâàðòàé ÿâóóëàõàä õàíãàëòòàé ò¿âøèíä õóóëü ýðõ ç¿éí

òààòàé îð÷èí á¿ðäýýã¿é íºõöºëä ãàð÷ èðíý. ªºðººð õýëáýë õóóëèéí öîîðõîé èõ áàéõ òóñàì

òýð õýìæýýãýýð ýðñäýë áèé áîëîõ ìàãàäëàë ºíäºðòýé áàéíà.

Òºâ áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíû íºëºº

Àðèëæààíû áàíêèíä òàâèõ õÿíàëò øàëãàëòàà ñóëðóóëàõ áîëîí Òºâ áàíêíààñ çºâ áîäëîãî

ÿâóóëààã¿éí óëìààñ ãàðàõ ýðñäýë.

Ãàäààä îð÷íû õ¿÷èí ç¿éëñèéí íºëºº

Çýýëäýã÷èéí áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãàà óðüä÷èëàí õàðàõ áîëîìæã¿é áàéãàëü öàã óóðûí

ãýíýòèéí àþóëòàé ¿çýãäë¿¿äýýñ áîëæ òàñàëääàã.

Ñóáüåêòèâ õ¿÷èí ç¿éëñ ãýäýã íü èõýâ÷ëýí òóõàéí áàíêèíä àæèëëàæ áóé õ¿ì¿¿ñèéí ¿éë

àæèëëàãààíààñ õàìààðàí ãàð÷ áóé íºëººëëèéã õýëíý. Ñóáüåêòèâ õ¿÷èí ç¿éëñä :

Áàíêíû çýýëèéí àæèëòàí çýýëèéí ñóäàëãàà ýðñäýëèéã çºâ òîîöîîã¿é

Çýýëèéí àæèëòàíû ìýðãýæèë ÷àäâàð ìóó

Çýýë îëãîõûí ºìíºõ áîëîí äàðàõ õÿíàëò ìóó

Áàíêíû çýýëèéí õîðîî áîëîí çýýëèéí ãàçðûí ¿éë àæèëëàãààíû óÿëäàà ìóó áàéõ

Çýýëèéí õîðîîíû ä¿ãíýëò øèéäâýð ìóó áàéõ



Çýýëèéí ýðñäýëèéã òîäîðõîéëîõ àðãà÷ëàëóóä

Àðèëæààíû áàíêóóä íàéäâàðòàé, ýðãýí òºëºãäºõ ÷àäâàðòàé, ñàéí çýýë îëãîõûí òóëä òóõàéí

áèçíåñèéí áàéãóóëëàãà àæ àõóéí íýãæ , èðãýäýä äàðààõ çýýëèéí øèíæèëãýýã õèéäýã.

Çýýëèéí øèíæèëãýýíèé òºðë¿¿ä :

1. Çýýëèéí òºñºëä õèéãäýõ øèíæèëãýý

2. Çýýëäýã÷èéí íàéäâàðòàé ýñýõèéã òîäîðõîéëîõ øèíæèëãýý

3. Óäèðäëàãûí øèíæèëãýý

4. Ñàëáàðûí á¿òöèéí øèíæèëãýý

4. Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí øèíæèëãýý

1. Çýýëèéí òºñºëä õèéãäýõ øèíæèëãýý / 5 ¿å øàò /

1- ¯éë÷ë¿¿ëýã÷òýé òàíèëöàõ

2- ¯éë÷ë¿¿ëýã÷èéí çýýëèéí ºðãºäëèéã õ¿ëýýæ àâàõ

3- ªðãºäëèéã õÿíàæ ¿çýõ

4- Çýýëèéí òºñºëä ¿íýëãýý õèéõ

5- Õÿíàëò òàâèõ ¿å øàò

2. Çýýëäýã÷èéí íàéäâàðòàé ýñýõèéã òîäîðõîéëîõ 5-í ÑÈ-èéí çàð÷èì

Ýíý øèíæèëãýýãýýð çýýëäýã÷èéí ñàíõ¿¿ãèéí ÷àäâàð, çýýëýý ýðã¿¿ëæ òºëºõ áîëîìæ ÿìàð

áàéãààã òîäîðõîéëíî.

Çýýëæèõ ÷àäâàð / Capacity /

Áàíê þóíû ºìíº çýýëäýã÷èéí çýýë àâàõ áîëîìæòîé , ýðõòýé ýñýõ òàëààð , õóóëü ç¿éí òàëûí

÷àäâàðûã àâ÷ ¿çíý. Äàðàà íü çýýëäýã÷ àâñàí çýýëýý ýðã¿¿ëæ òºëºõ áîëîìæ ÷àäâàðûã

ñîíèðõîõ õýðýãòýé. Ìºí çýýëäýã÷èéí ìåíåæìåíòèéí ìýäëýã óð ÷àäâàð, áèçíåñèéí äàäëàãà

òóðøëàãûã àâ÷ ¿çíý.

Çýýëäýã÷èéí øèíæ ÷àíàð / character /

Õàðèëöàã÷èéí ºíãºðñºí õóãàöààíû ò¿¿õ ,çýýë àâàëò , òºëºëò, õóóëü ø¿¿õýä äóóäàãäàæ

áàéñàí áàéäàë , íýð õ¿íä ,áàéð ñóóðü ,çàí òºëºâèéã òîäîðõîéëíî.

Áàòàëãàà õºðºíãº / Captial /



Ýíý íü áàðüöàà õºðºíãº ãýñýí óòãààð îéëãîãäîíî. Çýýëäýã÷èéí ºì÷ëºëèéí áàéäàë , ñàíõ¿¿ãèéí

õ¿÷ ÷àäëûã íü ¿íýëíý.

Îð÷èí íºõöºë áàéäàë / Condition /

Çýýëäýã÷èéí áîëîí áàíê ººðèéí ¿éë àæèëëàãààíä íºëººëæ áîëîõ áèçíåñèéí áîëîí ýäèéí çàñãèéí

íºõöëèéã ñóäàëíà. Ìºí ñàëáàðûí, ¿éëäâýðëýëèéí àëèâàà íýã ººð÷ëºëò íü çýýëëýãýä õýðõýí

íºëººëºõ âý ãýäãèéã òààìàãëàíà.

Õÿíàëò / control /

Çýýë õ¿ñýã÷èéí ¿éë àæèëëàãààíäàà òàâüäàã õÿíàëò íü ÿìàð ò¿âøèíä ÿâàãääàã çýðãèéã

ñóäàëíà. Ìºí õºíäëºíãèéí õÿíàëòûí áàéãóóëëàãà çýýëäýã÷èéí ¿éë àæèëëàãààíä ÿìàð ¿íýëýëò,

ä¿ãíýëò ºãñºíèéã øèíæèëíý.

2. Óäèðäëàãûí øèíæèëãýý

Òóõàéí áèçíåñèéí áàéãóóëëàãûí ýð¿¿ë ñàðóóë áàéäàë, óäèðäëàãûí àìæèëòûã äàðààõ ç¿éëñ

èëýðõèéëíý.

1. Òóõàéí áèçíåñèéí àøèãò àæèëëàãàà

2. Çàõ çýýëä ýçëýõ áàéð ñóóðü

3. Øèíý ñàíàà÷èëãà / ØÁÎÑ /

4. Ýäèéí çàñãèéí íººö áàÿëàã

5. ÇÃ áîëîí îëîí íèéòòýé õàðüöàõ õàðüöàà

4.Ñàëáàðûí á¿òöèéí øèíæèëãýý

Òóõàéí ñàëáàð íü çýýëäýã÷ êîìïàíèé ¿éë àæèëëàãààíä õýðõýí íºëººëæ áàéãààã

õàðóóëíà.Êîìïàíèä ñàëáàðûí 5 õ¿÷èí ç¿éë íºëººëäºã áºãººä ýäãýýð íü ñàëáàðûí á¿òöèéã

á¿ðä¿¿ëíý.

Ñàëáàðò øèíýýð îðæ èðýãñýä

ªðñºëäººí

Îðëóóëàõ á¿òýýãäýõ¿¿í

Õóäàëäàí àâàã÷èä

Áýëòãýí íèéë¿¿ëýã÷èä



5. Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí øèíæèëãýý

1. Îðëîãûí òàéëàíãèéí øèíæèëãýý

2. Òàéëàí òýíöëèéí øèíæèëãýý

3. Ìºíãºí ã¿éëãýýíèé òàéëàíãèéí øèíæèëãýý

4. Õàíäëàãûí øèíæèëãýý

5. Õàðüöààíû øèíæèëãýý

Èéíõ¿¿ áàíêíû çýýëèéí àæèëòàí çýýëäýã÷èéí ¿éë àæèëëàãààíä ñóäàëãàà øèíæèëãýýã

õèéñíýýð , çýýëäýã÷ íü àâñàí çýýëýý ýðã¿¿ëýí òºëºõ áîëîìæ áàéãàà ýñýõèéã òîäîðõîéëæ ,

áàíêíû çýýë îëãîõ ¿éë àæèëëàãààíû ýðñäýëèéã áóóðóóëàõ áîëîìæèéã á¿ðä¿¿ëäýã.

À. Áàíêíû ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí øèíæèëãýý

Áàíêíû áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãààíä çýýë îëãîõ ¿éë àæèëëàãààíààñ ãàäíà ñàíõ¿¿ãèéí

¿ç¿¿ëýëòýé íü õîëáîîòîé ýðñäýë ãàð÷ áîëíî.

Áàíêíû ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí ãýäýã íü áàíêíû áàéãóóëëàãûí ººðèéíõ íü á¿õ ñàëáàðûí

àæëûí òàéëàí, íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýë áà ñòàòèñòèêèéí ýìõòãýë, ìýäýýëëèéí íèéëáýð öîãö

áºãººä áàíêààð ¿éë÷ë¿¿ëäýã áàéãóóëëàãóóäûí ýäèéí çàñãèéí ¿éë àæèëëàãààíû òîäîðõîé

¿ç¿¿ëýëò , ¿ð ä¿íã òóñãàæ õàðóóëäàã. Áàíêíû ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí øèíæèëãýýã 4 á¿ëýã

õàðüöààãààð õèéäýã. ¯¿íä:

1. Òºëáºðèéí ÷àäâàðûí øèíæèëãýýíèé õàðüöàà

2. ªðèéí øèíæèëãýýíèé õàðüöàà

3. ¯éë àæèëëàãààíû øèíæèëãýýíèé õàðüöàà

4. Àøèãò àæèëëàãààíû øèíæèëãýýíèé õàðüöàà

Áàíêíû ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä äýýðõ øèíæèëãýýã õèéæ ¿íýëýëò ä¿ãíýëò ºãºõ íü ýðñäýëýýñ

óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ íºõöºë áîëæ ºãäºã.

Á. Ìîíãîëáàíêíààñ òîãòîîñîí õàðüöààíû øèíæèëãýý

Àðèëæààíû áàíêóóäûí ¿éë àæèëëàãààã õàðüöóóëàí ñóäàëæ , ¿íýëýëò, ä¿ãíýëò ºãºõ

çîðèëãîîð äàðààõ øèíæèëãýýã õèéäýã.

1. Ò¿ðãýí áîðëîãäîõ àêòèâ / Áóñäààñ òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãº >10%



Ýíý ¿ç¿¿ëýëò íü òºëáºðèéí ÷àäâàðûã õàíãàõ õàìãèéí ñàéí ¿ç¿¿ëýëò .

2. Íèéò çýýë / Áóñäààñ òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãº <100%

Ýíý íü ýõ ¿¿ñâýðã¿é çýýë îëãîëòîîñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõèéí òóëä õèéæ áàéãàà õÿçãààð

þì. Óã ¿ç¿¿ëýëòèéã õàíãàñíààð òóõàéí áàíê çýýëèéí ýõ ¿¿ñâýðèéí òàëààð õ¿ðýëöýýòýé

áàéõ áîëîëöîîã á¿ðä¿¿ëíý. Õýðâýý ýíý ¿ç¿¿ëýëòèéí õàðüöàà íü 100%-èàñ õýòðýõ þì áîë

òºëáºðèéí ÷àäâàð áóóðàõ áà ýõ ¿¿ñâýðã¿é çýýë îëãîñíîîð ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëòèéã ºñãºæ

èìôëÿöèéã íýìýãä¿¿ëýõ ñºðºã òàëòàé. Äýýðõ ¿ç¿¿ëýëò íü 100%-èàñ õýòýðõèé áàãà áàéâàë

ýõ ¿¿ñâýðèéí àøèãëàëò õàíãàëòã¿é àøèã îëîõ áîëîìæ àëäàæ áàéãààã õàðóóëíà.

3. ªºðèéí õºðºíãèéí õ¿ðýëöýýíèé øèíæèëãýý

Óã õàðüöàà íèéò àêòèâûí äîð õàÿæ 10% íü ººðèéí õºðºíãººð ñàíõ¿¿æèãäýæ áàéõûã

èëýðõèéëíý.

4. Áóñäààñ òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãºíä íîîãäîõ ººðèéí õºðºíãèéí õýìæýý: ªºðèéí õºðºíãº /

Áóñäààñ òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãº < 30%

Ýíý ¿ç¿¿ëýëòèéã õàíãàñàí áàíê áóñäûí õºðºíãèéã òîäîðõîé õýìæýýãýýð òàòàí òºâëºð¿¿ëæ,

¿éë àæèëëàãààãàà õýâèéí æèãä ÿâóóëàõ íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëíý.

1.4 Çýýëèéí ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí ñèñòåì

Çýýëèéí ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí ñèñòåì íü äàðààõ ¿íäñýí õýñã¿¿äýýñ òîãòäîã.¯¿íä:

1.Çýýëèéí ¿éë àæèëëàãààíû çîõèîí áàéãóóëàëò

2.Çýýëèéí ëèìèò òîãòîîõ

3.Çýýëèéí õ¿ñýëòèéã ñóäëàõ áà çýýëäýã÷èéí çýýëæèõ ÷àäâàðûã ¿íýëýõ

4.Çýýëèéí ýðñäýëèéí òºâøíººð / ðåéòèíã òîãòîîõ / ýðýìáýëýõ áà òîãòîîñîí ëèìèòòýé

õàðüöóóëàõ

5.Çýýëèéí ãàð÷ áîëçîøã¿é àëäàãäëûã òîîöîí çýýëèéí õ¿¿ãèéí õýìæýýã òîãòîîõ

6.Çýýëèéí àñóóäëûã øèéäâýðëýõ ýðõ ìýäýëèéí õóâèàðëàëò

7.Çýýëèéí ìîíèòîðèíã áóþó õÿíàëò

8.Çýýëèéí áàãöûí óäèðäëàãà

9.×àíàðã¿é çýýëèéã ýð¿¿ëæ¿¿ëýõ

Çýýëèéí áàãöûí óäèðäëàãûí õóâüä

Òîäîðõîé áîëîí á¿ëýã çýýëäýã÷äèéã çýýëæ¿¿ëýõ áàíêíû äîòîîä ëèìèòûã òîãòîîõ

Òóõàéí çýýëäýã÷èéí ýðñäýëèéí ò¿âøèíã èëýðõèéëýõ, çýýëèéí ðåéòèíãòýé óÿëäñàí

çýýëèéí ýðñäýëèéí øèíæèëãýýíèé çàãâàðûã áîëîâñðóóëàõ



Çýýëæèëòèéã çàõ çýýëèéí ñàëáàðóóäààð äèâåðñèôèêàöèæóóëàõ

Ýðñäýëèéí áàãà òºâøèí á¿õèé òýðã¿¿íèé ñàëáàðûã òîäîðõîéëîõ

Ýðñäýë èõòýé ñàëáàðûí õóâüä çýýëèéí áîäëîãûã ÷àíãàòãàõ

Çýýëèéí áîäëîãî áîëîâñðóóëàõ

1.5 Çýýëèéí ýðñäýëèéã áóóðóóëàõ àðãà çàì

Áàíêíû áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààíû îíöëîãîîñ øàëòãààëàí çýýëèéí ýðñäýëèéã

áóóðóóëàõàä îíîëûí õóâüä äàðààõ àðãà çàìóóäûã àâ÷ õýðýãæ¿¿ëäýã áàéíà:

1. Çýýëèéí òàëààð çýýëäýã÷òýé õèéõ ÿðèëöëàãûí àñóóäëûã òîäîðõîéëîõ

2. Çýýëäýã÷èéí ñàíõ¿¿ãèéí áàéäëûí òàëààðõ ìýäýýëýë öóãëóóëàõ

3. Çýýëäýã÷èéí ÿðèëöëàãà áîëîí ñàíõ¿¿ãèéí ìýäýýëýëä ä¿í øèíæèëãýý õèéæ ¿íýëýëò

ä¿ãíýëò ºãºõ

4. Çýýëèéí áàðüöàà , áàòëàí äààëòûã çºâ òîäîðõîéëæ òîîöîîëîõ

5. Çýýëèéí ãýðýýã îíîâ÷òîé çîõèîí áàéãóóëàõ

6. Çýýë îëãîñíû äàðààõ õàìòûí àæèëëàãàà, õÿíàëò

7. Çýýëèéí áîëçîøã¿é àëäàãäëûí íººöèéí ñàí áàéãóóëàõ

8. Çýýë àøèãëàëòûí ÿâöàä ìýäýýëýë ñîëèëöîæ , ñóäàëãàà ÿâóóëàõ

9. ×àíàðã¿é çýýëèéí äîõèî ñàíàìæóóäûã ýðò èëð¿¿ëýõ

Çýýëèéí ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí ãîë çîõèöóóëàõ àñóóäàë íü íàéäâàðã¿é çýýëèéí õýìæýýã

áàãàñãàõ, ãàð÷ áóé çýýëèéí ýðñäýëèéã áóóðóóëàõàä ÷èãëýãääýã. ¯¿íèé òóëä çýýëèéí

ýðñäýëèéí ÿìàð ¿éë àæèëëàãàà çîõèîí áàéãóóëæ , õýðýãæ¿¿ëýõ íü òóõàéí áàíêíû îíöëîã,

áàéãóóëëàãûí óäèðäëàãûí ìýäëýã ÷àäâàðààñ øàòãààëæ ººð ººð áàéäàã.

Çàðèì ãàäààä îðíû õóâüä àðèëæààíû áàíêóóä çýýëèéí ýðñäýëèéí óäèðäëàãàà

àìæèëòòàé ÿâóóëàõûí òóëä òºðèéí áîëîí áóñàä áàéãóóëàãàòàé õàìòðàí àæèëëàæ çýýëèéí

ýðñäýëýý áóóðóóëæ ÷àääàã áàéíà.

¯¿íèé íýã æèøýý áîëãîí ßïîíû çýýëèéí äààòãàëûí ñèñòåìèéã àâ÷ ¿çëýý.



ÕÎ¨ÐÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝÃ

2.1 ßïîíû çýýëèéí äààòãàëûí ñèñòåì

ßïîíû ýäèéí çàñàã, íèéãìèéí õºãæèëä Æèæèã äóíä ¿éëäâýðëýëèéí ã¿éöýòãýõ ¿¿ðýã àñàð èõ

þì. Æèæèã äóíä ¿éëäâýðëýë íü òóñ óëñûí ¿éëäâýð¿¿äèéí èõýíõ õóâèéã ýçýëäýã. Æèøýý íü:

ßïîíû íèéò àæèë÷äûí 70% áóþó 32 ñàÿ àæèë÷èä æèæèã äóíä ¿éëäâýðëýëä àæèëëàäàã.

Æèæèã äóíä ¿éëäâýðëýëèéã / ÆÄ¯ / õºãæ¿¿ëýõýä ßïîíû çàñãèéí ãàçðààñ èõ àíõààðàë

òàâüäàã áàéíà. Èõýíõ ÆÄ¯ íü ñàíõ¿¿ãèéí äóòàãäàëä ¿ðãýëæ îðäîã áºãººä òýäíèé êàïèòàëûí

íººö íü õÿçãààðàãäìàë, ìàòåðèàë, á¿òýýãäýõ¿¿í õóäàëäàí àâàõ, ¿éëäâýðëýë áîëîí òîíîã

òºõººðºìæèíäºº õºðºíãº îðóóëàõ ãýõ ìýò òýäíèé áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãààíä áàòàëãàà ºãºõ ñàí

õýðýãòýé áàéäàã. Òýäýíä ñàíõ¿¿ãèéí çàõ çýýëýýñ çýýëèéí áàòàëãàà ºãºõ ñàíã îëæ àâàõ íü

õ¿íäðýëòýé áàéäàã áàéñàí áîë çàñãèéí ãàçðûí äýìæëýãòýéãýýð ÆÄ¯ - ëýëä áàíêíààñ áîëîí

áóñàä ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãààñ çýýë àâàõ íàéäâàð áèé áîëæ áàéíà.

Çýýëèéí äààòãàëûí ñèñòåì íü ßïîíû çàñãèéí ãàçðûí õàðúÿà ìóæóóäûí Çýýëèéí õàìãààëàëòûí

êîðïîðàöè ãýñýí áàéãóóëëàãààð çîõèîí áàéãóóëàãääàã áàéíà. Çýýëèéí õàìãààëàëòûí

êîðïîðàöèàñ ãàðãàñàí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéí äàãóó çýýëèéí äààòãàëûí ñèñòåìèéã ßïîíû ÆÄ¯ - èéã

äýìæèõ êîðïîðàöè íü óäèðääàã áàéíà.

ßïîíû çýýëèéí äààòãàëûí ñèñòåì / 2002 îíû áàéäëààð /

Òóñëàìæ õÿíàëò äýìæëýã õÿíàëòÄýìæëýã øàëãàëò øàëãàëò

Äààòãàë õàìãààëàëò

ºðãºäºë çýýë¿¿ä ãàðãàõ

Çýýëèéí äààòãàëûí ñèñòåìèéí àíõíû àëõàì íü ßïîíû ÆÄ¯- èéã äýìæèõ êîðïîðàöè áà Çýýëèéí

õàìãààëàëòûí êîðïîðàöè õî¸ðûí äóíä çýýëèéí äààòãàëûí òºðºë á¿ðýýð äýëãýðýíã¿é äààòãàëûí

Ñàíõ¿¿ ýäèéí çàñãèéí äýýä ñóðãóóëü Áàíê ñàíõ¿¿ãèéí òýíõèì

¯íäýñíèé Çàñãèéí ãàçàð

Îðîí íóòãèéí çàñãèéí ãàçàð

ßïîíû ÆÄ¯-èéã äýìæèõ êîðïîðàöè

Çýýëèéí õàìãààëàë-òûí êîðïîðàöè

Áàíê, ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóä

Æèæèã äóíä ¿éëäâýðëýë

18


ãýðýý áàéãóóëñíààð ýõýëäýã. ÆÄ¯ íü áàíêíààñ çýýë õ¿ñýõýä áàíê íü Çýýëèéí

õàìãààëàëòûí êîðïîðàöèàñ çýýë ºãºõ ýñýõèéã ëàâëàäàã. Çýýëèéí õàìãààëàëòûí êîðïîðàöè íü

ÆÄ¯-èéí ºðãºäëèéã õÿíàæ ¿çýýä çýýëèéí õýìæýýã òîãòîîäîã áà áàíê íü ò¿¿íèé äàãóó

çýýëèéã ÆÄ¯ - ëýëä îëãîäîã. Ýíý íü ßïîíû çàñãèéí ãàçðààñ çýýëèéí àñóóäëààð áîäèòîé

àëõàì õèéæ áàéãàà áºãººä ÆÄ¯-èéã õàìãààëàõ, õºãæ¿¿ëýõ, òýäíèé õºðºíãèéí ýõ ¿¿ñâýðèéã

áàíêíû çýýëýýð àðâèæóóëàõ ñóóðèéã òàâüæ, òºðèéí çîõèöóóëàëòòàéãààð àñóóäëûã

øèéäñýí áàéíà ãýæ ¿çýæ áîëíî. Ýíý íü àëü àëü òàëäàà àøèãòàé áàéíà ãýäýã íü îéëãîìæòîé.

Èéíõ¿¿ áàíêíû áàéãóóëëàãûã çýýëèéí ýðñäýëýýñ õàìãààëæ , ÆÄ¯-èéã äýìæèæ ìºí

äààòãàëûí ñàíã ñèñòåìòýéãýýð õºãæ¿¿ëñýíýýðýý ýäèéí çàñãèéí ºñºëòèéã õàíãàæ, íèéãìèéí

¿éëäâýðëýëèéã íýìýãä¿¿ëæ áàéíà.

2.2 Ìîíãîëûí äààòãàëûí áàéãóóëëàãûí ñóäàëãàà

Ìàíàé îðîíä çàõ çýýëèéí ýäèéí çàñãèéí ñàëøã¿é á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã áîëîõ äààòãàëûí çàõ

çýýë áèé áîëîí õºãæñºíººñ õîéø 10 ãàðóé æèë ºíãºðëºº. Îäîî 2003 îíû áàéäëààð 18 äààòãàëûí

êîìïàíè àæèëëàæ áàéãààãûí 1 íü õîëèìîã, áóñàä 17 íü õóâèéí äààòãàëûí êîìïàíè þì. Äààòãàëûí

áàéãóóëëàãà îëøèð÷, äààòãàëûí íýð òºðºë, õàìðàõ õ¿ðýý íü ºðãºæèí , ¿éë÷èëãýýíèé ÷àíàð

äýýøëýõ çàìààð ºðñºëäººíèé õýëáýð¿¿ä áèé áîëæ áàéíà.

Ìîíãîëûí äààòãàëûí êîìïàíèé ìýäýýëýë

Õ¿ñíýãò 2.1 / ñàÿ. òºã /

¹ íýð Áàéãóó-ëàãäñàí

îãíîî

Íèéò õºðºíãº

Ä¿ðìèéí ñàí

Àæèëëàãñàä ÍèéòÒºâä Ñàëáàð

ò1 Ìîíãîë äààòãàë 1934-11-24 7825,4 1036,7 33 240 2732 Ò¿øèã 1991 286,2 100,0 6 22 283 Ä ýíä Á 1997-7-16 470,1 102,0 3 - 34 Ìè ýíä Ð 1997-8-15 386,5 100,0 3 - 35 Áîäü 1996-2-2 447,1 100,3 12 2 146 ÓÁ 1996-2-2 379,0 147,7 8 4 127 Àðä 1994-3-1 518,2 104,4 5 - 58 Òîðãîí çàì 1996-7-17 295,8 100,0 9 2 119 Ýðýë 1999-3-12 751,3 400,0 9 1 1010 Ñòüþàðäåññà ñàðà 2000-6-10 127,0 127,0 2 - 211 Ìîíãîëûí ¿íäýñíèé 2000-6-25 87,0 101,5 2 - 212 Áàò 2001-4-25 139,3 111,0 5 - 513 ×èí ¿éëñ 2001-8-31 154,1 100,2 4 18 2214 Íîìèí 2002-2-19 95,3 100,0 7 11 1815 Óëààíáààòàð 2002-6-24 120,6 100,0 6 - 616 Òðàíñ èíøóðåíñ 2002-6-24 123,5 100,0 4 - 417 Ìîíãîë áóóõèà 2003-4-29 - 100,0 2 - 2



18 Æîíîí 2003-4-29 - 100,0 4 - 4Íèéò ä¿í 12206,5 3130,8 124 300 424

Òàéëáàð: 1Äààòãàëûí êîìïàíèé õºðºíãèéí õýìæýý 2002 îíû ýöñèéí áàéäëààð 12206,5 ñàÿ

òºãðºã áîëñîí íü 1998 îíû ìºí ¿åòýé õàðüöóóëàõàä 96% -èàð ºññºí áàéíà. Íèéò äààòãàëûí çàõ

çýýëèéí 79%-èéã Ìîíãîë äààòãàë, 2,8%-èéã Áîäü äààòãàë, 2,4%-èéã Àðä äààòãàë, 15,8%-

èéã áóñàä äààòãàëûí êîìïàíèóä ýçýëäýã áàéíà.

Äààòãàëûí êîìïàíèé îðëîãî, çàðäàë / ñàÿ.òºã /

Îðëîãî 6145,5

Íºõºí îëãîâîð 1062,9

¯. À. Çàðäàë 1730,0

òàòâàð 241,9

öýâýð àøèã 227,4

2002 îíû áàéäëààð íèéò äààòãàëûí áàéãóóëëàãóóäûí öýâýð àøèã 227,4 ñàÿ òºãðºã áîëæ

ºìíºõ îíû ìºí ¿åýñ 5% ºñ÷ýý.

Õóðààìæûí îðëîãûí ººð÷ëºëòèéí åðºíõèé áàéäàë

Õ¿ñíýãò 2.2 / ñàÿ. òºã /1998 1999 2000 2001 2002

Àìü íàñ,ýð¿¿ë ìýíä, àøèã ñîíèðõîë 314,4 372,3 487,2 527,3 534,1Ýä õºðºíãº 1928,4 2320,8 2703,3 3213,2 3646,1Õàðèóöëàãà 749,3 1079,4 1034,8 1427,4 1965,3Íèéò 3163,4 3772,5 4225,3 5167,9 6145,5

Òàéëáàð: 2002 îíû áàéäëûã ºìíºõ æèëòýé õàðüöóóëáàë: ýð¿¿ë ìýíä, àøèã ñîíèðõîëûí

äààòãàë 1,3%,õºðºíãèéí äààòãàë13%, õàðèóöëàãûí äààòãàë 38% òóñ òóñ ºñ÷ýý.

2.3 Äàìïóóðñàí àðèëæààíû áàíêóóäûí ñóäàëãàà, æèøýý

ªíãºðñºí õóãàöààíä íèéò 14 àðèëæààíû áàíê äàìïóóðñàí áºãººä èõýíõ áàíêíû äàìïóóðëûí ãîë

øàëòàã íü ìåíåæìåíòèéí áîëîí ýäèéí çàñãèéí õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä áàéñàí. Ýäãýýð õ¿÷èí ç¿éëñèéí

íºëººëëèéã áàíê òóñ á¿ð äýýð õèéñýí äàðààõ ñóäàëãààíààñ õàðæ áîëíî.

Õ¿ñíýãò 2.3

ÀÁ –ûí äàìïóóðàëä íºëººëñºí õ¿÷èí ç¿éëèéí ñóäàëãàà

1 Äààòãàëûí õÿíàëòûí àëáàíû ñóäàëãàà



Ìåíåæìåíòèéí íºëººëºë Ýäèéí çàñãèéí ¿ç¿¿ëýëòèéí ººð÷ëºëò

Àðè

ëæàà

íû á

àíêó

óä

Ñóä

àëãà

à¿é

èõ

õý

ìæýý

-íèé

çý

ýë îë

ãîñî

í

Àæ

èëòí

óóäû

í õàð

èóöë

à-ã¿

é ¿é

ë àæ

èëëà

ãàà

Õóâ

ü íè

éë¿¿

ëýã÷

èäýä

èõ

õýìæ

ýýíè

é çý

ýë îë

ãîñî

í

Õ¿¿

ãèéí

ýðñ

äýë

Óëñ

òºð

Õóó

ëü ý

ðõ ç

¿éí

ÌÁ ø

àëãó

óð ¿

ç¿¿ë

ýëòè

éã

õàíã

ààã¿

é

ªºðè

éí õ

ºðºí

ãº ä

óòàã

äñàí

ªºðè

éí õ

ºðºí

ãèéí

õ¿ð

ýëöý

ý

Òºë

áºð

ò¿ðã

ýí ã

¿éöý

òãýõ

÷à

äâàð

ûí ¿

ç¿¿ë

ýëò

Íèéò

õºð

ºíãº

ä ýç

ëýõ

íèéò

çý

ýëèé

í õýì

æýý

Íèéò

õàä

ãàëà

ìæèä

ýçë

ýõ

çýýë

èéí õ

ýìæ

ýý

Íèéò

áóñ

äààñ

òàò

àí

òºâë

ºð¿¿

ëñýí

õºð

ºíãº

ä ýç

ëýõ

çýýë

èéí õ

ýìæ

ýý

Íèéò

çýý

ëä ý

çëýõ

÷àí

àðã¿

é çý

ýëèé

í õýì

æýý



1 Àðä + + + + + - 9 68 116 48 63

2 Äààòãàë + + + - -7 145 228 53 69

3 Áèçíåñ + - -18 207 248 100 93

4 Õîðøîî + + + - 8 36 154 24 5

5 Èõ çàì + + 28 2 51 2258 1 1

6 ÌÌ èíâåñò + + 88 19 90 671

7 Ñýëýíãý + + - 3 29 133 13 13

8 Òºâ àçè + + + + - -8 57 101 52 41

9 ÕÎÒØ + - -76 174 5078 94 98

10 Ýäèéí + + + + - -29 144 379 67 100

11 Ñýðãýýí + + + - -106 114 1598 62 100

12 Ýêñïîðò + + + + - -79 189 1247 157 100

13 Áàÿíáîãä + 69 34 50 4831 123 7

14 Àçèéí ÕÎ + + 52 21 88 195 164 18

Òàéëáàð: Äýýðõè ñóäàëãààíààñ õàðàõàä õàìãèéí èõ 100%-ûí ÷àíàðã¿é çýýëòýé áàíê íü

äàðààõ ãóðâàí áàíê þì. ¯¿íä: Ýäèéí òýíãýð , Ñýðãýýí áîñãîëò, Ýêñïîðò èìïîðò áàíê îðñîí

áºãººä ýäãýýðèéí ¿éë àæèëëàãààíä ñóäàëãàà õÿíàëòûí ¿éë àæèëëàãàà äóòàãäàëòàé áàéñàí,

àæèëòíóóä àæëûí õàðèóöëàãà àëäñàí, õóâü íèéë¿¿ëýã÷èä íèéë¿¿ëñýí õºðºíãººñºº èë¿¿ èõ

õýìæýýãýýð çýýë àâñàí, Ìîíãîë áàíêíû øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëòèéã õàíãààã¿é , õ¿¿ãèéí ýðñäýë èõ

áàéñàí çýðýã ìåíåæìåíòèéí õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä íºëººëñºí áàéíà. Ýäãýýðýýñ õàìààð÷ ýäèéí çàñãèéí

¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéí òýíöâýð àëäàãäàæ, ººðèéí õºðºíãº 36-104% õ¿ðòýë äóòàãäàæ íèéò õºðºíãº ,

õàäãàëàìæ , íèéò áóñäààñ òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãºíä çýýëèéí ýçëýõ õóâü õýìæýý 114-

159% õ¿ð÷, 100%-èéí ÷àíàðã¿é çýýë îëãîñîí íü äàìïóóðàëä õ¿ðãýæýý. Äýýðõ áàíêóóäûí

íýã æèøýý íü:

Ñýðãýýí áîñãîëò áàíê

Òºëáºðèéí ÷àäâàðã¿é áîëñîí Àðä, Äààòãàë áàíêûã òàòàí áóóãäàõàä òýäãýýðèéí îðîí

çàéä òºðèéí ºì÷èéí Ñýðãýýí áîñãîëò áàíê ãàð÷ èðñýí. ¯éë àæèëëàãààãàà ýõýëñíýýñ õîéø

íàðèéí ñóäàëãàà øèíæèëãýý õèéõã¿éãýýð õîëáîãäîõ õóóëü òîãòîîìæ çºð÷èí , èõ õýìæýýíèé

çýýëèéã ààí áàéãóóëëàãà , èðãýäýä îëãîñíîîñ ñàíõ¿¿ òºëáºðèéí ÷àäâàð íü áîãèíî õóãàöààíä

ýðñ äîðîéòõîä õ¿ðñýí. 1998 îíû 5-ð ñàðûí áàéäëààð òóñ áàíêíû íèéò çýýëèéí áàãöûí 70%-ûã

õóãàöàà õýòýðñýí ÷àíàðã¿é çýýë ýçýëæ , àëäàãäàë íü 2,8 òýðáóì òºãðºã áîëñîí íü ÌÁ –íààñ

òîãòîîñîí ººðèéí õºðºíãèéí çîõèñòîé õàðüöààíû ¿ç¿¿ëýëòèéã õàíãàõã¿é, öààøèä ¿éë



àæèëëàãààãàà õýâèéí õýìæýýíä ÿâóóëæ ÷àäàõã¿éä õ¿ðñýí áàéíà. Ýíý íü õàðèëöàã÷äûí

áàíêèíä èòãýõ èòãýëèéã àëäàãäóóëàõ óëìààð áàíêíû ñèñòåìä õèéãäýæ áóé á¿òöèéí

ººð÷ëºëòèéí àðàã õýìæýýíèé íýð õ¿íäýä õîðòîéãîîð íºëººëæ áîëçîøã¿éã àíõààðàí ÇÃ– ûí

õ¿ñýëòèéí äàãóó òºëáºðèéí ÷àäâàð ñàéòàé Ãîëîìò áàíêòàé íèéë¿¿ëýõ àðãà õýìæýý àâ÷

õýðýãæ¿¿ëñýí áîëîâ÷ ÓÈÕ-ûí 1998-08-14 íû 92-ð òîãòîîëîîð äýýðõ õî¸ð áàíêûã ýðã¿¿ëæ

ñàëãàñàí. Ýíý ¿åä íèéò çýýëèéí 77,4% -èéã õóãàöàà õýòýðñýí ÷àíàðã¿é çýýë ýçýëæ

áàéñàí. Ñýðãýýí áîñãîëò áàíêíû ¿éë àæèëëàãààã äàõèí ñýðãýýõèéí òóëä ÌÁ –ààñ 2,6

òýðáóì òºãðºã çàðöóóëñàí. ÌÁ–íû åðºíõèéëºã÷èéí òóøààëààð 1999-04-23 íû ºäðººñ ýõëýí 1

æèëèéí õóãàöààòàéãààð îíöãîé äýãëýì òîãòîîñîí. 1 Ýíý ¿åä òóñ áàíê 5,5 òýðáóì òºãðºãèéí

àëäàãäàëòàé àæèëëàæ áàéæýý.

Òóñ áàíêíû ñàíõ¿¿ òºëáºðèéí ÷àäâàð äîðîéòñîíû ãîë øàëòãààí íü çýýëèéí ÷àíàð

ìóóäñàíòàé õîëáîîòîé. Òóñ áàíêíû õóó÷èí óäèðäëàãà , àæèëòàíóóä õóóëü çºð÷èí òîîöîî

ñóäàëãàà, áàðüöàà áàòàëãààã¿éãýýð èõ õýìæýýíèé çýýëèéã äóð ìýäýí îëãîñîí íü ýðãýæ

òºëºãäºõã¿é áàéãààãààñ : íèéò 9 òýðáóì òºãðºãèéí çýýëèéí 93% áóþó 8,4 òýðáóì òºãðºãèéí

çýýë ÷àíàðã¿é áîëñîí. Òóñ áàíê íýã çýýëäýã÷èä èõ õýìæýýíèé çýýë îëãîæ áàéñàí íü çýýë

ýðãýí òºëºãäºõºä ñºðãººð íºëººëñºí. Çýýëèéí ºðºíä õóðààãäñàí 795,6 ñàÿ òºãðºãèéí ýä õºðºíãº

áàéñàí õýäèé ÷ àêò áàðèìò á¿ðýí áóñ, ¿íý íü çàõ çýýëèéí ¿íýýñ ºíäºð áàéñíààñ øàëòãààëàí

áîðëîãäîõã¿é áàéæýý. Ñýðãýýí áîñãîëò áàíêíû õàäãàëàìæ ýçýìøèã÷äèéí ýðõ àøãèéã

õàìãààëàõ ¿¿äíýýñ ýðñäýëèéã òºð á¿ðýí õ¿ëýýõ ÓÈÕ – ûí òîãòîîë ãàðñíààð èðãýäèéí

õàäãàëàìæèéí 800-ãààä ñàÿ òºãðºãèéã ÕÀÀÍ áîëîí Õàäãàëàìæ áàíêèíä øèëæ¿¿ëñýí. Òóñ

áàíê õóâèéí êîìïàíèóäûí àâñàí 400 ñàÿ ãàðóé òºãðºãèéí çýýëèéã óëñûí áàéãóóëëàãóóäààð

òºë¿¿ëæýý.

Ñýðãýýí áîñãîëò áàíê äàìïóóðàõàä íºëººëñºí ãîë õ¿÷èí ç¿éë íü :

1. Çýýëèéí ýðñäýë

2. Óäèðäëàãûí áóðóó ¿éë àæèëëàãààòàé õîëáîîòîé.

1999-03-18 íä òºðèéí õÿíàí øàëãàõ õîðîîíû ýýëæèò õóðàëäààíààð òóñ áàíêíû ñ¿¿ëèéí õî¸ð

æèëèéí ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë àæèëëàãàà, ÍÁÁ¿ðòãýë, òºñâèéí õºðºíãº çàðöóóëàëòûí áàéäëûã

øàëãàæ äàðààõ çºð÷èë ãàðãàñíûã èëð¿¿ëæýý. Òóõàéëáàë :

Çýýëèéí ýðñäýëä îðîõ ãîë íºõöºë íü òºâ áîëîí ñàëáàð áàíêóóäûí óäèðäàõ õ¿ì¿¿ñ íü èõ

õýìæýýíèé çýýëèéã ýðã¿¿ëæ òºëºõ íºõöºë,áàðüöàà áàòàëãààã¿éãýýð îëãîæ, çýýëèéí

1 Òºðèéí õÿíàí øàëãàõ õîðîîíû ìýäýýëëýýñ



øèéäâýðèéã õóóðàì÷ààð ¿éëäýõ, äàíñíû àðãààð íóóí äàðàãäóóëàõ, õàíäèâ ºðãºõ, îíöûí

øààðäëàãã¿é ýä ç¿éëèéã ºíäºð ¿íýýð àâñàí çýðýã çºð÷èë ãàðñàí. Ñýðãýýí áîñãîëò áàíê

2000 îíû 1-ð ñàðä òàòàí áóóãäñàí.

Äýýðõè ñóäàëãàà ä¿ãíýëòýýñ îäîî àæèëëàæ áàéãàà áàíêóóä ñóðãàìæ àâàõ , ººðèéí ¿éë

àæèëëàãààíäàà øèíæèëãýý, ä¿ãíýëò õèéõ áîëîìæòîé þì.

2.3 Àðèëæààíû áàíêóóäûí çýýëæ¿¿ëýëòèéí ºíººãèéí áàéäàë

ªíãºðñºí æèë¿¿äýä Ìîíãîë óëñûí áàíê, ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàð òîãòâîðæèæ áàéãàà íü öààøèä

íàéäâàðòàé àæèëëàõ ýõëýë òàâèãäàæ áàéíà. Óëñûí õýìæýýíä 2002 îíû ýöñèéí áàéäëààð 16

àðèëæààíû áàíê, 60 ãàðóé áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà / ÁÁÑÁ / ¿éë àæèëëàãàà

ÿâóóëæ á¿õ àéìãèéí íóòàã äýâñãýðò íèéò 538 ñàëáàð íýãæýýð äàìæóóëàí áàíêíû ¿éë÷èëãýý

¿ç¿¿ëæ áàéñàí . 1Îäîîãèéí áàéäëààð / 2003 îíû 11 ñàð / òºðèéí ºì÷èò 1, òºðèéí ºì÷èéí îðîëöîîòîé 4, õóâèéí 12

áàíê íèéòäýý 17 àðèëæààíû áàíê ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëæ áàéíà. Òºâ áàíê áîëîí àðèëæààíû

áàíêèíä íèéò 6000 ãàðóé àæèëòàí õîò ñóóðèí, îðîí íóòàãò àæèëëàäàã. ¯¿íýýñ ãàäíà Ìîíãîë

áàíêíààñ çºâøººðºë îëãîãäñîí áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí 62 áàéãóóëàãà , ìºí 90 ãàðóé õàäãàëàìæ

çýýëèéí õîðøîîä ààí áàéãóóëëàãà,èðãýäýä ìºíãºí õàäãàëàìæ , çýýëèéí ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëæ

áàéíà. ÁÁÑÁ , õàäãàëàìæ çýýëèéí õîðøîîäûí íèéò àêòèâóóä íèéëýýä áàíêíû ñàëáàðûí íèéò

àêòèâèéí 1 ãàðóé õóâèéã ýçýëæ áàéíà. Ýíý íü ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðò ¿ç¿¿ëæ áóé ñàíõ¿¿ãèéí

çóó÷ëàëûí öàð õ¿ðýý áàãà áàéãààã õàðóóëàõ áîëîâ÷ öààøäàà ºðãºæèõ õàíäëàãàòàé áàéãàà.

Ìºíãº çýýëèéí ¿ç¿¿ëýëò

Õ¿ñíýãò 2.4 /

òýðáóì . òºã /

îí

Ã¿éëãýýíä áàéãàà

áýëýí ìºíãº

Ì1

Õàäãàëàìæ Ãàäààä

âàëþò-

ûí

õàäãà-

ëàìæ

Ì2 Èíô-

ëÿöè

Çýýë-

èéí

ºðèéí

¿ëäýã-

äýë

¿¿íýýñ

Íººö

ìºíãºÄ¿í

Áàíê-

íààñ

ãàäóóðõ

Õóãà

öàà-

ã¿é

Õóãà

öàà-

òàé

Ä¿í

÷àíà

ð-

ã¿é

Õýâ-

èéí

áóñ,

ìóó

1998 61,7 56,4 82,6 26,1 44,8 70,9 39,8 167,2 6 85,6 6,1 26,6 -

1 Ìîíãîëáàíêíû 2003 îíû 3-ð óëèðëûí ñóäàëãààíààñ



1999 91,6 87,3 114,8 27,5 45 72,5 62,3 220,2 10 77,5 2,9 39,2 112,1

2000 107,4 100,9 130,8 29,8 59 88,8 69,1 258,8 8,1 66,8 1,9 14,6 132,9

2001 119,2 109,2 156,2 46,9 87,6135,

087,3 331,1 8,0 135,1 1,8 9,1 143,8

2002 136,6 124,0 177,7 53,7 137,1190,

8124,7 439,6 6,1 231,4 16,7 12,4 173,7

Òàéëáàð: Ñ¿¿ëèéí òàâàí æèëèéí ñóäàëãààíààñ ¿çýõýä áàíêíû ººðèéí õºðºíãº íýìýãäýæ ,äîòîîä

çýýëèéí õýìæýý , ãàäààä öýâýð àêòèâ,õ¿í àìûí õàäãàëàìæ æèë èðýõ òóñàì íýìýãäñýí áàéíà.

Àðèëæààíû áàíêóóäûí íèéò àêòèâ 453,1 òýðáóì òºãðºã áîëæ ÄÍÁ-íèé 40 îð÷èì õóâèéã

ýçëýõ áîëñîí. Õàäãàëàìæ 2002 îíä 190 îð÷èì òýðáóì òºãðºã áîëæ ºññºí.

Äîòîîäîä 249 òýðáóì òºãðºãèéí çýýë îëãîñíû 84%-èéã õóâèéí ñåêòîðò îëãîæýý.

ÌÁ-íû öýâýð ãàäààä íººö 2002 îíû ýöñèéí áàéäëààð 225,87ñàÿ äîëëàð áîëñîí áà ýíý íü 2001

îíû ìºí ¿åýñ 65,86 ñàÿ äîëëàð áóþó 41,2 õóâèàð ºññºí ¿ç¿¿ëýëò þì.

1996-1999 îíä áîëñîí áàíêíû õÿìðàëàñ ñóðãàìæ àâñàí áàíêóóäûí

¿éë÷èëãýý ,ñàíõ¿¿ãèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä 2000 îíîîñ òîãòâîðæèæ ýõýëñýí áºãººä 2002 îíû ýöñèéí

áàéäëààð áàíêóóäûí ººðñäèéí ÷àíàðã¿é çýýë õýìýýí àíãèëñàí çýýëèéí õýìæýý 16,7 òýðáóì

òºãðºãò õ¿ðñýí íü íèéò çýëèéí ºðèéí ¿ëäýãäëèéí 7,2 õóâü áàéíà.

Çýýëèéí ºðèéí ¿ëäýãäýë 135,1 òýðáóì òºãðºãò õ¿ðñíèéã á¿òöýýð àâ÷ ¿çâýë óëñûí

ñåêòîðûíõ ºìíºõ îíûõîîñ 68,0 õóâèàð, õóâèéí ñåêòîðûíõ 2,5 õóâèàð ºñ÷ýý. Ýíý íü äîòîîäûí

ýäèéí çàñãèéã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõýä áàíêíû ¿¿ðýã íýìýãäýæ, ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàë ã¿íçãèéð÷

áàéãààã õàðóóëæ áàéíà.

2003 îíû 11-ð ñàðûí áàéäëààð ìàíàé íèéò àðèëæààíû áàíêóóä : àæ àõóéí íýãæ , áàéãóóëëàãà,

èðãýäýä : ¿éëäâýðëýë, ¿éë÷èëãýý, õóäàëäààíû, õºðºíãº îðóóëàëòûí, ýðãýëòèéí ýõ

¿¿ñâýðèéí, õýðýãëýýíèé ãýõ ìýò çîðèóëàëòààð : óðò , äóíä, áîãèíî õóãàöààòàé íèéò 30

ãàðóé òºðëèéí çýýë îëãîæ áàéíà. Íèéò àðèëæààíû áàíêóóäàä îëãîæ áóé çýýë¿¿äýýñ íèéòëýã

õýäýí çýýëèéã ñîíãîí àâ÷ , çýýëèéí õ¿¿ãèéí ñóäàëãààã õèéëýý.

Ýíýõ¿¿ çýýë, çýýëèéí õ¿¿ãèéí ñóäàëãààã äàðààõ Õàâñðàëò ¹ 2 -ò òîäîðõîé õàðóóëàâ.

:



ÃÓÐÀÂÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝÃ

3.1 Ãîëîìò áàíêíû ºíººãèéí áàéäàë , çýýëèéí ñóäàëãàà

Ìîíãîë Óëñûí “Ãîëîìò áàíê íü” 1995 îíû 3-ð ñàðä áàéãóóëàãäñàí, ýíý öàãààñ õîéø

Ìîíãîë óëñûí áàíêíû ñàëáàðò øèíý ¿éë÷èëãýý, øèíýëýã ñàíàà íýâòð¿¿ëæ, áàíê õàðèëöàã÷äûí

õîîðîíä èòãýëöëèéí íàéðñàã õàðèëöàà, íàéäâàðòàé áàéäàë á¿ðä¿¿ëæ, áèçíåñèéí ñàëáàðò

ººðèéí áàéð ñóóðèéã ýçýëæ ÷àäñàíààð ýä¿ãýý Ìîíãîë óëñûí õàìãèéí òîì õóâèéí áàíê áîëæ

÷àäñàí.

“Ãîëîìò” áàíê îäîîãèéí áàéäëààð 15000 ãàðóé õàðèëöàã÷òàé, 150 ãàðóé àæèëòàí, 1 ñàëáàð,

8 òîîöîîíû òºâ, 1 êàññòàé ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëæ áàéíà.

Áàéãóóëàãäñàí öàãààñàà ýõëýí Ìîíãîëûí áàíê ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðò øèíý äýâøèëòýò

¿éë÷èëãýý á¿õíèé àíõäàã÷ áàéõ ãýñýí ¿íäñýí çàð÷ìûã áàðèìòëàí àæèëëàæ èðñíýýð Ìîíãîë

óëñûí áàíêíû ñèñòåìä Ãîëîìò Ìàñòåðêàðò, Ãîëîìò ÷åê, äóóäëàãûí ¿éë÷èëãýý, õóâèéí

õàðèëöàõ, 24 öàãèéí ¿éë÷èëãýý çýðýã øèíý ¿éë÷èëãýýí¿¿äèéã àíõ íýâòð¿¿ëñýí. Ýíý îíû

ýõíýýñ øèíýýð õàäãàëàìæèéí õàéðöàã, õóâèéí ¿éë÷èëãýý áóþó telephone banking çýðýã

áàíêíû ¿éë÷èëãýýí¿¿äèéã øèíýýð íýâòð¿¿ëæ ýõëýýä áàéíà.

“Ãîëîìò” áàíê îëîí óëñûí áàíê ñàíõ¿¿ãèéí íýãäñýí ñ¿ëæýý SWIFT-ýýð äàìæóóëàí äýëõèéí

ýäèéí çàñàã, ñàíõ¿¿ãèéí õàìãèéí òîì òºâ¿¿ä áîëîõ ÀÍÓ, ÕÁÍÃÓ, Øâåéöàð, ßïîí óëñûí

äýëõèéä àëäàðòàé àðàâ ãàðóé áàíêèí äàõü õàðèëöàõ äàíñààðàà äàìæóóëàí äýëõèéí àëü ÷

îðîíä õ¿ðãýõ õàðèëöàã÷äûí ãàäààä òºëáºð òîîöîîã øóóðõàé ã¿éöýòãýæ áàéíà. Western

Union êîìïàíèòàé õàìòàð÷ õàðèëöàã÷èéí ãàäààä ãóéâóóëãûã ìàø áîãèíî õóãàöààíä áóþó

åðäºº ë 10 ìèíóòûí äîòîð äýëõèéí àëü ÷ ºíöºã áóëàíä òºëáºð õ¿ëýýí àâàã÷èä íü íàéäâàðòàé

õ¿ðãýõ øèíý ¿éë÷èëãýýã íýâòð¿¿ëýýä áàéíà.

Ìºí õóâèéí õýâøëèéã õºãæ¿¿ëýõ äýëõèéí áàíêíû òºñëèéí çýýëèéã Ìîíãîë Óëñàä

õýðýãæ¿¿ëýã÷ýýð øàëãàðàí àæèëëàæ áàéãàà íü Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñàã, íèéãìèéí õºãæèëä

äýìæëýã ¿ç¿¿ëæ, ¿íäýñíèé ¿éëäâýðëýëèéã õºãæ¿¿ëýõýä èõýýõýí õóâü íýìýð îðóóëæ áóé

õýðýã áèëýý.

“Ãîëîìò” áàíê ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãàà îëîí óëñûí ñàíõ¿¿ãèéí ñòàíäàðòàä íèéö¿¿ëýí ãàðãàæ,

1998 îíîîñ òàéëàí òýíöëýý îëîí óëñûí íýð õ¿íäòýé øèíæýý÷äýýð áàòàëãààæóóëàõ áîëñîí íü



áàíêíû ¿éë àæèëëàãààã õýðýãëýã÷äèéí ºìíº óëàì íýýëòòýé áîëãîæ, ãàäààä äîòîîäûí

õàðèëöàã÷äèéí èòãýë íàéäâàð òàëààð ºíãºðººã¿éã õàðóóëæ áàéíà.

“Ãîëîìò” áàíê íü Ìîíãîë óëñûí áàíê ñàíõ¿¿ãèéí çàõ çýýëä àðèëæààíû áàíêíû

óäèðäëàãûí øèíý çàãâàð, öîî øèíý ¿éë÷èëãýý, õî¸ð òàëûí èòãýë íàéäâàð äýýð öîãöîëñîí

á¿òýýë÷ óóð àìüñãàë á¿ðä¿¿ëýõèéí òóëä á¿õíèéã õèéæ, öààøèä ÷ ýðýë õàéãóóëàà

¿ðãýëæë¿¿ëýõèéí òºëºº ÷àðìàéí àæèëëàæ áàéíà.

“Ãîëîìò” áàíêíû çýýëèéí ¿éë÷èëãýýíèé òºðë¿¿ä

“Ãîëîìò” áàíêíààñ õàðèëöàã÷äûí õ¿ñýëòèéí äàãóó òýäãýýðèéí ¿éë àæèëëàãààíû ýðñäýëèéã

¿íýëñíèé ¿íäñýí äýýð ñàíõ¿¿ãèéí óðò, äóíä õóãàöààíû õºðºíãº îðóóëàëò, áîãèíî õóãàöààíû

ñàíõ¿¿ãèéí õ¿íäðýëèéã øèéäâýðëýõýä íü äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõýä çîðèóëàí çýýë, ñàíõ¿¿æèëòèéí

äàðààõ ¿éë÷èëãýýã áàéíãà ¿ç¿¿ëäýã.

Àæ àõóéí íýãæ áàéãóóëëàãàä çýýë îëãîõ

Òºñëèéí çýýë. Äýëõèéí áàíêíààñ õóâèéí õýâøëèéã äýìæèõ çîðèëãîîð çýýëèéã àæ àõóéí íýãæ

áàéãóóëëàãóóäàä 3-7 æèëèéí õóãàöààãààð îëãîæ áàéíà.

Åðäèéí çýýë. “Ãîëîìò” áàíê àæ àõóéí íýãæ áàéãóóëëàãà, èðãýäèéí áîãèíî õóãàöààíû

ñàíõ¿¿ãèéí äóòàãäëûã íºõºõ çîðèëãîîð 1 æèë õ¿ðòýëõ õóãàöààãààð çýýëèéã îëãîæ áàéíà.

Õóâü õ¿í, èðãýäýä îëãîõ çýýë

Æèæèã çýýë. Æèæèã áèçíåñ ýðõëýã÷äèéã äýìæèõ, áîãèíî õóãàöààòàé ýðýëò õýðýãöýý

á¿õèé ìºíãºíèé ýðýëòèéã ñàéæðóóëàõ çîðèëãîîð 100 ìÿíãààñ 3 ñàÿ òºãðºãèéí õýìæýýòýé

çýýëèéã 5 õóâèéí õ¿¿òýéãýýð 3 ñàðûí õóãàöààòàé îëãîæ áàéíà.

Õýðýãëýýíèé çýýë. Èðãýäèéã öàõèëãààí áàðààòàé áîëãîõîä íü äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ çîðèëãîîð

100.000-700.000 òºãðºãèéí çýýëèéã 3-6 ñàðûí õóãàöààòàé, 4 õóâèéí õ¿¿òýé îëãîæ áàéíà.

Öàëèíãèéí çýýë. 100,000-500,000 òºãðºãèéí çýýëèéã 6 ñàðûí õóãàöààòàé, 3,0% õ¿¿òýé

îëãîæ áàéíà.

Çýýëèéí àíãèëàë

Áàíêíû òóõàé õóóëèéí 27 äóãààð ç¿éëèéí 7 äàõü çààëòûã ¿íäýñëýí áàíê íü çýýë áàòëàí

äààëò àêêðåäèòèâ áîëîí áóñàä õ¿ëýýæ áîëçîøã¿é ¿¿ðýã ¿íýò öààñ, ºì÷ëºõ áóñàä ¿ë õºäëºõ

õºðºíãº, àâëàãà /áóñàä àêòèâ/-ûã àíãèëàõ, çýýë òºëºãäºõºä ó÷èð÷ áîëçîøã¿é àëäàãäëààñ

õàìãààëàõ ñàí /Çýýëèéí ýðñäëèéí ñàí/ áîëîí õ¿ëýýæ áîëçîøã¿é ¿¿ðýã, áóñàä àêòèâûí

ýðñäëèéí ñàíã áàéãóóëæ, çàðöóóëàõàä ýíýõ¿¿ æóðìûã ìºðäºíº.



Çýýë áîëîí õ¿ëýýæ áîëçîøã¿é ¿¿ðýã, áóñàä àêòèâûí ýðñäëèéí ñàíã ýíý æóðàìä çààñíààñ ººð

çîðèóëàëòààð çàðöóóëàõûã õîðèãëîíî.Ãîëîìò áàíê ÷ áóñàä àðèëæààíû áàíêóóäûí àäèë äýýðõ

æóðìûã ìºðääºã.

1. Áàíê íü çýýë áîëîí õ¿ëýýæ áîëçîøã¿é ¿¿ðýã, ¿íýò öààñ, ºì÷ëºõ áóñàä ¿ë õºäëºõ õºðºíãèéí

õóãàöàà, ÷àíàîûí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã õàðãàëçàí àíãèëàõ áºãººä ÷àíàðûí õ¿÷èí ç¿éëñèéã 50

õóâèàð, õóãàöààíû õ¿÷èí ç¿éëñèéã ìºí 50 õóâèàð òóñ òóñ æèãíýíý òîîöíî.

2. Áàíê íü çýýë áîëîí õ¿ëýýæ áîëçîøã¿é ¿¿ðýã, áóñàä àêòèâèéã äîð äóðüäñàí áàéäëààð

àíãèëæ, ÷àíàð áîëîí õóãàöààíû ¿ç¿¿ëýëò ººð÷ëºãäºõ òóõàé á¿ðò àíãèëàëûã õèéíý. ¯¿íä:

Õýâèéí çýýë : çýýëäýã÷èéí òºëáºðèéí ÷àäâàð õýâèéí õýìæýýíä áóþó Ìîíãîë áàíêíààñ

òîãòîîñîí áàíêíû çîõèñòîé õàðüöààíû ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã á¿ðýí õàíãàí àæèëëàæ áàéãàà,

çýýëèéí ãýðýýíä çààãäñàíòºëºãäºõ õóãàöàà íü áîëîîã¿é áóþó õóâààðèéí äàãóó òºëºãäºæ

áàéãàà çýýëèéã á¿ðòãýíý.

×àíàðã¿é çýýë:

1.Õóãàöàà õýòýðñýí çýýë – çýýëäýã÷èéí òºëáºðèéí õýâèéí õýìæýýíä áàéãàà áîëîâ÷ òºëºõ

îðëîãî ò¿ð ñààòñíààñ ãýðýýò õóãàöààíààñ 30 õ¿ðòýë õîíîãîîð õóãàöàà õýòýð÷

ºíäºðæ¿¿ëñýí õ¿¿ áîäîãäîæ ýõýëñýí çýýëèéã á¿òãýíý.

2. Õýâèéí áóñ çýýë – çýýëäýã÷èéí òºëáºðèéí ÷àäâàð ìóóäàæ áîëçîøã¿é, çýýë, õ¿¿íèé òºëáºð

ãýðýýò õóãàöààíààñ 30-60 õîíîã õ¿ðòýë õýòýð÷, áàðüöàà õºðºíãººð ýðã¿¿ëýí òºë¿¿ëýõ

øààðäëàãàòàé áîëñîí çýýëèéã á¿ðòãýíý.

3. Ýðãýëçýýòýé çýýë – çýýë, õ¿¿íèé òàëáºð ãýðýýò õóãàöààíààñ 60-360 õîíîã õ¿ðòýë

õýòýð÷ çýýëäýã÷èéí õàðèëöàõ äàíñíû ÷ºëººò ¿ëäýãäýë áîëîí áàðüöààò õºðºíãº çýýëèéí

¿íäñýí ºð áîëîí õ¿¿íèé òºëáºð õèéõýä õ¿ðýëöýõýý áîëüñîí çýýëèéã á¿ðòãýíý.

4. Ìóó çýýë – çýýë, õ¿¿íèé òºëáºð 360 õîíîãîîñ èë¿¿ãýýð õóãàöàà õýòýð÷, çýýëäýã÷ áàíêûã

òàòàí áóóëãàõ òóõàé ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãûí øèéäâýð ãàðãàñàí, áàðüöàà áîëîí áàòàëãàà

õºðºíãº íü áàéõã¿é áîëñîí, ýñõ¿ë çýýëäýã÷ áàíê äàìïóóðñàí íü ø¿¿õýýð òîãòîîãäñîí çýýëèéã

á¿ðòãýíý.

Áàíêíû ñèñòåìä Ãîëîìò áàíêíû ýçëýõ áàéð ñóóðü

Áàíêíû ñèñòåìèéí çýýë äýõ “Ãîëîìò” áàíêíû ýçëýõ áàéð ñóóðèéã òîäîðõîéëîõ àæëûí õ¿ðýýíä

áàíêíû ñèñòåì äýõ íèéò çýýëèéí ºðèéí ¿ëäýãäýë, ¿¿íýýñ ÷àíàðã¿é çýýëèéí õýìæýýã

àðèëæààíû áàíêóóäûí õ¿ðýýíä àâ÷ ñóäàëëàà.



Ìîíãîëûí áàíêíû ñèñòåìèéí õ¿ðýýíä àðèëæààíû áàíêóóäûí íèéò çýýëèéí ºðèéí ¿ëäýãäýë áîëîí

÷àíàðã¿é çýýëèéí õýìæýýã õàðüöóóëæ ¿çüå.

Íèéò àðèëæààíû áàíêóóäûí çýýëèéí ºðèéí ¿ëäýãäýë

Õ¿ñíýãò 3.1

/ ñàÿ. òºãðºã /

îí Çýýëèéí

ºðèéí

¿ëäýã-äýë

Õýâèéí

çýýë

Óëñûí

ñåêòîð

Õóâèéí

ñåêòîð

÷àíàð-

ã¿é çýýë

Õóãàöàà

õýòýðñýí

çýýë

Íàéä-

âàðã¿é

çýýë

1998 94602,1 61963,2 18295,6 43667,6 32638,9 6051,9 26587,0

1999 82079,8 39973,1 8564,5 31408,6 42106,7 2925,7 39181,0

2000 67660,0 51764,4 6218,5 45482,9 15895,6 1281,8 14613,8

2001 136088,6 125223,

0

10552,3 114670,

0

10865,9 1798,3 9067,6

2002 201188,0 184460,

7

13043,8 171416,

9

16727,7 4293,7 12434,0

Òàéëáàð: ¯¿íýýñ õàðàõàä áàíêíû ñèñòåìèéí çýýëèéí ºðèéí ¿ëäýãäýë 1998 îíä ºñººä öààøàà

2000 îí õ¿ðòýë òîãòâîðòîé áóóð÷, 2001, 2002 îíóóäàä îãöîì ºññºí áàéíà.

Çóðàã- 3.1

Áàíêíû ñèñòåì äýõ íèéò àðèëæààíû áàíêóóäààñ òàâàí òîì áàíêûã ñîíãîñîí áîëíî. Ãîëîìò áàíê

íèéò ñèñòåìèéí 21% ýçýëæ áàéãàà íü õàðàãäàæ áàéíà.



Áàíêíû ñèñòåì áà Ãîëîìò áàíêíû çýýëèéí ÷àíàðûí ñóäàëãàà

Ãîëîìò áàíêíû 1÷àíàðã¿é çýýë 2001 îíû 8-ð ñàð õ¿ðòýë / 2,616,200 / áóóðñàí ÷ 9-ð ñàð

õ¿ðòýë/ 3,111,800 / îãöîì ºññºíººñ ÷àíàðã¿é çýýëèéí ºñºëò ìàø èõ áîëñîí.

Ãîëîìò áàíêíû çýýëèéí ñóäàëãàà / 2002-12-31 /

Õ¿ñíýãò 3.2 / ìÿí.òºã /

Çýýëèéí àíãèëàë Íèéò îëãîñîí çýýë Òºãðºãèéí Âàëþòûí

Õýâèéí çýýë 31 529 500,7 12 201 177,6 19 328 323,1

×àíàðã¿é çýýë 3 368 630,5

Õóãàöàà õýòýðñýí 17 941,7

Õýâèéí áóñ çýýë 284,2

Ýðãýëçýýòýé çýýë 329,1

Ìóó çýýë / íàéäâàðã¿é / 3 350 075,5

Òàéëáàð: äýýðõ õ¿ñíýãòýýñ õàðàõàä Ãîëîìò áàíêíû ÷àíàðã¿é çýýëèéí èõýíõ õóâèéã / 99 %

-èéã / ìóó çýýë ýçýëæ áàéãàà íü çýýëèéí ýðñäýëèéã áóóðóóëàõ àðãà õýìæýý àâàõ

øààðäëàãàòàéã õàðóóëæ áàéíà.

Ãîëîìò áàíêíû îëãîñîí çýýë ò¿¿íèé òºëºëò

Ýíý õýñýãò àíõ áàéãóóëàãäñàí 1995 îíîîñ õîéøõè “Ãîëîìò” áàíêíû îëãîñîí çýýë, òýäãýýðèéí

àíãèëàëûã îí á¿ðýýð ãàðãàæ øèíæèëëýý.

Çýýëèéã àíãèëæ, òºðºëæ¿¿ëýõèéí ãîë çîðèëãî íü ÷àíàðã¿é çýýëèéí ýçëýõ õóâü, ÷àíàðã¿é

çýýëèéí ºñºëò áóóðàëòûã òîäîðõîéëæ, ãðàôèê ä¿ðñëýëýýð èëýðõèéëæ, ÷èã õàíäëàãûã

òîãòîîõîîñ ãàäíà çýýëèéí áàãöûã óäèðäàõàä ÷èãëýãäýíý.

Ãîëîìò áàíêíû îëãîñîí çýýë, ò¿¿íèé òºëºëò

Õ¿ñíýãò 3.3

/ñàÿ.òºã/

¯ç¿¿ëýëò/Îãíîî 1995 îí 1996 îí 1997 îí 1998 îí 1999 îí 2000 îíÎëãîñîí

452,989.71,303,077.2

7,560,949.1

10,486,750.3

15,955,453.6

7,511,682.1

Òºëºãäñºí277,068.7

1,093,472.2

4,069,252.6

9,302,474.9

13,947,000.4

5,179,831.0

1 Ãîëîìò áàíêíû çýýëèéí ñóäàëãààíààñ



Òºëºëòèéí õóâü 61% 84% 54% 89% 87% 69%

Çýýëäýã÷ 41 68 62 75 91 125

Òàéëáàð: Õ¿ñíýãòýýñ õàðàõàä “Ãîëîìò” áàíê 1995 îíû 3-ð ñàðä àíõ áàéãóóëàãäààä òóõàéí

îíäîî îëãîñîí çýýë íü 452,989.7 ñàÿ òºãðºãèéí çýýë îëãîñíîîñ ýðãýí òºëºëò íü 277,068.7 ñàÿ

òºãðºã áàéñàí áîë 2000 îíû ýöñèéí áàéäëààð 7,511,682.1 ñàÿ òºãðºãèéí çýýë îëãîñíîîñ ýðãýí

òºëºëò íü 5,179,831.0 òºãðºã áàéíà.

Çýýë îëãîëò , òºëºëòèéã äàðààõ ãðàôèêò õàðóóëúÿ.

Çóðàã – 3.2

“Ãîëîìò” áàíêíû çýýë îëãîõ ïðîöåññèéí ñóäàëãàà

“Ãîëîìò” áàíêíû åðºíõèé çàõèðàëûí òóøààëààð áàòàëñàí çýýëèéí áàðèìòëàõ áîäëîãî

÷èãëýëèéí äàãóó çýýë îëãîõ, òºë¿¿ëýõ ¿éë àæèëëàãààã äîð äóðäñàí áàéäëààð ã¿éöýòãýíý:

1. Òóñ áàíê ººðèéí áîäèò ýõ ¿¿ñâýð, çýýëèéí ñàðûí óëèðëûí ýöýñò øèëæèõ ¿ëäýãäëèéí

õýìæýý, òóõàéí ¿åèéí ýäèéí çàñàã, ìºíãº, ñàíõ¿¿ãèéí çàõ çýýëèéí áàéäàë, çýýëäýã÷èéí

òºëáºð òîîöîîíû ÷àäâàð çýðãèéã ¿íäýñëýí òóõàéí ñàð óëèðàëä îëãîõ çýýëèéí õýìæýýã Ìîíãîë

áàíêíààñ òîãòîîñîí çýýëèéí ëèìèòýýñ õýòð¿¿ëýõã¿éãýýð äàãàæ ìºðäºíº.

2. Çýýë îëãîõ øèéäâýðèéã áàíêíû Çýýëèéí Õîðîîíû Õóðëààñ áàòëàíà. Íýã çýýëäýã÷èä îëãîõ

çýýëèéí õýìæýýã òóñ áàíêíû ººðèéí õºðºíãèéí 20 õóâü, õóâü íèéëýã÷äýä îëãîõ çýýëèéí

íèéëáýð ä¿íã ä¿ðìèéí ñàíãèéí 20 õóâèàñ õýòð¿¿ëýõã¿é áàéíà.

Õàðèëöàã÷ çýýë àâàõûã õ¿ññýí ºðãºäºë, õîëáîãäîõ áóñàä á¿ðä¿¿ëñýí áàðèìò ìàòåðèàëàà

Çýýëèéí Õîðîîíû õóðàëäààíààñ 7 õîíîãèéí ºìíº, çýýëèéí àæèëòàíä “Ãîëîìò” áàíêíû çýýëèéí

áàðèìòûí õÿíàëòûí êàðòûí äàãóó õ¿ëýýëãýí ºãíº. Çýýë õ¿ññýí ºðãºäëèéã áàíêíààñ ãàðãàñàí

ñàíàìæ áè÷ãèéí äàãóó ¿éëäýæ òóõàéí áàéãóóëëàãà àæ àõóéí íýãæèéí äàðãà, åðºíõèé



çàõèðëûí ãàðûí ¿ñýã çóðñàí òîõèîëäîëä õ¿÷èíòýéä òîîöíî. Øààðäëàãàòàé ¿åä áàíê

çýýëäýã÷ýýñ õîëáîãäîõ áóñàä áàðèìò áè÷èã, ìàòåðèàëóóäûã ãàðãóóëæ àâàõ ýðõòýé. Áàíê

íü øààðäëàãàòàé ãýæ ¿çâýë Ìîíãîëáàíêíû ìýäýýëëèéí ñàíãààñ àëáàí ¸ñíû òîäîðõîéëîëò àâíà.

3. Þóíû ºìíº çýýëèéã çºâõºí ººðèéí õàðèëöàã÷èä îëãîõ çàð÷èì áàðèìòëàõ áºãººä óã õàðèöàã÷

íü äàíñàà áàíêèíä íýýñíýýñ õîéø 3 ñàðààñ äîîøã¿é õóãàöààíä èäýâõèòýé ã¿éëãýý õèéñýí

áàéõûã øààðäàíà.

4. Çýýëäýã÷ á¿ðä¿¿ëñýí áàéâàë çîõèõ á¿õ áàðèìò ìàòåðèàëóóäûã á¿ðä¿¿ëñýí òîõèîëäîëä

áàíêíû çýýëèéí àæèëòàí çýýë íàéäâàðòàéãààð ýðãýæ òºëºãäºõ íºõöºëèéã òîäîðõîéëîõûí òóëä

äàðààõ ñóäàëãààã õèéæ ä¿ãíýëò ãàðãàíà. ¯¿íä:

Çýýëäýã÷èéí àæ àõóéí ¿éë àæèëëàãàà, ýðñäýëèéí ò¿âøèí, ò¿¿íä ¿ç¿¿ëýõ áàéãàëü öàã

óóðûí áîëîí ýðõ ç¿éí çîõèöóóëàëòûí áóñàä íºëººëºë, àêòèâ õºðºíãèéí á¿òýö, áàéðøèë,

ò¿ðãýí áîðëîãäîõ ÷àäâàðûã ãàçàð äýýð íü áèåýð î÷èæ ¿çýæ ñóäëàí ¿íýëýëò, ä¿ãíýëò

ºãºõ

Çýýëäýã÷èéí òàéëàí áàëàíñàä øèíæèëãýý õèéæ , ºãëºã àâëàãûí á¿òýö, àâëàãûí

íàéäâàðòàé áàéäàë áîëîí òºëáºðèéí ÷àäâàðûã òîäîðõîéëîõ, ºãëºãèéã áóñàä áàíê,

áàéãóóëëàãà íýã á¿ðýýð òîîöîõ

Òóõàéí àæèë ¿éë÷èëãýý, àðèëæààíû ÷àíàð, ýðýëò, ò¿íø¿¿äòýé òîãòîîñîí õýëõýý õîëáîî,

õàðèëöàà, ñàëáàðûí õ¿ðýýí äýõ íýð õ¿íä çýðãèéã òîäîðõîéëîõ

Òåõíèê ýäèéí çàñãèéí ¿íäýñëýëä íü ýêñïåðòèç õèéí ¿íýëýëò ºãºõ, çýýëèéí

ñàíõ¿¿æèëòòýé õîðøèí ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ ýõ ¿¿ñâýð á¿ðýí áàéãàà ýñýõèéã òîäðóóëæ

ä¿ãíýëò õèéõ

Óðüä íü àâ÷ áàéñàí çýýëèéí ýðãýí òºëºëòèéí áàéäàë, õàðèëöàõ äàíñíû òîãòâîðòîé

¿ëäýãäýë, äàíñíû íèéò ýðãýëòèéã /ñàð, óëèðàë, æèëýýð/ òîäîðõîéëîõ

Áàðüöàà áàòàëãààã ãàçàð äýýð íü ¿çýæ òàíèëöàí, óëñûí ¿íäñýí õºðºíãèéí ¿íýëãýý áîëîí

àâòîìàøèíä áîë îíøèëãîîíû òîäîðõîéëîëòûã ãàðãóóëàí àâàõ, áóñàä áàíêíû çýýëèéí

áàðüöààíä áàéãàà ýñýõèéã íàðèéâ÷ëàí øàëãàæ, áàðüöààëàã÷ ýñâýë áàòëàí äààã÷ óã

õºðºíãèéã ºì÷ëºã÷ ìºí ýñýõèéã õóóëèéí õ¿÷èí òºãºëäºð áàðèìòààð íîòëîí, ò¿¿íèé áîðëîãäîõ

áàéäëûã òîäîðõîéëíî.

Çýýëäýã÷ íü õóâü õ¿í áàéñàí òîõèîëäîëä çýýëèéí àæèëòàí äàðààõ ñóäàëãààã õèéíý.

Òóõàéí õóâü õ¿í áîëîí ºðõèéí îðëîãî, çàðëàãûí á¿òýö



Ýð¿¿ë ìýíäèéí òîäîðõîéëîëò íàñ àæèë àìüäðàëûí òîãòâîðòîé áàéäàë

Çýýëèéí çîðèóëàëò, ¿ð àøãèéí òîîöîî

ªºðèéí õºðºíãº íü çýýëèéí íàéäâàðòàé áàòàëãàà áîëæ ÷àäàõ ýñýõ

Áóñàä áàéãóóëëàãà èðãýäýä ºð òºëáºðòýé ýñýõ

5. Çýýëèéí àæèëòàí äîîðõ ¿íäýñëýëýýð çýýëèéí ìàòåðèàë, ºðãºäëèéã õ¿ëýýí àâàõ áîëîí

óëìààð çýýëèéí õîðîîíä îðóóëàõààñ òàòãàëçàæ áîëíî. ¯¿íä: Õÿíàëòûí êàðòàíä äóðüäñàí

ìàòåðèàë øààðäëàãà õàíãààã¿é, ìàòåðèàë á¿ðä¿¿ëýëòèéí ÿâöàä ñàíààòàé áóþó áîëãîîìæã¿é

áóðóó, òàøàà ìýäýý ìàòåðèàë ºãñºí áîëîõ íü èëýðâýë

ªºð áàíêèíä çýýëòýé áóþó áàéãóóëëàãà, õóâü õ¿íä áàãà áóñ ºãëºãòýé áîë

Áàíêíààñ àâñàí çýýëýý ýäèéí çàñãèéí õóâüä èëò àøèãã¿é òºñºë àðãà õýìæýýã

ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõýýð áàéãàà íü óðüä÷èëàí õÿíàëòààð íîòëîãäñîí

Áàðüöàà, áàòàëãàà íü ÷àíàðûí õóâüä øààðäëàãàä íèéöýýã¿é

ªðãºäºë ìàòåðèàë íü àëèâàà øàëòãààíààð õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ áàéõ /òóõàéëáàë: òóõàéí

ýðõèéã õýðýãæ¿¿ëýõ ýðõ á¿õèé ýòãýýäèéí ãàðûí ¿ñýãã¿é áóþó õºíäëºíãèéí ýòãýýä ãàðûí

¿ñýã çóðñàí áàéõ ãýõ ìýò/

Çýýëèéí çîðèóëàëò íü áàíêíû çýýëèéí áîäëîãîä íèéöýõã¿é áàéâàë

Òóñ áàíêèíä äàíñàà íýýãýýä 3 ñàð áîëîîã¿é áîë

6. Áàíêíààñ àâñàí çýýë, ò¿¿íèé õ¿¿ã á¿ðýí òºëæ äóóñààã¿é áóþó ãýðýýãýýð õ¿ëýýñýí

¿¿ðãýý áèåë¿¿ëýýã¿é çýýëäýã÷èä äàõèí çýýë îëãîõûã õàòóó õîðèãëîíî.

7. Áàíêíû çýýëèéí àæèëòàí 4-ò çààñàí ñóäàëãààã õèéñíèé ¿íäñýí äýýð ºãñºí ä¿ãíýëò,

¿íäýñëýë, áîëîâñðóóëñàí ñàíàë, òîäîðõîéëîëòîî áè÷ãýýð áàíêíû çýýëèéí õîðîîíû ãèø¿¿äýä

òàíèëöóóëíà. Ìºí õîðîîíû ãèø¿¿äèéí õóðëûí ïðîòêîëûã áè÷èæ, çýýëèéí õóâèéí õýðýãò

õàäãàëàõ áºãººä õýðýâ çýýë îëãîõ áîë óã øèéäâýðèéã ¿íäýñëýí ãýðýý õèéíý.

8. Áàíêíû çýýëèéí õîðîîíîîñ àëèâàà çýýëèéí ºðãºäëèéã àâ÷ õýëýëöýí á¿õýëä íü áóþó çàðèì

õýñãèéã íü ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõýýñ òàòãàëçàæ áîëîõ áºãººä èíãýñíýýð çýýë îëãîõã¿é áîëñîí

øàëòãààíûã òàéëáàðëàñàí õàðèóã, ºðãºäºë ãàðãà÷èä àëáàí ¸ñîîð ºãíº.

9. Áàíêíû çýýëèéí õîðîîíîîñ çýýë îëãîõ øèéäâýð ãàðãàñíû äàðàà áàíêíû çýýëèéí àæèëòàí

çýýëäýã÷òýé çýýëèéí áîëîí çýýëèéí áàðüöààíû, çýýëèéã áàòëàí äààõ çýðýã ãýðýýã

áàéãóóëæ ãàðûí ¿ñýã çóðàí, Åðºíõèé çàõèðëààð áàòëóóëíà. Çýýëäýã÷òýé áàéãóóëñàí

çýýë, áàðüöààíû ãýðýý áîëîí çýýëèéí õîðîîíû çýýë îëãîõ øèéäâýðèéí ¿íäñýí äýýð çýýëèéí

äàíñ íýýæ, óã äàíñààð çýýë îëãîñîí òóõàé ã¿éëãýý õèéãäñýíýýð çýýëèéã îëãîñîíä òîîöíî.



Õóâü õ¿í çýýë àâàõ òîõèîëäîëä ò¿¿íèé õàìòðàí õàðèóöàõ, õóóëü ¸ñíû ãýð á¿ëèéí õ¿í áîëîí ºâ

çàëãàìæëàõ õàðèóöàã÷ààð ãàðûí ¿ñýã çóðóóëñàí íºõöºëä óã ãýðýý õ¿÷èí òºãºëäºð áîëíî.

10. Çýýë îëãîõ ÿâöàä áîëîí çýýë îëãîñíû äàðàà çýýëäýã÷èéí òºëáºðèéí ÷àäâàð, áàðüöàà,

áàòàëãààíû òàëààð çýýëäýã÷, áàðüöààëàã÷, áàòëàí äààã÷ ÿìàð íýã áóðóó, òàøàà ìýäýý ºã÷

áàéñàí íü èëðýõ áóþó òýäãýýðèéí ýðõýëæ áóé áèçíåñèéí ñàëáàðò òîäîðõîé íºõöºë áàéäàë

¿¿ñâýë, çýýë òºëºõ øààðäëàãà òàâüæ çîõèõ àðãà õýìæýý àâíà.

11. Çýýëèéí ¿íäñýí ºð òºëáºð áîëîí çýýëèéí õ¿¿ãèéí òºëáºð õóãàöàà áîëìîãö çýýëäýã÷èéí

õàðèëöàõ áîëîí áóñàä äàíñíààñ ñóóòãàí, ýñâýë çýýëäýã÷èéí áîðëóóëàòûí îðëîãûã çýýëèéí

äàíñàíä øóóä îðóóëàí ¿ë ìàðãàõ æóðìààð çýýëèéã òºë¿¿ëíý. Ýíýõ¿¿ íºõöºëèéã çýýëèéí

ãýðýýíä çààñàí áàéíà.

12. Çýýëäýã÷ çýýëýý õóãàöààíä íü òºëººã¿é íºõöºëä òºëºãäººã¿é çýýë ºðèéí ¿ëäýãäëèéã

õóãàöàà õýòýðñýí çýýëèéí äàíñàíä øèëæ¿¿ëíý. Õóãàöàà õýòýðñýí çýýëèéã äàðààõ ýõ

¿¿ñâýðýýð òºë¿¿ëýõ àæëûã áàíêíû çýýëèéí àæèëòàí õàðèóöàí ã¿éöýòãýíý. ¯¿íä:

Çýýëäýã÷èéí áàðüöààëóóëñàí õºðºíãèéã áîðëóóëñíû îðîëîãî áà õàðèëöàõ äàíñíààñ ãýðýýíä

çààñíû äàãóó ¿ë ìàðãàõ æóðìààð ñóóòãàí òºë¿¿ëýõ

Çýýëäýã÷èéí ýçýìøèæ áóé ¿íýò öààñ, õóâüöààã áîðëóóëàõ

Áàòëàí äààã÷èéí õºðºíãºíººñ ãàðãàñàí áàòàëãààã íü ¿íäýñëýí ¿ë ìàðãàõ æóðìààð áàòëàí

äààëòûí ãýðýýíä çààñíû äàãóó òºë¿¿ëýõ

13. Çýýëèéí ºðèéí àíãèëàëûí äàãóó, ýðãýëçýýòýé áîëîí íàéäâàðã¿é çýýë áèé áîëñîí

òîõèîëäîëä òóõàéí õºðºíãèéã áàíê áóñäàä õóäàëäàõ áóþó øèëæ¿¿ëýõ àñóóäàë , óã

çîðèóëàëòààð àâñàí çýýëèéã òºëºãäºæ äóóñòàë çºâõºí áàíêíû ìýäýëä áàéíà.

13. Òóñ áàíêíû çýýëäýã÷ íü íóòàã äýâñãýðèéí õàðúÿàëëûí õóâüä çºâõºí Óëààíáààòàð õîòûí

õàðúÿàëàëä áàãòàõ áàéãóóëëàãà, èðãýä áàéíà.

Ãîëîìò áàíêíû ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí òýíöýë

Õ¿ñíýãò 3.4 / ìÿí. òºã /

ÕºÐºÍÃº 2001 2002 ªºð÷ëºëò ÕóâüÌºíãº áà ò¿¿íòýé àäèëòãàõ õºðºíãº

15013041,0 33014776 18001735,0 54,5

¯íýò öààñ 6494260,0 10695667,0 4201407,0 39,2Çýýë áà óðüä÷èëãàà 22780746,0 32337372,0 9556625,0 29,5¯íäñýí õºðºíãº 1945060,0 2245312,0 300252,0 13,3Áóñàä õºðºíãº 1029414,0 1011673,0 -17741,0 -1,7Íèéò õºðºíãèéí ä¿í 47262521,0 79304800,0 32042279,0 40,4ªð òºëáºð



Õàðèëöàã÷äààñ òàòàñàí ýõ ¿¿ñâýð

37943745,0 64192497,0 26248752,0 40,8

Ñàíõ¿¿ãèéí áóñàä áàéãóóë-ëàãààñ òàòñàí ýõ ¿¿ñâýð

92570,0 893795,0 801225,0 89,6

Ãàäààäûí áàíêíààñ òàòñàí ýõ ¿¿ñâýð

4242036,0 6745374,0 2503338,0 37,1

Òºñºâ , áàéãóóëëàãûí õàäãàëàìæ 1612209,0 880897,0 -731312,0 -83,0ÇÃ-ûí áàéðøóóëñàí õºðºíãº 170000 170000Áóñàä ïàññèâ 501875,0 720627,0 218752,0 30,3Íèéò ºð òºëáºð 44392417,0 73603190,0 29210773,0 39,6ªºðèéí õºðºíãº 2870104,0 5701610,0 2831506,0 49,6

ªð òºëáºð áà ººðèéí õºðºíãèéí ä¿í 47262521,0 79304800,0 32042279,0 40,4

Ãîëîìò áàíêíû îðëîãûí òàéëàí

Õ¿ñíýãò: 3.5 / ìÿí.òºã /

2001 2002 ªºð÷ëºëò ÕóâüÕ¿¿ãèéí îðëîãî 4613055,0 6820549 2207494,0 48,0Õ¿¿ãèéí çàðëàãà 22897080,0 3807522,0 1517814,0 66,0Öýâýð õ¿¿ãèéí îðëîãî 2323347,0 3013027 689680,0 30,0Õóðààìæ øèìòãýë 1056536,0 1478576 422040,0 40,0Âàëþò àðèëæàà áà õàíøèéí òýãøòãýëèéí îðëîãî

341753,0 378207 63454,0 20,0

¯éë àæèëëàãààíû áóñàä îðëîãî 67783,0 116476,0 48693,0 71,0Õ¿¿ãèéí áóñ îðëîãûí ä¿í 1439072,0 1973259,0 534187,0 37,0¯éë àæèëëàãààíû îðëîãî 37762419,0 4986286,0 1223867,0 37,0¯éë àæèëëàãààíû çàðëàãà 2060221,0 2306321,0 246100,0 12,0Ýðñäëèéí àëäàãäëûí ºìíºõ àøèã 1702198,0 2679965,0 977767,0 57,0Áîëçîøã¿é ýðñäýëèéí çàðäàë 1050078,0 1255440 205362,0 20,0ÎÀÒªÀøèã 652120,0 1424525,0 772405,0 118,0Îðëîãûí òàòâàðûí çàðäàë 267002,0 604549,0 337547,0 126,0Öýâýð àøèã 385118,0 819976,0 434858,0 112,0Õóðèìòëàãäñàí àøèã / Ñ1 / 413286,0 798404 376118,0 91,0Íîîãäîë àøèã - - - -Õóðèìòëàãäñàí àøèã / Ñ 2 / 798404,0 1618380,0 828976,0 105,0

Õàðüöààíû øèíæèëãýýÕ¿ñíýãò 3.6

1998 1999 2000 2001 2002



Àæëûí öýâýð êàïèòàë

3913507,6 1272107.7 2032996.0 251732.0 10964523.0

Ýõ ¿¿ñâýð 1,3 1,0 1,0 1,16 1,16ªðèéí õàðüöàà 0,85 0,90 0,92 0,93 0,94Õ¿¿ òºëºõ ÷àäâàðûí õàðüöàà

0,19 0,26 0,26 0,28 0,37

Àêòèâûí ºãººæ 0,93 0,95 0,67 0,82 1,0Õóâü íèéë¿¿ëñýí õºðºíãèéí ºãººæ

6,6 10,8 8,6 13,5 14,4

Ä¯ÃÍÝËÒ: Ãîëîìò áàíêíû íèéò àêòèâ íü 79304800,0 òºãðºãò õ¿ðñýí òîìîîõîí

áàíêóóäûí íýã þì. Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä óã áàíê õýð çýðýã àìæèëòòàé àæèëëàñàí ãýäãèéã

äýýðõ áàíêíû òàéëàíãóóäûí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äýýñ õàðàãäàíà.

Áàíêíû ¿íäñýí àêòèâ, ïàññèâ áîëîí õºðºíãèéí ººðî÷ëºëò¿¿äèéã 2 îíîîð çýðýãö¿¿ëýí

õàðóóëñàí. ªñºëòèéí õóâü “Ãîëîìò” áàíêíû õóâüä òèéì ÷ ìóó áèø õàðàãäàæ áàéíà. Íèéò àêòèâ

æèëèéí äîòîð áàðàã 32042279,0 òºãðºãººð íýìýãäñýí íü æèëèéí äóíäàæ ºñºëòººðºº 40,4 õóâü

áîëñîí áàéíà. Ñàíõ¿¿ãèéí áóñàä áàéãóóëëàãààñ òàòñàí ýõ ¿¿ñâýðèéí ¿ëäýãäýë ºññºí áºãººä

çºâõºí òºñºâò áàéãóóëëàãûí õàäãàëàìæèéí ¿ëäýãäýë 731312,0 òºãðºãººð áóþó 83,0 õóâèàð

áóóð÷ýý.

Õ¿¿ãèéí îðëîãî ñ¿¿ëèéí æèëä óðüä æèëèéíõòýé õàðüöóóëàõàä 48,0 õóâèàð ºññºí

áàéíà.¯¿íòýé õîëáîîòîéãîîð öýâýð õ¿¿ãèéí îðëîãî æèëèéí äîòîð 689680,0 òºãðºãººð íýìýãäñýí.

Îðëîãî çàðëàãûí òàéëàíã ñóäëàõ ÿâöàä áàíêíû ñàíõ¿¿ãèéí áàéäàëä çàðèì íýã àõèö ãàðñíûã

õàðæ áîëíî . Òóõàéëáàë õ¿¿ãèéí áèø îðëîãî,õàäãàëàìæ ¿éë÷èëãýýíèé õºëñ,ìºíãºí

ãóéâóóëëàãûí õºëñ ,áóñàä ¿éë÷èëãýýíýýñ îðñîí îðëîãî çýðýã íü ºíãººðñºí æèëèéí äîòîð 37,0

õóâèàð ºññºí áàéíà.Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä òóñ áàíê íü õ¿¿ãèéí áóñ îðëîãûã íýìýãä¿¿ëýõ òàëààð

èõýýõýí õ¿÷ òàâüæ àæèëëàõ áîëëîî.

Àøãèéí ýíý ýõ ¿¿ñâýð õ¿¿íèé õóâü õýìæýýíä øóóä õîëáîîã¿é ó÷ðààñ õ¿¿íèé õóâü

õýìæýýíýýñ áîëæ ¿¿ñýí ãàðäàã ýðñäýëèéí ò¿âøèí äîîãóóð áàéíà.

3.2 Ãîëîìò áàíêíû SWOT øèíæèëãýý, çýýëèéí ýðñäýëä íºëººëºõ ãàäààä , äîòîîä õ¿÷èí

ç¿éëñ

À. SWOT øèíæèëãýý / 2003 îíû áàéäëààð /



Äàâóó òàë Çàõ çýýëä íýð õ¿íä ñàéòàé Ìåíåæìåíò ñàéí Õàðèëöàã÷ ¿éë÷ë¿¿ëýã÷ èõòýé. Õàäãàëàìæèéí õýìæýýãýýð ÕÕÁ äàðàà 2-ò

îðäîã. ÓÁ õîò äàõü ñàëáàð òîîöîîíû òºâ¿¿äèéí áàéðøèë,

àæèëëàäàã öàãèéí õóâààðü õàìãèéí òîõèðîìæòîé. Îëîí òºðëèéí á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿éë÷èëãýý

íýâòð¿¿ëæ õàðèëöàã÷äûí òàëàðõàë õ¿ëýýñýí. Õ¿íèé íººöèéí áîäëîãî, áîëîâñîí õ¿÷íèé ÷àíàð

õàðüöàíãóé ñàéí

Ñóë òàë Õºäºº îðîí íóòàãò ñàëáàð, òîîöîîíû òºâã¿é ¯éë÷èëãýýíèé ÷àíàð, àæèëòíóóäûí õàðèöààíû

ñî¸ëîîð òýðã¿¿ëýã÷ áèø Íººö, äåïîçèòûã á¿ðýí àøèãëàõã¿é áàéíà. Çàðäàë áàãàòàé ýõ ¿¿ñâýð òàòàëò,õàðèëöàõ

äàíñíû ¿ëäýãäëèéí ºñºëòèéí õóðä áàãà. (ñèñòåìèéí õýìæýýíèé õàðèëöàõ ¿ëäýãäëèéí 13%-èéã ýçýëæ áàéíà )

Íýëýýä õýìæýýíèé çàðäàë ãàðãàæ , çàõ çýýëä íýâòð¿¿ëñýí çàðèì á¿òýýãäýõ¿¿íèé ( èíòåðíýò áàíê, Western union , õàäãàëàìæûí õàéðöàã çýðýã) ºñºëò õàíãàëòã¿é áàéíà.

Àþóë / ýðñäýë / Áàíêóóä èäýâõòýé ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ ,

ºðñºëäººí õ¿÷òýé áîëæ áàéíà. Óëñ òºð ýðõ ç¿éí îð÷íû íºëººëºë òîäîðõîé áèø Çýýëèéí ýðñäýë

Áîëîìæ Õàðèëöàõûí ¿ëäýãäëèéã íýìýãä¿¿ëýõ áîëîìæòîé. Èíòåðíýò áàíê, îíëàéí áàíê, êàðòûí áîðëóóëàëòàä

ìàðêåòèíãèéí õýëòýñ, ñàëáàð ,íýãæ¿¿äèéí ¿éë àæèëëàãààã ÷èãë¿¿ëýõ, òºëºâëºãºº ºãºõ

Ñóðòàë÷èëãààíû èë¿¿ îíîâ÷òîé õýëáýð, ñóâãèéã ñîíãîõ , îëîõ

Á. Çýýëèéí ýðñäýëä íºëººëºõ äîòîîä õ¿÷èí ç¿éëñ :

“Ãîëîìò” áàíêíû çýýëèéí ýðñäýëä íºëººëæ áóé õ¿÷èí ç¿éëñèéã áàíêíû ºð áàðàãäóóëàõ

àëáàíä á¿ðòãýãäñýí ìóó çýýëäýã÷ýýñ àñóóëãà àâàõ çàìààð ñóäàëñàí. ªð áàðàãäóóëàõ

àëáàíä ºíººãèéí áàéäëààð íèéò 30 ãàðóé ìóó çýýëäýã÷èä á¿ðòãýãäñýí áàéíà. Äýýðõ

çýýëäýã÷äèéã ñóäàëãààíä õàìðóóëæ àñóóëãà ÿâóóëñàí áºãººä óã àñóóëãûã òóõàéí

çýýë¿¿äèéã ìóó áîëãîõîä íºëººëñºí õ¿÷èí ç¿éë¿¿äèéã òîäîðõîéëîõ çîðèëãîòîéãîîð áýëòãýñýí.

Ñóäàëãààíû àñóóëãàà áàíê áîëîí çýýëäýã÷ýýñ õàìààðàõ, ¿ë õàìààðàõ ãýñýí 2 òºðëèéí

àñóóëòóóäûã õàìðóóëàí òàâüñàí. Ñóäàëãààíû ä¿í äàðààõ áàéäàëòàé áàéíà.

Õ¿ñíýãò 3.7

Ä/ä Õ¿÷èí ç¿éëñ Îðîëöîî

Çýýëäýã÷èéí ç¿ãýýñ ãàðàõ õ¿÷èí ç¿éëñ:

1 Áàíêíààñ àâñàí çýýë çîðèóëàëòààðàà àøèãëàãäààã¿é 9 %

2 Áàðàà ¿éë÷èëãýýíèé çàõ çýýëèéã áóðóó òîîöñîí 16%

3 Õàìòðàí çýýëäýã÷ íàñ áàðñàí 1%

Íèéò 26%

Áàíêíû ç¿ãýýñ íºëººëºõ õ¿÷èí ç¿éëñ:

4 Áàíê øààðäëàãàòàé çýýëèéã á¿ðýí ºãººã¿é 5%



5 Áàíêíû çýýëèéí õóãàöàà çýýëäýã÷èéí õýðýãöýýíä òîõèðîõã¿é 25%

6 Áàíêíû çýýëèéí õ¿¿ çýýëñýí ìºíãººð îëîõ àøãààñ èõ áàéñàí 1%

7Çýýë ýðãýí òºëºãäºõ õóãàöàà çýýëñýí ìºíãººð õýðýãæ¿¿ëæ áóé òºñëèéí

ìºíãºíèé ýðãýëòýýñ çºðñºí4%

Íèéò 35%

Òàéëáàð: Óã ñóäàëãààíû ¿ð ä¿íã õàðõàä áàíê áîëîí òóõàéí çýýëäýã÷èéí áóðóó ¿éë

àæèëëàãààíààñ õàìààðàõ õ¿÷èí ç¿éëñ íü íàéäâàðã¿é çýýë áîëîõîä õàìààã¿é èë¿¿ íºëººëæ

áàéíà. Îäîî ýíýõ¿¿ õ¿÷èí ç¿éëñýý äîòîð íü áàíêíûõ óó çýýëäýã÷èéíõ ¿¿ ãýäãýýð íü ÿëãàæ

¿çýõýä áàíêíû íºëººëºë – 35%, çýýëäýã÷èéí íºëººëºë – 26% ãàðñàí. Ýíý íü çýýë íü ìóó çýýë

áîëîõîä áàíê ººðºº èë¿¿ àíõààðàõ øààðäëàãàòàé áàéíà ãýñýí ¿ã. ¯¿íèé òóëä çýýëèéí

øèíæèëãýý, õÿíàëò øàëãàëò çýðýã ¿éë àæèëëàãààíäàà ººð÷ëºëò õèéõ øààðäëàãàòàéã

èëýðõèéëæ áàéíà.

Â. Ìàêðî ýäèéí çàñãèéí çàðèì ¿ç¿¿ëýëò íàéäâàðã¿é çýýëä

íºëººëºõ íü:

Ýäèéí çàñãèéí ñòàòèñòèê øèíæèëãýýãýýð ñóäëàãäàæ áóé þìñ ¿çýãäýë íü íýã áóþó

õýä õýäýí õ¿÷èí ç¿éëñ, òýäãýýðèéí òóñ òóñûí áîëîí õàìòûí íºëººëºëººñ áîëæ ººð÷ëºí

õóâüñàæ áàéäàã. ¯¿íèéã êîðåëÿöèéí øèíæèëãýýíèé òóñëàìæòàéãààð øèéäâýðëýäýã.

Íàéäâàðã¿é çýýë íü ìàêðî ýäèéí çàñãèéí çàðèì ¿ç¿¿ëýëò áîëîõ ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëò, âàëüþòûí

õàíø, èíôëÿöè,ÒÁ¯Ö-íèé æèëèéí õ¿¿ ãýõ ìýò ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéí õîîðîíäûí õàìààðàëûí õýìæýýã

èëýðõèéëæ, íàéäâàðã¿é çýýëä àëü ¿ç¿¿ëýëò íü èë¿¿ õ¿÷òýé íºëººëæ áàéãààã òîòãîîæ áîëäîã.

Ìàêðî ýäèéí çàñãèéí çàðèì ¿ç¿¿ëýëòýýñ õàìààðñàí íàéäâàðã¿é çýýë

Õ¿ñíýãò 3.7 /

ñàÿ .òºã /

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä 1998 1999 2000 2001 20021 ×àíàðã¿é çýýëèéí

õýìæýý461,0 429,0 162,0 123,0 163,0

2 Ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëò 167,0 220,0 258,0 331,0 447,03 Âàëüþòòûí õàíø 907 1072 1097 1102 11254 Èíôëÿöè 6,0 10,0 8,1 11,2 1,65 ÒÁ¯Ö-íû æèëèéí õ¿¿ 6,0 17,5 11,4 8,6 7,5



3.3 Çýýëèéí ýðñäýëèéí óäèðäëàãûã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ àðãóóä

Çýýëä¿¿ëýã÷èéí õàíäëàãûí ñóäàëãàà

Çîðèëãî: Çýýëä¿¿ëýã÷èéí õàíäëàãûí ñóäàëãàà íü çýýëèéí ýðñäýëä áîäèòîîð íºëººëæ áóé

õ¿÷èí ç¿éë¿¿äèéã òîäîðõîéëîõ, çýýëèéí ýðñäýëä îðæ áóé ãîë øàëòãààíûã òîäîðõîéëîõ, ìàíàé

áàíêóóäûí çýýëèéí ýðñäýëèéí óäèðäëàãûã ¿íýëýõ ò¿¿í÷ëýí çýýëèéí ýðñäýëýýñ äààòãàëààð

õàìãààëàõ áîëîìæèéã ñóäëàõ çîðèëãîòîé õèéãäñýí áîëíî. Óã ñóäàëãààíä Ãîëîìò,Êàïèòàë,

Õààí, Àíîä, Çîîñ ãýõ ìýò 6 áàíêíû çýýëèéí àëáàíû 18 àæèëòàí õàìðàãäñàí.

Ñóäàëãààíû àñóóëò

Òàíä ýíý ºäðèéí ìýíä õ¿ðãýå. Òà äîîðõ àñóóëòóóäàä ¿íýí çºâ õàðèóëò ºã÷ áèäíèé àæèëä òóñ

áîëíî óó.

1. Ìîíãîëûí ºíººãèéí áàíêíû ñèñòåìèéí ¿éë àæèëëàãààã ¿íýëíý ¿¿ .

à. ñàéí á. Äóíäààñ äýýã¿¿ð â. Äóíä ã. Äóíäààñ äîîãóóð ä. Ìóó

2. Áàíêíû ñàëáàðûí õºãæèëä þó íºëººëæ áàéíà âý?

3. Áàíêíû ýðñäýë¿¿äýä ¿íýëãýý ºãíº ¿¿. Õàìãèéí èõ òîõèîëäîæ áóé ðèñêýýñ ýõëýí 1-6

ãýñýí äàðààëàë òîãòîîíî óó.

Ó÷ðàõ ýðñäýë¿¿ä ¯íýëãýýÀ.Çàõ çýýëèéí ººð÷ëºëò,íºëººëëººñ ¿¿ñýõ ýðñäýëÁ. Çýýëèéí ýðñäýëÂ. Ãýðýýíèé ýðñäýëÃ. Õóóëü ç¿éí ýðñäýëÄ. ¯éë àæèëëàãààíû ýðñäýëÅ.Âàëþòûí õàíøíû ýðñäýë4. Çýýëèéí ãýðýýã çààâàë õóóëèàð áàòàëãààæóóëàõ øààðäëàãàòàé þó?

5. Áàíêíû çýýëèéí ýðñäýëèéí ãîë øàëòãààí þóíä áàéíà âý?

À. Çýýëäýã÷èä

Á. Áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíä

Â. Ìîíãîë óëñûí áàíêíû òîãòîëöîîíä

Ã. Õóóëü ýðõ ç¿éí îð÷èíä

Ä. Áóñàä ………………/ áè÷íý ¿¿ /

6. Òàíàé áàíê çýýëèéí ðèñêèéã õýðõýí óäèðäàæ áàéíà âý ?

7. Çýýëèéí ðèñêèéí óäèðäëàãûí õºòºëáºð áîëîâñðóóëäàã óó ?



8. Íàéäâàðã¿é áîëñîí çýýëèéí øàëòãààíûã õàìãèéí èõ òîõèîëäîæ áóéãààñ íü õàìààðóóëàí 1-4

ãýñýí ýðýìáý òîãòîîíî óó.

Íàéäâàðã¿é çýýëèéí øàëòãààí ýðýìáý1. çýýëäýã÷ íàñ áàðñàí2. Çýýëäýã÷ íü çóãòñàí/ ñóðàãã¿é àëãà áîëñîí/3. Áàðüöààíû õºðºíãº óñòñàí4. Çýýëäýã÷ äàìïóóðñàí

9. Çýýëèéí äààòãàë íýâòð¿¿ëýõ íü ýðñäýëýýñ õàìãààëàõ õýðýãñýë áîëæ ÷àäàõ óó ?

ßàãààä?

10. Çýýëèéí äààòãàëûã ÿìàð õýëáýðýýð íýâòð¿¿ëáýë èë¿¿ àøèãòàé âý?

à. Áàíêíû äîòîîä äààòãàëûí õýëáýðýýð

á. Ãàäíû äààòãàëûí êîìïàíèàð

â. Çàñãèéí ãàçàð, òºðèéí çîõèöóóëàëòòàéãààð

Òàíä áàÿðëàëàà.

Ñóäàëãààíû ä¿í:

Ìîíãîëûí áàíêíû ñèñòåìèéí ºíººãèéí áàéäëûã ¿íýëñíèéã ¿çâýë îðîëöîã÷äûí 50% íü äóíä

ãýñýí ¿íýëãýý ºãñºí áàéãàà íü áàíêíû ñèñòåìèéã öààøèä õºãæ¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé íü

õàðàãäàæ áàéíà.

Áàíêíû ñàëáàðûí õºãæèëä äýä á¿òýö, òºðèéí çîõèöóóëàëò, ýäèéí çàñàã, óëñ òºðèéí

îð÷èí, áàíêíû óäèðäëàãûí ¿éë àæèëëàãàà, õàðèóöëàãà òîîöäîãã¿é áàéäàë, õ¿í àìûí

àìüæèðãààíû ò¿âøèí, õóóëü ýðõ ç¿éí îð÷èí, çàõ çýýëèéí çýðýã õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä íºëººëæ

áàéíà.

Áàíêèíä õàìãèéí èõ òîõèîëäîæ áóé ýðñäýë¿¿äèéã ¿íýëñýí áàéäëûã àâ÷ ¿çâýë:

1. Çýýëèéí ýðñäýë

2. Çàõ çýýëèéí ýðñäýë

3. ¯éë àæèëëàãààíû ýðñäýë

4. Âàëþòûí ýðñäýë

5. Ãýðýýíèé ýðñäýë

6. Õóóëü ç¿éí ýðñäýë



Ýíäýýñ çýýëèéí ýðñäýëèéí óäèðäëàãûã íàðèéâ÷ëàí áîëîâñðóóëæ óäèðäàõ õýðýãòýé íü

õàðàãäàæ áàéíà.

Çýýëèéí ýðñäýëä ºðòºëòèéí ãîë øàëòãààíûã ¿íýëñýí áàéäëûã àâ÷ ¿çâýë:

1. Çýýëäýã÷èéí ìýäëýã óð ÷àäâàð ìóóãààñ áèçíåñýý àìæèëòòàé ÿâóóëæ ÷àäàõã¿é, àâñàí

çýýëýý ýðã¿¿ëæ òºëæ ÷àäàõã¿éä õ¿ðäýã.

2. Áàíêíû ç¿ãýýñ òºñëèéã íàðèéâ÷ëàí ñóäëààã¿é, çýýëäýã÷èéí ÷àäâàðûã øèíæèëæ

¿íýëýýã¿éãýýñ áîëäîã áàéíà.

Èõýíõ áàíêóóäûí çýýëèéí óäèðäëàãûã ãýðýý , æóðìóóäààð óäèðäàæ áàéíà. Ìºí çàðèì

ñóäàëãààíä õàìðàãäñàí áàíêóóäûí õóâüä çýýëèéí óäèðäëàãûí íýãäñýí õºòºëáºð

ãàðãààã¿é áàéäàë íü çýýëèéí ýðñäýëä ºðòºõ íýã ãîë øàëòãààí áîëæýý.

Ñóäàëãààíä õàìðàãäàãñäûí 67% íü çýýëèéí äààòãàëààð çýýëèéí ýðñäýëýýñ õàìãààëæ

÷àäíà ãýæ ¿çñýí íü áàãà òîî áèø þì.òýäíèé 58% íü Çàñãèéí ãàçàð, òºðèéí

çîõèöóóëàëòòàéãààð, 33% íü ãàäíû äààòãàëûí êîìïàíèàð, 25% íü äîòîîä äààòãàëûí

õýëáýðýýð çýýëèéí äààòãàëûã íýâòð¿¿ëýõ õýðýãòýé ãýæ ¿çæýý.

À. Çýýëèéí ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí õºòºëáºð áîëîâñðóóëàõ íü

Çýýëèéí ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí õºòºëáºðèéí çîðèëãî:

Áàíêíû áèçíåñ íü ðèñê èõòýé áèçíåñèéí òºðºëä õàìðàãääàã. Áàéãóóëëàãà, êîìïàíè, áàíêóóä

ººðèéãºº ðèñê áóþó ó÷èð÷ áîëîõ àëäàãäëààñ õàìãààëàõ ¸ñòîé. Çýýëèéí ýðñäýëèéí

óäèðäëàãûí õºòºëáºðèéã áàíêèíä ó÷èð÷ áîëîõ õîõèðîëûã õàìãèéí áàãà áàéëãàõàä ,

óäèðäëàãûí øèéäâýð ãàðãàã÷äàä òóñëàõ çîðèëãîòîéãîîð áîëîâñðóóëíà. Çýýëèéí ýðñäýëèéí

óäèðäëàãûí õºòºëáºð áîëîâñðóóëñàíààð ýðñäýëèéã óäèðäàõ àðãóóäûã íýãòãýæ óëìààð

óäèðäëàãûã ¿ð ä¿íòýé áîëãîõîä ÷èãëýãääýã.

Çýýëèéí ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí õºòºëáºðèéí ¿íäýñëýë

Àðèëæààíû áàíêèíä ó÷èðäàã ðèñê¿¿äèéã 3 òîì á¿ëýã áîëãîí õóâààäàã.¯¿íä:

1. Çýýëèéí ýðñäýë 2. Çàõ çýýëèéí ýðñäýë 3. ¿éë àæèëëàãààíû ýðñäýë

Ýäãýýð ýðñäýëèéí òîõèîëäîõ áàéäëûã ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä õèéãäñýí ñóäàëãààíààñ ¿çýõýä

çýýëèéí ýðñäýë 55%, çàõ çýýëèéí ýðñäýë25%, ¿éë àæèëëàãààíû ýðñäýë 20% -òàé

òýíö¿¿ áàéíà. Ýíäýýñ çýýëèéí ýðñäýë 55% -òàé áàéãàà íü àðèëæààíû áàíêóóäàä õàìãèéí èõ

òîõèîëääîã ýðñäýë íü ìºí áîëîõûã õàðóóëæ áàéíà. Ò¿¿í÷ëýí äàìïóóðñàí áàíêóóäûí øàëòãààíûã



àâ÷ ¿çâýë çýýëèéí áàãöûã ìóó óäèðäñàí ÿâäàë áàéñàí. Ìºí çýýëèéí ¿éë àæèëëàãààã óäèðäàõ

àðãóóäûã àâ÷ õýðýãæ¿¿ëæ áàéñàí áîëîâ÷ ýäãýýð àðãóóäûí õýðýãæèëò, õÿíàëòûã

íàðèéâ÷ëàí õèéãýýã¿é, çýýë îëãîõ ÿâöàä çýýëäýã÷èéí øèíæèëãýýã á¿ðýí õèéäýãã¿é áàéñàí

çýðãýýñ òºëáºðèéí ÷àäâàð íü ìóóäàõàä õ¿ðñýí áàéíà.

Çýýëèéí ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí õºòºëáºð

Áîëçîøã¿é ýðñäýë¿¿ä Óäèðäàõ àðãóóä

1.Çýýëäýã÷èéí çýýëæèõ ÷àäâàð Áàðüöààíû õºðºíãèéí ¿íýëãýýã õÿíàõ2. Çýýëäýã÷èéí áèçíåñ ýðõëýõ ìýäëýã Çýýëäýã÷èéí ºìíºõ íýãýýñ äýýø æèëèéí ¿éë

àæèëëàãààíû òàëààðõ ìýäýýëëèéã îëæ àâàõ, ¿éë àæèëëàãàà, ñàíõ¿¿ãèéí áàéäàëä íü ¿íýëýëò ä¿ãíýëò ºãºõ.

3. Çýýëèéí çîðèóëàëòûã ººð÷èëæ ¿ð àøèãã¿é ç¿éëä çàðöóóëñàí

Çýýëäýã÷èä ãýíýòèéí õÿíàëò øàëãàëò õèéõ, ¿éë àæèëëàãàà ÿâàãäàæ áóé ýñýõèéã õÿíàõ

4. Çýýëèéã àíõíààñ íü òºëºõ çîðèëãîã¿é àâ÷ áè÷èã áàðèìò õóóðàì÷ààð ¿éëäýõ

Çýýëäýã÷èéí áè÷èã áàðèìò ¿íýí ýñýõ, áàðüöààíû õºðºíãèéí ýçýí ìºí ýñýõèéã òîãòîîõ. Õóäàë áàðèìò èëýðâýë çýýë îëãîõîîñ òàòãàëçàõ

5. Ñàíõ¿¿ãèéí õÿíàëò ìóó, òàéëàí òýíöëýý õóóðàì÷ààð ãàðãàõ

Òàéëàí òýíöýë íü ¿íýí çºâ ýñýõèéã ìàãàäëàõ, òàòâàðûí àëáàíààñ ¿íýí çºâèéã áàòàëãààæóóëñàí òàéëàí àâ÷ øèíæèëãýý õèéõ

6. Áàðüöààíû õºðºíãºíä ó÷ðàõ ýðñäýë Áàðüöààíû õºðºíãº óñòàõ, àëäàãäàõ ãýõ ìýò ýðñäýë¿¿äýýñ õàìãààëæ áàðüöààíû õºðºíãºº äààòãóóëñàí áàéõ

7. Çýýëä¿¿ëýã÷èéí ìóó øèíæèëãýýíýýñ ¿¿ñýõ ýðñäýë

Áàíê ººðèéí çýýëèéí àëáàíû ¿éë àæèëëàãààíä õÿíàëò òàâüæ, õàðèóöëàãà òîîöîæ, óðàìøóóëàõ õýðýãòýé.8. Çýýëèéí á¿òýö áóðóó

9. Àæèëòíû ìýäëýã ÷àäâàð äóòóó Àæèëòàíû ìýäëýãèéã ã¿íçãèéð¿¿ëýõ, äàâòàí ñóðãàëòàíä õàìðóóëæ ìýðãýæëèéí ìýäëýã ÷àäâàðûã áàéíãà äýýøë¿¿ëýõ

10. Çýýëäýã÷èéí óð ÷àäâàðûã õýò ¿íýëñýí Çýýëäýã÷èéí òàéëàí òýíöýë, àæëûí óð ÷àäâàðûã øèíæèëñíèé ¿íäñýí äýýð çýýëäýã÷èéã ¿íýí çºâ ¿íýëýõ

11. Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí òýíöëèéã õàíãàëòã¿é øèíæèëñýí

Çýýëäýã÷èéí ñàíõ¿¿ãèéí áàéäàëä øèíæèëãýý õèéõ ìýðãýæèëòýíã ýäèéí çàñàã, çýýëèéí õýëòñýýñ òîìèëîí àæèëëóóëàõ

12. Çýýëèéí õóãàöààã áóðóó òîîöñîí Çýýëèéí àëáàíû àæèëòàíòàé õàðèóöëàãà òîîöîõ

13. Òàíèë òàë õàðæ çýýë îëãîõ Àæèë÷äàä ¿¿ðýã õàðèóöëàãûã íü óõàìñàðëóóëæ , õàðèóöëàãûã äîð á¿ð íü òîîöîõ

14. íýã ñàëáàðò õýò èõ õºðºíãº îðóóëàëò Íýã ñàëáàðò îëãîõ çýýëèéí õýìæýýã



õèéõ õÿçãààðëàí òîãòîîæ ºãºõ15. Çýýëèéí òºñëèéã ñàéí õÿíààã¿é Çýýëèéí òºñëèéã õÿíàõ, çýýëèéí õýëòñèéí

¿éë àæèëëàãààã ñàéòàð áîëîâñðóóëàõ16. Çýýëèéí çîðèóëàëòàíä õÿíàëò òàâèàã¿é Çýýëäýã÷èéí ¿éë àæèëëàãààíä ãýíýòèéí

õÿíàëò õèéõ çàìààð çýýë çîðèóëàëòûí äàãóó àøèãëàãäàæ áàéãàà ýñýõèéã õÿíàõ

17. Òîîöîîëîîã¿é àëäàãäàë Ýäãýýð çýýëäýã÷èéí ýðñäýëèéã áóóðóóëàõäàà áóñàä îðíû æèøãýýð çýýëäýã÷èä / àìüäðàëûí / äààòãàëä äààòãóóëñàí áàéõ øààðäëàãà òàâèõ

18. Çýýëäýã÷ íàñ áàðàõ, ñóðàãã¿é àëãà áîëîõ19. Çýýëäýã÷ ýðõ ç¿éí ÷àäàìæã¿é áîëîõ

Õºòºëáºðèéí äàâóó òàë

Äýýðõ ñóäàëãààíààñ ¿çýõýä ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí õºòºëáºð áîëîâñðóóëàí õýðýãæ¿¿ëæ

áàéãàà áàíêóóäûí íàéäâàðã¿é çýýëèéí ýðñäýë õàðüöàíãóé áàãà áàéãàà áà ýðñäýëèéí

óäèðäëàãà íü ýìõ öýãöòýé áàéãàà íü õàðàãäàæ áàéíà. Óã õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëñíýýðýý

çýýëèéí ýðñäýëèéã îð ¿íäýñã¿é àðèëãàæ ÷àäàõã¿é ÷ òîäîðõîé õýìæýýãýýð áóóðóóëæ

÷àäíà ãýæ ¿çýæ áàéíà. Çýýëèéí ýðñäýëèéí øèíæèëãýý ñàéí õèéãäñýí áîë àëäàãäëûí

ýðñäýëèéã òîäîðõîéëæ óëìààð áîëîìæèò õýìæýýíä õ¿ðãýæ ÷àäíà.

Á. Çýýëèéí ýðñäýëèéã áóóðóóëàõ àðãà

Äýýðõ ñóäàëãàà, òîîöîîëîë õèéñíèé ýöýñò ýðñäýëèéí ò¿âøèíã áóóðóóëàõ äàðààõ àðãà

çàìûã òîäîðõîéëñîí þì. ¯¿íä:

1. Çýýëæèõ ÷àäâàðûã ¿íýëýõ. Çýýë ýðãýæ òºëºãäºæ ÷àäàõã¿éãýýñ ¿¿ñýõ àëèâàà

õîõèðëûã óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ áîëîìæ îëãîäîã ó÷èð ¿¿íèéã õàìãààñ ÷óõàëä òîîöäîã.

Çýýëäýã÷èéí çýýëæèõ ÷àäâàðûã òîäîðõîéëîõ îëîí àðãà áàéäàã. Ñ¿¿ëèéí ¿åä ãàäààäûí

áàíêóóäûí ïðàêòèêò çýýëäýã÷èéã áàëëààð ¿íýëäýã ¿íýëãýýíèé àðãà èõ ò¿ãýýìýë

õýðýãëýãäýõ áîëñîí.¯¿íèé òóëä ¿éë÷ë¿¿ëýã÷èéí ðåéòèíãèéã òîäîðõîéëîõ òóñãàé

øàëãóóð ãàðãàõ õýðýãòýé. Çýýëäýã÷èéã ¿íýëýõ ¿íýëãýýíèé øàëãóóð áîë áàíê á¿ðèéí

àæëûí äàäëàãà òóðøèëãààñ ¿¿äýí ºâºðìºö ÿëãààòàé áàéäàã. Øàëãóóðûã òîäîðõîé

õóãàöàà ºíãºðìºãö äàõèí õÿíàõ íü çýýëæèõ ÷àäâàðò õèéõ øèíæèëãýýíèé ¿ð ä¿íã

äýýøë¿¿ëäýã.

2. Çýýëèéí õýìæýýã áàãàñãàõ. Áàíêíû ¿éë÷ë¿¿ëýã÷èéí çýýëæèõ ÷àäâàðò á¿ðýí èòãýëòýé

áóñ áàéãàà ¿åä ýíý àðãûã õýðýãëýäýã. Çýýëèéí õýìæýýã áàãàñãàõ íü çýýëýý ýðã¿¿ëæ

òºëºõã¿é òîõèîëäîëä ó÷ðàõ õîõèðîëûí õýìæýýã áàãàñãàæ áàéãàà àðãà õýìæýý þì.



3. Çýýëèéí äààòãàë. Çýýëèéí äààòãàë áîë ýðã¿¿ëæ òºëºõã¿éãýýð ¿¿ñýõ àç òóðøèëòûã

äààòãàëûí áàéãóóëëàãàä á¿ðýí øèëæ¿¿ëíý. Çýýëèéã äààòãàõ îëîí ÿíçûí õóâèëáàðóóä

áàéäàã áîëîâ÷ äààòãàëòàé õîëáîîòîé á¿õ çàðäëûã çýýëäýã÷ õàðèóöàõ ¸ñòîé áîëíî.

4. Õàíãàëòòàé õýìæýýíèé áàòàëãàà ãàðãóóëàõ. Ýíý àðãà òóõàéí áàíêèíä çýýë áà çýýëèéí

õ¿¿ã á¿ðýí á¿òýí ýðã¿¿ëæ àâàõ áàòàëãàà áîëæ ºãäºã. Ýíä õàìãèéí ÷óõàë ç¿éë áîë

çýýëèéí áàòàëãààíû õýìæýý íü çºâõºí ¿íäñýí çýýëèéã õààõ òºäèé áèø çýýëèéí õ¿¿òýé

òýíöýõ õýìæýýíýýñ áàãàã¿é áàéõ ÿâäàë þì. Çýýëèéí ðèñêýýñ õàìãààëàõ íýã çàð÷èì áîë

çºâõºí çýýëèéí õîõèðëûã ýðã¿¿ëæ òºëºõ áàòàëãàà ãàðãóóëàõäàà áèø áºãººä çýýëèéí

áàòàëãàà áîëæ áàéãàà õºðºíãèéã ºðíèé îðîíä àâ÷ çàðàõàà óðüòàë áîëãîõã¿é, õàðèí

çýýëèéí ãýðýýíä çààñíû äàãóó ýðã¿¿ëæ òºë¿¿ëýõ çîðèëãî òàâèõ ¸ñòîé ó÷ðààñ ,

çýýëäýã÷ èéì àëäàãäàëä îðîõã¿é áàéõ ýñýõýä ÷èãëýãäñýí ñóäàëãàà øèíæèëãýýã ñàéí

õèéõ øààðäëàãà òàâèãääàã.

5. Äèñêàóíòûí çýýë áóþó çýýëèéí õ¿¿ã óðüä÷èëàí òîîöîæ àâàõ àðãà. Ýíý àðãà íü çýýëèéí

àç òóðøèëòûã áóóðóóëàõ áîëîìæòîé. Çýýëèéã èéì íºõöëººð îëãîõîä ÿìàð ÷ áîëîâ çýýëèéí

õ¿¿ã îëæ àâàõ áàòàëãàà áîëäîã áîëîâ÷ ¿íäñýí çýýëýý ýðã¿¿ëæ òºëºõ ýñýõ íü àç

òóðøèëòààñ õàìãààëàõ ººð àðãà õýðýãëýýã¿é ¿åä áîë òîäîðõîéã¿é õýâýýð ¿ëääýã þì.

6. Çýýëèéí çîõèñòîé á¿òöèéã òîäîðõîéëîõ.

Îëãîõ çýýëèéí õýäýí õóâèéã ÿìàð ºì÷èéí àæ àõóé íýãæèä /Õóâèéí, òºðèéí ãýõ ìýò

Îëãîõ çýýëèéí õýäýí õóâèéã ÿìàð ñàëáàðò îëãîõ/ À¯, ÕÀÀ,õóäàëäàà/

Çýýëèéã ÿìàð õóãàöààòàé îëãîõ / áîãèíî , äóíä, óðò / àíãèëæ îëãîæ áîëíî.

Â. Çýýëèéí õ¿¿ãèéí ýðñäýëèéã áàãàñãàõ àðãà

1. Çýýëèéí õ¿¿ãèéí äààòãàë: Çýýëèéã äààòãàõ àðãûí íýãýí àäèë çýýëèéí õ¿¿ã

äààòãàñíààð á¿õ ýðñäýëèéã äààòãàëûí áàéãóóëëàãàä øèëæ¿¿ëæ áàéíà ãýñýí ¿ã

2. Óÿí õàòàí õ¿¿ á¿õèé çýýë : Ýíý àðãà õýìæýýã àâñíààð áàíê îëãîñîí çýýëèéíõýý õ¿¿ã

çàõ çýýë äýýðõ çýýëèéí õ¿¿ãèéí ò¿âøèíãèéí õýëáýëçýëòýé çîõèöóóëàí ººð÷ëºõ

áîëîëöîîòîé áîëäîã.¯¿íèé ä¿íä çàõ çýýë äýýð çýýëèéí õ¿¿ãèéí õýìæýý ºññºíèé óëìààñ áèé

áîëîõ õîõèðëîîñ çàéëñ õèéõ áîëîìæòîé áîëäîã.

3. Õóãàöààòàé õýëöýë : Çýýëèéí õ¿¿ãèéí ýðñäýëýýñ õàìãààëäàã ýíý àðãà áîë áàíê áà

¿éë÷èëãýýíèé õîîðîíä á¿¿ð óðüäààñ òóñãàé õýëöýë õèéõ àðãà áºãººä ýíý õýëöýëä

òîäîðõîé íýã òîãòîîñîí ºäºðò , òîäîðõîé õýìæýýíèé çýýëèéã ìºí òîõèðñîí õ¿¿òýéãýýð àâ÷

ºãºõ òóõàé çààñàí áàéäàã. Èéì õýëöýë õèéñíýýðýý áàíê çýýë îëãîõîîð òîõèðîëöñîí òýð



¿åä çàõ çýýë äýýð çýýëèéí õ¿¿ãèéí õýìæýý óíàñíààñ ó÷èð÷ áîëîõ àëèâàà õîõèðëîîñ

õàìãààëäàã. Õýðýâ òýð ¿åä çàõ çýýë äýýð çýýëèéí õ¿¿ãèéí õýìæýý ºññºí áàéâàë

¿éë÷ë¿¿ëýã÷ õîæíî. Ýðñäýëýýñ õàìãààëàõ ýíý àðãà áîë çýýëèéí õ¿¿ãèéí õýëáýëçëýýñ

ó÷èðàõ õîõèðëûã áàíê, ¿éë÷ë¿¿ëýã÷ õî¸ð õóâààæ õ¿ëýýõ áîëîëöîî îëãîäîã.

4. Õ¿¿ãèéí ôüþ÷åðñûí ãýðýýí¿¿ä: Ýäãýýð ãýðýýí¿¿ä çàõ çýýë äýýðõ çýýëèéí õ¿¿ãèéí

õýëáýëçëýýñ àøèã îëîõ çîðèëãîòîé, õóãàöààòàé ãýðýýí¿¿ä þì. Áàñ çýýëèéí õ¿¿ãèéí

ýðñäýëèéã áàãàñãàõàä íýãýí çýðýã õýðýãëýäýã.

5. Õ¿¿ãèéí îïöèîí : ýíý îïöèîíûã ýçýìøèã÷äýä çàðèì òºðëèéí ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñëèéã (áîãèíî

õóãàöààíû çýýëèéí áóþó äåïîçèò ) óðüä÷èëàí òîãòîîñîí ¿íýýð èðýýä¿éí òîäîðõîé íýã ºäºð

ýðã¿¿ëæ òºëºõººð õóäàëäàõ ýñâýë õóäàëäàí àâàõ ýðõ îëãîäîã õýëýëöýýð þì.

6. Õ¿¿ãèéí ñâîï ( øèëæ¿¿ëýëò) : Çýýëèéí õ¿¿ãèéí ñâîï íü ÿíç á¿ðèéí íºõöºëººð õèéãäñýí

èæèë õýìæýýíèé çýýëèéí õ¿¿ã õîîðîíäîî ñîëèëöîõ ( ¿íäñýí çýýë îðîîã¿é ) ãýñýí îéëãîëò

þì.

3.3 Çýýëèéí ýðñäýëèéí äààòãàëûã íýâòð¿¿ëýõ ñàíàë

Äýýðõè çýýëèéí ýðñäýëèéã áóóðóóëàõ àðãà çàìóóäààñ ãàäíà ìàíàé óëñàä

õýðýãëýãäýýã¿é íýã àðãà áîë çýýëèéí ýðñäýëèéã äààòãàõ ÿâäàë þì.

Çýýëèéí ýðñäýëèéí äààòãàë ãýäýã íü êîìïàíèé ã¿éöýòãýëèéã áóóðóóëàõ, èõ õýìæýýíèé

àëäàãäëààñ çàéëñõèéõèéí òóëä õóäàëäàæ àâñàí äààòãàëûí õýëáýð þì. Çýýëèéí ýðñäýëèéí

äààòãàë íü óëàìæëàë ¸ñîîð áîë òºëáºð õèéãýýã¿é áîëîí óäààí õóãàöààò çýýëèéí òºëáºð õèéæ

áàéãàà ¿éë÷ë¿¿ëýã÷äýýñ õàìãààëàõ áàéð ñóóðèéã áàðèìòàëäàã. Êîìïàíèé îðîëäëîãûã ¿ë

õàðãàëçàí àþóë îñîë, àëäàãäàë òîõèîëäîõ õýëáýð:

1. Çàõ çýýë ýñâýë ýäèéí çàñãèéí ººð÷ëºëòºíä çýýëäýã÷ / äààòãóóëàã÷ / àëäàãäàëä îðñíîîñ

áîëîîä çýýë òºëºõ ¿¿ðýã õàðèóöëàãàà õ¿ëýýæ ÷àäàõã¿é áîëîõ

2. Çýýëäýã÷èéí / äààòãóóëàã÷ûí / íóòàã äýâñãýðò óëñ òºðèéí áîëîí áàéãàëèéí ãýíýòèéí

ººð÷ëºëò òîõèîëäîõ

Çýýëèéí ýðñäýëèéí äààòãàëààð äîîðõ ç¿éë¿¿äèéã íºõäºã:

À. Çýýëäýã÷èéí òºëæ ÷àäàõã¿é òºëáºð

Á. Óäààøðàëòàé áàéãàà ¿ë áèåë¿¿ëýëò

Çýýëèéí äààòãàëûã õ¿ëýýí àâàõ ýñýõ íü õýðýãëýã÷èéí õóâèéí øèéäâýð þì.



Çýýëèéí äààòãàë íü çýýëäýã÷ ºðºº òºëæ ÷àäàõã¿é áàéõ, çýýë òºëºëò óäààøðàõ ýñâýë óëñ

òºðèéí ýðñäýëèéí ýñðýã õàìãààëäàã. Îäîî áîë çýýëèéí äààòãàë íü õóäàëäààã ºðãºæ¿¿ëýõ,

ýðñäýëèéí ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõ, çýýëæèõ ÷àäâàðûã èõýñãýõ õýðýãñýë áîëîí

õóäàëäàãäàæ áàéíà. Äýëõèéí õóäàëäààíû áàéãóóëëàãûí ñóäàëãààíààñ õàðàõàä äýëõèéí

íèéòèéí çýýëèéí äààòãàëûí íèéò ä¿í 3,5 òýðáóì äîëëàðò õ¿ðñýí áàéíà. Çýýëèéí äààòãàë ÀÍÓ

áîëîí Êàíàäòàé õàðüöóóëàõàä Åâðîïò èë¿¿ õóðäàí õºãæèæ áàéíà. Ñ¿¿ëèéí ¿åä çýýëèéí

äààòãàëûí õýëáýð¿¿ä íü ìàø èõ õóäàëäàí àâàã÷òàé áîëæ áàéãàà áèëýý.

Ìàíàé óëñûí õóâüä áàíêóóä ººðñäèéí ¿éë àæèëëàãààíû îíöëîã íºõöºëäºº òîõèðóóëàí çýýëèéí

äààòãàëûí õýëáýð¿¿äèéí àëü íýãèéã ñîíãîí àâ÷ , çýýë îëãîõ ¿éë àæèëëàãààíû ýðñäýëýý

áóóðóóëæ áîëîõ þì. Æèøýý áîëãîí äàðààõ äààòãàëûí õýëáýðèéã àâ÷ ¿çüå.

Áàðüöààíû õºðºíãèéã äààòãóóëñàí áàéõ øààðäëàãà òàâèõ

Çîðèëãî: Áàíêûã çýýëèéí ýðñäýëýýñ õàìãààëàõ, áàíêíû çýýëèéí áàðüöààíä àâñàí ýä

ç¿éëèéã íàéäâàðòàé áàéëãàõ çîðèëãîîð õýðýãæ¿¿ëýõ ¿éë àæèëëàãàà þì.

Îíöëîã : Àðèëæààíû áàíêóóä çýýë îëãîõäîî òàâèõ àíõäàã÷ øààðäëàãóóäûí òîîíä áàðüöààíû

õºðºíãº ç¿é ¸ñîîð îðäîã. Áàðüöààíû õºðºíãº íü íàéäâàðã¿é áàéõ, àëäàãäàõ, ¿íýëãýýíäýý

òîõèðîõã¿é áàéõ çýðýã ýðñäýë õýçýýä áàéäàã áºãººä ýíý íü ìàíàéä èõ òîõèîëäîæ áàéãàà

áîëíî. Èéìä áàðüöààíû õºðºíãèéí íàéäâàðòàé áàéäëûã õàíãàõ òàëààð àðãà õýìæýý àâàõ íü

ç¿éòýé þì ãýæ áîäîæ áàéíà. Èíãýõèéí òóëä áàíêíû ýðñäýëýýñ õàìãààëàõ òàë äýýð þóíû ºìíº

áàðüöààíû õºðºíãèéã äààòãóóëñàí áàéõ ãýñýí øààðäëàãûã çýýëäýã÷èäýä òàâèõ ¸ñòîé. Ýíý

íü íýã òàëààñ áàðüöààíû õºðºíãèéã ýðñäýëýýñ õàìãààëæ, áàíêíû ýðñäýëèéã áóóðóóëíà. Íºãºº

òàëààñ äààòãàëûí êîìïàíèòàé õàðèëöàõ áàíêíû õàðèëöààã õºãæ¿¿ëýí õàìòðàí àæèëëàõ

áîëîëöîîòîé áîëíî. Èíãýñíýýð Ìîíãîëûí íºõöºëä çýýëèéí äààòãàë õýðýãæèõ áîëîìæèéã

íýâòð¿¿ëýõ öààøèëáàë áàíê áîëîí õóâü õ¿ì¿¿ñ ,àæ àõóéí íýãæ , áàéãóóëëàãóóäàä ÷ ¿éë

àæèëëàãààíûõàà ýðñäýëèéã áóóðóóëàõ , àëäàãäëûã áàãàñãàõ , öààøäûí õºãæèëä áîäèòîé

õóâü íýìýð îðóóëàõàä òóñëàõ þì.

Ä¯ÃÍÝËÒ



Áàíêóóäûí óëñ îðíû ýäèéí çàñàã, íèéãìèéí õºãæèë äýâøèëä îðóóëàõ õóâü íýìýð àñàð

èõ þì. Áàíêíû òóñëàìæòàéãààð òºðèéí ìºíãºíèé áîäëîãûã ÿâóóëàõ, ìºíãºí ã¿éëãýý, ìºíãºíèé

õóâèàðëàëò çîõèöóóëàãäàõààñ ãàäíà ñàõ¿¿ãèéí á¿õèé ë õàðèëöàà áàíêààð äàìæèí

ÿâàãääàã.

Áàíê ñàíõ¿¿ãèéí õýâèéí ¿éë àæèëëàãààíä äîãîëäîë ãàð÷ õ¿íäðýë ó÷ðàõ íü óëñ îðíû

ýäèéí çàñãèéí á¿õèé ë ñàëáàðò ñºðºã íºëºº ¿ç¿¿ëíý. Ìºí òóõàéí óëñûí áàíêíû òîãòîëöîî, ýäèéí

çàñãèéí íºõöºë áàéäàë, èíôëÿöè, õ¿ì¿¿ñèéí àìüæèðãààíû ò¿âøèí, áàíêèíä õàíäàõ õàíäëàãà ãýõ

ìýòèéí ãàäààä îð÷íû õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä, ò¿¿í÷ëýí áàíêíû ººðèéíõ íü äîòîîä óäèðäëàãà, çîõèîí

áàéãóóëàëò, õ¿ì¿¿ñèéí ¿¿ðýã õàðèóöëàãà çýðãýýñ èõýýõýí øàëòãààëíà.

Áàíêíû ãîë áèçíåñ áîë çýýë îëãîõ ÿâäàë þì. Çýýë íü áàíêíû àêòèâûí ¿íäñýí õýñãèéã

á¿ðä¿¿ëäýã òóë áàíê àìæèëòòàé àæèëëàõûí ¿íäýñ íü çýýë îëãîõ àæèëëàãààíû ÿâöàä

ýðñäýëèéã çºâ óäèðäàõ ÿâäàë þì. Çýýëäýã÷ ñàíõ¿¿ãèéí õóâüä õ¿ëýýñýí ¿¿ðãýý áèåë¿¿ëæ

÷àäàõã¿é áàéõ òîõèîëäëîîñ çýýëèéí ýðñäýë áèé áîëæ áàéíà. Çýýëèéã íàéäâàðòàé

çýýëäýã÷èä ºãºõã¿é áîë çýýëèéí õîõèðîë íü òóõàéí çýýë îëãîã÷ áàíêíû îðøèí òîãòíîõ

ýñýõèéã òîäîðõîéëæ áàéäàã.

1990-ä îíû ¿åä ìàíàé îðíû áàíê ñàíõ¿¿ãèéí áàéäàë óíàëòàíä îðæ, îëîí áàíê äàìïóóðñàí íü

áàíêóóäûí óäèðäëàãà çîõèîí áàéãóóëàëòûí ÷àäâàð ìóó, àæèëòíóóäûí õàðèóöëàãà ñóë,

áàíêóóä çàõèðãààäàëòûí çýýë èõýýð îëãîæ, òýäãýýð íü ýðãýí òºëºãäºõã¿é áàéñíààñ

¿¿ñýëòýé þì. ªíººäºð áàíêíû ñàëáàðò õºãæèë, äýâøèë ãàð÷ áàéãàà áîëîâ÷ àðèëæààíû

áàíêóóäàä çýýëèéí ýðñäýë ãàðñààð áàéíà.

Èéìýýñ áè óã äèïëîìûí àæèëààð çýýëèéí ýðñäýë ãàð÷ áóé øàëòãààí, çýýëèéí

ýðñäýëýýñ õàìãààëàõ àðãóóäûã ñóäàëæ ¿çëýý. Ìàíàé áàíêóóä çýýëèéí ýðñäýëèéã

áóóðóóëàõ òàëààð äàãóó ä¿ðýì æóðàì áîëîâñðóóëàí àæèëëàæ áàéãàà áîëîâ÷ çýýë îëãîõäîî

çýýëäýã÷èéí ñàíõ¿¿ãèéí áàéäàëä á¿ðýí ä¿¿ðýí øèíæèëãýý õèéãýýã¿éãýýñ, çýýëèéã

çàð÷ìûíõ íü äàãóó áóþó çýýëèéí çàð÷ìûã á¿ðýí õàíãàæ ÷àäàõ áàéãóóëëàãàä îëãîæ

÷àäàõã¿é áàéãààãààñ çýýëèéí ýðñäýëä ºðòñººð áàéíà.

Çýýëèéí àëäàãäàë ãàðàõ çàðèì íèéòëýã øàëòãààíûã äàðààõ áàéäëààð ãàðãàæ èðýõèéã

õè÷ýýëýý.

1. Çýýëäýã÷äèéí ìºíãºíèé óðñãàë áîëîí çýýë òºëºõ ÷àäàâõèéã äóòóó ñóäàëñàí áàéäàë.

2. Çýýëäýã÷èéí óäèðäëàãûí õ¿÷èí ÷àäëûã õýò ºíäºð ¿íýëñýí ÿâäàë.

3. Øèíýýð áèçíåñ ýõýëæ áàéãàà, áèçíåñèéí òóðøëàãã¿é õ¿ì¿¿ñò çýýë îëãîñîí ÿâäàë.



4. Áàíê ººðèéí áîäëîãî æóðìûã çºð÷ñºí ÿâäàë.

5. Çýýëèéí áàéíãà õÿíàõ àæèëëàãàà àëäàãäñàí.Áàíêíû àæèëòàí áèçíåñòýé ãàçàð äýýð íü

òàíèëöààã¿é ÿâäàë.

6. Ýðãýëçýýòýé çýýëèéã øèéäâýðëýõäýý õîéðãî õàíäñàí ÿâäàë.

7. Áàíêíû äýýä óäèðäëàãûí íàéç íºõºä áîëîí õîëáîîòíóóäàä äàâóó ýðõýýð çýýë îëãîñîí.

8. Áàíêíû çýýëèéã îëãîõ õýìæýýíýýñ õýòð¿¿ëýí îëãîñîí, íàðèéí øèíæèëãýý õèéãýýã¿é

çýýë îëãîñîí

Äýýðõè øàëòãààíûã èëð¿¿ëñýíýýð áàíêóóä àíõààðàëäàà àâ÷, ñóë ÷ºëººòýé õºðºíãèéã

òºâëºð¿¿ëýí ñàíõ¿¿æèëòèéí ýõ ¿¿ñâýð áîëãîí àøèãëàæ, õàìãèéí áàãà çàðäëààð õàìãèéí èõ

àøèã îëîõ çîðèëãîî áèåë¿¿ëýõèéí òóëä çýýëèéí ýðñäýëèéí óäèðëàãûã çºâ ÿâóóëàõ íü ÷óõàë.

Çýýëèéí ýðñäýëèéí óäèðäëàãûã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ àðãàä: à) çýýëèéí ýðñäýëèéí

óäèðäëàãûí õºòºëáºð áîëîâñðóóëàõ, á)çýýëèéí ýðñäýëèéã áóóðóóëàõ àðãà,â) çýýëèéí

õ¿¿ãèéí ýðñäýëèéã áóóðóóëàõ àðãà çàìûã áîëîâñðóóëëàà.¯¿íýýñ ãàäíà àæèëòàíû

õàðèóöëàãûã ºíäºðñãºõ, õÿíàëò øàëãàëòûã òîãòìîë ÿâóóëàõ, çýýëäýã÷èéã íàðèéí, áîäèòîé

ñóäàëñíû ¿íäñýí äýýð çýýë îëãîõ õýðýãòýé áàéãàà íü õàðàãäàæ áàéíà.

Ìºí áóñàä îðíû æèøãýýð áàíêíû çýýëèéí äààòãàëûí õýëáýð¿¿äýýñ ñîíãîí àâ÷ çýýë îëãîõ ¿éë

àæèëëàãààíäàà àøèãëàæ áîëîõ þì. Ýíý íü çýýëèéí ýðñäýëýýñ õàìãààëàõ ñàéí àðãà áîëæ

÷àääàã íü ãàäààä îðíóóäûí òóðøèëãààñ õàðàãäàæ áàéãàà áºãººä áàíê, äààòãàëûí ñàëáàð

çýðýã õºãæèæ áóé ºíººãèéí íºõöºëä àâ÷ õýðýãæ¿¿ëýõýä òîõèðîìæòîé àðãûí íýã ãýæ ä¿ãíýæ

áàéíà.

Àøèãëàñàí ìàòåðèàë

Õýâëýìýë ýõ ñóðâàëæóóä : Çîõèîã÷èä :

1. Áàíêíû òóõàé õóóëü 2002 îí

2. “ Ýðñäýë áà äààòãàë “ ÓÁ 2002 îí Ã.Áàëæ

3. “ Àðèëæààíû áàíêíû äàìïóóðàë” Ë. Îþóí



4. “ Àðèëæààíû áàíêíû óäèðäëàãà çîõèîí áàéãóóëàëò “ Ç . Îþóíöàöðàë

5. “ Çýýë , çýýëèéí øèíæèëãýý “ Ä.Öýðýíïèë Ï.Îþóíáèëýã

6. Ãîëîìò áàíêíû ñàíõ¿¿ ýäèéí çàñãèéí òàéëàí ìýäýý 2003-05-02

7. “ªäðèéí ñîíèí “ 2003 îí

8. Ñòàòèñòèêèéí ýìõòãýë ÓÁ 1999 - 2002 îí

9. Àðèëæààíû áàíêóóäûí òàíèëöóóëãà

10. Ñàíõ¿¿ áàíêíû ìýäýýëýë ñîíèíû õàé÷èëáàð

Èíòåðíýòýýñ àâñàí ìýäýýëëèéí õàÿãóóä :

1. http:// www. risk management in banking

2. http:// www. credit insurance . ca

3. http:// www. insurance system in Japan

4 . http:// www. www. golomtbank.mn ãýõ ìýò àðèëæààíû áàíêóóäûí ñàéòóóä


banknii ersdel

Documents