I

TM TT

Nghin cu ny nhm phn tch, nh gi vic thc hin tiu th nng sn hng

ha di cc hnh thc khc nhau ca Quyt nh 80/2002/Q-TTg (Q 80); t

xut hng b sung, chnh sa, khc phc nhng hn ch v chnh sch, v xut

mt s gii php pht trin vic tiu th nng sn thng qua hp ng nhm gp

phn to ra vng sn xut hng ha nng sn quy m ln vi cht lng ng u,

m bo v sinh an ton thc phm, sc cnh tranh trong bi cnh ton cu ha

v hi nhp kinh t hin nay.

ti s dng phng php nghin cu nh tnh phn tch, nh gi kt

qu thc hin Q 80 i vi hai mt hng la go v c tra ng bng sng Cu

Long (BSCL). Thng qua nghin cu thc a v nghin cu so snh lch s,

ti m phng th gii thc cc hnh thc k kt v thc hin tiu th la go, c tra

v mt cu trc, c ch tng tc gia cc ch th tham gia vo hp ng trong iu

kin vt cht c th c tnh lch s. ti s dng l thuyt kinh t, qun tr, lut

hc v l thuyt h thng (System theory) phn tch so snh cc tnh hung thc

t trong th gii ng nhm h thng ha, phn loi, tng qut ha vn tm ra

bn cht, c trng ca cc hnh thc tiu th la go v c tra thng qua hp ng

theo Q 80 v kt qu thc hin cc hp ng c k kt. Vic nghin cu kt

qu thc hin Q 80 i vi la go v c tra BSCL, nhm nghin cu thc

hin tho lun nhm v phng vn su bn cu trc 3 nhm i tng kho st: th

nht, nhm ngi bn la go v c tra (nng dn, t hp tc v HTX); th hai,

nhm ngi mua la go, c tra l cc doanh nghip ch bin, tiu th v th ba,

nhm c quan qun l nh nc v hip hi.

ti s dng phng php nghin cu tnh hung (case study) nhn dng

v phn loi cc hnh thc tiu th nng sn thng qua hp ng theo Q 80 v kt

qu thc hin hp ng k kt. Thng qua vic nghin cu tnh hung, ti

phn tch, nh gi vic tiu th la go v c tra thng qua hp ng theo Q 80

di cc hnh thc khc nhau v a ra cc vn ny sinh trong vic tiu th la

go v c tra theo Q 80 BSCL. y l c s xut cc hng hon thin

II

chnh sch, cc hnh thc tiu th nng sn thng qua hp ng v cc gii php

nhm pht trin vic tiu th nng sn thng qua hp ng.

ti xut t chc li sn xut nng nghip theo 3 hnh thc hp ng

ph hp: th nht, hp ng gia cng; th hai, hp ng giao khon t, vn cy,

chung tri v mt nc cho nng dn trc tip sn xut v th ba, hp ng trung

gian.

pht trin vic tiu th nng sn thng qua hp ng theo Q 80, ti

xut 4 gii php: th nht, h tr, to iu kin nng cao nng lc sn xut kinh

doanh ca nng dn v doanh nghip; th hai, tng cng pht huy vai tr nh nc

trong vic sn xut v tiu th nng sn thng qua hp ng; th ba, cng c v

pht trin t hp tc v HTX; v th t, tng cng cc bin php kim tra bo m

cht lng nng sn, thy sn v p dng cc tiu chun cht lng quc gia v

quc t.

Tm li, vic tiu th nng sn hng ha thng qua hp ng l vn phc

tp m chnh ph ca cc quc gia u quan tm. y l mt vn tng i kh.

Do vy, bng n lc ca ca mnh, nhm nghin cu c gng phn tch v xut

gii php nhng chc chn s thiu st v hn ch l iu kh trnh khi. Hn ch

ln nht ca ti ny l thiu s liu y v kt qu thc hin Q 80 i vi

la go v c tra ca 13 tnh BSCL. Nguyn nhn l ch tiu ny khng c xem

l ch tiu bt buc phi iu tra thng k v bo co hng nm. V vy, khi cn bo

co tng kt, s kt nh gi th cc c quan qun l nh nc a phng mi

tng hp s liu v s liu ny thng khng chnh xc. Hn ch ny kh khc phc

c nu Nh nc khng c cuc iu tra tng th v kt qu k kt v thc hin

Q 80.

T kha:

- Ting Vit: Th trng nng sn, sn xut theo hp ng, hp ng tiu

th, Quyt nh 80/2002/Q-TTg.

- Ting Anh: Agricultural produce market, contract farming, marketing

contract, Decision No. 80/2002/Q-TTg.

i

MC LC

DANH MC CC K HIU V T VIT TT .............................................................. iv

DANH MC CC BNG .................................................................................................... v

DANH MC CC HNH ..................................................................................................... vi

DANH MC PH LC ...................................................................................................... vii

PHN M U ................................................................................................................... 1

1. Tnh cp thit ca ti ............................................................................................... 1

2. Mc tiu nghin cu ..................................................................................................... 2

2.1. Mc tiu chung ........................................................................................................ 2

2.2. Mc tiu c th ........................................................................................................ 3

3. i tng v phm vi nghin cu ................................................................................ 3

3.1. i tng nghin cu.............................................................................................. 3

3.2. Gii hn phm vi nghin cu .................................................................................. 3

4. Phng php tip cn nghin cu ................................................................................ 5

5. Phng php nghin cu .............................................................................................. 5

5.1. Phng php thu thp d liu ................................................................................. 5

5.2. Phng php x l v phn tch d liu ................................................................. 8

CHNG 1: TNG QUAN V SN XUT V TIU TH NNG SN

THNG QUA HP NG ................................................................................................ 9

1.1. Khi nim v bn cht hp ng trong nng nghip .................................................... 9

1.1.1. Khi nim v hp ng ........................................................................................... 9

1.1.2. Cc hnh thc giao dch v khi nim hp ng sn xut v tiu th nng sn ... 10

1.2. Sn xut theo hp ng trong nng nghip ................................................................ 13

1.2.1. Khi nim v bn cht ca sn xut theo hp ng trong nng nghip ................ 13

1.2.2. Cc hnh thc sn xut theo hp ng .................................................................. 14

1.3. c im chung ca ngnh kinh doanh nng sn c tc ng n vic tiu th nng

sn hng ha thng qua hp ng ........................................................................................ 22

1.3.1. Sn phm nng nghip chu tc ng ca iu kin t nhin v c chu k sn xut

di 22

1.3.2. Sn phm nng nghip a dng v khng ng nht cht lng, kch c ............ 22

1.3.3. Sn phm nng nghip ph thuc vo tnh thi v ............................................... 23

1.3.4. Sn xut nng nghip l ngnh phn tn ............................................................... 24

1.4. Kinh nghim sn xut theo hp ng mt s nc v bi hc cho Vit Nam ........ 25

1.4.1. Kinh nghim sn xut theo hp ng mt s nc ............................................ 25

1.4.2. Bi hc kinh nghim cho Vit Nam ...................................................................... 29

Tm tt chng 1 ................................................................................................................. 31

CHNG 2: PHN TCH, NH GI Q 80 V THC TRNG KT QU

THC HIN TIU TH LA GO, C TRA THEO CC HNH THC CA Q

80 BSCL ................................................................................................................ 33

ii

2.1. Phn tch, nh gi Quyt nh 80/2002/Q-TTg c tc ng n vic tiu th la

go v c tra theo hp ng ................................................................................................. 33

2.1.1. Cc hnh thc v bn cht ca cc hnh thc tiu th nng sn hng ha thng qua

hp ng theo Q 80 ...................................................................................................... 33

2.1.2. nh gi mt s chnh sch ch yu khuyn khch cc doanh nghip k hp ng

nng sn vi ngi sn xut theo Q 80 ........................................................................ 35

2.1.3. nh gi v quyn v ngha v cc bn v c ch gii quyt tranh chp hp ng38

2.1.4. nh gi vai tr ca nh nc trong Q 80 ......................................................... 38

2.2. Thc trng kt qu thc hin hp ng tiu th la go theo Q 80 BSCL ....... 42

2.2.1. c im ca ngnh kinh doanh la go BSCL ............................................. 42

2.2.2. Tnh hnh sn xut, h thng tiu th v kt qu thc hin hp ng tiu th la

go theo Q 80 BSCL .............................................................................................. 43

2.2.3. Phn tch kt qu thc hin hp ng tiu th la go BSCL theo tng hnh

thc ca Q 80 ............................................................................................................... 51

2.3. Thc trng kt qu thc hin hp ng tiu th c tra theo Q 80 BSCL .......... 59

2.3.1. c im ca ngnh kinh doanh c tra BSCL ................................................ 59

2.3.2. Tnh hnh sn xut, h thng tiu th v kt qu thc hin hp ng tiu th c tra

theo Q 80 BSCL ..................................................................................................... 60

2.3.3. Phn tch kt qu thc hin hp ng tiu th c tra BSCL theo tng hnh

thc ca Q 80 ............................................................................................................... 67

2.4. nh gi chung kt qu thc hin tiu th nng sn thng qua hp ng theo Q 80

BSCL ............................................................................................................................. 71

2.4.1. Cc hnh thc hp ng tiu th nng sn theo Q 80 cha ph hp vi thc tin71

2.4.2. Nng lc sn xut kinh doanh ca nng dn v doanh nghip cn yu km ..... 75

2.4.3. Quan h hp ng khng bnh ng v c ch phn b li ch, ri ro v quyn

quyt nh gia nng dn v doanh nghip cha c xc lp r rng .......................... 76

2.4.4. Cc iu kin cn thit thc y cc hnh thc sn xut theo hp ng cha

y .............................................................................................................................. 78

Tm tt chng 2 ................................................................................................................. 79

CHNG 3: NH HNG HON THIN CHNH SCH V MT S GII

PHP PHT TRIN VIC SN XUT V TIU TH NNG SN THNG QUA

HP NG ................................................................................................................ 80

3.1. Quan im pht trin vic tiu th nng sn thng qua hp ng ............................. 80

3.1.1. Pht trin vic tiu th nng sn thng qua hp ng phi ph hp vi c im

ca tng loi nng sn. .................................................................................................... 80

3.1.2. Pht trin vic tiu th nng sn thng qua hp ng phi ph hp vi yu cu

hi nhp vo nn kinh t th gii .................................................................................... 81

3.1.3. Pht trin vic tiu th nng sn thng qua hp ng phi thc y nn kinh t

Vit Nam pht trin nhanh v bn vng tr thnh mt nc c nn kinh t th trng

hin i ............................................................................................................................ 81

iii

3.1.4. Pht trin vic tiu th nng sn thng qua hp ng phi thc y cc ch th

kinh doanh nng sn khng ngng ln mnh, sc cnh tranh trn thng trng

quc t ............................................................................................................................. 82

3.1.5. Pht trin vic tiu th nng sn thng qua hp ng phi thc y pht trin cc

iu kin vt cht cn thit cho th trng nng sn pht trin ...................................... 82

3.2. T chc li sn xut nng nghip vi cc hnh thc hp ng ph hp .................... 82

3.2.1. Hp ng gia cng ................................................................................................ 83

3.2.2. Hp ng giao khon t, vn cy, chung tri, mt nc cho nng dn trc tip

sn xut............................................................................................................................ 84

3.2.3. Hp ng trung gian ............................................................................................. 84

3.3. nh hng b sung, chnh sa, khc phc nhng hn ch v chnh sch tiu th

nng sn thng qua hp ng .............................................................................................. 85

3.3.1. nh hng b sung, chnh sa mt s ni dung c bn Q 80 .......................... 85

3.3.2. B sung, chnh sa v khc phc hn ch v chnh sch khuyn khch sn xut

theo hp ng ca Q 80 ............................................................................................... 87

3.4. Mt s gii php pht trin sn xut v tiu th nng sn thng qua hp ng ........ 88

3.4.1. H tr, to iu kin nng cao nng lc sn xut kinh doanh ca nng dn v

doanh nghip ................................................................................................................... 88

3.4.2. Tng cng pht huy vai tr nh nc trong vic sn xut v tiu th nng sn

thng qua hp ng ......................................................................................................... 90

3.4.3. Cng c v pht trin t hp tc v HTX ............................................................. 91

3.4.4. Tng cng cc bin php kim tra bo m cht lng nng sn, thy sn v p

dng cc tiu chun cht lng quc gia v quc t ....................................................... 93

3.5. Kin ngh .................................................................................................................... 94

3.5.1. Kin ngh vi Chnh ph ....................................................................................... 94

3.5.2. Kin ngh vi cc doanh nghip ............................................................................ 95

Tm tt chng 3 ................................................................................................................. 96

KT LUN .......................................................................................................................... 98

TI LIU THAM KHO ................................................................................................. 100

PH LC .......................................................................................................................... 105

iv

DANH MC CC K HIU V T VIT TT

Cc k hiu, t vit tt Ting Vit

CP C phn

BSCL ng bng sng Cu Long

DOAE Cc khuyn nng Thi Lan

FAO T chc lng nng Lin hip quc

GAP Quy trnh thc hnh sn xut nng nghip tt

GDP Tng sn phm trong nc

HACCP

H thng qun l cht lng an ton v sinh thc

phm (Phn tch mi nguy v im kim sot

trng yu)

HTX Hp tc x

MTV Mt thnh vin

NHNN Ngn hng Nh nc

OTC Th trng phi tp trung

PTNT Pht trin nng thn

Q 80 Quyt nh s 80/2002/Q-TTg ngy 24/6/2002

ca Th tng Chnh ph

TNHH MTV Trch nhim hu hn mt thnh vin

TP.HCM Thnh ph H Ch Minh

UBND y ban nhn dn

USD la M

USDA B Nng nghip Hoa K

VND ng tin Vit Nam

WTO T chc Thng mi Th gii

XNK Xut nhp khu

v

DANH MC CC BNG

Bng 0-1: S lng mu theo i tng kho st..................................................... 6

Bng 1-1: Cc hnh thc sn xut v tiu th nng sn gia nng dn v ngi mua

.............................................................................................................................. 12

Bng 1-2: T l sn xut theo hp ng theo cc hnh thc t chc Trung Quc

nm 1996, 1998 v 2000 ........................................................................................ 28

Bng 2-1: Din tch, nng sut, sn lng la BSCL nm 2006-2009 .............. 44

Bng 2-2: Sn lng la mua theo hp ng giai on 2003-2008 (*) .................... 51

Bng 2-3: Kt qu thc hin tiu th la go theo hp ng ca Cng ty TNHH

Angimex Kitoku vi nng dn ............................................................................ 53

Bng 2-4: Kt qu thc hin tiu th la theo hp ng vi Cng ty ADC ca HTX

M Thnh nm 2008-2009 .................................................................................... 54

Bng 2-5: Kt qu thc hin tiu th la theo hp ng ca Cng ty Lng thc

Tin Giang 2007 2010 ........................................................................................ 57

Bng 2-6: Tnh hnh thc hin tiu th la theo hp ng ti Cng ty c phn lng

thc Hu Giang ..................................................................................................... 59

Bng 2-7: Din tch v sn lng c tra BSCL nm 2008-2010 ....................... 61

Bng 2-8: Tnh hnh nui c tra nm 2009 phn b theo tnh BSCL ................ 61

Bng 2-9: Nng lc ch bin thy sn ng lnh BSCL 2003-2008 ................. 62

Bng 2-10: Kt qu thc hin Q 80 tnh ng Thp nm 2007 ........................... 66

vi

DANH MC CC HNH

Hnh 1-1: Sn xut theo hp ng theo hnh thc tp trung ................................... 15

Hnh 1-2: Sn xut theo hp ng di hnh thc trang tri ht nhn .................... 17

Hnh 1-3: Sn xut theo hp ng di hnh thc a ch th ................................. 19

Hnh 1-4: Sn xut theo hp ng di hnh thc phi chnh thc .......................... 20

Hnh 1-5: Sn xut theo hp ng di hnh thc trung gian ................................. 21

Hnh 2-1: Cu trc knh tiu th la go BSCL .................................................. 46

Hnh 2-2: Cu trc knh tiu th c tra BSCL .................................................. 64

vii

DANH MC PH LC

Ph lc 1: Danh sch cc i tng kho st c phng vn ............................. 105

Ph lc 2: Cc iu khon chnh trong hp ng sn xut ................................... 110

Ph lc 3: Cc iu khon chnh trong hp ng bao tiu .................................... 111

Ph lc 4: T trng trang tri v gi tr sn xut c sn xut di hnh thc hp

ng phn theo loi trang tri nm 2001 v 2003 ................................................. 112

Ph lc 5: T trng k hp ng ca trang tri hng ha phn theo quy m doanh

thu ca Hoa K nm 2001 v 2003 ...................................................................... 113

Ph lc 6: T trng gi tr sn xut theo hp ng mt s loi nng sn Hoa K

1998-2003 ........................................................................................................... 113

Ph lc 7: Hp ng sn xut la Nht ca Cng ty TNHH Angimex Kitoku .. 114

Ph lc 8: Hp ng bao tiu sn phm ca Cng ty ADC .................................. 116

Ph lc 9: Hp ng bn vt t mua li la hng ha ca Cng ty TNHH MTV dch

v nng nghip ng Thp (Dasco) .................................................................... 118

Ph lc 10: Hp ng nui c gia cng ca Chi nhnh Cng ty c phn Docimexco

Docifish ............................................................................................................ 122

Ph lc 11: Hp ng bao tiu sn phm c tra nui Cng ty XNK NSTP Afiex

............................................................................................................................ 125

1

PHN M U

1. Tnh cp thit ca ti

Sn xut nng nghip gn vi tiu th sn phm lm ra lun l thch thc v

l mi quan tm, lo lng ca chnh ph cc quc gia trn th gii. Bi l sn phm

nng nghip do cc h nng dn, phn ln thuc i tng ngho trong x hi lm

ra, nu khng c tiu th tt v c li cho h, th thu nhp v i sng ca h s

b nh hng xu, trch nhim s c phn thuc v Chnh ph.

Vit Nam ni chung v BSCL ni ring, phn ln sn xut nng nghip do

h nng dn vi quy m sn xut nh l, manh mn m nhn. Do vy, bn thn

tng nng h kh c th p ng c cc n t hng ln t cc doanh nghip

trong nc v ngoi nc. Bn cnh , vic sn xut nng nghip nh l, manh

mn kh m bo c cht lng nng sn ng u, gi thnh r sc cnh

tranh vi nng sn t cc nc, c bit l nng sn t Trung Quc v Thi Lan.

Tiu th nng sn bng hp ng k trc c xem l hnh thc lin kt sn

xut tiu th nng sn nhm gn kt ngi nng dn vi ngi mua bng hp

ng quan h (relational contracting). y l hnh thc chuyn i giao dch mt

ln v v danh thnh mt lot cc giao dch lp i lp li gia cc bn quen bit

nhau (Quinn, Majur v Anh, 2006) [13]. Xut pht t li ch ca tiu th theo hp

ng v xu hng chuyn dch t giao dch giao ngay sang giao dch di hnh thc

hp ng ngy cng gia tng trn th gii (Minot, 1986; Eaton v Shepherd, 2001;

McDonald, 2004; Harvey, Klein v Sykuta, 2005) [3] [7] [9] [11]. Tiu th theo hp

ng Vit Nam, vi t cch l khung php l chnh thc c hnh thnh thng

qua B Lut dn s, Lut thng mi v Quyt nh s 80/2002/Q-TTg ngy

24/6/2002 ca Th tng Chnh ph v Chnh sch khuyn khch tiu th nng sn

thng qua hp ng (Q 80). T khi c Quyt nh 80/2002/Q-TTg, Vit Nam

dy ln mt phong tro m chng ta thng gi l Sn xut theo hp ng v

lin kt 4 nh. Sau 8 nm thc hin, nhiu doanh nghip tht bi khng mua

c hng ha, hoc khng thu hi c vn u t ng trc cho nng dn, tnh

trng vi phm hp ng xy ra khp ni. Nng dn cho li cho doanh nghip v

ngc li. Vy, tiu th theo hp ng ca Quyt nh 80/2002/Q-TTg ti sao kh

thc hin v khng thnh cng trong thc tin.

2

Ngh quyt s 16/2007/NQ-CP ngy 27/2/2007 ca Chnh ph Ban hnh

Chng trnh hnh ng ca chnh ph thc hin ngh quyt hi ngh ln th 4 Ban

chp hnh trung ng ng kho X v mt s ch trng, chnh sch ln nn

kinh t pht trin nhanh v bn vng khi Vit Nam l thnh vin ca T chc

thng mi th gii c nu: Tng kt vic thc hin ch trng lin kt "bn nh",

mua bn theo hp ng vi nng dn theo Quyt nh s 80/2002/Q-TTg ca Th

tng Chnh ph, xc nh r nguyn nhn hn ch hiu qu vic thc hin ch

trng ny c s iu chnh, x l nhm nhn rng phong tro [21].

Ngy 5/8/2008, Ban Chp hnh Trung ng ban hnh Ngh quyt s 26 -

NQ/T. V nng nghip, nng dn, nng thn, trong phn nhim v v gii php

c nu: Tip tc tng kt, i mi v xy dng cc m hnh kinh t, hnh thc t

chc sn xut c hiu qu nng thn. C chnh sch khuyn khch pht trin cc

mi lin kt gia h nng dn vi cc doanh nghip, hp tc x, t chc khoa hc,

hip hi ngnh hng v th trng tiu th sn phm h tr kinh t h pht trin

theo hng gia tri, trang tri c quy m ph hp, sn xut hng ho ln [19].

Xut pht t thc tin hnh thnh v pht trin cc hnh thc tiu th nng sn thng

qua hp ng v xut pht t ch trng ca nh nc, chng ti thc hin ti:

Phn tch, nh gi vic tiu th nng sn thng qua hp ng BSCL theo

Quyt nh 80/2002/Q-TTg ca Th tng Chnh ph v Chnh sch khuyn

khch tiu th nng sn hng ha thng qua hp ng nhm nh gi phn no

kt qu thc hin Q 80 BSCL gip cho cc nh hoch nh chnh sch c

c s khoa hc v thc tin hon thin cc chnh sch pht trin tiu th nng sn

thng qua hp ng. ng thi kt qu ca vic nghin cu ny cn gip cho ch

th tham gia sn xut tiu th nng sn, c bit l cc h nng dn nh l nng

cao nhn thc trong lin kt sn xut nhm to ra lng hng ha nng sn ln, cht

lng ng u, m bo v sinh an ton thc phm sc cnh tranh p ng nhu

cu th trng trong bi cnh ton cu ha v hi nhp kinh t th gii.

2. Mc tiu nghin cu

2.1. Mc tiu chung

Phn tch, nh gi kt qu thc hin vic tiu th mt s nng sn thng qua hp

ng di cc hnh thc khc nhau ca Quyt nh 80/2002/Q-TTg ngy 24/6/2002

ca Th tng Chnh ph v Chnh sch khuyn khch tiu th nng sn hng ha

3

thng qua hp ng; t , xut hng b sung, chnh sa, khc phc nhng hn

ch v chnh sch, v xut mt s gii php pht trin vic sn xut v tiu th

nng sn thng qua hp ng nhm gp phn to ra vng sn xut hng ha nng

sn quy m ln vi cht lng ng u, m bo v sinh an ton thc phm,

sc cnh tranh trong bi cnh ton cu ha v hi nhp kinh t hin nay.

2.2. Mc tiu c th

- Lun gii c s khoa hc ca vic tiu th nng sn thng qua cc loi hp

ng, c bit l kiu t chc sn xut theo hp ng;

- Phn tch, nh gi kt qu thc hin vic tiu th mt s nng sn thng

qua hp ng BSCL di cc hnh thc khc nhau theo Quyt nh

80/2002/Q-TTg ngy 24/6/2002 ca Th tng Chnh ph;

- xut hng b sung, chnh sa, khc phc cc hn ch v chnh sch v

xut gii php pht trin vic sn xut v tiu th nng sn thng qua cc loi

hp ng, c bit l kiu t chc sn xut theo hp ng.

3. i tng v phm vi nghin cu

3.1. i tng nghin cu

Nghin cu vic tiu th nng sn thng qua hp ng di cc hnh thc

khc nhau theo Quyt nh ca Th tng Chnh ph s 80/2002/Q-TTg ngy

24/6/2002.

3.2. Gii hn phm vi nghin cu

3.2.1. Gii hn v khng gian:

BSCL l vng trng im sn xut nng nghip trong c nc, c bit v

lng thc thc phm. Sn lng la BSCL chim 53% tng sn lng la v

ng gp 90% sn lng go xut khu ca c nc. BSCL cng l vng nui

trng thy sn ln ca c nc, c bit l c tra. Nm 2010, tng sn lng c tra

ging sn xut ton vng BSCL t gn 2,4 t con, din tch nui t 5.400ha, sn

lng c thu hoch t hn 1,1 triu tn, kim ngch xut khu t mc 1,4 t USD.

Ngoi la go v c tra vng BSCL cng cn nhiu sn phm khc nh tri cy,

rau qu, chn nui,nhng so vi la go v c tra th cc sn phm ny c sn

lng t hn. Bn cnh vic sn xut v tiu th la go v c tra c nh hng

ln n hng triu h nng dn BSCL. Vi v tr quan trng ny, mi s thng

trm ca cy la v con c tra u nh hng n s pht trin kinh t - x hi ni

4

chung v pht trin nng nghip ni ring. Chnh v vy, nhm nghin cu la chn

vic sn xut v tiu th la go v c tra BSCL thc hin ti nghin cu.

BSCL bao gm 13 tnh: An Giang, Bc Liu, Bn Tre, C Mau, Cn Th,

ng Thp, Hu Giang, Long An, Kin Giang, Sc Trng, Tin Giang, Tr Vinh,

Vnh Long. Cc tnh BSCL c th chia thnh 3 vng sinh thi: vng T gic Long

Xuyn, vng ng Thp Mi v vng ven bin. T gic Long Xuyn c din tch

t nhin khong 489.000 ha bao gm 3 tnh An Giang, Kin Giang v Cn Th;

vng ng Thp Mi rng khong 700.000 ha bao gm 3 tnh ng Thp, Tin

Giang v Long An. La go v c tra tp trung ch yu vng ng Thp Mi v

vng T Gic Long Xuyn. 3 tnh An Giang, ng Thp v Tin Giang u chim

v tr quan trng trong sn xut la go v c tra BSCL. Do thi gian v kinh ph

c hn nn nhm nghin cu ch tp trung vo 3 tnh ny. Vic kho st 3 tnh ny

phn no cng phn nh c vic sn xut v tiu th la go v c tra ca ton

vng BSCL.

3.2.2. Gii hn v thi gian nghin cu:

Quyt nh 80/2002/Q-TTg ban hnh ngy 24/6/2002 n nm 2010 l 8

nm. Trong thi gian ny vic tiu th nng sn thng qua hp ng c th c

chia thnh 2 giai on: th nht, giai on 2002-2007 v giai on sau 2007. Giai

on 5 nm u l thi k pht trin mnh vic tiu th nng sn thng qua hp

ng v xut hin nhiu trng hp thnh cng, cng nh tht bi; nhng tht

bi nhiu hn. Do vy, nhiu doanh nghip, cng nh nng dn v HTX bt u c

xu hng khng tip tc thc hin Q 80. nh gi kt qu thc hin Q 80,

nhiu tnh thnh trong c nc ni chung, cng nh cc tnh thnh BSCL ni

ring t chc tng kt 5 nm thc hin Q 80. Xut pht t nhng bi hc kinh

nghim rt ra trong giai on u, nhiu doanh nghip c s iu chnh cc hnh

thc k kt hp ng tiu th nng sn cho ph hp vi thc t hn. Do vy, t sau

nm 2007, vic tiu th nng sn thng qua hp ng c mt s thay i. Trong

ti ny, nhm nghin cu vn tip tc nghin cu mt s m hnh thc hin

giai on 2002-2006. Tuy nhin, ti c tnh cp nht hn, nhm nghin cu

tp trung nghin cu cc m hnh sn xut v tiu th la go, c tra BSCL giai

on sau nm 2007 n nay.

5

4. Phng php tip cn nghin cu

ti s dng phng php nghin cu nh tnh nghin cu hnh thc tiu

th nng sn thng qua hp ng theo Quyt nh 80/2002/Q-TTg ca Th tng

Chnh ph ngy 24/6/2002 BSCL.

Vic nghin cu nh tnh nhm khi qut ha cc hin tng, s vt, qu

trnh tm ra bn cht, c trng ca hnh thc tiu th nng sn thng qua hp

ng. Vic nghin cu ny c thc hin thng qua nghin cu thc a (Field

research) v nghin cu so snh lch s (Historical comparative research) bng

phng php nghin cu in hnh (case study method).

thc hin mc tiu nghin cu c cp trn, ti tp trung tr li

nhng cu hi nghin cu sau:

1) Tiu th nng sn theo hp ng l g? Sn xut theo hp ng l g?

2) Sn xut v tiu th theo hp ng c chu nh hng ca cc c im

ca nng sn phm khng?

3) Bi hc kinh nghim no ca th gii cn rt ra pht trin hnh thc sn

xut v tiu th nng sn thng qua hp ng?

4) Thc tin hnh thnh v pht trin hnh thc sn xut v tiu th nng sn

thng qua hp ng BSCL trong thi gian nh th no? C nhng vn

g ny sinh cn phi gii quyt? (Xem xt trng hp la go v c tra)

5) Nhng chnh sch no cn b sung hon thin v gii php no cn phi

t ra pht trin hnh thc sn xut v tiu th nng sn thng qua hp

ng?

5. Phng php nghin cu

5.1. Phng php thu thp d liu

5.1.1. i tng kho st v phng php ly mu:

i tng kho st: c quan qun l nh nc, hip hi, ngi bn la go,

c tra v ngi mua la go, c tra.

Phng php ly mu:

ti thc hin nghin cu trn hai mt hng l go v c tra v hai mt hng

ny c c im khc nhau, do vy k thut ly mu l phn tng theo hai mt hng:

Nhm ngi bn v mua la go: bao gm doanh nghip ch bin, tiu th la

go l ngi bn; HTX v nng dn sn xut la go l ngi bn.

6

Nhm ngi bn v mua c tra: doanh nghip ch bin, tiu th c tra l ngi

mua; HTX v nng dn nui c l ngi bn.

Tuy nhin, do iu kin v thi gian v kinh ph nn ti ch ly mu thun

tin v hn ngch. C th s lng mu thu c nh sau:

Bng 0-1: S lng mu theo i tng kho st

STT T chc/c nhn S lng

1 C quan qun l nh nc, Hip hi 7

Trong :

4. C quan nh nc 5

5. Hip hi 2

2 Nhm ngi mua la go v c tra 10

Trong :

6. Doanh nghip mua la go 7

7. Doanh nghip mua c tra 3

3 Nhm ngi bn la go v c tra 40

Trong :

8. HTX, t hp tc, nng dn sn xut la go 25

9. HTX, t hp tc, nng dn nui c tra 15

Danh sch chi tit i tng phng vn xem Ph lc 1.

5.1.2. Phng php thu thp ngun d liu th cp:

Ngun d liu th cp bao gm:

- Cc ti liu l thuyt v cc hnh thc tiu th nng sn thng qua hp

ng;

- Cc bi bo khoa hc trong nc v quc t, cc cng trnh nghin cu

khoa hc ca cc tc gi trong v ngoi nc lin quan n tiu th nng

sn thng qua hp ng;

- Cc thng tin lin quan n Q 80, lin kt 4 nh, sn xut theo hp

ng trn bo ch, internet;

- Cc bo co s kt, tng kt v kt qu thc hin Q 80 ca cc tnh ng

Thp, Tin Giang, An Giang;

7

- Cc bo co kt qu thc hin Q 80 ca cc doanh nghip lng thc v

c tra.

5.1.3. Phng php thu thp ngun d liu s cp:

i vi nhm ngi bn la go, c tra, nhm nghin cu s dng phng

php nh gi nhanh nng thn c s tham gia ca ngi dn (PRA- Participatory

Rural Appraisal) thng qua tho lun nhm v phng vn bn cu trc nhm nng

dn v HTX. Nhm nghin cu thc hin tho lun nhm v phng vn nhm

nng dn sau:

- Th nht, nhm nng dn trng la khm Ty Khnh 6, Phng M Ha,

Thnh ph Long Xuyn, tnh An Giang;

- Th hai, nhm nng dn trng la x M Thnh Nam v M Thnh Bc,

huyn Cai Ly, tnh Tin Giang;

- Th ba, nhm nng dn trng la p Tn Cng, x Ph Cng, huyn

Tam Nng, tnh ng Thp;

- Th t, nhm nng dn nui c tra x Ha Hng, huyn Ci B, tnh Tin

Giang.

Ngoi ra nhm nghin cu cn phng vn mt s HTX v nng dn ring l.

i vi cc doanh nghip mua la go v c tra, nhm nghin cu trc tip

thc hin cc cuc phng vn khng c cu trc theo cc ni dung sau:

- Doanh nghip thc hin hnh thc tiu th nng sn no cho nng dn

hoc HTX?

- Ni dung ca cc hp ng c k kt? (gi c, phng thc thanh

ton, phng thc giao hng, quy nh v cht lng, gii quyt tranh

chp,)

- Kt qu thc hin cc hp ng ny nh th no?

- Doanh nghip gp phi nhng kh khn v thun li no khi thc hin Q

80?

- Quan im ca doanh nghip v Q 80? Nhng ni dung no cn phi

chnh sa Q 80 c th p dng thun li?

- Nhng vn no cn gii quyt pht trin hnh thc tiu th nng sn

theo hp ng?

8

i vi nhm c quan qun l nh nc v hip hi, nhm nghin cu trc

tip phng vn cc chi cc PTNT v hip hi v cc ni dung:

- Tnh hnh trin khai Q 80 v kt qu thc hin Q 80 trong 3 nm va

qua 2007-2009 ti a phng;

- Nhng kh khn v thun li khi thc hin Q 80?

- Nhng ni dung no trong Q 80 thc hin c v khng thc hin c?

V sao?

- Nhng ni dung no ca Q 80 cn phi chnh sa, b sung?

- Nhng gii php no c th p dng pht trin cc hnh thc tiu th

nng sn thng qua hp ng?

5.2. Phng php x l v phn tch d liu

5.2.1. Phng php thng k m t:

Phng php thng k m t nghin cu cc hin tng kinh t - x hi

bng vic m t thng qua cc s liu thu thp. Phng php ny c s dng

phn tch cc trng hp in hnh cc hnh thc tiu th nng sn thng qua hp

ng.

5.2.2. Phng php chuyn gia:

Thu thp kin ca cc chuyn gia, cc nh qun l kinh doanh v cc ni

dung v kt qu nghin cu..

5.2.3. Phng php hnh thc ha v tip cn h thng:

Nghin cu, phn tch v xy dng cu trc t chc v c ch vn hnh ca

cc hnh thc tiu th nng sn thng qua hp ng.

5.2.4. Phng php thc chng (quy np):

Thng qua kho st thc trng cc hnh thc tiu th nng sn thng qua hp

ng, ti s xy dng hnh thc l thuyt, xut gii php pht trin cc hnh

thc tiu th nng sn thng qua hp ng xt trn 3 kha cnh: cu trc t chc, c

ch vn hnh v iu kin c s vt cht.

9

CHNG 1: TNG QUAN V SN XUT V TIU TH

NNG SN THNG QUA HP NG

Gii thiu: Chng 1 nghin cu lm r khi nim v bn cht hp ng tiu

th nng sn v sn xut theo hp ng trong nng nghip. ti nghin cu lm

r cc hnh thc sn xut theo hp ng trong nng nghip, cng vi c ch vn

hnh v iu kin vt cht cn thit cc hnh thc ny vn hnh. Chng ny

cng nghin cu cc hnh thc sn xut theo hp ng tong nng nghip ca Trung

Quc, Hoa K v Thi Lan; t rt ra mt s bi hc kinh nghim c th vn

dng pht trin sn xut theo hp ng trong nng nghip.

Mc tiu: Lun gii c s khoa hc ca vic tiu th nng sn thng qua cc

loi hp ng, c bit l kiu t chc sn xut theo hp ng.

1.1. Khi nim v bn cht hp ng trong nng nghip

1.1.1. Khi nim v hp ng

Theo cch hiu thng thng, hp ng l s tha thun, giao c gia hai

hay nhiu bn quy nh cc quyn li, ngha v ca cc bn tham gia [41]. Trong

lnh vc nng nghip, ngi nng dn c th tha thun vi ngi ch t thu

t sn xut; c th tha thun vi ngi cung ng vt t mua phn bn, thuc

bo v thc vt, thuc th y, thc n chn nui; hoc tha thun vi ngi mua

bn nng sn. Cc tha thun ny c th c thit lp thnh vn bn, hoc ch

bng li ni. Trong Lut Thng mi nm 2005, iu 24 v hnh thc hp ng

mua bn hng ha quy nh: Hp ng mua bn hng ha c th hin bng li

ni, bng vn bn hoc c xc lp bng hnh vi c th [36]. Tuy nhin, trong

thc tin cc hnh thc hp ng bng li ni hoc bng hnh vi rt kh kho st,

nghin cu v khng c bng chng c th. Do vy, trong nghin cu ny, tc gi

ch nghin cu hnh thc hp ng bng vn bn. iu ny c ngha thut ng hp

ng trong ti ny ch nhng hp ng c xc lp bng vn bn.

10

1.1.2. Cc hnh thc giao dch v khi nim hp ng sn xut v tiu th

nng sn

Trong kinh t hc c in v tn c in, ngi ta xem th trng l phng

thc t chc ca cc hot ng kinh t. Cc tc nhn trn th trng l nhng thc

th c lp v s cnh tranh trn th trng. Cn c vo hot ng giao dch m

thng qua ngi nng dn c th chuyn giao nng sn cho ngi mua,

MacDonald James (2004) a ra 4 hnh thc giao dch nh sau:

Th nht, th trng giao ngay (spot markets)

y l cch thc truyn thng m ngi nng dn s dng tiu th sn

phm. Th trng giao ngay l th trng m ngi mua v ngi bn tha

thun mua hay bn hng ha theo gi c ca th trng ti thi im tha thun v

vic giao nhn hng, thanh ton ngay lp tc hay ti mt thi im no trong

tng lai [40]. Thut ng giao ngay cha phn nh r bn cht ca giao dch ny

v giao ngay nhng hng ha m ngi bn giao cho ngi mua c th sau vi

ngy, vi tun, thm ch vi thng. Bn cht ca giao dch ny l qu trnh thng

lng trc tip gia ngi bn v ngi mua hoc qua trung gian nhng cc bn

tham gia giao dch u c thng tin tng i y v cc ni dung lin quan n

hot ng giao dch nh s lng, cht lng nng sn, gi c. iu ny c ngha

hai bn trc tip thng lng cn c vo tnh hnh thc t din ra hin ti, ngi

mua v ngi bn u c xc nh v s tch bit v thi gian, khng gian ca

hot ng giao dch khng ln. Trong giao dch giao ngay, gi c c hnh thnh

da trn cung cu ca th trng hin ti. y, ngi sn xut nng sn kim sot

v quyt nh ton b qu trnh sn xut nh s dng phn bn, thuc tr su nh

th no, cng nh h phi t b vn u t cho hot ng ca mnh. Sau khi thu

hoch th ngi sn xut nng sn phi t tm kim th trng v thng lng vi

ngi mua bn nng sn do mnh sn xut ra. Trong trng hp ny nu gi c

th trng ti thi im giao dch cao hn chi ph m ngi sn xut nng sn b ra

sn xut th h c li v ngc li th h thua l.

Th hai, hp ng sn xut (production contracts) hoc sn xut theo hp

ng (contract farming)

Agricultural contracts hoc Contract farming l thut ng ting Anh lin quan

n nhng hp ng m ngi nng dn s dng chuyn giao nng sn t trang

11

tri cho ngi mua nh nh my ch bin, ngi bn bun, ngi bn l hoc trang

tri khc (McDonald, 2004) [9]. Hp ng sn xut hoc sn xut theo hp ng

c hiu l tha thun gia ngi nng dn v ngi ch bin sn xut v cung

ng cc sn phm nng nghip vi khi lng, cht lng v mc gi nh trc.

Chc nng chnh ca hp ng l to c s xy dng mi quan h hp tc gia

nng dn v ngi ch bin. Hp ng l c s cho hai bn cng tham gia quyt

nh, chia s ri ro v li ch trong qu trnh sn xut nng nghip [35]. Ni dung

phn sau s i su vo phn tch khi nim v bn cht ca hnh thc ny.

Hp ng sn xut quy nh c th trch nhim ca ngi mua v nng dn

trong vic cung cp u vo, vic thc hnh sn xut, c ch thanh ton, cht lng,

s lng sn phm d kin. V d, trong hp ng chn nui, trch nhim ca nng

dn cung cp cng lao ng, chung tri, in, nc v c s vt cht khc trong

trang tri; ngi mua cung cp con ging, thc n, thuc th y v dch v vn

chuyn gia cm, gia sc n v i khi trang tri. Hp ng sn xut thng quy

nh c th vt t u vo s dng, cch thc sn xut v ngi mua cung cp

hng dn k thut v thng xuyn theo di ng rung; ngi nng dn t c

quyn kim sot vic la chn u vo sn xut. Ngi nng dn c thanh ton

u vo do nng dn cung cp thm v s lng sn phm sn xut. Ngi mua

thng l ngi c quyn s hu nng sn trong sut qu trnh sn xut. Hp ng

ny thng c k ngay trc khi bt u sn xut (xem Ph lc 2:).

Th ba, hp ng bao tiu sn phm (Marketing contract).

Hp ng bao tiu sn phm quy nh c th v gi, hoc c ch gi v s

lng hng ha tiu th di tha thun c thit lp trc khi thu hoch. C ch

gi thng gii hn rng ca dao ng gi c v hp ng thng quy nh c

th s lng sn phm v thi hn giao hng. Nng dn s hu hng ha trong qu

trnh sn xut v quyt nh cc vn sn xut ch yu, quyt nh ca ngi mua

c gii hn [9] (xem Ph lc 3:). Mt dng khc ca giao dch trin hn l hp

ng tiu th/bao tiu marketing contract v hp ng tiu th/bao tiu trin

hn forward marketing contract. Bn cht ca hai loi hp ng tiu th sn

phm ging nh hp ng trin hn. l ngi bn v ngi mua tha thun mua

bn nng sn v giao hng trong tng lai. im khc bit gia hp ng trin hn

v hp ng tiu th sn phm/ hoc hp ng tiu th sn phm trin hn chnh l

12

cch xc nh gi trn hp ng. Trong hp ng trin hn, gi c xc nh

trc, c nh; cn i vi hp ng tiu th/ hp ng tiu th sn phm trin hn

th gi c th c nh, c th linh hot do hai ngi mua v ngi bn tha thun.

Th t, hi nhp dc (Vertical integration).

Hi nhp dc l hnh thc kt hp gia nng dn v ngi mua c cng quyn

s hu, nh doanh nghip t sn xut nguyn liu phc v ch bin. Sn phm

khng c chuyn giao thng qua hp ng hoc trn th trng giao ngay m do

quyt nh ni b. Nng dn sn xut trong trang tri c tr lng nh ngi

cng nhn.

Bng 1-1: Cc hnh thc sn xut v tiu th nng sn gia nng dn v ngi mua

Hnh thc Ai kim sot quyt nh

sn xut

Ngi sn xut c tr

nh th no

Th trng giao ngay

(Spot market)

Ngi sn xut kim sot ti

sn v quyt nh sn xut

trong trang tri

Nng dn c thanh ton

tin gi c thng lng

ti thi im bn hng ngay

trc khi giao hng

Hp ng bao tiu

(Marketing contract)

Nng dn kim sot ti sn

v cc quyt nh sn xut

trong trang tri. Hp ng

quy nh c th v kt qu

u ra, s lng v thi gian

giao hng

Nng dn nhn c gi tr

sn lng theo gi c

tha thun trc hoc trong

qu trnh sn xut

Hp ng sn xut

(Production contracts)

Ngi mua thc hin vic

kim sot cc quyt nh sn

xut hoc ti sn ca trang

tri. Hp ng quy nh c

th loi sn phm, s lng

v thi gian giao hng

Nng dn c tr cng cho

vic thc hin sn xut ra

nng sn

Hi nhp dc

(Vertical integration)

Ngi mua kim sot ton

b ti sn v cc quyt nh

sn xut k c sn xut nng

nghip v ch bin

Nng dn c tr tin cng

cho k nng v thi gian

lm vic

Ngun: MacDonald James v cng s (2004), [9].

13

Tm li, sn xut v tiu th nng sn hng ha nng dn c th s dng

mt trong 4 hnh thc hoc s dng kt hp 4 hnh thc: th nht, bn trc tip trn

th trng giao ngay; th hai, k hp ng sn xut vi ngi mua; th ba, k hp

ng bao tiu vi ngi mua; v th t, hi nhp dc.

1.2. Sn xut theo hp ng trong nng nghip

1.2.1. Khi nim v bn cht ca sn xut theo hp ng trong nng nghip

Eaton v Shepherd (2001) nh ngha sn xut theo hp ng l tho thun

gia nhng ngi nng dn vi cc doanh nghip ch bin hoc doanh nghip kinh

doanh trong vic sn xut v cung cp cc sn phm nng nghip da trn tha

thun giao hng trong tng lai, gi c c nh trc [3]. ngha chnh ca

vic k kt hp ng l h thit lp nhng quy tc ca cuc chi.

Theo Sykuta v Parcell (2003), sn xut theo hp ng trong nng nghip

xut nhng lut l cho vic phn b ba yu t chnh: li ch, ri ro, v quyn quyt

nh [16]. Nh vy, bn cht ca sn xut theo hp ng l gi c phn nh li ch,

ri ro v quyn quyt nh ca ngi mua v ngi bn. iu ny c ngha l, gi

c tha thun phi m bo ngi bn thu c li ch nht nh v ngi

mua c th mua hng vi mc gi c th chp nhn c; cho d vo thi im

giao hng, gi th trng c th cao hn hoc thp hn gi c tha thun.

Bn cht ca sn xut theo hp ng c th khi qut nh sau:

- Th nht, xt v kha cnh cu trc t chc ca sn xut theo hp ng,

sn xut theo hp ng l khun kh trt t xc lp mi quan h gia ngi mua v

ngi bn. Sn xut theo hp ng xut hin di nhiu hnh thc khc nhau. Mi

hnh thc c cu trc t chc khc nhau, do vai tr ca cc ch th tham gia

cng khc nhau.

- Th hai, xt v kha cnh c ch vn hnh, sn xut theo hp ng c

th hin di nhiu dng hnh thc cu trc khc nhau s c c ch vn hnh khc

nhau. C ch vn hnh ca cc hnh thc sn xut theo hp ng chnh l c ch

phn b li ch, ri ro v quyn quyt nh gia ngi mua v ngi bn. V mt

li ch, ngi mua v ngi bn cng chia s trn c s i bn cng c li. l

ngi sn xut m bo nng sn hng ha sn xut ra c ni tiu th vi mt mc

thu nhp k vng; ngi mua m bo mua c hng vi s lng, cht lng v

gi c bit trc. V mt ri ro, ngi mua (doanh nghip ch bin, tiu th) s chu

14

ri ro v th trng v ngi bn (nng dn) s chu ri ro v sn xut. Tuy nhin,

trong trng hp ri ro bt kh khng ca bt c bn no cng c mt c ch chia

s m bo mi quan h pht trin bn vng. V quyn quyt nh, sn xut theo

hp ng c nhiu dng khc nhau nn cc ch th s chia s quyn quyt nh ty

thuc vo li ch v ri ro c phn b.

- Th ba, xt v kha cnh c s vt cht v iu kin pht trin, sn xut

theo hp ng ch pht trin da trn c s vt cht v iu kin nht nh. Cc

hnh thc sn xut theo hp ng khc nhau th c s vt cht v iu kin pht

trin s khc nhau.

C nhiu cch phn loi sn xut theo hp ng, trong ti ny nhm tc gi

phn loi theo cu trc t chc ca hp ng. Cu trc t chc ca sn xut theo

hp ng ph thuc vo quy trnh sn xut sinh hc ca sn phm nng nghip,

ngun lc ca doanh nghip ch bin, tiu th v tnh cht ca mi quan h gia

nng dn v doanh nghip ch bin, tiu th. Eaton v Shepherd (2001) chia cc

hnh thc sn xut theo hp ng trong nng nghip thnh 5 hnh thc, l: hnh

thc tp trung, hnh thc trang tri ht nhn, hnh thc phi chnh thc, hnh thc a

ch th v hnh thc trung gian [3]. Mi hnh thc sn xut theo hp ng chng ta

c th ch tng ng.

1.2.2. Cc hnh thc sn xut theo hp ng

1.2.2.1. Hnh thc tp trung (The centralized model)

Cu trc ca hnh thc tp trung:

Hnh thc tp trung l cc doanh nghip ch bin, tiu th trc tip k hp

ng vi cc trang tri(1). Hp ng ny ch c hai bn tham gia trc tip l doanh

nghip ch bin, tiu th v cc trang tri. Bn cht ca hnh thc ny l hi nhp

dc ngc chiu. Cc doanh nghip ch bin, tiu th t hng cho cc trang tri

sn xut nng sn. S lng sn phm m doanh nghip t hng vi cc trang tri

c phn b ngay t u ma v v cht lng c gim st mt cch cht ch t

sn xut n thu hoch, bo qun, vn chuyn nng phm. Hnh 1-1 m t mi quan

(1) Cc t trang tri, nng trang, nng trng, trang tri c ngun gc t Hn t, c dng ch

mt n v t chc sn xut nng, lm nghip v nui trng thy sn. y tc gi s dng t

trang tri ch chung cc t trang tri, nng trng, nng trang, nng tri, m khng xt n ch

s hu ca chng.

15

h gia doanh nghip ch bin, tiu th vi cc trang tri.

Doanh nghip ch bin, tiu th nng sn

Trang tri

1

Trang tri

4

Trang tri

3

Trang tri

2

Trang tri

n

Cung cp sn phmCung cp u vo

Hng dn k thut

Ngun: Bo Trung (2008) [37].

Hnh 1-1: Sn xut theo hp ng theo hnh thc tp trung

C ch hot ng ca hnh thc tp trung:

Doanh nghip ch bin, tiu th nng sn cung cp cc loi vt t u vo,

hng dn k thut, gim st vic sn xut ca nng dn v mua li ton b sn

phm. Nng dn cung cp t ai, cng lao ng, sn xut theo ng quy trnh do

doanh nghip a ra v bn li ton b sn phm cho doanh nghip. Trong loi hp

ng ny, ngi nng dn t c quyn quyt nh vn sn xut mc d h l vn

l ch th php l ca sn xut nng nghip. Ngi k kt hp ng vi nng dn

s quy nh c th v cc yu t u vo cn s dng v phng thc canh tc/chn

nui, k c ngi mua chu trch nhim cng tc hng dn k thut canh tc/chn

nui v thng xuyn kim tra thc t trn ng rung, chung tri, ao nui. y

chnh l hnh thc sn xut gia cng hay Sn xut theo n t hng ca

doanh nghip.

C s vt cht v iu kin pht trin:

Hnh thc ny thng ch p dng i vi doanh nghip c nh my ch bin

kh nng mua ht sn phm ca cc trang tri trong vng v cc trang tri c

din tch t ln hoc chn nui quy m ln. Khi h cn sn xut theo hp ng

m bo nng sn tiu th ht v nh my ch bin c nguyn liu nng sn.

Ngoi ra, hnh thc ny cn p dng cho trng hp c tnh chuyn bit (c th)

v ti sn (asset specificity) nh con ngi, vt cht (physical), a im (Franken

v Pennings, 2005) [5]. V d, doanh nghip t hng cho cc trang tri sn xut

go cht lng cao xut khu cho mt th trng kh tnh no .

16

ngha v tc dng:

Hnh thc tp trung m bo nng dn tiu th c nng sn, doanh nghip

c nguyn liu phc v cho ch bin. Ngoi ra hnh thc ny hnh thnh s lin kt

gia doanh nghip v cc trang tri to ra vng sn xut tp trung c quy m ln

vi cht lng cao, an ton theo quy trnh thc hnh sn xut nng nghip tt

(Good Agricultural Practice - GAP), t tiu chun quc t v an ton v sinh thc

phm (Hazard Analysis and Critical Control Point HACCP), nhm gp phn nng

cao sc cnh tranh cho doanh nghip v to s pht trin bn vng cho cc trang

tri, pht trin thng hiu nng sn ca doanh nghip hay vng sn xut nng sn.

1.2.2.2. Hnh thc trang tri ht nhn (The Nucleus Estate Model)

Cu trc hnh thc trang tri ht nhn:

Hnh thc trang tri ht nhn tng t nh hnh thc tp trung, nhng bn mua

sn phm l doanh nghip nm quyn s hu t ai, chung tri, vn cy, n gia

sc. Bn bn sn phm cung cp sc lao ng v mt s vt t u vo thc hin

hot ng sn xut sn phm v bn li sn phm cho doanh nghip. Ch th tham

gia trc tip vo hnh thc ny bao gm doanh nghip v cc trang tri. Trong ,

cc trang tri do nng dn sn xut thuc quyn s hu ca doanh nghip. Do ,

cc h nng dn trc tip sn xut nng sn trn t ca doanh nghip c th xem l

ngi lao ng trong doanh nghip. Hnh 1-2 m phng sn xut theo hp ng

di hnh thc trang tri ht nhn. Vit Nam, hnh thc khon trong cc nng,

lm trng quc doanh ging nh hnh thc trang tri ht nhn. Cc hnh thc

khon ny c hnh thnh theo Ngh nh ca Chnh ph s 01/CP ngy 04 thng 1

nm 1995 trc y v hin nay l giao khon t nng nghip, t rng sn xut

v t c mt nc nui trng thy sn trong cc nng trng quc doanh, lm

trng quc doanh theo Ngh nh ca Chnh ph s 135/2005/N-CP ngy 08

thng 11 nm 2005.

17

Doanh nghip

Nng dn 1 Nng dn 4Nng dn 3Nng dn 2 Nng dn n

Cung cp sn phmCung cp u vo

Hng dn k thut

TRANG TRI CA DOANH NGHIP

Ngun: Bo Trung (2008) [37]

Hnh 1-2: Sn xut theo hp ng di hnh thc trang tri ht nhn

C ch hot ng ca hnh thc trang tri ht nhn:

Nng dn sn xut nng sn trn t v chung tri ca doanh nghip. Doanh

nghip giao t v c cy trng (cy lu nm), vt nui cho tng h nng dn, cung

cp vt t u vo, hng dn k thut cho nng dn; nng dn chm sc cy trng

vt nui theo ng quy trnh ca doanh nghip, ng thi c th u t thm vt t

tng nng sut cy trng, vt nui v bn li ton b sn phm cho doanh nghip

theo gi tha thun trc sau khi khu tr cc khon u t ca doanh nghip.

y chnh l hnh thc khon lin doanh, m thc cht l ti lp trang tri gia

nhtrong lng doanh nghip nng nghip quy m ln c t hai cp qun l tr

ln [32]. Ngi sn xut v ngi mua k mt hp ng gi l hp ng giao

khon. Trong , hp ng quy nh: Doanh nghip kinh doanh nng nghip gi

vai tr nh hng sn xut, hng dn k thut (khuyn nng), cung ng dch v

u vo, u ra, gim st cc hot ng kinh doanh sn xut trn vn cy, n

gia sc giao khon Quan h gia doanh nghip giao khon v bn nhn khon

c thit lp theo nguyn tc th trng, thun mua, va bn [32]. Bn cht ca

hnh thc ny xt theo loi hnh doanh nghip chnh l trang tri d phn hay cng

ty d phn trong nng nghip.

C s vt cht v iu kin pht trin:

Doanh nghip c trang tri quy m ln, c nh my ch bin, tim lc ti

chnh v k thut cung cp cho nng dn. Hnh thc ny ph hp vi cc cy lu

nm v chn nui gia cm, gia sc theo kiu cng nghip, quy m ln.

18

ngha v tc dng:

Hnh thc ny cng c ngha v tc dng nh hnh thc tp trung. Ngoi ra

hnh thc ny gp phn nng cao hiu qu ca cc trang tri c quy m ln vi

nhiu cp qun l nh trang tri nh nc (Nng trng quc doanh, doanh nghip

nng nghip nh nc) nh khc phc c nhc im ca doanh nghip nng

nghip quy m ln v pht huy c tnh u vit ca trang tri gia nh trong khu

sn xut mang tnh sinh hc, ng thi to lp c vng chuyn canh sn xut

nng phm quy m ln theo yu cu ca cng nghip ch bin v th trng tiu

th.

1.2.2.3. Hnh thc a ch th (The Multipartite Model)

Cu trc ca hnh thc a ch th:

Hnh thc a ch th tham gia hp ng sn xut nng nghip Vit Nam

thng gi l hnh thc lin kt 4 nh. Tham gia hnh thc ny bao gm nhiu

ch th khc nhau nh: nh nc, nh khoa hc, doanh nghip, HTX, cc trang tri.

c im ca hnh thc ny l cc ch th khc nhau s c trch nhim v vai tr

khc nhau. Trong , doanh nghip ng vai tr ht nhn gn kt nh khoa hc vi

nng dn, gn kt nh ti chnh vi nng dn v tiu th sn phm cho nng dn.

Doanh nghip l ngi quyt nh vic tiu th sn phm ca nng dn, nn h bit

c th trng cn g t hng cho nng dn sn xut. Ngoi ra, doanh nghip

cng chnh l ngi t hng cho cc nh khoa hc, ngn hng, cung cp cc dch

v cho mnh v cho nng dn. Vai tr ca nh nc l x l cc mi quan h gia

cc bn k kt hp ng, quy hoch vng sn xut, u t xy dng kt cu h tng,

gii quyt nhng vn kh khn ny sinh do th trng, thin tai gy ra, v vn

ng, gio dc, tuyn truyn nng cao nhn thc, k nng cho cc bn tham gia sn

xut theo hp ng. Hnh 1-3 m phng sn xut theo hp ng di hnh thc a

ch th.

19

Doanh nghip ch bin, tiu

th nng snNng dn

Nh khoa hcNgn hng,

T chc tn dng

Nh nc Cc t chc dn s x hi

Dch v khoa hc v cng ngh

Dch v tn dng

H tr, vn ng, gio dc, tuyn truyn v x

l vi phm

Vn ng, theo di, gim st

Hp ng sn xut

Ngun: Bo Trung (2008) [37].

Hnh 1-3: Sn xut theo hp ng di hnh thc a ch th

C ch hot ng hnh thc a ch th:

c trng ca hnh thc ny l mi quan h a chiu gia cc ch th cng

tham gia trong chui sn xut tiu th nng sn phm. C ch hot ng ca hnh

thc ny l s lin kt v phi hp nhiu ch th khc nhau cng chia s li ch, ri

ro v quyn quyt nh. Doanh nghip ch bin, tiu th l ht nhn t chc li nn

sn xut ca nng dn thng qua vic k hp ng trc tip vi cc trang tri thu

mua nng sn. Ngn hng cn c vo hp ng gia doanh nghip v cc trang tri

cho vay u t pht trin sn xut, pht trin th trng. Doanh nghip t hng

nh khoa hc gii quyt cc vn k thut sn xut ny sinh. Cc t chc dn

s x hi nh hip hi ngnh hng s vn ng, theo di, gim st cc hp ng

gia doanh nghip v trang tri. Nh nc cn c vo hp ng x l cc mu

thun pht sinh.

C s vt cht v iu kin pht trin:

Trong iu kin sn xut nng nghip manh mn, lc hu, bn thn nng dn

khng th t gii quyt 3 vn ca nn nng nghip hng ha l th trng, cng

ngh v vn, do quy m kinh doanh qu nh [33] th hnh thc a ch th c th p

dng. Hnh thc a ch th c pht trin mnh nhng quc gia ang pht trin

nh Mexico, Kenya, Trung Quc.

ngha v tc dng:

Hnh thc ny c ngha v tc dng trong vic chuyn giao khoa hc k

20

thut hin i, chuyn dch c cu kinh t nng nghip. Sn xut theo hnh thc ny

s to ra vng chuyn canh sn xut hng ha ln theo tiu chun quc t, p ng

nhu cu ngy cng cao ca ngi tiu dng.

1.2.2.4. Hnh thc phi chnh thc (Informal Model)

Cu trc hnh thc phi chnh thc:

Hnh thc phi chnh thc l hp ng ming gia nng dn vi ngi mua

gom. Ngi mua cung cp cho nng dn mt s u vo c gii hn nh phn bn,

thc n chn nui, tn dng. Nng dn chu trch nhim ton b vic sn xut v

bn li sn phm cho ngi mua. V quy trnh sn xut, hng dn k thut, nng

dn t lm hoc nh dch v khuyn nng ca nh nc.

Hnh 1-4 m phng hnh thc ny nh sau:

Ngi mua

Nng dn

Cung cp u vo Cung cp sn phm

Ngun: Bo Trung (2008) [37].

Hnh 1-4: Sn xut theo hp ng di hnh thc phi chnh thc

C ch hot ng ca hnh thc phi chnh thc: Hai bn khng c s rng

buc nhau bng nhng iu khon ghi thnh vn bn. Vic x l giao dch gia

ngi nng dn v ngi mua ch yu da trn mi quan h cng ng, theo tp

qun ca a phng.

C s vt cht v iu kin pht trin: nng dn c t ai v hnh thc ny

pht trin trong iu kin sn xut nng nghip sn xut quy m nh.

ngha v tc dng: hnh thc ny c ngha i vi nn nng nghip m

trnh nng dn cn thp. H xem nhng rng buc hp ng bng vn bn l

phc tp, kh hiu.

1.2.2.5. Hnh thc trung gian (The Intermediary Model)

Cu trc ca sn xut theo hp ng hnh thc trung gian: y l hnh thc

doanh nghip k hp ng mua sn phm ca nng dn thng qua cc u mi

trung gian nh HTX, t hp tc, nhm nng dn hoc ngi i din cho mt s h

21

nng dn. c im ca hnh thc ny l doanh nghip khng k kt hp ng trc

tip vi nng dn m thay vo doanh nghip thu cc t chc trung gian thc

hin vai tr ca mnh. Hnh 1-5 m phng hnh thc trung gian sn xut theo hp

ng.

Doanh nghip kinh doanh/

ch bin nng sn

C nhn, T chc trung gian

(Ngi mua gom, HTX, T hp

tc, Hi nng dn)

Trang tri

1

Trang tri

2

Trang tri

3

Trang tri

4

Trang tri

n

Cung cp u vo

Hng dn k thut

T chc sn xutCung cp sn phm

Cung cp u vo Cung cp sn phm

Ngun: Bo Trung (2008) [37].

Hnh 1-5: Sn xut theo hp ng di hnh thc trung gian

C ch hot ng ca hnh thc trung gian:

Mi c nhn hoc t chc trung gian ny c trch nhim kim sot v gim st

hot ng sn xut ca nng dn v chu trch nhim ton b hot ng trong trang

tri t gieo ht n thu hoch theo quy nh ca doanh nghip v h c hng

hoa hng cho vic kim sot v gim st.

C s vt cht v iu kin pht trin:

Hnh thc ny tn ti khi nn sn xut nng nghip cn manh mn v phn

tn. Doanh nghip ch bin, tiu th nng sn kh thc hin vic k hp ng cung

cp vt t, hng dn k thut cho hng ngn, hng vn nng dn sn xut nh v

chi ph giao dch tng cao v bn thn h khng nng lc kim sot trc tip qu

trnh sn xut ca tng h nng dn.

ngha v tc dng:

Hnh thc ny gp phn lm gim chi ph giao dch nh u mi hp ng

gim i v vic kim sot sn xut v cht lng sn phm ca doanh nghip cng

d dng hn. Ngi trung gian ng vai tr cho i din cho nng dn, to nn sc

22

mnh tp th thng lng vi doanh nghip.

1.3. c im chung ca ngnh kinh doanh nng sn c tc ng n vic

tiu th nng sn hng ha thng qua hp ng

1.3.1. Sn phm nng nghip chu tc ng ca iu kin t nhin v c chu

k sn xut di

Sn phm nng nghip l cy trng, vt nui pht trin theo quy lut sinh hc

nht nh (sinh trng, pht trin, pht dc v dit vong) v chu tc ng ca cc

iu kin t nhin nh t ai, thi tit, kh hu. Do vy, tng loi nng sn c

nhng c im khc nhau. Vit Nam, c nhiu loi nng sn khc nhau v chu

s tc ng ca iu kin t nhin khc nhau v c chu k sn xut khc nhau. V

d, cc loi cy cng nghip lu nm nh c ph, cao su, tr, iu, h tiu kh c

th pht trin BSCL, m ch c th pht trin vng ng Nam B v Ty

Nguyn do t ai, thi tit kh hu ph hp hn. Hn na, mi loi nng sn c

chu k sn xut khc nhau, c cy hng nm, c cy lu nm. Do chu k sn xut

di v chu tc ng ca iu kin t nhin nn nng sn thng xy ra tnh trng

c ma mt gi, mt ma c gi. Trong trng hp ngi sn xut v ngi

mua tha thun mua, bn nng sn trc khi thu hoch th c ngi sn xut v

ngi mua u c ng c n gian (Akerlof, 1970) [1], v ngi sn xut khng

bit ngi mua c thanh ton tin, nhn hng theo hp ng k khng v gi c

th trng vo thi im giao hng c cao hn gi trn hp ng khng. Ngi mua

khng bit chc ngi sn xut c giao hng ng s lng, cht lng k kt

khng v gi c th trng vo thi im nhn hng c thp hn gi trn hp ng

k khng. Do vy, th trng trong hon cnh ny b gii hn th trng giao

ngay, trong , ngi mua v ngi bn u xc nh r cc iu kin tha thun

(McDonald v Penni, 2003) [10]. Chnh v vy, trong thc tin chng ta thy rng

th trng giao ngay l hnh thc kh ph bin. khc phc tnh trng th trng

nng sn bt n do yu t t nhin v chu k sn xut di, ngi sn xut v ngi

mua u c ng c phng nga ri ro.

1.3.2. Sn phm nng nghip a dng v khng ng nht cht lng, kch c

Sn phm nng nghip rt a dng. Nng sn c th chia thnh 2 nhm chnh

l sn phm cy trng v sn phm vt nui. Nu xt v mc ch s dng th nng

sn c th chia thnh 3 nhm: lm ging, lm thc phm v lm nguyn liu cho

23

ngnh cng nghip. Nng sn c nhiu hnh thi v cch thc s dng khc nhau

nh dng ht, dng thn l, dng hoa qu, dng c; c loi s dng kh, c loi s

dng ti; c loi khng qua ch bin, c loi phi qua ch bin. Mi loi nng sn

khc nhau c nhng c im khc nhau. c im ca sn phm s nh hng n

chi ph marketing. Chi ph marketing l s khc nhau gia gi m ngi tiu dng

tr cho hng ha gi bn l v gi m ngi nng dn nhn c khi bn nng sn

ngay nng tri [24]. Chi ph marketing l mt trong nhng thc o hiu qu

trong sn xut v tiu th nng sn. S a dng ca nng sn cng to ra s a dng

cc hnh thc t chc sn v tiu th nng sn thng qua hp ng. Nh vy, ty

theo tng sn phm khc nhau m chng ta c th la chn hnh thc t chc sn

xut v tiu th nng sn thng qua hp ng khc nhau.

1.3.3. Sn phm nng nghip ph thuc vo tnh thi v

Cung cu ca th trng nng sn thng mt cn bng l do tnh cht ma

v ca nng sn quyt nh. Khi tri v, cung nng sn gim lm cho gi c tng;

khi n ma thu hoch, cung nng sn tng lm cho gi gim. Vic t chc tiu th

nng sn gn lin vi ch bin, bo qun v d tr m bo cho cung cu tng

i n nh l mt yu cu trong qu trnh pht trin hp ng tiu th nng sn.

Trong th trng giao ngay, ngi sn xut v ngi mua phi chun b c s vt

cht cn thit nh s ch hoc ch bin, xy dng kho bo qun, d tr. Ngoi

ra, s can thip ca chnh ph vo th trng bnh n gi cng l vic lm cn

thit. Trong thi im thu hoch, cung nng sn tng, chnh ph tham gia mua nng

sn a vo kho d tr; khi ht v, cung nng sn gim, chnh ph s bn ra

n nh gi. Tuy nhin, vic ngi sn xut hoc ngi mua t d tr, hoc chnh

ph mua d tr khng phi lc no cng thnh cng v vic d tr cn ty thuc

vo c im ca sn phm. Trong nhiu trng hp, hn ch s mt cn i

cung cu, ngi mua v ngi sn xut thc hin t chc sn xut theo hp ng.

iu ny thc y vic tiu th nng sn theo hp ng. Nh vy, tnh cht ma v

ca sn xut nng nghip c nh hng ln n vic pht trin cc loi hp ng

tiu th nng sn.

24

1.3.4. Sn xut nng nghip l ngnh phn tn

Sn xut nng nghip thng l ngnh phn tn(2). iu ny khng nhng

ng vi nn nng nghip Vit Nam m ngay c cc nc pht trin trn th gii.

y l mt c im quan trng, khc bit vi ngnh cng nghip v quyt nh

n vic tiu th nng sn thng qua hp ng.

i vi mt loi nng sn, nhiu nh sn xut (nh nng), c khi ln ti hng

chc, hng trm ngn, thng bn sn phm ca mnh cho mt nh doanh nghip

ch bin, tiu th trn th trng trong v ngoi nc. Cn sn phm ca doanh

nghip ch bin thng bn cho rt nhiu t chc v c nhn trn th trng trong

v ngoi nc. C nh nng v nh doanh nghip rt cn lin kt vi nhau mt cch

bn vng trong vic bn v mua nng sn. Nh doanh nghip ch bin, tiu th

nng sn cn c chn hng n nh, cung ng nng sn nguyn liu thng xuyn

t cht lng v sinh an ton thc phm, gi c hp l vi s lng theo yu cu

ca cng ngh ch bin v th trng tiu th. Nh nng cn phi bit chc chn

nng phm do mnh lm ra c tiu th ht vi gi c hp l, nu p ng c

yu cu v v sinh an ton thc phm. Mt khc, 3 vn ln ca kinh t th trng

m tng nh nng khng th gii quyt c l th trng tiu th, cng ngh v

vn u t. Ch c doanh nghip ch bin, tiu th nng sn mi c th gii quyt

tt 3 vn ny. Gii quyt 3 vn ny khng ch mang li li ch cho nh nng

m cho c nh doanh nghip ch bin, tiu th nng sn. V th, mi lin kt ny l

tt yu v c thit lp cc nc pht trin t hng trm nm nay bng mt h

thng php lut ngy cng hon thin v s t nguyn gia 2 bn.

Bn thn ngnh nng nghip l ngnh phn tn m Vit Nam, sn xut nng

nghip cn phn tn, nh l hn na. Vi quy m sn xut nh l, phn tn, lc hu,

nng dn Vit Nam khng th trc tip mang sn phm n th trng bn v s

lm tng chi ph cho c ngi nng dn v c ngi tiu th. Do , vic tiu th

nng sn qua trung gian ngi mua gom s hiu qu hn. Hin nay, Vit Nam

ang c s ng nhn, vic mua bn qua ngi mua gom s lm tng chi ph

marketing v ngi mua gom p gi nng dn. Thut ng t thng p gi xut

(2) Ngnh phn tn l ngnh c rt nhiu n v sn xut cnh tranh vi nhau v khng c n v

no c kh nng chi phi th trng.

25

hin vo thi k bt u i mi t nn kinh t k hoch sang nn kinh t th trng

v tn ti n nay. Tuy nhin, iu ny khng ng nu xt di quan im ca

kinh t hc, ngi mua gom s khng tn ti nu h nng chi ph marketing ln v

nh th ngi nng dn s khng bn cho h v ngi tiu th cng s khng mua

hng ca h. Vi hng trm, hng ngn h nng dn sn xut nh, phn tn, lc hu,

vic cc doanh nghip ch bin, tiu th trc tip k hp ng vi tng h nng dn

s lm tng chi ph cho doanh nghip, cha k n trong iu kin h thng php l

Vit Nam vn hnh km hiu qu th doanh nghip s gp nhiu ri ro khi thc hin

hp ng sn xut. Do vy, th trng giao ngay vn tip tc ng vai tr quan

trng.

Cng vi c im ny m sn phm do nng dn sn xut ra s lng nh,

khng ng nht v cht lng. iu ny nh hng n s pht trin cc hnh thc

tiu th nng sn theo hp ng.

1.4. Kinh nghim sn xut theo hp ng mt s nc v bi hc cho Vit

Nam

1.4.1. Kinh nghim sn xut theo hp ng mt s nc

1.4.1.1. Kinh nghim Thi Lan

Hnh thc sn xut theo hp ng u tin Thi Lan do Tp on CP

(Charoen Pokphand) thc hin. CP bt u k hp ng vi nng dn chn nui

g gia cng vo u thp nin 1970. y l hnh thc thnh cng v c nhn rng

khp Thi Lan. n cui thp nin 1990, gn 100% h chn nui g Thi Lan u

sn xut gia cng cho cc doanh nghip ch bin. Ngoi ra, CP cng trin khai

nhiu hnh thc khc nhng u tht bi nh gia thp nin 1980, c s h tr

ca Ngn hng nng nghip v hp tc x nng nghip (Bank of Agriculture and

Agricultural Cooperatives BAAC), CP k hp ng nui tm v sn xut la

nhng u tht bi do nng dn khng chp nhn gi c nh do CP a ra. Ngoi

ra, cc t chc ca chnh ph, cc ngn hng, cc doanh nghip trong nc v nc

ngoi h tr tch cc vic thc hin sn xut theo hp ng, nn hnh thc sn xut

theo hp ng lan ta sang nhiu sn phm khc nh ma ng, rau qu. Hin

nay, sn xut rau an ton theo quy trnh sn xut nng nghip tt (GAP) xut

khu sang H Lan v Nht Bn u di hnh thc sn xut theo hp ng [14].

Vic sn xut theo hp ng Thi Lan phn ln xut pht t nhu cu ca

26

doanh nghip ch bin. Cu trc sn xut theo hp ng ca Thi Lan ch yu theo

hnh thc tp trung, gia mt bn l doanh nghip ch bin v mt bn l cc trang

tri. Trong hnh thc ny ngi nng dn ch yu sn xut gia cng cho doanh

nghip ch bin. Cc doanh nghip ch bin u t ging cy trng, vt nui, cung

cp u vo, hng dn k thut v kim sot cht lng. Hnh thc ny c Cng

ty CP p dng u tin Thi Lan. Nm 1985 Cng ty Frito-lay International Co.,

Ltd. (mt cng ty con ca Pepsi Cola) m rng th trng khoai ty chin (Potato

chips) Thi Lan nn h cng y mnh vic sn xut khoai ty theo hp ng.

Cng ty Frito-lay cng cung cp ging, k thut, u vo v nhn li sn phm t

nng dn. Hin nay 4 nh ch bin khoai ty chin ln Thi Lan (Frito-lay, Testo,

Kob v Pringle) u thc hin sn xut theo hp ng vi nng dn.

Nm 1995, Frito-Lay mua li Cng ty TNHH Trang tri NS (NS Farm Co.,

Ltd) ca Tp on United Foods San Sai. H tip nhn cc nhm nng dn ca

NS Farm v thnh lp thm nhm nng dn khc thc hin sn xut theo hp

ng di hnh thc trang tri ht nhn [18]. Hnh thc trang tri ht nhn cng ph

bin cc doanh nghip kinh doanh trang tri Thi Lan nh Cng ty CP trong sn

xut ging la v bp; Euro Asian Seeds Co. Ltd., Saha Farm Co. Ltd. [2], [18].

Hp ng ming gia nng dn v ngi mua gom, HTX v doanh nghip

a phng cng kh ph bin Thi Lan. Nng dn trng rau, hoa ng Bc

Thi Lan ch yu da trn tha thun ming vi ngi mua thc hin sn xut.

i vi hnh thc trung gian, hai cng ty ch bin rau qu Min Bc Thi

Lan k hp ng trc tip vi ngi mua gom v mi ngi mua gom chu trch

nhim gim st 200-250 nng dn v c hng hoa hng [3].

pht trin hnh thc sn xut theo hp ng, nhiu t chc ca nh nc

tham gia vo xc tin vic sn xut theo hp ng nh y ban u t (BOI- Board

of Investment), y ban Pht trin Kinh t v X hi Quc gia (NESDB National

Economic and Social Development Board), Tuy nhin, c hai t chc h tr pht

trin mnh sn xut theo hp ng l Cc khuyn nng (DOAE Department of

Agricultural Extension) thuc B Nng nghip v HTX v BAAC thuc B Ti

chnh. Hai c quan ny xc tin pht trin hnh thc lng ghp gia hnh thc a

ch th, hnh thc trung gian v hnh thc phi chnh thc. m bo cng bng

cho cc bn, nm 1999, Cc Ni thng ban hnh quy nh v cc iu khon

27

trong tha thun sn xut theo hp ng.

Theo kinh nghim ca Thi Lan, sn xut theo hp ng di hnh thc tp

trung ch thc hin i vi sn phm c yu cu v cht lng cao v sn phm c

tnh c quyn ca ngi mua. Hnh thc trang tri ht nhn cng ging nh hnh

thc tp trung. Hnh thc phi chnh thc, hnh thc a ch th v hnh thc trung

gian l nhng hnh thc ph hp vi nn sn xut nng nghip phn tn, lc hu;

vic kinh doanh nhng sn phm ny khng c tnh chuyn bit ha. i vi hnh

thc a ch th, nh nc ng vai tr quan trng trong vic thc y, phi hp, tn

dng v khuyn nng.

1.4.1.2. Kinh nghim Trung Quc

Sn xut theo hp ng l hnh thc hp ng tiu th nng sn kh mi

Trung Quc. Trong chng trnh hin i ha nng nghip, Chnh ph Trung Quc

xy dng chnh sch h tr v khuyn khch sn xut theo hp ng nhm mc

ch gip cho ngnh sn xut nng nghip thu c nhiu li nhun v c sc cnh

tranh. Sn xut theo hp ng c xem l hnh thc hiu qu lin kt nng dn

sn xut nh vi cc doanh nghip ch bin ln. Chnh quyn a phng cng

nhn thy tim nng ca sn xut theo hp ng trong chuyn dch c cu nng

nghip v nng cao thu nhp cho trang tri. Do , chnh quyn a phng thc

hin nhiu chnh sch khuyn khch nh h tr tn dng, gim thu nu thc hin

sn xut theo hp ng. Theo B Nng nghip Trung Quc, din tch trng trt

thc hin sn xut theo hp ng nm 2001 l 18,6 triu ha, tng 40% so nm 2000

[6].

Sn xut theo hp ng Trung Quc theo cc hnh thc: hp ng trc tip

gia nng dn v doanh nghip u rng (Dragon-head-firms)(3), gia nng dn

v ngi mua gom; gia nng dn v chnh quyn a phng v mt s hnh thc

khc.

(3) Dragon head firms: l doanh nghip c tim lc kinh t, quy m ln, c cng ngh v qun l.

Doanh nghip ny ng pht trin h thng sn xut v tiu th cho nng dn, i li h nhn

c s ti tr ca nh nc thng qua Ngn hng pht trin nng nghip Trung Quc.

28

Bng 1-2: T l sn xut theo hp ng theo cc hnh thc t chc Trung

Quc nm 1996, 1998 v 2000

STT Hnh thc t chc 1996 1998 2000

1 Doanh nghip u rng 45,51 49,83 41,0

2 Ngi mua gom trung gian 28,62 26,44 33,0

3 Chnh quyn a phng 12,26 15,88 12,0

4 Khc 13,61 7,85 14,0

Ngun: Guo Hongdong, Jolly Robert W., Zhu Jianhua (2005) [6].

thc y sn xut theo hp ng, Chnh ph Trung Quc la chn v

ch nh cc doanh nghip trung ng hoc a phng c tim lc kinh t, quy m

ln, c k thut v cng ngh k kt hp ng trc tip vi nng dn. y ban phi

hp pht trin cng nghip ha nng nghip quc gia (the National Agricultural

Industrialisation Development Joint Committee) a ra tiu chun v gim st vic

thc hin ca cc doanh nghip ny. Nh vic sn xut theo hp ng gia nng

dn v doanh nghip chim t l kh cao. Tuy nhin, hnh thc hp ng gia nng

dn v ngi mua gom trung gian cng chim t l tng i ln. Cc hnh thc

khc l t chc hp tc ca nng dn (Village cooperative organization) v HTX.

Sn xut theo hp ng gia nng dn vi ngi mua gom trung gian, chnh

quyn a phng, t chc hp tc v HTX ch yu l hp ng ming. Gi c tha

thun c 3 hnh thc: gi c nh, gi sn v gi theo th trng. Cc ngnh hng

thc hin sn xut theo hp ng l ch bin rau, ch bin tht, nui trng thy sn,

ch bin du n, t tm, bng vi, nm v sa. Tuy nhin t l k hp ng nhiu

nht l ngnh ch bin tht, nui trng thy sn v ch bin sa [12].

Nhn chung, sn xut theo hp ng Trung Quc thc hin nh vo chnh

sch cng nghip ha nng nghip. Nng dn v doanh nghip nhn thc c tm

quan trng sn xut theo hp ng nn ngy cng c nhiu doanh nghip v nng

dn tham gia sn xut theo hp ng. Sn xut theo hp ng thnh cng cn ty

thuc vo loi sn phm. Cc sn phm i hi ch bin ngay v yu cu v sinh

thc phm d dng thc hin sn xut theo hp ng hn nhng sn phm khc.

1.4.1.3. Kinh nghim Hoa K

Sn xut theo hp ng xut hin Hoa K t rt sm v y cng l nn

tng pht trin giao dch giao sau. Trc khi hnh thnh S giao dch hng ha

29

Chicago th nhng nng dn Chicago p dng sn xut theo hp ng i vi

mt hng la m v bp. Sn xut theo hp ng ngy cng ph bin Hoa K.

Nm 1969, sn xut theo hp ng ch chim 11% tng gi tr sn xut; nm 1991,

28%; nm 2001, 36% v n nm 2003 tng ln 39% [10]. Sn xut theo hp ng

ch yu l hp ng trc tip gia trang tri v nh ch bin. Hoa K cng c

hnh thc hp ng gia trang tri v HTX, nhng HTX ca Hoa K thc hin chc

nng ch bin v tiu th trc tip, khng phi l ch th trung gian gia doanh

nghip v nng dn. HTX ng vai tr quan trng trong vic tiu th nng sn.

Nm 1998, HTX tiu th 86% gi tr sn xut ca trang tri i vi sn phm sa;

41% bng vi; 40% ng cc v ht c du v 20% rau qu [17]. i vi trang tri

ln sn xut hng ha th t trng trang tri k hp ng trn tng s trang tri nm

2001 chim 41,7% v nm 2003 chim 46,7%. i vi trang tri c quy m doanh

s hn 1 triu USD, t trng trang tri k hp ng l 64,2% (2003) v gi tr sn

xut 53,4% (2003). T trng gi tr sn xut theo loi hp ng v loi hng ha c

khc nhau. V d, ngnh chn nui gia cm v trng, gi tr sn phm c sn xut

theo hp ng chim 87,2% (2003) trong tng gi tr sn xut ca ngnh, nhng

ngnh rau c thp nht ch chim 1,1% (2003) (xem Ph lc 4:, Ph lc 5: v Ph

lc 6:).

Khc vi nhiu quc gia ang pht trin, vic sn xut theo hp ng u do

ngi mua v ngi bn quyt nh theo c ch th trng. Nh nc khng c

chnh sch h tr ngi mua v ngi bn k kt hp ng.

Mc d th trng nng sn da trn giao dch giao ngay cn chim t l ng

k khong 50% gi tr sn xut nng nghip nhng xu hng sn xut theo hp

ng Hoa K ang tng ln. Kt cu h tng giao thng quyt nh s thay i

ca h thng phn phi thc y chuyn giao dch giao ngay sang sn xut theo hp

ng v tiu th sn phm. Cc tp on bn l xy dng cc siu trung tm

(supercenter) cng thc y vic sn xut theo hp ng. Ngoi ra, quy m trang

tri v nh my ch bin ln nn cc nh sn xut v ch bin phi thc hin sn

xut theo hp ng m bo nng sn sn xut ra tiu th c v m bo

ngun nguyn liu cho ch bin.

1.4.2. Bi hc kinh nghim cho Vit Nam

Bi hc th nht, doanh nghip ch bin, tiu th ng vai tr ht nhn quyt

30

nh s thnh cng ca hnh thc sn xut theo hp ng.

Do c im sn xut nng nghip nn d trang tri ln nh Hoa K th nng

sn cng do rt nhiu ch th sn xut cung ng cho mt ch th ch bin, tiu

th. Kinh nghim cc nc cho chng ta thy sn xut theo hp ng ch c th

thnh cng khi cc doanh nghip kh nng tiu th ht nng sn cho nng dn.

H ng vai tr ht nhn trong mi quan h vi nh nc, cc t chc tn dng, nh

khoa hc v nh sn xut. Doanh nghip ng vai tr quan trng trong tiu th nng

sn nn h nh hng cho ngi sn xut quyt nh sn xut nng sn no, cht

lng ra sao v sn xut nh th no c hiu qu.

Bi hc th hai, Nh nc ng vai tr h tr v thc y trong nn sn xut

nng nghip phn tn, lc hu.

cc nc ang pht trin vai tr nh nc quan trng hn cc nc pht

trin. Hoa K, php lut v hp ng hon ton da trn nguyn tc tn trng

quyn t do, t nguyn ca cc bn tham gia hp ng. Nh nc khng c bt k

chnh sch no khuyn khch hoc h tr trang tri hoc doanh nghip thc hin

sn xut theo hp ng. o lut nng nghip nm 2002 ca Hoa K ch quy nh

hp ng vi chnh ph nhm bo h cho ngi sn xut nng nghip. Tuy nhin,

hnh thc sn xut theo hp ng cng c pht trin Hoa K v vic sn xut

theo hp ng l hon ton t nguyn gia nng dn v doanh nghip. S d nh

vy l v cc trang tri sn xut hng ha ln cn phi c ngi tiu th n nh v

doanh nghip ch bin cn c ngun nguyn liu n nh. Do v li ch hai bn

m sn xut theo hp ng pht trin. Tuy nhin, i vi Trung Quc v Thi Lan,

vai tr nh nc rt quan trng trong vic sn xut theo hp ng. Thi Lan nh

nc h tr cho nng dn v tn dng v khuyn nng v h tr, thc y cho

doanh nghip k hp ng vi nng dn. Nguyn nhn l do sn xut nng nghip

cn km pht trin, nng dn sn xut hng ha cha nhiu nn h d dng bn trn

th trng, cn doanh nghip nu k kt tng h nng dn sn xut nh th s lm

chi ph giao dch gia tng nn khng hp dn h thc hin sn xut theo hp ng.

Trng hp Trung Quc, chnh hnh thc Dragon-head firms do chnh ph khi

xng thc y hnh thc sn xut theo hp ng.

Vit Nam, nn sn xut nng nghip phn tn lc hu hn c Thi Lan v

Trung Quc th y l bi hc m chng ta cn vn dng thc hin sn xut theo

31

hp ng.

Bi hc th ba, s thnh cng ca cc hnh thc sn xut theo hp ng ty

thuc vo nhng iu kin vt cht nht nh v c im ca chng loi hng ha.

Khng c hnh thc sn xut theo hp ng no ph hp cho tt c. Kinh

nghim sn xut theo hp ng ca Tp on CP l mt bi hc c gi tr. CP rt

thnh cng trong hnh thc chn nui gia cng, nhng tht bi khi p dng cho la

v tm. Nguyn nhn y l do CP c tim lc trong vic cung cp con ging,

thc n, ch bin v xut khu gia cm nhng khng tim lc cho la v tm.

i vi cc ngnh chn nui gia cm v chn nui heo thng mc sn xut

theo hp ng thnh cng hn. V d, Hoa K tr nhng trang tri c c s git

m, ch bin cn li gn nh 100% cc trang tri chn nui heo u sn xut theo

hp ng [12]. iu ny cng d hiu l v u t cho trang tri chn nui heo i

hi vn ln cho nn m bo sn phm sn xut ra tiu th c, cc trang tri

Hoa K phi tm kim cc doanh nghip ch bin tha thun hp ng trc.

Cc hnh thc tp trung ca hnh thc sn xut theo hp ng va nu ch thnh

cng khi quan h hp ng c lin quan n tnh chuyn bit v ti sn (asset

specificity).

Sn xut theo hp ng di hnh thc trung gian, kt hp quan h hp ng

chnh thc v phi chnh thc nh Thi Lan v Trung Quc l hnh thc ph hp

trong iu kin sn xut nng nghip phn tn, lc hu. Nhng ngi trung gian

nh HTX, ngi mua gom, ngay c doanh nghip thng mi a phng chnh

l lc lng quan trng lm cu ni trung gian gia nng dn v doanh nghip ch

bin, xut khu. Mi quan h hp ng gia ngi trung gian v nng dn ch l

hp ng ming v trnh ca nng dn thp v sn xut quy m nh. Ngi

trung gian lm i l cho doanh nghip trong vic mua gom nng sn t nng dn

v hng hoa hng cho cng vic do doanh nghip y thc. Trong iu kin sn

xut nng nghip Vit Nam hin nay th hnh thc ny l bi hc kinh nghim

vn dng.

Tm tt chng 1

Chng 1 tp trung lun gii lm r c s khoa hc ca hp ng trong nng

nghip. ti da trn tiu ch phn loi theo cu trc t chc hp ng ca Eaton

v Shepherd phn loi cc hnh thc t chc sn xut v tiu th nng sn. Theo

32

Eaton v Shepherd c 4 hnh thc giao dch gia ngi mua v ngi bn nng sn:

(1) th trng giao ngay, (2) hp ng sn xut hay sn xut theo hp ng, (3) hp

ng bao tiu, v (4) hi nhp dc. Tip tc ti cng da trn tiu ch phn loi

v cu trc hp ng ca Eaton v Shepherd phn loi cc hnh thc sn xut

theo hp ng bao gm cc hnh thc: tp trung, trang tri ht nhn, a ch th, phi

chnh thc v trung gian. Trong chng 1, nhm tc gi phn tch nhng c im

chung ca ngnh kinh doanh nng sn hng ha c nh hng n s hnh thnh v

pht trin vic tiu th nng sn thng qua hp dng. Ngoi ra, nhm tc gi cng

nghin cu kinh nghim mt s nc v rt ra ba bi hc kinh nghim cho Vit

Nam: th nht, doanh nghip ch bin, tiu th ng vai tr ht nhn quyt nh s

thnh cng ca hnh thc sn xut theo hp ng; th hai, Nh nc ng vai tr h

tr v thc y trong nn sn xut nng nghip phn tn, lc hu; v th ba, s

thnh cng ca cc hnh thc sn xut theo hp ng ty thuc vo nhng iu kin

vt cht nht nh v c im ca chng loi hng ha.

33

CHNG 2: PHN TCH, NH GI Q 80 V THC TRNG

KT QU THC HIN TIU TH LA GO, C TRA THEO CC

HNH THC CA Q 80 BSCL

Gii thiu: Chng 2 phn tch, nh gi Q 80 v kt qu tiu th la go,

c tra di cc hnh thc khc nhau ca Q 80 BSCL. Trn c s cch tip cn

nghin cu nh tnh, nhm nghin cu trc tip phng vn cc i tng kho

st BSCL i vi 2 mt hng l la go v c tra nh gi nhng im c

v cha c ca Q 80. Ni dung chnh ca chng l phn tch, nh gi Q 80

v kt qu thc hin Q 80 trong thc tin BSCL; t , rt ra nhng kt qu

ch yu lm cn c xut gii php.

Mc tiu: Phn tch, nh gi kt qu thc hin vic tiu th mt s nng sn

thng qua hp ng BSCL di cc hnh thc khc nhau theo Quyt nh

80/2002/Q-TTg ngy 24/6/2002 ca Th tng Chnh ph.

2.1. Phn tch, nh gi Quyt nh 80/2002/Q-TTg c tc ng n vic tiu

th la go v c tra theo hp ng

2.1.1. Cc hnh thc v bn cht ca cc hnh thc tiu th nng sn hng ha

thng qua hp ng theo Q 80

Ngy 24/6/2002 Th tng Chnh ph ban hnh Q 80 v chnh sch khuyn

khch tiu th nng sn hng ha thng qua hp ng. iu 1 ca quyt nh ny c

nu:

Nh nc khuyn khch cc doanh nghip thuc cc thnh phn kinh t k kt

hp ng tiu th nng sn hng ho (bao gm nng sn, lm sn, thu sn) v

mui vi ngi sn xut (hp tc x, h nng dn, trang tri, i din h nng dn)

nhm gn sn xut vi ch bin v tiu th nng sn hng ho pht trin sn

xut n nh v bn vng.

Hp ng sau khi k kt l c s php l gn trch nhim v ngha v

ca cc bn, bo v quyn v li ch hp php gia ngi sn xut nguyn liu v

cc doanh nghip sn xut, kinh doanh, ch bin v xut khu theo cc quy nh

ca hp ng [38].

34

iu 2 ca Quyt nh 80/2002/Q-TTg quy nh: Hp ng tiu th nng

sn hng ho phi c k vi ngi sn xut ngay t u v sn xut, u nm

hoc u chu k sn xut

Nu cn c vo B Lut dn s nm 2005 v Lut Thng mi nm 2005, bn

cht ca hp ng tiu th nng sn hng ha k kt gia doanh nghip v ngi

sn xut theo Q 80 l mt loi hp ng mua bn hng ha. Tuy nhin, do quy

nh ti iu 2 th hp ng ny khng phi l hp ng mua bn gia ngi sn

xut v doanh nghip trn th trng giao ngay. Vy hp ng theo Q 80 c th

thuc 3 dng sau: hp ng sn xut, hp ng bao tiu v hi nhp dc.

Cng theo iu 2 ca Q 80 quy nh:

Hp ng tiu th nng sn hng ha c k gia cc doanh nghip vi

ngi sn xut theo cc hnh thc:

- ng trc vn, vt t, h tr k thut, cng ngh v mua li nng sn

hng ho;

- Bn vt t mua li nng sn hng ho;

- Trc tip tiu th nng sn hng ho;

- Lin kt sn xut: h nng dn c s dng gi tr quyn s dng t

gp vn c phn, lin doanh, lin kt vi doanh nghip hoc cho

doanh nghip thu t sau nng dn c sn xut trn t gp

c phn, lin doanh, lin kt hoc cho thu v bn li nng sn cho

doanh nghip, to s gn kt bn vng gia nng dn v doanh

nghip [38].

i vi cc hnh thc ng trc vn, vt t, h tr k thut, cng ngh v

mua li nng sn hng ha, xt v bn cht y c th xem l hnh thc hp

ng sn xut v doanh nghip c u t v vn, vt t, hng dn k thut, cng

ngh v mua nng sn theo hp ng k vi nng dn.

i vi hnh thc bn vt t mua li nng sn hng ha v trc tip tiu

th nng sn hng ha, v bn cht, y l hp ng bao tiu sn phm.

Hnh thc lin kt sn xut l hnh thc hnh thc gp vn u t hoc hp

ng cho thu ti sn.

Do bn cht ca cc hnh thc ny khc nhau cho nn quyn v ngha v ca

ngi mua v ngi bn c khc nhau. Tuy vy, Q 80 cha nu r quyn v ngha

35

v ca ngi mua v ngi bn i vi tng hnh thc. Q 80 ng nht gia khi

nim hp ng tiu th nng sn hng ha vi khi nim sn xut theo hp ng.

V mc tiu ca Q 80 l Nh nc mong mun pht trin hnh thc sn xut theo

hp ng nhng trong Q 80 li a ra cc hnh thc khng ph hp. Vic khng

phn bit r bn cht ca cc hnh thc tiu th nng sn thng qua hp ng nn

khi vn dng Q 80 v thc tin gp rt nhiu kh khn. Thm ch cch hiu bn

cht ca cc hnh thc ny trong thc tin khc nhau. Qua phng vn cc doanh

nghip v c quan qun l nh nc c ngi cho rng hp ng k kt theo Q 80

khng phi l hp ng mua bn m ch mi l mt Bin bn tha thun hay

Bn ghi nh. Cch hiu ny hin nay s khng ng vi cch din t iu 2:

Hp ng tiu th nng sn hng ha phi m bo ni dung v hnh thc quy

nh php lut. v iu 4: Vic k kt v thc hin hp ng tiu th nng sn

gia ngi sn xut vi doanh nghip phi c thc hin theo ng cc quy nh

ca php lut hp ng. Nu cn c vo Php lnh hp ng kinh t nm 1989

th hp ng tiu th nng sn hng ha theo Q 80 khng phi l hp ng kinh

t. Tuy nhin theo B Lut dn s nm 2005 v Lut Thng mi nm 2005 th cc

hnh thc k kt hp ng ny l ph hp.

2.1.2. nh gi mt s chnh sch ch yu khuyn khch cc doanh nghip k

hp ng nng sn vi ngi sn xut theo Q 80

2.1.2.1. Chnh sch t ai

Theo Mc 1, iu 3 ca Q 80 quy nh v chnh sch t ai to iu

kin thun li cho nng dn v doanh nghip k kt hp ng tiu th nng sn

hng ha. Tuy nhin, cc ni dung ny c Q 80 nu: y ban nhn dn cc

tnh, thnh ph trc thuc Trung ng to iu kin thun li nng dn thc

hin y , ng php lut cc quyn v s dng t, s dng gi tr quyn s

dng t gp vn c phn hoc lin doanh, lin kt vi cc doanh nghip ch

bin, kinh doanh xut nhp khu nng sn; ch o vic xy dng v hon chnh

quy hoch cc vng sn xut nng sn hng ho tp trung, to iu kin cho ngi

sn xut v doanh nghip t chc sn xut, k kt hp ng tiu th nng sn hng

ho; ch o thc hin vic dn in, i tha ni cn thit.

i vi doanh nghip th Q 80 c nu: Cc doanh nghip ch bin, tiu

th, xut khu nng sn c nhu cu t ai xy dng nh my ch bin hoc kho

36

tng, bn bi bo qun v vn chuyn hng ho th c u tin thu t. y ban

nhn dn tnh, thnh ph trc thuc Trung ng c quy nh c th to iu kin

thun li v th tc, gi c h tr cc doanh nghip nhn t u t.

Vic quy nh v chnh sch t ai nh Q 80 nu khng c gi tr thc

tin. Th nht, cc iu khon ny cha c c th ha nn khng th p dng vo

thc tin. Th hai, Q 80 l vn bn di lut nn gi tr php l khng cao, trong

khi pht trin hnh thc sn xut theo hp ng th vic tch t v tp trung

t ai l mt trong nhng iu kin cn tng quy m sn xut hng ha, nhng

ni dung ny phi do Quc Hi quyt nh.

2.1.2.2. Chnh sch u t

i vi chnh sch u t, mc 2 iu 3 quy nh: Vng sn xut nguyn

liu tp trung gn vi c s ch bin, tiu th nng sn hng ho c hp ng tiu

th nng sn hng ho c ngn sch Nh nc h tr mt phn v u t xy

dng c s h tng (ng giao thng, thu li, in,...), h thng ch bn bun,

kho bo qun, mng li thng tin th trng, cc c s kim nh cht lng nng

sn hng ho. C ch ti chnh v h tr ngn sch thc hin nh quy nh ti iu

3, Quyt nh s 132/2001/Q-TTg ngy 7 thng 9 nm 2001 ca Th tng Chnh

ph. Tuy nhin, theo Quyt nh 132/Q-TTg c nu: Cc d n xy dng

ng giao thng nng thn, c s h tng nui trng thy sn, c s h tng lng

ngh nng thn phi c thc hin bng vic huy ng ng gp ca nhn dn

l ch yu (bng tin, hin vt, ngy cng,), nh nc xem xt h tr mt

phn;. Vi chnh sch ny so vi nhiu chnh sch trc y v vic x hi

ha c s h tng nng thn khng c khc. Chnh sch ny khng to ng lc

cho nng dn v doanh nghip tham gia k kt hp ng tiu th nng sn.

2.1.2.3. Chnh sch tn dng

i vi chnh sch tn dng, Q 80 ban hnh nhiu chnh sch gip cho

nng dn v doanh nghip tip cn c ngun vn tn dng. Tuy nhin trong thc

tin, c doanh nghip v nng dn, nht l nng dn kh c th tip cn ngun vn

tn dng thng mi. i vi chnh sch h tr d n sn xut, ch bin hng xut

khu theo Ngh nh s 43/1999/N-CP ngy 29 thng 6 nm 1999 ca Chnh ph

v Tn dng u t ca Nh nc v Quyt nh s 02/2001/Q-TTg ngy 2 thng

01 nm 2001 ca Th tng Chnh ph hin nay khng cn hiu lc v khng ph

37

hp vi quy nh ca WTO. i vi chnh sch h tr t Qu h tr xut khu cho

d n sn xut kinh doanh hng xut khu theo Quyt nh s 133/2001/Q-TTg

ngy 10 thng 9 nm 2001 ca Th tng Chnh ph v vic ban hnh Quy ch tn

dng h tr xut khu. Hin nay vn bn ny cng khng cn ph hp.

2.1.2.4. Chnh sch chuyn giao tin b k thut v cng ngh

i vi chnh sch chuyn giao tin b k thut v cng ngh, Q 80 c nu

Hng nm, ngn sch nh nc dnh khon kinh ph h tr cc doanh nghip

v ngi sn xut c hp ng tiu th nng sn: p dng, ph cp nhanh (k c

nhp khu) cc loi ging mi, tin b k thut, cng ngh mi trong bo qun, ch

bin nng, lm, thu sn; u t mi, ci to, nng cp cc c s sn xut v nhn

ging cy trng, ging vt nui; a dng ho cc hnh thc tuyn truyn, gio dc

(chng trnh VIDEO, truyn thanh, truyn hnh, Internet,...) nhm ph cp nhanh

tin b k thut v cng ngh mi, thng v tin th trng, gi c n ngi sn

xut, doanh nghip.

Cc vng sn xut hng ho tp trung c hp ng tiu th nng sn c u

tin trin khai v h tr v cng tc khuyn nng, khuyn lm, khuyn ng.

Vi chnh sch ny vic thc hin trong thc tin rt kh khn v khng c th

v hin nay Vit Nam c h thng khuyn nng t trung ng n a phng

thc hin cng tc chuyn giao tin b k thut cng ngh, nhng hiu qu cng tc

ny cha cao.

2.1.2.5. Chnh sch th trng v xc tin thng mi

i vi chnh sch th trng v xc tin thng mi, Q 80 c nu: Ngoi

cc chnh sch hin hnh, i vi vng sn xut hng ho tp trung cc doanh

nghip xut khu thuc cc thnh phn kinh t c hp ng tiu th nng sn hng

ho vi nng dn ngay t u v c u tin tham gia thc hin cc hp ng

thng mi ca Chnh ph v cc chng trnh xc tin thng mi do B Thng

mi, B, ngnh c lin quan, Hip hi ngnh hng v a phng t chc. Chnh

sch ny ch p dng cho cc doanh nghip xut khu nng sn nhng s lng

doanh nghip ny tip cn c vi nng dn l thiu s. Phn ln ngi mua nng

sn ca nng dn l thng li/hng xo. Lc lng ny kh c th tham gia vo

hp ng ca chnh ph hoc cc chng trnh xc tin thng mi. Do vy, tnh

hiu lc ca chnh sch ny khng cao.

38

2.1.3. nh gi v quyn v ngha v cc bn v c ch gii quyt tranh chp

hp ng

Trong iu 4, iu 5 v iu 6 ca Quyt nh 80/2002/Q-TTg lin quan n

ni dung, hnh thc, quyn v ngha v gia cc bn tham gia hp ng hin nay

khng cn ph hp vi B Lut dn s ngy 14/6/2005 v Lut Thng mi ngy

14/6/2005. V d, Quyt nh ny c nu: Hp ng tiu th nng sn hng ho

c y ban nhn dn x xc nhn hoc Phng cng chng huyn chng thc.

B Lut dn s ngy 14/6/2005 v Lut Thng mi ngy 14/6/2005 khng quy

nh v vic phi cng chng, chng thc hp ng mua bn.

V c ch gi, theo im 5, iu 8 Q 80 c nu: C quan qun l nh nc

v gi ca Chnh ph hng dn nguyn tc xc nh gi sn nng sn hng ho

m doanh nghip mua ca ngi sn xut bo m ngi sn xut c li, doanh

nghip kinh doanh c hiu qu. Do vy, y c th hiu rng hp ng k kt

gia doanh nghip v nng dn phi cn c vo gi sn. V bn cht, gi sn l gi

nh nc s dng bo h sn xut nng nghip m trc tip l bo h cho nng

dn. V mt l lun v thc tin, gi sn ch p dng mt bn l Nh nc v mt

bn l ngi sn