Barok

Crkva Sv Petra u Rimu

Barok je umetnički pravac, koji je vladao u Evropi između 1600. i 1750. godine, nastao je u Italiji odakle se raširio po celoj Evropi i njenim kolonijama.

Od početka sedamnaestog veka u Evropi afirmišu velike nacionalne monarhije, začetnice modernih država sposobne da osvoje svet. Italija je bila rascepkana i politički slaba, ali je Rim i dalje bio centar umetnosti.

Barok nastaje kao odgovor katoličke crkve na protestansku reformaciju Martina Lutera. Pape Lav x i Julije II ulažu velika sredstva za vraćanje sjaja Rimu kao centru hrišćanstva, pozivajući umetnike iz cele Italije da učestvuju u njegovoj izgradnji.

Barok

Poreklo naziva

Nastanak izraza „barok“ potiče od naziva za nepravilan biser koji su od šesnaestog veka koristili juveliri u Portugaliji.

U sedamnaestom i osamnaestom veku koristi se u mnogim jezicima kao oznaka za loš ukus, nepravilnu umetnost.

U istoriju umetnosti uvodi ga Jakob Burkhart (Civilizacija renesanse u Italiji, 1860) kao oznaku za dekadenciju visoke renesanse u razvijenoj arhitekturi protivreformacije u Italiji, Nemačkoj i Španiji.

Karakteristike:

Naglašen pokret, dinamična kompozicija

Iluzionizam

Scenografičnost prostora

Istovremeno delovanje više umetnosti (arhitektura, skulptura, slikarstvo, svetlo...) Andrea Pozzo, Crkva Sv Ignacija, Rim

Barok

Arhitektura

Ranu baroknu arhitekturu reprezentuju tri umetnika: u prvom redu to su Đakomo dela Porta, Vinjola i Karlo Maderno. Najznačajniji arhitekti su Đovani Lorenzo Bernini, Frančesko Boromini i Guarino Guarini, a na njih se nadovezuju Pietro da Kortona, Johan Bernard Fišer von Erlah i Baltazar Nojman.

Đakomo da Vinjola Đakomo dela Porta Il Gesu, 1568-80

Barok

Đakomo da Vinjola Đakomo dela Porta Il Gesu, 1568-80

Barok

Đakomo da Vinjola Đakomo dela Porta Il Gesu, 1568-80

Barok Karlo Maderno

(1556-1629.) Santa Susanna, Rim (fasada) 1597-1603 .

Barok

Karlo Maderno

(1556-1629.)

Crkva Svetog Petra, Rim

Bernardo Rossellini, 1452-53.

Donato Bramante 1505.

Rafael, 1514-1520.

Fra Giovanni Gioconda

Giuliano da Sangallo

Antonio da Sangallo mlađi do 1546.

Mikelanđelo 1547-64.

Giacomo Della Porta 1573.

Carlo Maderno 1603-29.

Gian Lorenzo Bernini 1629-67.

Barok

Karlo Maderno

(1556-1629.)

Barok

Donato Bramante Plan za crkvu Sv. Petra

Barok

Mikelanđelo Plan za crkvu Sv. Petra

Barok

Karlo Maderno Plan za crkvu Sv. Petra

Barok

Trg ispred crkve Svetog Petra u Rimu

Najvažnije Berninijevo arhitektonsko delo. Trg je eliptične osnove, sa obeliskom u centru, okružen kolonadama sa četiri reda stubova dorskog stilskog reda. Dva unutrašnja trapezoidna krila otvaraju trg prema glavnoj fasadi crkve Sv. Petra. Teška atika je okrunjena balustradom i svetačkim likovima. Po Venturiju, Bernini isključuje sklopove kompleksa Vatikanske palate, da bi postigao jedinstvo trga. Trg je trebao biti zatvoren i sa istočne strane , ali to nikada nije izvedeno.

Bernini

Barok

Đan Lorenco Bernini Baldahin u crkvi sv. Petra, 1623–34. Baldahin, visok 29 metara, nalazi se nad glavnim oltarom srkve. Sastoji se od četiri gigantska spiralna stuba, a ceo baldahin je napravljen od bronze, odliven od bronzanih dekoracija s Panteona. Novi elementi koje arhitekta koristi su tordirani stubovi i draperija, a na vrhu se nalazi golema skulpturalna kompozicija uznesenja sv. Petra. Izvijenost stubova i dinamičnost koja je prati je jedna od osnovnih karakteristika baroka kao stilskog izraza. Ovaj motiv se kasnije provlači u arhitekturi do XVIII veka.

Barok

Đan Lorenco Bernini Katedra svetog Petra, 1647–53. Monumentalni retabl (ukrasni zaklon u pozadini oltara) nalazi se u apsidi crkve. Katedra je napravljena od različitih materijala - bronzani tron i četiri figure koje je nose, štuko i drvo na vrhu anđeoske grupe. Svetlo sa prozora osvetljava narandžastim svetlom celu strukturu. Namera mu je bila da se katedra posmatrana iz glavnog broda vidi uokvirena stubovima baldahina. Dekoracija apside je isto tako Berninija. Umetnik je zamislio veliki barokni relikvijarni presto u pozlaćenoj bronzi koje okružuje drveni tron za koji se vjeruje da je originalni tron sv. Petra. Iznad njega su veličanstvene trake "Svete svetlosti" s golubicom Duha Svetoga i brojnim figurama u štukaturi.

Barok

Crkva sv. Andreje na Kvirinalu

Bernini kao graditelj po novim tendencijama visokog baroka, svoje crkve zasniva kao kupolaste prostorije nad okruglom ili poprečno ovalnim osnovom, a u spoljašnjem izgledu konkavne i konveksne forme (karakteristične za barok). Ipak se primećuje tradicija renesanse da se arhitektura mora odnositi na čoveka i ljudsku meru.

Barok

Crkva sv. Andreje na Kvirinalu

U unutrašnjosti crkve vlada harmonična ravnoteža između crkvenog prostora u kome se okupljaju ljudi i poprečno ovalne kupole. Venac koji uokviruje oval deli ove dve arhitektonske celine i svakoj daje podjednaki značaj. Oplata unutrašnjosti je od različitih vrsta mermera. Crkva je ispunjena skulpturalnom dekoracijom.

Barok

Scala Regia

Svečano stepeniste od Vatikanske palate do crkve Sv. Petra. Dvostruk red stubova presvođen bačvastim svodom bogate dekoracije. Delovanje perspektive postiže smanjivanjem razmaka između stubova u dubini. Konstruiše iluzionističku kolonadu na glavnom stepenistu i svetlima na odmorištu on pretvara on pretvara mračan prolaz u elegantno stepeniste.

Barok

FRANČESKO BOROMONI

Crkva San Carlo alle Quattro Fontane (1635.)

Eliptične je, nesimetrične, osnove (nišama je perforirano zidno platno), a eliptični oblici se pojavljuju i na fasadi (duboke niše, izbačeni stupovi i izbočenja ka i drugi ukrasi) i na kupoli. Insistira se na raščlanjivanju, slojevitosti i plastičnosti unutar okvira osnovnog nesimetričnog oblika i primene ritma elipse.

Barok

FRANČESKO BOROMONI

Crkva San Carlo alle Quattro Fontane (1635.)

Eliptične je, nesimetrične, osnove (nišama je perforirano zidno platno), a eliptični oblici se pojavljuju i na fasadi (duboke niše, izbačeni stupovi i izbočenja ka i drugi ukrasi) i na kupoli. Insistira se na raščlanjivanju, slojevitosti i plastičnosti unutar okvira osnovnog nesimetričnog oblika i primene ritma elipse.

Barok

Francesco De Sanctis (1679, Rome – 1731) Španske stepenice

Barok

Nikola Salvi (1697 -1751) Fontana Trevi, Rim, 1762.

Barok

Baldasare Longena Santa Maria da le Salute Venecija

Barok

AUSTRIJA I NEMAČKA - BALTAZAR NOJMAN

Crkva Virzehnheilingen (Četrnaest svetaca) B. Nojmana u Nemačkoj, (1743.-72. godine.) Tu se longitudinalnost i latinski krst dobijaju upisivanjem nekoliko eliptičnih oblika koji se nadalje variraju na svim delovima arhitekture. Osim glavnog oltara javlja se i centralni, a dinamizam je postignut i u prožimanju arhitekture, slikarstva i vajarstva u jedinstvu bele, skladne štuko dekoracije ispunjene iluzionističkim slikama. Tako je postignut ideal barokne umetnosti u jedinstvu sila i pokreta (bogatstvo i raskoš ukrasa) kakvi vladaju u prirodi i svemiru.

Barok

AUSTRIJA

Johan Fišer Fon Erlah

Sv Karlo Boromejski, Beč, 1716.

Barok

FRANCUSKA - PALATA, VRT, BAROKNI URBANIZAM

Duh Baroka najbolje predstavlja njegov urbanizam i arhitektura, a objekt koji ujedinjuje ove dve umetnosti je dvorac.

Najznačajniji je primer Versaja (Le Vau, Žil Hardoin-Mansart i Le Notr koji je radio vrtnu arhitekturu), u Francuskoj (1642.-1686. godine). Simetrična arhitektura trokrilnog dvorca sa glavnom zgradom i dva bočna krila pod pravim uglom koji (poput slova "U") zadiru u prostor perivoja kroz prostrane geometrijski organizovane parkove, fontane i bazene. Parkovi su geometrizovani i u osnovi u obliku tzv. francuski park, za razliku od engleskog parka koji je organski i prirodan, prateći i varirajući oblike arhitekture dvorca.

Barok

FRANCUSKA - PALATA, VRT, BAROKNI URBANIZAM

Luj le Vo Vaux-le-Vicomte 1661

Barok

ENGLESKA - SER KRISTOFER WREN

Katedrala sv. Pavla u Londonu

Katedrala sv. Pavla u Londonu je najpoznatija engleska crkva; prva katedrala engleske protestantske crkve (anglikanske crkve); druga crkva po dužini na svetu (141,10 metara), odmah iza crkve sv. Petra u Rimu; barokno remek delo arhitekta Christophera Wrena (1632-1723).