barometri kosovar i_sigurisë_-_edicion_special_39815

Kosovar Center for Security Studies

01/2015Dokument i Politikave nga QkSS

Barometri Kosovar i Sigurisë Edicion special

Perceptimet e Publikut për Politikën e Jashtmedhe Dialogun me Serbinë

Janar, 2015

Botues: Qendra Kosovare për Studime të Sigurisë

Projekti u mbështet nga: National Endowment for Democracy

Publikuar në kuadër të projektit: Forumi Hulumtues për Siguri “Beograd – Prishtinë – Tiranë”

Interpretuese e të dhënave: Donika Emini

Redaktimi i brendshëm: Florian Qehaja

Redaktimi profesional: Shpend Kursani

Lekturimi: Thomas Desai

© Të gjitha të drejtat e këtij botimi janë të rezervuara nga Qendra Kosovare për Studime të Sigurisë. Të drejtat dhe prona intelektuale mbrohen me ligjin për të drejtat e autorit dhe të drejtat e përafërta.

Asnjë pjesë e këtij botimi nuk mund të riprodhohet, të ruhet në ndonjë sistem të rikthimit ose të transmetohet në asnjë formë dhe përmes asnjë mjeti elektronik, mekanik apo tjetër, pa pëlqimin paraprak me shkrim nga botuesi. Nuk lejohet shfrytëzimi komercial i të gjitha materialeve të botuara nga Qendra Kosovare për Studime të Sigurisë (QKSS) pa pëlqimin me shkrim të QKSS-së. Ju lutem kontaktoni në: [email protected] or +381 38 221 420.

Perceptimet e paraqitura në këtë raport vijnë prej informacioneve të mbledhura nga të anketuarit, dhe në të paraqiten perceptimet se si i shohin ata institucionet e përfshira në studim. Raporti nuk ka të bëjë me ndonjë vlerësim përfundimtar të cilësisë së punës së institucioneve, të cilat kanë qenë subjekt i këtij studimi. Megjithatë, ai mund t’ju shërbejë si një udhëzues për trajtimin e mangësive të mundshme, të cilat paraqiten në raport, por edhe si tregues se sa efektiv e kanë komunikimin e vet me publikun. Pikëpamjet e shprehura në këtë raport janë perceptime të të anketuarve, dhe nuk i paraqesin medoemos pikëpamjet e Qendrës Kosovare për Studime të Sigurisë.

Mendimet e shprehura në këtë raport nuk i paraqesin medoemos as pikëpamjet e National Endowment for Democracy (NED).

Përmbajtja

Tabela e figurave

Çfarë është Barometri Kosovar i Sigurisë? ..........................................................................................4

Kujt i drejtohemi në këtë edicion special? ......................................................................................................................................4

Ndikimi ........................................................................................................................................................................................................4

Metodologjia .............................................................................................................................................................................................5

Hyrje .......................................................................................................................................................6

Perceptimet e publikut ndaj shteteve relevante globale dhe rajonale .............................................................................6

Perceptimet e publikut ndaj organizatave ndërkombëtare, si dhe procesi i integrimit në BE ............................... 10

Perceptimet e publikut ndaj dialogut politik me Serbinë dhe rezultati i këtij procesi politik ....13

(Mos) Kryerja e normalizimit ............................................................................................................................................................ 14

Drejtoria Rajonale e Policisë së Kosovës në pjesën veriore të Kosovës ............................................................................ 16

Shpërbërja e strukturave serbe të sigurisë në Kosovë ............................................................................................................ 17

Lista e referencave ..............................................................................................................................18

Figura 1 - Perceptimet e publikut ndaj Shqipërisë dhe Serbisë ............................................................................................7

Figura 2 - Perceptimet e publikut ndaj Malit të Zi dhe Maqedonisë ...................................................................................8

Figura 3 - Perceptimet e publikut ndaj SHBA-ve dhe Gjermanisë ........................................................................................9

Figura 4 - Perceptimet e publikut ndaj Britanisë së Madhe, Francës dhe Turqisë ........................................................ 10

Figura 5 - Perceptimet e publikut ndaj Rusisë dhe Kinës ...................................................................................................... 10

Figura 6 - Perceptimet e publikut ndaj Organizatave Ndërkombëtare............................................................................ 11

Figura 7 - Perceptimet e publikut rreth procesit të integrimit në BE ................................................................................ 12

Figura 8 - Perceptimet e publikut rreth dialogut me Serbinë .............................................................................................. 13

Figura 9 - Perceptimet e publikut lidhur me vazhdimin e dialogut me Serbinë ........................................................... 14

Figura 10 - Perceptimet e publikut për normalizimin e marrëdhënieve në mes Kosovës dhe Serbisë ................. 15

Figura 11 - Perceptimet e publikut për krijimin e Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe ......................... 16

Figura 12 - Perceptimet e publikut për komandën rajonale në veri të Kosovës ............................................................ 17

Figura 13 - Perceptimet e publikut për shpërbërjen e strukturave serbe të sigurisë në Kosovë ............................. 17

RAPO

RT N

GA Q

KSS

4

ÇFARë ëSHTë BAROMETRi KOSOvAR i SiGuRiSë?

Barometri Kosovar i Sigurisë (BKS) është program i veçantë i QKSS-së, i cili, si botim i përvitshëm i veçantë, ka për qëllim që të bëjë matjen e trendeve të opinionit publik në lidhje me performancën e institucioneve të sigurisë dhe të drejtësisë, si dhe perceptimin e sfidave kryesore të sigurisë me të cilat përballet Kosova, duke i përfshirë këtu kërcënimet e brendshme dhe të jashtme të sigurisë, si dhe të politikës së jashtme të Kosovës. Për shkak të fokusit specifik që ka në çështjet e sigurisë dhe të drejtësisë, roli i BKS-së si instrument i rëndësishëm matës vazhdon të rritet. Ajo që është më e rëndësishmja, BKS paraqet një prej nismave të para dhe të vetme në Kosovë që është hartuar, realizuar dhe publikuar nga një organizatë profesionale e pavarur vendore, siç është QKSS-ja. Andaj si i tillë, BKS nuk përballet me ndonjë kufizim të aspektit politik në komunikimin e rezultateve dhe mesazheve të analizave të bëra përmes këtij raporti. Në fund, BKS-ja është unike edhe për qasjen metodologjike të cilën e zbaton, respektivisht të gërshetimit unik të metodave kuantitative dhe kualitative me qëllim të ofrimit të rezultateve sa më reale për sa i përket perceptimeve të publikut në lidhje me çështjet që kanë të bëjnë me sigurinë.

Kujt i drejtohemi në këtë edicion special?

Ky edicion special i BKS-së synon një shumëllojshmëri të gjerë të palëve të interesuara për të ndjekur perceptimin e opinionit publik në Kosovë kundrejt Serbisë, rajonit dhe fuqive të mëdha. Më konkretisht ky edicion i drejtohet një grupi audience të interesuar për të ndjekur trendet e opinionit publik në Kosovë, duke u përqendruar në politikën e jashtme të Kosovës, në bashkëpunimin rajonal dhe ndërkombëtar, si dhe në dialogun me Serbinë. Në përgjithësi, BKS-ja targeton hartuesit e politikave; praninë e bashkësisë ndërkombëtare në Kosovë; organizatat lokale, rajonale dhe ndërkombëtare të shoqërisë civile; akademitë e secilave nga vendet e targetuara në rajon dhe në botë, si dhe mediat.

Ndikimi

Ndikimi i BKS-së pritet që të shumëfishohet në një periudhë afatmesme duke pasur parasysh këta indikatorë: (a) rritja e vazhdueshme e besueshmërisë ndaj QKSS-së si një organizatë profesionale e pavarur dhe pa prapavijë politike, (b) përvoja e gjatë e QKSS-së në zbatimin e metodave të duhura shkencore në hulumtimet e veta, (c) nevoja për fuqizimin e rolit të ekspertizës vendore; si dhe (b) resurset profesionale që QKSS disponon.

Baro

met

ri Kos

ovar

i Sigu

risë –

Edici

on Sp

ecial

5

Metodologjia

Ky edicion special i BKS-së ofron një përmbledhje të shkurtër të perceptimeve të publikut për sa i përket: politikës së jashtme të Kosovës dhe dialogut me Serbinë.

Përgjigjet e parashtruara me anë të pyetësorëve të BKS-së u mblodhën përmes intervistave të zhvilluara në prani fizike të drejtpërdrejtë të personave të përfshirë, e të cilat u realizuan në gjithë territorin e Kosovës. Me përjashtim të dy pyetjeve, të gjitha pyetjet e tjera kanë qenë të formatit të mbyllur, dhe shumica e tyre ishin të bazuara në modelin e Likert-it prej pesë-shkallësh. verifikimi i mostrës, pilotimi dhe intervistat u zhvilluan prej ekipit të QKSS-së, i përbërë prej më shumë se 30 hulumtuesve në terren. Mostra gjithëpërfshirëse në nivel vendi, prej të cilës u realizua hulumtimi, përbëhej prej 1,101 ekonomive familjare, ku janë targetuar qytetarë të Kosovës të moshës mbi 18vjeçare. Ndarja etnike e të anketuarve në këtë edicion të BKS-së ishte: 87.92 për qind shqiptarë të Kosovës, 9.08 për qind serbë të Kosovës, dhe 3 për qind pjesëtarë të komuniteteve tjera etnike (boshnjakë 1.0 për qind, turq 1.0 për qind, dhe RAE 1.0 për qind).

Korniza e mostrës u bazua në kodin zonal të telefonisë fikse, në bazë të së cilit është realizuar ndarja e territorit të Kosovës në 7 rajonet si në vijim: Prishtinë, Mitrovicë, Prizren, Ferizaj, Gjilan, Pejë dhe Gjakovë. Faza e parë e grupimit gjeografik u bazua në cenzusin e realizuar në vitin 2011 në Kosovë; faza e dytë përfshinte grupimin e mostrave sipas komunave me një mostër të stratifikuar rurale/urbane, e cila u realizua duke marrë për bazë numrin e ekonomive familjare; dhe faza e fundit u përcoll me një metodë të mostrës së rastit, ku u shfrytëzua ‘metoda e ditëlindjes’ më të përafërt. Përdorimi i mostrës së rastit i mundëson secilit banor në Kosovë ta ketë probabilitet të barabartë sa i përket përzgjedhjes për të qenë i intervistuar potencial në këtë anketë. Mostra e shfrytëzuar për këtë studim mundëson që rezultatet e sondazhit t’i përfaqësojnë trendet e përgjithshme të qëndrimeve dhe të perceptimeve të tërë popullatës madhore të Kosovës. Si rrjedhojë, margjina e gabimit është 3 për qind, ndërsa intervali i besueshmërisë është 95 për qind.

Fillimisht, para fillimit të punës në terren janë realizuar disa intervista pilotuese me qëllim të testimit të fizibilitetit të pyetësorit. Ekipi hulumtues kishte raportuar se intervistat pilotuese kishin rezultuar si të suksesshme, dhe se nuk kishte pasur ndonjë problem me pyetjet të cilat iu parashtruan të intervistuarve në fazën pilotuese, duke i hapur rrugën fillimit të punës në terren. Të gjitha intervistat janë kryer gjatë muajit tetor të vitit 2014. Procesimi dhe analizimi i të dhënave është kryer përmes softuerit SPSS.

Perceptimet e paraqitura në këtë raport vijnë prej informacioneve të mbledhura nga të anketuarit, dhe se ato paraqesin vetëm perceptimin se si i sheh popullata palët e përfshira në këtë studim. Raporti nuk paraqet në asnjë mënyrë ndonjë vlerësim përfundimtar të cilësisë së punës së institucioneve dhe palëve të cilat kanë qenë subjekt i këtij studimi. Qëllimi i QKSS-së, me këtë botim, është vetëm interpretimi i perceptimeve, apo me fjalë të tjera, i asaj se “çfarë thonë” qytetarët e Kosovës lidhur me fushat e mbuluara në pyetësor. Ekipi i QKSS-së nuk mban ndonjë përgjegjësi për rezultatet që dalin prej të dhënave, posaçërisht nëse ato e nxisin reagimin e ndonjërit nga subjektet e përfshira në studim. Ekipi është i gatshëm ta bëjë transparent tërë procesin, duke përfshirë edhe metodologjinë e shfrytëzuar, nëse ndonjë prej subjekteve të studimit është i interesuar për një gjë të tillë.

RAPO

RT N

GA Q

KSS

6

HyRJE

Kapitulli mbi bashkëpunimin rajonal dhe ndërkombëtar ka qenë një pjesë integrale e BKS-së që nga fillet e këtij programi. Duke qenë dëshmitarë të trendeve të krijimit të lidhjeve bilaterale dhe multi-laterale, si dhe në marrëdhëniet në krijim me vendet fqinje, QKSS-ja e ka konsideruar të nevojshme të masë perceptimet publike drejt vendeve dhe organizatave më relevante, të cilat janë gjithashtu një çështje me interes për Kosovën.

Ky edicion i BKS-së ka për qëllim të ofrojë një pasqyrë të detajuar të perceptimeve të qytetarëve ndaj vendeve dhe organizatave ndërkombëtare, duke përfshirë ato që janë të pranishme me misione në Kosovë. Mënyra, se si të anketuarit e perceptojnë qëndrimin e vendeve fqinje ndaj Kosovës do të elaborohet në këtë pjesë, e pasuar nga perceptimet ndaj akterëve kyçë rajonalë dhe ndërkombëtarë. Në përputhje me këtë, ky botim i veçantë ka përfshirë edhe një listë të re të çështjeve që kanë të bëjnë me dialogun politik me Serbinë, dhe të marrëveshjeve që kanë rezul-tuar nga ky dialog.

Ky edicion special i BKS-së, pra, mbulon dimensionet e mëposhtme:

●● Perceptimet e publikut ndaj shteteve relevante globale dhe rajonale;

●● Perceptimet e publikut ndaj organizatave ndërkombëtare, si dhe procesi i integrimit në BE;

●● Perceptimet e publikut ndaj dialogut politik me Serbinë dhe rezultati i këtij procesi politik;

Perceptimet e publikut ndaj shteteve relevante globale dhe rajonale

Në përgjithësi, të anketuarit e BKS-së duket të ketë perceptime të ndryshme dhe mjaft të ndara drejt dy vendeve fqinje: Shqipëri dhe Serbi. Në lidhje me Shqipërinë, deri në 78.8 për qind e të anketuarve e perceptojnë atë si një vend mik dhe partner kundrejt Kosovës, krahasuar me 11.9 për qind të cilët mendojnë të kundërtën. vetëm 3.7 për qind e të anketuarve mbeten neutralë në pikëpamjet e tyre ndaj Shqipërisë. Ka një numër faktorësh që e shpjegojnë këtë pozicionim drejt Shqipërisë, faktorë që kryesisht ndahen në karakteristika tradicionale, kulturore, historike dhe kombëtare. Trendi pozitiv është megjithatë i pranishëm vetëm në mesin e të anketuarve shqiptarë të Kosovës. Rritja e lëvizshmërisë ndërmjet qytetarëve të Kosovës dhe të Shqipërisë ka nxitur një mendim të bazuar në përvojat pozitive, dhe që kanë themel në sentimentin etnik. Në anën tjetër, respondentët serbë dhe të minoriteteve të tjera janë neutralë me pikëpamjet e tyre ndaj Shqipërisë, madje disa kanë shprehur perceptime negative.

Qartazi, dhuna dhe implikimet e ndeshjes së futbollit midis Shqipërisë dhe Serbisë në Beograd1, si pjesë e 2016 Euro kanë çuar drejt segregimit të opinioneve politike ndaj vendeve fqinje. Me fjalë të tjera, opinioni publik duket se është ndikuar nga kjo ngjarje dhe të tensioneve ndëretnike që pasuan; në këtë mënyrë, ka kontribuar në drejtim të rritjes së trendit negativ të serbëve të Kosovës ndaj Shqipërisë dhe shqiptarëve të Kosovës ndaj Serbisë2. Duke pasur parasysh se incidenti ka ndodhur në mes të periudhës së mbledhjes së të dhënave, hulumtimi tregon se perceptimi nega-

1 «Kualifikimet Serbi-Shqipëri janë braktisur» BBC Sport 15 tetor 2014. E qasur më 22 nëntor 2014 http://www.bbc.com/sport/0/football/29604464.

2 Qendra Kosovare për Studime të Sigurisë, Fokus Grup me hulumtuesit në terren (tetor 2014)

Baro

met

ri Kos

ovar

i Sigu

risë –

Edici

on Sp

ecial

7

tiv i komunitetit serb të Kosovës në lidhje me Shqipërinë ndryshoi brenda natës, nga 3.0 për qind në 20.0 për qind. E njëjta ndeshje pati një ndikim të ngjashëm edhe në perceptimin e shqiptarëve të Kosovës kundrejt Serbisë. Statistikisht, kjo ngjarje ngriti perceptimet negative ndaj Serbisë me 10 për qind. vlerësimi kualitativ tregon se ringjallja e retorikës kombëtare dhe dhuna gjatë lojës ka theksuar brishtësinë e marrëdhënieve ndëretnike dhe nuk pasqyron asnjë përmirësim në këtë drejtim. Përkundër rezultateve kuantitative, analiza kualitative tregon se qëndrimi ndaj Serbisë u shfaq në një mënyrë më rigoroze dhe eksplicite.

Serbia, nga ana tjetër, është konsideruar të jetë një shtet shumë armiqësor në sytë e të anketuarve shqiptarë të Kosovës. Deri në 89.5 për qind e të anketuarve besojnë se Serbia ka një qasje shumë armiqësore ndaj Kosovës. vetëm deri në 1.5 për qind e të anketuarve mendojnë se Serbia është neutrale, ndërsa një përqindje e vogël e të anketuarve, ose 6.7 për qind, kanë listuar Serbinë si një vend mjaft miqësor me Kosovën. Perceptimi ndaj Serbisë është i ndarë qartazi në mes të shqiptarëve të Kosovës dhe serbëve të Kosovës. Krahasuar me gjetjet në edicionin e mëparshëm të BKS-së, ku 69.3 për qind e të anketuarve mendojnë se qasja e Serbisë ndaj Kosovës është armiqësore, edicioni i tanishëm i BKS-së konstaton se 89.9 për qind e të anketuarve mendojnë se qasja e Serbisë ndaj Kosovës është armiqësore - duke treguar një rritje me 20.2 për qind në një vit. Dukshëm, opinioni i shqiptarëve të Kosovës drejt Serbisë është ende duke u ndikuar nga e kaluara, si dhe në anën tjetër vërehet ngurrimi i Serbisë për të zbutur qëndrimin e saj ndaj Kosovës. Zbatimi i dobët i marrëveshjeve të arritura ndërmjet Kosovës dhe Serbisë ushqen më tej pesimizmin ndaj Serbisë.

është vërejtur se të intervistuarit serbë të Kosovës bëjnë dallimin në mes Serbisë dhe Kosovës, duke përfshirë të anketuarit në veri, prandaj konstatohet se janë duke treguar një pranim gradual të realitetit faktik të ekzistimit të Kosovës si shtet.

Figura 1 - Perceptimet e publikut ndaj Shqipërisë dhe Serbisë

Serbia

Nuk kam mendim/Nuk e di

Përceptimet për Shqipëri dhe Serbi

Shumë Armik Armik Neutral Mik Shumë Mik

Shqipëria 1.51.9

2.22.2

2.4 83.36.2

1.52.9

3.8

78.811.93.7

Mali i Zi

Përceptimet për Maqedoni dhe Mal të Zi

Maqedonia 2.7 43.613.78.3

47.0 27.8 4.56.3 11.72.7

25.2 6.4

Kina

Përceptimet për Rusi dhe Kinë

Rusia 22.0 6.863.62.2

24.3 26.81.8

4.55.1 37.5

3.42.1

Gjermania

Përceptimet për SHBA dhe Gjermaninë

SHBA 1.4 43.613.7

47.67.31.8

.541.11.7

24.4 64.16.02.3

1.7

Mbretëria e Bashkuar

Përceptimet për Mbretërinë e Bashkuar, Francën dhe Turqinë

Turqia 2.6 43.612.2

39.811.22.1

1.142.43.5

Franca 20.327.94.52.0

42.13.2

39.7 40.61.9

3.1

Bashkimi Evropian

Përceptimet për Organizatat Ndërkombëtare

NATO 1.9 43.6

12.731.13.5

1.449.12.3

Organizata e Kombeve të

Bashkuara11.737.83.5

1.241.94.0

Konferenca Botërore Islamike

24.5 6.915.6 4.9 5.9 42.1

43.8 41.91.5

2.1 8.9

100.090.080.070.060.050.040.030.020.010.0

0

Nuk ka mendim/ Nuk e di

Jo Po

A e mbështesni integrimin e Kosovës në BE?

2.96.6

90.5

100.090.080.070.060.050.040.030.020.010.0

0


Jo Po

A e mbështesni dialogun politik ndërmjet Kosovës dhe Serbisë?

3.7

38.1

58.2

30.0

25.0

20.0

15.0

10.0

5.0

.0

Dialogu në mes të Kosovës dhe Serbisë

Nuk kam mendim/Nuk e di Duhet të ndërpritet menjëherë Duhet të vazhdojë sepse Kosova për�ton më shumë se Serbia

Duhet të vazhdojë nëse ky proces e lehtëson rrugën e Kosovës drejt integrimit në BE

Duhet të vazhdojë, por vetëm pas arritjes së progresit në implementimin e marrëveshjeve të arritura më herët

Duhet të vazhdojë, por vetëm nëse Serbia ndryshon qasjen e saj ndaj Kosovës

50.045.040.035.030.025.020.015.010.0

5.0.0

Sa mendoni se marrëveshjet e arritura ndërmjet Kosovës dhe Serbisë kanë ndikuar në normalizimin marrëdhënieve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë?

3.6

48.826.7

19.3

1.3 0.3

Nuk kam mendim/Nuk e di Aspak, gjendja mbetet e njëjtë Shumë pak,marrëdhëniet mbeten ende jo të mira

Deri diku janë normalizuar Janë normalizuar Janë normalizuar plotësisht

35.030.025.020.015.010.0

5.0.0

Si e vlerësoni Marrëveshjen e arritur lidhur me Themelimine Asociacionit të Komunave Serbe?

7.134.4

34.217.0

6.90.4

4.8

28.8

7.1

19.2

11.4

28.7


Shumë të dëmshme

Të dëmshme Neutrale Të mirë Shumë të mirë

40.035.030.025.020.015.010.0

5.0.0

A mendoni se marrëveshja ndërmjet Kosovës dhe Serbisë ka rezultuar me shpërbërjen institucioneve të sigurisë të Serbisë në Kosovë?

7.838.2

24.0

19.1

9.31.6

60.0

50.0

40.0

30.0

20.0

10.0

.0

Si e vlerësoni vendimin për themelimin komandës së veçantë rajonale të Policisë së Kosovës për komunat në pjesën veriore të Kosovës?

5.5

50.5

15.910.4

13.6

4.0


Aspak nuk pajtohem

Nuk pajtohem

Pjesërisht pajtohem

Pajtohem Pajtohem plotësisht


Aspak i nevojshëm

I pa nevojshëm

Deri diku I nevojshëm Shumë i nevojshëm











Përderisa pozicionimi ndaj Shqipërisë dhe Serbisë është mjaft i qartë, ka perceptime të përziera ndaj dy vendeve të tjera fqinje të Kosovës, përkatësisht, Malit të Zi dhe Maqedonisë. Pothuajse gjysma e të anketuarve listuan Malin e Zi të jetë një vend neutral me 47.0 për qind. Të anketuarit nuk e perceptojnë Malin e Zi si një vend mik, por se, ndonëse as nuk ndajnë ndjenja armiqësore ndaj këtij vendi. Një tjetër 27.8 për qind e të anketuarve shprehën një opinion pozitiv për pozitën e Malit të Zi vizavijë Kosovës, ndërsa një tjetër 4.5 për qind e konsiderojnë këtë vend si shumë miqësor. Nga ana tjetër, 18.0 për qind e të anketuarve kanë kualifikuar Malin e Zi si një vend armiqësor ndaj Kosovës, dhe 2.7 për qind e të anketuarve nuk kanë pranuar të ndajnë mendimin e tyre për këtë vend. Ekziston një prirje e butë pozitive kundrejt këtij vendi kryesisht e influencuar

RAPO

RT N

GA Q

KSS

8

nga njohja e pavarësisë së Kosovës, kështu duke shënuar një ngjarje diplomatike që së paku ka vënë nën hije perceptimin historik të lidhshmërisë midis Serbisë dhe Malit të Zi.

Ngjashëm me rastin e Malit të Zi, 43.6 për qind e të anketuarve e konsiderojnë Maqedoninë të jetë një vend neutral ndaj Kosovës, ndërsa 25.2 për qind ndajnë opinion pozitiv në lidhje me të. vetëm 6.4 për qind e të anketuarve kanë listuar Maqedoninë si një vend mik ndaj Kosovës, ndërsa 22.0 për qind e të anketuarve kanë listuar Maqedoninë si një vend armiqësor apo shumë armiqësor ndaj Kosovës, ndërsa 2.8 për qind nuk pranuan të ndajnë mendimin e tyre në drejtim të këtij vendi. Opinioni publik ndaj Maqedonisë është i shtyrë kryesisht nga politikat e përditshme dhe marrëdhëniet ekonomike ndërmjet Kosovës dhe Maqedonisë. Të anketuarit kanë tendencë për të dalluar mendimet e tyre ndërmjet shtetit maqedonas dhe të komunitetit shqiptar që jeton në Maqedoni, duke e konsideruar shtetin maqedonas një administratë kryesisht sllavo-maqedonase. Bashkëpunimi shumë i mirë ekonomik, liria e shëndoshë e lëvizjes dhe komuniteti i rëndësishëm shqiptar në Maqedoni mban një opinion të përgjithshëm neutral ose pozitiv ndaj këtij vendi.

Figura 2 - Perceptimet e publikut ndaj Malit të Zi dhe Maqedonisë

Serbia




Shqipëria 1.51.9

2.22.2

2.4 83.36.2

1.52.9

3.8

78.811.93.7

Mali i Zi


Maqedonia 2.7 43.613.78.3

47.0 27.8 4.56.3 11.72.7

25.2 6.4

Kina


Rusia 22.0 6.863.62.2

24.3 26.81.8

4.55.1 37.5

3.42.1

Gjermania


SHBA 1.4 43.613.7

47.67.31.8

.541.11.7

24.4 64.16.02.3

1.7



Turqia 2.6 43.612.2

39.811.22.1

1.142.43.5

Franca 20.327.94.52.0

42.13.2

39.7 40.61.9

3.1

Bashkimi Evropian


NATO 1.9 43.6

12.731.13.5

1.449.12.3



1.241.94.0


24.5 6.915.6 4.9 5.9 42.1

43.8 41.91.5

2.1 8.9

100.090.080.070.060.050.040.030.020.010.0

0


Jo Po


2.96.6

90.5

100.090.080.070.060.050.040.030.020.010.0

0


Jo Po


3.7

38.1

58.2

30.0

25.0

20.0

15.0

10.0

5.0

.0






50.045.040.035.030.025.020.015.010.0

5.0.0


3.6

48.826.7

19.3

1.3 0.3



35.030.025.020.015.010.0

5.0.0


7.134.4

34.217.0

6.90.4

4.8

28.8

7.1

19.2

11.4

28.7


Shumë të dëmshme


40.035.030.025.020.015.010.0

5.0.0


7.838.2

24.0

19.1

9.31.6

60.0

50.0

40.0

30.0

20.0

10.0

.0


5.5

50.5

15.910.4

13.6

4.0


Aspak nuk pajtohem

Nuk pajtohem




Aspak i nevojshëm

I pa nevojshëm












Në anën tjetër, të anketuarit u pyetën edhe për të treguar se si ata i perceptojnë vendet e tjera relevante të Kosovës - fuqitë e mëdha në marrëdhëniet ndërkombëtare. Për këtë arsye, rezultatet në këtë seksion reflektojnë opinionet dhe perceptimet bazuar mbi qëndrimin e këtyre vendeve drejt statusit dhe shtetësisë së Kosovës. Përgjigjet e dhëna nga të intervistuarit tregojnë se ekziston një trend pozitiv drejt shteteve perëndimore dhe Turqisë; por edhe se mund të vërehet mungesa e entuziazmit, e sidomos ndaj Rusisë dhe Kinës.

Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Gjermania kryesojnë listën, duke u perceptuar si vendet më miqësore ndaj Kosovës, me mbi 85.0 për qind të të anketuarve kanë renditur këto vende si miqësore ose shumë miqësore. Në sytë e shqiptarëve të Kosovës, SHBA-të dhe Gjermania janë perceptuar si mbështetësit më të mëdhenj në 15 vitet e fundit, duke përfshirë periudhën gjatë konfliktit deri në ditët e sotme. Qasja aktive dhe mjaft mbështetëse e treguar në mënyrë të vazhdueshme nga Qeveria e SHBA-ve brenda NATO-s, dhe më vonë në sferën diplomatike, ka bërë që qytetarët e Kosovës t’i perceptojnë SHBA-të nga një prizëm pozitiv. Në mënyrë të ngjashme, në rastin e Gjermanisë, trendet tregojnë se qytetarët e Kosovës e perceptojnë Gjermaninë si aleat të tyre kryesor brenda BE-së. Qartazi, politika e jashtme gjermane në drejtim të Kosovës dhe Serbisë (kushtëzimit për anëtarësim në BE) ka kontribuar në këtë trend pozitiv; megjithatë të anketuarit serbë të Kosovës kanë reaguar në mënyra të ndryshme. Rreth 39.0 për qind e tyre kanë listuar SHBA-të dhe Gjermaninë si shtete mike ndaj Kosovës, duke treguar se kjo është qasja e tyre ndaj Kosovës si shtet, jo në raport me pakicën serbe në veçanti. Kështu rezultatet e BKS-së tregojnë se minoriteti serb ende ka disa rezerva në lidhje me këto vende.

Baro

met

ri Kos

ovar

i Sigu

risë –

Edici

on Sp

ecial

9

Figura 3 - Perceptimet e publikut ndaj SHBA-ve dhe Gjermanisë

Serbia




Shqipëria 1.51.9

2.22.2

2.4 83.36.2

1.52.9

3.8

78.811.93.7

Mali i Zi


Maqedonia 2.7 43.613.78.3

47.0 27.8 4.56.3 11.72.7

25.2 6.4

Kina


Rusia 22.0 6.863.62.2

24.3 26.81.8

4.55.1 37.5

3.42.1

Gjermania


SHBA 1.4 43.613.7

47.67.31.8

.541.11.7

24.4 64.16.02.3

1.7



Turqia 2.6 43.612.2

39.811.22.1

1.142.43.5

Franca 20.327.94.52.0

42.13.2

39.7 40.61.9

3.1

Bashkimi Evropian


NATO 1.9 43.6

12.731.13.5

1.449.12.3



1.241.94.0


24.5 6.915.6 4.9 5.9 42.1

43.8 41.91.5

2.1 8.9

100.090.080.070.060.050.040.030.020.010.0

0


Jo Po


2.96.6

90.5

100.090.080.070.060.050.040.030.020.010.0

0


Jo Po


3.7

38.1

58.2

30.0

25.0

20.0

15.0

10.0

5.0

.0






50.045.040.035.030.025.020.015.010.0

5.0.0


3.6

48.826.7

19.3

1.3 0.3



35.030.025.020.015.010.0

5.0.0


7.134.4

34.217.0

6.90.4

4.8

28.8

7.1

19.2

11.4

28.7


Shumë të dëmshme


40.035.030.025.020.015.010.0

5.0.0


7.838.2

24.0

19.1

9.31.6

60.0

50.0

40.0

30.0

20.0

10.0

.0


5.5

50.5

15.910.4

13.6

4.0


Aspak nuk pajtohem

Nuk pajtohem




Aspak i nevojshëm

I pa nevojshëm












Mbretëria e Bashkuar (uK), Turqia dhe Franca janë renditur pothuajse në mënyrë të barabartë në aspektin e perceptimit të të anketuarve për këto vende. Megjithatë, perceptimi për këto vende është ndërtuar në baza të ndryshme. Ndërsa shumica e të anketuarve vlerësojnë mbështetjen e parezervë të Britanisë së Madhe gjatë luftës si dhe në periudhën e pas-pavarësisë. Turqia nga ana tjetër është perceptuar pozitivisht për shkak të rritjes së bashkëpunimit ekonomik dhe lëvizshmërisë më të madhe në vitet e fundit. Statistikisht 80.2 për qind e të anketuarve kanë listuar Mbretërinë e Bashkuar si një shtet shumë miqësor dhe miqësor, ndërsa 79.7 për qind e kanë thënë të njëjtën për Turqinë. Në këtë listë, Franca shënon vendin e tretë, me 62,4 për qind të të anketuarve kanë renditur atë si një vend mik, ndërsa 27.9 për qind ishin të mendimit se është një vend neutral, pjesa tjetër prej 6.5 për qind e shohin atë si një vend armiqësor. Sipas të anketuarve, ndryshim të vogël në krahasim me Britaninë e Madhe dhe Turqinë është se mendimi i të anketuarve për këtë shtet është bazuar mbi rolin e Francës në të kaluarën. Të anketuarit shprehën pakënaqësinë e tyre me joefikasitetin e trupave franceze (pjesë e KFOR-it) në parandalimin e ndarjes së Mitrovicës, ndërsa një segment i të anketuarve, megjithatë theksoi edhe qasjen pozitive të diplomacisë franceze ndaj shtetësisë së Kosovës.

Një tendencë disi më e ulët lidhur me këto vende ka qenë ndjekur nga të anketuarit serbë; afërsisht 56.0 për qind e serbëve të Kosovës ka listuar Mbretërinë e Bashkuar si një vend mik, ndërsa Turqia është parë si një vend mik nga vetëm 38.0 për qind e të anketuarve serbë të Kosovës. Ky nivel “skepticizmi” kundrejt Turqisë u shkaktua edhe nga mbështetja e qartë e dhënë nga politikanët turq në Kosovë në përgjithësi. Sa i përket rastit të Francës, perceptimi publik duket të jetë i ngjashëm me rastin e shqiptarëve të Kosovës; megjithatë opinioni është ndërtuar mbi baza të ndryshme. 62.4 për qind e serbëve të Kosovës kanë listuar Francën si vend miqësor ose shumë miqësor, ndërsa 27.9 për qind e të anketuarve kanë vendosur të jenë neutralë, me 6.5 për qind që e perceptojnë atë si armiqësor apo vend shumë armiqësor dhe 3.2 për qind duke mos pasur mendim ndaj Francës.

RAPO

RT N

GA Q

KSS

10

Figura 4 - Perceptimet e publikut ndaj Britanisë së Madhe, Francës dhe Turqisë

Serbia




Shqipëria 1.51.9

2.22.2

2.4 83.36.2

1.52.9

3.8

78.811.93.7

Mali i Zi


Maqedonia 2.7 43.613.78.3

47.0 27.8 4.56.3 11.72.7

25.2 6.4

Kina


Rusia 22.0 6.863.62.2

24.3 26.81.8

4.55.1 37.5

3.42.1

Gjermania


SHBA 1.4 43.613.7

47.67.31.8

.541.11.7

24.4 64.16.02.3

1.7



Turqia 2.6 43.612.2

39.811.22.1

1.142.43.5

Franca 20.327.94.52.0

42.13.2

39.7 40.61.9

3.1

Bashkimi Evropian


NATO 1.9 43.6

12.731.13.5

1.449.12.3



1.241.94.0


24.5 6.915.6 4.9 5.9 42.1

43.8 41.91.5

2.1 8.9

100.090.080.070.060.050.040.030.020.010.0

0


Jo Po


2.96.6

90.5

100.090.080.070.060.050.040.030.020.010.0

0


Jo Po


3.7

38.1

58.2

30.0

25.0

20.0

15.0

10.0

5.0

.0






50.045.040.035.030.025.020.015.010.0

5.0.0


3.6

48.826.7

19.3

1.3 0.3



35.030.025.020.015.010.0

5.0.0


7.134.4

34.217.0

6.90.4

4.8

28.8

7.1

19.2

11.4

28.7


Shumë të dëmshme


40.035.030.025.020.015.010.0

5.0.0


7.838.2

24.0

19.1

9.31.6

60.0

50.0

40.0

30.0

20.0

10.0

.0


5.5

50.5

15.910.4

13.6

4.0


Aspak nuk pajtohem

Nuk pajtohem




Aspak i nevojshëm

I pa nevojshëm












Shtete të tilla si Rusia dhe Kina nuk duket të jenë shumë të popullarizuara në mesin e qytetarëve të Kosovës. Rusia është konsideruar si një vend armiqësor nga 85.6 për qind e të anketuarve; vetëm disa të anketuar, kryesisht në mesin e serbëve të Kosovës kanë listuar Rusinë si një vend miqësor (3,4 për qind) ose shumë miqësor (2.1 për qind), ndërsa 6.8 për qind shohin Rusinë si një vend neutral. Nëse e shikon mbështetjen për Rusinë në mesin e perceptimeve të komunitetit serb të Kosovës, 56.0 për qind e tyre kanë listuar Rusinë si një vend mik.

Politika e Kinës ndaj Kosovës dhe fuqia e saj për veto në Këshillin e Sigurimit të Kombeve të Bashkuara e ka ndikuar mendimin e qytetarëve të Kosovës në përgjithësi, duke perceptuar atë si një pengesë në arenën ndërkombëtare. Rreth 37.5 për qind dhe 24.3 për qind e të anketuarve kanë renditur Kinën si një vend shumë armiqësor, respektivisht një vend armiqësor, ndërsa 26.8 për qind kanë listuar atë si një vend neutral.

Figura 5 - Perceptimet e publikut ndaj Rusisë dhe Kinës

Serbia




Shqipëria 1.51.9

2.22.2

2.4 83.36.2

1.52.9

3.8

78.811.93.7

Mali i Zi


Maqedonia 2.7 43.613.78.3

47.0 27.8 4.56.3 11.72.7

25.2 6.4

Kina


Rusia 22.0 6.863.62.2

24.3 26.81.8

4.55.1 37.5

3.42.1

Gjermania


SHBA 1.4 43.613.7

47.67.31.8

.541.11.7

24.4 64.16.02.3

1.7



Turqia 2.6 43.612.2

39.811.22.1

1.142.43.5

Franca 20.327.94.52.0

42.13.2

39.7 40.61.9

3.1

Bashkimi Evropian


NATO 1.9 43.6

12.731.13.5

1.449.12.3



1.241.94.0


24.5 6.915.6 4.9 5.9 42.1

43.8 41.91.5

2.1 8.9

100.090.080.070.060.050.040.030.020.010.0

0


Jo Po


2.96.6

90.5

100.090.080.070.060.050.040.030.020.010.0

0


Jo Po


3.7

38.1

58.2

30.0

25.0

20.0

15.0

10.0

5.0

.0






50.045.040.035.030.025.020.015.010.0

5.0.0


3.6

48.826.7

19.3

1.3 0.3



35.030.025.020.015.010.0

5.0.0


7.134.4

34.217.0

6.90.4

4.8

28.8

7.1

19.2

11.4

28.7


Shumë të dëmshme


40.035.030.025.020.015.010.0

5.0.0


7.838.2

24.0

19.1

9.31.6

60.0

50.0

40.0

30.0

20.0

10.0

.0


5.5

50.5

15.910.4

13.6

4.0


Aspak nuk pajtohem

Nuk pajtohem




Aspak i nevojshëm

I pa nevojshëm












Perceptimet e publikut ndaj organizatave ndërkombëtare, si dhe procesi i integrimit në BE

Së bashku me shtetet përkatëse, respodentëve iu është kërkuar që të japin mendimin e tyre për organizatat ndërkombëtare, disa prej të cilave ende kanë mision aktiv në Kosovë. Opinionet dhe perceptimet e dhëna në këtë seksion janë shumë të ndikuara nga misioni që këto organizata

Baro

met

ri Kos

ovar

i Sigu

risë –

Edici

on Sp

ecial

11

udhëheqin dhe përfaqësojnë Kosovën. Në grafikun më poshtë shihet se NATO vazhdon të jetë organizata ndërkombëtare më miqësore për qytetarët e Kosovës. Kështu, 85.7 për qind e respodentëve e kanë listuar NATO-n si shumë mik dhe mik, ndërsa 8.9 për qind e kanë vlerësuar si organizatë neutrale. vetëm një përqindje e vogël e respodentëve (3.6 për qind) e konsiderojnë atë si shumë armiqësore dhe armik ndaj Kosovës. Ndërhyrja e NATO-s gjatë luftës së vitit 1999 dhe prezenca e KFOR-it për të garantuar sigurinë e Kosovës pas luftës, paraqesin arsyet më të shpeshta se pse qytetarët kanë qëndrim pozitiv ndaj NATO-s.

Kur flasim për qasjen e BE-së ndaj Kosovës, gjetjet në këtë edicion të BKS-së tregojnë se ekziston një perceptim solid pozitiv ndaj BE-së. Kështu, 61.8 për qind e respodentëve e kanë listuar BE-në si organizatë miqësore, kurse 31.3 për qind e shohin si neutrale. Përderisa shumica shprehin një perceptim pozitiv ndaj BE-së, trendi është në rënie dhe perceptimet ndaj BE-së janë në nivelin më të ulët të regjistruar, krahasuar me vitet e kaluara. Duket qartë, se ka argumente të mjaftueshme që e shpjegojnë këtë dukuri: mungesa e liberalizimit të vizave; statusi i vazhdueshëm neutral i BE-së ndaj Kosovës; vështirësi në zbatimin e marrëveshjes me Serbinë – të gjitha këto përgjigje janë arsyet të cilat qëndrojnë prapa perceptimeve të respodentëve.

Trende të ngjashme janë edhe me OKB-në; të gjeturat tregojnë se 53.6 për qind e respodentëve e konsiderojnë OKB-në si organizatë miqësore dhe shumë miqësore, ndërsa 37.8 për qind e vlerësojnë si organizatë neutrale ndaj Kosovës. Duke pasur një numër të konsiderueshëm të respodentëve që e konsiderojnë OKB-në si organizatë neutrale ndaj Kosovës, tregon se respodentët kanë ndërtuar një lidhje ndërmjet misionit të uNMiK-ut në Kosovë dhe OKB-së, duke kryesuar qëndrimin neutral politik të OKB-së lidhur me aspiratat për anëtarësim në këtë organizatë, e cila ka ndikuar drejtpërdrejt mendimin e kosovarëve.

Në anën tjetër, është Kongresi islamik Botëror (KiB), një organizatë shumë e panjohur ndërkombëtare, me 15.7 për qind të respodentëve të cilit nuk kishin asnjë njohuri për këtë organizatë. Megjithatë, 42.1 për qind janë deklaruar se KiB ka qëndrim neutral ndaj Kosovës dhe 24.5 për qind thonë që është miqësore, bazuar më së shumti në faktin se është bashkim i shteteve islamike, prandaj paraqet një qasje miqësore ndaj kësaj popullate me shumicë myslimane, ndonëse është shoqëri laike. Ndërsa, 6.9 për qind e respodentëve e konsiderojnë atë si shumë miqësore, 10.8 për qind e kanë listuar si organizatë armiqësore dhe shumë armiqësore, të nxitur nga rastet e ekstremizmit islamik, zhvillimet e fundit në Siri dhe irak, si dhe përfshirja e kosovarëve në këto konflikte.

Figura 6 - Perceptimet e publikut ndaj Organizatave Ndërkombëtare

Serbia




Shqipëria 1.51.9

2.22.2

2.4 83.36.2

1.52.9

3.8

78.811.93.7

Mali i Zi


Maqedonia 2.7 43.613.78.3

47.0 27.8 4.56.3 11.72.7

25.2 6.4

Kina


Rusia 22.0 6.863.62.2

24.3 26.81.8

4.55.1 37.5

3.42.1

Gjermania


SHBA 1.4 43.613.7

47.67.31.8

.541.11.7

24.4 64.16.02.3

1.7



Turqia 2.6 43.612.2

39.811.22.1

1.142.43.5

Franca 20.327.94.52.0

42.13.2

39.7 40.61.9

3.1

Bashkimi Evropian


NATO 1.9 43.6

12.731.13.5

1.449.12.3



1.241.94.0


24.5 6.915.6 4.9 5.9 42.1

43.8 41.91.5

2.1 8.9

100.090.080.070.060.050.040.030.020.010.0

0


Jo Po


2.96.6

90.5

100.090.080.070.060.050.040.030.020.010.0

0


Jo Po


3.7

38.1

58.2

30.0

25.0

20.0

15.0

10.0

5.0

.0






50.045.040.035.030.025.020.015.010.0

5.0.0


3.6

48.826.7

19.3

1.3 0.3



35.030.025.020.015.010.0

5.0.0


7.134.4

34.217.0

6.90.4

4.8

28.8

7.1

19.2

11.4

28.7


Shumë të dëmshme


40.035.030.025.020.015.010.0

5.0.0


7.838.2

24.0

19.1

9.31.6

60.0

50.0

40.0

30.0

20.0

10.0

.0


5.5

50.5

15.910.4

13.6

4.0


Aspak nuk pajtohem

Nuk pajtohem




Aspak i nevojshëm

I pa nevojshëm












RAPO

RT N

GA Q

KSS

12

Duke qenë të vetëdijshëm se integrimi dhe anëtarësimi në BE është njëra ndër shtyllat kryesore të politikës së jashtme të Kosovës, matja e perceptimeve ndaj procesit të integrimit në BE ka qenë njëra ndër pyetjet kryesore të të gjitha edicioneve të BKS-së. Një trend dhe qëndrim pozitiv ndaj integrimit në BE është treguar vazhdimisht gjatë gjithë viteve, kështu tregon edhe grafiku më poshtë që qytetarët e Kosovës vazhdojnë të mbajnë një opinion të përgjithshëm pozitiv ndaj procesit të integrimit në BE. Kur janë pyetur se a duhet Kosova të bëhet pjesë e BE-së, rreth 90.0 për qind e respodentëve janë përgjigjur pozitivisht duke treguar një nivel të lartë entuziazmi ndaj anëtarësimit në BE. Ky edicion i BKS-së ka treguar se qytetarët e Kosovës ende besojnë, dhe janë të gatshëm për anëtarësim në BE, pavarësisht krizave dhe procesit shumë të gjatë për integrim. Pa marrë parasysh të gjithë faktorët e lartpërmendur dhe pengesat me të cilat përballet Kosova drejt anëtarësimit në BE, gjetjet tregojnë se qytetarët e Kosovës ende e konsiderojnë BE-në si një partner të rëndësishëm dhe si zgjidhje për problemet ekonomike, politike dhe ato të sigurisë. Duke lënë mënjanë mendimet e rezervuara në lidhje me qasjen e BE-së ndaj Kosovës, një përqindje e madhe e respodentëve ende e shohin anëtarësimin në BE si mënyra e vetme për prosperitet në fushën e sundimit të ligjit, për zhvillim të qëndrueshëm ekonomik dhe demokraci. Në anën tjetër, vetëm 7.0 për qind e respodentëve kanë deklaruar se nuk e mbështesin rrugën e Kosovës drejt BE-së, ndërsa 3.0 për qind e respodentëve nuk kanë asnjë mendim në lidhje me këtë çështje dhe kanë preferuar të mos përgjigjen.

Figura 7 - Perceptimet e publikut rreth procesit të integrimit në BE

Serbia




Shqipëria 1.51.9

2.22.2

2.4 83.36.2

1.52.9

3.8

78.811.93.7

Mali i Zi


Maqedonia 2.7 43.613.78.3

47.0 27.8 4.56.3 11.72.7

25.2 6.4

Kina


Rusia 22.0 6.863.62.2

24.3 26.81.8

4.55.1 37.5

3.42.1

Gjermania


SHBA 1.4 43.613.7

47.67.31.8

.541.11.7

24.4 64.16.02.3

1.7



Turqia 2.6 43.612.2

39.811.22.1

1.142.43.5

Franca 20.327.94.52.0

42.13.2

39.7 40.61.9

3.1

Bashkimi Evropian


NATO 1.9 43.6

12.731.13.5

1.449.12.3



1.241.94.0


24.5 6.915.6 4.9 5.9 42.1

43.8 41.91.5

2.1 8.9

100.090.080.070.060.050.040.030.020.010.0

0


Jo Po


2.96.6

90.5

100.090.080.070.060.050.040.030.020.010.0

0


Jo Po


3.7

38.1

58.2

30.0

25.0

20.0

15.0

10.0

5.0

.0






50.045.040.035.030.025.020.015.010.0

5.0.0


3.6

48.826.7

19.3

1.3 0.3



35.030.025.020.015.010.0

5.0.0


7.134.4

34.217.0

6.90.4

4.8

28.8

7.1

19.2

11.4

28.7


Shumë të dëmshme


40.035.030.025.020.015.010.0

5.0.0


7.838.2

24.0

19.1

9.31.6

60.0

50.0

40.0

30.0

20.0

10.0

.0


5.5

50.5

15.910.4

13.6

4.0


Aspak nuk pajtohem

Nuk pajtohem




Aspak i nevojshëm

I pa nevojshëm












Baro

met

ri Kos

ovar

i Sigu

risë –

Edici

on Sp

ecial

13

PERCEPTiMET E PuBLiKuT NDAJ DiALOGuT POLiTiK ME SERBiNë DHE REZuLTATi i KëTiJ PROCESi POLiTiK

Dialogu me Serbinë, si në nivelin teknik dhe atë politik, ka nxitur mjaft debate përbrenda qytetarëve të Kosovës. Pyetja se a do të duhej Kosova të vazhdojë dialogun me Serbinë ngriti mjaft pyetje nga qytetarët e Kosovës, si nga shqiptarët e Kosovës, ashtu edhe nga serbët e Kosovës. Pyetjet se a është Kosova duke përfituar nga ky proces i pasigurt, dhe nëse Kosova është duke u konsideruar dhe trajtuar si palë e njëjtë në dialog nuk janë përgjigjur, e të cilat çuan deri te një rritje e konfuzionit përbrenda respodentëve. Pakica serbe e Kosovës e sheh dialogun si një proces pozitiv, duke pritur që ai do të ju përmirësojë jetën e serbëve në Kosovë, por ende duke e parë si një proces të kushtueshëm, pasi që konsiderohet që përfaqëson një hap para njohjes së shtetit të Kosovës nga ana e Serbisë.

Sidoqoftë, ekziston një optimizëm që ky proces do të përshpejtojë rrugën për integrimin në BE për të dyja palët. Duke pasur në mendje integrimin potencial në BE dhe duke qenë përballë ndryshimeve të mëdha të proceseve politike, rreth 58.2 për qind e respodentëve e përkrahin dialogun me Serbinë. Respodentët e anketuar besojnë që pajtimi dhe dialogu janë të pashmangshme dhe se shmangia e këtij kursi do të sillte ndërlikime për Kosovën.

Në anën tjetër, 38.1 për qind e respodentëve nuk e përkrahin dialogun më së shumti për shkak të dështimit të implementimt të marrëveshjeve që janë arritur deri më tani nga ky proces, edhe pse besojnë që situata vazhdon të mbetet e tensionuar në mes Kosovës dhe Serbisë. vetëm 3.7 për qind e respodentëve ngurruan që të përgjigjeshin ose nuk kishin ndonjë mendim lidhur me ketë çështje. Një kontroll më i detajuar i rezultateve të cilësuara nga etniciteti dhe regjioni tregon se 54.0 për qind e respodentëve serbë të Kosovës (15.0 për qind nga pjesa veriore e Kosovës) besojnë se Kosova dhe Serbia duhet të angazhohen në negociata, përderisa 30.0 për qind ngurronin që ta përkrahnin dialogun. Ky trend pozitiv lidhur me këtë proces është një indikator shprese dhe dëshire për normalizimin e marrëdhënieve në mes të dy palëve.

Figura 8 - Perceptimet e publikut rreth dialogut me Serbinë

Serbia




Shqipëria 1.51.9

2.22.2

2.4 83.36.2

1.52.9

3.8

78.811.93.7

Mali i Zi


Maqedonia 2.7 43.613.78.3

47.0 27.8 4.56.3 11.72.7

25.2 6.4

Kina


Rusia 22.0 6.863.62.2

24.3 26.81.8

4.55.1 37.5

3.42.1

Gjermania


SHBA 1.4 43.613.7

47.67.31.8

.541.11.7

24.4 64.16.02.3

1.7



Turqia 2.6 43.612.2

39.811.22.1

1.142.43.5

Franca 20.327.94.52.0

42.13.2

39.7 40.61.9

3.1

Bashkimi Evropian


NATO 1.9 43.6

12.731.13.5

1.449.12.3



1.241.94.0


24.5 6.915.6 4.9 5.9 42.1

43.8 41.91.5

2.1 8.9

100.090.080.070.060.050.040.030.020.010.0

0


Jo Po


2.96.6

90.5

100.090.080.070.060.050.040.030.020.010.0

0


Jo Po


3.7

38.1

58.2

30.0

25.0

20.0

15.0

10.0

5.0

.0






50.045.040.035.030.025.020.015.010.0

5.0.0


3.6

48.826.7

19.3

1.3 0.3



35.030.025.020.015.010.0

5.0.0


7.134.4

34.217.0

6.90.4

4.8

28.8

7.1

19.2

11.4

28.7


Shumë të dëmshme


40.035.030.025.020.015.010.0

5.0.0


7.838.2

24.0

19.1

9.31.6

60.0

50.0

40.0

30.0

20.0

10.0

.0


5.5

50.5

15.910.4

13.6

4.0


Aspak nuk pajtohem

Nuk pajtohem




Aspak i nevojshëm

I pa nevojshëm












RAPO

RT N

GA Q

KSS

14

Ndryshe nga edicionet tjera, ky edicion i BKS-së ka tendencë që të bëjë një analizë të thellë të perceptimeve lidhur me dialogun. Siç u përmend më lart, shumë pyetje dhe debate janë nxitur nga ky proces. Sikur që tregon grafi i mëposhtëm, rreth 28.8 për qind e respodentëve konsiderojnë se dialogu duhet të ndalojë menjëherë, duke dhënë shpjegime të mëtejme të atillaqë Kosova nuk është duke përfituar nga ky proces, e ndjekur nga argumenti se, mbi të gjitha, dialogu është duke pakësuar sovranitetin e Kosovës. Një numër i madh i respodentëve besojnë që Serbia është qartë duke bërë progres drejt BE-së, ndërkaq Kosova nuk është duke përfituar nga procesi i BE-së.

Përkrah faktit që shumica e respodentëve përkrahin dialogun me Serbinë, ata janë të mendimit që dialogu do të duhej të zhvillohej në një mënyrë më konstruktive.

Kosova do të duhej ta kuptojë rëndësinë e këtij procesi, prandaj një strategji e palëve do të duhej të zhvillohej në mënyrë që të ngrisë një listë me kushte për Serbinë njëjtë sikur BE-ja me kushtet e saj drejt Kosovës. Si rezultat, 28.7 për qind e respodentëve besojnë se dialogu do të duhej të ndodhë vetëm nëse Serbia ndryshon qasjen e saj ndaj Kosovës. Ky grup nuk e përjashton dialogun, por që kërkon një dialog të kushtëzuar në të cilin shtetësia e Kosovës do të duhej të njihej nga Serbia në mënyrë që palët të bisedojnë në baza të njëjta.

Në tjetrën anë, 11.4 për qind e respodentëve e përkrahin dialogun me kusht që të bëhet implementimi i marrëveshjeve ekzistuese në mes të Kosovës dhe Serbisë. vetëm 7.1 për qind e respodentëve pretendojnë që Kosova është duke përfituar më shumë se Serbia, për më shumë, 4.8 për qind e respodentëve nuk shfaqin mendim lidhur me këtë çështje.

Figura 9 - Perceptimet e publikut lidhur me vazhdimin e dialogut me Serbinë

Serbia




Shqipëria 1.51.9

2.22.2

2.4 83.36.2

1.52.9

3.8

78.811.93.7

Mali i Zi


Maqedonia 2.7 43.613.78.3

47.0 27.8 4.56.3 11.72.7

25.2 6.4

Kina


Rusia 22.0 6.863.62.2

24.3 26.81.8

4.55.1 37.5

3.42.1

Gjermania


SHBA 1.4 43.613.7

47.67.31.8

.541.11.7

24.4 64.16.02.3

1.7



Turqia 2.6 43.612.2

39.811.22.1

1.142.43.5

Franca 20.327.94.52.0

42.13.2

39.7 40.61.9

3.1

Bashkimi Evropian


NATO 1.9 43.6

12.731.13.5

1.449.12.3



1.241.94.0


24.5 6.915.6 4.9 5.9 42.1

43.8 41.91.5

2.1 8.9

100.090.080.070.060.050.040.030.020.010.0

0


Jo Po


2.96.6

90.5

100.090.080.070.060.050.040.030.020.010.0

0


Jo Po


3.7

38.1

58.2

30.0

25.0

20.0

15.0

10.0

5.0

.0






50.045.040.035.030.025.020.015.010.0

5.0.0


3.6

48.826.7

19.3

1.3 0.3



35.030.025.020.015.010.0

5.0.0


7.134.4

34.217.0

6.90.4

4.8

28.8

7.1

19.2

11.4

28.7


Shumë të dëmshme


40.035.030.025.020.015.010.0

5.0.0


7.838.2

24.0

19.1

9.31.6

60.0

50.0

40.0

30.0

20.0

10.0

.0


5.5

50.5

15.910.4

13.6

4.0


Aspak nuk pajtohem

Nuk pajtohem




Aspak i nevojshëm

I pa nevojshëm












(Mos) Kryerja e normalizimit

Në pyetjen se a ka kontribuar dialogu në normalizimin e marrëdhënieve në mes të Kosovës dhe Serbisë, 48.8 për qind besojnë që situata ka vazhduar të mbetet e njëjtë. Ky është grupi dominant që është më pesimist lidhur me normalizimin e marrëdhënieve. Në tjetrën anë, 26.7 për qind duket

Baro

met

ri Kos

ovar

i Sigu

risë –

Edici

on Sp

ecial

15

të jenë disi optimist për rezultatet e normalizimit të marrëdhënieve, ku 19.3 për qind deklaruan se marrëdhëniet në mes Kosovës dhe Serbisë janë normalizuar, përderisa 3.6 për qind nuk kanë dhënë mendimin e tyre lidhur me këtë pyetje. Duke pasur parasysh faktin se marrëveshje të shumta që janë nxjerrë nga ky dialog janë direkt të lidhura me jetën e minoritetit serb të Kosovës, sidomos në pjesën veriore të Kosovës, rreth 24.0 për qind kanë deklaruar se marrëdhëniet janë normalizuar shumë pak, ndjekur nga një tjetër 24.0 për qind (16.0 për qind me banim në Mitrovicë) që pretendojnë pak se marrëdhëniet janë normalizuar.

Figura 10 - Perceptimet e publikut për normalizimin e marrëdhënieve në mes Kosovës dhe Serbisë

Serbia




Shqipëria 1.51.9

2.22.2

2.4 83.36.2

1.52.9

3.8

78.811.93.7

Mali i Zi


Maqedonia 2.7 43.613.78.3

47.0 27.8 4.56.3 11.72.7

25.2 6.4

Kina


Rusia 22.0 6.863.62.2

24.3 26.81.8

4.55.1 37.5

3.42.1

Gjermania


SHBA 1.4 43.613.7

47.67.31.8

.541.11.7

24.4 64.16.02.3

1.7



Turqia 2.6 43.612.2

39.811.22.1

1.142.43.5

Franca 20.327.94.52.0

42.13.2

39.7 40.61.9

3.1

Bashkimi Evropian


NATO 1.9 43.6

12.731.13.5

1.449.12.3



1.241.94.0


24.5 6.915.6 4.9 5.9 42.1

43.8 41.91.5

2.1 8.9

100.090.080.070.060.050.040.030.020.010.0

0


Jo Po


2.96.6

90.5

100.090.080.070.060.050.040.030.020.010.0

0


Jo Po


3.7

38.1

58.2

30.0

25.0

20.0

15.0

10.0

5.0

.0






50.045.040.035.030.025.020.015.010.0

5.0.0


3.6

48.826.7

19.3

1.3 0.3



35.030.025.020.015.010.0

5.0.0


7.134.4

34.217.0

6.90.4

4.8

28.8

7.1

19.2

11.4

28.7


Shumë të dëmshme


40.035.030.025.020.015.010.0

5.0.0


7.838.2

24.0

19.1

9.31.6

60.0

50.0

40.0

30.0

20.0

10.0

.0


5.5

50.5

15.910.4

13.6

4.0


Aspak nuk pajtohem

Nuk pajtohem




Aspak i nevojshëm

I pa nevojshëm












Në vazhdimësi të perceptimit të përgjithshëm ndaj dialogut, ky edicion i BKS-së ka analizuar edhe perceptimin publik lidhur me vendimet që janë marrë për normalizimin e gjendjes në pjesën veriore të Kosovës. Çështja kryesore është themelimi i Asociacionit të Komunave me shumicë serbe (AKSS). Në përgjithësi gjetjet tregojnë se qëndrimi i përgjithshëm ndaj themelimit të AKSS-së qëndron negativ. Rreth 34.4 për qind e respodentëve deklaruan se AKSS është shumë e dëmshme, derisa 34.2 për qind pretendojnë se është e dëmshme; që bashkë konstituojnë 68.6 për qind të respodentëve. Ky mendim është përgjithësisht i bazuar në frikë - e konstruktuar në bazë të raportimeve të mediave – se AKSS do të jetë e ndarë prej institucioneve qendrore të Kosovës përderisa mandati i saj nuk do të sfidohet nga pushteti legjislativ, ekzekutiv apo nga pushteti gjyqësor.

Rreth 17.0 për qind ndajnë një perceptim të balancuar drejtuar AKSS-së, përderisa vetëm 6.9 për qind besojnë që implementimi është pozitiv. Nga përmbledhja kualitative e respodentëve, duket që serbët e Kosovës në përgjithësi ndajnë mendim pozitiv për mekanizimin e këtij Asociacioni, përderisa shqiptarët besojnë që është pozitive aq sa AKSS punon bazuar në rendin kushtetues të Kosovës. Në përgjithësi, një numër i konsiderueshëm i respodentëve (7.1 për qind) prej të gjitha etniciteteve nuk donin të përgjigjeshin ose nuk kishin informacion lidhur me çështjen në fjalë.

Në anën tjetër, perceptimi pozitiv i minoriteteve serbe të Kosovës në këtë çështje është mjaft solid, duke qenë se 48.0 për qind në total - me 15.0 për qind të serbëve të Kosovës me banim në pjesën veriore të Kosovës që deklarojnë që është pozitive dhe shumë pozitive, megjithëse rreth 25.0 për qind të respodentëve me banim ne veri - të cilët ishin të rezervuar dhe refuzuan të japin mendime.

RAPO

RT N

GA Q

KSS

16

Figura 11 - Perceptimet e publikut për krijimin e Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe

Serbia




Shqipëria 1.51.9

2.22.2

2.4 83.36.2

1.52.9

3.8

78.811.93.7

Mali i Zi


Maqedonia 2.7 43.613.78.3

47.0 27.8 4.56.3 11.72.7

25.2 6.4

Kina


Rusia 22.0 6.863.62.2

24.3 26.81.8

4.55.1 37.5

3.42.1

Gjermania


SHBA 1.4 43.613.7

47.67.31.8

.541.11.7

24.4 64.16.02.3

1.7



Turqia 2.6 43.612.2

39.811.22.1

1.142.43.5

Franca 20.327.94.52.0

42.13.2

39.7 40.61.9

3.1

Bashkimi Evropian


NATO 1.9 43.6

12.731.13.5

1.449.12.3



1.241.94.0


24.5 6.915.6 4.9 5.9 42.1

43.8 41.91.5

2.1 8.9

100.090.080.070.060.050.040.030.020.010.0

0


Jo Po


2.96.6

90.5

100.090.080.070.060.050.040.030.020.010.0

0


Jo Po


3.7

38.1

58.2

30.0

25.0

20.0

15.0

10.0

5.0

.0






50.045.040.035.030.025.020.015.010.0

5.0.0


3.6

48.826.7

19.3

1.3 0.3



35.030.025.020.015.010.0

5.0.0


7.134.4

34.217.0

6.90.4

4.8

28.8

7.1

19.2

11.4

28.7


Shumë të dëmshme


40.035.030.025.020.015.010.0

5.0.0


7.838.2

24.0

19.1

9.31.6

60.0

50.0

40.0

30.0

20.0

10.0

.0


5.5

50.5

15.910.4

13.6

4.0


Aspak nuk pajtohem

Nuk pajtohem




Aspak i nevojshëm

I pa nevojshëm












Drejtoria Rajonale e Policisë së Kosovës në pjesën veriore të Kosovës

E ngjashme me pyetjen e mëparshme lidhur me krijimin e AKSS-së, një qëndrim negativ është shfaqur edhe rreth krijimit të Drejtorisë Rajonale të Policisë së Kosovës në pjesën veriore të Kosovës. Sikurse që tregon edhe grafi i mëposhtëm, 50.5 për qind e respodentëve ndjekur nga 15.9 për qind, mendojnë që marrëveshja ka qenë aspak e nevojshme - një mendim që tregon njohjen e respodentëve me çështjen. Ky opinion është dhënë mbi argumentin që policia mund të funksionojë lehtë edhe pa pasur nevojë që të ketë një komandë të veçantë për veriun. Në fakt, opinioni është ndërtuar duke u bazuar me kundërshtimet politike që i përkasin paraqitjes së një komande policore përtej ekzistencës së strukturës ligjore.

Në anën tjetër, 10.4 për qind e respodentëve deklaruan se është deri diku e nevojshme që të ketë një komandë të veçantë në veri, derisa 17.6 për qind pretendojnë se është e nevojshme dhe shumë e nevojshme që të ketë një komandë të veçantë për veriun. Ky opinion më së shumti shpjegohej me argumentin se kjo do të siguronte dhe do të vendoste një prezencë mesatare të institucioneve të Kosovës në veri, kështu, do të kontribuonte në shkatërrimin e strukturave serbe që operojnë ilegalisht dhe kontrollohen nga qeveria serbe.

Serbët e Kosovës kishin në përgjithësi një mendim pozitiv për komandën policore në veri. Rreth 48.0 për qind (15.0 për qind me banim në veri) e konsiderojnë këtë si një hap të nevojshëm, përderisa 25.0 për qind (22.0 për qind nga veriu) nuk kishin ndonjë informacion lidhur me këtë, si pasojë e mungesës së informacionit.

Baro

met

ri Kos

ovar

i Sigu

risë –

Edici

on Sp

ecial

17

Figura 12 - Perceptimet e publikut për komandën rajonale në veri të Kosovës

Serbia




Shqipëria 1.51.9

2.22.2

2.4 83.36.2

1.52.9

3.8

78.811.93.7

Mali i Zi


Maqedonia 2.7 43.613.78.3

47.0 27.8 4.56.3 11.72.7

25.2 6.4

Kina


Rusia 22.0 6.863.62.2

24.3 26.81.8

4.55.1 37.5

3.42.1

Gjermania


SHBA 1.4 43.613.7

47.67.31.8

.541.11.7

24.4 64.16.02.3

1.7



Turqia 2.6 43.612.2

39.811.22.1

1.142.43.5

Franca 20.327.94.52.0

42.13.2

39.7 40.61.9

3.1

Bashkimi Evropian


NATO 1.9 43.6

12.731.13.5

1.449.12.3



1.241.94.0


24.5 6.915.6 4.9 5.9 42.1

43.8 41.91.5

2.1 8.9

100.090.080.070.060.050.040.030.020.010.0

0


Jo Po


2.96.6

90.5

100.090.080.070.060.050.040.030.020.010.0

0


Jo Po


3.7

38.1

58.2

30.0

25.0

20.0

15.0

10.0

5.0

.0






50.045.040.035.030.025.020.015.010.0

5.0.0


3.6

48.826.7

19.3

1.3 0.3



35.030.025.020.015.010.0

5.0.0


7.134.4

34.217.0

6.90.4

4.8

28.8

7.1

19.2

11.4

28.7


Shumë të dëmshme


40.035.030.025.020.015.010.0

5.0.0


7.838.2

24.0

19.1

9.31.6

60.0

50.0

40.0

30.0

20.0

10.0

.0


5.5

50.5

15.910.4

13.6

4.0


Aspak nuk pajtohem

Nuk pajtohem




Aspak i nevojshëm

I pa nevojshëm












Shpërbërja e strukturave serbe të sigurisë në Kosovë

Shpërbërja e strukturave serbe të sigurisë në Kosovë ishte pjesë e marrëveshjes së Brukselit3, procesi i implementimit të së cilës deri në këtë kohë ishte mjaft i mbyllur për publikun e gjerë. Përgjigjet e dhëna lidhur me këtë pyetje ishin të bazuara në raporte të mediave dhe lajme. Kështu, 62.2 për qind e respodentëve pretendojnë që marrëveshja në mes të Kosovës dhe Serbisë nuk ka rezultuar me shpërbërjen e strukturave serbe të sigurisë në Kosovë. Shumica ende konsiderojnë që strukturat e sigurisë së Serbisë janë duke vepruar aktivisht në gjithë territorin e Kosovës (komunat serbe) dhe që dështimi që të implementohet komplet marrëveshja, ka çuar në një fazë tjetër të konfuzionit lidhur me këtë çështje. Kjo përgjigje ishte më së shumti e përkrahur nga fakti që integrimi i policisë së Serbisë në Policinë e Kosovës ishte më shumë një proces hermetik, i zhvilluar shumë shpejt dhe larg nga sytë e publikut. Disa të tjerë gjithashtu argumentojnë – bazuar në raportime të mediave- që anëtarë të Ministrisë së Punëve të Brendshme të Serbisë (MuP) vazhdojnë të operojnë dhe punojnë për MuP-in duke veshur uniformën e Policisë së Kosovës. Përputhshmërisht, 19.1 për qind e respodentëve pajtohen deri diku duke thënë që informacioni që kanë është i limituar dhe nuk janë në gjendje të dinë situatën reale të kësaj çështjeje. Një tjetër 7.8 për qind e respodentëve zgjodhën mos të përgjigjen në pyetje ose nuk kishin ndonjë mendim lidhur me çështjen.

Figura 13 - Perceptimet e publikut për shpërbërjen e strukturave serbe të sigurisë në Kosovë

Serbia




Shqipëria 1.51.9

2.22.2

2.4 83.36.2

1.52.9

3.8

78.811.93.7

Mali i Zi


Maqedonia 2.7 43.613.78.3

47.0 27.8 4.56.3 11.72.7

25.2 6.4

Kina


Rusia 22.0 6.863.62.2

24.3 26.81.8

4.55.1 37.5

3.42.1

Gjermania


SHBA 1.4 43.613.7

47.67.31.8

.541.11.7

24.4 64.16.02.3

1.7



Turqia 2.6 43.612.2

39.811.22.1

1.142.43.5

Franca 20.327.94.52.0

42.13.2

39.7 40.61.9

3.1

Bashkimi Evropian


NATO 1.9 43.6

12.731.13.5

1.449.12.3



1.241.94.0


24.5 6.915.6 4.9 5.9 42.1

43.8 41.91.5

2.1 8.9

100.090.080.070.060.050.040.030.020.010.0

0


Jo Po


2.96.6

90.5

100.090.080.070.060.050.040.030.020.010.0

0


Jo Po


3.7

38.1

58.2

30.0

25.0

20.0

15.0

10.0

5.0

.0






50.045.040.035.030.025.020.015.010.0

5.0.0


3.6

48.826.7

19.3

1.3 0.3



35.030.025.020.015.010.0

5.0.0


7.134.4

34.217.0

6.90.4

4.8

28.8

7.1

19.2

11.4

28.7


Shumë të dëmshme


40.035.030.025.020.015.010.0

5.0.0


7.838.2

24.0

19.1

9.31.6

60.0

50.0

40.0

30.0

20.0

10.0

.0


5.5

50.5

15.910.4

13.6

4.0


Aspak nuk pajtohem

Nuk pajtohem




Aspak i nevojshëm

I pa nevojshëm












3 “Shërbimi i veprimit të Jashtëm Evropian.” Bashkimi Evropian. 19 prill 2013. Qasur më 22 nëntor 2014. http://eeas.europa.eu/top_stories/2013/190413__eu-facilitated_dialogue_en.htm.

RAPO

RT N

GA Q

KSS

18

LiSTA E REFERENCAvE

Qendra Kosovare për Studime të Sigurisë (QKSS), Fokus Grupi i me hulumtuesit në terren të Barometrit Kosovar të Sigurisë (Tetor 2014).

Qendra Kosovare për Studime të Sigurisë (QKSS), Fokus Grupi ii me hulumtuesit në terren të Barometrit Kosovar të Sigurisë (Tetor 2014).

“Kualifikimet Serbi-Shqipëri e braktisur” BBC Sport, 15 tetor 2014. Qasur më 22 nëntor 2014. http://www.bbc.com/sport/0/football/29604464.

“Shërbimi i veprimit të Jashtëm Europian,”, Bashkimi Evropian, 19 prill 2013. Qasur më 22 nëntor 2014. http://eeas.europa.eu/top_stories/2013/190413__eu-facilitated_dialogue_en.htm.

Elek, Bojan, Maja Bjelosh dhe Fjolla Raifi, “integrimi i Policisë në veri të Kosovës: Progresi dhe sfidat që mbeten në zbatimin e Marrëveshjes së Brukselit - Shih më shumë në: http://www.bezbednost.org/All-publications/5475/Police-integration-in-North-Kosovo-Progress-And.shtml#sthash.OeygOwFH.dpuf” 1 maj 2014. Qasur më 22 nëntor 2014.

Dëshirojmë t’ju shprehim mirënjohje të veçantë të gjithë ata që kontribuuan në këtë studim, si dhe për rolin e rëndësishëm në kryerjen e hulumtimeve në terren, mbikëqyrjen dhe monitorimin e përpunimit të të dhënave.

Ekipi e kishte këtë përbërje:

Adnan Kryeziu, Agnesa Haxhiu, Agon Ahmeti, Albina Bricori, Andi Emini, Andrra Pllana, Bane

Nesovic, Berlinda Krasniqi, Besa Nimani, Dardan Konjufca, Dren Dushi, Edin Jusufi, Egzona

ismajli,Emine Makiqi, Erisa Xhemajli, Gëzim Stavileci, Krenar vasolli, Krenare Loxha, Kujtim Kryeziu,

Lirim Krasniqi, Marigona Dubovci, Mark Marku, Nezir Bytyçi, Përparim Kryeziu, Saranda Pajaziti,

Shkëlqim Berisha, Shpresa Kryeziu, valmira Sokoli, valton Marku, vjosa Daku,yllza Xheladini

351.746.1(496.51)

Barometri Kosovar i Sigurisë – edicion special / [Donika Emini...et al.]. – Prishtinë: Qendra Kosovare për Studime të Sigurisë, 2015. - 23 f. : ilustr. me ngjyra; 24 cm.

1. Emini, Donika

Lista e referencave : f. 22

ISBN 978-9951-679-14--5

Katalogimi në botim – (CIP)Biblioteka Kombëtare e Kosovës “Pjetër Bogdani”

www.qkss.org

barometri kosovar i_sigurisë_-_edicion_special_39815

Science