barrendik gogozkotokian ik
TRANSCRIPT
-
8/14/2019 Barrendik GogozkoTokian Ik
1/24
gogozko tokianaldaparik ez
barrendik 200-3001A maila
ikaslearena
-
8/14/2019 Barrendik GogozkoTokian Ik
2/24
EGILEAKProiektuaren arduraduna: Juxto Egaa (HABEko Hizkuntzaren Didaktika arduraduna)Koordinatzaile didaktikoak: Begoa Martinez (HABEko teknikaria)
Sabin Zabala (HABEko teknikaria)Partehartzaileak: Jose Luis Azpillaga (Debabe Udal Euskaltegia)Errealizazio didaktikoa: Felix Sainz (HABEko teknikaria)
Mikel Dorronsoro (HABEko teknikaria)
HABE Erakundeak eskerrak ematen dizkio Debabe Udal Euskaltegiari materialgintza proiektu honetan partehartzerakoan agertu duen borondateagatik.Halaber, esker ona luzatu nahi die euskalduntze-alfabetatzegintzan diharduten euskaltegi guztiei, berenesperientzia eta ekarpena baliagarri izan direlako.
Diseinua, maketazioa eta marrazkiak: Marisa Mantxola
Gure esker ona ondoren aipatzen direnei, hainbat material eta ideia hartzeko baimena eman digutelako:Valderejoko natur parkea. Ikusgela. ETBEuskal Herriko parke naturalak. Argia 1.676: Oporrak gehigarria
Era berean, argazki, izenburu eta gutunak erabiltzen utzi digutelako eskerrak eman nahi dizkiegu ondokolagun, elkarte, erakunde eta aldizkariei:Euskal Hiztegi Entziklopedikoa. Klaudio Harluxet Fundazioa Euskal Herriko basoak. Aranzazi Zientzi Elkartea Atlas Geografikoa eta Politikoa. ElkarlaneanEuskal Herria Osatzeko Mapak. Anaya Haritza
HABE 2001. ISBN 84-86968-26-7Legezko Gordailua: SS-408/01Inprimaketa: GERTU Inprimategia. Oati.
-
8/14/2019 Barrendik GogozkoTokian Ik
3/24
-
8/14/2019 Barrendik GogozkoTokian Ik
4/24
-
8/14/2019 Barrendik GogozkoTokian Ik
5/24
-
8/14/2019 Barrendik GogozkoTokian Ik
6/24
-
8/14/2019 Barrendik GogozkoTokian Ik
7/24
7
1. Sarrera
I K A
S L E A RE
N L I B
UR
UA
1 A MA I L A
2 0 0 - 3
0 0
2. IKASTUNITATEAREN IBILBIDEA
C ATAZA: GURE GUSTUKOTOKIA
Goiz buelta edo egun-pasa egiteko gustukotokia aukeratu:
Jatorrizko hiztunen ereduei erreparatu:- taula bete
Gustuko tokia aurkeztu- eskema erabili
(19. or.)
MINTZ/IRAK/ENTZ/IDAZ
1. SARRERA Ikastunitatearen eta lan--egitasmoaren aurkezpena
(6. or.)
A ATAZA: VALDEREJO,PARADISU TXIKIA
Bideoan azalduko diren landare etaanimaliei buruzko aurreikuspenak
Bideoa ikusi eta aurreikuspenak egiaztatu - Di/-Ti atzizkia
Ibilaldiaren etapak ordenatu Bideoa ikusi
(8. or.)
ENTZ/IRAK/MINTZ/HIZT
B ATAZA: EUSKAL HERRIKOPARKE NATURALAK
Artikulua gainetik irakurri Taulako esaldietako parkeak identifikatu Lekua adierazteko posposizioak
(14. or.)
IRAK/GRAM
IKASLEEN
AUTOEBALUAZIOA(21. or.)
-
8/14/2019 Barrendik GogozkoTokian Ik
8/24
Hasteko, saia zaitezte ondoko galderakkomentatzen:- Non dago Valderejo Araban, Bizkaian,
Gipuzkoan edo Nafarroan?- Inoiz egon al zarete han?- Nolakoa da, handia ala txikia?- Zein herri daude bertan eta inguruan?
Zuen ustez, nolako zuhaitzak eta animaliakbiziko dira Valderejon? Aukeratuondorengoen artean.
2. Atazak
M
ATAZA: VALDEREJO, PARADISU TXIKIA
1
AAtaza honetan, Valderejo parke naturalari buruzko bideo-erreportajea ikusteko aukera izango duzu. Bidebatez, hiztegia eta hizkuntz forma batzuk ikasiko dituzu, ikastunitatearen bukaeran aurkeztu beharkoduzun gustuko tokiaren azalpena ahalik eta txukunena izateko.
-
8/14/2019 Barrendik GogozkoTokian Ik
9/24
9
2. Atazak
I K A
S L E A RE
N L I B
UR
UA
1 A MA I L A
2 0 0 - 3
0 0
A
O T S O A
A Z E R I A
O R K A T Z A
O R E I N A
T R I K U A
P I N U A
IZEIA
ARTEA
SAIA, PUTREA H A R T Z A
A R D I A
BASURDEA
TXAHALA
L I Z A R R A
M O X A L A
-
8/14/2019 Barrendik GogozkoTokian Ik
10/24
0
2. Atazak
M
A
Z A L D I A
O S T R U K A
E R B I A
Z I K O I N A
B E L E A
S A G U Z A R R A
K A T A G O R R I A
T X I M U A
E N A R A
URKIA K U K U A
P A L M O N D O A
ARRANOA
P A G O A
H A R I T Z A
-
8/14/2019 Barrendik GogozkoTokian Ik
11/24
11
2. Atazak
I K A
S L E A RE
N L I B
UR
UA
1 A MA I L A
2 0 0 - 3
0 0
A Sailkatu ondorengo hitzak beheko lau multzoetan. Hitzak ulertzen ez badituzue, galdetu gainontzeko
taldekideei edo begiratu hiztegian.
Bideo-pasarte bat ikusiko duzu orain, aurreikusi duzun guztia egiaztatzeko.
Behin baino gehiagotan entzun duzu - di/-ti atzizkia erreportajean. Beheko adibideei erreparatu ondoren,bete itzazu hutsuneak:
LEKUEI BURUZKOAK LANDAREDIA ANIMALIA BASATIAKBASERRIKO
ABEREAK
ibar
arte
sastraka
hegoalde
naturgune
otso
pinu
mendi-hegal
pago
baso
mendebalde
abelgorri
ardi latx
basurde
azeri
haritz
herrigune
herrialde
harkaitz
lursail
sai arre
lur emankor
orkatz
paraje
Pinudi: pinu-basoaPagadi:Harizti:Artadi:Urkidi:
Landaredi: landare-multzoaArantzadi:Legedi:Gizadi:Araudi:
-
8/14/2019 Barrendik GogozkoTokian Ik
12/24
2
2. Atazak
M
A Erreparatu ondorengo hitzei eta gaztelaniazko baliokideei: alfabetikoki daude zerrendatuta. Zuen
eginkizuna ordenatzea da, hitz bakoitzari dagokion baliokidea jarriz.
Saiatu ordenatzen Valederejora bisita egiteko gomendatutako ibilbideko pausoak
2
1. aisialdi2. areto3. baliabide4. baseliza5. begiztatu6. behatoki7. bere luze-zabal-sakonean8. bisitari9. errota10. esku-orri11. gomendio, aholku12. haitzarte
13. haran14. ibilbide15. informazio orokorra16. izadi17. izendapen18. ondare19. solairu
A. can, desfiladeroB. denominacinC. divisar, verD. en toda su extensinE. ermitaF. excursin, rutaG. folleto, hoja informativaH. informacin general I. molinoJ. naturalezaK. observatorioL. patrimonio
M. planta, piso ermitaN. recomendacinO. recursoP. salaQ. tiempo libreR. valleS. visitante
Esku-orriek hainbat ibilbide proposatzen dituzte, tartean herri abandonatuak bisitatzekogomendioa ere. Baina aurretik, ur- errotaren museotxora joatea gonbidatzen du.
Eta handik Valledrueleko harkaitzetara ordu erdiko ibilaldia besterik ez dago. Harkaitzetan
zintzilikatuta pausatzen diren sai arreak ikusteko behatoki aproposa da
Handik, Puron ibaiari jarraituta, haitzarte ikusgarri batekin egingo dugu topo. San Lorentzorenbaselizatik haran guztia begiztatuko duzu.
Ezer baino lehen, bisitariak Parketxetik pasatzen dira informazio orokorra eta ibilbideari begiraaholkua eskatzera bere luze-zabal-sakonean .
-
8/14/2019 Barrendik GogozkoTokian Ik
13/24
13
2. Atazak
I K A
S L E A RE
N L I B
UR
UA
1 A MA I L A
2 0 0 - 3
0 0
A Bideo-erreportajearen bigarren zatia ikusiko duzu, egindakoa zuzentzeko.
Begiratu aurreko esaldietan azpimarratuta dauden hitzei eta hitz multzoei ( Ezer baino lehen... ). Zertarakobalio dute?
Horien ordez zein erabil daiteke?
A. Ezer baino lehen, aurretik: B. Handik:
A.B.
-
8/14/2019 Barrendik GogozkoTokian Ik
14/24
4
2. Atazak
M
B
..............................
..............................
..............................
..............................
..............................
.............................
..............................
..............................
.............................
ATAZA: EUSKAL HERRIKO PARKENATURALAK
Euskal Herrian parke natural ugari dago. Artikulu bat irakurri beharko duzu gainetik eta, irakurketan
lortutako informazioaren laguntzaz, taulan azaltzen diren datuak zein parkeri dagozkion esan beharko duzu.
Zure ustez, zenbat parke natural daude Euskal Herrian?
Begiratu mapari eta saiatu parkeak bertan kokatzen.
1
-
8/14/2019 Barrendik GogozkoTokian Ik
15/24
15
2. Atazak
I K A
S L E A RE
N L I B
UR
UA
1 A MA I L A
2 0 0 - 3
0 0
B Beheko taulan Euskal Herriko parke naturalei buruzko informazio dago. Irakurri eta ulertu ondoren, esaldi
bakoitza zein parkeri dagokion esan beharko duzu Argia ko artikulua gainetik irakurri ahala.
1. Erreserba hau Ernio menditik hurbil dago.
2. Parke hau Busturialdeko bailaran dago.
3. Bidasoa eta Urumea ibaien artean dago.
4. Gipuzkoako Goierriren bihotzean dago, eta Nafarroarekin mugaegiten du.
5. Parke honetan harizti bikainak aurki daitezke
6. Parke honetan goi mendietako fauna ikus dezakegu, eta baitaartzainak mendira igotako ardi latxa ere.
7. Inguruan Santimamieko kobazuloak daude.
8. Oraindik baso ugari daude parke horretan, esate baterako: Lizarrusti,Itaundieta, Leizadi edo Txindokin.
9. Hegazti migratzaileen pausalekua da.
10. Parkean monumentu megalitiko asko aurki ditzakegu.
11. Urjauzi paregabeak daude.
12. Izokinak, putreak, arranoak, basakatuak eta orkatzak ere aurkidaitezke parke honetan.
13. Parke honetatik gertu Izaro uhartea dago. Bertan eratzen dituztekaioek eta belatzek beren koloniak.
14. Parke honen lur azpian tunel eta errekasto ugari aurki ditzakegu.
PARKEA
-
8/14/2019 Barrendik GogozkoTokian Ik
16/24
6
2. Atazak
M
BNaturari dagokionez, Euskal Herria aberastasun ikaragarria duen
lurraldea da. Zenbait gunetan ingurugiro arazo larriak izan baditugu ere,geure inguruko fauna eta flora zaindu eta berreskuratzeko parke
naturalak izendatu dira zenbait eremutan.ENTZUN, IKUSI, USAINDU ETA UKITU PARKE NATURALAK
Euskal Herrian babestutako naturguneak ugari dira, baina ez dute guztiek maila berekobabesa. Zainketaren arabera izen desberdinak hartzen dituzte. Horietako izendatze--mota bat da Parke Naturalak. Euskal Herrian hamaika gune daude izen honekin :Pagoeta, Aiako Harria, Aralar eta Aizkorri Gipuzkoan, Gorbea eta Urkiola Bizkaian,Valderejo, Entzia eta Izkiz Araban eta Bertiz eta Urbasa Nafarroan. Azken lurraldehonetan Bardeetako parkea izendatzeko azken bideratzeak besterik ez dira falta etaAralarko parkea ere aurreikusia dago.Hamaika izateari laster utziko diote beraz parkeek, eta egia esan gaur egun ere batgehiago hartzen da kontuan, Urdaibai Biosfera Erreserba ere zaku berean sartzen
baita.
Euskal Herrian hamabi parke natural daude, lau Gipuzkoan, hiru Bizkaian, hiruAraban eta bi Nafarroan
URDAIBAI BIOSFERA ERRESERBA
Busturialdeko bailaran kokaturik,izugarrizko balio ekologikoa duenlurraldea da.Oiz mendiaren magalean Oka ibaia
jaiotzen da eta Gernikatik aurrera ur gaziaeta geza nahastuta dauden estuariobilakatzen da. Estuario honen luzera 12km-koa da eta i tsasoratzea hondarpilaketa izugarrien artean egiten du.Lurralde heze hau, hegazti migratzaileenatsedenleku da. Europa Erdialdekohotzetatik Afrikarako bidea hartzendutenean, hegazti askok Urdaibai duteerreferentzia puntu eta bertan IberiarPenintsulan ikusterik ez dagoen hainbatespezierekin egin daiteke topo. I tsasbeleak edota kaioak oso arruntak diraingurune honetan. Hauek, hondar arteanbizi diren animaliez hornitzen dira. Izarokouhartea, hegazti hauentzat paradisubikaina da eta kaioek eta belatzekberaien koloniak bertan eratzen dituzte.Inguru honetan, Santimamie,Kortezubiko kobak aurki ditzakegu.Bertako margoak garrantzi handikoakdira, baina ez dago berauek ikusterik joanden urte amaieraz geroztik. Jendearensartu-irtenak hondatzeko arriskuan jarriditu eta atea itxi dute oraingoz.
-
8/14/2019 Barrendik GogozkoTokian Ik
17/24
17
2. Atazak
I K A
S L E A RE
N L I B
UR
UA
1 A MA I L A
2 0 0 - 3
0 0
BPAGOETA
Ernio menditik gertu dagoen erreserba honetanpaisaia ezin hobeak ikusteko parada dugu.
Baso misto bikainak eta kalizaz osatutakoibarrak topa daitezke bertan. Geologikokiinteresgune apartak ditu bere baitan. Hala nola,Errezil errekaren bailara edo Salubitakoiturburua, Gipuzkoako i turburu karkasikogarrantzitsuena da berau.Pagoetako basoek aparteko garrantzia duteeta gutxi bilatu gabe ere harizti paregabeekinegingo dugu topo.Pagoetan, gizakiaren presentzia aspaldikoadela oso nabarmena geratzen da, bertan topaditzakegun monumentu megalitikoei esker.
AIAKO HARRIA
lparraldetik zein hegoaldetik begiratuz gero ikustenden harri tzar bitxi honek ikusgarri tasun eta b aliogeologiko handia du. Hiru gailur ditu: Irumugarrieta,Txurrumurru eta Erroilbide. Bidasoa eta Urumea ibaienartean kokatuta dagoen harri tzar honek, urjauziparegabeak ditu. Hauen artean, Aiztondo, 100 m-ko
jauzierarekin, eta Endara aipatuko genituzke.Inguru horietan, harizti paregabeak aurki daitezke,batez ere Bianditz edo Oihanleku izeneko parajean.Parke honetatik zerbait azpimarratzekotan, bere faunakaipamen berezia merezi du. Endarako arroilean,izokinak topa daitezke. Zeruari so eginez gero, putreakedo arranoak ikusteko zailtasuni k ez da izaten etalurrean berriz, basakatua eta orkatza topa ditzakegu.
ARALAR
Gipuzkoako Goierriren bihotzean kokatuta etaNafarroarekin muga eginez, bertaratzen den edonortxunditzeko adinako edertasuna du Aralarrek etaGipuzkoako mendilerro maItatuena Izatea lortu du.Edonondik begiratuta ere, Txindokiren irudi apartekoa ikus
daiteke. Bertan, betidanik bizi izan da gizakia eta gurearbasoen aztarna ugari topa daitezke bertan. Antzina,baso ugari zeuden, baina hauetako asko abeltzantzarakolurrak lortzeko asmoz moztu egin ziren. Hala ere, oraindikere baso ugari aurki daiteke Aralarren, hala nola,Lizarrusti, Itaundieta , Leizadi edota Txindokiko iparhegala.Mendilerroaren kararrizko izaerak eta ur pilaketek, ur putzueta lurrazpiko errekasto eta tunel ugariren sortzea ekarridu.Faunari dagokionean, goi mendietako fauna orokorrarekinegin dezakegu topo eta baita artzainek mendira igotako
latxa ardiarekin ere.
-
8/14/2019 Barrendik GogozkoTokian Ik
18/24
8
2. Atazak
M
B Beheko ereduetan lekua edo kokapena adierazten duten posposizio batzuk daude. Aztertu eta gero, saia
zaitez beheragoko adibideak osatzen, ezagutzen dituzun posposizioak erabiliz.
EREDUAK:
Erreserba hau Ernio menditik hurbil dago.
Bidasoa eta Urumea ibaien artean dago.Inguruan Santimamieko kobazuloak daude.Parke honetatik gertu Izaro uhartea dago.
ADIBIDEAK:
Parkea ........................... lau herrigune daude. Harkaitz garaietan dabil beti, habia ...........................
etengabe hegaka. Basoko zuhaitz ................................... izkutatzen dira
oreinak. Puron ibaiak ..................................... zeharkatzen du
Valderejo parkea.
Biasteriko ezeguneetako bat
Urkiola
Urbasa
-
8/14/2019 Barrendik GogozkoTokian Ik
19/24
19
2. Atazak
I K A
S L E A RE
N L I B
UR
UA
1 A MA I L A
2 0 0 - 3
0 0
C
1 Denok dugu gustuko tokiren bat goiz-pasa edo egun-pasa joateko, etxetik hurbil edo kilometro batzuetara
eta, seguru asko, urtean behin baino gehiagotan joaten gara leku horretara. Eta zuk? Kontatu, bada,ikaskideari eta aukeratu bion artean gustuko toki bat.
Entzun gustuko toki batzuei buruzko azalpenak eta saiatu mapan kokatzen aipatzen diren herriak eta tokiak.
ATAZA: GURE GUSTUKO TOKIAAzken ataza honetan, zeure gustuko irtenaldi bat goiz-buelta edo egun-pasa prestatu beharko duzu,ikaskideei aurkezteko: leku hori non dagoen, nola joan daitekeen, zer dagoen eta bertan zer egin daitekeen azaldubeharko diezu.
-
8/14/2019 Barrendik GogozkoTokian Ik
20/24
-
8/14/2019 Barrendik GogozkoTokian Ik
21/24
-
8/14/2019 Barrendik GogozkoTokian Ik
22/24
-
8/14/2019 Barrendik GogozkoTokian Ik
23/24
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
OHARRAK
-
8/14/2019 Barrendik GogozkoTokian Ik
24/24
ISBN 84-86968-26-7
Erakunde AutonomiadunaOrganismo autnomo del
MutrikukoUdala
Deba HirikoUdala
ElgoibarkoUdala