bashkia bilisht -...

Plani Lokali Veprimit në Mjedis

Plani Lokal i Veprimit në MjedisBashkia Bilisht

Bashkia Bilisht

Bashkia Bilisht

Plani Lokal i Veprimit në Mjedis

Bashkia Bilisht2007

Ç’është REC

Qendra Rajonale e Mjedisit (REC), është një organizatë ndërkombëtare jopartizane, joavokate, jofitimprurëse që mbështet zgjidhjen e problemeve

mjedisore në Evropën Qendrore e Lindore (EQL), duke nxitur bashkëpunimin ndërmjet organizatave joqeveritare, qeverive, bizneseve e aktorëve të tjerë mjedisorë, si dhe duke mbështetur shkëmbimin e lirë të informacionit dhe pjesëmarrjen e publikut në vendimmarrjen mjedisore. REC është krijuar në

1990 nga ShBA, Komisioni Evropian dhe Hungaria.

Sot REC, bazohet ligjërisht në Kartën e tij, nënshkruar nga 28 vende dhe Komisioni Evropian, dhe në një marrëveshje ndërkombëtare me qeverinë

hungareze. REC ka zyrën qendrore në Szentendre, Hungari dhe zyrat e vendeve në secilin prej 17 vendeve përfituese.

Shqipëria e ka nënshkruar Kartën e REC në 1993. Zyra e REC për Shqipërinë është hapur në 1994. Kjo zyrë punon për realizimin e misionit të REC

duke mbështetur organizatat jofitimprurëse, institucionet mjedisore në të gjitha nivelet, dhe aktorë të tjerë të interesuar në fushën e mjedisit, duke mbështetur proceset pjesëmarrëse e shkëmbimin e lirë të informacionit.

Fushat kryesore të veprimtarisë janë: Programi i granteve për OJF-të; Planet Lokale të Veprimit në Mjedis, Informacioni Mjedisor; Edukimi Mjedisor;

Programi i kualifikimit për OJF-të dhe zyrtarë të mjedisit, nismat dhe programet vendore e rajonale; etj.

Donatorët më të fundit janë: Komisioni Evropian, Ambasada e Mbretërisë së Vendeve të Ulëta, SIDA, UNDP, GEF/SGP, Fondacioni SOROS, SDC, BE, etj.

Përgatitja e këtij dokumenti është financuar nga:

Agjencia Suedeze për Zhvillim dhe Bashkëpunim Ndërkombëtar (SIDA)Opinionet e shprehura në këtë dokument nuk paraqesin domosdoshmërisht opinionet e SIDA.

Përgjegjësia për to mbetet e autorit.

Me mbështetjen e:

Rr. Ismail Qemali, Nr. 27 • Kutia Postare 127 • TiranëTel/Faks: 04 23 29 28 • E-mail: [email protected]

Internet: http://albania.rec.org

Përmbatja

Parathënie 7

Procesi i hartimit 9

Vizioni mjedisor i qytetit të Bilishtit 11

1. Hyrje 1.1 Pozicioni gjeografik dhe karakteristikat klimatike1.2 Historiku i qytetit1.3 Popullsia

13

2. Vlerësimi i gjendjes 15

2.1 Vlerësim i përgjithshëm 2.2 Komponentët mjedisorë 2.2.1 Uji i pijshëm dhe ujërat e përdorur 2.2.2 Ajri 2.2.3 Parqet dhe lulishtet 2.3 Shërbimet dhe Infrastruktura 2.3.1 Rrjeti i kanalizimeve të ujërave të përdorura 2.3.2 Mbetjet e ngurta 2.3.3 Rrjeti rrugor 2.4 Zhvillimi ekonomik 2.5. Arsimi dhe edukimi mjedisor 2.6 Organizimi/veprimi komunitar dhe ndërgjegjësimi mjedisor 2.7 Potenciale turistike dhe trashëgimi kulturore

Analiza e Problemeve Mjedisore 25

Objektivat Strategjikë dhe Plani i Veprimit 35

Local Environmental Action Plan - English version 43

Bilishti MunicipalitySummary of the plan

PLANI LOKAL I VEPRIMIT Në MjEDIS

BASHKIA BILISHT - 7

Parathënie

Qyteti i Bilishtit, për pozicionin gjeografik ku ndodhet, për trashëgiminë kulturore dhe qytetare që ka, shquhet për një mjedis të shëndetshëm për pastërti dhe kulturë në ruajtjen e vlerave mjedisore dhe pasurimin e tyre të përditshëm.

Në dhjetëvjeçarin e fundit, zhvillimet urbane sollën një rritje dhe zgjerim të hovshëm të qytetit, që pothuajse është dyfishuar për nga numri i popullsisë dhe njëkohësisht i ndërtimeve të reja. Kjo ka sjellë natyrshëm shfaqjen e shumë problemeve mjedisore si amortizimin e rrugëve, rrjetit të ujësjellësit, rrjetit të kanalizimeve, rritjen e ndotjes nga mbeturinat urbane, etj.

Bashkia Bilisht, duke qenë e lidhur drejtpërsëdrejti me problemet dhe shqetësimet qytetare, ka qenë gjithmonë në korrent të tyre dhe është përpjekur që, me mundësitë e saj financiare, të zgjidhë problemet më emergjente, por pa pasur deri më sot një plan strategjik në këtë drejtim si dhe mundësi financiare për hartimin dhe zbatimin e këtij plani.

Hartimi i një plani afatgjatë mjedisor do të bëjë të mundur zgjidhjen hap pas hapi të problemeve. Këtë zgjidhje e mbështetim në pjesëmarrjen e gjerë të publikut në diskutim dhe vendimmarrje në përcaktimin e prioriteteve si dhe në ndihmën teknike dhe financiare që donatorë të ndryshëm do na japin për këtë qëllim.

SIDA dhe REC janë treguar të gatshëm për të ndihmuar dhe mbështetur ekipin e Bashkisë Bilisht për të hartuar një plan sa më efektiv dhe të realizueshëm, ndaj u shpreh atyre gjithë mirënjohjen e qytetarëve të Bilishtit.

Z. Valter MizaKryetari i bashkisë


BASHKIA BILISHT - 9

Procesi i hartimit

Plani i veprimit në mjedis për qytetin e Bilishtit u konceptua që në vjeshtën e vitit 2005, kur përfaqësues të REC ndërmorën nismën për të mbështetur iniciativat qytetare lokale për të përmirësuar kushtet mjedisore të jetesës në disa qendra të banuara të rajonit.

Një grup pune, i ngritur nga kryetari i Bashkisë, që përfaqësonte grupe të ndryshme interesi, iu vu punës, së pari, për të ndërgjegjësuar masën e gjerë të qytetarëve, në mënyrë të veçantë të të rinjve, që të marrin pjesë aktivisht në diskutim dhe hartimin e një plani sa më funksional për një veprim të suksesshëm në mjedis.

Grupi punës, i përbërë nga Hekuran Hoxhalli - ish-përgjegjësi i zyrës së urbanistikës në Bashkinë Bilisht me profesion inxhinier ndërtimi, Alfred Mulla - drejtor i shkollës së mesme të përgjithshme Bilisht me profesion mësues, Kosta Nake - sekretar i këshillit bashkiak Bilisht, me profesion mësues, Albert Lilo - kryeinspektori i inspektoratit të higjienës dhe epidemiologjisë Devoll, me profesion mjek, Enkejleda Mulla – ish-inspektore kontrolli në Bashkinë Bilisht me profesion ekonomiste, hartoi një fushatë diskutimesh në publik, ku kërkohej mendimi i këtij të fundit për të analizuar:

1. Burimet natyrore të qytetit.2. Problemet mjedisore që shqetësojnë qytetarët.3. Prioritetet e probleme mjedisore që kërkojnë zgjidhje.4. Rrugët dhe mjetet për një veprim efikas në mjedis.Puna u përqendrua në thithjen e mendimit dhe diskutimit të ideve në,

institucione, ndërmarrje, familje dhe grupe interesash të ndryshme. Ajo që ra menjëherë në sy ishte gatishmëria e të gjithë të kontaktuarve për të marrë pjesë në këtë proces.

Pas përpunimit të të dhënave nga grupi i punës u arrit në një material që përbën bazën e hartimit të planit lokal të veprimit në mjedis për qytetin e Bilishtit.

Hapat e kryerjes së procesit

Ngritja e grupit të punësTrajnimi i grupit

Analiza e situatës mjedisoreTakime publike

Përmbledhja e problemeveTakime publike për prioritet

Përgatitja e planitMiratimi nga një përfaqësi publike

Miratimi nga Këshilli Bashkiak


BASHKIA BILISHT - 11

Vizioni mjedisor i qytetit të Bilishtit

“Bilishti një qytet i pastër, i rrethuar me një kurorë të gjelbër me prirje për t’u rritur dhe zgjeruar, me një

rrjet modern të infrastrukturës, biznesi e shërbimesh, me një komunitet që ruan dhe zhvillon traditat në fushën e arsimit e të kulturës shpirtërore, me një aktivizim të vlerave turistike dhe akomoduese të

niveleve evropiane, me qytetarë që të tashmen dhe të ardhmen e kanë lidhur me qytetin dhe zonën e tyre.”

VEN

DN

DO

DH

jA

KOLSH

MALIQ

Pasaporta e qytetitEmri Bilisht

Lindja 3000 vjet më parë

Pozicioni gjeografik Në juglindje të Shqipërisë

Popullsia 9200 banorë

Lartësia mbi nivelin e detit 930 m



1. Hyrje

1.1 Pozicioni gjeografik dhe karakteristikat klimatike

Qyteti i Bilishtit ndodhet në jug-lindje të Republikës së Shqipërisë dhe në lindje të fushë-gropës së Devollit. Është i vendosur në këmbët e Malit të Thatë dhe kufizohet në lindje me Greqinë, në veri me fshatin Bitinckë, në perëndim me lumin Devoll dhe në jug-perëndim me fshatin Vishocicë. Ndodhet në lartësinë 930 m mbi nivelin e detit. Klima është paramalore mesdhetare, e shëndetshme. Dimri është i ftohtë dhe i lagësht, shpesh me reshje dëbore dhe temperatura që arrijnë deri në -18° C. Vera është e ngrohtë, pjesërisht e nxehtë, me temperatura që arrijnë deri në 35° C. Sasia vjetore e reshjeve është rreth 700 mm. Nga studimet hidrogjeologjike të kryera për zonën tonë rezulton se qyteti ka burime uji të pijshëm për një popullsi dy herë më të madhe nga ajo e sotmja. Numri i ditëve me reshje > 0.1 mm si mesatare vjetore varion nga 120-130 ditë, me reshje >10mm nga 25-45 dite dhe me borë 50 ditë. Qyteti i Bilishtit, sipas zonimit klimatik, shtrihet në zonën ku 80-100 ditë vitit janë të kthjellëta dhe 100-120 ditë janë me vranësira të ndërrueshme. Zgjatja faktike e diellzimit për muajin janar është 100-125 orë, ndërsa për muajin korrik 325-350 orë; ndërsa në një vit ka rreth 2400-2600 orë diell. Kodrat mbi qytet janë të zhveshura për shkak të formacioneve mbigëlqerore. Në lindje të qytetit, mbi kuotën më të lartë të tij ka një rezervuar me kapacitet 1,5 milion m³ ujë.

Bilishti ka një pozitë gjeografike të përshtatshme, sepse përshkohet nga njëra prej dy superstradave që lidhin kryeqytetin e Shqipërisë me Greqinë. Dogana e Kapshticës, një nga më të rëndësishmet në Shqipëri, ndodhet 7 km larg qytetit.


14 - BASHKIA BILISHT

1.2 Historiku i qytetit

Si qendër e banuar, Bilishti është një qytet rreth 3000 vjeçar dhe kjo dëshmohet nga mbetjet e një kalaje ilire në një nga kodrat mbi qytet. Në dokumentet turke përmendet në vitin 1505. Në fund të shek. XIX dhe në fillim të shek. XX ishte një qendër e rëndësishme zejtare dhe tregtare. Në vitin 1912, kishte 2000 banorë dhe 108 qendra tregtimi e shërbimi. Gjatë ndarjeve të ndryshme administrative për periudhën 1912 – 2005 ka qenë nënprefekturë, qendër rrethi dhe bashki.

Historikisht ka shërbyer dhe shërben si qendër administrative, ekonomike, arsimore dhe kulturore për fshatrat e Devollit duke qenë qyteti i vetëm i krahinës.

Tregtisë dhe zejtarisë së traditës i është shtuar interesi për bujqësinë dhe investimet në fushën e industrisë, veçanërisht me zhvillimin e sektorit privat.

Në zejtari përmendet për përpunimin e drurit, metaleve dhe leshit; në prodhimin industrial për prodhimin e mobiljeve, rrobave të gatshme, përpunimin e frutave dhe perimeve, përpunimin e duhanit, përpunimin e qumështit, etj. Në afërsi të qytetit ndodhet miniera e nikel-silikatit me cilësi të mirë dhe rezerva të konsiderueshme, por ende e pashfrytëzuar. Nga prodhimet bujqësore mund të veçohen gruri, misri, fasulja, patatja, panxharsheqeri, duhani. Në pemëtari shquhet prodhimi i mollës, dardhës, kumbullës dhe arrave. Ka filluar të ripërtërihet vreshtaria. Në blegtori vlerësohet rritja e dhenve, lopëve, derrave, kuajve.

Aktualisht, në qytet ushtrojnë aktivitetin e tyre rreth 280 biznese. Ka një spital me 70 shtretër, të ndërtuar në vitin 1981, një poliklinikë dhe një qendër shëndetësore në lagje. Treguesit e shëndetit janë të mirë. Ka një ekip futbolli që arriti të ngjitet në serinë A.

1.3 Popullsia

Popullsia e qytetit të Bilishtit, në fund të vitit 2005, numëronte 9469 banorë, me një ndarje pothuajse të njëjtë të meshkujve dhe femrave. Po të shohim të dhënat e vitit 2005, vihet re që numri i popullsisë hyrëse në qytet është më i madh se numri i popullsisë dalëse. Këto shifra tregojnë për një tendencë rritje të popullsisë të qytetit.

Tabela 1. Lëvizjet e popullsisë

Fillim viti

Nga kjo Të lindur Të ardhurTë vdekur

Të shpërngulur

Tot. në fund ‘06

2006 M F M F M F M F M F M F

9.209

4.5

81

4.6

28

63

58

193

224

24

23

100

131

4.5

81

4628



2. Vlerësimi i gjendjes

2.1 Vlerësim i përgjithshëm

Qyteti i Bilishtit ka një sipërfaqe prej 400 ha dhe rreth 10.000 banorë. Është vendosur në këmbë të Malit të Thatë, në një sipërfaqe të pjerrët që vjen duke u zbutur deri te superstrada kombëtare. Qyteti ndahet lehtësisht në gjashtë blloqe banimi, që janë dëshmi e rritjes së tij. Bërthama e tij ndodhet në lindje, te “Çezma e Madhe” dhe është formësuar në vitet 1914 – 1918, kur u shtrua rruga me kalldrëm nga qendra e sotme e qytetit deri te çezma. Pjesa më e madhe e ndërtimeve këtu ishin një dhe dy-katëshe që përshkoheshin nga një numër i madh rrugicash. Në vitet ’20, në perëndim të vendbanimit të vjetër, u ndërtua qendra tregtare e qytetit në të dy anët e rrugës kombëtare, duke krijuar një pazar karakteristik që u ruajt deri në fillim të viteve ’60. Ndërtimet ishin dy dhe tri-katëshe dhe u futën elementë arkitekturorë. Çdo ndërtesë kishte pasaportën e vet dhe këto u ruajtën deri në fillim të viteve ’90. Në gjysmën e viteve ’60, ndërtimet në anën perëndimore të rrugës u prishën krejtësisht për t’i lënë vendin parkut të qytetit. Ndërkohë banesat qytetare mbushën hapësirën midis bllokut të vjetër dhe kompleksit tregtar.

Në vitet ’90 u krijuan tre blloqe të reja: Një prapa asaj që quhej SMT, një në trojet e ish-repartit ushtarak dhe një tjetër me përhapje mjaft të gjerë në anën perëndimore të rrugës nacionale. Ndërtimet janë dyfishuar gjatë 15 viteve të fundit dhe blloqet e reja janë pjesërisht të sistemuara dhe me ndërtime bashkëkohore.



2.2 Komponentët mjedisorë

2.2.1 Uji i pijshëm dhe ujërat e përdorur

Nga studimet e kryera në qytetin e Bilishtit, duke parë dhe zhvillimin demografik dhe atë urban, vëmë re se ka progres në disa aspekte. Vetëm këto 15 vjet popullsia është rritur nga 5.000 në 10.000 banorë, qyteti ka marrë një zhvillim edhe në aspektin urban ku vetëm në 15 vitet e fundit janë ndërtuar rreth 700 banesa.

Duke parë këtë zhvillim, vihet re se dhe nevojat për ujë të pijshëm janë në rritje. Aktualisht, në qytet furnizimi me ujë bëhet nga një ujësjellës, i cili është ndërtuar në vitet 1970 dhe nga 20 çezma dheri, të cilat nuk garantojnë ujë cilësisht të pastër. Shpërndarja e tyre në të gjithë qytetin dhe mirëmbajtja e tyre është një potencial i madh për furnizimin e popullsisë me ujë.

Rreth 90 % e popullsisë, që banon në qytet, merr ujë higjenikisht të pastër nga ujësjellësi. Problematike në këtë aspekt mbetet amortizimi tej normave të lejuara i rrjetit shpërndarës, magjistralit kryesor si dhe rezervuarëve (depove).

Pavarësisht se uji me të cilin furnizohet qyteti është brenda standardeve shëndetësore, ai përmban sasi të lartë kalciumi. Metoda e cila përdoret për dezinfektimin e ujit të ujësjellësit është dezinfektimi me klor. Duke parë rëndësinë që ka uji cilësisht i pastër, lind e nevojshme që strukturat vendore të pushtetit ta vendosin atë si prioritet për të siguruar mirëmbajtjen dhe administrimin e rregullt.

Një problem tjetër është pamundësia e furnizimit me ujë për person. Kriteri themelor i planifikimit të sasisë ditore të ujit në qytet duhet të jetë që komuniteti të ketë ujë pa ndërprerje gjatë gjithë ditës në rrjetin e shpërndarjes dhe me presion të stabilizuar. Sasia e ujit që duhet të përdoret nga një person sipas normave aktuale është 150 litra në ditë. Nga studimet e kryera ne kemi rezerva të konsiderueshme ujore, por për shkak të infrastrukturës jo të mirë që ekziston, nuk kemi furnizim të rregullt me ujë.

Një problem tjetër që ka të bëjë me aspektin mjedisor dhe që ka efekte shëndetësore për qytetin tonë është dhe sëmundshmëria e lartë që shkaktohet nga ndotjet mikrobike apo virale nga uji i pijshëm: diarreja, dizenteria, hepatiti A, E. coli patogen, etj., të cilat janë prezente në qytetin tonë.

2.2.2 Ajri

Një element tjetër, që lidhet me shëndetin mjedisor, është cilësia e ajrit. Ka dy parametra: 1-Ndotja atmosferike dhe 2-Ndotja e brendshme:

1-Ekspozimi njerëzor ndaj ndotësve në ajër si në rastin e niveleve të lartë për një kohë të shkurtër, ashtu edhe në rastet e niveleve të ulëta për



kohë të gjatë, konsiderohet si kontribuues madhor me efekte në rritjen e sëmundshmërisë dhe vdekshmërisë. Matjet e këtyre ndotësve janë të vështira dhe të rralla. Sidoqoftë nevoja për të kontrolluar ekspozimet e rrezikshme është e domosdoshme.

Në qytetin tonë në përgjithësi ajri është brenda parametrave sanitare, niveli më i madh i ndotjes së ajrit është në periudhën e dimrit sepse 95% e komunitetit ngrohet me dru zjarri dhe rriten shkarkimet në ajër të tymrave, blozës, hirit, që u shtohen shkarkimeve nga djegia e motorëve të makinave dhe pluhurat e ndryshëm, etj.

Ndotësit kryesorë janë: NO2, CO, acide, lëndë organike. Burim ndotjeje

përbëjnë dhe disa ndërmarrje artizanale, të cilat shkarkojnë në atmosferë lëndë të ndryshme kimike si S0

2, fluore, lëndë organike, etj.

Burim tjetër i ndotjes së ajrit është dhe djegia e materialeve plastike në kontenierët dhe fusha e depozitimit të mbetjeve, ku metodë pastrimi është djegia e mbeturinave të ndryshme.

2- Aspekt tjetër i ndotjes së ajrit është ndotja në mjediset e brendshme, ku përfshihen vendet e punës në ndërmarrje të ndryshme artizanale, konfeksione, lokale shërbimi apo mjediset e banimit. Nga vetë gjendja e krijuar në qytet si rezultat i aktiviteteve artizanale, përdorimi nga ana e këtyre shërbimeve të lëndëve ndotëse kimike, pluhurat që prodhohen, etj, përbëjnë një problem për punonjësit e këtyre ndërmarrjeve. Në përgjithësi, ndotësit e ajrit ndikojnë në shëndetin e njerëzve, duke dëmtuar sistemin e frymëmarrjes, të lëkurës, etj.

Në mjediset e brendshme, burime ndotëse janë: ngrohja, aparatet e gatimit, mobiljet e drurit, solventë kimikë që përdoren, ventilimet jo të mira që sjellin pasoja në shëndet.

Vetëm duke bërë një llogaritje të përafërt për makinat, të cilat punojnë me gazoil, ku përqindja e squfurit është 0,2 %, del që 1000 makina shkarkojnë rreth 16 kg SO

2 në ditë.

Për të evituar ndotjen e ajrit nevojiten disa masa të rëndësishme si: a) futja në përdorim e qymyreve dhe lëndëve të tjera djegëse me fuqi kalorifike të lartë dhe me më pak hira dhe squfur; b) ndërhyrja në infrastrukturën e banesave për të siguruar sistemet me ngrohje qendrore.

2.2.3 Parqet dhe lulishtet

Sipërfaqet e gjelbra janë reduktuar ndjeshëm në



qytetin e Bilishtit. Lulishtja e vjetër kryesore e qytetit pothuajse ka dalë jashtë funksionit si mjedis publik që përdorej për çlodhje, pasi në njërën anë të saj janë ndërtuar objekte të ndryshme.

Po kështu, janë dëmtuar ndjeshëm lulishtet e tjera nga ndërhyrjet në to me rrugica betoni, në lulishtet e vogla para banesave kolektive apo në vende të tjera. Një pjesë e madhe e këtyre sipërfaqeve janë kthyer si ish-prona private tek ish-pronarët, gjë që ka sjellë kaos në administrimin e tyre nga shteti apo privatët. Mjedise të gjelbra janë krijuar të reja, në vitet e fundit, tek shkolla e re e mesme dhe para ndonjë objekti privat.

Përveç shëtitores “Fuat Babani”, e cila ruan një profil të qartë gjelbërimi, në rrugët e tjera pemët apo mjedise të tjera të gjelbra pothuajse mungojnë.

Një kurorë e gjelbër mbi qytet është vlerësuar si domosdoshmëri, por nuk është bërë e mundur të realizohet për shkak të një sërë arsyesh të ndryshme, por kryesisht për mungesë financimesh.

Në planin rregullues të qytetit është parashikuar ndërtimi i një parku periferik, i cili deri më sot nuk është filluar.

Në të gjitha mjediset e gjelbra ekzistuese nuk ka pothuaj fare sistem ndriçimi. Me përparësi është ndriçimi i ulët në shëtitore dhe në lulishtet e tjera.

Sipërfaqja e gjelbër është reduktuar ndjeshëm në qytetin tonë. Ka dalë jashtë funksionit lulishtja kryesore e qytetit, është tjetërsuar tërësisht lulishtja para ish-fabrikës së duhanit, është zënë pjesërisht lulishtja para bashkisë, janë mbuluar me shtesa ndërtimesh e rrugica betoni sipërfaqet e gjelbra para pallateve, janë dëmtuar pemët dekorative që janë mbjellë në të dy anët e rrugës “24 tetori”, “Naim Frashëri” dhe pishat e mbjella në njërën anë të rrugës hyrëse të qytetit. Janë shtuar disa sipërfaqe të gjelbra: para QKF, pranë shkollës së mesme, janë ribërë kuadrate të gjelbra para ish-MAPO-s dhe para Bankës Popullore, janë shtuar privatisht mikromjedise të gjelbra te bari “A&J”, tek bari “Moon Light” . Në vitin 2003 u bë një përpjekje për të verifikuar inventarin e lulishteve dhe

pemëve dekorative të qytetit, po nuk u arrit mirëkuptimi i këshilltarëve bashkiakë për ta konkluduar me një vendim për t’i marrë në mbrojtje ato. Edhe vendimet për rikthimin e sipërfaqeve të zëna në identitet nuk u bë realitet. Vazhdojnë të mbeten të mbrojtura dy lulishte te shkolla fillore dhe te shkolla 9-vjeçare.

Kultura qytetare nuk është në nivelin e duhur për të krijuar një sistem të qëndrueshëm gjelbërimi në rrugët ku është e



mundur një gjë e tillë. Një rrugë me gjelbërim është një plotësim vlerash edhe për banesat qytetare.

Ndriçimi në qytet mbulon kryesisht zonat e vjetra të qytetit. Përmirësimet duhet të bëhen në dy drejtime: Së pari: në shtimin e ndriçuesve në rrugët me ndriçim ekzistues, duke i vendosur ata në çdo shtyllë. Së dyti: në shtrirjen e rrjetit të ndriçimit atje ku sot mungon. Rruga e Merasë dhe rrugët te blloku i ish-repartit ushtarak nuk kanë fare ndriçim, po kështu dhe disa rrugë te lagjja e re në veri të qytetit dhe një segment i superstradës midis rrugës së Poloskës dhe rrugës së Hoçishtit. Lagja nr. 3 në perëndim të qytetit ka vetëm dy kabina dhe atje problemi është më i madh, pasi ka nevojë edhe për vendosjen e shtyllave dhe shtrirjen e linjave. Duhen të paktën 170 ndriçues për të bërë përmirësimet e para.

Shtimi i automjeteve që qarkullojnë në rrugët e qytetit, shtimi i zhurmave për shkak të përdorimit të gjeneratorëve, nxjerrja e plehut organik në ndonjë rrugë, ndotja e ajrit që lidhet me të tre burimet e mësipërme, e bëjnë të nevojshme shtimin e zonave të gjelbra.

Një rezervë e madhe është oborri privat i banesave qytetare. Në disa nga banesat e reja është parapëlqyer shtrimi i një tapeti bari në vend të kultivimit të perimeve. Së afërmi, ujësjellësi do të kalojë në varësi të bashkisë dhe ajo mund ta nxisë këtë përzgjedhje duke vendosur tarifa preferenciale për ujitjen e këtyre sipërfaqeve të gjelbra. Është ideale, por jo e pamundur që kurora e gjelbër të ngjitet në lartësitë në lindje të qytetit.

2.3 Shërbimet dhe Infrastruktura

2.3.1 Rrjeti i kanalizimeve të ujërave të përdorura

Vlerësimi cilësor i këtyre ujërave bëhet duke përdorur vlerësimin vizual, vlerësim me matje, vlerësim analitik.

Në qytetin tonë, në pjesën lindore të tij ndodhet një ujëmbledhës, i cili grumbullon ujërat e korijes dhe burimet e zonës, në pjesën perëndimore kalon lumi Devoll i cili e përshkon atë për fundi. Vlerësimi vizual i këtyre ujërave na tregon disa parametra të ndotjes si: llumi i krijuar në fund të tyre, ngjyra e ujit, njollat e sulfurit të hekurit të cilat janë të pranishme në lumë duke ngjyrosur gurët në pjesën e poshtme me njolla të zeza, çka tregon mungesë të oksigjenit në lumin Devoll, turbullira e lartë e cila vihet re më shumë tek rezervuari përbën një pengesë të dritës në ujë dhe frenim të proceseve biologjike në të. Uji i rezervuarit përdoret kryesisht për vaditje. Duke krahasuar nivelin mesatar dhe atë analitik të cilësisë së ujit sipërfaqësor të qytetit, rezulton se ky ujë ka ndotje të lartë dhe është në parametra të palejueshëm. Ujërat e bardha dhe ato të zeza derdhen pranë lumit Devoll dhe e rëndojnë ndotjen bakteriale.

Ujërat e përdorura në qytet përbëhen kryesisht nga ujëra të shiut, ujëra shtëpiake, ndërsa ujërat industriale në qytetin tonë nuk ekzistojnë.



Qyteti, për vetë infrastrukturën, ndahet në dy zona: A. Zona rurale dhe B. Zona urbane. Tendenca e këtyre viteve tregon për zhvillimin urban.

Për vetë karakteristikën e këtij qyteti, vihet re që rrjeti i kolektorëve dhe kanalizimeve në disa pika derdhet në lumë, por këto ujëra janë të patrajtuara, çka përbën një faktor të lartë ndotjeje të ujërave të lumit dhe shtim të sëmundjeve diareike, të lëkurës, etj. Problem tjetër, i cili ndikon në ndotjen e ujërave sipërfaqësore, është dhe përdorimi nga fermerët i plehrave kimike dhe pesticideve të ndryshme që përdoren në vreshtari dhe në sipërfaqet me fruta, të cilat shtrihen mbi basene ujëmbledhëse.

Për vetë zhvillimin urban të qytetit, nuk kemi një infrastrukturë të rrjetit të kanalizimeve, e cila do të garantonte një qytet të pastër.

2.3.2 Mbetjet e ngurta

Këto janë një element mjedisor që lidhet me shëndetin e njerëzve dhe cilësinë e mjedisit.

Përgjithësisht ato përbëhen nga mbetjet urbane, mbetjet industriale dhe spitalore.

Mbetjet urbane përbëhen nga ato shtëpiake dhe ato që prodhohen nga tregtia, artizanati, etj. Këto mbetje hidhen nëpër kontejnerë dhe, më tej, dërgohen në fushën e depozitimit. Sasia ditore e mbetjeve të prodhuara në qytetin e Bilishtit, është rreth 9,2 ton. Problem shqetësues për qytetin mbetet vendndodhja jashtë çdo parametri e fushës së depozitimit, si dhe mënyra e trajtimit të mbetjeve. Këta dy faktorë paraqesin rrezik për shëndetin dhe mjedisin.

Rreziqet për shëndetin konsistojnë në ndotjen që u bëhet ujërave nëntokësore dhe atyre sipërfaqësore si dhe lumit, çka rrit mundësinë e prekjes së banorëve nga substanca të dëmshme dhe të rrezikshme.

Problem mbeten edhe sëmundjet e transmetueshme nga qentë e rrugës, minjve dhe mizave, që popullojnë fushën e depozitimit.

Rreziqet për mjedisin konsistojnë në ndotjen që shkaktohet nga mbetjet e patrajtuara të ujërave nëntokësore dhe lumit. Erërat e këqia dhe gazrat e ndryshëm, që krijohen nga djegia e tyre, gjithashtu rritin nivelin e ndotjes. Ndotja e tokës vjen nga shpërndarja e lëndëve toksike nga mbetjet.

Mbetjet industriale janë të llojeve të ndryshme: druri, kartoni, lëndë plastike, letre, rroba të ndryshme, etj.

Momentalisht, mbetjet e ngurta urbane grumbullohen në kontejnerët e mbetjeve të vendosur në qytet. Shpërndarja e tyre nuk arrin të mbullojë të gjithë qytetin. Numri ekzistues është përafërsisht 40 konteinierë dhe këta jo të gjithë në kushte të mira.

Një mënyrë tjetër është dhe grumbullimi i mbetjeve privatisht, duke sistemuar mbetjet në kazanë, kova, arka, qese plastike, të përshtatura për këtë qëllim.

Nga qyteti, mbetjet largohen me mjetet e sipërmarrjes së pastrimit të qytetit dhe hidhen në një fushë, e cila ndodhet në pjesën perëndimore



të qytetit në bregun e lumit Devoll, fushë kjo e papërshtatshme për kryerjen e këtij funksioni.

Ndërsa nga ana e Bashkisë Bilisht, është vendosur një makinë e cila mbledh mbetjet në ato zona ku nuk janë të vendosur kontenierë dhe grumbullimi i mbeturinave bëhet në mënyrë private nga qytetarët.

Ekziston një plan për pastrimin e qytetit dhe, aktualisht, Bashkia e Bilishtit ka lidhur kontratë me një firmë private, e cila pastron vetëm një pjesë të rrugëve kryesore të qytetit, por kjo nuk është e mjaftueshme për një mjedis më të pastër, pasi qyteti i Bilishtit, nga dita në ditë, po pëson një rritje të popullsisë dhe si rezultat kërkohet dhe një fuqi punëtore më e madhe për pastrimin e tij si dhe fonde më të mëdha për ta realizuar këtë proces.

Tabela 2. Sasia e mbetjeve të tërhequra nga firma e pastrimit

Ditë Muaj Vit9.2 ton/ditë 280 ton/muaj 3360 ton/vit

Aktualisht problem më kryesor janë mbetjet spitalore, për të cilat nuk ekziston një krematorium për djegien e tyre. Si pasojë, ato hidhen në të njëjtat vende ku hidhen dhe llojet e mbetjeve të tjera dhe çohen në të njëjtën fushë depozitimi, e cila ndodhet në perëndim të qytetit, midis rrugës Bilisht - Miras dhe lumit Devoll.

Herë pas here këto mbetje, kur akumulohen në sasi të madhe, shtyhen dhe njëkohësisht digjen. Si rezultat i djegies së tyre shkaktohen erëra të këqija dhe gazra të dëmshme, të cilat ndotin mjedisin dhe dëmtojnë shëndetin e komunitetit. Gjithashtu, ekzistenca e kësaj fushe pranë lumit Devoll përbën një rrezik të madh për ndotjen e ujërave nëntokësore dhe sipërfaqësore të lumit, çka rrit mundësinë e prekjes së shëndetit të njeriut nga substanca të dëmshme dhe të rrezikshme, si dhe shkatërrimin ekologjik të florës dhe faunës shumë karakteristike të këtij lumi.

2.3.3 Rrjeti rrugor

Rrjeti rrugor është i çrregullt dhe në gjendje jo të mirë teknike. Në gjendje të mirë janë vetëm rruga e sotme kombëtare dhe disa dhjetëra metra të rrugëve kryesore që dalin në të. Një pjesë e mirë e rrugëve janë me kalldrëm dhe me nivele të ndryshme. Në shumë prej tyre janë dëmtuar kanalet e kullimit të ujërave të



bardha, gjë që ka sjellë si pasojë prishjen e trupit të rrugës. Pjerrësitë e rrugëve shkojnë, në segmente të caktuara edhe mbi 10%, gjë që shkakton probleme në ditët me shi të rrëmbyeshëm si dhe gjatë periudhës së dimrit. Problematik është dhe ndërtimi i rrugëve të reja, sepse terreni është mjaft i pjerrët, prandaj është i domosdoshëm realizimi i traseve të rrugëve me pjerrësi të madhe si dhe i skarave shkarkuese për ujërat e larta.

Shtrirja, zgjerimi dhe zhvillimi i qytetit ka sjellë edhe rritjen e numrit të automjeteve që qarkullojnë në qytet pasojë e të cilave është ndotja e ajrit.

Në qytet, sot qarkullojnë rreth 3000 automjete të lehta dhe të rënda të zonës, pa llogaritur këtu qarkullimin e automjeteve të qyteteve dhe zonave të tjera, të cilat janë të shumta sepse rruga kombëtare kalon përmes qytetit.

2.4 Zhvillimi ekonomik

a) Sektori shtetërorPër vitin 2006 në qytetin

e Bilishtit zhvilluan aktivitetin ekonomik dhe institucional 22 ndërmarrje dhe institucione prej të cilave 19 buxhetore dhe 3 jobuxhetore.

b) Sektori privatPër vitin 2006 zhvilluan

aktivitetin e tyre privat 280 aktivitete nga të cilat 275 janë aktivitete vendase dhe 5 janë aktivitete me kapital të përbashkët. Në krahasim me një vit më (2004) numri i

bizneseve është rritur në masën 10 %. Personat juridikë zënë 11% të totalit të bizneseve.

c) HoteletNë qytetin e Bilishtit ushtrojnë aktivitet 3 hotele me një kapacitet

21 dhoma me 42 shtretër dhe kryesisht frekuentohen nga shtetas shqiptarë.

2.5. Arsimi dhe edukimi mjedisor

Qyteti ka tradita arsimdashëse. Shkolla e parë fillore është ndërtuar në vitin 1917, në bllokun e Çezmës së Madhe, dhe aktualisht është jashtë funksionit. Ka mundësi që të ruhet si monument historik, madje edhe të rikonstruktohet për të funksionuar si institucion arsimor e shëndetësor, edhe pse është dëmtuar mjaft. Në vitin 1957, u çel shkolla e mesme, e



cila krijoi një traditë të mirë duke u bërë e njohur në shkallë kombëtare për cilësinë e mësimdhënies dhe numrin e studentëve që vazhdonin shkollat e larta. Në vitin 1994, u ndërtua shkolla e re e mesme. Nga kjo shkollë janë diplomuar mbi 8.000 nxënës, shumë prej të cilëve kanë përfunduar dhe shkollat e larta. Qyteti aktualisht ka një çerdhe me rreth 40 fëmijë, një kopsht për parashkollorët me rreth 300 fëmijë, një shkollë të ciklit të ulët me rreth 500 nxënës, një shkollë 9-vjeçare me rreth 500 nxënës dhe një shkollë të mesme të përgjithshme me rreth 800 nxënës. Cilësia e punës në këto institucione është në parametra të lartë kombëtarë. Ka një qendër kulturore për fëmijë, e cila po krijon traditë në organizimin e një festivali folklorik mbarëkombëtar për fëmijët “Festfolk”, i cili zhvillohet çdo vit në muajin dhjetor.

Në tre ciklet e shkollave të qytetit zhvillohet lënda e edukimit mjedisor dhe shëndetësor ndërkohë që në planet edukative të çdo klase të shkollës zhvillohen veprimtari edukative të planifikuara për mjedisin dhe ruajtjen e pastërtisë mjedisore.

2.6 Organizimi/veprimi komunitar dhe ndërgjegjësimi mjedisor

Qyteti është vlerësuar për kulturën e tij qytetare dhe për numrin e konsiderueshëm të specialistëve dhe intelektualëve që i ka dhënë vendit. Komuniteti gëzon një frymë bashkëpunuese që vihet re në kërkesat për përmirësimin e kushteve të qytetit dhe në nismat e ndryshme të institucioneve. Megjithëkëtë, në qytet, pothuajse mungojnë nismat e vetëorganizimeve qytetare dhe të veprimtarisë së OJF-ve. Në qytet nuk ka OJF të cilat janë ngritur nga vetë banorët e qytetit apo që të kenë selinë në Bilisht. Të vetmet veprimtari me nisma nga shoqërisë civile organizohen nga OJF të qytetit të Korçës, të cilat kanë ngritur dhe organizuar grupe të vogla si degë në qytet. Nevoja për organizime qytetare në OJF apo grupime të tjera në dobi të përmirësimit të kushteve të jetesës dhe mjedisit është gjithnjë e në rritje, kjo e lidhur drejtpërdrejt me rritjen e shpejtë të qytetit dhe problematikave të zhvillimit të tij.

2.7 Potenciale turistike dhe trashëgimi kulturore

Sellca: Ndodhet në periferi të qytetit dhe historikisht është vendbanimi më i hershëm i qytetit nga i cili kanë mbetur vetëm pak rrënoja. Ka qenë një bllok me pemë frutore, kryesisht mollë, kumbulla e qershi dhe me lëndinat dhe hijet është kthyer në një pikë pushimi për banorët. Vazhdon të përdoret edhe sot si një pikë pushimi për grupe shoqërore.

Treni: Ndodhet 8 km larg qytetit, është një fshat që ka shpellën prehistorike dhe shkëmbinjtë me vizatime kafshësh, janë të dallueshëm ende muret e kalasë, ka në afërsi gjolin, që është dëmtuar rëndë nga futja në të e ujërave të Devollit si rezervë për ujitje.

Shën Kostandini: Është rreth 8 km larg qytetit, ka një kishë afër fshatit Bradëvicë me burime të mëdha uji dhe me hijen e aheve shekullorë.



Frekuentohet ditën e 2 qershorit, kur është festa me të njëjtin emër.Nikolica: Ndodhet rreth 30 km larg është një fshat pothuaj i braktisur,

qendër e rëndësishme episkopale në mesjetë, me argjendarë të përmendur, me gjurmët e një qytetërimi të perënduar, me burimet e Devollit në afërsi, me një natyrë ende të ruajtur mirë nga dëmtimet njerëzore.

Rezervati pyjor i Cangonjit dhe Demravës, njëri 8 km tjetri 5 km larg qytetit me shumëllojshmëri të drurëve dhe lugina të vogla të gjelbëruara që shfrytëzohen nga pushuesit ditorë të qytetit të Bilishtit

Vendet e shenjta dhe objekte të trashëgimisë së hershme kulturore:Dobërgora një pyll i paprekur në veri-perëndim të fshatit Arzë, ku

riti fetar është kthyer në një festë popullore zonale që festohet çdo 20 gusht.

Satrivaci vend i shenjtë në fshatin Hoçisht, që frekuentohet gjatë gjithë vitit në mënyrë të veçantë më 1 korrik, ditë kur ky vend kthehet në një vend pelegrinazhi për gjithë zonën dhe më gjerë.

Inonishti vend i shenjtë i fshatrave Poloskë dhe Kuç i frekuentuar nga të gjithë njerëzit në mënyrë të veçantë nga besimtarët bektashianë.

Të gjitha këto vende të veçanta janë dhe potenciale turistike, pasi ndodhen në mjedise të gjelbëruara, të pastra dhe të hapura, kanë kushte për çlodhje dhe pushim

Objekte të trashëgimisë së hershme janë:• Rrugicat e pazarit të vjetër të qytetit me shumë dyqane dhe anekse

zejesh për të cilat del domosdoshmëri ruajtja dhe restaurimi;• Muret e kalasë mbi qytet, edhe pse të rrafshuar nga mungesa e

vlerësimit në kohë të vlerave;• Objektet e kultit: xhamia e qytetit, dy kisha ortodokse, një kishë

françeskane, një kishë katolike, një kishë protestante dhe disa vakëfe, kryesisht në oborret e shtëpive të qytetarëve.



Analiza e Problemeve

Mjedisore

Pla

ni l

ok

al

i VeP

rim

it n

ë m

jed

is

27 -

Ba

shk

ia B

ilis

ht

Pro

blem

i

Shka

ku/q

et(L

iste

shkaq

esh

qe s

jelli

n

pro

ble

mi,

që

mund

të jenë

naty

rore

dhe

nje

rëzo

re)

Ndi

kim

i a) T

rego

n n

dik

imin

negativ n

ë: M

jed

is,

Shënd

et, M

irëq

enie

, tjetë

r të

id

entifikuar

Pop

ulls

ia q

e pr

eket

a) N

um

ri i

bano

reve o

se

nëse n

uk m

und

të

përc

akto

het

jep

et m

e

përq

ind

je

Shka

lla e

ndi

kim

it

Pri

orit

ariz

imi

I m

atu

r m

e s

hkallë

n:

* = M

ë p

ak i

rënd

ësis

hëm

**

= M

esata

risht i

rënd

ësis

hëm

**

* = S

hum

ë i

rënd

ësis

hëm

(k

ërk

on z

gjid

hje

të

menjë

hers

hm

e)

1. N

do

tja e

ujit

të

pijs

hëm

, rr

itja

e n

gark

esave

bakte

riale

, shtim

i i

mb

etjeve të tre

tura

në të, etj.

Am

ort

izim

i i rr

jetit të

ujë

sje

llësit

Gjit

hë r

rjeti i

bre

nd

shëm

i

qyte

tit

E lart

ë

10.0

00

Ujë

me n

gark

esë

bakte

riale

Rre

zik

ep

idem

ish

Ulje

e c

ilësis

ë s

ë

jetë

sN

dik

on n

ë n

ivelin

e q

yte

tarisë d

he

dëshirës p

ër

të

jetu

ar

në q

yte

tin e

D

evo

llit;

Dëm

ton im

azhin

e

qyte

tit

***

Pla

ni l

ok

al

i VeP

rim

it n

ë m

jed

is

28 -

Ba

shk

ia B

ilis

ht

2. H

um

bja

e

cilë

siv

e të v

eçanta

të

çezm

ave të

dherit në q

yte

t

Prishja

e

vend

burim

eve

të tyre

dhe

dëm

tim

i nga

nd

ërt

imet

20 b

urim

e

pik

ëso

re n

ë q

yte

t

E lart

ë

10.0

00

Ujë

me n

gark

esë

bakte

riale

Dëm

ton v

lera

t tu

ristike të q

yte

tit;

Nd

otje e

ujë

rave

nënto

këso

re d

he

prishje

e v

lera

ve

të h

arm

onis

ë m

e

mje

dis

in.

* *

3. N

do

tja e

m

jed

isit n

ga u

jëra

t e z

eza.

Derd

hja

në

sip

ërf

aq

e të to

kës

e u

jëra

ve të

pap

ërp

unuara

Am

ort

izim

i i

rrje

tit

Mungesa e

një

ko

lekto

ri p

ër

trajtim

in e

tyre

Gjit

hë g

jatë

sia

e

lum

it d

he p

jesa

perë

nd

imo

re e

q

yte

tit

E lart

ë

20.0

00

Rre

zik

u i

sëm

und

jeve

infe

ktive, nd

otja

e u

jit, d

he a

jrit,

ngo

rdhja

e

peshq

ve d

he

rosave

Dëm

ton im

azhin

e q

yte

tit d

he

mirëq

enie

n.

***

Pla

ni l

ok

al

i VeP

rim

it n

ë m

jed

is

29 -

Ba

shk

ia B

ilis

ht

4. N

do

tja e

lum

it

Devo

ll nga m

betjet

Pra

nia

shum

ë

afë

r e fushës

së g

rum

bulli

mit

të m

betjeve

të n

gurt

a d

he

derd

hja

e

ujë

rave të z

eza

në lum

ë

E lart

ëT

ë g

jithë

bano

rët q

ë

jeto

jnë p

ranë/

me lum

in

Devo

ll

Dëm

ton faunën e

lu

mit;

Rre

zik

on b

ano

rët

që p

ërd

orin u

jin e

lu

mit p

ër

qëlli

me të

nd

ryshm

e;

dëm

ton to

kën

bujq

ëso

re d

uke

rritur

ngark

esën

me k

imik

ate

dhe

lënd

ë të d

ëm

shm

e

* *

*

5. K

ërk

esa p

ër

nd

ërt

im d

he

nevo

ja p

ër

shërb

ime p

ër

nd

ërt

imet e r

eja

në

qyte

t

Pam

und

ësia

p

ër

ti p

ara

prirë

m

e r

rjete

të

infr

astr

uktu

rës

Pje

sa e

re e

qyte

tit

E lart

ë

7.5

00

Rru

gë të n

do

tura

, kanaliz

ime jo

të

rregullt

a, ajë

r i

nd

otu

r

**

Pla

ni l

ok

al

i VeP

rim

it n

ë m

jed

is

30 -

Ba

shk

ia B

ilis

ht

6. N

do

tje e

qyte

ti

nga m

betjet

urb

ane

Mungesa e

ko

nte

nie

rëve

dhe k

azanëve

të g

rum

bulli

mit

të m

betjeve

Mungesa e

një

fu

she tra

jtim

i të

m

betjeve.

Gjit

hë q

yte

ti

E lart

ë

10.0

00

Rru

gë të n

do

tura

, shkark

ime n

ë a

jër,

nd

otje të to

kave

dhe e

lum

itR

rezik

sëm

und

jesh

dhe e

pid

em

ish;

Ul im

azhin

e

qyte

tit d

he n

dik

on

negativis

ht në

qyte

tarinë e

tij.

***

7. P

ërm

bytja e

rr

ugëve n

ga u

jëra

t e lart

a

Shkark

imi i

përr

enjv

e te

lart

ë m

bi q

yte

tM

ungesa e

kaskad

ave

dhe k

anale

ve

deviju

ese

Rru

gët kry

eso

re të

qyte

tit

E lart

ë

10.0

00

Vërs

him

et gja

të

reshje

ve s

jelli

n

mb

etje të n

gurt

a

në r

rugë, d

ëm

tim

i i rr

ugëve d

he i

banesave q

yte

tare

**

Pla

ni l

ok

al

i VeP

rim

it n

ë m

jed

is

31 -

Ba

shk

ia B

ilis

ht

8. S

hkark

imet në

ajë

r d

he z

hurm

at

Rritja e

num

rit

të m

akin

ave q

ë

qark

ullo

jnë n

ë

qyte

t, c

ilësia

e

tyre

,

Përd

orim

i i

gje

nera

torë

ve

gja

të

nd

ërp

rerjeve

të e

nerg

jisë

ele

ktr

ike

Shfr

ytë

zim

i në k

arr

ierë

i

min

ierë

s s

ë

hekur-nik

elit

.

Pje

sa q

end

rore

e

qyte

tit

E u

lët

10.0

00

Rritja e

sasis

ë

së p

luhurit në

atm

osfe

rë,

Rritja e

zhurm

ës

në m

jed

is

*

9. V

arr

ezat

e q

yte

tit të

vend

osura

në p

jesën e

sip

ërm

e të tij.

N

do

tje e

ujë

rave

nënto

këso

re.

Pla

nifik

imi

nuk k

a q

enë

pers

pektiv

Pje

sa lin

do

re e

q

yte

tit

E u

lët

8.0

00

Nd

otja e

çezm

ave

të d

herit e

sho

qëru

ar

me

raste

ko

lere

,

***

Pla

ni l

ok

al

i VeP

rim

it n

ë m

jed

is

32 -

Ba

shk

ia B

ilis

ht

10. R

rjeti r

rugo

r i

pasis

tem

uar

dhe i

pa a

sfa

ltuar

Mungesa e

in

vestim

eve të

vazhd

ueshm

e

Gjit

hë q

yte

ti

E m

esm

e

10.0

00

Rënd

im i c

ilësis

ë

së a

rjit

Rre

zik

ohet je

ta

dhe m

irëq

enia

e

bano

rëve

**

11. M

barë

shtim

i i

bagëtive b

rend

a

qyte

tit

Nevo

jat

eko

no

mik

e,

ruajtja

e tra

ditës

fshata

re e

dhe

kur

bano

jnë n

ë

qyte

t

Pje

sa e

vje

tër

e

qyte

tit

E m

esm

e

3.0

00

Dep

ozitim

ose

rrje

dhje

mb

etjesh

shta

zo

re n

ë r

rugë,

Nd

otja e

ajrit,

Rre

zik

u i p

ërh

ap

jes

së s

ëm

und

jeve

**

12. D

ëm

tim

i i

mje

dis

eve të

gje

lbra

në q

yte

t

Dëm

tim

i nga

aktivitetit

nje

rëzo

rM

bajtja

e

kafs

hëve n

ë

qyte

tM

ungesa e

in

vestim

eve

Shëtito

rja e

qyte

tit

E m

esm

e

10.0

00

Mungesa e

m

jed

iseve

çlo

dhëse p

ub

like

për

qyte

tarë

t

**

Pla

ni l

ok

al

i VeP

rim

it n

ë m

jed

is

33 -

Ba

shk

ia B

ilis

ht

13. M

ungesa e

një

p

ark

u p

erife

rik

Mungesa e

in

vestim

eve

Zo

nat p

erife

rike

E m

esm

e

15.0

00

Mungesa e

një

m

ushkërie të

qyte

tit, q

ë d

o të

nd

ihm

onte

në

mb

ajtje

n p

astë

r të

ajrit

*

14. M

ungesa e

nd

riçim

it r

rugo

rM

ungesa e

in

vestim

eve

Gjit

hë q

yte

tit

E m

esm

e

10.0

00

Nd

riçim

jo

i

rregullt

.**

*

15. E

rozio

ni

Përm

bytja n

ga

lum

iG

jithë p

jesa

perë

nd

imo

re e

q

yte

tit

E lart

ë

6.0

00

Hum

bje

e to

kës

Rre

zik

për

bano

rët

Dëm

tim

i i

hab

itate

ve

***

Objektivat Strategjikë

dhe

Plani i Veprimit

Pla

ni l

ok

al

i VeP

rim

it n

ë m

jed

is

37 -

Ba

shk

ia B

ilis

ht

Qël

limi

stra

tegj

ikO

bjek

tiva

tsp

ecif

ikë

Treg

ues

itV

epri

met

Hap

at

Au

tori

teti

pë

rgje

gjës

dhe

ba

shkë

punë

-to

rët

Afa

tiko

hor

Kos

tot

(në

Euro

)

Bu

rim

et e

fi

nanc

imit

1. K

rijim

i i

një

infr

a-

str

uktu

re të

plo

të p

ër

furn

izim

in e

ko

munitetit

me u

jë të

pijs

hëm

1.1.

Sh-

trirja

e n

jë

magjis

trali

të r

i.1.

2. K

rijim

i i një

rrjeti

të r

i shp

ër-

nd

arjeje

.

100%

e

banesave

e lid

hur

në

rrje

t

1.1.

1 N

dërt

imi i

ri i v

ep

rës s

ë

marr

jes

1.1.

2 N

dër-

tim

i r

rjetit të

ja

shtë

m

1.2.1

Nd

ërt

im i

rrje

tit të

bre

nd

-shëm

1.2.2

Lid

hje

t e

banesave

1.2.3

Pajis

ja m

e

matë

sa

1.S

tud

imi

hid

rogje

-o

logjik

e1.

Hart

imi i

pro

jektit të

zb

atim

it3.N

dërt

imi i

ob

jektit

Bashkia

Do

nato

rët

2008

3 m

ilio

nB

uxheti

i shte

tit.

Do

nato

rë

2. N

dërt

imi

i d

y k

ole

k-

torë

ve të

ujë

rave të

zeza

2.1

Nd

alim

i i nd

otjeve

në to

kat

bujq

ëso

re,

në L

um

in

Devo

ll d

he

në a

jër

Perife

ri

e p

astë

r d

he e

për-

shta

tshm

ep

ër

çlo

dhje

2.1

.1 N

dërt

imi i

ko

lekto

rit

2.1

.2 N

dërt

imi i

dekantu

esit

Përg

atitja

e p

roje

kte

ve,

Nd

ërt

imi i

vep

rës

Bashkia

Do

nato

rët

2009

3 m

ilio

nB

uxheti i

shte

tit.

Do

nato

rë

Pla

ni l

ok

al

i VeP

rim

it n

ë m

jed

is

38 -

Ba

shk

ia B

ilis

ht

3. P

astr

imi i

plo

të i q

yte

tit

nga m

bet-

jet urb

ane,

mb

etjet o

r-ganik

e d

he

mb

etjet e

ngurt

a.

3.1

Mb

u-

limi i gjit

hë

sip

ërf

aq

es

së q

yte

tit

me k

ëtë

ak-

tivitet.

Rritja e

niv

elit

të

pastë

rtis

ë

në q

yte

t.

3.1

.1 V

end

osja

e

ko

shave a

ty k

u

është

e d

om

os-

do

shm

e d

he e

ko

nte

jnerë

ve a

ty

ku k

a d

ep

ozi-

tim

e të m

ëd

ha

mb

etjesh.

3.1

.2 N

dër-

tim

i i fu

shës s

ë

gru

mb

ulli

mit të

mb

etjeve.

Hart

imi i p

ro-

jektit.

Zb

atim

i i tij.

Bashkia

D

onato

rët

Biz

nesi

Ko

muniteti

2007

200.0

00

Buxheti i

bashkis

ë.

Do

nato

rë

4. S

iste

mim

i ujë

rave të

bard

ha.

4.1

Mb

rojtja

e r

rugëve

dhe o

bje

k-

teve n

ga

vërs

him

et

Rru

ajtja

e

mje

dis

eve

në q

yte

t nga d

ëm

-tim

et q

ë

mund

të

sje

llin k

ëto

p

rurje.

4.1

.1 R

i-ko

nstr

uk-

sio

ni d

igës m

bro

jtëse

në lart

ësitë e

q

yte

tit.

4.1

.2 K

analiz

imi

i ujë

rave të

bard

ha n

ë q

yte

t.

Nd

ërt

imi i

prita

ve n

ë

pje

sën v

erio

re

të q

yte

tit d

he

nd

ërt

imi i

kanaliz

imeve

të u

jëra

ve të

bard

ha n

ë

qyte

t.

Bashkia

Do

nato

rët

2007

300.0

00

Buxheti

i shte

tit.

Do

nato

rë

5. V

arr

eza

që p

ërm

-b

ushin

sta

n-

dard

et b

ash-

këko

ho

re.

5.1

Për-

mirësim

i cilë

so

r i

këtij shër-

bim

i.

Arr

itja

e n

jë

shërb

imi

sip

as s

tan-

dard

eve

bashkëko

-ho

re.

5.1

.1 S

hp

ronësim

i i vend

it k

u d

o

të n

dërt

ohen

varr

ezat e r

eja

.5.1

.2 P

ërg

atitja e

in

frastr

uktu

rës s

ë

nevo

jshm

e.

Përg

atitja e

d

okum

en-

tacio

nit d

he

pro

jektit p

ër-

katë

s. Zb

atim

i i tij.

Bashkia

.K

om

uniteti

Biz

neset

2007

200.0

00

Buxheti

i shte

tit.

Do

nato

rë

Pla

ni l

ok

al

i VeP

rim

it n

ë m

jed

is

39 -

Ba

shk

ia B

ilis

ht

6. R

rugë të

asfa

ltuara

6.1

As-

faltim

i i

rrugëve

kry

eso

re.

Rru

gë s

i-p

as s

tan-

dard

eve

bashkëko

-ho

re.

6.1

.1 A

sfa

ltim

i

rrugëve k

rye-

so

re.

Përg

atitja e

p

roje

kte

ve,

dhe z

batim

i i

tyre

.

Bashkia

D

onato

rët

Biz

neset

Ko

muniteti

2010

10 m

ilio

nB

uxheti i

bashkis

ëD

onato

rë

7. M

irëm

-b

ajtja

e

rrugic

ave

kara

kte

ris-

tike b

rend

a

qyte

tit.

7.1

Rru

ajtja

e tra

ditës.

Përm

irësim

i anës e

ste

-tike

7.1

.1 S

htr

imi m

e

kalld

rëm

.P

ërg

atitja e

p

roje

ktit d

he

zb

atim

i i tij.

Bashkia

Biz

nesi

Ko

muniteti

Do

nato

rët

2012

200.0

00

8. N

driçim

i

qyte

tit

8.1

Nd

riçim

i p

lotë

i

qyte

tit

Përm

irësim

i sis

tem

it

të n

driçim

it

në të g

jitha

rrugët e

qyte

tit.

8.1

.1 S

iste

mim

d

he r

regulli

m

i nd

riçim

it

ekzis

tues d

he

shtim

i n

driçim

it

në m

jed

iset e

pand

riçuara

Hart

im i

pro

jektit,

vend

osja

e

nd

riçuesve

Bashkia

Biz

nesi

Ko

muniteti

Do

nato

rët

2006

40.0

00

Shte

ti o

se

do

nato

rët

9. R

iko

n-

str

uksio

n

tro

tuare

sh

9.1

Shtr

im

i të

gjit

hë

tro

tuare

ve

të q

yte

tit.

Tru

are

të

sis

tem

uar

dhe të s

h-

truar

në të

gjit

hë q

yte

-tin

9.1

.1 S

iste

mim

i tr

otu

are

ve

ekzis

tues d

he

shtr

im i tro

tu-

are

ve të r

eja

Hart

imi i

pro

jektit d

he

zb

atim

i i tij.

Bashkia

Biz

nesi

Do

nato

rët

2008

80.0

00

Bashkia

Pla

ni l

ok

al

i VeP

rim

it n

ë m

jed

is

40 -

Ba

shk

ia B

ilis

ht

10. M

jed

ise

te g

jelb

ëru

-ara

bre

nd

a

qyte

tit

10.1

Kri-

jimi i m

je-

dis

eve

çlo

dhëse

bre

nd

a n

ë

qyte

t.

Mje

dis

e të

gje

lbëru

ara

d

he ç

lod

-hëse.

10.1

.1 S

iste

mim

i lu

lishte

ve

ekzis

tuese.

10.1

.2 R

iko

n-

str

uksio

n i tyre

.10

.1.3

Mb

jellj

a

e p

em

ëve d

he

lule

ve.

Hart

imi i p

ro-

jektit. M

bje

l-lja

e p

em

ëve

lule

ve d

he

vend

osja

e

sto

lave

Bashkia

Biz

nesi

Ko

muniteti

Do

nato

rët

2008

30.0

00

Bashkia

Do

nato

rë

11. P

ark

per-

iferik

11.1

Krijim

i i një

mje

di-

si çlo

dhës

dhe a

r-gëtu

es p

ër

qyte

tarë

t.

Mje

dis

i

pyllë

zuar

me a

jër

të

pastë

r .

11.1

.1 P

ërc

aktim

i i vend

it, p

yllë

zi-

mi i tij d

he k

ri-

jimi i m

jed

iseve

çlo

dhëse.

Hart

imi i p

ro-

jektit, m

bje

ll-ja

e p

em

ëve,

vend

osja

e s

tola

ve,

nd

ërt

im i

një

kënd

i lo

jëra

sh p

ër

fëm

ijët.

Bashkia

Biz

nesi

Ko

muniteti

Do

nato

rët

2007

30.0

00

Bashkia

Do

nato

rë

12. Q

yte

t atr

aktiv p

ër

të h

uajt

12.1

Ri-

ab

ilitim

i i

pik

ave h

is-

torike d

he

turizm

it

malo

r.

Qend

ra

çlo

d-

hëse d

he

rekre

ative

12.1

.1 R

iaktiv-

izim

i i S

elc

ës s

i vend

pik

nik

u,

Krijim

i i in

-fr

a-s

truktu

rës

për

Nik

olic

ën,

Tre

nin

dhe

Bra

dvic

ën

Përg

atitja e

p

roje

kte

ve

dhe a

nali-

zave

eko

no

mik

e

dhe fin

anci-

are

Këshill

i b

ashkia

k,

Këshill

at ko

-m

unalë

Sekto

ri

privat,

Ko

munitet

2012

10 m

ilio

nB

uxheti

i shte

tit,

buxheti i

bashkis

ë,

Buxheti

i ko

mu-

nave,

Sekto

ri

privat

Pla

ni l

ok

al

i VeP

rim

it n

ë m

jed

is

41 -

Ba

shk

ia B

ilis

ht

Local Environmental Action Plan - English version

Bilisht Municipality Summary of the plan

LOCAL ENVIRONMENTAL ACTION PLAN

BILISHT MUNICIPALITy - 45

Environmental vision of the Town of Bilisht

“Bilisht will come to be a clean town with a green forest crown that tends to grow and expand, with

an advanced infrastructure network, with developed businesses, with a community who preserves its cultural, spiritual and education-loving traditions,

with hospitality and tourist businesses of European standards, with citizens who view their present and

future connected with the development of their town and neighborhood.



1. Introduction

1.1 Geographical position and climatic conditions

The town of Bilisht is located southeast of the Republic of Albania and East of the depression of Devoll. It is situated at the feet of Mali i Thate (Dry Mountain), east of the border with Greece, north of the village of Bitincke, west of the river of Devoll and southwest of the village of Vishocice. It is situated at 930 meters above sea level. The climate is para-mountainous, and Mediterranean. The winter is cold and humid, with frequent snowfalls and temperatures falling to -18° C. The summer is warm, partly hot with temperatures rising to 35° C. The annual rainfall is about 700 mm. Hydrological studies carried out for the zone, show that the town has drinking water reserves for a population double its present number. The number of days with rainfall of > 0.1 mm at an average varies from 120 to130 days, rainfall of >10mm from 25 to 45 days and snowfall more than 50 days. According to climate zoning, the town of Bilisht is located in the zone in which 80 to 100 days are clear and 100-120 days are alternately cloudy. Sunny hours in the month of January range from 100-125, whereas in the month of July the number of sunny hours is from 325 to 350. The mean number of sun hours yearly is about 2400-2600. Hills over the town are devoid of vegetation due to the strong limestone nature of the earth stratums. East of the town, in the highest quota there is a reservoir with the capacity of 1, 5 million m³ water.

Transversed by one of the two highways connecting Albania’s capital with Greece, Bilisht has a favorable geographical position. The Custom of Kapshtica, one of the most important in Albania, is located 7 km away from the town.

1.2 Population

The population of the town of Bilisht at the end of 2005 numbered 9469 inhabitants with an almost equal division between males and females. If we take a look at 2005 data it is easily observed that the number of the incoming population is greater than the outgoing population. These data show an increasing trend of the population in the town.



2. Situation analysis

The town of Bilisht has an area of 400 ha and about 10.000 inhabitants. It is situated at the feet of the Mali i Thatë, in an area sliding down to gradual flatness where it meets the national highway. The town is divided easily into six living quarters, which bear evidence to its growth. On the East, is the former heart of the town called Çezma e Madhe (Great Fountain). It took root in the period 1914 – 1918, in which time the road from today’s center to the Cezma e Madhe was paved with stone slate. The greatest part of the buildings in this zone were one and two storied buildings with a number of narrow roads sneaking through them. In the 1920, the town’s commercial center was built west of the old settlement, on both sides of the national road, thus creating a characteristic market place, which was preserved up until the sixties. The buildings were two and three storied and displayed a number of architectural elements. Every building had its own passport and these particularities were preserved up until the beginning of the nineties. By middle of the sixties, buildings on the west side of the road were entirely pulled down to create space for the town’s park. In the meantime, the new buildings filled the extension between the old block and the commercial part of the town.

In the nineties three new blocks were created: the first, behind the old time Station of Machine Tractors (SMT); the second, on the former premises of the military establishment; the third one, on the western side of the national road. Although the number of buildings in these blocks have doubled in the last fifteen years, few of them are in harmony with the overall plan and still fewer display any trace of modern standards of architecture.

2.1. Road network

The road network is irregular and in poor technical condition. In good condition are only the present-day national road and the main roads, which connect to it. A good part of the roads are paved with stone slates at certain segments. Irrigation canals in parts of the roads have been damaged which has caused damages to the body of the road. The sloppiness of the road, in certain parts reaches to 10 per cent, which creates problems in days with torrential rains and snowing days in winter. The construction of new roads is not without problems due to


50 - BILISHT MUNICIPALITy

the high sloppiness of the terrain and therefore it is necessary to open up wide roadbeds and discharging grids for the high mountain waters.

The spread, extension, and development of the town have brought an increase in the number of vehicles circulating in the town causing pollution to the air.

The town has today a number of 3000 light and heavy vehicles without calculating the circulation of vehicles from other towns and areas, which are numerous, since the national road passes through the town.

2.2. Solid waste

Waste is a factor, which negatively people’s health and quality of the environment.

In general solid waste is made up urban waste, industrial waste and hospital waste.

Urban waste consists of household waste and waste produced by service and handicraft businesses. Waste is thrown in the garbage containers and subsequently removed and thrown in the deposit field. The daily production of waste in the town of Bilisht is 9, 2 tons. A major concern for the town is the inappropriate location of the waste deposit site and the manner of treatment of waste. These factors present a danger both to health and environment.

Dangers to health come from the fact that waste infiltrates underground and ground waters, as well as the river waters, consequently heightening the risk of the population being threatened by hazardous substances.

Another concrete risk comes from the communicable diseases that may be spread from mice, street dogs, and insects that populate the deposit site.

The burning of garbage is a great threat to polluting the air. The toxic substances released are dangerous to health and a cause for serious disease including cancer. The bad smell spreads over long distances and land is further polluted by the spread of toxic waste and the scum of burning which in rainy days infiltrate the soil and subsoil causing further damage to waters on the ground and under the ground.

Industrial waste is of different types: wood, carton, plastic, cloth, metal, etc.

Solid waste is thrown into the garbage bins of the town. The number of these bins is quite limited and certain parts of the town are not covered. The overall number of garbage bins is about 40 and these are not all in good condition.

Another method is the collection of waste privately by putting waste into bins, baskets, plastic bags and other containers, which serve the purpose.

From the town, the waste is removed by the town’s cleaning enterprise, which dumps them into a field located west of the town on the banks



of the river of Devoll. The field is beyond any parameters to carry out the function.

In parts of the town not covered by containers the municipality dispatches a vehicle to pick up garbage packed off and put outdoors by private citizens.

There is a plan which details the cleaning of the town based on which the Municipality has signed a contract with a private firm to clean certain streets in the town. However, this is not sufficient for a clean environment as the town is growing daily and so is consumption. Consequently, a larger number of workforce and additional machines are needed to adequately maintain the town. The main issue is the limited funding available which does not allow for increased allocations for cleaning the town.

Table 2. Amount of waste removed by the cleaning companyDay Month Year9.2 ton/day 280 ton/month 3360 ton/year

The greatest concern presently is presented by the hospital waste as there is no crematorium to burn them. Hospital waste is put in the same containers with the urban waste and dumped in the same deposit field west of the town in between the street Bilisht - Miras and the River of Devoll.

When in big quantities, hospital waste is accumulated in the deposit place and burned. While burning, the waste releases dangerous gasses and bad smell, thus damaging the environment as well as people’s and animal’s health. The existence of the waste deposit field by the river of Devoll, in addition to garbage being thrown into the river, allows for the infiltration of hazardous substances into the river’s waters and other underground sources. Besides endangering people’s health, these substances cause destruction to the characteristic flora and fauna of the river.

2.3. Parks and flower plots

Green space has shrunk considerably in the town of Bilisht. The old time park at the center of the town is almost out of function as a public place which was once used for leisure and recreation. Extra legal buildings are built close to the park.

Other parks in other parts of the town have also been damaged. The small parks in front of the apartment buildings or other collective living premises have been affected. A great part of the public parks have been returned to former owners and this has created a chaotic situation with regard to their administration and maintenance. However, recently other green spaces have been created, such as the one in front of the secondary school and in front of some private properties.



Except for the boulevard Fuat Babani, which preserves a clean green profile, in the other streets and roads, the trees and green space is almost absent.

The need for a green crown to the town has been identified as a priority but it has not been possible to make it happen for a number of reasons, mainly lack of financial resources.

The town’s urban plan provides for the building of a peripheral park, which has not been built up until the present days.

Almost all of the public parks are without lightening facilities. Even the boulevard is only dimly lighted and the situation needs to be addressed urgently.

Green space has been considerably reduced in our town. The main park of the town is out of function, the park before the former tobacco factory is almost disfigured, the park in front of the municipality building is partly occupied, the green belts in between the apartment buildings have been covered by extensions to apartments or other extralegal buildings, the decorative trees on both sides of the 24 October and Naim Frasheri streets have been damaged and the pine trees on one of the sides of the entrance street to the town have been destroyed. However, some small green spaces have been newly created such as the one in front of the A&J bar, the Moon Light disco bar and some micro parks such as the one in front of the former mall and the People’s Bank. There was an initiative in the year 2003 to take stock of the inventory of parks and decorative trees in the town, but the members of the city council did not reach an agreement to place them under municipality protection. Nor was the decision to return to former condition the green space occupied illegally ever implemented.

The two parks still in good condition are the ones in front of the lower elementary and secondary schools.

Civic culture, still in low levels, is not conducive to protecting and preserving public space and green belts even in places where this is possible, such as the sides of the streets, which would add value to the peoples home and apartments.

The increase of the number of vehicles, the increase of oil generators to produce electricity, the dumping of garbage and sometimes even of organic animal waste in the streets and the increased levels of pollution resulting from the three sources mentioned above dictate the need for more green space in the town.

A big reserve for green space are the private gardens of the privately owned houses. Some of the families have preferred to plant grass and flowers instead of vegetables. Once the water supply service is transferred to public authorities, they may impose preferential fees as an incentive for the population to maintain private flower plots. It may appear as an ideal but it is not impossible for the green crown of the town to climb up to the high peaks east of the town.



2.4. Drinking water and used waters

From the studies carried out about the town of Bilisht but also in view of the demographic and urban developments, it is evident that there is progress in certain aspects. In these 15 years the population has grown from 5.000 to 10.000 inhabitants and the town has also seen changes in the urban aspect as evidenced by the fact that in these 15 years alone a number of 700 buildings have been set up.

The growing proportions of the town put increased pressure for drinking water. Presently, drinking water is supplied to the town by a water supply station built in 1970 and by 20 hand operated pumping taps, which provide no guarantees as regards the quality of water. However, the fact they are distributed allover the town represents a great potential for water supply if properly operated and maintained.

About 90 % of the population living in the town is supplied with clean and good quality water by the water supply system. Notwithstanding the quality of water, the highly amortized distribution pipes, the poor quality water depot and deterioration of the main water supply station remains a great concern.

Although the water supplied to the population is formally within the prescribed health standards, it contains high levels of calcium. Chlorination is used to disinfect water before delivering it to households. The local authorities are aware of the need to give priority importance to the efforts to the administration and management of the water supply system in the town.

As frequent with other parts of the country, too, the town of Bilisht cannot provide the necessary quota of drinking water per capita. The population does not have uninterrupted water supply and whenever water there is in the household taps, the pressure is not stable. The town is a long distance from being able to ensure the standard norm of 150 liter water per capita daily. Relevant studies reveal that although the town is possessed of ample natural water reserves, large quantities are lost into the amortized system.

Another problems ensuing from inability to guarantee water quality is the incidence of diseases caused by microbe or viral presence in the drinking water. Such diseases are: diarrhea, dysentery, hepatitis A and pathogenic coli, which affect the population periodically.

2.5 Condition of used waters pipes

Quality assessment of these waters is carried out through visual methods, measurements, and analytical methods.

East of the town of Bilisht there is a water collection basin which collects waters from the forests and other sources in the area. West of the town passes the river of Devoll, which bypasses the basin at its bottom end. Visual assessment shows the following indicators: alluvium



precipitations, color of the water, presence of ferrous soulphur which when present in the water color the bottom end of river stones with black sports, which is proof to the absence of oxygen in the river of Devoll. The high density of muddle especially in the reservoir prevents light from penetrating the water and therefore hinders the development of biological processes. The water from the reservoir is mainly used to water the fields. Analytical studies and simple observations reveal that ground waters in the town of Bilisht are polluted in levels beyond the permissible usage standards. Furthermore used and sewage waters are all dumped close to the river of Devoll which further aggravates the situation.

Used waters in the town are mainly made up of rainwater and household waters. Industrial waters in the town do not exist. Due to its infrastructure the town is divided into two zones: A -the Rural Zone and B - the Urban Zone. The tendency displayed during these transitional years is towards urban development.

The system of sewage collectors and pipes in certain points carry sewage directly into the river. Given that the waters are untreated, the pollution risk is high with increased incidence of diarrheic and skin diseases. Another phenomenon with strong influence on the pollution of ground waters is the use by farmers of chemical fertilizers and pesticides mainly in the fruit plantations and vineyards, which are situated above the water collecting basins.

Due to the characteristics of the town, an adequate system of sewage, which would guarantee a clean town, is not existent.

2.6 Air quality

Another element closely related to health and environment is the quality of the air. There are two indicators of air quality: 1 - Pollution of the atmosphere; and 2 - Pollution of air inside the various establishments.

1- Human exposure to pollutants in the air, both in high levels for short time periods and in low levels for longer time periods is considered to be a major contributor to the increased rates of mortality and disease. Measurements of these pollutants are difficult and therefore not frequent. However, the need to control exposure to dangers, including in the air, remains ever strong.

Air quality in Bilisht is generally within the required sanitary levels. However, pollution levels rise during the season of winter since 95 per cent of the population uses wood for heating which releases smoke, soot and ash into the air thus adding to discharges from the vehicles and the various sources of dust in the town.

The main pollutants are: NO2, CO, acids, and organic substances.

Sources of pollution are also some handicraft businesses, which discharge in the atmosphere various chemical substances such as S0

2,



flour, organic waste, etc.Another source of air pollution is the burning of plastic materials in

the garbage containers and in the deposit field. Burning is a common method for waste elimination.

2- The other issue is pollution of the air in the workplaces, which includes the various handicraft, sowing and service businesses, and even living premises. The fact that the town has a number of handicraft and service businesses provides a considerable source of pollution since they make use of chemical substances, release dangerous gasses and considerable amounts of dust which damage the health of workers inside these establishments. Most frequent are diseases of the respiratory system, skin diseases, etc.

Inside households sources of pollution include heating and cooking technology, furniture, chemical substances used for cleaning purposes and overall poor ventilations systems of Albanian homes.

A simple calculation shows that diesel cars utilizing diesel with a content of 0,2 per cent soulphur shows that 1000 cars discharge daily about 16 kg SO

2.

To control air pollution, it is necessary to take important measures such as: a) increase consumption of coal and burning material with high caloric values and lesser ashes and soulphur; b) interventions in the housing facilities to install central heating systems.

2.7 Economic development

a) Public sectorIn the year 2005, the town of Bilisht had a number of 22 entities and

institutions engaged in public service delivery of which 19 public and 3 non public.

b) Private sectorIn 2005 the town numbered a total of 280 private businesses of which

275 locally owned and 5 with joint venture capital. Compared to 2004 the number of businesses increased by 10 per cent. About 11 per cent of the businesses are registered as juridical entities.

c) HotelsThe town of Bilisht has 3 hotel businesses with a total of 21 rooms

and 42 beds mostly visited by Albanian citizens.

2.8. Schooling and environmental education

The town has an education loving tradition. The first school was built in 1917 in the neighborhood of Cezma e Madhe and presently not in use. It is possible to rehabilitate the building and restore it to its educational or other public services, although it is in bad condition. In 1957 the town established the first secondary school, which soon became famous for



its good quality of teaching and the number of students from this school successfully attending university. In 1994 a new secondary school was built. To date, a number of 8000 students have graduated from this school. The town presently has one nursery with about 40 children and one preschool institution with about 300 children, one lower elementary school with about 500 students, and one nine year school with about 500 students and one general middle school with about 800 students. These institutions perform according to nationally established levels. There is a cultural center for children, which is gaining national renown due to the initiative to hold the national folk festival for children called Fest Folk, organized yearly in the month of December.

The three cycles of schooling (lower elementary, upper elementary and secondary) teach the subject of environmental and health care and the curricula for each level of schooling foresee extra curricular activities to improve and protect the environment.

Evaluation of environmental issues

LOC

AL

ENV

IRO

NM

ENTA

L A

CTI

ON

PLA

N

61 -

ilis

ht

mu

nic

iPa

lity

Pro

blem

Cau

seA

ffec

ted

area

and

scal

e of

neg

ativ

e im

pact

Aff

ecte

d po

pula

tion

Effe

ct

Pri

orit

ariz

atio

n 1)

1. W

ate

r p

ollu

tio

n,

incre

ase o

f b

acte

rial

co

nte

nt, incre

ase o

f w

aste

dis

so

lved

into

w

ate

r, e

tc.

Am

ort

izatio

n o

f th

e w

ate

r sup

ply

syste

m

The e

ntire

in

ner

pip

es

syste

m in the

tow

n

Hig

h

10.0

00

Wate

r w

ith b

acte

rial p

ollu

tio

n;

Ris

k fo

r ep

idem

ics;

Declin

e o

f lif

e q

ualit

yin

fluences the level o

f civ

ic

culture

and

desire to

liv

e in the

tow

n o

f D

evo

ll;D

am

ages the im

age o

f th

e

tow

n

***

2. L

oss o

f sp

ecia

l p

rop

ert

ies o

f m

anually

o

pera

ted

fo

unta

ins in

the to

wn

Destr

uctio

n o

f natu

ral w

ate

r so

uses fro

m h

um

an

activity a

nd

negle

ct

20 s

ourc

es in

the to

wn

Hig

h

10.0

00

Wate

r w

ith b

acte

rial p

ollu

tio

nD

am

ages the to

wn’s

to

urist

valu

es;

Ind

uced

po

llutio

n o

f und

erg

round

wate

r and

up

settin

g o

f enviro

nm

enta

l b

ala

nces a

nd

harm

ony.

* *

1) T

he fo

llow

ing s

cale

of p

rio

rita

risatio

n is fo

llow

ed

a) *

= lo

w im

po

rtance; b

) **

= m

od

era

te im

po

rtance; c) **

* = H

igh im

po

rtance

LOC

AL

ENV

IRO

NM

ENTA

L A

CTI

ON

PLA

N

62 -

Bil

ish

t m

un

iciP

ali

ty

3. P

ollu

tio

n o

f th

e

enviro

nm

ent fr

om

sew

age.

Untr

eate

d s

ew

age

surf

acin

g o

n the g

round

o

f p

op

ula

ted

are

as

Am

ort

izatio

n o

f th

e

sew

age p

ipes;

Lack o

f a c

olle

cto

r to

tre

at sew

age

The e

ntire

le

ngth

of th

e

river

and

the

weste

rn p

art

o

f th

e to

wn

Hig

h

20.0

00

Ris

k o

f in

fectio

us d

iseases,

wate

r p

ollu

tio

n, air p

ollu

tio

n,

death

of fish a

nd

wild

duck

Dam

ages to

the im

age o

f th

e

tow

n a

nd

its

eco

no

my

***

4.P

ollu

tio

n o

f th

e D

evo

ll R

iver

fro

m w

aste

Clo

seness o

f th

e

waste

dep

osit fie

ld

to the p

op

ula

ted

are

a a

nd

dis

charg

e

of sew

age w

aste

in

to the r

iver

Hig

h

The e

ntire

p

op

ula

tio

n

livin

g

clo

se to

th

e D

evo

ll R

iver

Dam

age to

the r

iver

fauna;

End

angers

inhab

itants

who

use r

iver

wate

r fo

r ho

useho

ld

need

s; d

am

ages a

gricultura

l la

nd

th

rough incre

ased

chem

ical

and

hazard

ous s

ub

sta

nce

usage b

y farm

ers

.

* *

*

5. N

eed

fo

r new

co

nstr

uctio

ns a

nd

new

serv

ice facili

ties

to the n

ew

ly s

ettle

d

po

pula

tio

n

Imp

ossib

ility

to

ad

eq

uate

ly e

xte

nd

in

frastr

uctu

re

facili

ties

The n

ew

part

o

f th

e to

wn

Hig

h

7.5

00

Po

llute

d r

oad

s, d

am

aged

p

ipes, p

ollu

ted

wate

r**

LOC

AL

ENV

IRO

NM

ENTA

L A

CTI

ON

PLA

N

63 -

ilis

ht

mu

nic

iPa

lity

6. P

ollu

tio

n o

f th

e to

wn

fro

m u

rban w

aste

Lack o

f co

nta

iners

and

garb

age b

ins

to c

over

the e

ntire

neig

hb

orh

oo

ds.

Lack o

f a fie

ld

desig

nate

d to

tre

at

waste

The e

ntire

to

wn

Hig

h

10.0

00

Po

llute

d r

oad

s, d

ischarg

es

of gass a

nd

ashes in the a

ir,

po

llutio

n o

f th

e land

and

riv

er,

Ris

k o

f d

iseases a

nd

ep

idem

ics;

Dam

ages the im

age o

f th

e

tow

n a

nd

negatively

affects

its

civ

ic c

ulture

.

***

7. Flo

od

ing o

f neig

hb

orh

oo

ds b

y h

igh

wate

r m

ounta

ins

Mo

unta

ins to

rrents

ru

nnin

g o

ver

the

tow

n.

Lack o

f cascad

es

and

div

ers

ion

canals

Main

str

eets

of

the to

wn

Hig

h

10.0

00

Overr

unnin

g h

igh m

ounta

in

wate

rs c

arr

y s

olid

waste

to

the

road

s, d

am

ages infr

astr

uctu

re

and

ho

mes

**

LOC

AL

ENV

IRO

NM

ENTA

L A

CTI

ON

PLA

N

64 -

Bil

ish

t m

un

iciP

ali

ty

8. D

ischarg

es in the a

ir

and

no

ise

Incre

ase o

f th

e

num

ber

of vehic

les

runnin

g thro

ugh the

tow

n, p

oo

r q

ualit

y

of cars

and

heavy

load

vehic

les

Use o

f o

il genera

tors

during

ele

ctr

icity c

uts

, E

xp

loitatio

n o

f th

e

iro

n-n

ickel m

ine.

Centr

al p

art

of

the to

wn

Lo

w

10.0

00

Incre

ase o

f d

ust le

vels

in the

atm

osp

here

Incre

ase o

f no

ise levels

in the

enviro

nm

ent

*

9. G

raveyard

of

the to

wn s

ituate

d

up

tow

n. P

ollu

tio

n o

f und

erg

round

wate

rs.

Pla

nnin

g is n

ot

for

long term

and

unab

le to

ad

dre

ss

po

pula

tio

n g

row

th

Easte

rn p

art

of

the to

wn

Lo

w

8.0

00

Po

llutio

n o

f m

anually

op

era

ted

fo

unta

ins, risk fo

r cho

lera

o

utb

reaks

***

10. R

oad

s n

ot w

ell

paved

and

main

tain

ed

Lack o

f co

ntinuo

us

investm

ents

The e

ntire

to

wn

Med

ium

10.0

00

Excessiv

e p

ollu

tio

n o

f th

e a

ir

by d

ust.

**

LOC

AL

ENV

IRO

NM

ENTA

L A

CTI

ON

PLA

N

65 -

ilis

ht

mu

nic

iPa

lity

11. R

ais

ing a

nim

als

in

the to

wn

neig

hb

orh

oo

ds

Eco

no

mic

hard

ship

s, p

asto

ral

hab

its o

f th

e r

ura

l p

op

ula

tio

n s

ettlin

g

in the to

wn

Old

part

of th

e

tow

n

Med

ium

3.0

00

Dep

osit o

r sp

ill o

ver

of w

aste

fr

om

sto

ckb

reed

ing into

the

str

eets

.P

ollu

tio

n o

f th

e a

ir.

Ris

k o

f d

isease o

utb

reaks.

**

12. D

am

age to

the

gre

en s

pace in the

tow

n

Dam

age b

y h

um

an

activity

Rais

ing a

nim

als

in

the to

wn

Lack o

f in

vestm

ent

fund

s

To

wn’s

b

oule

vard

Med

ium

10.0

00

Lack o

f le

isure

and

recre

atio

nal

facili

ties fo

r citiz

ens.

**

13. L

ack o

f a p

erip

hera

l p

ark

Lack o

f in

vestm

ent

fund

s

Perip

hera

l zo

nes

Med

ium

15.0

00

Lack o

f gre

en c

row

n fo

r th

e

city, w

hic

h w

ould

help

cle

an

the a

ir.

*

14. L

ack o

f str

eet lig

hts

L

ack o

f in

vestm

ent

fund

s

Entire

to

wn

Med

ium

10.0

00

Irre

gula

r lig

hting.

***

15. E

rosio

nR

iver

flo

od

s

The w

este

rn

part

of th

e

tow

n

Hig

h

6.0

00

Lo

ss o

f la

nd

Danger

to the inhab

itants

Dam

age to

the h

ab

itats

***

Strategic objectives and Action Plan

LOC

AL

ENV

IRO

NM

ENTA

L A

CTI

ON

PLA

N

69 -

ilis

ht

mu

nic

iPa

lity

Str

ate

gic

Go

al

Sp

ecific

go

als

Ind

icato

rsA

ctio

ns

Ste

ps

Resp

onsib

le

auth

ority

and

co

llab

ora

tors

Tim

elin

eC

ost

So

urc

es

of Fund

-in

g

1. E

sta

blis

hin

g

co

mp

lete

infr

a-

str

uctu

re s

ys-

tem

s to

sup

ply

d

rinkin

g w

ate

r to

the p

op

ula

-tio

n

1.1.

Build

ing

a n

ew

wa-

ter

sup

ply

sta

tio

n1.

2. B

uild

-in

g a

new

d

istr

ibutio

n

netw

ork

.

100%

of

ho

useho

lds

co

nnecte

d

to the s

ys-

tem

1.1.

1 C

onstr

ucting

a n

ew

facili

ty1.

1.2 C

onstr

ucting

a n

ew

oute

r ring

of p

ipes

1.2.1

Co

nstr

ucting

new

inner

sys-

tem

1.2.2

Co

nnecting

ho

useho

lds

1.2.3

Insta

lling

wate

r m

ete

rs

1. C

ond

uct

a h

yd

rolo

gi-

cal stu

dy

1. D

esig

n

blu

ep

rint o

f th

e facili

ty3. C

onstr

uct

facili

ty

Munic

ipalit

yD

ono

rs2008

3 m

illio

nU

SD

Sta

te b

ud

-get D

o-

no

rs

2. C

onstr

uctio

n

of tw

o s

ew

age

co

llecto

rs

2.1

Elim

inat-

ing p

ollu

-tio

n to

the

agricultura

l la

nd

s, th

e

Devo

ll river

and

the a

ir

Cle

an p

e-

rip

hery

, cre

ate

ad

e-

quate

sp

ace

for

leis

ure

and

recre

-atio

n

2.1

.1 C

onstr

uctio

n

of th

e c

olle

ctio

n2.1

.2 Insta

llatio

n

of th

e d

ecante

r

Pre

pare

b

luep

rints

, C

onstr

uct

the facili

ty

Munic

ipalit

y

Do

no

rs2009

$

3000000

Sta

te b

ud

-get

Do

no

rs

LOC

AL

ENV

IRO

NM

ENTA

L A

CTI

ON

PLA

N

70 -

Bil

ish

t m

un

iciP

ali

ty

3. C

om

ple

te

cle

an u

p o

f th

e to

wn fro

m

urb

an w

aste

, o

rganic

mat-

ter, a

nd

so

lid

waste

.

3.1

Co

ver-

age o

f th

e

entire

are

a

of th

e to

wn

with this

ac-

tivity.

Incre

ase

cle

anlin

ess

in the to

wn.

3.1

.1 P

lace g

ar-

bage b

ins w

here

need

ed

and

gar-

bage c

onta

iners

w

here

there

is

hig

h c

oncentr

a-

tio

n o

f d

ep

osit

co

llectio

n.

3.1

.2 C

onstr

uct

land

fill

for

the

are

a

Desig

n p

roj-

ect.

Imp

lem

ent

pro

ject

Munic

ipalit

yD

ono

rsB

usin

ess

Co

mm

unity

2007

$ 2

00000

Munic

ipal-

ity b

ud

get

Do

no

rs

4. R

ehab

ilita

te

white w

ate

rs

syste

ms

4.1

Pro

tec-

tio

n o

f th

e

road

s fro

m

hig

h m

oun-

tain

flo

ws

Pro

tectio

n o

f th

e e

nviro

n-

ment fr

om

d

am

ages

that m

ay

ensue fro

m

these w

ate

r flo

ws

4.1

.1 R

ehab

ilita

-tio

n o

f th

e p

ro-

tectio

n d

am

at

the h

igh e

nd

of

the to

wn.

4.1

.2 B

uild

ing

pip

es fo

r w

hite

wate

rs in the

tow

n.

Co

nstr

uct

dam

s in the

no

rthern

p

art

of th

e

tow

n; b

uild

p

ipes fo

r w

hite w

a-

ters

in the

tow

n.

Munic

ipalit

yD

ono

rs2007

$ 3

00000

Sta

te b

ud

-get d

o-

no

rs

5. G

raveyard

in

acco

rdance

with c

onte

mp

o-

rary

sta

nd

ard

s

5.1

Im

-p

rovem

ent

of th

e q

ual-

ity o

f ser-

vic

e

Esta

blis

h

co

nte

mp

o-

rary

sta

n-

dard

s fo

r th

e

serv

ice.

5.1

.1 C

om

pen-

sate

land

ow

ners

in

the z

one d

es-

ignate

d fo

r new

gra

veyard

.5.1

.2 P

rep

are

the

necessary

infr

a-

str

uctu

re.

Fo

rmula

te

do

cum

en-

tatio

n a

nd

re

sp

ective

pro

ject.

Imp

lem

ent

pro

ject.

Munic

ipalit

yC

om

munitie

s

Busin

esses

2007

$

200.0

00

Sta

te b

ud

-get d

o-

no

rsD

ono

rs

LOC

AL

ENV

IRO

NM

ENTA

L A

CTI

ON

PLA

N

71 -

ilis

ht

mu

nic

iPa

lity

6. P

aved

ro

ad

s6.1

Pave the

main

ro

ad

s.

Ro

ad

s in

acco

rdance

with c

on-

tem

po

rary

sta

nd

ard

s.

6.1

.1 M

ain

ro

ad

s

paved

.

Pre

pare

p

roje

cts

and

im

ple

-m

ent th

em

.

Munic

ipalit

yD

ono

rsB

usin

esses

Co

mm

unity

2010

$10

mil-

lion

Munic

ipal-

ity b

ud

get

Do

no

rs

7. C

hara

cte

r-is

tic inte

rnal

road

s in the

tow

n m

ain

-ta

ined

.

7.1

Pre

ser-

vatio

n o

f tr

ad

itio

n

Aesth

etics

imp

roved

7.1

.1 R

oad

s

paved

with s

tone

pla

tes.

Fo

rmula

tio

n

of p

roje

ct

and

its

im

-p

lem

enta

-tio

n

Munic

ipalit

yB

usin

ess

Co

mm

unity

Do

no

rs

2012

$200000

8. C

ity L

ights

8.1

Full

lighte

nin

g

in the to

wn

Imp

roved

lig

hting s

ys-

tem

in a

ll th

e r

oad

s o

f th

e to

wn.

8.1

.1 Im

pro

ved

exis

ting s

yste

m

of lig

hts

; b

etter

lighting o

f th

e

pub

lic s

paces

Desig

n o

f p

roje

cts

, in

-sta

llment o

f lig

hts

Munic

ipalit

yB

usin

ess

Co

mm

unity

Do

no

rs

2006

$40000

Sta

te o

r d

ono

r fu

nd

ing

9. R

ehab

ilita

-tio

n o

f ro

ad

p

avem

ents

9.1

All

pave-

ments

reha-

bili

tate

d.

Pavem

ents

im

pro

ved

and

paved

in

the e

ntire

to

wn.

9.1

.1 Im

pro

ve

exis

ting p

ave-

ments

; p

ave n

ew

segm

ents

Desig

n o

f p

roje

ct;

Pro

ject im

-p

lem

enta

-tio

n.

Munic

ipalit

yB

usin

ess

Do

no

rs2008

$ 8

0000

Munic

ipal-

ity

10. G

reen b

elts

and

gre

en

sp

ace insid

e

the to

wn

10.1

Rec-

reatio

nal

sp

ace c

re-

ate

d insid

e

the to

wn.

Gre

en

sp

ace, re

c-

reatio

nal fa

-cili

ties

10.1

.1 Im

pro

ve e

x-

isting p

ark

s

10.1

.2 R

ehab

ilita

-tio

n o

f exis

ting

park

s10

.1.3

So

w tre

es

and

flo

wers

.

Desig

n P

roj-

ect. S

ow

tr

ees a

nd

flo

wers

and

pla

ce

benches.

Munic

ipalit

yB

usin

ess

Co

mm

unity

Do

no

rs

2008

$30000

Munic

ipal-

ity

Do

no

rs

LOC

AL

ENV

IRO

NM

ENTA

L A

CTI

ON

PLA

N

72 -

Bil

ish

t m

un

iciP

ali

ty

11. P

erip

hera

l p

ark

11.1

Cre

-atio

n o

f le

isure

and

re

cre

atio

nal

facili

ties

Gre

en s

pace

and

cle

an

air.

11.1

.1 D

esig

nate

sp

ace, p

lant

fore

st and

cre

-ate

recre

atio

nal

sp

aces.

Desig

n

pro

ject,

so

w p

lants

, p

lace

benches,

and

build

a

child

pla

y-

gro

und

.

Munic

ipalit

yB

usin

ess

Co

mm

unity

Do

no

rs

2007

$30000

Munic

ipal-

ity

Do

no

rs

12. A

ttra

ctive

tow

n fo

r fo

r-eig

ners

12.1

Reha-

bili

tatio

n o

f his

torical

po

ints

and

m

ounta

in-

ous to

urism

Leis

ure

and

re

cre

atio

nal

facili

ties

12.1

.1 R

ein

sta

te

Selc

a a

s a

pic

nic

d

estinatio

n p

oin

t;

Cre

ate

ap

pro

pri-

ate

ho

sp

italit

y

infr

astr

uctu

re fo

r B

rad

vic

a, T

reni,

and

Nik

olic

a.

Desig

n p

roj-

ects

and

carr

y o

ut

eco

no

mic

and

fin

an-

cia

l assess-

ments

.

City C

ouncil,

Co

mm

unal

Co

uncils

,P

rivate

secto

r,C

om

munity

2012

$ 1

0 m

il-lio

n

Sta

te b

ud

-get, m

u-

nic

ipalit

y

bud

get

Co

m-

mune

bud

gets

,P

rivate

secto

r

Plani Lokali Veprimit në Mjedis

Plani Lokal i Veprimit në MjedisBashkia Bilisht

Bashkia Bilisht

Bashkia Bilisht

bashkia bilisht -...

Documents